'Ook zelfstandigen aan de onderhandelingstafel'

18

D E B AT

Nederland Logistiek

Gijs van Dijk Judith Tielen

40 jaar, woonachtig in Den Burg Sinds 2017 in de Tweede Kamer Dossiers: sociale zaken en werkgelegenheid

48 jaar, woonachtig in Utrecht Sinds 2017 in de Tweede Kamer Dossiers: arbeid en inkomen (‘werken en geld verdienen’)

‘Ook zelfstandigen aan de onderhandelingstafel’ In de serie twistgesprekken is het deze keer de beurt aan Judith Tielen (VVD) en Gijs van Dijk (Partij van de Arbeid). Zij debatteren over de toekomst van de arbeidsmarkt. En uiteraard gaat het dan al snel over loondoorbetaling bij ziekte, arbeidsmigranten, onzekere banen en schijnzelfstandigheid – voldoende aanleiding voor een stevige discussie.

De sociale partners (vakbonden en werkgeversorganisaties) zijn te rigide en vastgeroest in ouderwetse denkpatronen Judith Tielen (JT): ‘Daar ben ik het mee eens. Neem de 1,1 miljoen zelfstandigen in Nederland die nu geen plek aan de onderhandelingstafel hebben, en van die tafel worden weggehouden door de bonden. De arbeidsmarkt is inmiddels doorontwikkeld, terwijl de sociale partners zijn blijven hangen in stokpaardjes uit de vorige eeuw.’

Gijs van Dijk (GD): ‘Dit beeld onderschrijf ik niet. Met elkaar beschikken de sociale partners over veel denkkracht en zijn ze in staat om veel te bereiken. Denk bijvoorbeeld aan de steunpakketten die tot stand zijn gekomen in de corona­ crisis. Probleem is inderdaad wel dat het draagvlak dreigt af te vlakken. In die zin moet er wel wat gebeuren, ook zelfstandigen moeten een positie aan de onderhandelingstafel krijgen.’

JT: ‘Het poldermodel mag wel iets meer naar de 21e eeuw toe bewegen. Mede daarom heb ik in de Tweede Kamer een motie ingediend, om te komen tot een gelijkwaardige positie van zelfstandigen ten opzichte van werkgevers en werknemers. Deze motie is inmiddels aangenomen. Bovendien bekijkt de Sociaal-Economische Raad op dit moment hoe de positie van de zzp’er in de polder vormgegeven moet worden.’

Door de loondoorbetaling bij ziekte te maximeren op 1 jaar dienen we het midden- en kleinbedrijf JT: ‘Helder is dat de huidige regeling voor het mkb verreweg de grootste drempel vormt om mensen aan te nemen. Het zou inderdaad veel beter zijn als we de loondoorbetaling bij ziekte terugbrengen naar 1 jaar, zoals de VVD ook voorstelt in zijn verkiezingsprogramma. Met die 2 jaar loondoorbetaling bij ziekte steken we met kop en schouders boven de

rest van Europa uit. Een verkorting naar 1 jaar zou daarbij niet alleen het mkb dienen, maar ook de baanzoekers.’

GD: ‘Voor het grootbedrijf is de huidige regeling niet eens zo verkeerd, maar ik kan mij voorstellen dat het mkb 2 jaar in veel gevallen een brug te ver vindt. Weliswaar bestaat er een ontzorgpolis waarmee het mkb de zorgen rondom deze regeling kan wegorganiseren, maar dat zal niet altijd de oplossing zijn.’

JT: ‘Nee, dat denk ik ook niet. Voor veel werkgevers blijft deze regeling veel werk impliceren, en denken ze wel drie keer na voordat ze iemand aannemen. Ik zie dit als een contradictie in dit verder goedbedoelde systeem, en dat moet je niet willen.’

GD: ‘Misschien moeten we een knip maken, tussen het grootbedrijf en het mkb, om de regeling ook werkbaar te maken voor het mkb.’

Een verplichting voor (bezorg)platforms om mensen in dienst te nemen, draagt bij aan een gezonde arbeidsmarkt GD: ‘Ik ben het absoluut eens met deze stelling. Veel platforms kiezen er moedwillig voor om werk dat een vaste aanstelling vraagt door zelfstandigen te laten doen. Daarvoor is het zelfstandig ondernemerschap niet bedoeld. Wat mij betreft, is elke werkende automatisch werknemer, tenzij het aantoonbaar is dat de persoon in kwestie volledig autonoom voor het zelfstandig ondernemerschap heeft gekozen.’

JT: ‘Nu zie je dat de onderliggende wetgeving in deze te weinig hulpvaardig is. De gedachterichting van het zelfstandig ondernemerschap klopt, maar de praktijk blijkt dan toch weerbarstig te zijn. Lastig is wel dat, als je ervoor kiest om dit in meer wetgeving te gieten, je vrijwel automatisch te veel sturing gaat geven aan bewust-zelfstandigen.’

GD: ‘Het rapport van de commissie-Borstlap, die in opdracht van het kabinet heeft geadviseerd over nieuwe regels rond werk, is wat dit aangaat misschien wel een deel van de oplossing. De eenvoud van de adviezen in dit rapport spreekt mij wel aan. Wat we in ieder geval niet moeten

19

20

Nederland Logistiek

blijven doen, is de arbeidsmarkt telkens weer trachten te repareren in de wet. Van die reflex moeten we echt af.’

JT: ‘De platformeconomie is een blijvertje, zoveel is wel duidelijk. Nu gaat het er vooral om dat we de wet hierop gaan aanpassen. En ja, ik ben het eens met de stelling dat we niet voor alle problemen weer een nieuwe wet moeten bedenken. De wet zal toch altijd blijven achterlopen in dit geval. Ook ben ik het eens met de gedachte de adviezen van de commissie-Borstlap als uitgangspunt te nemen. Met als kanttekening dat die adviezen nog wel wat dynamiek behoeven om recht te doen aan de veelzijdige praktijk op de arbeidsmarkt.’

Judith Tielen: ‘De arbeidsmarkt is inmiddels doorontwikkeld, terwijl de sociale partners zijn blijven hangen in stokpaardjes uit de vorige eeuw.’

Om arbeidsmigranten te kunnen voorzien van goede werk- en woonomstandigheden, is een verplichte financiële bijdrage vanuit werkgevers niet meer dan logisch GD: ‘Nu zorgt de werkgevende partij ook vaak voor de woonruimte van de arbeidsmigrant, en de praktijk laat zien dat dat te vaak tot mensonterende situaties leidt. Het lijkt daarom beter om beide verantwoordelijkheden zoveel mogelijk van elkaar te scheiden.’

JT: ‘Dat degene die in werk voorziet ook voor woonruimte zorgt, is in de basis nog niet zo verkeerd. Bij expats werkt dit bijvoorbeeld prima. Maar helaas zie je ook excessen, waar malafide bureaus het allemaal niet zo nauw nemen.

Toch pleit ik er niet direct voor om een scheiding aan te brengen. Wat je vooral moet doen, is de keuzevrijheid van de arbeidsmigrant borgen. Zodat hij de kwaliteit en kosten goed kan afwegen, en die keuze hem niet wordt opgedrongen.’

Onzekere banen ontstaan niet doordat ondernemers bovenal streven naar winstmaximalisatie, maar doordat bepaalde wet- en regelgeving voor werkgevers hoge risico’s met zich meebrengen GD: ‘Dit is onzin, retoriek vanuit de werkgever. Want hoe je het ook wendt of keert, de mens blijft de belangrijkste factor in elke bedrijfsvoering. En daar moet je als werkgever wat voor over hebben.’

D E B AT

JT: ‘Feit is dat de arbeidskosten in Nederland relatief hoog zijn. Voor een werkgever betreft het vaak meer dan de helft van zijn totale kosten. Daarom zit ik er wat genuanceerder in. Ik zie vooral een misbalans, bijvoorbeeld wanneer een werknemer vertrekt. Kiest een werknemer daar zelf voor, dan is hij zo weg. Maar kiest een werkgever ervoor afscheid te nemen van zijn werknemer, dan staat daar een veel langere periode voor, en is hij veel duurder uit.’

GD: ‘Niettemin slaan we de plank hier volledig mis. Nederland is koploper flexwerk. Maar moet je dat willen? Misschien is er inderdaad sprake van een ongelijk speelveld tussen de werknemer en de werkgever, maar uiteindelijk gaat het erom dat we een basis van zekerheid creëren, voor zowel de werknemer als de werkgever. Nu is de arbeidsmarkt uit balans geslagen, en dat moeten we repareren.’

JT: ‘Het creëren van vaste banen moet geen doel op zich zijn, maar ik ben het er mee eens dat we perspectief moeten bieden, en dan inderdaad voor zowel de werknemer als de werkgever. Jongeren moeten bijvoorbeeld meer vastigheid krijgen, om een bestaan op te kunnen bouwen. En werkgevers moeten een afgewogen keuze kunnen maken tussen een vast en een flexibel contract, afgestemd op de eigen, specifieke situatie. Een start-up zit hier naar alle waarschijnlijkheid anders in dan een multinational, en dat moet je faciliteren.’

Een klein aantal schrijnende gevallen is beeldbepalend voor de discussie over zelfstandigen zonder personeel JT: ‘Dit klopt. Het merendeel van de zzp’ers heeft weloverwogen gekozen voor het zelfstandig ondernemerschap. En flex is niet alleen maar slecht.’

GD: ‘Ook ik ben het eens met deze stelling. De groep waarover we ons zorgen maken, is weliswaar niet groot, maar het betreft wel een groot probleem. Ik zie 5 jaar

Gijs van Dijk: ‘Veel platforms kiezen er moedwillig voor om werk dat een vaste aanstelling vraagt door zelfstandigen te laten doen. Daarvoor is het zelfstandig ondernemerschap niet bedoeld.’

politieke stilstand op dit onderwerp, terwijl de urgentie hoog is.’

JT: ‘Natuurlijk moeten we schrijnende gevallen zien te voorkomen. Maar zoals ik eerder al zei, de echte zzp’er wil je niet in de wielen rijden. Daarom moeten we hier slim mee omgaan. Bijvoorbeeld door de inschrijving bij de Kamer van Koophandel meer te laten zijn dan alleen een handtekening.’

GD: ‘Het zou heel mooi zijn als we hiervoor een oplossing vinden. En dan moeten we ook meteen kijken naar een (extra) verzekeringsplicht voor de zelfstandige ondernemer. Want ook daar is nog wel wat te winnen.’

JT: ‘Maar dan stuit je direct op de vraag wat dit mag kosten. En hoe we de toegang tot deze verplichte verzekering regelen. Gaan we dit publiek, privaat of in hybride vorm doen? We zijn op de goede weg, maar tegelijkertijd bestaan er veel vragen rondom dit thema waarop we nog een antwoord moeten vinden.’

21