BUSINESS TRAVELLER
Hoe overleef je Economy Class?
APRIL 2017 V8.95
30 tips om na 9 uur fris aan te komen
Avontuur in Suriname PASSPORT
De jungle doet wat met je...
Voor u getest:
W Barcelona & 'voorin' een nieuwe A350
Let the music play!
De nieuwste headphones voor aan boord...
APRIL2017 ■ SINGAPORE ■ BCD
TRAVEL ■ MIRIAM LANCEWOOD ■ CHINESE AIRLINES ■ ARUBA ZAKELIJK ■
Brussels Airport 2.0 Hoe de zuiderburen de Nederlandse zakenreiziger willen bekoren...
3 Cover2017_3.indd 1
03-05-17 17:18
NewSeat_bear DPS_4816X275 Business Traveller_AMSSM.pdf 2017.1.19 12:0:26 PM
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
Korean Air Amsterdam Schiphol Airport Tel. 020-655-6333
BusinessTraveller3goed.indd 2
03-05-17 17:19
www.koreanair.com
BusinessTraveller3goed.indd 3
03-05-17 17:19
Air Europa & Uw comfort. Geniet in de Business Class van Air Europa. Volledig flat bed stoelen, gezonde & ecologische menu’s. Uitgebreid entertainment op een individueel scherm, en wifi verbinding. Every detail counts.
BusinessTraveller3goed.indd 4
03-05-17 17:20
Inhoud I 5
APRIL 2017
11 I VOORIN Wereldwijd airline- en hotelnieuws 16 I VOOR U GETEST Singapore Business Class, Yotelair Schiphol en W Barcelona 26 I OVERLEEF ECONOMY Overleeftips voor een lange vlucht in de Economy Class 21 I SINGAPORE Niet typisch Aziatisch, maar wel authentiek
26
30
30 I INTERVIEW BCD MANAGER HEINZ JENNEWEIN Trends in het zakenreizen anno 2017 door de marktleider onder de zakenreisbureaus
54
34 I INTERVIEW MIRJAM LANCEWOOD Een leven in de wildernis: ‘De tweede dag sloeg ineens de verveling toe’ 36 I MADE IN CHINA China is vastberaden om een belangrijke kracht in de wereldwijde luchtvaart te worden
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 5
36
64 51 I LIFESTYLE NIEUWS
60 I HEADPHONES
54 I SURINAAMS AVONTUUR
64 I ARUBA: OPEN FOR BUSINESS
APRIL 2017
03-05-17 17:20
We’re devoted to the classic. But reject the status quo. We keep the best of the past. The best watchmaking practices, the best designs. And push the boundaries of what’s new. Born for a purpose. Field-tested to the extreme. For those who are up for anything. Those who face their fears. Those who reinvent themselves every day. A TUDOR is #BornToDare
APRIL 2017
Tudor_BusTravNL_79540-0001_420x297.indd Toutes les pages BusinessTraveller3goed.indd 6
businesstraveller.nl
03-05-17 17:20
#BornToDare
BLACK BAY 41
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 7
APRIL 2017
03.04.17 14:2517:20 03-05-17
8 I Voorwoord & colofon
W
e hebben een mooi mondiaal nummer deze maand. We reizen af naar Singapore, de altijd piekfijn aangeklede zakenstad, tot aan ouderwets avontuur in de jungle van Suriname. We hebben een heel bijzondere Business Class getest en weer in wat bijzondere hotels geslapen. En het allermooiste nieuws is wel dat zakenreizen weer in de lift zitten. Het past in het Hollands plaatje van ondernemerslust, wereldwijd de handel zien, de kansen pakken en de obstakels slechten. Daarbij helpen we u graag, met tests, tips en inspiratie. We doen in dit nummer een ‘survivalguide’ Economy Class en zullen in de komende maanden eens gaan meedenken hoe we Schiphol wat sneller kunnen doorkomen. Want met vele mooie nieuwe bestemmingen die vanaf de Nederlandse en nabijgelegen luchthavens worden aangedaan, is het eens te meer een mooie uitdaging die voor u inzichtelijk te maken. Om het allerbeste uit uw zakenreis te halen. En dat we graag willen dat u de zakenreis een beetje in stijl kan doen, nou ja, dat is een leuke bonus voor ons allemaal. Want er is weinig zo leuk als een business trip naar het buitenland, wat we soms ook wel eens beweren. Toch? Welkom bij de nieuwste editie van uw zakelijk lijfblad.
V T
S
P
Tijn Kramer Hoofdredacteur
o
m
0
h
Uitgever Tom van Apeldoorn Hoofdredacteur Tijn Kramer Redactie Theo de Reus, Belinda Meijers, Sofie Smets, Cathelijn Paling, Dylan Cinjee, Sharon Evers, Arjen Lutgendorff, Alexandra Meijer en redactie UK Business Traveller Commercieel directeur TJ van Apeldoorn Sales Dennis Ebbers, Jan Gorter en Dennis de Groot Art Director Seb van Apeldoorn CONTACT Redactie 035-6728848 Email redactie@travmedia.nl Sales tel 035-6728855 of 035-6728852 Email sales@travmedia.nl
NOVEMBER 2016 V8.95
Een klasse apart
Steeds meer keuze in premium economy
Vancouver
Zakelijk ook wereldtop
Blauw bloed
KLM-topman over de toekomst
Roberto Payer
De GM van het Waldorf Astoria en Hilton
Reizen in stijl
ABONNEMENT tel 035-6728830 email redactie@travmedia.nl Jaarlijks abonnement: Bespaar 5% op een abonnement van 2 jaar en 10% op een abonnement van 3 jaar. Nederland: 1 jaar, €42.95; 2 jaar, €81.60; 3 jaar, €115.90.
In samenwerking met: Panacea 41-43 Maddox Street, London W1S 2PD tel +44 (0)20 7821 2700 businesstraveller.com
N APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 8
businesstraveller.nl
03-05-17 17:20
#3 Altijd online terwijl je reist
Vijf redenen om met Thalys naar Parijs te reizen Steeds meer zakelijke reizigers nemen Thalys naar
1
Elke dag 10 treinen, alle keuze
Parijs. Deze rijdt maar liefst 10 keer per dag; in de
2 Twee keer zo snel als de auto
ochtend zelfs ieder uur. Wil je vóór de lunch de eerste
3 Altijd online met WiFi
meeting hebben afgerond? Boek de Thalys die om
4 Geen bagagekosten, geen gedoe
07.17 uur vanaf Amsterdam Centraal vertrekt. Even na
5 Binnen 3 uur hartje stad
half elf stap je uit in hartje Parijs. Bon voyage!
“In net iets meer dan 3 uur reis je comfortabel van Amsterdam Centraal naar Gare du Nord. Nog even de meeting voorbereiden? Ook daarvoor heb je alle ruimte!” - Arletta van Alteren, Accountmanager Business Travel
NSinternational.nl
BusinessTraveller3goed.indd 9
03-05-17 17:21
DICHTERBIJ. OP TIJD 14 minuten naar Canary Wharf
22 minuten naar Bank
25 minuten naar Westminster
Na aankomst in 15 minuten van vliegtuig naar taxi of trein Bij vertrek in 20 minuten van entree luchthaven naar departure lounge
TOT 15 DAGELIJKSE VLUCHTEN VAN AMSTERDAM EN 8 VANUIT ROTTERDAM NAAR LONDON CITY AIRPORT met
Snel, punctueel en echt in Londen. londoncityairport.com
APRIL 2017
00698_Dutch_Print Ad_208x275_Nov '16.indd 1 BusinessTraveller3goed.indd 10
businesstraveller.nl
10/11/2016 10:06 03-05-17 17:21
6 10:06
Voorin I 11
Aantal zakenreizen groeit (waarde 6 miljard!) In 2016 zijn door de Nederlandse beroepsbevolking in totaal ruim 8,6 miljoen zakenreizen ondernomen; circa 4,7 miljoen naar het buitenland en 3,9 miljoen meerdaagse zakenreizen in eigen land. Dit is een groei van meer dan 2 procent ten opzichte van drie jaar geleden. De totale bestedingen van Nederlandse zakenreizigers bedroegen in 2016 bijna 6 miljard euro. Dit blijkt uit de jaarresultaten van het ContinuZakenreisOnderzoek (CZO) 2016, een grootschalig driejaarlijks consumentenonderzoek van NBTC-NIPO Research naar het zakelijk reisgedrag van de Nederlandse beroepsbevolking. Het aantal ondernomen buitenlandse zakenreizen is in 2016 gestegen (+1%). Er zijn vooral meer zakenreizen ondernomen voor een vergadering, opleiding of training, congres, beurs of seminar. Duitsland blijft het belangrijkste bestemmingsland voor een buitenlandse zakenreis, met ongeveer 1,1 miljoen zakenreizen. België staat met bijna 1 miljoen zakenreizen op een tweede positie, gevolgd door Groot-Brittannië op de derde positie (445.000). Gemiddeld wordt voor een buitenlandse zakenreis circa 930 euro per persoon per zakenreis uitgegeven. In totaal komt dit neer op een economische waarde van zo’n 4,4 miljard euro. Bij circa 4 op de 5 buitenlandse zakenreizen wordt het vervoer en/of verblijf vooraf geboekt. In de meeste gevallen wordt dit direct bij de vervoerder en/of accommodatieverschaffer geboekt. Bij een derde van de complete zakenreis (zowel vervoer als verblijf) loopt de boeking via een zakenreisbureau.
Transavia breidt (zakelijk) aanbod uit
VICTORIA’S SECRET OPEN OP EINDHOVEN AIRPORT VICTORIA’S SECRET heeft een vierde filiaal in Nederland geopend, in de vertrekhal op Eindhoven Airport. De winkel is, net als de winkels op Schiphol en Amsterdam Centraal, een beauty & accessoires store met een panty-bar, beautyproducten en accessoires. ‘Samen met Lagardère hebben we gezocht naar een mooi en populair merk voor op Eindhoven Airport, passend bij de wensen van onze passagiers.Victoria’s Secret is een echte aanwinst voor onze terminal. Het feit dat dit de eerste Victoria’s Secret winkel is in ZuidNederland en Noord-België maakt het ook zeer interessant. Niet alleen voor onze passagiers, maar ook voor andere bezoekers uit de regio’, aldus Flip Estourgie, commercial director Eindhoven Airport. De Victoria’s Secret Store bevindt zich in de vertrekhal van Eindhoven Airport, nog voor de security check, dus is voor iedereen bereikbaar.
Transavia breidt haar netwerk in de winter uit vanaf Amsterdam en Eindhoven met routes naar Marrakech, Sevilla en Tel Aviv. Ook Belgrado in Servië, Ljubljana in Slovenië, Sofia in Bulgarije en Katowice in Polen komen erbij. Per direct is het winterschema van Transavia boekbaar. De airline voegt vier totaal nieuwe routes toe en twaalf routes worden voor het eerst in de winter aangeboden. Met deze zestien nieuwe winterroutes biedt Transavia 8 procent meer vluchten aan dan vorige winter vanaf de thuisbasis in Nederland. Het winterschema gaat in op 1 november 2017 en loopt tot en met 2 april 2018. Wintervluchten van en naar Nederland zijn te boeken vanaf vandaag, 19 april 2016. Kijk voor het hele vluchtschema van Transavia op www.transavia.com.
BusinessTraveller3goed.indd 11
03-05-17 17:21
Ontdek waar je heen wilt BusinessTraveller3goed.indd 12
03-05-17 17:22
Voorin I 13
Cheers! Cathay Pacific brengt Betsy naar Nederland (best served sky high) Cathay Pacific brengt Betsy, haar bijzondere ‘airline-biertje’, ook naar Nederland. Het ambachtelijk gebrouwen kwaliteitsbier, speciaal gebrouwen om van te genieten op 35.000 voet (10 kilometer hoogte), zal de komende maanden worden aangeboden op vluchten tussen Hongkong en Amsterdam en de overige Europese bestemmingen, Japan, Nieuw-Zeeland, Canada, de Verenigde Staten en Tel Aviv. Betsy Beer is vernoemd naar Cathay Pacific’s eerste vliegtuig ‘Betsy’, een Douglas DC-3 dat passagiers rondvloog in de jaren ‘40 en ‘50. Het bier werd afgelopen maart voor het eerst geïntroduceerd op vluchten tussen Hongkong en het Verenigd Koninkrijk, Heathrow, Gatwick en Manchester, en vervolgens in april op de vluchten naar Australië. Na een uitzonderlijk goede ontvangst van Betsy Beer, geproduceerd in samenwerking met Hong Kong Beer Co, zal het bier in mei en juni worden aangeboden aan First en Business Class passagiers op alle vluchten tussen Hongkong en Europa (behalve het Verenigd Koninkrijk). Naast het aanbod op de vluchten zal Betsy Beer ook te proeven zijn in geselecteerde restaurants en bars in Hongkong waaronder Kowloon Taproom, Zhang Men Craft Brewery, The Globe, Coedo Taproom en Corner Stop Bar & Cafe, zolang de voorraad strekt.
NU TE BOEKEN: IN 17 UUR DIRECT NAAR DOWN UNDER De nieuwe vluchten van Qantas van Londen naar Perth in Australië zijn al boekbaar. Met goede verbindingen naar en van Amsterdam, Brussel en Luxemburg maakt dit van Perth de gateway naar Australië, zegt de airline. De nieuwe verbinding, de eerste non-stop vlucht tussen Londen en Australië, gaat 24 maart 2018 van start. Qantas zet hiervoor de nieuwe Boeing 787 Dreamliner in, die special is ontworpen voor comfort op long-haul vluchten.
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 13
Etihad vaker met A380 naar Sydney
ETIHAD gaat vaker en groter naar Sydney. Alle vluchten van de populaire Etihad Airways Abu Dhabi – Sydney-route worden vanaf 29 oktober 2017 uitgevoerd met het A380-vlaggenschip. De bestaande dagelijkse A380 Sydney-vluchten worden uitgebreid met een tweede dagelijkse superjumbo-service, een upgrade van de 328 stoelen tellende Boeing 777-300ER. De aankondiging luidt het tiende jubileum van de vluchten naar Sydney in, de eerste Australische bestemming van de luchtvaartmaatschappij. Etihad’s A380 is uitgerust met The Residence – ’s werelds eerste driekamersuite in een commercieel vliegtuig – die plaats biedt aan twee gasten en een woon- en slaapgedeelte en een eigen badkamer omvat. Naast The Residence, biedt de A380 9 First Apartments, 70 Business Studios en 415 Economy Smart Seats.
APRIL 2017
03-05-17 17:22
14 I Riga advertorial
Business meets pleasure in Letland
Op zoek naar een bijzondere zakelijke locatie? Een indrukwekkende stad om te vergaderen met collega’s of zakelijke partners van waar ook ter wereld? Een locatie voor een onvergetelijk congres of bijzondere incentive? Riga, de hoofdstad van Letland, is gelegen tussen de Baltische en Scandinavische buren. En met meer dan 800 jaar geschiedenis is Riga een verrijkend historisch cultureel erfgoed met volop interessante mogelijkheden voor al deze wensen. In termen van vergader- en evenementenlocaties, biedt de stad een mix van historische en moderne vergaderzalen en congreslocaties. Met meer dan 80 hotels en de beschikbaarheid over 13.000 bedden, is Riga volledig in staat om grote congressen, conferenties en officiële delegaties te hosten. Maar er is meer, veel meer…
Park. Een van de hoogtepunten is het Cesis middeleeuws kasteel, met een entertainmentprogramma voor groepen. Van middeleeuwse spelen tot -feesten. of neem de Great Amber Concert hall in Liepaja, uit 2016. Je vliegt met airBaltic van Riga naar Liepaja in slechts veertig minuten. Liepaja is een kuststad en staat bekend om haar Art Nouveau architectuur, militaire historie en de stranden. Deze stad heeft naast een vijfsterren hotel verschillende 4- en 3-sterren hotels en een groeiend aantal kwalitatieve restaurants. De Letlanders komen hier graag voor een weekendje weg. Liepaja heeft een eigen universiteit met programma’s in nieuwe media, taal, IT, onderwijs en management in het toerisme, dus veel lokale academici wonen in deze stad.
U kunt natuurlijk ook de bruisende stad verlaten voor de prachtige natuur en buitenlocaties. Naast Riga zijn er ook alternatieve locaties voor het organiseren van een event, in kleine steden, dichtbij de natuur.
Verder is er GORS in Rezekne, een van de grootste steden in het oosten van het land. Een stad met de focus op IT. Of wat te denken van de Dzintari Concert Hall in Jurmala , een strandplek op slechts dertig minuten van Riga. Prachtige stranden, voldoende hotels in alle klasses en een keur aan wellness. Ook kunt u hier uitstekend culinair genieten.
We noemen: Cesis Concert Hall, geopend in 2014. Cesis is op anderhalf uur rijden van Riga en gevestigd in Gauja National
APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 14
Nog meer
businesstraveller.nl
03-05-17 17:22
Voorin I 15
KLM goes Costa Rica KLM breidt per 31 oktober aanstaande de dienstregeling uit met rechtstreekse vluchten van Amsterdam naar San José, Costa Rica. De nieuwe vluchten worden uitgevoerd op dinsdag en vrijdag. ‘KLM brengt momenteel veel passagiers naar Costa Rica via Panama. De groeiende interesse voor dit prachtige land vanuit de Europese markt heeft ons doen besluiten ook rechtstreekse vluchten naar San José aan te bieden’, aldus Pieter Elbers – president-directeur KLM. De vluchten naar San José worden tweemaal per week uitgevoerd, op dinsdag en vrijdag. Op andere dagen kunnen reizigers gebruikmaken van de KLM-vlucht naar Panama en via een codesharingsvlucht van Copa Airlines doorvliegen naar San José. De heenvlucht vertrekt om 15.25 uur vanaf Amsterdam-Schiphol en komt om 20.05 uur lokale tijd aan op de luchthaven van San José. De terugvlucht vertrekt om 22.05 uur lokale tijd uit San José en komt de volgende dag weer om 15.10 uur lokale tijd aan in Amsterdam. De vluchten worden uitgevoerd met het modernste toestel uit de KLM-vloot: de Boeing 787-9 Dreamliner. Het toestel heeft in totaal 294 stoelen, waarvan 30 in World Business Class, 219 in Economy Class en 45 in Economy Comfort.
WTC Premium gelanceerd zelf boeken maar wel de zakelijke service waarderen. We vragen manager Danny van der Harst naar de achtergronden. Zoals? ‘Om te beginnen assistentie in noodgevallen, we zijn 24 uur per dag en zeven dagen in de week bereikbaar. We bieden zakelijke betaaloplossingen op maat en uiteraard de beste tarieven. Daarnaast wordt alles bijgehouden in een handig dashboard. Duty of care is zeer belangrijk en nu is het duidelijk voor de werkgever waar de werknemer is. Stoei je met een complexe boeking die je toch liever aan een van onze specialisten overlaat, dan staan we persoonlijk voor je klaar!’
Een zeer bekende naam uit de leisuremarkt gaat nu ook de zakelijke reiziger bedienen. WTC – ook bekend als World Ticket Center – heeft WTC Premium gelanceerd, een nieuwe kosteloze service voor organisaties die graag hun vliegtickets businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 15
Met de merken Vliegtickets.nl, Vliegtickets. be, WTC.nl en Schipholtickets.com is het overkoepelend bedrijf Otravo in de Benelux marktleider op het gebied van online reisboekingen, zeker bij de consument. Nu lonkt de zakelijke reiziger. Een bedreiging voor de gevestigde orde? ‘We zijn niet bezig om klanten van anderen af te pakken. Wij voorzien een groei van klanten die zelf boeken, ook zeker bij de jongere generatie. En vanuit de wetenschap dat efficiëntie in mobiliteit
flink toeneemt, is dit een logisch moment de zakelijke markt te bedienen. We zijn een grote en ervaren partij, zorgen voor scherpe prijzen, inzichtelijkheid en ontzorgen zowel reiziger als tussenpersoon. Er zijn geen kosten aan verbonden, geen instaptarief, geen opzegtermijn, geen minimum, geen maximum, ieder bedrijf is welkom. Wat zijn jullie ambities? Op onze roadmap staan aanvullende services voor de zakelijke reiziger. Straks worden ook transfers van en naar airports digitaal geïntegreerd en zorgen we voor een ruim aanbod zakelijke accommodaties. Daar gaan we goed naar kijken en we letten goed op het belang van pre-payment. Dat is handig voor de Premium reiziger en inzichtelijk voor de administratie, sowieso iets waarin we onderscheidend zijn ten opzichte van zelf boeken. We zorgen voor een duidelijke factuur met BTW nummer. We zijn net met veel ambitie begonnen en hopen straks dé one stop shop te zijn voor alle bedrijven die op moderne en efficiënte manier al hun zakelijke reizen willen organiseren en beheren. Info: www.wtcpremium.nl
APRIL 2017
03-05-17 17:22
16 I Tried & Tested Airlines
Singapore Airlines A350-900 Business Class Amsterdam - Singapore
ACHTERGROND Singapore Airlines vliegt al sinds 1973 naar Amsterdam. De A350-900 is vanaf 10 mei 2016 ingezet op de Nederlandse markt en telt 42 stoelen in Business Class, 24 in Premium Economy Class en 187 in Economy Class. Singapore Airlines vliegt vanuit alle grote steden in Europa naar Singapore waaronder dagelijks tussen Amsterdam en Singapore en drie keer per week vanaf Düsseldorf, ook met een Airbus A350. Dit toestel wordt verder ingezet op de routes vanaf Manchester, Moskou, Milaan, München en Barcelona.
CHECK-IN De Business Class check-in is snel, ik kan direct doorlopen via priority lane. Eenmaal door de controle (binnen 10 minuten), heb ik toegang tot de Aspire Lounge in terminal 2.
BOARDING Bij de gate aangekomen, kan ik meteen boarden. Wanneer ik mijn stoel heb gevonden, krijg ik een welkomstdrankje aangeboden: champagne, verse jus d’orange of water.
laptop en in een apart vakje ernaast zit in seat stroom en een USB oplaadpunt. Elke cabine heeft aan de voorzijde een eigen bankje, met daarop of -onder genoeg ruimte voor een tas of schoenen. De bagageruimte bovenin is erg ruim. Het TV-scherm van 46 centimeter komt met een zeer gebruiksvriendelijke controle. Hiermee scroll je door het uitgebreide inflight entertainmentsysteem van Singapore Airlines: KrisWorld. Documentaires, complete series en de nieuwste films; genoeg voor 12 uur ongestoord entertainment, ook dankzij de fijne, geluidsisolerende koptelefoon. Alle vliegtuigen van Singapore Airlines – voorzien van het next generation Business Class product – hebben dezelfde stoel als deze Airbus A350 (zoals de Boeing B777-300ER vloot). Op de andere lange afstandsvliegtuigen – de Airbus A380 – wordt vooralsnog gebruik gemaakt van de voorganger van deze stoel, die overigens hetzelfde principe kent met betrekking tot de positie van het bed, de breedte van de stoel en de 1-2-1 configuratie.
Elke stoel heeft een eigen cabine
DE STOEL De Business Class heeft een 1-2-1 configuratie, waardoor iedereen aan het gangpad zit. Ik zit op stoel 19K. Elke stoel heeft een eigen, open cabine, waardoor je een goede mate van privacy ervaart zonder het gevoel te hebben dat je wordt afgesloten. De leren stoel zit erg comfortabel – je hebt alle ruimte. Met één druk op de knop kan je de beensteun verstellen en de stoel in een liggende positie plaatsen. Aan mijn rechterzijde is genoeg ruimte voor kleinere items. Het open zijvak is geschikt voor bijvoorbeeld een APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 16
businesstraveller.nl
03-05-17 17:22
Tried & Tested Airlines I 17
WELKE STOEL KIEZEN? Door de 1-2-1 configuratie hebben de stoelen aan de raamkant van het toestel de meeste privacy, maar ook in de middelste stoelen word je niet gestoord door andere passagiers.
DE VLUCHT Ik krijg een warm handdoekje aangeboden en een tweede welkomstdrankje. De bemanning helpt ondertussen met het uitklappen van de zijtafel. Deze wordt netjes gedekt. De lunch begint met de signature dish van de airline: kip, lams en rundvlees saté, met ui, komkommer en echte pindasaus. Het voorafje is ganzenlever met langzaam gegaarde eendenbout, rucola en kumquatcompote. Als hoofdgerecht kies ik voor de kalfsfilet (op aanraden van de crew) met gebakken groenten, romige aardappel, morieljes en een vijgenwijnazijnsaus. Het nagerecht is een calamansiframbozenbol gevuld met frambozen compote, op een bodem van bladerdeeg en yoghurt. Tussen de maaltijden door zijn snacks, sandwiches en noedels gedurende de gehele vlucht op aanvraag beschikbaar en is er een ruime keuze uit signature cocktails. Aanrader is de Singapore Sling: een klassieker uit 1915, met dry gin, Dom Bénédictine, sinaasappellikeur, kersenbrandy, limoen, verse ananassap en Grenadine. Zoet en tegelijkertijd fris. Na de lunch wordt op mijn verzoek de stoel omgezet naar een ‘full flat’ bed. De stoel wordt als het ware omgedraaid, met aan de achterzijde een heerlijk matras. Door de stewardess wordt het bed netjes opgemaakt, inclusief twee kussens en een deken. Echt ideaal: ik kan me in het bed volledig uitstrekken en heb voldoende ruimte om op mijn zij te draaien.
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 17
Het ontbijt wordt voorafgaand aan de landing geserveerd, op een zelfgekozen tijdstip. Handig wanneer je niet gestoord wil worden tijdens de slaap.Voor het ontbijt zijn er drie opties: pannenkoekjes met bessen, gebakken eiernoedels met kip of garnalen, of een eiersoufflé met spinazie en chorizo. Ik kies voor de eiersoufflé.
Aanrader is de Singapore Sling
AANKOMST We landen om 0505 in Singapore, op Changi Airport. Bij immigratie zijn er meerdere balierijen en is het rustig, dus ik ben meteen aan de beurt. Bij de bagageband ligt mijn koffer al klaar. Belinda Meijers
OORDEEL In deze Business Class is twaalf uur vliegen gewoon een feestje. In de stoel en vanuit de full flat bed heb ik alle ruimte om te bewegen, het is een heerlijke stoel. Ook is er genoeg bergruimte. Het meest opvallend, is de ontzettend goede en vriendelijke service van de bemanning. Aan werkelijk alles wordt gedacht: van het opmaken van mijn bed tot een kopje kamille thee met honing voor het slapen gaan. Bij binnenkomst word ik al in de watten gelegd – de slippers liggen klaar en ik krijg een drankje aangeboden – en wanneer ik vlak voor het serveren van het ontbijt mijn menukeuze wil veranderen, is dat helemaal geen probleem. Een pareltje…
VERTREKTIJD
BEDLENGTE
1115
198 cm
VLUCHTTIJD
TV SCHERM
11 uur 50 minuten
46 cm
TYPE
PRIJS
A350-900
132 graden + full flat bed
Singapore Airlines kent vroegboektarieven, waarbij de goedkoopste mogelijkheid vanaf 2650 euro is, inclusief airport tax. Voor reizen in mei is de goedkoopste optie vanaf 3650 euro.
SEAT PITCH
CONTACT
130 cm
www.singaporeair.com
CONFIGURATIE 1-2-1
SEAT RECLINE
APRIL 2017
03-05-17 17:23
18 I Tried & Tested Hotels
Yotelair Amsterdam Schiphol
ACHTERGROND Klein, maar compleet ingericht. Dat is het uitgangspunt van Yotelair Schiphol, een van de airporthotels van de keten Yotel. De kamers, of cabins, zijn compact, maar hebben alles wat een hotelkamer nodig heeft.Voldoende voor een paar uur slaap of een korte nacht.
HOE IS HET? Yotelair Schiphol heeft iets weg een gestrand ruimteschip. Het feit dat de receptie ‘mission control’ wordt genoemd, draagt daar zeker aan bij. Bij aankomst heb je de neiging om te zeggen: Scotty, beam me up…
WAAR IS HET? Yotelair Amsterdam Schiphol Transit Hotel, zoals de volledige naam luidt, bevindt zich in Lounge 2 in de transitzone van Schiphol. Het hotel richt zich op transitpassagiers, die tussen twee vluchten door een paar uur willen slapen, en op reizigers die vroeg vertrekken en de (korte) nacht voor vertrek alvast op Schiphol willen doorbrengen.Yotelair bevindt zich achter de douane en security.
hoogslaper, van 100 centimeter breed. Recht tegenover de deur is een uitklapbare tafel met een spiegel erboven. Een kledingkast ontbreekt. Aan een haak hangt een kleerhanger. Er hangt een flatscreen tv en wifi is gratis beschikbaar. De rechterkant is ingericht met een regendouche, deels afgescheiden door een glazen wand, een fonteintje en een toilet. Douchegel en handdoeken zijn aanwezig. De totale oppervlakte van de cabin is 7 vierkante meter.
Een prima plek voor een paar uur slapen
RESTAURANTS EN BARS Bij de receptie, ofwel mission control, zijn gratis warme dranken verkrijgbaar. Tegen betaling zijn snacks en andere dranken te bestellen. Overdag zijn de winkels en restaurants van Schiphol beschikbaar. In de nacht is op de begane grond een bar annex broodjeszaak open.
BUSINESS Yotelair richt zich op passagiers die een paar uur slaap willen pakken voordat ze (weer) op reis gaan. Dat zijn vooral zakenreizigers.
LEISURE KAMERFACILITEITEN Yotelair Schiphol heeft 57 cabins, onderverdeeld in 42 standaard, 14 premium, 1 cabin voor families of mindervaliden en 2 douche-cabins. De standaard cabin, voor één persoon, is klein. Geen kamer voor mensen met claustrofobie. Links van de deur bevindt zich het bed, een
Voor wie op vakantie gaat en de pech heeft dat zijn vlucht erg vroeg vertrekt, is Yotelair een uitkomst. Een paar uur slapen en in alle vroegte meteen naar de gate lopen.Voor grote koffers is geen plaats. Deze kunnen het beste alvast worden ingecheckt. Theo de Reus
OORDEEL Yotelair Schiphol is een prima plek voor een paar uur slapen vlak voor vertrek en daarmee een alternatief voor een nachtelijke rit naar Schiphol. Het is geen hotel voor een weekendje weg.
APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 18
PRIJS Een standaard cabin is te boeken vanaf vier uur, vanaf 52 euro, daarna per uur. Een nacht is te boeken vanaf 95 euro. CONTACT Amsterdam Airport Schiphol, Vertrekpassage 118, 1118 AS Schiphol +31 20 206 5782 www.yotel.com businesstraveller.nl
03-05-17 17:23
Tried & Tested Hotels I 19
W Barcelona ACHTERGROND W Barcelona opende zijn deuren in 2009 en was het eerste W Hotel in West-Europa dat zich richtte op de MICE-markt. Het beschikt over negentien meetingruimtes, verdeeld over 6.800 vierkante meter. Gemiddeld wordt het voor zo’n veertig procent door zakenreizigers bezet. W Barcelona kent een eigen karakter dat het patroon van vele traditionele luxe hotels doorbreekt.
aankomt. Neem Bravo 24, waar de Catalaanse chef Carles Abellán traditioneel Spaanse gerechten in een modern jasje stopt. Wave is het restaurant waar dagelijks onder meer het ontbijt wordt geserveerd. ’s Avonds kan bij de W Lounge een cocktail worden gedronken. Naast bars en restaurants kent W Barcelona ook eigen club Eclipse, die op de bovenste verdieping van het gebouw te vinden is.
Business en leisure perfect gecombineerd
BUSINESS HOE IS HET? Dit 5-sterren hotel doet luxe, jong en modern aan. Het gebouw buigt als de zeilen van een schip boven het water. Het doel hiervan is dat gasten het gevoel hebben op zee te zijn, als op een cruise. De kamers hebben grote ramen die van de grond naar het plafond reiken en het uitzicht goed doen uitkomen. Dit is tenslotte het belangrijkste kenmerk van W Barcelona.
WAAR IS HET? Het hotel heeft een prominente plek aan de kust van Barcelona. Een minuut lopen en u staat met uw voeten in het zand. Dit biedt u de mogelijkheid ’s ochtends zelf op het strand te sporten of bij de Urban Gorillas aan te sluiten, een outdoor fitnessprogramma waar gasten aan kunnen meedoen. De sfeer van de zee en het strand zijn in alle uithoeken van het hotel voelbaar.
KAMERFACILITEITEN W Barcelona heeft 473 kamers en suites in verschillende categorieën. De Fabulous Room beslaat 40 vierkante meter en heeft een kingsize bed, ook wel het signature W Hotel bed genoemd, dat bekend staat om zijn comfort. Een aantal belangrijke faciliteiten zijn de inloop regendouche, Bliss Spa doucheproducten, kluis, minibar, en de Nespresso-machine. Daarnaast is er een groot bureau waar, met uitzicht op de kust, aan gewerkt kan worden.
Een kleine greep uit de negentien meetingruimtes zijn de Great Room, Mega Room, Breeze 1 tot en met 3. De totale capaciteit is 1.000 en de grootste vergaderruimte is 988 vierkante meter.
LEISURE Ook op het gebied van leisure scoort dit hotel goed. Gasten kunnen hiervoor bijvoorbeeld terecht bij de W Insider, een kenner op het gebied van lokale trends en hotspots. Leisure binnen het hotel wordt vertaald naar de Bliss Spa en de fitnessruimte. Alexandra Meijer
OORDEEL W Barcelona valt het meest op vanwege zijn locatie en moderne stijl met een hoog glamgehalte. Bij binnenkomst voel je een hippe atmosfeer en krijg je het gevoel er echt bij te horen. Op zakelijk gebied heeft het meer dan gemiddeld te bieden en wie vrije tijd heeft, komt ook ruim aan zijn trekken. De ruime kamers beschikken over talloze voorzieningen en de locatie is prima te bereiken vanaf vliegveld El Prat.
PRIJS De meest betaalbare kamer, de Cozy Room, is momenteel te boeken vanaf 230 per nacht voor maximaal twee personen. CONTACT Plaça de la Rosa dels Vents 1, 08039 Barcelona, Spanje (+34) 93 295 2800
RESTAURANTS EN BARS W Barcelona heeft verschillende opties als het op dineren businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 19
APRIL 2017
03-05-17 17:23
APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 20
businesstraveller.nl
03-05-17 17:23
Singapore I 21
Singapore, stad uit de toekomst Immense skyscrapers, ’s werelds grootste infinity pool op de 57ste verdieping en een futuristisch bos met metalen bomen. Singapore is verrassend, luxe en modern, en de groene hub van Azië. Belinda Meijers deelt haar ervaring.
H
et is nog vroeg in de ochtend, wanneer we landen op Changi Airport – voor het vierde achtereenvolgende jaar uitgeroepen tot ’s werelds beste luchthaven. Dat is niet voor niets. Deze luchthaven heeft een aantal bijzondere faciliteiten, zoals een zwembad met jacuzzi in terminal 1 en een filmtheater in terminal 3. De slippers kunnen uit de koffer, want de app geeft 32 graden aan. Dankzij het tropische klimaat betekent dat warm en klam, ook wanneer de zon achter de wolken verdwijnt, en af en toe een flinke regenbui. Maar wat de reiziger al snel leert in Singapore: de regen komt en gaat. Changi Airport ligt op ongeveer 30 minuten reizen van het centrum van Singapore. Reizigers kunnen een trein, bus of metro pakken; afhankelijk vanwaar je uitstapt kost een ticket enkele euro’s. De taxi’s zijn een goedkoop en snel alternatief in Singapore, voor een rit naar het centrum betaal je ongeveer 15 euro. In het spitsuur – vroeg in de ochtend en in de avond – liggen de prijzen hoger, rond de 20 euro.
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 21
APRIL 2017
03-05-17 17:23
22 I Singapore
Anders Onderweg naar het centrum valt het meteen op. Singapore is anders. Geen Aziatische chaos met razende tuktuks die je al toeterend links en rechts passeren, maar rust, structuur en… verkeersregels. Het is een zakelijke hub met hypermoderne skyscrapers, en opvallend schone straten. Met een reden, want voor afval weggooien op straat krijg je in Singapore zo een boete. Singapore wordt met recht de groenste stad van Azië genoemd. Hoogbouw wordt afgewisseld met tropische weelde en groene parken. Net iets buiten het centrum liggen de Botanic Gardens & Orchid Garden, uitgeroepen tot Unesco Werelderfgoed. Een bezoek aan deze 158 jaar oude tuin mag tijdens de reis niet ontbreken, al is het maar om even helemaal tot rust te komen. Zen tussen de orchideeën. Singapore is een smeltkroes van culturen. Wandel door de wijken Little India, China Town en Kampong Glam, en je hebt het gevoel alsof je een reis maakt door drie landen. In Little India bezoek je een hindoestaanse tempel en bestel je een curry, in China Town steek je een kaarsje aan in de boeddhistische tempel en koop je een beschilderd theesetje als souvenir en in het Arabische Kampong Glam eet je baklava met uitzicht op de moskee.
China Town China Town staat bekend om zijn wet market. Deze vismarkt dankt zijn naam – heel simpel gezegd – aan de natte vloer. Hier kun je naast vis ook levende kikkers bestellen (4 voor 10 Singapore dollar, omgerekend 7 euro) of een verse schildpad. Je moet er maar van houden… Wie verder doorloopt, wordt verrast door een bekend tafereel in Singapore: de populaire hawker centre, ook wel bekend als food court. Reizigers kunnen bij deze culinaire hotspot genieten van lokale gerechten, voor een redelijke prijs. Want hoewel Singapore voor APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 22
Aziatische begrippen aan de dure kant is, kun je hier al voor een paar euro een complete maaltijd bestellen. Van nasi tot de bekende Singaporese saté (met gebakken uitjes en komkommer), chili crab en peking eend met noodles. In China Town is Maxwell Food Court een bekende hawker centre: vier rijen met eetstalletjes, omgeven door centrale pleinen waar bezoekers kunnen zitten en eten. Dumplings, gebakken garnalen of geroosterd varkensvlees; voor ieder wat wils. Soms is het een kwestie van plaatjes aanwijzen wanneer er geen Engelse vermelding bij de gerechten staat, maar eend smaakt met hoisin sauce net als kip en andersom. Het is hier overigens heel normaal om bij elkaar aan tafel te schuiven en samen te eten, met stokjes uiteraard. Andere hawker centres die je moet proberen: Lau Pa Sat in het financiële district en Makansutra Gluttons Bay bij Marina Bay. Op nog geen kwartier rijden van China Town ligt Kampong Glam, het Arabische deel van Singapore. Aan de straatbordjes kun je al zien dat je er bent: Baghdad Street, Sultan Gate, Jalan Sultan. Arab Street is de meest bekende straat in deze wijk. Hier vind je oude shophouses – deels woning, deels winkel – die deel uitmaken van het historische erfgoed van Singapore. Deze huisjes zijn volledig gerenoveerd en versierd met prachtige schilderingen. Andere bezienswaardigheden in dit deel van Singapore zijn de Sultan Mosque en de Malay Heritage Centre, waar je kennis kunt maken met de authentieke Maleisische businesstraveller.nl
03-05-17 17:23
Singapore I 23
5 business insidertips voor Singapore 1) De Singapore Flyer is een groot reuzenrad, vergelijkbaar met de London Eye. Huur een privécapsule voor een full butler sky dining of een cocktail flight.
cultuur en tevens heerlijk kunt eten. Op één grote schaal wordt kokoscurry met groente, gegrilde vis, kip en rendang beef geserveerd, met daarbij rijst in een opgevouwen bananenblad. In de Maleisische keuken is het de gewoonte om op deze manier de maaltijd te delen. Let’s makan (let’s eat)! Little India is – zoals de naam al zegt – een mini-versie van India, maar dan veel rustiger. Met de metro ben je er zo, maar ook hier zou ik de taxi aanraden; snel en goedkoop. Stalletjes met fruit en bloemenkransen staan op de stoep en vanuit de winkeltjes klinken de welbekende klanken van Bollywood. De felgekleurde Sri Veeramakaliamman hindoetempel – één van de oudste tempels in Singapore – zie je al in de verte boven de gebouwen uittorenen. Aan het achtergelaten schoeisel bij de ingang te zien, is het druk. Mensen komen met hele families en brengen cadeaus mee als offer voor de Indiase goden. Buiten is het overigens een prachtig gezicht: de rijkversierde hindoetempel met op de achtergrond de moderne wolkenkrabbers. Historisch versus modern; ook dat is Singapore.
Futuristisch Gardens of the Bay is één van de hoogtepunten van Singapore. In deze futuristische botanische stadstuin staan de zogeheten Supertrees – boomvormige verticale tuinen tussen de 9 en 16 verdiepingen hoog. Voor de skywalk – een loopbrug tussen deze Supertrees – betalen bezoekers een kleine extra entreeprijs (5 euro), maar dat is het zeker waard. Vanaf hier heb je een spectaculair uitzicht op de skyline van Singapore. Als je er toch bent, bekijk ook de Cloud Forest – een 35 meter hoge berg begroeit met flora uit de tropische hooglanden – en de Flower Dome, met een verzameling aan planten van over de hele wereld, waaronder de Hollandse tulp.
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 23
2) Bestel een Singapore Sling, dé lokale cocktail. Een klassieker uit 1915, met dry gin, Dom Bénédictine, sinaasappellikeur, kersenbrandy, limoen, verse ananassap en Grenadine. Zoet en tegelijkertijd fris. 3) Dagje strand? Sentosa Island is dé island getaway van Singapore en ligt op 20 minuten afstand van het centrum. Siloso, Palawan en Tanjong beach zijn vooral populair om de bijbehorende (luxe) beachclubs. 4) Raffles Hotel is het oudste koloniale hotel van Singapore. Hier zou in de Long Bar de Singapore Sling zijn uitgevonden. Niet-gasten hebben geen toegang tot het hotel, maar wel tot de bar. Leuk om een drankje te drinken. 5) Boek een overnachting in het luxe vijfsterren Shangri-La Hotel en kom volledig tot rust in The Orchids, de tropische tuinen van het hotel.
APRIL 2017
03-05-17 17:24
24 I Singapore
Cruise hub
Combineer business met pleasure en boek een korte cruise voor een paar dagen, naar bijvoorbeeld het Maleisische eiland Penang. Je gaat aan boord bij één van de cruise terminals van Singapore: Harbour Front Centre of Marina Bay Cruise Centre. Geen lange wachtrijen, taxi’s zijn er in overvloed en op loopafstand heb je zelfs een metrostation.
Maak voor het vallen van de avond een mini-cruise over de Singapore River met een Aziatische bumboat. Prachtig om te zien hoe de skyline afsteekt tegen de ondergaande zon. Je vaart langs de iconische Merlion – het beeld van het dier met het hoofd van een leeuw en de romp van een vis – theater Esplanade, de grote bruggen en de torenhoge wolkenkrabbers. Je meert weer aan in Clarke Quay: een hippe plek met veel leuke restaurants en bars. Perfect voor een avondje uit. Nog veel hipper en ook een klein beetje over the top, is de skybar en rooftop nightclub van luxe resort Marina Bay Sands: Cé La Vi. Marina Bay Sands is een begrip in Singapore, al is het alleen al om de 150 meter lange infinity pool op het dak, op de 57ste verdieping. Met een 360 graden panoramaview heb je hier het beste uitzicht over de stad, en daar betaal je ook voor. Wil je de net iets te dure entree omzeilen, neem dan de lift naar de skybar. Oké, je betaalt hier 28 Singapore dollar voor een glas wijn of een cocktail (omgerekend 19 euro), maar het uitzicht is onbetaalbaar… Shopliefhebbers gaan naar Orchard Road. Over een lengte van 2,2 kilometer vind je hier naast grote merken als Victoria Secret, Louis Vuitton en Abercrombie & Fitch ook veel moderne shoppingcentra, met wat meer betaalbare winkels. Shoppen en tegelijkertijd genieten van een panoramisch uitzicht, kan in het winkelcentrum van het iconische Marina Bay Sands resort. Winkels als Bottega Veneta, Chaumet, Roger Dubuis en Saint Laurent verkopen hier limited edition items en een aantal luxe merken heeft in dit hotel een flagship store.
met een ster. Daarmee komt de teller op 29 eetgelegenheden met een Michelinster, waaronder ook een aantal luxe restaurants. Joël Robuchon Restaurant heeft maar liefst drie sterren en is geïnspireerd op de Franse keuken in Art Deco-sfeer. Of je nou naar Singapore reist voor een korte stopover of voor een citytrip van een paar dagen, het is een bestemming die aangenaam verast. Niet typisch Aziatisch, maar wel authentiek. Modern en zakelijk maar ook historisch. Aan de prijzige kant, maar ook met fantastische opties voor heel goedkoop. En hoe je de reis ook afsluit, het kan bijna niet mooier dan met een Singapore Sling (cocktail) op de hoogste rooftopbar van Singapore. ■
Michelinster Singapore is één van de weinige plekken op de wereld waar je een Michelinster-maaltijd bestelt voor 2 Singapore Dollar (1,30 euro). De lokale street food kramen Hill Street Tai Hwa Pork Noodle en Hong Kong Soya Sauce Chicken Rice and Noodle zijn allebei bekroond APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 24
businesstraveller.nl
03-05-17 17:25
Singapore I 25
Singapore Airlines
Singapore Airlines vliegt al sinds 1973 naar Amsterdam. Kardien de Werker, sales & communicatie manager Benelux bij Singapore Airlines: ‘Dat maakt ons de langst opererende Aziatische maatschappij op Amsterdam. Amsterdam is heel belangrijk voor ons. Niet alleen de lokale markt, maar zeker ook als transferpunt voor passagiers die komen of doorreizen naar landen zoals Scandinavië en de UK/Ierland.’ Singapore Airlines vliegt vanaf Amsterdam met de Airbus A350-900. Dit toestel telt 42 stoelen in Business Class, 24 in Premium Economy Class en 187 in Economy Class. Singapore Airlines vliegt dagelijks tussen Amsterdam en Singapore en vliegt ook drie keer per week vanaf Düsseldorf naar Singapore, ook met een Airbus A350.
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 25
APRIL 2017
03-05-17 17:24
26 I Slimme reiziger
30 manieren om long-haul in Economy Class te overleven Lange afstanden vliegen vanuit de achterkant van het vliegtuig blijft een uitdaging. Hier wat tips om de pijn te verlichten.
APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 26
businesstraveller.nl
03-05-17 17:24
Slimme reiziger I 27
Pas je verwachtingen aan. Als u het gewend bent om gepamperd te worden in Business Class, erken dan dat dit in Economy niet het geval zal zijn. De manier van overleven is om het beste te maken van wat je tot je beschikking hebt. En vergeet de ‘Do You Know Who I Am’ houding
1
(DYKWIA) – die is zelfs niet aantrekkelijk onder premium reizigers.
Bij de check-in, informeer of er vrije stoelen zijn, en indien, of u mag verplaatsen zodat u een lege stoel naast u tot beschikking hebt. Dit creëert wat meer ruimte.
2
Bouw een status op bij uw airline of alliance naar keuze – dit vergroot de kans op een upgrade en lounge-toegang voor uw vlucht.
Investeer in een Priority Pass lidmaatschap (307 euro jaarlijkse fee voor ongelimiteerde bezoeken) – toegang tot de lounges geeft beschikking tot eten en drinken voor het boarden als u vaak Economy vliegt. Koop een fles water voor aan boord.
3 4 5
Wellicht negeert u in Business Class liever uw medepassagiers – after all, gaat het om persoonlijke ruimte en privacy – maar in Economy, is het beste advies om toch beleefd te blijven tegen de persoon waarmee u de komende tien uur-plus nog zit te schouder wrijven. U hoeft niet direct uw levensverhaal met deze persoon te delen, maar een vriendelijke glimlach of opmerking maakt de
6
vlucht naast het afgedwongen gezelschap een stuk draaglijker. Betaal voor een stoel bij de nooduitgang of een plek aan het begin van de rij voor extra beenruimte. De moeite waard bij lange afstandsvluchten, zeker als u lang bent.
Stoelkeuze is persoonlijk. Indien u liever niet gestoord wordt en zeker weet dat u niet regelmatig van het toilet gebruik hoeft te maken, dan zijn de raamstoelen de beste keuze. Wanneer u liever regelmatig de benen strekt, kunt u beter aan het gangpad zitten. Probeer stoelen in het midden te
7 8
allen tijde te omzeilen. Wees ervan op de hoogte dat sommige airlines meer stoelen in een cabine plaatsen dan andere. Tien stoelen op een rij, in plaats van negen in een Boeing 777 bijvoorbeeld, zal meer claustrofobisch aanvoelen. Doe uw huiswerk en bekijk de cabine lay-out van tevoren. Neem een draagbare batterij (powerbank) mee voor je telefoon of tablet. Voor het geval dat u vliegt met een oud toestel, kunt u elektronische apparaten gewoon opladen.
Voorkom een zitplek helemaal achteraan in het toestel. Het is hobbeliger, lawaaieriger, het duurt vaak langer om te boarden en uit te stappen en u kan mogelijk gestoord worden door passagiers die een rij vormen voor het toilet. Voor de beste stoelen, ga naar: www.seatplans.com.
9 10 11 ▲
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 27
APRIL 2017
03-05-17 17:24
28 I Slimme reiziger
12 13
Indien mogelijk, kies een carrier met vernieuwde zitplaatsen, deze zullen ergonomisch comfortabeler zijn.
Probeer vroeg aan boord te stappen, dan kunt u een plek voor uw handbagage confisqueren in een van de bagagebakken nabij uw stoel. Idealiter, vlak boven uw hoofd. Dit voorkomt enig gedoe wanneer u tijdens de vlucht nog iets wilt pakken en het komt bij het verlaten van het vliegtuig ook goed uit.
14
Draag aan boord losse kleding. Houd er hierbij rekening mee dat de temperatuur bij vertrek waarschijnlijk niet hetzelfde is als de temperatuur van uw bestemming, maar als de airline uw bagage zoek raakt, draagt u deze kleding nog wat langer. Draag lagen. De temperatuur in de cabines fluctueert sterk, zelfs tijdens de vlucht. Zorg er dus voor dat u kleding aan of uit kunt
15
trekken en u zich kunt aanpassen aan de temperatuur. De airline voorziet de passagiers (hoogstwaarschijnlijk) van een deken, maar het is een goed idee om iets van een trui of vest mee te nemen tegen de kou.
16
Compressiesokken zijn aan te raden, indien u mogelijk gevoelig bent voor trombose. En aangezien u waarschijnlijk uw schoenen wilt uittrekken gedurende de vlucht, is het geen overbodige luxe voor uw voeten om een extra paar sokken mee te nemen.
17 18
Draag makkelijke instapschoenen, of in ieder geval geen laarzen. Laarzen zijn lastig aan en uit te trekken bij de security check en tevens aan boord. Indien u lenzen heeft, overweeg dan om voor de vlucht deze om te ruilen voor uw bril. Uw ogen kunnen droog worden tijdens de vlucht.
19
Een brede sjaal of pashima is handig in het vliegtuig en kan dienen
20
Neem een klein toilettasje mee met tandenborstel, tandpasta,
als deken of kussen, indien u niet de deken van het vliegtuig wilt gebruiken.
gezichtscrème, lippenbalsem, een oogmasker en misschien wat oogdruppels en neusspray tegen uitdrogen.
APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 28
businesstraveller.nl
03-05-17 17:25
Slimme reiziger I 29
Neem een pakje natte doekjes mee voor je handen en gezicht. De uitklaptafeltjes in het vliegtuig kunnen soms wat plakkerig zijn.
Investeer in een goed nekkussentje. De mogelijkheid om te kunnen
21
slapen zonder te knikkebollen is erg belangrijk.
22
Indien u last heeft van uw rug, neem dan een hoofdkussen mee.
23
Neem ook zelf wat snacks mee in uw handbagage, u kunt er niet vanuit gaan dat de airline snacks serveert die u ook lekker vindt.
24
Overweeg om uw maaltijd te upgraden. Sommige airlines bieden de optie dit van tevoren te doen. Anders kunt u ook na security iets te snacken kopen en dit meebrengen aan boord. Vermijd producten met een sterke geur, zodat uw medepassagiers niet geïrriteerd raken.
25
Of u wel of niet denkt dat alcohol ervoor kan zorgen dat u ontspannen vliegt, komt neer op persoonlijke voorkeur. Maar als u van een drankje houdt, vraag dan aan het bedienend personeel of u een extra flesje of blikje mag, zo creëert u tenminste uw eigen
26
‘creature comfort.’ Pak voor de zekerheid uw eigen oordopjes of koptelefoon in, voor het geval de airline deze niet verstrekt. U kunt zo uw eigen muziek luisteren om de tijd te doden en mogelijk geluidsoverlast tegen te gaan tijdens het slapen.
Overweeg te vliegen met airlines die wifi of goede entertainment aan boord bieden. Als u twijfelt of het lukt om aan boord te slapen, of niet voldoende rust kunt pakken voor uw eerste zakelijke meeting op bestemming, is dit een goede manier om de slapeloze uren door te
27 28
komen.
Download van tevoren wat films die u wilt zien, indien er aan boord geen of nauwelijks keuze is in het filmaanbod.
Neem een goed boek mee. Indien u niet kunt slapen, kunt u eindelijk dat boek uitlezen, wat al langer op de planning stond. Wanneer u in
29 30
slaap valt tijdens het lezen, heeft het toch gewerkt. ▲
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 29
APRIL 2017
03-05-17 17:25
30 I Interview BCD
APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 30
businesstraveller.nl
03-05-17 17:25
Interview BCD I 31
Kenners van de complexiteit van de zakenreis De Nederlandse BCD Group, in 1975 opgericht door eigenaar John Fentener van Vlissingen, is actief in meer dan 100 landen met ruim 13.000 medewerkers en een totale omzet van 25,4 miljard dollar. Een van de kroonjuwelen is BCD Travel, de Nederlandse marktleider faciliteert zakenreizen naar alle uithoeken van de wereld. Heinz Jennewein, Senior Vice President EMEA BCD Travel, kijkt graag met Business Traveller mee als het gaat om de allerlaatste trends en de onvermijdelijke issue: veiligheid.
De zakelijke reiswereld is vooral bezig met het topic veiligheid. Ook bij u? ‘Het is de nieuwe realiteit. Het is niet onrealistisch te denken dat er weer wat gebeurt. Waar dan ook. Ook de klant weet dat, die is echt wakker geworden. Het belangrijkste dat bedrijven willen weten, is waar hun reizigers precies zijn, en of ze gezond zijn. Een plan van aanpak is een issue. Een paar jaar geleden werd er voorzichtig over nagedacht, nu moet er een pasklare oplossing zijn. Bedrijven zijn klaar om iets te doen als iemand geen antwoord geeft. Ze zijn voorbereid. We hebben ze daar ook mee geholpen en kunnen daarbij helpen.’
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 31
Wat precies? ‘Als de reis bij ons is geboekt, is het relatief makkelijk, we kunnen dat gemakkelijk nagaan. We hebben nu ook een service in ons systeem en app zodat bedrijven boekingen in het systeem kunnen zetten, ook als deze boekingen niet bij ons zijn gemaakt. Zo krijg je een volledig reisoverzicht. Niet alles kan nog, de trein is helaas nog niet zo ver. Als je in Duitsland een trein boekt, kun je op een willekeurige tijd instappen, dan weet niemand wie welke trein wanneer neemt. Dat is een zorg, want er wordt veel met de trein gereisd. Maar er wordt al met al steeds meer inzichtelijk. Maar je hebt nooit 100 procent veiligheid, van airport tot kerstmarkt, pijnlijk maar waar.’ APRIL 2017
03-05-17 17:25
32 I Interview BCD
Zien jullie een zeker begrip bij bedrijven dat het helaas een onderdeel van het dagelijks leven is geworden?
naar de opties maar gaan nog niet volledig overstag en zijn terughoudend. En ook als er andere bedrijven komen, dan zullen we daarmee samenwerken… maar zeker nu doet Airbnb nog niet veel.’
‘Ja inderdaad. Na Parijs zagen we reisstops voor Parijs en Frankrijk, en daarna werd het steeds minder. Bedrijven moeten toch doorgaan, raken er aan gewend en ze kunnen ook niet anders, soms omdat er gewoon zaken gedaan moeten worden. Maar alles moet nu wel op orde zijn als er wat gebeurt… bedrijven zijn nu ook steeds beter op de hoogte en wij helpen graag.’
Toch zijn er duizenden startups en ondernemingen die hetzelfde willen bieden als jullie, inclusief Google. De hele trip in een enkele app. Komt er zware concurrentie? ‘Ja en nee. Bedrijven moeten voorkomen dat iedereen overal boekt en niemand meer weet waar de reiziger is. Daarnaast zijn er ook nog prijsafspraken die niet iedereen kan maken, plus de extra waarde die wij leveren als het gaat om de zakenreis, die vervang je niet zomaar.’
Op welke manier? ‘We hebben wereldwijd onze eigen crisis centra om bij te staan, we adviseren vooraf met do’s en don’ts en we houden het reisschema real time up to date. Zo weten we waar de reiziger is. Als er dan iets gebeurt kunnen wij of de klant snel handelen. Maar alleen als er wat gebeurt. We doen geen preventief risico management als er niets aan de hand is. We volgen de overheden en sommige bedrijven doen hun inschatting over bestemmingen zelf.‘
Maar reisadvies is subjectief. Frankrijk vindt Tunesië veiliger dan de Nederlandse overheid… ‘Aan het einde van de dag beslist het bedrijf zelf, wij voorzien informatie maar het blijft hun beslissing. Als we moeten handelen, dan helpen we het bedrijf graag. We hebben al veel repatriëringen gedaan op verzoek van hen.’
Wat brengt de toekomst wat dit betreft? ‘De evolutie gaat hand in hand met de mobiele evolutie. Er is een Facebookfaciliteit: druk op een knop en je laat de wereld weten: ik ben veilig. En dat gaat allemaal verder. En ik verwacht dat risico voor een deel gewenning wordt. Dus technologie plus gewenning. Er zijn delen in de wereld waar de technologie nog niet zo ver staat, dus vertrouwen we ook nog altijd op ouderwetse SMS-technologie, die komt vaak eerder door als er geen wifi-ontvangst of mobiel dataverkeer is.’ APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 32
Een nieuwe generatie, de zogeheten millennials, reist inmiddels wel anders…
Maar wil de zakenreiziger wel continue getrackt worden? ‘Dat is nog niet uitgebalanceerd en vormt een interessante discussie: je kunt niet iedereen de hele tijd volgen. We moeten de reiziger de optie bieden de tracking uit te zetten. Mensen willen ook privacy.’
Op welke manier gaat de zakenreis digitaliseren? ‘Mobiel zal gedeeltelijk de online boeking vervangen. Dat zie je al, zoals het ook gegaan is met de landlijn. En videoconferencing heeft aardige stappen gemaakt, maar zal weinig effect hebben op de reisbudgetten. Interactie tussen mensen is nodig, ik geloof er niet in dat digitale meetings in welke vorm dan ook de menselijke ontmoeting gaat vervangen. Bedrijven willen het misschien wel, maar ik geloof er niet zo in. Face to face zal altijd belangrijk blijven.’
En wat betekenen bedrijven als Airbnb en Uber voor de zakenreiziger? ‘We hebben partnerships, ook om de data in het systeem te krijgen. Bedrijven kijken
‘Er is een grote verschuiving gaande. Onze klant was voorheen de travelmanager van een bedrijf, maar dat is compleet voorbij. De daadwerkelijke zakenreiziger is inmiddels net zo belangrijk. Wij moeten ervoor zorgen dat we de daadwerkelijke zakenman of -vrouw kunnen helpen en enthousiasmeren ons te gebruiken. De mobiele app moet goed voor hem/haar zijn, niet voor de travelmanager, de services moeten op hem of haar zijn aangesloten. Het belang van de zakenreiziger is dramatisch belangrijker geworden. Je kunt echt niet meer zeggen: dit is policy van het bedrijf en volg het maar. In de economie van vandaag hebben ze de keuze; de top-down benadering is helemaal weg. De nieuwe generatie wil iets leuks, iets sexy’s, iets wat ze aanspreekt. Je moet het hart winnen van de klant, daar gaat het steeds meer om. Als dat lukt, gaan ze ook niet weg.’
Welke trends zie jij bij airlines? ‘Je zult nog steeds verdere consolidatie en samenwerkingsverbanden zien. Airlines staan onder druk om geld te verdienen dus ze moeten wel. De tarieven zullen zo modulair als mogelijk zijn, dat wordt alleen maar complexer. En dan krijg je straks nog Norwegian als long haul low businesstraveller.nl
03-05-17 17:26
Interview BCD I 33
coster: geen gratis drankjes op een vlucht van twaalf uur! Dat wordt interessant. De ontwikkeling van Economy Comfort is boeiend. Maar de keuze van vele opties bij een vliegreis zal verder groeien, vanuit hun oogpunt logisch want de kans dat je meer boekt dan je nodig hebt, is erg groot.’
Gaat de zakenreiziger voor de voordelige optie of de meest efficiënte? ‘Veel bedrijven staan wat meer toe. Voorheen was het echt Economy dat dicteerde. Nu is er wat ruimte gekomen. Het besef groeit: aan het eind van de dag ga je ergens heen om te werken. Dus Economy Comfort komt weer op, ook Business Class. Reizen moeten wel te doen zijn. Het gaat om de totale kostprijs als het ware, niet sec de reisprijs, maar ook de tijdsfactor is ingecalculeerd. Wat kost het me als mijn reiziger erg vermoeid aankomt om 200 euro uit te sparen?’
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 33
Hoe staat het met lowcost versus traditionele airlines? ‘Een hoop traditionele carriers liggen onder vuur, lowcosters doen het enorm goed.Vele traditionele airlines zoeken naar antwoorden maar het goede is nog niet gevonden. Ze presenteren zich als een beetje van alles. Maar uiteindelijk moeten de traditionele maatschappijen zich focussen op de high end high yield top class service. Daar ligt voor hen de toekomst. Maar alles leveren aan iedereen, van lowcost tot Business Class en alles er tussenin… ik betwijfel het ten zeerste.’
Welke hoteltrends zijn er? ‘Ook hier gaat de consolidatie door. En zeker ook de segmentatie, die is enorm. Vroeger had je vijf merknamen, nu dertig binnen een keten. Het wordt zo op maat gemaakt als maar kan. Hip, longstay, traditioneel, tweeënhalf ster, ultra luxe, budget, noem maar op. Ik ben de tel kwijt. De ‘brand variety’ is zo specifiek mogelijk.
Meer keuzes, meer te kiezen, zo werkt de wereld.’
Keuzemoeheid ligt op de loer… ‘Het is interessant hoe ver het gaat. De gemiddelde reiziger weet het ook niet meer. Je moet ook niet teveel keuzes geven, je moet weten wat relevant is. Daar denken we goed over na. We zijn geen ticketboekers, maar kenners van de complexiteit van de zakenreis. Uit alle opties distilleren wij wat goed is voor de klant. Dat is bijvoorbeeld ook: er samen met de klant naar streven dat reizigers hun vlucht en hotel samen boeken, en op die manier de travel policy volgen. Zo genieten ze van een aanbod op maat, betere prijzen, en is het makkelijker om de veiligheid te verbeteren. Dat brengt ons terug bij het begin van dit verhaal: als we weten waar reizigers zich op welk moment bevinden, kunnen we onze klanten helpen hun medewerkers veilig te houden. En dat moet een topprioriteit blijven bij elk bedrijf.’ n
APRIL 2017
03-05-17 17:26
34 I Boeklancering
Levenslessen uit de wildernis Miriam Lancewood (33) trok vanaf 2010 door Nieuw-Zeeland met haar man Peter (63). Ze was in Nederland om haar boek over haar leven in de wildernis te prsenteren. Wat kan de gestresste zakenreiziger van haar leren? Door Alexandra Meijer.
APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 34
businesstraveller.nl
03-05-17 17:27
Boeklancering I 35
Lancewood ontmoette haar partner in India, waar zij op 22-jarige leeftijd na haar studie verbleef. De twee werden verliefd en bedachten samen om als jagers en verzamelaars in de wildernis van NieuwZeeland te gaan leven. De voorbereidingen duurde een jaar. Ze vulden emmers met eten voor vier maanden. Opgeven was geen optie, want ze hadden geen huis om naar terug te keren. Er volgde een avontuur dat zij zich eigen maakte, iets wat ze iedereen af en toe zou aanraden. ‘De eerste dag in Nieuw-Zeeland vulde ik mijn tijd door schoon te maken, maar de tweede dag sloeg ineens de verveling toe. De angst voor verveling was eigenlijk erger dan de verveling zelf. Het duurde ongeveer twee weken voor mijn geest verlangzaamde en dat ik in hetzelfde ritme als de natuur kwam. Na twee weken hield de verveling op.Verveling hoort eigenlijk bij het snelle leven, als je gaat onthaasten word je vanzelf rustiger. Mijn bewustwording is nu anders dan vroeger in Nederland, ik ben veel langzamer geworden. De reden dat ik voor dit leven heb gekozen, is puur de schoonheid van de natuur. Die is zo overweldigend en ongelofelijk mooi. Ik voel me ontzettend bevoorrecht dat ik hier mag wonen. In Nederland zijn mensen gehaast, zo was ik vroeger ook. We zijn er zo op gebrand om altijd alles sneller en sneller te doen, zelfs als daar helemaal geen reden voor is. Mensen zijn zo gericht op efficiëntie. Ik ben de mensheid niet ontvlucht, maar ik hield van de natuur. Ik denk dat het voor iedereen goed is om te onthaasten.Vooral in
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 35
’Elektriciteit verpest alle rust en innerlijke vrede’ de winter, omdat we toen veertien uur per nacht sliepen. Bijna een soort winterslaap, dat geeft energie. Ik denk dat het bijna onmogelijk is om zo lang te slapen als je met elektriciteit leeft. De lamp wordt dan de zon, waardoor je lichaam denkt dat je wakker moet blijven. Elektriciteit verpest alle rust en innerlijke vrede. Tussen die hoge bergen ben ik heel klein en zijn mijn problemen en angsten nog kleiner. Na een paar jaar is dat gewoon opgelost, ik heb minder angst voor de toekomst, abstracte problemen. Ik hou me meer bij de bestaande problemen, komt er bijvoorbeeld een storm aan of kan een boom op onze tent vallen. Mijn hoofd is nu leger, ik ben ontvankelijker voor wat er om mij heen gebeurt. Dat komt goed van pas met jagen. Als je geen voeling hebt van waar de dieren zouden kunnen zijn, kun je de hele dag rondlopen zonder ze te zien. Ik denk dat iedereen dit kan, maar de meeste mensen zouden het verschrikkelijk vinden. Het is ook niet voor iedereen weggelegd. Ik heb geluk dat ik fysiek sterk ben, ik heb het niet snel koud. Tijdens al onze wandelingen draag ik een korte broek. In Nieuw-Zeeland geloven ze dat je niet kunt wandelen met een lange broek, die traditie heb ik overgenomen. Als we niet gaan wandelen heb ik wel een lange broek aan, vanwege de insecten. Ik spoor Peter altijd aan om gezond te blijven, voor mijn eigen welzijn en zodat we lang samen kunnen leven. Als we in de stad komen, wil hij altijd ‘fish and chips’ eten en dat vind ik ongezond voor hem. Hij mag ook geen ijs eten, maar daar luistert hij natuurlijk niet naar. Ik ben ervan bewust dat gezondheidsklachten meteen serieuzer zijn als je 63 jaar bent. Peter heeft bijvoorbeeld rugpijn en dan denk ik al gauw aan een ernstige ziekte. Op mijn leeftijd denk je daar totaal niet aan, maar het is goed om te beseffen dat de tijd snel gaat. Wat ik door de jaren heen heb geleerd, is dat ik niks meer hoef te bereiken. ‘Bereiken’ is een state of mind waar nooit een einde aan komt. Ik heb vroeger polsstokhoogspringen beoefend en die lat
kun je altijd hoger leggen. Als je eenmaal hoger wilt, waar stopt het dan? Ik hoop dat mensen die mijn boek lezen geïnspireerd worden om een avontuurlijker leven te leiden, dat kan overal. Een avontuur betekent dat je de onveiligheid en het onbekende opzoekt, want een avontuur is niet veilig. Het is in de wildernis makkelijk of moeilijk, nooit saai. Het is soms afzien, met name als het slecht weer is. Als je het koud hebt en het vuur gaat niet aan, je kleding wordt nat maar je kunt het niet drogen. We hebben 3.000 kilometer gewandeld, dat was veel zwaarder dan het schrijven van een boek. Het is een hele opgave om nog aardig tegen elkaar te doen wanneer je de hele dag hebt gelopen, daarna nog een tent moet opzetten en moet gaan jagen. In moeilijke tijden komt je ware karakter naar buiten. Hoe minder we plannen, hoe meer we overlaten aan het toeval. Er gebeuren dan de meest wonderlijke dingen, die je niet had kunnen plannen.Voor nu presenteer ik mijn boek nog in Nieuw-Zeeland en Australië, maar wat we daarna doen, weten we nog niet. Misschien gaan we naar OostEuropa om de wildernis daar te ontdekken. Daar heb je te maken met wolven en beren. Ik denk dat ik nooit definitief naar de bewoonde wereld zal terugkeren. Ik voel me in de wildernis mentaal en fysiek zo sterk, dat gaat voor mij boven het comfort van een zacht bed. Daarnaast kost die luxe, die ik overigens niet nodig heb, alleen maar geld.Voor dat geld moet ik gaan werken en zo besteed ik al mijn tijd aan iets wat ik niet nodig heb. Dat is natuurlijk anders als je een leuke baan hebt, maar dat was in mijn geval niet. Het is goed voor mensen om na te denken over waarom ze werken. Elke dag is er een minder.’
APRIL 2017
03-05-17 17:27
36 I Luchtvaart China
Oosterse ambitie Een snelle verspreiding van nieuwe luchthavens, luchtvaartmaatschappijen en routes laat zien dat China ernstig is om een belangrijke kracht in de wereldwijde luchtvaart te worden. Valerian Ho brengt verslag uit.
APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 36
businesstraveller.nl
03-05-17 17:27
Luchtvaart China I 37
O
ge de
▲
m te beginnen de cijfers: in 2015 stond het aantal reizigers uit China op 120 miljoen. Dit zal tegen 2020 oplopen naar de 200 miljoen, volgens cijfers van Travel Daily die gepresenteerd werden tijdens de ITB Azië in Singapore vorig jaar. De toename van het binnenlands vluchtverkeer creëert als bloeiend bedrijf in China een nieuwe middenklasse van 300 tot 400 miljoen mensen. En IATA (International Air Transport Association) China verwacht dat ze de VS hierdoor in 2025 van de troon stoten als grootste luchtvaartmarkt ter wereld. Volgens de Civil Aviation Administration of China heeft de Chinese luchtvaart 436 miljoen passagiers in 2015 vervoerd, 11 procent meer dan in 2014. Toch is de voorspelling dat dit binnen vijf jaar met 817 passagiers zal stijgen, wat voor een aantal van 1,3 biljoen passagiers in 2020 zal zorgen. Van de 3.326 routes die in China in 2015 werden gevlogen, waren er 2.666 binnenlands. Toch is er een toenemende honger voor internationale exploratie, waarbij de uitgaande Chinese markt veel aandacht krijgt van mensen uit de reis- en horecabranche. De afgelopen twee decennia heeft het land zijn luchtvaartaanbod getransformeerd, waarbij het aantal luchtvaartmaatschappijen is verdubbeld tot 48 en een snelle groei van routenetwerken heeft plaatsgevonden. Vandaag de dag heeft bijna elke tweede en derde stad in China een luchthaven, sommige zelfs meer dan één. De luchthavens en het luchtruim worden steeds drukker, zo blijkt uit de beruchte vluchtvertragingen en annuleringen die chaos in vertrekhallen veroorzaken. Het is daarom een race tegen de klok om de infrastructuur te implementeren die nodig is om tegemoet te komen aan de waanzinnige geplande groei. Links: China Southern’s A380
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 37
APRIL 2017
03-05-17 17:27
38 I Luchtvaart China
NIEUWE LUCHTHAVENS In haar dertiende Vijfjarenplan (2016-2020) kondigde de Chinese regering zijn ambitie aan om de luchtvaartsector te ontwikkelen, die zich richt op het verbeteren van de passagierservaring en het voorbereiden op meer internationale en internationale routes. Het doel is om in 2020 nog eens 20 luchthavens in het land te bouwen, dat het totaal op 260 zal brengen. In de provincies Shandong, Guangdong, Yunnan en Qinghai zijn vorig jaar een aantal nieuwe faciliteiten voltooid en momenteel zijn er nog meer in aanbouw. De belangrijkste hiervan is wellicht de mega-luchthaven van RMB80 miljard (11,2 miljard) in het zuiden van Peking. Ondanks dat er al twee luchthavens zijn – Beijing Capital International en de kleinere, binnenlandse luchthaven Nanyuan – is het breekpunt al bereikt. Hoewel dit de tweede grootste luchthaven ter wereld is, werd zijn maximale capaciteit van 83 miljoen passagiers in 2015 al overschreden met 90 miljoen passagiers. De nieuwe internationale luchthaven die in 2019 in het zuidelijke Daxing district zal openen, komt dichterbij het stadscentrum te liggen. De directe exploitatiecapaciteit bedraagt ongeveer 45 miljoen passagiers, die in 2025 uitgebreid wordt naar 72 miljoen en met een uiteindelijke capaciteit van 100 miljoen. Dit zou de nieuwe luchthaven volgens huidige normen tot de grootste in de wereld maken. Het futuristische ontwerp is bedacht door de deskundigen van ADP Ingénierie, een dochteronderneming van Parijs Aéroport. Het gecentraliseerde single-terminal concept is gevormd als een hand, met aan elke vinger een boarding gate. De meest afgelegen poort is slechts acht minuten lopen van de APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 38
beveiliging. Reizigers zullen ook gemakkelijker toegang hebben tot winkels en grondvervoer. Het baanontwerp heeft als doel vertragingen te minimaliseren, met vier startbanen (in totaal staan er zeven gepland) die onmiddellijk operationeel zijn. Zhu Wenxin, woordvoerder van het hoofdkantoor van het nieuwe vliegveld van Beijing, zegt: ‘Bij grote luchthavens over de hele wereld hebben vliegtuigen vaak lange taxi’s om hun toegewezen landingsbanen te krijgen, wat tijd verspilt. Met ons nieuwe baanontwerp kunnen vluchten snel aflopen nadat de gate gesloten is, waardoor het aantal vertragingen wordt ingeperkt.’ In Chengdu, de hoofdstad van de provincie Sichuan, wordt een tweede luchthaven gebouwd om de ‘Gateway to Western China’ te bedienen. Dit is in toenemende mate een cruciale transporthub voor het zuidwesten, evenals een belangrijke bijdrage aan de economische ontwikkeling van
Van boven naar beneden: Beijing Daxing International; Air China’s B787-9; Xiamen Air’s B787-9 Business Class; China Eastern’s B777-300ER First Class suite en Business Class stoel
de regio. Chengdu is een logische keuze voor investeringen en de luchthaven komt dan ook net op tijd. De bestaande Chengdu Shuangliu International heeft een maximumcapaciteit van 50 miljoen, alhoewel het passagiersverkeer dat al bijna overschrijdt. In 2020 worden 62 miljoen reizigers verwacht. De nieuwe RMB72 miljard (Chengdu Tianfu International) heeft zes startbanen en een capaciteit van 90 miljoen per jaar. Het ligt in de wijk Yanghua, op een uur rijden van het stadscentrum en dichtbij Chongqing in het oosten dankzij de weg- en spoorverbindingen. De burgemeester van Chengdu Tang Liangzhi zegt: ‘De nieuwe luchthaven zal Sichuan’s integratie bevorderen in het ‘Belt and Road Initiative’ en ‘Yangtze River Economic Belt’, waardoor de provincie zich nader kan openstellen voor de buitenwereld en economische doorbraken kan maken.’ businesstraveller.nl
03-05-17 17:27
Luchtvaart China I 39
AIRLINE TIMELINE
1984 Juli • Xiamen Air Een andere belangrijke infrastructuur omvat een internationale luchthaven in Xiamen, die in 2020 zal openen op Dadeng Island en ruimte biedt voor 70 miljoen reizigers. Qingdao bouwt een vierbaans vliegveld aan de noordoostkust, deze zal in 2025 openen en grote vliegtuigen zoals A380’s en B747’s opvangen. Jaarlijks zal deze luchthaven tot 55 miljoen passagiers bedienen. Er zijn ook veel lopende uitbreidingsprojecten op bestaande luchthavens, waarbij gemeentelijke overheden kosteneffectieve manieren vinden om de capaciteit te vergroten met nieuwe terminals. In 2013 verwelkomde Shenyang Taoxing een nieuwe internationale terminal, een faciliteit van 248.000 vierkante meter die 30 bases toevoegde en haar positie als cruciale luchthub voor NoordChina vastzette. Chongqing Jiangbei International zal zijn 53.700 m² grote terminal 3A naar verwachting halverwege dit jaar voltooien. Op Hainan Island begon Haikou Meilan International vorig jaar ook met de bouw van een nieuwe terminal. Het project van RMB15,3 miljard (2,1 miljard) zal naar verwachting klaar zijn voor 2019 en heeft het grootste vliegveldvrije offerte in China, plus 61 nieuwe baaien en 110 incheckbalken. De upgrade zal de capaciteitsverhoging van de luchthaven doen stijgen naar 35 miljoen reizigers per jaar. businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 39
DE GROOTSTE DRIE China heeft inmiddels een indrukwekkend aantal van 48 passagiersmaatschappijen, nog opvallender gezien het feit dat de oudste vervoerder 33 jaar geleden is gelanceerd (zie tijdlijn). Terwijl de meeste hiervan zich op de binnenlandse markt richten, is er een trend geweest in de aanschaf van langafstandsvliegtuigen en het ontwikkelen van internationale routes. Hierdoor positioneren Chinese luchtvaartmaatschappijen zich om te concurreren met buitenlandse luchtvaartmaatschappijen op wereldwijde schaal. De ‘grootste drie’ luchtvaartmaatschappijen - Air China, China Eastern and China Southern - hebben de meest uitgebreide luchtnetwerken van het land gebouwd, die alle grote steden en ontwikkelingsgebieden omvatten, evenals internationale bestemmingen. In zijn jaarverslag van 2015 heeft de nationale luchtvaartmaatschappij Air China zijn totale inkomen vastgesteld op RMB109 miljard (15,4 miljard). De verbindingen met 40 landen en 174 steden inclusief visumvrije optie, zou internationale reizigers moeten aanmoedigen om Guangzhou te gebruiken als transferhub. In zijn jaarverslag voor 2015 heeft de nationale luchtvaartmaatschappij Air China
1985 December • Shanghai Airlines
1986 September • Sichuan Airlines
December
• China United Airlines
1988 Juni
1991 Februari • China Southern
1992 April • Air Changan
Augustus
• China Xinhua Airlines
November
• Shenzhen Airlines
1993 Januari • Hainan Airlines
1994 Maart • Shandong Airlines
• China Eastern
Juli
• Air China
1995 April • Deer Jet APRIL 2017
03-05-17 17:27
40 I Luchtvaart China
die via Vancouver naar Mexico City vliegt, directe vluchten naar Frankfurt en Cairns worden ook verwacht.
zijn totale inkomen vastgesteld op RMB109 miljard (15,4 miljard). Dankzij de verbindingen met 40 landen en 174 steden, waaronder 68 internationale bestemmingen, werd Air China in 2015 de eerste Chinese luchtvaartmaatschappij die naar zes continenten vliegt met de lancering van de diensten naar Johannesburg. De vervoerder heeft vorig jaar ook snelle upgrades gemaakt aan zijn vliegtuigen. Het verwelkomde zijn eerste B787-9 Dreamliner. Wang Yingnian, hoofd luchtvaart van Air China, zegt: ‘We zijn ervan overtuigd dat de B787-9 de ruggengraat van de internationale langeafstandsroutes van Air China zal worden en een belangrijke rol zal spelen bij het ondersteunen van de internationale ontwikkelingsstrategie van Air China.’ De maatschappij heeft een totaal van 15 Dreamliners besteld. Intussen lijkt het jaarlijkse inkomen van China Eastern jaloersmakend gezond: het steeg van RMB40 miljard (5,9 miljard) in 2008 naar RMB100 miljard (14,2 miljard) in 2016. Het passagiersverkeer sprong van 12,8 miljoen in 2014 naar 15,3 miljoen in 2015. En sinds 2013 lanceerde het 21 nieuwe internationale routes, inclusief bestemmingen als Chicago, Amsterdam en Brisbane. Upgrades aan de vloot omvatten de retrofitting van zijn B777-300ER met nieuwe stoelen voor First Class, Business Class en Economy. De luchtvaartmaatschappij heeft een order geplaatst voor 20 A350’s en 15 B787’s, waarvan de laatste bedoeld is om NoordAmerikaanse routes te rijden. Liu Shaoyong, voorzitter van de APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 40
Het hoofdkantoor in Guangzhou China verwacht ook te kunnen profiteren van recente ontwikkelingen bij de Guangzhou Baiyun International luchthaven, die in 2015 een derde baan opende en in februari volgend jaar een tweede terminal krijgt. Deze uitbreiding, in combinatie met de 72-uurs visumvrije optie die wordt toegepast om transitpassagiers te lokken, zou internationale reizigers moeten aanmoedigen om Guangzhou te gebruiken als transferhub.
vervoerder, zegt: ‘De introductie van de A350 XWB zal een belangrijke rol spelen bij het bevorderen van ons operationele vermogen, winstgevendheid en servicemerk op internationale langafstandsroutes en het openen van een nieuw hoofdstuk in de internationale ontwikkeling van China Eastern.’ China Southern stelt dat zij de eerste luchtvaartmaatschappij ter wereld zijn die zowel de A380 als de B787 tegelijkertijd exploiteren. Het heeft de grootste vloot in Azië en zal de komende vijf jaar verder versterkt worden door nieuwe vliegtuigtypes, zoals de B787-9 en B737 MAX. In 2020 wordt de grootte van de vloot naar 1.000 uitgebreid en worden jaarlijks 168 miljoen passagiers verwacht. De luchtvaartmaatschappij vliegt nu naar 49 internationale steden sinds de lancering van routes naar Toronto en Adelaide vorig jaar. Daarnaast heeft de airline plannen om een ZuidAmerikaanse dienst te starten
SNELLE JONGENS
Van boven naar beneden: Hainan Airlines B787-9; China Southern B787; Qingdao airport; China Southern A380 Business Class
Terwijl de ‘grootste drie’ tot nu toe hebben gedomineerd, groeien een handvol luchtvaartmaatschappijen zo hard dat ze wellicht de status quo kunnen veranderen. Hainan Airlines en Xiamen Air zijn in het bijzonder snel gegroeid wat betreft vlootgrootte en hebben hun routenetwerken uitgebreid naar de VS en Europa. Hainan Airlines, eigendom van de HNA Group (die ook een aantal andere airlines bezit, waaronder Virgin Australia), kent een snelle groei en een grote investering. Het juweel van de
businesstraveller.nl
03-05-17 17:28
Luchtvaart China I 41
vloot werd in juni vorig jaar geïntroduceerd: een B787-9 met 30 ‘Super Diamond’ Business Class stoelen en 259 Economy stoelen. Het vliegtuig beschikt over gratis wifi en Panasonic’s eX3 in-flight entertainment systeem. Business Class passagiers kunnen zich verheugen op Bulgari-faciliteiten en Bose-luidsprekers. De laatste Dreamliner zal worden ingezet op Amerikaanse routes zoals Las Vegas, evenals de nieuwste diensten naar steden als Manchester, die in juni 2016 startte en Tel Aviv. Nieuwe diensten naar Londen, New York en Los Angeles maken deel uit van uitbreidingsplannen gericht op Europa en de VS. Tot voor kort concentreerde het bedrijfsmodel van Xiamen Air’s zich uitsluitend op regionale en binnenlandse markten, maar in 2015 nam het een belangrijke stap met de levering van zijn eerste B787-8, die op zijn inaugurele Europese route naar Amsterdam werd ingezet. De carrier heeft in hetzelfde jaar een Sydneydienst gelanceerd, gevolgd door Melbourne, Vancouver en Seattle in 2016. Het heeft nu zes threeclass B787-8’s die First Class, Business Class en Economy zitplaatsen aanbieden, samen met de nieuwere B787-9. Che Shanglun, president van de
airline, zegt: ‘In 2020 verwachten we onze vloot uit te breiden naar 268 vliegtuigen, met een jaarlijkse passagierscapaciteit van 50 miljoen en een winst van meer dan RMB50 miljard. We streven naar een toonaangevende luchtvaartmaatschappij in Azië en de Stille Oceaan, en breken door naar de top 20 van de luchtvaartmarkt.’ Sichuan Airlines wil ook een deel van de wereldmarkt en vliegt nu naar steden zoals Sydney, Vancouver en Los Angeles. Tianjin Airlines lanceerde vorig jaar diensten naar Londen Gatwick en Auckland en is van plan om Tianjin later dit jaar aan Melbourne te koppelen. Donghai Airlines, gevestigd in Shenzhen, heeft zijn vloot afgelopen juli uitgebreid met 25 B737 MAX’s en vijf B787-9’s.
AIRLINE TIMELINE
2002
Juli
• Yangtze River Airlines
November
• Kunming Airlines
Juni • Donghai Airlines
2005
Januari
• Yingan Airlines
BUDGETEXPLOSIE De markt voor low-cost carriers (LCC) is ook klaar voor een explosieve stijging in het vasteland van China. Spring Airlines – China’s eerste LCC – startte in 2005 en biedt nu internationale diensten aan Aziatische steden zoals Tokio, Bangkok, Singapore en Seoul. De CAAC erkent het succes van de budgetmarkt wereldwijd en moedigt deze strategie aan. Het resultaat was een stortvloed van
2007
Februari
• Chongqing Airlines
• West Air
November • Grand China Air
• ZYB Lily Jet
Maart
2008
Maart
• Joyair • OK Air
Juli • Spring Airlines
2006 Februari
2009
Juni
• Tianjin Airlines
2010
Januari
• Chengdu Airlines • Lucky Air
Mei
September • China Express
• Juneyao Air businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 41
• Capital Airlines
Juni • Hebei Airlines APRIL 2017
03-05-17 17:28
42 I Luchtvaart China
AIRLINE TIMELINE
2011 April • Loong Air
Juli
Boven: Chengdu Tianfu International
nieuwe aankomsten, waardoor het huidige totaal naar zeven luchtvaartmaatschappijen werd gebracht. Deze betreffen de oprichting van Ruili Airlines in 2013 en van 9 Air in 2014, de dochteronderneming van Juneyao Airlines in Guangzhou, evenals de overgang van China United Airlines in een goedkope carrier. Het groeiende belang van Chinese LCC’s werd in januari 2016 onderstreept met de oprichting van U-Fly Alliance, de eerste LCC-coalitie van de wereld. Drie van de vier oprichters zijn gevestigd in het vasteland van China (Lucky Air, Urumqi Air en West Air), HK Express uit Hong Kong is ook onderdeel van het netwerk. Toch is er voldoende ruimte voor groei. Volgens de luchtvaartmaatschappij OAG stond de budgetsector in 2015 slechts 7 procent van de binnenlandse luchtmarkt van China uit (tegenover 40 procent van Europa, 56 procent van Zuidoost-Azië en 32 procent in de VS). Dit zal naar verwachting in 2020 verdubbelen.
MADE IN CHINA In het afgelopen jaar kwam een belangrijk keerpunt in de luchtvaartgeschiedenis van China, APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 42
toen het eerste commerciële passagiersvliegtuig van Chinese makelij opsteeg. De commerciële vliegtuigcorporatie van China (COMAC) is een staatsbedrijf dat in 2008 is opgericht om een regionaal vluchtprogramma te ontwikkelen, met serieuze intenties om te concurreren met Airbus en Boeing. In juni vorig jaar ontving Chengdu Airlines de eerste ARJ21: een kort- tot middelgroot vliegtuig met 78 zitplaatsen in twee reisklassen. Zijn eerste vlucht van Chengdu naar Shanghai vond later die maand plaats, de airline heeft 30 ARJ21’s besteld. Het nieuwste model van COMAC is de C919, een vliegtuig met smal silhouetten en maximaal 168 zitplaatsen, die in februari aan de vluchttestfase is begonnen. Tot nu toe heeft de fabrikant 570 bestellingen ontvangen, waarbij China Eastern de eerste luchtvaartmaatschappij wordt om het model te bedienen zodra het klaar is. Gezien de honger van de luchtvaartindustrie van China, is met grote zekerheid te zeggen dat nieuwe vliegtuigmodellen zullen volgen, waarschijnlijk steeds groter en groter. China kijkt uit over de hele wereld en haar blik is verreikend. ■
• Tibet Airlines
2014
Februari
• Fuzhou Airlines
• 9 Air
• Jiangxi Air
April • Dalian Airlines
Augustus
• Hongtu Airlines
Juni • Nanshan Jet
September
• LJ Air
2015
Februari • Meiya Air
2013
Juni
• Qingdao Airlines
Augustus
• Ruili Airlines
November
• Urumqi Air
• GX Airlines
Juni
• Colorful Guizhou Airlines
• Air Guilin
2016
Maart
• Ningbo Air businesstraveller.nl
03-05-17 17:28
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 43
APRIL 2017
03-05-17 17:28
44 I Bussels Airport
Brussels 2.0 Airport
APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 44
businesstraveller.nl
03-05-17 17:30
Brussels Airport I 45
Hoe kijkt u eigenlijk naar de problematiek op Schiphol?
Het hart van Europa werd op 22 maart 2016 hard getroffen. Een datum om nooit te vergeten, hoewel land, stad en inwoners wel door moesten. Zo ook het epicentrum van toen, dat nu weer hard op weg is naam te maken als moderne en voor vele zakenreizigers interessante luchthaven. Tijn Kramer sprak met Léon Verhallen, Head of Aviation Development van Brussels Airport.
‘Schiphol is andere categorie. Brussel is geen Schiphol, dat is eredivisie en wij zijn eerste divisie (ongeveer drie keer groter, red). Als je kijkt naar het aantal passagiers zijn wij een stuk kleiner. Maar wat we wel kunnen doen is een stukje van die ZuidNederlandse markt naar ons toehalen. Zoals Schiphol dat ook andersom doet. De wachtrijen zijn hier een stuk minder. Op onze app kun je thuis zien wat de wachttijd is.’
Hoe staat het nu met de airport? ‘We werken in een van de meest concurrerende gebieden, van Frankfurt naar Parijs en Schiphol en alle kleinere luchthavens. We moeten hard knokken, voor zowel long haul en lowcost. Maar onze cijfers zijn weer groeiende. Ons bedieningsgebied beslaat 20 miljoen inwoners, met vier miljoen mensen in Zuid-Nederland. Onze luchthaven is compact en conveniënt. We hebben één vertrekhal, verder pier A en pier B, niet meer, de relatief nieuwe ‘connector’, verbindt waar vroeger een tunnel zat. Europa vliegen we uit A, pier B is voor onze intercontinentale en niet-Schengen vluchten. We hebben 57 brugposities, 3 startbanen, 74 vliegbewegingen per uur, het is voldoende. En niet te vergeten: een korte taxitijd, we hebben geen Polderbaan. Tot zeven jaar geleden waren we een beetje ouderwets. Twee jaar geleden was de connector het startpunt van een volledige renovatie van Pier A en B, met nieuwe Food & Beverage-punten en 25 rijen security. Het is nu het grootste security-platform van Europa, vanwaar je – vrij uniek – ook het tarmac kunt zien vanuit de rij. En we hebben gekozen voor veel lokale elementen. De Kuifje raket is de meest populaire selfie plek in Pier A. Uiteraard verkopen we Belgische chocola en kun je een goed glas Belgisch bier drinken. We zijn bezig met de allerlaatste vernieuwingen die in twee fases, mei en augustus – worden afgerond. Dan zul je onder meer een zes meter hoge smurf in Pier B zien.’
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 45
APRIL 2017
03-05-17 17:30
46 I Brussels Airport
Is de bereikbaarheid ook weer op orde? ‘Jazeker. De bereikbaarheid per trein wordt ook steeds beter. Het treinstation ligt onder de terminal, er rijdt zes keer per uur een trein naar Brussel Centraal en sinds begin vorig jaar ook twee treinen per uur naar het EU-district. Dus ook veel meer verbindingen naar het zuiden, 85 stations rechtstreeks. En een keer per uur naar Nederland! En vanaf december komt naast onder meer Amsterdam en Rotterdam daar ook Breda bij (Dordrecht en Roosendaal gaan eruit). Dat maakt Zeeland en Brabant aansluitingen ook interessant.’
Toch nog even een keer naar die verschrikkelijk dag. 22 maart 2016. ‘Een vreselijke dag. Ik was hier zelf, niet in het gebouw maar hier in ons kantoor (op paar minuten lopen van de terminal). Maar je hoort dingen die je niet wil meemaken. Na twaalf dagen zijn we weer open gegaan, de impact was enorm, alles lag in puin. Het was hard werken, de prioriteit was het zorgen dat de homecarrier Brussels Airlines, overleefde. Dat begrepen veel andere airlines ook, daar was veel begrijp voor, Dus die kon al snel op 80 procent van hun capaciteit vliegen. En elke andere maatschappij kreeg minimaal één vlucht en dat groeide snel door. Op 1 juni zaten we weer op 90 procent, op 1 juli 100 procent. Alleen de passagiers waren nog weg, vooral de buitenlanders durfden niet meer.‘
Waar staan we nu wat betreft de veiligheid sinds die dag? ‘Alle punten van binnenkomst hebben nu zogeheten Behavorial Detection Officers, mensen die getraind zijn om verdacht gedrag te identificeren. In Israel doen ze niet anders, dat is goed te trainen. Je ziet dus nu
APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 46
leger- en politiemensen. Dat lijkt bedreigend, maar op een gegeven moment kijk je er langs. En later zijn dat alleen nog maar politieagenten. Plus veel televisieschermen met gezichtsherkenning. De drop off, de zogeheten ‘curb’ is gesloten, daar kom je niet meer met de auto en dat gaat ook niet komen. De overheid wil niet meer. Dat betekent dat we een andere drop off hebben, achter het busstation met een overdekt wandelstuk. Maar na de zomer is dat achter achter het Sheraton hotel, dat is helemaal nog maar een paar minuutjes lopen. En we hebben de parkeergarages waarvoor een systeem bedacht is dat je 30 minuten gratis kunt parkeren, mits je de interparking parkeerkaart aanvraagt (Pcard+). Ofwel 30 minuten gratis in ruil voor enkele gegevens, plus 10 procent korting op alle parkeertarieven. Je klunt je aanmelden via onze website of die van Interparking (www. interparking.be). Die curb is nu desolaat, daar gaan we terrasjes neerzetten, maar daar zijn we nog in overleg. Maar daar komt wat leuks.’
24,5 en 25 miljoen passagiers te komen. We groeien weer, dat zie je ook in onze ranking op de Europese rankinglijst. We gingen van plek 21 naar 1, toen naar 16, vorig jaar weer naar 21. Maar we hebben er alle vertrouwen in door te kunnen gaan richting top 15.’
Hoe staat het met de aantallen passagiers?
Hoe bereik je de Nederlandse zakenreiziger?
‘We hadden 23,5 miljoen passagiers in 2015, en in het jaar 2016 ging dat door alle ellende naar 21,8 miljoen. Maar we hebben het vanaf november weer omgedraaid, we maken weer een plus. En we zijn heel erg positief 2017 begonnen, we zijn de forecast elke maand aan het herzien. We hopen dit jaar weer tussen de
‘Onze website www.brusselsairport.nl is seciaal voor de Nederlandse markt en geeft allerlei info en scherpe voorstellen voor prijs. We adverteren op grote treinstations, vlieg je Brussels Airlines dan is je treinticket ook nog eens gratis, we doen veel op social media en een kleine sponsor van Willem II. Tilburg is de zesde stad van Nederland en ligt dichter bij ons dan Schiphol met een groot MKBgebied.‘
Wie zijn je klanten, en hoe belangrijk is Nederland? ‘Ongeveer 52 procent zijn Belgen, zowel zakelijk, leisure als familiebezoek. Maar 7 procent is crossborder, zeker uit Nederland is dat flink gestegen, dat ging van 280.000 naar 365.000 passagiers. Zakelijk is natuurlijk van groot belang natuurlijk, zeker ook door de Europese Unie. Brussel heeft bijna 300 ambassades.Veel landen hebben drie ambassadeurs, een voor EU, een voor NAVO en een voor België en die zitten graag voorin het vliegtuig. Wij zijn sterk binnen Intra Europa en zeker ook binnen Afrika. En we hebben natuurlijk ook volop intercontinentale ambities.‘
Wat heb je aan netwerk te bieden? ‘Brussels Airlines is onze home carrier, met uitgebreid korte afstandsnetwerk, met een mix van grote steden en de mediterrane
businesstraveller.nl
03-05-17 17:30
Brussels Airport I 47
NIEUWE BESTEMMINGEN
markt. Er zijn vijf nieuwe routes in 2017. Midden-Afrika, het oude Sabena netwerk zeg maar, is zeer belangrijk, echt een uniek netwerk. Ook richting Noord-Amerika gaat het goed met Washington DC, New York en Toronto, dat is ook een feed voor Afrikaanse bestemmingen. En nu ook Mumbai.Vooral voor de diamantindustrie van groot belang. De airline heeft een tiental A330’s en wil nog uitbreiden naar nummer elf en twaalf.’
een een tweede Dreamliner 787, Amsterdam heeft er drie. Thomas Cook Airlines wordt geïntegreerd in Brussels Airlines. En we hebben 66 passagiers-airlines binnen Europa. Daar zie je de invloed van de EU en de zakelijke markt. Dat is vaak echt twee keer dag per dag: in de ochtend vroeg heen en ‘s avond laat terug. Veel maatschappijen voeren een operatie om aan de vraag van diplomaten en politiek te kunnen voldoen.’
‘Eigenaar’ Lufthansa heeft mogelijk andere plannen met de airline.
En intercontinentaal?
‘Lufthansa ziet de toegevoegde waarde van Brussels Airlines voor Afrika, dat kun je niet naar Frankfurt verplaatsen. Maar het merk Brussels Airlines staat twee jaar vast, en daarna gaan ze evalueren, en ik denk dat het merk heel sterk is. Ze zijn er nog niet uit dus nu moet Brussels Airlines verder groeien en volume opbouwen…’
En verder? ‘Ryanair is bij wijze van spreken onze andere homecarrier, met toestellen die Brussel als basis hebben. Er zijn 17 routes met noviteiten als Milan, Madrid en Malta. Andre aanwezige lowcosters zijn easyJet met vijf routes,Vueling, Air Arabia Blue Air, Eurowings en straks ook WowAir. Op leisure gebied hebben we TUI fly; die airline is vanaf Brussel groter dan vanaf Amsterdam, vooral Europees, wel minder intercontinentaal. Maar binnenkort komt er businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 47
‘Noord-Amerika wordt goed bediend door meerdere airlines, AC. We hebben de drie grote namen uit de golf (Emirates, Etihad, Qatar, red), Hainan heeft Shanghai aangekondigd, maar dat moet nog definitief worden. We hebben ook een aantal carriers die niet op Amsterdam vliegen, dat is interessant natuurlijk. Ethiopian trekt ettelijke duizenden reizigers uit Nederland, net als Hainan, het Japanse All Nippon Airways en Thai Airways. Maar ook Air Canada direct naar Montreal, vanaf Amsterdam is dat Toronto. Een wishlist? We willen graag een vlucht naar Singaporee, Hong Kong, Johannesburg, Sao Paolo en we missen de westkust van de VS. Ook Houston kan potentieel bieden. En op langere termijn graag Seoul en Taipei, dat is de wensenlijst voor de komende vijf jaren.’
Is dat reëel? ‘Thai en All Nippon Airways zijn gelukt en we zijn altijd in gesprek. Het is reëel maar niet
Brussels Airport breidt haar netwerk uit met tien nieuwe bestemmingen. Brussels Airlines heeft nieuwe vluchten op Mumbai (India), Comiso (Italië) en Yerevan (Armenië). De nieuwe bestemmingen van TUI fly zijn Araxos (Griekenland), Braç (Kroatië) en Volos (Griekenland). Eurowings vliegt tijdens de zomerregeling meerdere keren per week naar Salzburg (Oostenrijk). Air Arabia heeft als nieuwe bestemming Fez (Marokko), Blue Air vliegt naar Constanta in Roemenië, en Sun Express naar Ankara in Turkije. De twee luchtvaartmaatschappijen die nog verder het aanbod van Brussels Airport versterken zijn Wow Air, dat dagelijks naar Reykjavik vliegt, en Cobalt Air, dat twee keer per week naar Larnaca vliegt. Delta Air Lines zal haar dagelijkse vlucht naar Atlanta hervatten en zowel Thomas Cook Airlines als TUI fly vliegen opnieuw naar Enfidha in Tunesië. Luchtvaartmaatschappijen Qatar Airways en Thai Airways International zullen deze zomer de nieuwste generatie geluidsarme Airbus A350 inzetten op Brussels Airport.‘Met tien nieuwe bestemmingen en twee nieuwe airlines biedt Brussels Airport ons land bijkomende connectiviteit. Vooral het herstarten van de vluchten naar Mumbai dankzij Brussels Airlines en de operaties van Delta Air Lines op Atlanta zijn cruciaal voor de internationale bereikbaarheid van Brussel en België’, zegt Arnaud Feist, CEO van Brussels Airport.
allemaal tegelijk. Het mooiste is elk jaar een belangrijke intercontinentale bestemming te kunnen toevoegen. Maar we zien weer mooie dingen gebeuren. Delta is terug op Atlanta, Qatar brengt een moderne A350, en Thai Airways gaat ook met een A350 vijf keer per week direct naar Bangkok.’
Op naar de toekomst... ‘We hebben een visie voor 2040 neergelegd. Voor veel mensen was het een openbaring dat we dit durfden. Zeker als Belgen. Maar vergelijk het met Heineken en Inbev, of Stella. Heineken is geen lekker bier maar de marketing is perfect. Stella is beter maar vergeet het te vertellen aan de wereld. We willen naar 40 miljoen passagiers in 2040, maar met minder vluchten dan nu. We staan pas aan het begin van het verhaal maar onze ambities zijn er wel degelijk.’ APRIL 2017
03-05-17 17:30
advertentie
APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 48
businesstraveller.nl
03-05-17 17:30
CREDITS: GOOGLE MAPS
51
54 58 51 I LIFESTYLE NIEUWS Nieuwe Caribische routes, het vierde lid van de Range Rover Collectie en het is weer tijd voor het witte goud. 54 I SURINAAMS AVONTUUR De jungle doet wat met je…
64
60 I HEADPHONES In-ear, on-ear en draadloos. Een hoorbaar advies over de beste koptelefoons. 64 I ARUBA: OPEN FOR BUSINESS Het one happy island trekt steeds meer zakelijke reizgers.
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 49
APRIL 2017
03-05-17 17:30
Combineer business met pleasure Succesvol zaken doen op Curaçao
10 REDENEN OM HET AVILA BEACH HOTEL TE KIEZEN ALS UW BUSINESS HOTEL OP CURAÇAO Het Avila Beach Hotel op Curaçao is een populair hotel voor zakelijke reizigers over de hele wereld. Zelfs vooraanstaande lokale zakelijke klanten bezoeken het Avila Beach Hotel vaak voor vergaderingen en happy hours. Dit maakt het hotel een perfecte plek om te verblijven en ook om uw netwerk op het zonovergoten Curaçao uit te breiden. Maak uw zakenreis echt de moeite waard door uw zakenreis te combineren met een paar dagen ontspanning, alleen of met uw partner. Zaken doen in een ander land kan natuurlijk een hele uitdaging zijn. Vooral als de culturele waarden en tradities compleet anders zijn dan u gewend bent (zelfs op Curaçao). Om uw zakenreis op nog succesvoller te maken, geven we u hierbij 10 redenen waarom het Avila Beach Hotel een perfecte keuze zou zijn als uw business hotel op zonnig Curaçao. 1. Locatie Het hotel is centraal gelegen, heeft gratis parkeergelegenheid en biedt een gratis shuttle service van en naar het centrum op doordeweekse dagen. 2. Populaire hotelvleugel onder zakelijke gasten Het Avila Beach Hotel is een luxe hotel dat niet primair is gericht op vakantiegangers. Het hotel heeft namelijk ook een vleugel (de Octagon hotelvleugel), die met name geboekt wordt door andere zakelijke reizigers en biedt rustige kamers voor een goede nachtrust. 3. Netwerken Het Avila Beach Hotel staat sinds 1949 bekend als een gerenomeerd business hotel op Curaçao. Een derde van de gasten zijn zakenreizigers; het is daardoor gemakkelijk om in contact te komen met interessante andere zakelijke reizigers en bezoekende lokale zakenmensen. De bar kan de voedingsbodem zijn voor een nieuw en waardevol netwerk op Curaçao. Ook goed om te weten; op het eiland vinden de meeste zakelijke deals plaats buiten kantooruren aan de bar. 4. Gratis Wi-Fi internet Er wordt in het gehele hotel gratis Wi-Fi aangeboden. Er is tevens een business center indien u even wil terug trekken in een rustige(re) (werk)omgeving. 5. Gemakkelijk om fit te blijven De Avila Wellness Club biedt gratis state-of-the-art fitnessfaciliteiten aan, inclusief een mooi uitzicht op de
zee. Ideaal om een jetlag te verslaan of zelfs te voorkomen. Een niet te missen noodzaak als business hotel op Curaçao. 6. Duurzaam reizen Het hotel is bekroond met een Gouden Travelife award en lid van “Pack for a Purpose”. In het kort; u levert een bijdrage aan de lokale gemeenschap, m.n. de nabijgelegen Oranjeschool, en een beter milieu door te kiezen voor dit hotel. 7. Lokaal personeel met de beste tips Het Avila Beach Hotel heeft voornamelijk lokale medewerkers in dienst. Op deze manier heeft u de kans om van de lokale gastvrijheid te genieten en ondertussen krijgt u alle tips en trucs die u nodig heeft om uw weg te vinden op het eiland. 8. Look good, Feel good Last minute schoonheidsbehandelingen nodig? Op loopafstand van uw kamer vindt u Avila’s Santai Spa. 9. Proef Curaçao Het Avila Beach Hotel verrast u met het speciale menu waar u al het lekkers van de regio kunt proeven. Alleen de beste lokale en regionale ingrediënten worden gebruikt tijdens dit heerlijke fine dining diner in het Belle Terrace Restaurant. 10. Breng kostbare vrije tijd door in de spa Reizen voor zaken kan stressvol zijn, zelfs op Curaçao. Met Santai Spa in het Avila Beach Hotel is het letterlijk “Hands on, Stress gone”. Een pluspunt voor een zakenhotel én voor uw succes hier op het eiland.
Pietermaai District, Willemstad, Curacao • Tel: +5999 - 4614377 • info@avilabeachhotel.com • www.avilabeachhotel.com
Editorial Travel Pro.indd 1
BusinessTraveller3goed.indd 50
30-3-2017 15:15:41
03-05-17 17:31
Lifestyle nieuws I 51
Wat is nieuw op het gebied van luxe en vrije tijd?
HOTELS
Slapen in een air-bubble Na de schaatsbaan vorig jaar en de curlingbaan afgelopen winter, komt het Amsterdamse Floor17 in het Ramada Apollo Amsterdam Centre dit voorjaar opnieuw met een bijzondere attractie op het dakterras: ‘slapen in een doorzichtige air-bubble’. Van 12 mei tot 10 juni slaap je vanaf 270 euro per nacht onder de sterren op de 85 meter hoge rooftop van Floor17. De bijzondere hotelkamer is ingericht door het populaire online designmerk MADE.COM. De unieke experience begint met een persoonlijke check-in met champagne, waarna je op een verrassende manier begeleid wordt naar jouw daksuite. De air-bubble is voorzien van bijna alle gemakken van een luxe hotelkamer. De kamer is verwarmd en er wordt continu frisse lucht ingeblazen door een geluidloze blower. Daarnaast heb je toegang tot een privéterras en de beste kamer van het hotel waar je je spullen kunt opbergen en je kunt opfrissen in de badkamer. De overnachting is inclusief privé-ontbijt geserveerd in de air-bubble. Op 85 meter hoogte logeer je letterlijk onder de sterrenhemel: een onvergetelijke belevenis. Ramada Apollo Amsterdam Centre met skybar Floor17 is de eerste in Nederland die overnachtingen in een air-bubble op hoogte aanbiedt.
AIRLINE
Nieuwe routes Barbados en St. Maarten
Eens wat anders? Virgin Atlantic gaat in de winter naar het warme Barbados.Vanaf 12 december biedt de airline een route tussen London Heathrow en het Caribische vakantie-eiland.Virgin gaat vliegen met een A330 in een drie klassen configuratie op de dinsdag en zaterdag. Al langer vliegt de airline vanaf Gatwick. Liever Nederlandstalig? Ook Sint Maarten groeit in populariteit. KLM gaat vaker vliegen en TUI fly opereert na Schiphol nu ook vanaf Brussel.
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 51
APRIL 2017
03-05-17 17:46
VLIEG NĂš MET TUI NAAR SURINAME VANAF 599,APRIL 2017
TUI Suriname adv Business Traveller 208x275 apr7.indd 1 BusinessTraveller3goed.indd 52
Vanafprijzen retourtickets Economy, p.p. incl. luchthavenbelasting en brandstoftoeslagen, excl. andere toeslagen. Onder voorbehoud van wijzigingen, beschikbaarheid en zet- en drukfouten. Vraag naar de volledige voorwaarden.
TECH
businesstraveller.nl
02-05-17 15:07 03-05-17 17:31
7 15:07
Lifestyle nieuws I 53
HORLOGE
Tom Ford lanceert nieuwste geur Amerikaanse mode-ontwerper Tom Ford heeft zijn nieuwste Private Blend geur gelanceerd. Onderdeel van de Neroli Potofino eau de parfum collectie is Sole di Positano een florale groene citrus geur, gemaakt om de ‘de dromerige schoonheid van de Italiaanse kust’ op te roepen. U herkent geurnoten als bergamot, bitter orange, limoen en mandarijn, alsook ylang ylang, sandelhout, musk en groene mos. Richtprijs rond 150 euro in winkels, 125 euro duty free op reis.
RETRO DIVER VAN SEIKO SEIKO komt in juli met een limited edition duikhorloge waar iedere zakenman- en vrouw mee voor dag kan komen. De Prospex is een exacte recreatie van het origineel uit 1965, alleen wel lopend op de allerlaatste technologie. Niet goedkoop, wel Japanse topklasse stijlvol retrodesign. Verkrijgbaar vanaf juli, drie modellen, richtprijs 3000 euro.
MODE
Eetbaar goud
ETEN
Het aspergeseizoen is weer officieel van start gegaan en restaurant 5&33 heeft een heerlijk aspergemenu samengesteld om van te smullen.Vanaf nu t/m eind juni kan de gast genieten van zowel witte als groene asperges, uiteraard met een Italiaanse twist. Chef Nadia Frisina heeft het menu zo samengesteld dat er voor ieder wat wils is en je watertandend aan tafel gaat. Het restaurant ligt in het trendy art’otel amsterdam en 5&33 bevindt zich op de hoek van de Prins Hendrikkade en de Martelaarsgracht, tegenover het Centraal Station. 5&33 Kitchen serveert een ‘shared dining’ menu van mediterrane gerechten met een Italiaanse twist. 5&33 Bar, met wekelijks live entertainment verzorgd door (lokaal) bekende dj’s, schenkt heerlijke cocktails, bieren en likeuren.
HORLOGES
Bell and Ross kiest het luchtruim Franse horlogemakers Bell and Ross hebben hun nieuwste modellen gelanceerd, gebaseerd op de luchtvaart. De BR03-92 Horolum (2900 euro) en BR03-92 Horograph (2800 euro, foto) behouden uiteraard wel de beroemde ‘cirkel in een vierkant’ uitstraling van het merk. Ze doen denken aan klokwerken uit een cockpit en juist deze modellen geven een extra internationale look die elke zakenreiziger zal waarderen. Uiteraard waterresistent tot 100 meter diepte. www.bellross.com
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 53
03-05-17 17:31
54 I Suriname
Avontuur in de Amazone Een reis voor echte reizigers lonkt, zo ver en toch zo dichtbij. De jungle, diep in het machtige regenwoud, toont zich adembenemend en overweldigend. Anaconda’s, vuurvliegjes en scheren met koud water. Dit is dus ook Suriname. Tijn Kramer ging op ontdekking in de Amazone.
APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 54
businesstraveller.nl
03-05-17 17:31
Suriname I 55
businesstraveller.nl
APRIL 2017
FOTO: Jurjen Drenth
BusinessTraveller3goed.indd 55
03-05-17 17:31
56 I Suriname
Overige foto’s: Tijn Kramer
H
et zo bekende Suriname hangt van clichés aan elkaar, maar die doen het land weinig recht. De werkelijkheid toont zich veel mooier. Een avontuur met brulapen, telefoonbomen, vleermuizen, amandellianen en schitterende veelkleurige vlinders en kikkers? Een ode aan de kunst van het hangmatteren en Parboreren? En waar verlaat je je comfortzone om jezelf te leren kennen in het machtige regenwoud. Vergeet alle clichés, het echte Suriname is zoveel meer…. Het was al gezegd, de jungle doet wat met je. Of ja, de jungle? Het ‘bos’ noemen ze dat hier, maar we zijn ver verwijderd van de Veluwe. Als de Dehavilland Twintotter, een echte bushplane, de wielen neerzet op airstrip van Zorg en Hoop in Paramaribo zijn we terug in de wereld van warm water en wifi. Terug in de comfortzone van de houten stad.
Guns ’n Roses Axl Rose knalt 24 uur eerder door mijn oortjes. ‘Welcome to the jungle, we’ve got fun and games.’ En dat klopt. Ik lig in mijn hangmat met uitzicht op de woeste Amazone, een ijskoud blikje Parbobier naast me. Een levenskunst die ze hier hebben beloond met eigen werkwoorden. Het is verdiend. Even eerder ging ik met een korjaal, de langwerpige rivierboot, een stuk stroomopwaarts om me vervolgens in een sula, een stroomversnelling, weer naar ons eiland in het Jungle Camp van Awarradam te laten drijven. In de stromende regen lig ik in de Gran Rio rivier. Rechts woest groen, links ondoordringbaar groen, ik zwem langs elke willekeurige Vietnam-film van The Deerhunter tot Apocalypse Now. In het water APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 56
piranha’s, kaaimannen en anaconda’s, maar het kan volgens Elton, de meer dan uitstekende gids, die ook mee is. Ik hoor brulapen en vogels. Dit is geen aan de toerist aangepaste bijna-ervaring, met verdoofd of omhekt wildleven, souvenirwinkel aan het einde van de tour of ander gelogen couleur locale. Dit is ‘the real deal’, wij passen ons aan aan de jungle, niet andersom. De longen van de aarde, met een indiaanse gids, en de stam der Samarikanen die het gebied bewonen. Diep in het onbarmhartige maar onovertroffen oerwoud. Maar het meest bevreemde in deze speeltuin van moeder natuur: hoewel je in zekere zin niet verder weg van Nederland kunt zijn, spreek je hier wel gewoon in je eigen taal. Onwerkelijk.
Eigen benen Suriname heeft veel om heel veel vakantiegangers het uitstekend naar de zin te maken, zo blijkt al snel. Het is in zekere zin totaal onvoorstelbaar dat de bestemming niet veel groter is op de Nederlandse markt. Je kunt hier bijna iedereen heen sturen. Cultuursnuivers, zonaanbieders, natuurliefhebbers, feestbeesten, gezinnen met kinderen, actieve 50 plussers en iedereen die graag Nederlands spreekt. Een strand is er niet echt, maar als dat een wens is kun je het combineren met een weekje Curaçao. Maar het is geen must, Suriname kan prima op eigen benen staan. Het is derhalve niet raar dat TUI, marktleider voor vakantie vierend Nederland, de bestemming op de kaart gaat zetten. Met een wekelijkse Dreamliner biedt dat de reiziger vele extra opties om er voordeliger dan ooit te komen. Elke reis begint met de ‘stad’. Dat is dus businesstraveller.nl
03-05-17 17:32
Suriname I 57
Paramaribo, waar de helft van de bevolking woont. De herinneringen aan Neerlands aanwezigheid zijn talrijk. Dat is, het moge inmiddels duidelijk zijn, geen hoofdstuk om trots op te zijn. Suriname was ooit een ongenadig harde landingsplek van uiteindelijk een half miljoen slaven uit West-Afrika. De Zeeuwen verdienden er goed aan, en als we het fraaie ‘Aan de Amsterdamse grachten’ van Wim Sonneveld horen moeten we goed onthouden wie daarvoor de rekening heeft betaald. Maar verwacht geen boosheid en rancune. Aan de hand van Cynthia McLeod, bestseller-auteur (Hoe duur was de suiker) en kleurrijk vertelster, worden we meegenomen langs de historie van de stad en het land. We leren over de vele immigrantenstromen want na de slaven kwamen de contractarbeiders uit vele delen van de wereld. Het maakt Suriname tot ‘moksi’, een mengelmoes van achtergronden, met Hindoestanen, Creolen, Chinezen, Portugese joden, indianen, Javanen en Bakra’s (blanken, geen scheldwoord). De lokale bevolking blijkt ongeacht huidskleur en achtergrond oprecht vriendelijk. Vrolijk, vriendelijk maar ook professioneel. Een niet te onderschatten unique selling point. Zo leer je al snel dat Suriname veel meer is dan de cliché-cocktail zoals we die in Nederland kennen. Die van typetjes als Tante Es, roti en pom, mierzoete Fernandes-drankjes en wat voetballers. Suriname is waarschijnlijk het meest onderschatte Nederlandstalige vakantieland. Het moet een kwestie van tijd zijn voordat dat gaat veranderen.
Ontdekkingsreis met machete Terug naar het avontuur. Gids Hendrik Brunswijk businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 57
slaat met zijn machete de dichte begroeiing weg. Op onze wandeling door de jungle maken we kennis met de rijke flora en fauna van moeder natuur. Schorpioenen, slangen en wat te denken van de odontomachus, de wetenschappelijke benaming van de ‘rocket ant’, dat alweer lekker Hollywood klinkt. En terecht, de giftige vleesetende mier is de grootste miersoort op aarde en zo’n tien centimeter lang. Afijn, die zie je niet in de Beekse Bergen. Maar onder kundige begeleiding van de lokale gidsen gaat er een wereld voor je open. We Freekvonken urenlang vol bewondering in onze met liters deet gedrenkte junglekledij. Het oerwoud is een openslaand jongensboek uit vervlogen tijden. Badend in het zweet, tussen de tropische buien door, langs karige dorpen vol hartelijkheid, dwars door de grootste jungle ter wereld overkomt je als reiziger nog veel meer dan bij de Afrikaanse safari: een machtig gevoel waarin jij de ontdekkingsreiziger bent in je eigen Polygoon-journaal.
Suriname Het is toch vreemd. Suriname is Nederlandstalig, kent goed weer, directe vluchten en een veelzijdige en betere keuken dan in grote delen van de Caribbean. Hoewel er dan geen stranden van naam zijn is er toch een grote mate van onbekendheid bij de Nederlandse consument. We kunnen soebatten over de politieke wenselijkheid en werkelijkheid maar dat geldt voor heel veel bestemmingen die wel volop op de reisradar pieken. Het moet een kwestie van tijd zijn voordat de grote reisbladen uit de VS het land ontdekken als zeer bijzondere bestemmingen, zonder de massa’s die gebaande paden volgen. APRIL 2017
03-05-17 17:32
58 I Suriname
Want Suriname is boven alles authentiek. Laten we de opsomming maken. De binnenstad van Paramaribo staat – ook niet echt bekend – op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. De houten huizen doen je in New Orleans wanen, die ook daadwerkelijk als voorbeeld hebben gediend. Het historische Fort Zeelandia is een must met een soms gitzwarte geschiedenis. Aan ‘De waterkant’, aan de Suriname Rivier, kom je om samen te eten en drinken met de locals. Doe eens een rondje want het is er spotgoedkoop, ook een argument dat onderhuids wel voor veel Nederlanders aantrekkelijk is. Veel te grote maaltijden met Surinaamse heerlijkheden en een drankje? Reken zo vijf à zes euro. De keuken, met al haar multiculturele invloeden, is uiteraard niet onbekend bij bezoekers uit het koude Nederland. Het leukste zijn uiteraard de charmante en gezellige eettentjes maar natuurlijk kun je ook zakelijk en op stand dineren, als daar de gelegenheid voor vraagt. De namen om te onthouden zijn dan Spice Quest, Royal Restaurant en Garden of Eden. Een biertje of ouderwets stappen? Ga je gang, tot diep in de nacht. Sportwedstrijdje? Een kaartje voor het voetbal kost nog geen twee euro en als je met de hoofdcoach van Walking Boys Company, de koploper, wilt babbelen, loop je gewoon even naar hem toe in het Andre Kamperveen stadion. Ladies be shopping? Het is geen NYC, maar het aanbod doet niet onder voor elders in de Caribbean. Braziliaans goud is goedkoop, de markten kleurrijk en fotogeniek en als je een echte ‘origichinees’ T-shirtje wil van Levi’s of Adidas
BusinessTraveller3goed.indd 58
kan dat ook voor een habbekrats. De hoofdstad telt zo’n 25 hotels van basic tot luxe. Torarica is als sinds jaar en dag hét hotel van de stad en zonder meer een gezellige aanrader met een groot zwembad, een gezellige bar en prima kamers. Wie nog een sterretje erbij wil, kan in het Royal Torarica slapen. Even buiten het centrum is hun Eco Resort, aan de rivier. Ook het Amerikaanse Marriott en Wyndham zijn inmiddels in de stad te vinden. Een bezoek aan Paramaribo kan echter niet los gezien worden van een excursie (of overnachting) naar de plantages. Boottaxi’s brengen je in luttele minuten naar Nieuw-Amsterdam, Rust & Werk of Frederiksdorp, waar we ook overnachten. Het zijn de herinneringen aan een wrede geschiedenis, die we in ieder geval op ons netvlies moeten hebben staan. Anno 2017 is alles gelukkig anders. Nu is Frederiksdorp een mooi resort waar je boetiekhotelachtig overnacht of heerlijk aan het zwembad luiert.
Anaula Maar nog even terug naar de jungle, we kunnen het niet laten. Wie een mooie tussenoplossing zoekt voor comfort en toch het grote jungle-gevoel, kan goed terecht in het Anaula Nature Resort, dat ook per bus bereikbaar is. Een mooi resort met prachtige luxe hutten op palen aan de rivier. Een lekker zwembad erbij, een goede keuken en oh ja, wifi. Je kunt hier prima heen met de kinderen, al is het maar omdat je op de wandeling aapjes kunt
03-05-17 17:32
Suriname I 59
spotten. Het maakt het plaatje redelijk compleet. Suriname is een bestemming voor vele doelgroepen. Op de meest verwende strandgangers na, is het land voor jong en oud. In Anwarradam zag ik kwieke vijftigers en zestigers uit Nederland. Het is ook een heerlijke bestemming voor actieve wandelaars. Natuurliefhebbers, of dat nu een loom vaartochtje over de rivier is, of al swingend als Rambo langs lianen, komen ook aan hun trekken. Je kunt het eigenlijk zo relaxed of inspannend maken als je zelf wil. De vraag is ook uiteindelijk niet of ik ooit terugga, maar wanneer ik terug ga. Een prachtige reis van een week is niet genoeg. Pak de kaart erbij – Suriname is vier keer Nederland – en ik zie nog veel waar ik mijn innerlijke Indiana Jones kan loslaten. De Raleighvallen in het Centraal Suriname Natuurreservaat. Het beklimmen van de Kasikasima. Ik moet nog kennismaken met de indianenstammen van Palumeu en misschien ga ik even op bezoek bij de buren in Frans Guyana. Ik moet nog roti eten bij Joosje en laat me alsjeblief nog een keer zweven in een bushplane. Suriname blijkt een onderschat land om te koesteren en te ontdekken. Suriname, in andere woorden, is het laatste groot Nederlandstalig avontuur. n
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 59
APRIL 2017
03-05-17 17:32
60 I Koptelefoons
56
Beat generatie Van draadloze in-ears tot volledige hoofdtelefoons, welke zijn het meest voor u geschikt? Steve Dinneen geeft hoorbaar advies.
APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 60
businesstraveller.nl
03-05-17 17:32
Bang and Olufsen Beoplay H4 295 euro, beoplay.com Deze on-ear hoofdtelefoon is een masterclass in minimalistisch design, met een kenmerkend gouden detail op elke kant en mooie gedraaide kabels die zichtbaar zijn onder de hoofdband; draag de H4s en iedereen in de business lounge zal vol afgunst naar je kijken. De oordoppen zijn bevestigd aan een dunne verstelbare hoofdband en kunnen worden omgevouwen als de hoofdtelefoon niet wordt gebruikt. Het geluid is wat je kan verwachten van Bang and Olufsen (geweldig) en een welkome aanvulling is de connectie met de Beoplay app (Android en iPhone), waarmee je de luisterervaring kan instellen op verschillende programma’s (waaronder ‘trainen’ en ‘podcast’) en de batterij kan checken. De hoofdtelefoon is draadloos maar, zoals de meeste hoofdtelefoons in deze categorie, kunnen ze met een kabel worden aangesloten aan het in-flight entertainmentsysteem. De hoofdtelefoon komt in houtskool grijs en de batterij gaat 19 uur mee.
Beats Solo3 Wireless 296 euro, beatsbydre.com Met name iPhone-gebruikers zouden deze hoofdtelefoon van Beats graag in handen willen hebben, het is namelijk een van de drie niet-Apple-merken die de nieuwe W1 chip bevat voor het naadloos synchroniseren met je telefoon. Gemak is niet de enige reden om deze hoofdtelefoon te overwegen, ze bieden namelijk een hoop mogelijkheden. Of je nou naar een podcast aan het luisteren bent tijdens een wandeling door de stad of een kabel gebruikt om La La Land te kijken tijdens een vlucht. Het zijn de glanzend zwarte en glanzend witte versies die de advertentiecampagnes domineren, maar ze zijn ook verkrijgbaar in rose goud, goud, zilver, rood en ultraviolet. De batterij gaat maar liefst 40 uur mee, en met slechts vijf minuten opladen kan je al drie uur afspelen.
V-Moda Crossfade Wireless headphones 295 euro, v-moda.com Als je een hoofdtelefoon wilt die niemand anders draagt, kijk dan niet verder dan de V-Moda Crossfade, met het strakke, futuristische design, die in samenwerking met top dj’s en producers is ontwikkeld. Deze hoofdtelefoon bewijst dat de term ‘robuust’ niet lelijk hoeft te zijn, ze zijn ontwikkeld om lang mee te gaan en om te overleven als ze in je handbagage worden gestopt, zelfs zonder de versterkte beschermhoes die meegeleverd wordt. Door het gepolijste staal is de hoofdtelefoon niet licht, maar de hoofband bevat genoeg vulling, waardoor het comfortabel blijft tijdens lange luistersessies. De hoofdtelefoon komt in vier kleuren, chroom, wit zilver, zwart en de meest opvallende, namelijk rouge. De batterij gaat tot 12 uur mee, en kan al drie uur afspelen na 30 minuten opladen. ▼
e
Koptelefoons I 61
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 61
APRIL 2017
03-05-17 17:32
56
62 I Koptelefoons
Sennheiser PXC 550 Wireless 391 euro, en-uk.sennheiser.com Deze draadloze ruisonderdrukkende hoofdtelefoons van de Duitse meesters van audio bieden zowel goede kwaliteit als een betaalbare prijs. De oordoppen zijn stevig en kunnen worden weggevouwen wanneer de hoofdtelefoon niet wordt gebruikt, nog beter als de oordoppen worden weggevouwen schakelt de ruisonderdrukking automatisch uit, waardoor de levensduur van de batterijen worden bespaard. Maar je hoeft je ook zeker geen zorgen te maken over de batterijduur. De hoofdtelefoon gaat ongeveer 30 uur mee, lang genoeg om naar Auckland te vliegen, als je ze wil gebruiken voor het IFE-systeem kan je de meegeleverde kabel gebruiken. Muziek kan worden bediend met de touch-pad aan de rechterkant.
Bose QuietControl 30 308 euro, bose.co.uk Deze draadloze in-ear hoofdtelefoon is de eerste geluidwerende hoofdtelefoons van Bose. Je krijgt zelf de keuze hoeveel geluid je van buiten wil blokkeren (waarschijnlijk veel als je in het vliegtuig zit, minder als je wacht bij de gate). Ze hebben een controversieel ‘kraag’ ontwerp, een soort hoefijzer die rond je nek zit, wat betekent dat je oordoppen niet altijd naar beneden worden getrokken door de zwaartekracht. In de kraag zit ook de batterij (die ongeveer 10 uur meegaat), na langdurig gebruik wordt de ‘kraag’ echter ongemakkelijk, vooral als je een shirt draagt. De oordoppen zelf zijn de meest comfortabele op de markt, en de geluidskwaliteit is geweldig.
Apple AirPods 188 euro, apple.com/uk Toen Apple de 3,5 mm-aansluiting van de nieuwe iPhone aankondigde, reageerde de tech-wereld alsof er een veld vol heilige koeien werd geslacht. De oplossing was de Apple AirPods, die niet zo belachelijk zijn als ze eerst leken. Uiteraard, je gaat ze op een gegeven moment verliezen (Apple verkoopt oordoppen per oor), en ze zien er misschien een beetje gek uit, maar de geluidskwaliteit is beter dan je zou verwachten. Ze bereiken niet de hoogte van concurrenten als Bose, maar de muziek is helder. Het synchroniseren gaat perfect, nadat je ze voor het eerst met je telefoon hebt verbonden, koppelen ze automatisch wanneer je ze in je oor doet (als je ze uitdoet worden ze ontkoppeld). Ze kunnen niet aangesloten worden met een draad, en dus ook niet worden gebruikt op het IFEsysteem.
Bowers and Wilkins P9 Signature
ISTOCK
829 euro, bowers-wilkins.co.uk Als geld geen rol speelt en je je niet druk maakt om geluidsonderdrukking of draadloze connectiviteit, dan moet deze prachtige hoofdtelefoon van Bowers and Wilkins aan de top van je lijst staan. Met een retro design van geborsteld aluminium en zacht bruin leer, ademt alles aan deze hoofdtelefoon kwaliteit. De hoofdtelefoon komt met een kabel APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 62
businesstraveller.nl
03-05-17 17:32
Koptelefoons I 63
die perfect is voor het reizen en de perfecte lengte heeft om aan te sluiten aan je telefoon (er is ook een langere versie voor in huis). De geluidskwaliteit is uitstekend, met een geweldige helderheid. De goedgevormde oordoppen helpen om het omgevingsgeluid te onderdrukken, maar zorgen er ook voor dat de persoon naast jou niks hoort.
Audio-Technica ATH-SR5BT 177 euro, audio-technica.com Audio-Technica is een van de merken waar muziekfanaten wild van worden. Het bedrijf produceert een aantal prachtige hoofdtelefoons waarmee muzikanten en producenten verschillende instrumenten kunnen onderscheiden te midden van grote orkeststukken. Kopers van dit soort hoofdtelefoons hebben de neiging om draadloze hoofdtelefoons te vermijden door het gebrek aan diepte. Deze draadloze hoofdtelefoon heeft echter high-res audio, die in staat is om hoger dan cd-kwaliteit muziek af te spelen, het geluid is indrukwekkend, en dat voor een geweldige prijs. Het ontwerp is functioneel maar niet inspirerend, met fysieke toetsen om nummers over te slaan, volume te veranderen en telefoongesprekken te beantwoorden. De batterij gaat maar liefst 38 uur mee, waardoor deze hoofdtelefoon perfect is voor lange afstanden. De hoofdtelefoon komt in wit of zilver.
AKG N40 415 euro, uk.akg.com In de wat duurdere sectie van de in-ear hoofdtelefoonmarkt komt AKG met een paar mooie hoofdtelefoons. De oordoppen komen in verschillende maten in combinatie met oorhaken. De oordoppen passen goed genoeg om een geluiddempend schild te vormen. De hoofdtelefoon wordt geleverd met twee kabels, een ‘rechte’, en een met knoppen om nummers over te slaan en het volume te regelen (werkt zowel bij Android als iPhone). De USP van deze hoofdtelefoon is de integratie van drie verschillende geluidstypes, waardoor je bijvoorbeeld extra bass kan toevoegen. Ideaal voor iemand die onderweg wil switchen van Bach naar Kanye.
Sony MDR-100ABN h.ear on Wireless NC 296 euro, sony.co.uk Als je ideale langeafstandsvlucht het kijken van een dozijn films bevat, dan is deze hoofdtelefoon met actieve geluidsonderdrukking een goede keuze. Terwijl de geluidsonderdrukking vergelijkbaar is met die van Bose, Sennheiser of Bowers and Wilkins, is het de geluidsbalans die deze hoofdtelefoon bijzonder maakt. Bij andere hoofdtelefoons is het soms worstelen met de techniek, bij deze niet. En met een betaalbare prijs is deze hoofdtelefoon ook een goede optie voor mensen die budget hebben. De kwaliteit is niet heel geweldig, met veel plastic en afschuwelijke kleuren (bordeauxroze, limoengeel, viridiaans blauw), maar gelukkig ook zwart. Als de batterij op is, kan je ook gebruikmaken van een kabel, als je een Android-telefoon hebt, kan je de hoofdtelefoon koppelen met behulp van NFC. ■
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 63
APRIL 2017
03-05-17 17:33
Aruba
is open for
business Van Londen en Parijs tot aan New York en Singapore. De gemiddelde zakenreiziger reist wat af naar deze bekende zakensteden. Aruba, gelegen in het hart van de Caribbean, lijkt niet in dit rijtje thuis te horen. Toch trekt het one happy island steeds meer business. En terecht. Een zonzeker eiland met tophotels, een hoog serviceniveau en de mooiste stranden ter wereld. Prima vergaderen, zo. Cathelijn Paling bezocht het eiland en brengt verslag uit.
APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 64
businesstraveller.nl
03-05-17 17:33
Aruba I 65
B
onbini op Aruba! Oftewel; welkom op het eiland, waar de bevolking u groet met brede glimlach en u meer dan hartelijk welkom heet. Het stukje Caribbean is tenslotte voor 90 procent afhankelijk van toerisme-inkomsten. Aruba ligt op zo’n 30 kilometer van de kust van Zuid-Amerika. En ook in 30 kilometer rijdt u van noord naar zuid, langs hagelwitte stranden met een contrasterende fel-turkooizen zee. Het lijkt af en toe net gefotoshopt…
‘S-WERELDS MOOISTE STRANDEN
Aruba’s stranden zijn dus niet voor niets een van de meest gefotografeerde stranden ter wereld. Eagle Beach is dit jaar benoemd tot twee na mooiste strand ter wereld in de Traveller’s Choice Awards 2017 van reisreviewsite TripAdvisor.
AAN DIE KANT VAN HET EILAND (NOORDWEST) ligt de
bruisende hotelzone met een deel hoog- en laagbouw, waar na zonsondergang de carnaval shows en livemuziek tot leven komt. De luxueuze grote resorts domineren de ‘strip,’ maar de aangrenzende witte stranden blijven relatief rustig. Een plekje op een ligbed onder een van de wuivende palapa’s (parasols van palmbladeren) is nog altijd te vinden. En ook noodzakelijk, overigens. De stevige passaatwind zorgt voor de nodige verkoeling, maar tussen 11.00 uur en 15.00 uur ’s middags is het wijs de schaduw even op te zoeken. Diverse pieren en restaurants sieren Malmok en Palm Beach, tot aan het einde van het schone Eagle Beach met de bekende, iconische Divi bomen.
BOOMING BUSINESS
Vanuit de Amerikaanse markt is het eiland de afgelopen jaren al booming. Maar Aruba trekt ook steeds meer Nederlandse bedrijven.‘Het is wel echt een trend. De laatste 5 jaar zien we dat er steeds meer mensen voor zaken naar Aruba gaan’, aldus Jaap Ellis, sales- en marketingmanager Europa bij Aruba Tourism Authority (ATA).‘Zo’n 15 procent van de Nederlandse bezoeken naar Aruba is voor zakelijke doeleinden.’ATA merkt een grote toenemende vraag naar zakelijke groepsreizen vanuit Europa. businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 65
MEET ME HALF WAY
Het Arubaans verkeersbureau (ATA), noemt het eiland ook wel de ‘etalage’ van zakelijk Noord- en Zuid-Amerika.‘Het fungeert namelijk ook als meetingpoint voor veel internationale bedrijven in Noord- en ZuidAmerika. Maar er zijn ook verschillende bedrijven vanuit Nederland die zich vestigen op Aruba, zoals TNO’, zegt Ellis.‘Deze organisaties zitten geografisch gezien dichter bij de Noord- en Zuid-Amerikaanse markt, organiseren hier conferenties en zien in dat dit, op zakelijk gebied, een wijze stap is.’Volgens Ellis, zelf geboren en getogen Arubaan, is er vanuit Europese zakelijke markt de laatste jaren meer interesse in Aruba.‘Er is meer vraag dan ooit. Maar met de zakelijke markt is het soms lastig te voorspellen en in te schatten, want groepsreizen die nu worden ingepland vertrekken soms pas een jaar, of twee jaar, later. Er zitten heel wat groepen in de pijplijn, waarvan we kunnen verwachten dat ze gaan. We kunnen het wel echt een trend noemen.’
BUSINESS RETREAT
Voor de Nederlandse reiziger bieden onder andere Travel Trend, Tenzing Travel en Silvetjet sinds kort een combinatiereis aan, naar New York en Aruba. De reis met én stad én strand wordt in rap tempo populairder. Maar ook de zakenreiziger blijkt steeds vaker een paar dagen bij te boeken, na een zakenreis in het buitenland. En met een businesstrip in de VS, leent Aruba zich perfect voor een paar dagen ontspanning. Het is namelijk slechts vier uur vliegen naar Aruba en er gaat elke dag een vlucht. Delta Air Lines, American- en United Airlines vliegen (bijna) dagelijks direct van New York naar Aruba. Business travellers die voor werk in New York moeten zijn, kunnen dus achteraf op Aruba goed een (mid)weekje retreat’en.
ARUBA MARRIOTT RESORT & STELLARIS CASINO
Op Aruba is het lastig kiezen tussen de rijkdom aan luxe resorts. Maar voor degenen die graag beach met business willen combineren, zijn de volgende hotels interessant. Aruba Marriott Resort & Stellaris Casino ligt aan Palm Beach en beschikt over modern ingerichte kamers met led-televisies, Marriott’s Revive bedden, dubbele wastafels
en een regendouche. Het complex beschikt over acht verdiepingen met 411 kamers (23 suites), een zwembad met watervallen, de ‘H2Oasis pool’ (alleen voor volwassenen), de Mandara Spa, het 24-uurs Stellaris Casino, een fitnesscentrum, evenals de negen bars en restaurants, waaronder de grootste Starbucks op het eiland en de beroemde Ruth’s Chris Steak House. Voor de grotere zakengroepen zijn het Hyatt Regency Aruba Resort Spa and Casino en het Renaissance Aruba Resort & Casino zeer geschikt. Gasten die in het Renaissance Resort verblijven, kunnen gratis het Renaissance Island, met Flamingo Beach, bezoeken.
PAPIAMENTO RESTAURANT
Geen enkel eiland kent een beperkt vismenu. Ook op Aruba vindt u op de kaart vele visgerechten, met sublieme fish-dishes. In de hoogbouwzone alleen al vindt u zo’n 150 restaurants. Het culinair niveau ligt hoog, dus u kunt met gerust hart de knieën schuiven onder een van de vele strandtafeltjes en wat te eten bestellen bij uw Balashi-biertje. Laat u dus niet misleiden door de simplistische strandstoeltjes, want de vis is vers en goed. Maar de echte aanrader is Papiamento Restaurant (Washington 61), waar ook de koninklijke familie al eens heeft aangeschoven. Het zwembad gelegen middenin de sprookjesachtige tuin met verlichte bomen, wordt omzoomd door strakke witgedekte tafels. Geen bord wordt uitgeserveerd zonder een eetbare kunstcreatie, en de wijn? Die komt uit een wijnkelder rijk aan 200 verschillende labels en zo’n 1800 flessen wijn geïmporteerd uit landen van over de hele wereld. Een unieke (smaak)beleving. Do I need to say more?
18-HOLE TIERRA DEL SOL
Voor golftalenten is Aruba een interessante plek om een balletje te slaan. Door de krachtige, continue passaatwind, en de felle zonnestralen wordt uw golfspel op deze baan goed getest. Tijdens de 18 holes slaan de pro’s de golfballen tussen de cactussen door met een brede view over de oceaan. Ook beginners kunnen uiteraard een golfles nemen en wellicht beginnen op golfbaan The Links; een smallere 9-hole baan met kijk op het mooie Eagle Beach. n
APRIL 2017
03-05-17 17:33
66 I Buy and Fly
56
Nu in de aanbieding tax free op airports wereldwijd
1
2
3
C
4
5
6
7
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
D
in
n 8
9
m
10
g
D
G
B
g
Ulysse Nardin Executive Skeleton Tourbillon horloge WAAR? Watches of Switzerland Heathrow T5; €29.940 BESPAAR €5.987 ulysse-nardin.com 2 Bric’s Life suède tas WAAR? Case Luggage Heathrow Terminal 2, Gatwick North and South; €284 BESPAAR €71 brics.it 3 Microsoft Surface Pro 4 128GB i5 WAAR? Dixons Travel; €1.006 BESPAAR €178 op hoogste winkelprijs (niet tax free) dixonstravel.com 4 Lalique Rêve d’Infini eau de parfum WAAR? World Duty Free Heathrow alle terminals, Gatwick South, Stansted, Birmingham, Manchester, Edinburgh; 50ml €68 BESPAAR €17 lalique.com 5 Orlebar Brown groene linnen polo WAAR? Harrods Heathrow T5; €109 BESPAAR €27 orlebarbrown.com 6 Bowmore 18-jaar oude Schotse whisky WAAR? World Duty Free; €71 BESPAAR €23 worlddutyfree.com 7 Dunhill blauw gestreepte zijde en katoenen stropdas WAAR? Dunhill Heathrow T5; €119 BESPAAR €30 dunhill.com 8 Fujifilm X-T2 Compact System camera WAAR? Dixons Travel; €1.528 BESPAAR €130 op hoogste winkelprijs (niet tax free) dixonstravel. com 9 Rolex Lady Datejust horloge in mintgroen WAAR? Watches of Switzerland Heathrow T3; €8.098 BESPAAR €1.620 watches-ofswitzerland.co.uk 10 Bentley Momentum Intense eau de parfum WAAR? World Duty Free Heathrow T5, Birmingham; 100ml €66 BESPAAR €16 bentley-fragrances.com 1
APRIL 2017
BusinessTraveller3goed.indd 66
N
0
businesstraveller.nl
03-05-17 17:33
FA_businesstraveller_208x275mm_3mm_nov16v1.pdf 1 21-Dec-16 15:04:29
Thousands of Hands to Perfect Every Single Journey
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
Duizenden handen ineengeslagen werken dag en nacht om u een onvergetelijke reis met excellente service en authentieke gastvrijheid te bezorgen. Deze vastberadenheid heeft er voor gezorgd dat Garuda Indonesia voor het 3e jaar op rij tot World’s Best Cabin Crew is verkozen en sinds 2014 is gecertificeerd als 5-Star Airline. Neem contact op met uw reisagent, telefonisch via 020-5502600 of ga naar garuda-indonesia.com
businesstraveller.nl
BusinessTraveller3goed.indd 67
APRIL 2017
03-05-17 17:33
EEN GREEP UIT ONS NOORD-EUROPA AANBOD: 7-NACHTEN NOORSE FJORDEN
14-NACHTEN NOORSE FJORDEN & NOORDKAAP
MS KONINGSDAM
MS KONINGSDAM
Rondreis Amsterdam 02 juli *, 30 juli & 27 aug 2017
Rondreis Amsterdam 11 juni & 09 juli 2017*
Vanaf €999,- p.p Incl. volpension
Vanaf €2239,- p.p Incl. volpension
*
*
NEEM VOOR MEER INFORMATIE EN/OF RESERVERINGEN CONTACT OP MET UW REISSPECIALIST EN ONTDEK MÉÉR OP ONTDEKCRUISEN.NL *Voorwaarden: Weergegeven tarieven zijn gebaseerd op de afvaart waar een * achter is geplaatst, incl. belastingen havengelden en toeslagen, exclusief optionele fooien en privé uitgaven. Vermelde tarieven zijn afhankelijk van beschikbaarheid en o.v.v. prijswijzigingen, druk- en zetfouten. Volledige voorwaarden zijn te vinden op hollandamerica.com. Registratie schepen: Nederland.
BusinessTraveller3goed.indd 68
03-05-17 17:33