Autóctonas Galegas Número 11

AUTÓCTONAS número

11

A REVISTA DAS RAZAS AUTÓCTONAS GANDEIRAS GALEGAS

INVERNO 2018

xa estamos aquí

PRODUCIÓN, RESTAURACIÓN, DISTRIBUCIÓN, FORMACIÓN… OS NOSOS OPERADORES, O MELLOR EXEMPLO DAS MÚLTIPLES FORMAS DE VIVIR DAS RAZAS AUTÓCTONAS

GOBIERNO DE ESPAÑA

MINISTERIO DE AGRICULTURA, PESCA Y ALIMENTACIÓN

Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural: Europa inviste no rural GOBIERNO DE ESPAÑA

MINISTERIO DE AGRICULTURA, ALIMENTACIÓN Y MEDIO AMBIENTE

FEADER Europa inviste no rural

EDITORIAL

3

UN ANO MÁIS QUE SATISFACTORIO Se o ano pasado por estas datas vos diciamos que Boaga pechaba 2017 con optimismo, desta volta facémolo enchidos de orgullo por ser galardoados hai unhas semanas co Premio da Crítica de Galicia na modalidade de Cultura Gastronómica. Logo de dezasete anos, esta gratificación é para nós un incentivo máis para seguir traballando na difusión e promoción das nosas autóctonas, pero tamén supón un máis que merecido recoñecemento para todos os nosos operadores, os cales co seu labor no día a día están levando estas razas ao lugar no que merecen estar, ao tempo que impulsan e profesionalizan o sector.

Dicimos que son eles, os operadores, o mellor exemplo das múltiples formas de vivir das nosas razas, e non é para menos. Neste undécimo número da nosa publicación anual recollemos todos os eventos nos que participaron e viaxamos por Galicia para coñecer a sete deles, os cales abranguen áreas como a produción, a comercialización, a formación e a restauración. En terras ourensás estivemos cos produtores de Ovella Galega e Galiña de Mos José Manuel e Elisa, cos que percorremos a súa recentemente aberta granxa escola; coñecemos as limiás da Ganadería Balín de man de Pablo, un dos seus socios, e subímonos ao Comecamiños Foodtruck de Hugo. En Pontevedra agardábanos Roberto cos seus rabaños de frieiresas, caldelás e limiás, e na Coruña estaban Antonio, un cociñeiro moi fiel ao produto autóctono, e Víctor, un polifacético criador de Porco Celta.

11

EDITA: FEDERACIÓN DE RAZAS AUTÓCTONAS DE GALICIA-BOAGA Fontefiz. 32152. Coles (Ourense) Teléfono: 634 54 86 00 Email: frag@boaga.es Web: www.boaga.es Presidente: José Manuel González Lamelas Vicepresidente: José Blanco Blanco Secretario-tesoureiro: Lisardo López Blanco Vogais: M.a Hortensia Alonso Alonso, M.a Hortensia Rodríguez González, Francisco José Monasterio Solveira PRODUCE: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa Ronda das Fontiñas, 272, entreplanta A 27002. Lugo Teléfono: 982 22 12 78 Email: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es Tiraxe: 2.800 exemplares Depósito legal: 339/2007

Nos apartados de artigos técnicos traémosvos os estudos que foron presentados no congreso do Serga celebrado en Murcia no mes de setembro, un traballo sobre a castración de vacas baseado na experiencia adquirida por parte do equipo de Franco Veterinarios e un manual dos Servizos Veterinarios da Federación de Razas Autóctonas de Galicia no que se destaca a importancia que ten a bioseguridade nas nosas explotacións.

SUMARIO

Por segundo ano consecutivo, a Asociación de Criadores de Raza Porco Celta (Asoporcel) participa nesta publicación co resumo das súas actividades anuais no apartado “Novas Porco Celta” e cun artigo sobre a innovación na xestión silvopastoral con esta raza porcina. Ademais, por primeira vez entrevistamos un operador de 100% Raza Autóctona Celta, Víctor, quen nos falou da súa experiencia como dono dun cebadeiro.

xa estamos aquí

Antes de rematar, e se nolo permitides, queremos dedicarlle o premio do que falabamos ao principio ao noso antigo presidente, José Benito Gayoso González. Quen tamén estivera á fronte da Asociación de Criadores de Raza Bovina Limiá (Limiaga) finou o pasado mes de maio logo de dedicar boa parte da súa vida a traballar en prol do recoñecemento das nosas razas. Tendo sempre presente o exemplo que nos deixa José Benito, dende a federación continuamos o noso camiño en favor do recoñecemento, a certificación e a promoción das razas autóctonas de Galicia e, unha vez máis, invitámosvos a que vos unades a nós neste percorrido. Despois de todo, ben é sabido que vós, os consumidores, sodes o elo fundamental desta cadea.

GOBIERNO DE ESPAÑA

MINISTERIO DE AGRICULTURA, PESCA Y ALIMENTACIÓN

Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural: Europa inviste no rural GOBIERNO DE ESPAÑA

MINISTERIO DE AGRICULTURA, ALIMENTACIÓN Y MEDIO AMBIENTE

FEADER Europa inviste no rural

ENTREVISTA Roberto Louzán (Cotobade, Pontevedra)

4

Antonio Díaz (Pontedeume, A Coruña)

7

José Manuel Méndez e Elisa Camino (O Bolo, Ourense)

10

Pablo Gómez (Verea, Ourense)

13

Hugo Castro (Ourense)

16

Víctor Graña (San Sadurniño, A Coruña)

19

MANUAIS Manual de bioseguridade en explotacións de gando extensivo de razas autóctonas de Galicia

22

ESTUDOS Diversos traballos das razas autóctonas galegas, presentados no XI Congreso Ibérico sobre Recursos Xenéticos Animais

29

BOVINO Castración de vacas

39

PORCO CELTA A innovación na xestión silvopastoral con Porco Celta

42

NOVAS Novas Boaga

45

Novas Porco Celta

78

4

ENTREVISTA

ROBERTO LOUZÁN ALONSO CRIADOR DAS RAZAS CALDELÁ E FRIEIRESA

“CANDO ALGO CHE GUSTA, NUNCA LLE MIRAS O PUNTO NEGATIVO” A explotación Monte Castelo (Cotobade, Pontevedra) comezou a funcionar hai tres anos logo de que o noso entrevistado decidise encargarse das frieiresas que ata entón eran responsabilidade da comunidade de montes da zona. Malia os constantes problemas co lobo e a falta de asesoramento por parte da Administración, Roberto está moi contento coa decisión tomada e así nolo contou nesta charla.

Canto tempo hai que es produtor de raza autóctona?

Empecei con isto en 2015 grazas a un plan de mellora. A comunidade de montes tiña un rabaño de frieiresas, ás que, por motivos económicos e por falta de tempo, non podía atender, polo que decidín botar eu man delas, e así foi como comezou todo.

Como foron os inicios?

Non vou dicir que empezar foi difícil, porque, cando algo che gusta, nunca lle miras o punto negativo, sempre miras a luz, pero si que me gustaría que a Administración me tivese aconsellado moitísimo máis. Porque si, pódenche dar cartos para facer algún investimenAutóctonas Galegas Número 11

to, pero non che dan ningún tipo de asesoramento. Eu, por exemplo, tiven problemas co lobo; empecei con cabras para desfacerme da maleza e en 2017 o lobo matoume unhas 130 cabras, e non me deron solución ningunha.

vacas que están afeitas aos terreos de aquí e a estar fóra. A miña explotación é en ecolóxico e os animais están en extensivo día e noite, entón tes que buscar unhas vacas robustas e que aguanten as condicións climatolóxicas que temos.

Cantos animais tes de cada raza?

De frieiresa teño 16 vacas e un touro, e de caldelás, 17 vacas e outro touro. Despois, a maiores, miña nai ten cinco femias de limiá.

De cantas hectáreas de terreo dispoñen?

As frieiresas están nunha parcela de 64 hectáreas que teño alugada e as caldelás están en fincas da miña propiedade e dispoñen dunhas 20 hectáreas. Iso si, polo de agora producen máis esas 20 hectáreas miñas que as outras 64. De feito, teño que suplementarlles máis ás frieiresas, case lles estou traendo todos os días, porque isto estaba todo abandonado e aín-

Por que escolliches criar frieiresas e caldelás?

A frieiresa xa estaba aquí e a caldelá collina porque sempre me gustou. Gústanme estas razas porque son máis duras, son

ENTREVISTA

5

leiteira e sácaslles máis rendemento aos becerros pero, en cambio, en sabor de carne, quedo coa frieiresa. A carne da caldelá tamén está boa, pero é máis roxa, máis forte.

Traballabas en algo relacionado coa gandería antes de empezar con isto?

Estaba a explotación de miña nai en convencional, que aínda segue a día de hoxe e que ten sobre unhas sesenta vacas entre as limiás e as rubias. Eu levaba unha empresa de silvicultura que deixei para dedicarme só ás autóctonas.

A que idade sacrificas os becerros?

Estou arredor do ano. Once, doce, dez, trece meses… Andan por aí. Adáptome un pouco ao que quere o cliente. Por exemplo, hai pouco mandei un de frieiresa con dezaseis meses para León. Levouno un cliente de Vigo que cada certo tempo quere un exemplar dun ano e medio ou dous anos para facer todo chacina.

da o estou poñendo a producir. Como as fincas das caldelás son de labradío, botan máis comida e non necesitan tanto apoio.

Túa nai ten raza Rubia e algunha asturiana. Que diferenzas notades en comparación coas autóctonas?

A min parécenseme como a auga ao viño; por exemplo, a rendibilidade dos becerros é moi distinta: aos da Rubia dáselles feito máis quilos, logo econo-

micamente sácaslles máis. Agora, en calidade de carne hai que marchar á raza autóctona, sobre todo ás carnes da frieiresa e á da caldelá, que son as miñas favoritas, por iso son as que teño.

Que destacas de cada unha destas dúas razas?

Por estética quizais me guste máis a caldelá que a frieiresa, porque é máis

Estás satisfeito con esta forma de operar?

Non de todo. Agora mesmo teño o problema de que se sacrifico en Pontevedra non teño quen me certifique en ecolóxico. Tería que levalos a Ourense ou a Lugo e, polo tanto, habería que suplementarlles os gastos a maiores dos desprazamentos. Por iso, aínda que a explotación ten certificación ecolóxica, estou sacrificando en convencional, porque non hai maneira de conseguir a certificación ecolóxica aquí.

Cal é a túa zona de venda?

Agora mesmo estou traballando case todo arredor da comarca, pero queremos abrir mercado por fóra. Tamén levo algúns para a Festa do Becerro ao Espeto de Cotobade.

En que datas celebrades esta festa?

Estabámola facendo no último domingo de maio, pero o próximo ano, ao haber eleccións, decidimos pasala para o día 12 de maio. Imos xa pola sexta edición e iso que comezamos sen moitas expectativas, buscando darlle algo de publicidade á raza e mais á carne, pero pouquiño a pouco estamos subindo o número de asistentes e na última festa metemos máis de 1.500 persoas na carpa.

Son carnes que pode demandar calquera comensal?

Depende. A xente aínda é algo reticente a comer carne de Caldelá. Xa o vimos na Autóctonas Galegas Número 11

6

ENTREVISTA

“PENSO QUE É MELLOR TRABALLAR CUNHA RAZA OU DÚAS E TELAS BEN, E NON QUERELAS TODAS E TELAS MESTURADAS”

Polo momento, as frieiresas precisan máis suplemento

Festa do Becerro, que a “negra”, como lle chaman eles en vez de Caldelá, dicían que non a querían, e penso que é pola cor da carne, que é máis escura. Porén, tamén é certo que se a comen sen saber se é Caldelá ou outra raza din que está boísima.

Como valoras a utilización dos logotipos 100% Raza Autóctona?

Cando empecei aínda non existían e penso que é algo moi favorable tanto para a raza coma para as propias explotacións. No meu caso, moitos particulares cos que traballo dende hai tempo xa me din que non necesitan que lles poña o selo porque coñecen o produto, pero de cara ás carnicerías segue sendo fundamental, aínda fai falta que se lles dea máis importancia a estas carnes.

Que opinas do papel de Boaga como dinamizador e promotor das nosas razas?

Valóroo moito. Se as administracións fixesen como Boaga penso que estaría todo moito máis controlado, que falta fai. Como dicía antes, eu estiven a piques de pechar a explotación cando tiven problemas co lobo porque non daba con ningunha solución. O papel de asesores que fan é fundamental.

Este ano acudiches por primeira vez a unha feira, á Semana Verde. Como foi a experiencia?

Pois foi boa, mesmo gañamos o segundo premio cunha Caldelá! De feito, foi a única que levamos porque as outras tres que tiña pensado levar pariron xusto naqueles días e, ao estar os becerros aínda sen probas sanitarias, non podían ir á feira. Non sei se foi porque o xurado nos quixo animar a seguir indo concedéndonos ese segundo premio, pero a verdade é que foi unha experiencia moi boa.

Autóctonas Galegas Número 11

Ademais destas autóctonas, tamén estás pensando en pasarte á Ovella Galega. Certo?

Si. Teño unhas ovellas aquí e estou pensando encambiar á galega. Teño tamén algunha cabra galega que me quedou das que me matou o lobo e as que están saíndo estounas criando para irme metendo pouquiño a pouco nesta raza.

Contas con seguir ampliando entón a carteira de razas autóctonas?

Si, pero só en cabra e en ovella. En vacas xa non, porque dúas razas bovinas para unha explotación son abondo. Fai falta moito terreo para telas ben divididas e sen mesturas, puras; iso é máis complicado. Nese sentido penso que é mellor traballar cunha raza ou dúas e telas ben, e non querelas todas e telas mesturadas.

Cales son os teus plans de futuro?

Os obxectivos, en principio, son manterme no número de vacas que teño, seguir metendo máis cabras e que me vaian axudando a transformar o monte, preparar ben estas 64 hectáreas e, unha vez que estean acondicionadas, comezarei a pensar en ampliar os rabaños de vacas.

O rabaño de limiás é propiedade de súa nai

ENTREVISTA

7

ANTONIO DÍAZ COCIÑEIRO ESPECIALISTA EN RAZAS AUTÓCTONAS

“O FOOD TRUCK FOI ABRINDO CAMIÑO, PERO AO MELLOR NON SE TEN QUE REDUCIR A ESTAR SÓ EN FESTIVAIS” O cociñeiro Antonio Díaz (Pontedeume, A Coruña) recibiunos na súa sala de formacións para falarnos da última aventura relacionada coas razas autóctonas na que se embarcou, o food truck Autga, así como da presenza destas carnes no seu restaurante, o Andarubel, e de como son os seus procesos de traballo.

En que momento lle empezas a dar voltas á idea do food truck?

Dicir unha data fixa é complicado porque, como me dedico tamén ao tema da maquinaria de cociña (fago demostracións para varias firmas), levaba xa tempo pensando en como funcionaban e en como deseñarlles certos conceptos.

Fixen un estudo de mercado, vin como traballaban os que xa estaban na rúa e pensei: “Eu podería facelo ben, teño un

gran produto e sei como deseñalo para que sexa rendible”. Agora acabamos de pechar xa a segunda temporada e esperamos seguir outras moitas máis.

Entón este furgón está confeccionado con pezas que distribúes ti mesmo?

Si. Eu traballo como cociñeiro formador paro Grupo Welbilt e todo, dende a prancha ata o forno de cocción ou o de convección, é do noso grupo. Pre-

cisamente por isto, porque empecei deseñando food trucks para outra xente, terminei facendo o meu propio!

Que se ten en conta á hora de deseñar este tipo de vehículos?

O concepto é bastante sinxelo porque a oferta dentro dun food truck é moi limitada. Non podes levar trinta pratos.

Poderás levar catro hamburguesas, e catro ou cinco pratos a maiores, pero non Autóctonas Galegas Número 11

8

moito máis, pois non tes o stock que tes nun restaurante e o sitio é moi pequeno, co cal ten que estar todo pensado para que, á hora de ir a un evento, traballar sexa o máis sinxelo posible.

Cambia o xeito en como enfocades o traballo do restaurante ao food truck?

Si. De feito, o proxecto do food truck xurdiu porque nós non traballamos despezamentos nin revendemos; elaborámolo todo, e tiñamos problemas para quitar todas as partes da canal no restaurante. Tiñamos na cabeza a idea de facer unha boa hamburguesa, unha gourmet, como lle chaman agora, pero o Andarubel non era o sitio ideal para darlles saída a todas, co cal tiñamos que buscar unha vía distinta. O primeiro ano decidimos probar con isto dos food trucks, ver se ía ben, e así foi: estamos vendendo moitas hamburguesas.

Canto dura a temporada?

Inflúe moitísimo o tempo. En maio empezamos cos primeiros eventos e aquí xa temos unha persoa todos os días dende principios de xuño para coller o ritmo. Despois o máis forte sempre se centra en xullo, agosto e a primeira quincena de setembro.

Por que áreas vos movedes?

Nun principio, a área de influencia é Galicia, porque movernos nós e toda a loxística é custoso. Levamos sempre dous coches; temos un furgón de apoio no que, ás veces, mesmo levamos frío, xa que cando imos a un evento moi potente ter que volver ata aquí a cargar é un problema. Por iso, agora mesmo a área principal é A Coruña, e tamén algo Lugo e Pontevedra; á provincia de Ourense aínda non fomos.

ENTREVISTA dependendo da época do ano e do sitio no que esteamos, levamos algunha variante, pero a carne e o pan sempre son os mesmos.

Adaptades o produto á zona, non?

Iso é. Por exemplo, facemos unha na Terra Chá que leva un queixo de San Simón, como non podía ser doutra forma, e leva un xamón de porco celta curado en Vilalba; e tamén facemos outra á que lle chamamos “Padrón” e que leva unha emulsión de pementos de Padrón, é dicir, escollemos ingredientes que defenden un pouquiño cada unha das hamburguesas.

Utilizades algún produto que non sexa de raza autóctona?

No restaurante no que respecta á carne si podemos facer algo con porco branco, pero no food truck, nada. Todo o que entra é autóctono.

Que tipo de razas ofrecedes na carta do Andarubel?

Basicamente Cachena, Porco Celta, e Galiña de Mos. Despois facemos de forma intermitente pratos con outras razas como a Ovella Galega e o cabrito.

Por que elixiches centrarte nestas razas?

Non é só un motivo, hai moitos. O primeiro é a súa calidade. Segundo, que é moi diferencial. E terceiro, que é un produto noso, de proximidade.

Como chegaches a traballar con elas?

Foi curioso. Empecei co Porco Celta porque un día, nunha cata na Coruña,

Cales son os vosos eventos principais?

Os festivais son os que máis xente moven. Para nós este ano foi brutal o Festival do Mundo Celta porque do ano pasado deixaramos moi boa impresión e desta vez estivemos catro persoas traballando a tope todos os días, dende o xoves ata o domingo; de feito, tivemos que volver a Pontedeume a cargar mercancía.

Cales son os pratos que ofrecedes no food truck?

Facemos bocatas e molletes, e tamén nos aventuramos no tema das fajitas e os tacos pero, como é o normal no mundo dos food trucks, o prato estrela é a hamburguesa. Facemos varias e, Autóctonas Galegas Número 11

“HAI XENTE QUE CHE DI: ‘É QUE ESTE ESTUFADO SABE AOS DE ANTES’, E ISO É PORQUE TES A MATERIA PRIMA PARA FACELO COMO SE FACÍA ANTES”

Autga asistiu por primeira vez á Semana Verde en 2017

o probei. Contactei cun produtor desta raza, empecei a meterme no tema, a pedir información, todo o que traía estaba estupendo e, ao final, no ano 2007 ata compramos uns porcos e empezamos a criar para a casa. De feito, eu antes de ir á Semana Verde a traballar, ía ver as vacas, os cochos… todo, porque me gusta ver como empeza o produto e seguir a evolución ata que o rematamos no restaurante.

ENTREVISTA

9

“UNHA DAS COUSAS ÁS QUE AXUDOU BOAGA FOI A FACER ESA DIFUSIÓN E A CONVERTER ESTAS RAZAS EN ALGO COTIÁN PARA TODOS NÓS” que o de moitos gandeiros. Hoxe en día estamos na boca da xente, estamos nos medios de comunicación e precisamente unha das cousas ás que axudou Boaga foi a facer esa difusión e a converter estas razas en algo cotián para todos nós.

Dirías que estas razas teñen unha maior dificultade de preparación?

Calquera pode cociñalas. Miña nai cociña uns guisos estupendos e non fixo escola. Hai elaboracións das autóctonas que me parecen brutais polo coláxeno que ten a carne e hai xente que che di: “É que este estufado sabe aos de antes”, e iso é porque tes a materia prima para facelo como se facía antes.

Ao final, o importante é ter un bo produto, darlle o tempo suficiente e ter un bo punto de cocción, e iso nosas nais sabíano facer tan ben ou mellor ca nós.

Notaches un aumento da demanda do consumidor respecto deste tipo de razas?

Si. No meu negocio a día de hoxe podo dicir que a xente vén comer Cachena. Dende un principio tiñamos en cada mesa un folleto no que se explica como era esa vaca e os camareiros estiveron sempre concienciados de que había que vendelo como o produto especial que é. De todas as razas que temos, a Cachena é quizais a que máis potenciamos e agora a xente xa entra pola porta preguntando por ela.

Como valoras o papel de Boaga á hora de darlles promoción?

A asociación é todo. Se non houbese por detrás un labor de promoción, de posta en valor de todos estes produtos, o meu traballo non tería sentido, ao igual

Canto axudan os logos de 100% Raza Autóctona a darlles visibilidade ás autóctonas?

Moito. Agora a xente pregúntache e nós explicámoslles os procesos porque, ademais de facelo de certa forma, tamén tratamos de acreditar que é así. Eu, por exemplo, no food truck levo cartas xenealóxicas, selos… e explícolle á xente a razón pola que é necesario todo isto, que o que estamos dicindo non é un conto chinés e que hai unha trazabilidade que

lle asegura ao cliente que a carne que está comendo é realmente esa.

Despois do que levas percorrido, cales son as seguintes paradas?

Pois nunca se sabe…. Posibilidades de mercado hai moitas, de feito xa hai tempo que me anda a dar voltas na cabeza a idea dun catering con este tipo de negocio. Os tempos están cambiando e vemos que o food truck foi abrindo camiño, pero ao mellor non se ten que reducir a estar só en festivais, senón que tamén podemos facer banquetes, por exemplo. Quen che di que non poidas ir co furgón a traballar nunha voda na que teñas a 200 persoas xantando con produtos de proximidade, das razas autóctonas?

Díaz presentou este ano en Xantar un menú que tivo como protagonistas as razas autóctonas Autóctonas Galegas Número 11

10

ENTREVISTA

JOSÉ MANUEL MÉNDEZ E ELISA CAMINO LEIRO CRIADORES, RESTAURADORES E COMERCIALIZADORES AUTORIZADOS DAS RAZAS OVELLA GALEGA E GALIÑA DE MOS

“OS NENOS QUE NUNCA TIVERON CONTACTO COS ANIMAIS, AO VIR PASAR UN CACHIÑO AQUÍ, DESFRUTAN MOITO” Na parroquia ourensá de Lentellais (O Bolo) recíbennos José Manuel e Elisa. Este matrimonio, que é produtor, restaurador e comercializador de dúas razas autóctonas galegas, acábase de meter nunha nova aventura: a creación da granxa escola A Capilla, cuxo obxectivo fundamental é formar a cativos e maiores na importancia das nosas razas.

Como comezastes a traballar con razas autóctonas?

Montamos a explotación no ano 2005 con 450 cabras e despois fomos pouco a pouco incorporando a Ovella Galega. Empezamos con cinco femias e un macho e fomos recriando e intentando seguir esta liña, porque este tipo de monte se dá moi ben para esta ovella, que é moi rústica, moi dura.

Que vos fixo pasar da cabra á ovella galega?

Fomos cambiando porque, aínda que é certo que as cabras funcionan ben para Autóctonas Galegas Número 11

este monte, o consumo do cabrito é moi estacional (consómese no mes de agosto e no Nadal fundamentalmente), mentres que o cordeiro ten saída todo o ano. O aproveitamento é case o mesmo, o único diferente é que a ovella non se pon de pé para comer algún ramallo, pero é dura igual e saca moi boas crías.

Con que volume de animais estades traballando actualmente?

Temos un rabaño de 175 ovellas e na raza de Mos estaremos agora nas 150 ou 160 cabezas.

De cantas hectáreas dispoñen para moverse as ovellas?

Normalmente andamos nas 200 hectáreas.

Cada día imos saíndo por unha zona distinta, facemos un reloxo para ir rotando nos pastos e agora, no tempo da belota, intentamos restrinxir un pouco o exceso de enerxía.

Toda a alimentación e a base de pasto?

Cando empezan a parir, dámoslles algo de cebada para que os cordeiros poidan saír adiante, que é o que nos interesa. O resto, todo pasto.

ENTREVISTA

11

A recría está en zona cuberta ou son partos ao aire libre?

Na parideira temos a femia cos fillos uns quince días como mínimo, nun box pechado con auga e comida, e intentamos que os partos difíciles estean asentados para non perder a cría. Despois na primavera, con catro ou cinco meses, xa empezan a saír.

Encargádesvos vós do sacrificio e do despezamento?

Si. Levamos os animais ao matadoiro de aquí, de Viana, e temos o rexistro co noso selo.

Por que decidistes comezar a criar a maiores a raza Galiña de Mos? Levamos con esta raza case un ano, aínda somos principiantes, e comezamos polo sabor da carne. Probamos un galo de Mos e decidimos empezalos a criar.

A carne é moi selecta e o tipo de animal tamén nos gusta porque, ao igual que pasa coa ovella, é moi duro.

Que destacades da carne destas dúas razas?

O sabor, que é diferente. Por exemplo, no caso da ovella, ao nacer os cordeiros moi pequenos o que fai é que en tres meses estean mamando da nai. Esa graxa do leite, que é bastante forte, está inserida no músculo e iso é o que lle dá o sabor.

Como comezastes co proxecto da granxa escola?

Foi todo a raíz das visitas que tiñamos de xente que viña a consultarnos sobre este tipo de ovella. Chamáballes

a atención porque a Ovella Galega en comparación coa de Castela (esta ovella grande, que dá cordeiros grandes, que ten partos múltiples) é moito máis sacrificada, pero conseguimos sacarlle un produto que creo que é insuperable, porque o cordeiro desta raza, como xa dixen, ten un sabor especial.

E como levan os animais o feito de ter que poñerse de cara ao público?

Pois depende. Antonio, un dos nosos cordeiros, lévao de marabilla. Pero es-

tán ben, en xeral estanse adaptando ben, aínda que é certo que se veñen 30 cativos xuntos si que hai un pouco de rebumbio de máis.

A granxa está aberta a todo o mundo?

Si, claro. É para todos os públicos. Todo o mundo que queira vir pasar un día aquí é benvido, xa sexa para vir comer, pasear, darlles de comer aos galos, montar en burro… O que queiran.

Quen estades a cargo do proxecto?

Dúas persoas fixas (eu e miña muller); e, para momentos puntuais nos que non poidamos asistir ás actividades dos nenos, incluiremos unha pedagoga, porque nos gustaría que, ademais de vir ver os animais e darlles de comer, os cativos tamén teñan un momento para algunha actividade máis.

Só comercializades con consumidor final?

Por unha banda, estamos sacando crías para restauración e, pola outra, tamén sacamos exemplares para outras explotacións en vivo.

Como é o traballo no restaurante?

A maioría dos clientes son familias con nenos, por iso tratamos de non andar con présas; se, por exemplo, o neno quere unha tortilla, pois antes de poñerlle a comida no prato levámolo ata onde están as galiñas para que poidan tocar Autóctonas Galegas Número 11

12

ENTREVISTA

“HAI QUE VALORAR O RURAL E AOS QUE ESTAMOS APARTADOS DOS NÚCLEOS TRABALLANDO POR DARLLES MÁIS RECOÑECEMENTO ÁS NOSAS RAZAS”

O cordeiro Antonio é a estrela da granxa escola

os ovos e que vexan de onde sae realmente a materia prima do que van comer. Intentamos que sexa todo o máis próximo posible.

O restaurante está aberto toda a semana?

Agora mesmo estamos traballando só de venres a domingo. O resto da semana non abrimos porque tamén temos que atender os animais e preparalos para despois poder presentar un bo resultado no prato.

Tedes colaboracións con outros operadores. En que consisten?

Recentemente comezamos a comercializar a cachena de Eurolemos, a explotación de Ramón Vázquez. Engadímola á nosa carta e tivo moi boa aceptación. A Ramón coñecémolo este ano na feira de Silleda e deunos unhas garantías de servizo e calidade que nos fixo apostar polo seu produto, o cal xa nos interesaba potenciar na zona. Tamén temos unha colaboración con Gonzalo Rodríguez Lamblín, de Monforte, que é quen incuba os ovos das nosas galiñas de Mos e, deste xeito, podemos ter sempre exemplares a disposición tanto para a venda coma para ter na nosa granxa escola.

Nestes trece anos de traballo notastes algún tipo de evolución no recoñecemento dos consumidores de cara a estas razas?

Si. Agora hai maior demanda. Custounos moito porque ao principio todo o mundo nos dicía que estes exemplares eran máis pequenos, pero pouco a pouco fomos entrando no mercado e fóronnos recoñecendo que o sabor cambia totalmente.

Autóctonas Galegas Número 11

Sérvevos como reclamo para o público o uso dos logotipos 100% Galiña de Mos e 100% Ovella Galega?

Si. Fan que se xere máis interese. A xente infórmase máis sobre o produto agora, coméntano entre eles, e iso axúdanos moito.

Como valorades o papel de Boaga á hora de darlles promoción ás nosas razas?

Moi positivamente, porque o certo é que isto estaba case perdido. Cando comezamos había poucos exemplares e agora estamos moi contentos co tipo de animais que conseguimos sacar.

Agora que estades comezando coa granxa escola, cales son os vosos obxectivos a medio prazo?

A experiencia polo momento está sendo moi boa. Agora hai escaseza de gando nas casas, entón os nenos que nunca tiveron contacto cos animais, ao vir pa-

sar un cachiño aquí, desfrutan moito.

Nós o que queremos é axudar a que se recoñeza que estas razas son distintas.

Xa notamos que agora é moito máis fácil vendela, porque xa está demostrada a súa calidade, pero aínda hai que valorar o rural e aos que estamos apartados dos núcleos traballando por darlles máis recoñecemento ás nosas razas. Imos no bo camiño, pero temos que seguir traballando para poder continuar nesta liña.

ENTREVISTA

13

PABLO GÓMEZ OJEA CRIADOR E COMERCIALIZADOR AUTORIZADO DA RAZA LIMIÁ

“ESTANDO NA ZONA DA LIMIA, QUE RAZA IAMOS ESCOLLER SE NON ESTA?” A Ganadería Balín (Verea, Ourense) é propiedade de tres socios: Pablo, Tonecho e Manolito. Segundo nos conta Pablo, comezaron a funcionar hai seis anos dun xeito quizais pouco ortodoxo pero máis que efectivo, posto que neste tempo chegaron ás 120 cabezas de gando e contan cunha firme carteira de clientes que demandan a súa carne de raza limiá.

Quen se encarga de que na Ganadería Balín?

Somos tres socios: estou eu, que son quen me encargo da explotación durante a semana; e despois están Tonecho, que é o que leva a directiva da empresa, e Manolito, que é o que se fai cargo do tema de maquinaria.

Que relación tedes entre vós?

Dous casamos aquí e o outro é de Balín. Ademais, Tonecho e Manolito son

primos. En definitiva, xuntabámonos en reunións de amigos e, ao final, falando e falando saíu isto.

Como xurdiu esta unión?

Pois empezamos hai agora seis anos.

Estando de carallada nun magosto dixemos: “Temos a aldea toda abandonada. Por que non metemos vacas?”.

Estivemos falando esa noite do tema, pero quedou aí a cousa. Ao día seguinte

estaban os nosos sogros e pais reunidos e, ao pasar nós por alí dixeron: “Vós onte á noite moito falabades, pero non tedes valor”. E ese foi o detonante: ao día seguinte estabamos na Xunta mirando como o podiamos facer. Nós pensabamos que ía ter que quedar a cousa en nada, que non iamos ter apoio, pero a verdade é que nos deron moitas facilidades e nos animaron... e ata hoxe!

Autóctonas Galegas Número 11

14

ENTREVISTA

“ESTANDO DE CARALLADA NUN MAGOSTO DIXEMOS: ‘TEMOS A ALDEA TODA ABANDONADA. POR QUE NON METEMOS VACAS?’”

Como foi medrando o negocio nestes anos?

Comezamos con 27 animais, que eran os que nos esixían ao principio. Comprámolos na granxa de Penamá, que é desta zona. Despois empezounos a ir ben a cousa, gustábanos e lanzámonos a facer outra incorporación e seguir para adiante. Nese momento metemos outros 30 animais e dende entón fomos criando nós e tamén fomos comprando os que nos gustaban. Pouco a pouco fomos indo a mellor e puidemos seguir aumentando ata chegar aos que temos na actualidade.

po e gústanos isto. De feito, antes de ter a gandería estabamos todo o que podiamos sempre por aquí todos xuntos.

Cantos animais tedes a día de hoxe?

Andamos arredor das 120 cabezas: oitenta e pico femias, trinta e pico de recría e os dous machos.

Tedes algunha outra ocupación actualmente?

Eu antes traballaba noutra cousa, pero agora levo dende xaneiro como autó-

Por que elixistes a raza Limiá e non outra?

Estiveramos mirando outras e esta era a que máis nos gustaba porque é a máis grande das autóctonas. Á parte diso, estando na zona da Limia, que raza iamos escoller se non esta?

Tiñades algún tipo de relación coa gandería antes de empezar con isto?

Nada. Eu levo dende os sete anos vivindo en Ourense, estiven case sempre alí, aínda que tamén é certo que aquí, na aldea, os avós tiñan vacas e eu axudáballes a levalas ao monte. Respecto dos meus socios, Tone tampouco fixera case nada relacionado. Pero gústanos o camAutóctonas Galegas Número 11

Entendo entón que foi unha aposta arriscada, non?

Moi, moi arriscada, e custou moito empezar. Tivemos aí tres ou catro aniños moi duros, e de gastos xa mellor nin falamos, pero o certo é que nos compensou. Compensounos porque agora vemos que se saca o produto, os consumidores estano demandando; por sorte, temos moita xente que está esperando pola nosa carne, de aí o interese en seguir aumentando.

nomo e só me dedico a isto. Tonecho é autónomo tamén, pero tamén traballa nos incendios, en Seaga; o o outro socio, Manolito, é repartidor de gasóleo.

Eles veñen a fin de semana, pola semana estou eu.

De cantas hectáreas de terreo dispoñedes?

Hectáreas hai sobre unhas sesenta. Temos varias fincas pechadas e dúas mandas, uns sesenta e pico animais nunha e noutra arredor de sesenta.

Están sempre en extensivo?

Os animais adultos, sempre. Os becerros metémolos a partir dos sete meses ao cebadeiro entre dous e tres meses, e alí achegámoslles algo de cereal e penso.

ENTREVISTA

15

“SI QUE AUMENTOU A DEMANDA E, EN PARTE, FOI GRAZAS AO LOGOTIPO 100% RAZA AUTÓCTONA”

O pasto é a base da súa alimentación?

As vacas aliméntanse a base de herba e silo de herba e no inverno dámoslles algunha achega de tacos de nutrientes porque aquí no inverno hai moita xeada e case non hai pasto; en canto aos becerros, a alimentación é fundamentalmente a base de cereal e millo.

Realizades vós o sacrificio e o despezamento?

Para os sacrificios levamos o 90 % dos animais a un matadoiro de Ourense e o resto a un de Celanova. O traballo de despezamento fánnolo as carnicerías e nós vendémosllelo todo a particulares.

Comercializades a vosa propia carne?

Si. Ademais de produtores, somos tamén comercializadores. Temos case todo venda directa, aínda que tamén traballamos con tres carniceiros que nos sacan o produto para os clientes. Temos un en Ourense, outro aquí, en Celanova; e outro na Merca (tamén en Celanova).

boa venda, estámonos movendo moito en feiras e o produto sácase bastante ben.

Como valorades a importancia de estar presentes en feiras como Xantar ou a Semana Verde?

Son de moita utilidade porque sacas bos clientes. Estes días estivemos en Pontevedra, en Etiqueta Negra, e do que levabamos, vendeuse todo e, a maiores, trouxéronse varios becerros vendidos para mandar para Pontevedra.

Dende que comezastes ata o de agora notades que hai maior demanda do consumidor?

Si, si que aumentou a demanda e, en parte, foi grazas ao logotipo 100% Raza Autóctona. Axuda moito, é un selo a maiores que che dá vida. O consumidor agradéceo.

Como valoras o papel que ten Boaga como impulsor destas razas?

A nós un dos principais organismos que nos axudou a ter todo isto foi Boaga. Fomos alí, informámonos e axudáronnos moito, e ségueno facendo. A verdade é que estamos moi contentos con eles.

Cales son os próximos obxectivos a cumprir?

O noso proxecto é poder vivir disto os tres sen facer outra cousa. En principio queremos seguir traballando coa raza autóctona, gústanos a limiá e queremos seguir con ela. Ademais, agora mesmo estamos moi contentos porque a xente que nos compra se amosa satisfeita co produto. Entón, para que cambiar?

Que caracteriza na túa opinión a carne desta raza?

Sobre todo o sabor. Temos esa idea errónea de que a carne de razas autóctonas é dura, cando non o é. Se lle dás o tempo que necesita de maduración e a preparas ben, é unha carne exquisita.

Estades satisfeitos con esta forma de operar?

Estamos satisfeitos case ao cen por cen. A verdade é que estamos tendo unha moi Autóctonas Galegas Número 11

16

ENTREVISTA

HUGO CASTRO RODRÍGUEZ COMERCIALIZADOR AUTORIZADO DAS RAZAS CACHENA E PORCO CELTA

“NO MUNDO DOS FOOD TRUCKS TES QUE OFRECER UN PRODUTO DE CALIDADE, ISO É O PRIMORDIAL” Hugo (Ourense) comezou a rodar por España co seu Comecamiños Foodtruck hai xa catro anos, logo de asistir en Madrid a unha feira na que abundaban estes vehículos e da que saíu cunha idea fixa: impulsar estes eventos gastronómicos en terras galegas. Tras dar por finalizada a cuarta temporada de xira por feiras e festivais de todo o país, este foodtruckeiro, tal e como el mesmo se denomina, falou con nós sobre este negocio que é cada día máis popular.

Que che fixo comezar cos food trucks?

Realmente empecei porque nunha viaxe a Madrid vin unha feira disto, de food trucks, e chamoume moito a atención.

Naquel momento eu estaba dando tombos pola crise, indo de aquí para aló, con traballos pequeniños e, ao ver os food trucks, pensei: “Podería facer eu isto en Galicia”, xa que naquel momento non existían practicamente, coido que fun un dos primeiros en comezar. Decidín apostar por isto, traballar cun bo produto, cun produto galego, e entón merquei o furgón, arranxeino, púxenlle os logos… e ata hoxe!

Autóctonas Galegas Número 11

Comezaches xa traballando con razas autóctonas?

O primeiro ano, non. Aínda estaba un pouco perdido, levaba multitude de carnes a cada saída, non controlaba de todo a organización… Co tempo fun aprendendo, decidín levar só dúas ou tres clases de carnes e comecei con Boaga.

Como empezou esa relación?

Foi grazas ao meu distribuidor. Eu xa estaba mercando Cachena, entón el propúxome falar con Boaga para que me fixesen operador autorizado, xa que así podía ter algo máis de promoción e era un bo xeito

de que os clientes tivesen a garantía de que o que eu vendía era realmente Cachena, que non era ningunha imitación.

Fixeras algo similar a isto con anterioridade?

Relacionado directamente cos food trucks, non. Algunha cousiña pequena relacionada coa hostalería, pero pouco máis. O certo é que como me chamou tanto a atención no seu momento, decidín dar un cambio grande e apostar por isto.

Tes algunha ocupación máis a maiores?

Non. Ao principio compaxinábao con outro traballo que facía polas mañás, pero ti-

ENTREVISTA

17

ven que deixalo porque era practicamente imposible. Non podía estar saíndo todos os días de traballar ás tres da tarde para estar ás cinco nunha feira en Oviedo, por exemplo. Cousas así pasábanme moitas veces e iso fisicamente era esgotador.

Por que zonas te moves?

Cando empezamos a temporada, máis ou menos en marzo-abril, tiramos cara ao sur porque o clima aquí non o permite, non hai feiras; entón movémonos máis pola zona de Andalucía, Levante, Estremadura, Madrid… Depende un pouco de onde nos chamen. Despois, a partir de abrilmaio, é aquí realmente onde traballamos, en Galicia e tamén algo en Asturias e León. Todo o verán pasámolo aquí e logo terminamos a temporada no sur.

A cantos eventos asistides cada ano?

Pois se a temporada dura oito-nove meses, e nós intentamos facer todas as fins de semana, ponlle que iremos a uns trinta e seis, máis ou menos.

Traballas con alguén máis?

Normalmente sempre vou con outra persoa a todos os sitios, porque estando un só faise difícil.

Entón, en xeral, apostades polos produtos autóctonos?

Si, moito: queixo de Arzúa, tomate e leituga do país… O pan é artesán e sempre falamos co panadeiro da zona e tratamos de que nolo faga a medida, aínda que ás veces é complicado.

Que tipo de pratos ofrecedes?

Temos as hamburguesas e levamos tamén o entrecosto e o pepito de tenreira, que penso que é o máis rico de todos.

Non é o que máis vendemos, pero a xente que o proba di que é o mellor de todo o que ofrecemos. Tamén destaca a hamburguesa de Cachena, que preparamos con queixo de Arzúa e arandos.

Que tipo de clientela tedes?

A media de idade vai dende os 35 anos en diante. Ten moita aceptación na xente maior xa que a carne que levamos recorda moito á de toda a vida. Penso que eles son os que a valoran realmente, porque os rapaces o que queren é ketchup, maionesa e mostaza, e dálles un pouco igual que a carne estea boa ou non.

Como é a acollida da carne autóctona galega fóra de Galicia?

En Andalucía, por exemplo, é moi simpático porque en vez de dicir “Cachena” din “chochena”, “callena”, “chechena”… Menos Cachena, de todo! Cando a proban, pois alucinan, porque en toda a zona do Levante a tenreira é moito menos habitual. A verdade é que non é a onde máis nos gusta ir pola distancia, pero a aceptación si que é boa.

Quen proba, repite?

Si. De feito, moitas veces iso é o que nos salva. Estamos moi contentos porque xa comezamos a ver que nos sitios aos que levamos indo tres ou catro anos a xente volve e acórdase do que lles ofreceramos en edicións pasadas.

Que valoración fas desta cuarta temporada?

A verdade é que non foi o que eu me esperaba, foi algo peor que a do ano pasado, pero non estou descontento. Gustaríame ter traballado como o ano pasado, ou mellor, pero pasou que este ano o verán veu máis tarde e ata mediados de xullo estivo chovendo todas as fins de semana e, se nos chove, estamos perdidos.

Cres que o aumento da popularidade dos food trucks foi un problema ou abriu nicho de mercado? É certo que cada vez hai máis, pero tamén hai cada vez máis xente que o deixa, porque no mundo dos food trucks tes que ofrecer un produto de calidade, iso é o primordial. Se ti non vendes un proAutóctonas Galegas Número 11

18

duto bo estás afundido; poderás tirar un ano, pero ao seguinte a xente xa te coñece e xa non cho quere. Despois tamén tes que dar unha imaxe, ter un bo servizo de cara ao público… É un conxunto de cousas que tes que cumprir.

Que destacarías das vantaxes destas carnes?

Todo: o sabor, a textura… Por exemplo, a Cachena, que só ten un 2 % de graxa, é unha carne súper suave e, para min, é espectacular e recoméndolla a todo o mundo. Mesmo un neno de dous ou tres anos que estea comezando a mastigar é quen de comer unha hamburguesa enteira, é incrible. Aquí nótase que nos últimos anos se foi facendo un nome e que a xente xa a coñece e a demanda.

Traballas cos logotipos 100% Raza Cachena e 100% Porco Celta?

Si, co de Cachena levo tres anos e o de Porco Celta incorporeino aínda este ano; antes traballaba con outra raza. Para min estes logos son moi útiles, porque fan que o cliente saiba perfectamente que o que lle estamos servindo é Porco Celta cen por cen ou Cachena cen por cen.

Como valoras o papel de asociacións como Boaga ou Asoporcel á hora de darlles visibilidade ás nosas razas?

Penso que é de agradecer que se lles dea o bombo que se lles está dando, porque se a xente as coñece é grazas a iso. Home, nós tamén facemos un pequeno traballiño, que é o de ilas metendo polas aldeas e polas cidades para que a xente as vaia coñecendo. Así e todo, moita xente en Gali-

Autóctonas Galegas Número 11

ENTREVISTA cia aínda non sabe o que é a Cachena, e xa non che digo en Asturias, polo que todas as axudas que haxa serán moi benvidas.

Que perspectivas tes no relacionado co auxe dos food trucks?

O problema é que están suxeitos a moitos factores. Primeiro, cando te tes que botar á rúa está o feito de que estás condicionado pola climatoloxía, despois dependemos moito do traballo do organizador, xa que eu non me podo poñer en calquera esquina co meu furgón… Francamente, eu xa estou pensando na posibilidade de poñerme nun sitio fixo, porque isto cada vez está peor, sobre todo

“XA COMEZAMOS A VER QUE NOS SITIOS AOS QUE LEVAMOS INDO TRES OU CATRO ANOS A XENTE VOLVE”

por temas de organización e porque algúns compañeiros están ofertando mal produto e fan que paguemos xustos por pecadores.

E tes algún sitio en mente para asentarte?

Aínda non. O que está claro é que hai que ir aló onde haxa turismo. Para nós a época forte é durante a primavera e o verán, entón hai que poñerse nun lugar no que o tempo sexa máis ou menos estable nesa temporada. Despois é cuestión de que a xente te coñeza e vaia alí comer, cear, merendar… Por agora só é unha idea, pero si, gustaríame facer algo así con varios colegas foodtruckeiros.

ENTREVISTA

19

VÍCTOR GRAÑA COBELO CRIADOR DE PORCO CELTA

“AÍNDA QUE TEÑA QUE PASAR SEN DURMIR, NON RECEO DE VIR ATENDER OS ANIMAIS” O coruñés Víctor Graña (Vilela, San Sadurniño) é un verdadeiro todoterreo. Ademais de combinar os labores nunha tenda e nunha queixería das que é propietario, é o dono dun cebadeiro de porcos celta os cales tamén se encarga de transportar. Malia a cantidade de traballo que asume, o sorriso de Víctor non decae ao falarnos da súa experiencia con esta raza porcina, á que se refire como unha actividade coa que está encantado.

Que che fixo interesarte pola cría de Porco Celta?

Fomos a unha feira e no posto Asoporcel coincidiu que había un rapaz desta zona.

Estivemos falando con el e díxonos que probásemos, que nese momento estaban dando bastante axudas para xente que se quería incorporar e que era unha boa oportunidade.

ocupaban cada vez máis de tempo, decidimos pasarnos á ceba porque así, con dedicarlle un cachiño cada día, tiñamos resolto o tema da explotación. Levamos así máis de dez anos e estamos contentos. Como ocorre en todas as cousas, ten os seus altos e baixos, momentos nos que hai máis ou menos consumo, pero ese problema iámolo ter con calquera raza.

Como foron os comezos?

Probamos con catro nais e estivemos así durante tres anos pero, debido a que os outros dous negocios que temos nos

Dicías que tes outros dous negocios.

En que consisten?

Xa hai tempo que temos alugadas unhas instalacións nas que vendemos penso,

cereal, algo de ferraxería… un típico almacén rural onde se vende un pouco de todo e, a maiores, hai uns anos que comezamos cunha pequena queixería. É posible combinar estas profesións tan desparellas?

Claro que si. O do porco celta tamén é un xeito de non ter as fincas tan abandonadas e criando maleza. Si que está claro que o tema dos animais te obriga a vir todos os días a velos e tes que dedicarlles algo de tempo; á maior parte da xente gústalle ter a fin de semana libre e descansar, pero Autóctonas Galegas Número 11

ENTREVISTA

20

“SE ALGÚN ELABORADOR NOS DI QUE NECESITA CATRO DUN DÍA PARA O OUTRO, AO TER VEHÍCULO PROPIO NON HAI NINGÚN PROBLEMA”

é que eu isto o teño case como un hobby, porque me gusta moito.

que agrupar varios para poder contar cunha superficie un pouco grande.

Como tes divididos os cebadeiros?

Neste momento temos tres, dous ao meu nome e un a nome de miña nai, cuns 25 animais por cebadeiro e finca.

E tes intención facer algunha fase máis do proceso?

Agora mesmo, se non tivese por outra parte o tema da queixería, ao mellor me dedicaría a facer o ciclo completo do porco (elaboralo, crialo, cebalo, comercializalo coa miña marca...), porque no tema da comercialización algo de costume teño, ao ter a outra tenda. Non obstante, polo momento, preferimos apostar algo máis pola queixería, xa que nos últimos anos crecemos bastante, e seguirnos mantendo nos tres cebadeiros.

Que alimentación seguen os porcos?

A maior parte é pasto e complementamos con cereal, sobre todo nos meses de inverno, nos que case non hai herba.

Pensaches en ampliar o rabaño?

Barallámolo. Temos algúns montes nos que estamos pensando en pechar algunha finca e meter cochos para que nos axuden a ter tamén o terreo limpo. O que pasa é que para poder meter outros 25 animais necesitariamos case dúas hectáreas, e neste concello os montes son todos pequenos. Teriamos

Decidiron mercar un camión para o transporte dos animais

Autóctonas Galegas Número 11

Cales son os criterios de compra e venda de animais?

Temos un par de explotacións socias de Asoporcel de man que nos venden os leitóns. Acostumamos a mercalos

con dous meses e durante uns dez meses témolos nas nosas fincas ata que teñen un peso aproximado de entre 100 e 120 quilos/canal, momento no cal nos poñemos en contacto coa industria. Acostumo mandalos en dous grupos, porque sempre hai algúns que son algo máis pequenos e por iso os deixamos quedar un pouco máis.

Con que empresas comercializadoras traballas?

Agora mesmo estoulle vendendo case todo o que cebamos a unha das industrias autorizadas para o uso do logotipo raza autóctona 100% Celta. É a que se está encargando de comercializalo e de elaboralo baixo a súa marca. Eu póñome en contacto con eles con dous meses de antelación e comunícolles que en tal data conto con ter sobre uns 25 animais para sacrificar. Así, eles poden prever que saída van ter e calculan cantos van necesitar.

Por que decidiches comezar a transportar ti mesmo os animais?

Queixóuseme algún elaborador de que os animais non chegaban en bo estado a sacrificar e achacámolo a un mal manexo durante o transporte, por iso decidimos mercar nós un camión propio. Agora, á hora de mercar o leitón imos buscalo nós e, se algún elaborador nos di que necesita catro dun día para o outro, ao ter vehículo propio non hai ningún problema: levámoslle os que lle fagan falta. Iso, canto tes que depender doutra xente para os desprazamentos, é máis complicado.

ENTREVISTA

21

Ti fálasnos de que é un hobby pero, ao final, require bastante tempo, non?

Pois si pero, cando algo me gusta, para min é un hobby. Por exemplo, agora vén o Nadal e todos saímos algún día e altéransenos algo os horarios, pero, así e todo, aínda que teña que pasar sen durmir non receo de vir atender os animais e desfrutar deles.

Que características nos destacas da carne de porco celta?

Esta carne é máis zumarenta e veteada, cun sabor máis intenso. Esa graxa que se filtra no medio da carne é o que fai que sexa máis zumarenta. O celta tamén require de máis tempo (un porco industrial podes telo na metade de tempo), por iso está máis sazonada a carne e ten máis sabor.

Como valoras a presenza da raza Porco Celta na Coruña?

A verdade é que debiamos explotar máis isto e dalo máis a coñecer para que máis xente se animase a probalo. Eu vexo que se interesan unha vez que o proban e lles explicas como é o noso traballo con eles; entón penso que o consumo aumentaría porque, evidentemente, non ten nada que ver co industrial.

Que importancia lle dás ao uso do logotipo 100% Porco Celta?

Vainos axudar a seguir crecendo. A xente cada vez valora máis que detrás dun alimento haxa un documento coa trazabilidade do animal e un control sanitario polo que, sen dúbida, é algo que nos beneficia.

Estás satisfeito coa forma de traballar que tes actualmente?

En xeral, na gandería só hai problemas ao falar dos prezos, porque o gandeiro sempre quere gañar máis polos animais e o elaborador sempre quere pagar menos se non os dá colocado no supermercado. Despois, fóra diso, penso que todos estamos contentos e que a maioría dos que nos dedicamos a isto é porque nos gusta, e non xa só polo rendemento que lles poidamos sacar a estes animais a final de mes. Dannos satisfaccións por todos os lados, por dicilo dalgunha maneira.

“A MAIORÍA DOS QUE NOS DEDICAMOS A ISTO É PORQUE NOS GUSTA, E NON XA SÓ POLO RENDEMENTO QUE LLES POIDAMOS SACAR”

Autóctonas Galegas Número 11

MANUAIS OVELLA GALEGA RECRÍA

22

MANUAL DE BIOSEGURIDAD EN EXPLOTACIONES DE GANADO EXTENSIVO DE RAZAS AUTÓCTONAS DE GALICIA

El objetivo de este manual es resaltar la importancia de la bioseguridad en nuestras explotaciones, teniendo en cuenta que la mayoría son extensivas, donde los riesgos son menores en comparación con las intensivas. No obstante, no por ello debemos olvidar que nuestros productos han de ser de alta calidad y sanitariamente perfectos.

SERVICIOS VETERINARIOS DE LA FEDERACIÓN DE RAZAS AUTÓCTONAS DE GALICIA INTRODUCCIÓN Por bioseguridad se entiende el conjunto de medidas que debe adoptar una explotación para evitar la entrada de elementos físicos, químicos o biológicos que puedan causar enfermedades Autóctonas Galegas Número 11

que no están presentes en la explotación. Este concepto está muy relacionado con el ámbito de prevención de riesgos laborales y, por supuesto, con la medicina preventiva veterinaria.

MANUAIS

23

Debemos tener en cuenta que los productos generados en las explotaciones van a la cadena alimentaria, implicando una gran responsabilidad por parte del ganadero, que debe tomar las medidas de bioseguridad necesarias para que su empresa produzca alimentos de alta calidad y sanitariamente perfectos.

Lo que se pretende con este manual es que, de manera simple, se entienda la importancia de la bioseguridad en nuestras explotaciones, teniendo en cuenta que la mayoría son extensivas, donde los riesgos de bioseguridad son menores en comparación con las de tipo intensivo, donde los animales son criados en situaciones de ambiente forzado en comparación con el medio ambiente donde se desarrollan las nuestras.

No se trata de un manual de prevención de patologías o de conocimiento de patologías; cada explotación es distinta, al igual que lo son su localización, alimentación y manejo, por lo que los tratamientos y las medidas protectoras no son las mismas. La confianza en el veterinario de cada explotación o en el equipo de veterinarios de la ADS son fundamentales para obtener buenos rendimientos económicos, que es el objetivo principal de una explotación ganadera, en la que el bienestar animal y la bioseguridad correctamente gestionadas dan lugar a animales sanos y más productivos.

explotación en extensivo, tal como son casi todas nuestras explotaciones de razas autóctonas.

La colocación de una cerca perimetral exterior sería lo ideal, pero muchas veces esto no es posible tanto por su extensión como por sus costes de implantación y de mantenimiento. No es complicado, en cambio, si se trata de una explotación intensiva, un cebadero, con menos metros perimetrales.

LA CONFIANZA EN EL VETERINARIO DE LA EXPLOTACIÓN O EN EL EQUIPO DE VETERINARIOS DE LA ADS SON FUNDAMENTALES PARA OBTENER BUENOS RENDIMIENTOS ECONÓMICOS, QUE ES EL OBJETIVO PRINCIPAL DE UNA EXPLOTACIÓN GANADERA

¿QUE ACTIVIDADES INCREMENTAN EL RIESGO DE INCORPORAR ENFERMEDADES EN NUESTRAS EXPLOTACIONES? 1. Comprar animales frecuentemente y de varias explotaciones.

2. Que estos animales vengan de explotaciones en las que, aunque tengan una buena calificación sanitaria, desconozcamos el estado en lo referente a otras enfermedades que no forman parte de las campañas oficiales.

3. Pastos en común con animales de otras explotaciones, principalmente en pastos comunales en los que desconozcamos su situación sanitaria más allá de lo descrito en el punto anterior.

4. Existencia de fauna cinegética en la zona de pastoreo de nuestra explotación.

AISLAMIENTO EXTERIOR DE NUESTRA EXPLOTACIÓN Es un tema muy complejo el planteamiento de aislar con valla perimetral una Autóctonas Galegas Número 11

MANUAIS OVELLA GALEGA RECRÍA

24

La alternativa en extensivo pasa por un correcto uso de cercas eléctricas para delimitar el pastoreo, incidiendo en áreas de alta densidad cinegética de fauna silvestre para evitar el contacto con nuestro ganado.

La correcta gestión del pastoreo, que evite tanto el sobrepastoreo como el subpastoreo, permite reducir la incidencia de implantación de patologías externas, ya que los animales se encontrarán con un buen estado nutricional con altas defensas; además, el cercado impide que otros animales puedan tener contacto con los nuestros, tal como comentamos anteriormente.

ENTRADA O COMPRA DE ANIMALES • Mínima incorporación de animales provenientes de otras explotaciones, favoreciendo la recría de la propia granja.

• Gran importancia a la hora de incorporar sementales en nuestra explotación.

Un semental enfermo hace 50 veces más daño que una vaca enferma incorporada; por eso debemos solicitar toda la información sanitaria a la explotación de origen sobre su estado sanitario, más allá de la que nos pueda ofrecer la carta sanitaria de saneamiento ganadero.

Una explotación integrada en ADS puede facilitarnos esos datos de una forma mucho más sencilla que una que no lo esté. Si no son facilitadas y la compra se hace necesaria, deberemos hacer nosotros las pruebas, de acuerdo con nuestro veterinario de explotación.

Las pruebas y enfermedades a chequear pueden variar, ya que depende de la situación epidemiológica de la explotación de origen y de la nuestra, por eso se recomienda que al incorporar animales sigamos el consejo de nuestro veterinario de cara a qué enfermedades deberemos prestar atención en ese momento.

• Chequear enfermedades con la frecuencia que nuestro veterinario de explotación nos recomiende, de acuerdo con nuestro estatus sanitario, sobre aquellas no incluidas en las campañas oficiales.

Si, tal como es frecuente en las pequeñas explotaciones de ganado autóctono en peligro de extinción, se tienen que incorporar animales de otras ganaderías y tenemos información o no de su estatus sanitario y pruebas de otras enfermedades, debereAutóctonas Galegas Número 11

mos tener una finca acotada, o bien una zona de nuestra explotación alejada del tráfico diario de nuestros animales para establecer una cuarentena de al menos 21 días y ver la evolución de los animales incorporados al nuevo ambiente de nuestra explotación; durante este período es fundamental que no tengan contacto con nuestros propios animales.

• A la entrada tendremos una señal de prohibición de acceso a nuestra explotación sin autorización de la propiedad. Que figure un número de teléfono en el cartel es una buena medida para ponerse en contacto con nosotros para cualquier acceso.

Finalizada la cuarentena, y antes de juntarlos a nuestro rebaño, se valorará con nuestro veterinario la posibilidad de repetir las pruebas para comprobar la efectividad de esta o establecer pautas de tratamiento.

Debemos tener en cuenta que hay enfermedades que en una explotación y en su medio ambiente se mantienen estables y no se manifiestan, están latentes, pero en las que un cambio de explotación a otro medio, así como la situación de estrés que esto conlleva, puede dar lugar a la manifestación de la patología.

Tras lo anterior debemos hacer limpieza profunda, desinfección y desinsectación del área de cuarentena para dejarla preparada para otras nuevas incorporaciones.

• Debemos tener un registro de acceso de visitas ajenas, de tal manera que si surge una patología en la explotación podemos establecer una trazabilidad que nos ayudará a encontrar el origen de la enfermedad que detectemos. Una medida práctica es usar nuestro propio calendario, en el que podemos anotar quién entró y cuándo; se trata de un procedimiento sencillo de hacer.

RESPECTO DE LAS PERSONAS Y DE LOS VEHÍCULOS • Acceso mínimo de personas ajenas a nuestra explotación.

• En cuanto a las personas visitantes, debemos tener como mínimo bolsas de protección para el calzado.

MANUAIS

25

Si a mayores tenemos una bata desechable o bien una de uso único para las visitas y la lavamos después de cada una, sería la mejor medida y daremos una imagen real de protección de nuestros animales y, consecuentemente, de nuestros productos.

El uso de balsa de agua, rotiluvio, puede ser poco práctica en explotaciones extensivas.

La incorporación de piensos, paja, hierba seca, etc. que podamos necesitar debe hacerse en transporte desinfectado, pero es mejor tener una sulfatadora portátil para poder hacerlo nosotros a la entrada del vehículo a la explotación; debemos tener una acción activa, ya que, aunque vengan desinfectados, no sabemos si pasaron antes por otras explotaciones.

En todo caso, los lugares de almacenamiento de paja, hierba, pienso, etc. siempre tienen que estar en áreas de no acceso de animales propios o ajenos.

Nunca debemos esperar que sean personas ajenas las que tomen las precauciones sanitarias; nosotros mismos deberemos ser activos en hacer esa protección, ya que estamos protegiendo la viabilidad económica de nuestra empresa. Si se niegan a recibir esa protección, sea quien sea, debe prohibírsele la entrada sin dudarlo.

Deberemos tener registro de todos los vehículos que acceden a nuestra explotación, por la misma razón que indicamos anteriormente sobre las personas.

LOS ALIMENTOS Y EL AGUA Debemos controlar los alimentos ajenos a nuestra explotación tanto en su aspecto exterior de conservación como en detectar malos olores o putrefacción alimentaria.

Debemos tener un registro de entradas de partidas de alimentos, al igual que de

personas y vehículos, con el fin de asegurar la trazabilidad.

Los alimentos deben estar almacenados en locales a los que no puedan acceder los animales, tanto el propio ganado como otros domésticos (perros, gatos, pájaros, etc.).

No deben existir otros elementos en el local de almacenaje de alimentos, tales como medicamentos, estiércol, pesticidas…

En cuanto al agua de bebida, debe ser potable, tanto como que nosotros podamos beberla también sin ninguna duda. Si procede del agua potable domiciliaria no hace falta hacer análisis, pero si procede de un pozo de la explotación, aparte de tener que estar legalmente dado de alta ante la Administración, debemos hacer análisis periódicamente para comprobar su potabilidad.

Autóctonas Galegas Número 11

26

MANUAIS OVELLA GALEGA RECRÍA

Las aguas de ríos que tengan corriente continua no deben presentar riesgo para la salud de nuestros animales. No es el caso de charcas que permanecen estancas, las cuales debemos cerrar para que los animales no acudan a ellas.

Debemos tener en cuenta las épocas de sequía en las que la circulación de agua en los ríos baja y se forman pozos que pueden ocasionar que esta no tenga la calidad adecuada; en esos casos, procederemos a no usarla.

Si nuestra explotación se encuentra en áreas de alta densidad de animales silvestres, una buena medida es mantener una charca de agua a la que solo tengan acceso estos animales; de este modo, se previene que puedan buscarla en las zonas donde beben nuestros animales y se evitan contaminaciones cruzadas.

No daremos alimentos en el suelo, ya que, aunque es más cómodo y práctico, tiene riesgo sanitario, pues la fauna silvestre acude a comer los restos, con lo que incrementamos el riesgo de contaminaciones y patologías cruzadas.

El uso de comederos móviles que no permitan el acceso a la fauna silvestre o bien cambiar frecuentemente el sitio donde se deposita la comida, procurando que sean lugares con buena insolación, ya que los rayos del sol son buenos desinfectantes, nos permitirá reducir este riesgo.

ANIMALES DE COMPAÑÍA Debemos tener a los perros y a los gatos con sus pautas de vacunación y desparasitación al día, teniendo en cuenta lo que nos aconseje nuestro veterinario de explotación.

Se evitará que los animales domésticos accedan a lugares de almacenamiento de comida del ganado. Tampoco se les permitirá que coman fetos, placentas ni animales muertos de nuestra explotación.

Los gatos pueden ser un gran aliado en el mantenimiento de la población de roedores, siempre y cuando no puedan acceder a zonas de almacenaje de alimentos y estén correctamente vacunados, desparasitados y su salud vigilada por nuestro veterinario.

PLAGAS Y VECTORES Deberemos actuar si en nuestra explotación tenemos un local de almacenamiento de alimentos para el ganado.

Autóctonas Galegas Número 11

Primer premio del Concurso de Fotografía Can de Palleiro 2018

Aplicaremos productos específicos para la desinsectación externa del ganado según el tiempo y las pautas marcadas por el veterinario de explotación. Anotaremos dicho tratamiento en el libro de tratamientos de la explotación.

Telas mosquiteras, aplicación de insecticidas en puertas y ventanas y, sobre todo, poder limpiar y vaciar el almacén con agua con un buen desagüe para no dejar materia orgánica, que favorece la presencia de moscas y mosquitos.

Evitaremos la entrada de aves, como palomas, etc. en los almacenes, tapando los huecos e instalando mallas antipájaros en los techos. Tampoco les dejaremos anidar dentro de las instalaciones.

LIMPIEZA Y DESINFECCIÓN Siempre debe hacerse tras una cuarentena de animales.

MANUAIS En primer lugar retiramos todos los restos orgánicos; a continuación se lavará con agua a presión, mejor si es caliente, y, finalmente, se aplicará el desinfectante.

27

LA INCORPORACIÓN DE PIENSOS, PAJA, HIERBA SECA, ETC. QUE PODAMOS NECESITAR DEBE HACERSE EN TRANSPORTE DESINFECTADO, PERO ES MEJOR TENER UNA SULFATADORA PORTÁTIL PARA PODER HACERLO NOSOTROS A LA ENTRADA DEL VEHÍCULO A LA EXPLOTACIÓN

Tabla 1. Ejemplos de desinfectantes

Familia

Eficacia e interés

Agua de dilución

Cal viva

Interesante para secar el suelo o la cama, además del estiércol en caso de brucelosis, por ejemplo

Sensibles a la dureza del agua

Sosa cáustica

Para la fiebre aftosa, así como sobre tierra en caso de tuberculosis

Productos clorados (lejía, cloraminas…)

Amplio espectro, pero solo eficaces sobre superficies limpias y lisas

Recomendables en agua poco dura (7-7,5)

Amplio espectro

Sensibles a pH alcalino y a dureza del agua.

Se inactiva en presencia de materia orgánica

Yodo

Fenoles

Buen bactericida, pero actividad viricida variable Buen fungicida

Aldehídos: formol y glutarladehído

Amonios cuaternarios

Ácidos peracético y peróxido

Amplio espectro Bajo coste Fuerte acción bactericida (sobre todo bacterias Gram +) Buenos viricidas (solo virus envueltos) Amplio espectro

T.ª

Tiempo de contacto Rápido

Varios días

Activos en aguas duras y en presencia de materia orgánica

Les afecta poco el pH

pH alcalino Menor eficacia en aguas duras

pH < 7

15-70 °C

4-40 °C

Desde 4 °C

20-40 °C

> 10 °C Ideal 40-70 °C

Desde 4 °C

20 min

10 min

Características • Riesgo de incendio • Corrosivo • Irritante • Irritante • Cáustico • Corrosivo • Irritantes • Corrosivos • Incompatibles con ácido • Pierden eficacia con elevada t.ª o luz • Corrosivo • Coloración del material • Inactivos en presencia de materia orgánica

10 min

• Irritantes y corrosivos • Mala degradabilidad: riesgo ecológico • Eficaz en presencia de algo de materia orgánica • Riesgo de resistencia a dosis bajas repetidas • Tóxico medioambiental

4 horas

• Formol: irritante, acción lenta y cancerígeno • Aldehídos: lentos y poco penetrantes

10 min

• No corrosivo • Buena degradabilidad • Con aldehído disminuye su sensibilidad a la materia orgánica

1 hora

• Corrosivo • No utilizar tras una base sin aclarado previo

Autóctonas Galegas Número 11

MANUAIS OVELLA GALEGA RECRÍA

28

TRABAJADORES Y PROPIETARIOS DE LA EXPLOTACIÓN Antes de hablar de las medidas de bioseguridad, los trabajadores o el trabajador de nuestra explotación deben estar correctamente contratados y con sus derechos y obligaciones legales. Es más probable que un trabajador con todas las de la ley mire más por nuestra explotación y se implique en las medidas de bioseguridad que le podamos indicar, ya que el futuro de nuestra granja es también el suyo.

SE EVITARÁ QUE LOS ANIMALES DOMÉSTICOS ACCEDAN A LUGARES DE ALMACENAMIENTO DE COMIDA DEL GANADO. TAMPOCO SE LES PERMITIRÁ QUE COMAN FETOS, PLACENTAS NI ANIMALES MUERTOS DE NUESTRA EXPLOTACIÓN

Autóctonas Galegas Número 11

nes. Lo que nosotros hacemos en cuanto a bioseguridad en explotaciones ajenas será lo mismo que pediremos en la nuestra.

Esta actuación activa es llevar nosotros mismos calzas a la explotación de nuestro vecino o pedirle que nos deje lavar las botas antes de entrar; de esta manera estaremos dando un ejemplo que valdrá más que mil palabras.

Debemos implicar al personal de estas medidas de bioseguridad explicándoles por qué se llevan a cabo.

GENERALIDADES FINALES 1. Retirar lo más rápido posible los animales muertos de la explotación, procurando que mientras no los retiremos no accedan a ellos otros animales.

2. Los animales con signos o síntomas de enfermedad deben ser retirados a una zona de cuarentena para evitar el contacto con otros.

3. Consulte al veterinario de la explotación ante cualquier baja de animales. No es lo mismo que afecte a uno solo o a varios; incluso, aunque que le afecte a uno solo puede ser el inicio de una patología que puede implicar a todos los de la explotación.

4. Si el tamaño de la explotación lo permite, es conveniente manejar a los animales por lotes estables, incidiendo en el cuidado de la recría, cuya alimentación es fundamental de cara a tener animales adultos sanos y fuertes, que van a tener menos patologías y un mejor rendimiento.

Tenemos que considerar a nuestros vecinos y compañeros como personas ajenas a nuestra explotación, tomando las mismas medidas de bioseguridad que con cualquier persona, y tendremos una actuación activa en el momento en que seamos nosotros quienes visitemos sus explotacio-

La versión en gallego de este manual está disponible en el siguiente enlace: http://boaga.es/convenio-xunta-boaga-2016-2019/actividades-de-mellora/outros-documentos/ module-1-14/manual-de-bioseguridadeen-explotacions-de-gando-extensivo-derazas-autoctonas-de-galicia/.

Por lo tanto, debe tener ropa exclusiva de la explotación, atendiendo a que si no realiza toda su jornada en ella y procede de otra, cada una debe tener su ropa de trabajo, al igual que si el trabajador posee su propia explotación.

La ropa debe ser fácil de poner y quitar, así como de lavar. Debemos tener un repuesto al menos de esta ropa y calzado.

Si tratan con animales enfermos, deben poner calzas o bien lavar bien las botas a la entrada y salida del área de tratamiento. Estas medidas incluyen al veterinario de nuestra explotación con mucha más fuerza.

ESTUDOS

29

DIVERSOS TRABALLOS DAS RAZAS AUTÓCTONAS GALEGAS, PRESENTADOS NO XI CONGRESO IBÉRICO SOBRE RECURSOS XENÉTICOS ANIMAIS

Do 26 ao 28 de setembro de 2018 celebrouse en Murcia o XI Congreso Ibérico sobre Recursos Xenéticos Animais da Sociedad Española para los Recursos Genéticos Animales (SERGA) e a Sociedade Portuguesa de Recursos Genéticos Animais (SPREGA). A institución organizadora este ano foi o Instituto Murciano de Investigación y Desarrollo Agrario y Alimentario (IMIDA).

INTRODUCIÓN Os temas abordados no Congreso versaron sobre a caracterización xenética, a caracterización demográfica, a caracterización morfolóxica e produtiva, as tecnoloxías reprodutivas e os programas de conservación, os esquemas de selección, os produtos certificados e sos-

tibles RGA e as tecnoloxías gastronómicas dos recursos xenéticos autóctonos.

As nosas razas autóctonas tiveron presenza mediante a presentación de diversos pósters sobre cada unha delas, os cales recollemos neste artigo.

Para máis información pode descargar o libro de resumos na seguinte ligazón: https://www.dropbox.com/s/k8jlnza0m7w6mq8/Res%C3%BAmenes%20 XI%20Congreso%20Ib%C3%A9rico%20 definitivo.pdf?dl=0

Autóctonas Galegas Número 11

30

Autóctonas Galegas Número 11

ESTUDOS

ESTUDOS

31

Autóctonas Galegas Número 11

32

Autóctonas Galegas Número 11

ESTUDOS

ESTUDOS

33

Autóctonas Galegas Número 11

34

Autóctonas Galegas Número 11

ESTUDOS

ESTUDOS

35

Autóctonas Galegas Número 11

36

Autóctonas Galegas Número 11

ESTUDOS

ESTUDOS

37

Autóctonas Galegas Número 11

38

Autóctonas Galegas Número 11 10

ESTUDOS

BOVINO

39

CASTRACIÓN DE VACAS

CARLOS FRANCO CANIDO, JESÚS IZQUIERDO IBARGUCHI, ELENA HERNÁNDEZ LÓPEZ Franco Veterinarios Cotellón 4, Pantín 15553 (Valdoviño, A Coruña) francoveterinarios@gmail.com Páxina de Facebook: Franco Veterinarios Tfno.: 659 981 972

A castración é unha práctica moi estendida debido aos seus demostrados beneficios produtivos. No caso das femias, lévase a cabo desde hai moito tempo en diferentes partes do mundo, se ben na nosa zona aínda resulta pouco coñecida. Neste artigo faremos unha introdución ao tema, baseándonos na experiencia que fomos adquirindo ao longo destes dous últimos anos. As fotografías que se mostran nestas páxinas foron feitas por nós ao longo deste tempo.

A técnica da castración pode darlle un valor engadido á produción de carne de vaca, sumado ás vantaxes de manexo que supón.

Na nosa comarca, a castración faise aínda de maneira restrinxida, dirixida tan só aos mellores exemplares, aqueles con maior potencial produtivo e aos que se lles outorga un gran valor individual. Temos que dicir que é válida tanto para vacas de aptitude cárnica como leiteira.

Polo anteriormente exposto, a técnica debe ser o máis atraumática posible e non lle debe afectar ao rendemento en absoluto, causando o mínimo impacto negativo na produción e no benestar animal.

Tras un longo período preparando a técnica, en novembro de 2016 o equipo de Franco Veterinarios castrou a primeira vaca e este é o seu aspecto un ano despois.

Autóctonas Galegas Número 11

40

BOVINO BOVINO

TÉCNICA A castración consiste na anulación da función ovárica, xa sexa pola eliminación física dos ovarios ou pola interrupción do rego sanguíneo cara a estes, o que lles provoca unha atrofia. Deste xeito, os animais pasan a estar libres da acción das hormonas sexuais dende o mesmo momento da intervención.

O acceso aos ovarios pódese facer por distintas vías, xa sexa a través da vaxina ou dende o illar esquerdo. Aínda que o resultado sexa o mesmo, hai procedementos que supoñen unha diminución importante na produción durante o período postoperatorio; por iso é recomendable escoller a técnica adecuada.

aproveitar o alimento subministrado.

Debemos ter en conta que o prezo final vai depender máis da clasificación da canal que do total de quilos. Unha vaca con 100 ou 150 quilos máis pode ter menos valor que outra de menos peso se o grao de engraxamento ou infiltrado é peor.

A graxa superficial na vaca castrada repártese de maneira moi homoxénea, o que lle dá un aspecto de incremento de volume xeral.

VACAS DE APTITUDE LÁCTEA Para facer esta cirurxía adoitan escollerse, polo menos ata agora, que aínda está pouco estendida, animais moi produtores, con gran capacidade corporal e que xa acabaron a súa vida reprodutiva pola causa que sexa.

Un detalle importante é que mentres que nas vacas de leite a idade non é moi alta (a súa vida produtiva é máis curta), nas de carne podémonos atopar con animais de idade moi avanzada (15, 16… anos), sen que iso supoña problema ningún.

O momento ideal para facer a operación adoita ser ou arredor dos dous meses posteriores ao parto ou ben cando o gandeiro considera que xa se alcanzou o pico de lactación.

Tras a intervención conseguimos unha lactación máis longa e un mellor estado xeral da vaca, polo motivo anteriormente exposto. Por iso, aínda que estea a producir leite en gran cantidade, experimenta ganancias de peso pouco a pouco.

As femias castradas experimentan un proceso de masculinización.

VANTAXES DA CASTRACIÓN • Prolongación da lactación, con mellora da calidade do leite.

• Eliminación dos celos, evitando lesións ao montar e baixadas de peso pola súa maior mobilidade neste período (entre 5 e 15 kg).

• Acurtamento do período de cebo.

• Aumento da deposición de graxa e distribución uniforme da mesma.

• Mellora na infiltración de graxa (marmoreo da carne).

• En rabaños con monta natural evita a necesidade de apartar as vacas do touro para evitar xestacións en vacas de cebo.

Poderiamos facer un símil comparando a vaca cunha locomotora que tira de dous vagóns, un deles sería a produción e o outro, a reprodución. Coa castración eliminamos o vagón da reprodución, polo que o animal dispoñerá de máis enerxía para dedicarlla ao seu propio benestar e ao vagón da produción.

Autóctonas Galegas Número 11

A composición do leite vese afectada de forma positiva. Así, por exemplo, a porcentaxe de proteína increméntase tras a castración.

A alimentación durante a lactación non debe ser modificada en absoluto e só no momento do secado se rematará o proceso cun concentrado adecuado para, finalmente, vender o animal.

Na nosa opinión, no caso das femias leiteiras a mellora da rendibilidade vén determinada sobre todo por eses factores asociados ao cambio do tipo de lactación tras a operación, ao que hai que engadirlle que ao final do proceso teremos una vaca “gorda”, que terá un valor de mercado moito maior, aínda que sempre menor que o dunha vaca similar, pero de aptitude cárnica.

VACAS DE APTITUDE CÁRNICA Xeralmente escolleremos animais de gran capacidade corporal ou aqueles que poidan dar unha canal de alta calidade (razas autóctonas en perigo de extinción), con boas patas para soportar peso e cun aparato dixestivo que funcione á perfección para poder

Explotación dedicada á ceba de machos e femias castradas. Unha porcentaxe importante destes animais dedícase á exportación.

O momento adecuado para a intervención pode ser cando alcanza entre 8 e 10 semanas tras o parto. Se a técnica usada é boa, realmente pode levarse a cabo en calquera momento que o gandeiro o demande pola razón que sexa (no mercado, manexo etc.).

Lonxe de diminuír a produción de leite, este tratamento debe acadar que esta se manteña durante máis tempo. Isto permitirá un maior rendemento no becerro.

A alimentación non debe ser diferente á das súas compañeiras mentres o xato está mamando. No momento da desteta é cando podemos acelerar o proceso de engorde. Lévase a cabo dun xeito moi artesanal e como se viña facendo na nosa terra

BOVINO desde hai moitos anos: un corrector e unha mestura de cereais, entre os que o millo é o protagonista, o cal se debe subministrar na cantidade adecuada para que sexa tolerado polo animal, pero é fundamental para conseguir a característica cor amarela das canais de gran calidade e de sabor especial. A fonte de proteína, moi necesaria nos pensos comerciais para os becerros, non é tan importante neste caso.

O que observamos nestes animais é que o período necesario de ceba se vai ver acurtado.

Existe unha maior deposición da graxa que se distribúe de forma moi uniforme en lugar de formar grandes depósitos. En canto á conformación, prodúcese un desenvolvemento acentuado da porción anterior do corpo. Fálase dun efecto de“masculinización”na vaca: hai un engrosamento do colo e un levantamento do ventre, que se uniformiza co corpo. Co tempo prodúcese o que lle dará máis valor á canal, que é a infiltración graxa (marmorización ou persillé), o que provoca un aumento da tenrura e palatabilidade desta carne.

aceptable, a súa condición corporal sempre é boa, é dicir, teñen una alta rusticidade e unha grande adaptación ao medio.

Por todo isto, facer boas canais con estas vacas pode resultar moi sinxelo, porque con toda probabilidade a cantidade de cereais requiridos, sobre todo millo, para conseguir todo o anteriormente exposto, será moito menor que a necesaria para outro tipo de raza de menor rusticidade e dun peso similar.

41

Ademais, é coñecido que polas súas características propias o sabor destas carnes é excelente, o que supón unha gran vantaxe de partida.

Cremos que o feito de que as canais destas razas poidan alcanzar menores pesos, lonxe de ser un problema, pode ser algo positivo para a súa comercialización, e recordemos que o que finalmente importa é o prezo acadado por quilo/canal.

Canal tras cinco meses de castrada.

A graxa externa que recobre a canal debe protexela da deshidratación durante o proceso de maduración, que ás veces é longo (dende tres semanas a varios meses). A graxa infiltrada fará que a carne sexa zumarenta e dará matices de sabor que reflicten a alimentación recibida polo animal, o que fai que este produto sexa tan singular e apreciado.

Finalmente, convertemos unha femia que polo que sexa xa non queremos que se reproduza e carecía de valor comercial nun animal que nos vai dar unha gran rendibilidade ao final da súa vida produtiva.

Aspecto da graxa infiltrada. Este tipo de carne alcanza prezos moi altos no mercado.

CEBA DE RAZAS AUTÓCTONAS Cando unha raza de aptitude cárnica se selecciona, loxicamente búscase que a canal dos becerros teña pouca graxa e haxa unha hipertrofia daquelas partes que teñen maior valor comercial. Curiosamente, a tendencia actual do mercado, no caso de ceba de vacún maior, demanda todo o contrario, canais cun alto nivel de engraxado pero cunha distribución e unha composición moi concreta para esta graxa.

A castración nas razas autóctonas galegas en perigo de extinción vai resultar aínda máis vantaxosa que no resto. De momento, estas razas non sufriron unha presión de selección excesiva e por iso manteñen características maternais moi marcadas.

Son animais acostumados a vivir practicamente en exclusiva do pasto e, se este é

En definitiva, teremos un produto 100 % galego, cunha carne excepcional procedente dunhas razas arraigadas na nosa terra dende hai moitos anos, cunha alimentación artesanal e totalmente natural.

Cruzamento de Cachena castrada hai nove meses. O gandeiro indica que presenta unha gran facilidade para engordar.

Gañadora do programa Luar da TVG, Miss Vaca Galega 2018. Levaba oito meses castrada polo equipo de Franco Veterinarios cando gañou o concurso.

Autóctonas Galegas Número 11

PORCO MANUALES CELTA OVELLA GALEGA

42

A INNOVACIÓN NA XESTIÓN SILVOPASTORAL CON PORCO CELTA

CELTA

Neste artigo avalíanse o crecemento e a eficacia da alimentación en porcos da raza Celta no sistema de manexo da Comunidade de Montes Veciñais en Man Común (CMVMC) de Carballo en Friol (Lugo).

IVÁN M. RODRÍGUEZ PAZ Veterinario e director técnico da Asociación de Criadores de Ganado Porcino Celta (Asoporcel) O equipo deste traballo estivo formado por M.ª Cruz Castro Pumares (Asoporcel), Antonio Iglesias Becerra (Instituto de Biodiversidade Agraria e Desenvolvemento Rural-Ibader) e José Manuel Yglesias (CMVMC de Carballo, Friol).

INTRODUCIÓN

Nos últimos anos vénse practicando en Galicia o aproveitamento de montes veciñais en man común (MVMC) en zonas de montaña mediante diversos sistemas de silvopastoreo. A Xunta de Galicia, no Decreto 223/2011 do 17 de novembro, desenvolve as normas básicas de ordenación das explotacións extensivas de Galicia, o que xerou un amplo interese polo manexo deste tipo de sistemas de explotación porcina. Neste contexto estanse poñendo en práctica na actualidade algunhas unidades de produción con porcos da raza Porco Celta.

Autóctonas Galegas Número 11

A CMVMC de Carballo, en Friol, realiza desde o ano 2017 un aproveitamento silvopastoral con Porco Celta mediante un sistema creado con base no proxecto de I+D financiado con fondos Feader denominado “Aproveitamento Silvotastoral con Porco Celta mediante Sistema Modular Transportable e Autónomo Feader 2017/033B”, a través do cal se analizaron as posibilidades de integración de recursos e manexo dun sistema de explotación desta raza porcina en réxime extensivo sostible e economicamente rendible.

mento autónomo que empregan enerxías renovables e tecnoloxías da información e da comunicación (TIC) para o aproveitamento silvopastoral do monte, e que permiten reducir os custos na produción da raza Porco Celta a través da utilización de recursos naturais e tradicionais. Tamén se tivo en conta a importancia de ofrecerlle ao consumidor un produto de alta calidade sensorial que, ademais, sexa innovador tanto desde o punto de vista da saúde como da conveniencia.

Este sistema deseñouse mediante unhas instalacións modulares e de funciona-

O sistema, patentado como modelo de utilidade, consiste nunha parcela dentro

OVELLA PORCOGALEGA CELTA da cal se dispón dunha área cerrada, equipada con automatismos adaptados á gandería extensiva porcina, que lles permite aos animais alimentarse por si mesmos.

A alimentación está baseada nos recursos do monte, así como na complementación con cereais que se lles proporciona en comedeiros dispostos no cerramento.

As portas do recinto ábrense automaticamente e os animais acoden aos comedeiros nos que están depositadas as racións en resposta a un sinal sonoro.

Baseándonos nos datos da explotación de Porco Celta da CMVMC de Carballo (Friol), realizouse unha avaliación do crecemento desta raza porcina mediante modelos lineais de crecemento, así como unha valoración da eficacia da alimentación neste sistema de manexo no que os porcos se benefician do ambiente forestal, tanto en termos de refuxio como de obtención de alimentos.

O coñecemento do comportamento da raza nos sistemas de silvopastoreo é preciso tanto desde a perspectiva técnica como gandeira, pois o seu control permite realizar boas prácticas de benestar animal e un manexo nutricional axeitado.

Nunha experiencia deste tipo, na que se pretende ofrecer uns datos contrastados que se poidan levar á práctica de forma inmediata, convén ter presentes ambos os aspectos, posto que se debe coñecer o comportamento do animal en cada unha das fases da súa vida produtiva, as cales están influídas tanto pola xenética do animal como polas condicións ecolóxicas cambiantes que lle afectan á súa produción.

AVALIACIÓN DO CRECEMENTO

Realizouse unha avaliación do crecemento dos porcos a través de modelos non lineais de crecemento, comezando pola curva de Richards, o modelo máis xeral, para probar o axuste dos datos experimentais ao modelo teórico da curva.

Estudos previos realizados coa raza Porco Celta para o factor variación de sexo demostraron que non existen diferenzas significativas entre machos e femias, o que permitiu partir de todos os animais para estudar a curva.

a intervalos mensuais. Para elaborar a curva tamén se dispoñía dos pesos vivos dos animais antes de ser introducidos no sistema, polo que puideron incorporarse aos cálculos da mesma.

Os animais consumiron os pastos onde se localizaban, así como o alimento complementario necesario, sendo mantidos en condicións uniformes de manexo mínimo. A función que se estudou foi a de Richards (1959).

Y= A(1−Be-Kt)M +ε, onde: Y = peso do corpo en idade t; A = peso asintótico cando t tende a máis infinito (pódese interpretar como o peso á idade adulta); B = constante de integración; K = coeficiente de crecemento relativo ao índice de maduración (onde un valor menor de k indica maduración tardía e un maior valor de k indica maduración temperá); M = parámetro que lle dá forma á curva.

Na táboa 1 móstranse os resultados da utilización do modelo de Richards, do cal foron estimados os parámetros A, B, K e M, que describen o crecemento dos animais.

Parámetro

Valor

Erro est.

A

1.049E+03

3.46E+04

B

2.017E-01

1.64E+01

K

4.212E-02

4.76E-01

M

9.578E-01

7.11E+00

43

OS ANIMAIS CONSUMIRON OS PASTOS ONDE SE LOCALIZABAN, ASÍ COMO O ALIMENTO COMPLEMENTARIO NECESARIO, SENDO MANTIDOS EN CONDICIÓNS UNIFORMES DE MANEXO MÍNIMO

A representación gráfica do modelo de Richards da evolución dos pesos co tempo móstrase no gráfico, que exhibe unha forma sigmoidea (figura 1).

Figura 1. Representación do modelo de Richards

Empregáronse, por tanto, rexistros de peso vivo de 50 animais da raza Porco Celta desde o nacemento ata os 6 meses de idade, onde foron introducidos no sistema, e logo ata os 9 meses, pesados Autóctonas Galegas Número 11

44

A curva de crecemento xerada polo modelo de Richards presenta unha boa capacidade preditiva inicial, se ben se debe agardar a que transcorra máis tempo de crecemento dos animais, o que permitirá completar a curva sigmoidea e determinar a adecuación da súa evolución.

EFICACIA DA ALIMENTACIÓN

Para estudar a eficiencia de utilización da ración na raza Porco Celta no sistema de manexo da CMVMC de Carballo (Friol) empregáronse os pesos dos 50 animais existentes na explotación tomados no sétimo, no oitavo e no noveno mes, respectivamente.

As racións que se lles proporcionaron aos animais foron o propio consumo da vexetación do monte e o complemento de cereais formulado segundo os requirimentos en nutrientes para cada unha

Autóctonas Galegas Número 11

PORCO MANUALES CELTA OVELLA GALEGA das fases de crecemento e acabado dos animais.

Os porcos pesáronse individualmente en báscula cada mes, sendo computados os respectivos consumos de ración para determinar, entre outros parámetros, a ganancia media diaria a eficiencia alimentaria. O consumo de materia seca diaria foi calculado empregando o modelo de regresión lineal múltiple CMS = β0 + β1xPV Metabólico + β2xGMD. Os resultados obtidos para o consumo alimentario residual (0,00±0,14), que representan unha alternativa para a medida da eficiencia alimentaria e que se incorporan na actualidade nos programas de mellora, presentan un valor de 0,016±0,01. Isto significa que o consumo observado é practicamente o mesmo que o estimado.

Dadas as condicións experimentais de explotación destes animais, será preciso esperar á finalización da experiencia, que continuará en 2019, para que a precisión dos resultados sexa maior, aínda que asemellan bastante alentadores mostrando animais eficientes para estas condicións de estudo.

NOVAS

SABOR DAS RAZAS LIMIÁ E GALIÑA DE MOS EN ‘DEGUSTA GALICIA’ Do 6 ao 10 de decembro de 2017 os criadores de raza Limiá e Galiña de Mos, Antonio Pérez e Mariló Ramos, participaron no I Salón de Gastronomía e Viños Degusta Galicia (recinto feiral Fexdega, Vilagarcía de Arousa). Ademais de moitos contactos, fixeron promoción das dúas razas autóctonas e das súas marcas “Ganadería Balín” e “Galo Galego”.

XORNADAS GASTRONÓMICAS DE BOI DE RAZA VIANESA EN TORRE VILARIÑO

45

ÉXITO DE VENDAS DE GALIÑA DE MOS NA FEIRA DO CAPÓN DE VILALBA Dous dos criadores da raza, Francisco Monasterio (Aves do Concello) e David Cristóbal, asistiron á Feira do Capón de Vilalba, na que venderon case todos os exemplares presentados; sen dúbida, foi un bo remate para un ano moi intenso.

Entre os días 18 e 21 de xaneiro celebráronse unhas xornadas gastronómicas de boi de raza Vianesa no restaurante lucense Brasería da Posada Torre Vilariño (Fión, O Saviñao). A iniciativa partiu da mesma casa rural e da gandería Ganado de Lemos, criador de boi de raza Vianesa e operador autorizado para o logotipo 100% Raza Autóctona Vianesa e o resultado foi todo un éxito.

EN FITUR FALOUSE DA GALIÑA DE MOS E DA OVELLA GALEGA Do 17 ao 21 de xaneiro un grupo de representantes da Asociación Provincial de Empresarios de Hostalería e Turismo de Lugo (Apehl) viaxou ata a Feira Internacional de Turismo (Fitur), importante punto de encontro global do sector, para promover a provincia lucense coa presentación da XI guía turística ... E para comer, Lugo na que ano a ano se recollen os diferentes motivos polos que visitar a provincia. Entre eles, atópanse os produtos das nosas razas, tal como se cita no anuario da Asociación lucense. Así mesmo, asistimos á presentación da campaña de turismo levada a cabo pola Deputación lucense, a cargo do meteorólogo Martín Barreiro, da que fomos colaboradores o pasado ano.

Neses días o restaurante Manolo ofreceu unha degustación de Galo Mos e de cordeiro da raza Ovella Galega.

Autóctonas Galegas Número 11

NOVAS

46

UNHA RECEITA DE GALO DE MOS PARA CHUPAR OS DEDOS! Grazas á colaboración do Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación (MAPA), a canle de cociña Cocina Casera elaborou unha receita diferente e moi ben explicada, a base de galo procedente da raza Galiña de Mos. Podedes consultala nesta ligazón: https:// cocina-casera.com/guiso-gallo-de-mos/. Animádesvos a cociñala?

AS RAZAS AUTÓCTONAS ASISTEN AO FIPORCO 2018 O concello lucense de Sarria acolleu o día 27 de xaneiro a II Feira Internacional do Porco e dos seus produtos e estivemos presentes cun stand en representación das nosas razas autóctonas, no cal os asistentes puideron atopar abundante información e recibir asesoramento sobre elas.

Autóctonas Galegas Número 11

BOAGA PARTICIPA NA SEGUNDA REUNIÓN DA RAIN GALEGA DE AFINET O 16 de xaneiro persoal de Boaga estivo presente na segunda xuntanza da Rede Rexional de Innovación Agroforestal de Galicia (RAIN) pertencente á Rede Galega de Innovación Agroforestal (Afinet) no concello coruñés de Touro, na que se debateu sobre os sistemas agroforestais, ademais de compartir experiencias e intercambiar prácticas.

Foi unha interesante xornada de traballo na que se abordou o modo de identificar e buscar necesidades e accións de mellora para o sector agroforestal coa finalidade de estender estes sistemas, de promover o desenvolvemento rural e de favorecer as condicións dos gandeiros e agricultores que practican este tipo de agricultura sustentable.

CHARLA SOBRE AS RAZAS CABRA E OVELLA GALEGAS EN PONTEAREAS O día 24 de xaneiro tivo lugar no CIFP A Granxa do concello pontevedrés de Ponteareas unha charla sobre Ovella Galega e Cabra Galega impartida por Silvia Adán, directora técnica destas razas. Adán dirixiuse aos estudantes deste centro durante catro horas, durante as cales os rapaces tomaron contacto coas características das dúas razas autóctonas e dos seus produtos, así coma con algunhas das estratexias de divulgación e de promoción que se levan a cabo para dalas a coñecer.

NOVAS

47

ÉXITO ROTUNDO DAS NOSAS RAZAS NO 19.º XANTAR A Federación de Razas Autóctonas de Galicia (Boaga) participou na 19.ª edición do Salón Internacional de Turismo Gastronómico-Xantar que se desenvolveu en Ourense do 31 de xaneiro ao 4 de febreiro de 2018.

Para darlles difusión ás actividades que se desenvolveron organizouse unha conferencia de prensa no salón de actos do Colexio Oficial de Veterinarios da Cidade das Burgas, na que estiveron presentes José Ramón Justo Feijóo, director da Federación de Razas Autóctonas de Galicia; Juan José Gómez Fernández, presidente do Colexio de Veterinarios; Yago Borrajo Sánchez, xefe territorial da Consellería do Medio Rural de Ourense, e Cástor José Rivero Martínez, director do Centro de Recursos Zooxenéticos de Galicia.

Tartar de Limiá sobre tosta de pan do país

Por outra banda, as autóctonas estiveron presentes no restaurante montado para a ocasión, que levaba o nome de “Federación de Razas Autóctonas de Galicia”. Nel o equipo do cociñeiro Antonio Díaz Calvo (restaurante Andarubel) elaborou un suculento menú a base de seis pratos coas nosas razas e con distintas técnicas culinarias grazas ao cal todos os días tivemos que pendurar o cartel de completo.

Empanada de asado en pota de raza Caldelá

Por unha banda, Boaga montou un stand no que os asistentes puideron obter información por parte do persoal de Boaga sobre as razas Cachena, Caldelá, Frieiresa, Limiá, Vianesa, Ovella Galega, Cabra Galega e Galiña de Mos. Entregouse material divulgativo sobre a tipificación dos seus produtos baixo unha forma de produción sostible e rendible, sobre as múltiples posibilidades culinarias e sobre as distintas estratexias de comercialización deste tipo de produtos, facendo fincapé na marca de calidade logotipo 100% Raza Autóctona.

Así mesmo, neste espazo común das Razas Autóctonas os produtores primarios do logotipo 100% RA Ramón Vázquez e Ganado de Lemos, do concello de Monforte de Lemos; Ganadería Balín, do concello de Verea, e Granxa O Seara, do concello de Cartelle, tiveron a ocasión de achegar a súa experiencia e darlle visibilidade ao produto diferenciado co devandito logotipo de cara a que o consumidor final o coñeza, o identifique e o merque.

Raviolis de cordeiro de Ovella Galega con salsa de castaña

Goulach de Vianesa con redución de mencía e mazá

Posta á grella de Cachena con salteado de grelos e pataca fondant Autóctonas Galegas Número 11

48

NOVAS

Touciño do ceo con ovos de Galiña de Mos, salsa de cítricos e xeado de nata fresca

Como recoñecemento ao noso labor nesta edición recibimos o premio á Mellor Actividade Relacionada coa Saúde e a Nutrición. Ademais, Ganadería Balín, criador e operador primario do logotipo 100% RA Limiá, organizou, xunto co chef Gabi Conde (restaurante Portobello de Ourense), un showcooking no que presentou o seu produto.

A nosa presenza en Xantar é unha moi boa oportunidade para estable-

O VALADOURO ACOLLE A I FEIRA DE RAZAS AUTÓCTONAS DA MARIÑA O concello lucense do Valadouro celebrou o día 3 de febreiro a primeira edición dunha nova Feira de Razas Autóctonas, á que asistimos cun posto de Boaga e con animais de criadores das nosas razas autóctonas da provincia de Lugo, que tamén exhibiron fermosos exemplares das razas Cachena, Caldelá, Galiña de Mos, Cabra Galega e Ovella Galega.

As explotacións e criadores participantes foron Explotaciones Gandeiras Soli SC, de Alfoz (razas Cachena e Ovella Galega); Gonzalo Seoane Prado, de Vilalba (raza Cachena); Marco Vázquez López, de Ourol (raza Cachena); Ana y Alejandro SC, da Pontenova (raza Caldelá); Purificación Mourelle Pardo, da Pontenova (raza Ovella Galega); Luis Fernández Fernández, de Riotorto (razas Ovella Galega e Galiña de Mos); Francisco José Monasterio Solveira, de Vilalba (raza Galiña de Mos) e A Licha SC, de Mondoñedo (raza Cabra Galega).

Pese ás inclemencias meteorolóxicas durante toda a xornada, foi un grande éxito de público!

Autóctonas Galegas Número 11

Sen dúbida, trátase dun grande evento para repetir en anos vindeiros

cer contactos con clientes potenciais tanto de exemplares vivos como de produto 100% e serve de plataforma para os produtos agrogandeiros, debi-

do á afluencia de público en xeral e de público profesional. Esperamos volver o ano que vén!

NOVAS

… DÍAS MÁIS TARDE FÓRONSE Á FEIRA DO GRELO DAS PONTES Os días 10 e 11 de febreiro o concello coruñés das Pontes de García Rodríguez acolleu unha nova edición da Feira do Grelo e paralelamente realizouse unha mostra de razas autóctonas na que participaron os criadores Michiel Meijer, do mesmo concello das Pontes con exemplares da raza Galiña de Mos, e Francisco Manuel Penabad Pita, do concello de Ortigueira, con exemplares de Ovella Galega e Cabra Galega, xunto coas razas Porco Celta e Can de Palleiro.

Boaga estivo con stand onde se publicitaron e promoveron as nosas razas autóctonas, e prestóuselle asesoramento ao numeroso público asistente.

49

CATIVOS DE VILALBA EMOCIÓNANSE CO NACEMENTO DE POLOS DE GALIÑA DE MOS O 1 de marzo o alumnado da Escola de Educación Infantil de Vilalba viviu unha experiencia moi especial: un galo e unha Galiña de Mos visitaron as súas aulas para asistir ao nacemento de varios poliños e puideron observar o proceso de incubación e as características da nosa raza.

A GALIÑA DE MOS EXHÍBESE NO MERCADO DE INVERNO DE RIOTORTO O municipio riotortense celebrou o día 11 de febreiro o seu Mercado de Inverno, no que participou o criador Luis Fernández Fernández, quen levou exemplares vivos e lle ofreceu información ao público da súa granxa e da raza aviar autóctona por medio de folletos divulgativos.

MOSTRA DE GALIÑA DE MOS E CACHENA NA FESTA DO LACÓN CON GRELOS DE ORDES O concello coruñés de Ordes celebrou a súa XX Festa do Lacón con Grelos os días 10 e 11 de marzo, cuxo programa incluíu unha mostra de gando de razas autóctonas. Nesta ocasión participaron Mari Luz Gómez (Ordes), coas razas Cachena e Galiña de Mos; Dánae Fernández Romay (Brión, A Coruña), con Raza Cachena, e Cruz Grille (Tordoia, A Coruña), con raza Galiña de Mos. Os tres propietarios luciron preciosos exemplares das devanditas razas ao tempo que difundiron as súas calidades e os seus produtos a través da repartición de abundante publicidade.

Autóctonas Galegas Número 11

50

NOVAS

A CACHENA VIAXA Á FEIRA DE FOOD TRUCKS DE ORIHUELA Os asistentes á Feira de Food Trucks que se organizou no concello valenciano de Orihuela (do 9 ao 11 de marzo) puideron saborear suculentos pratos preparados con carne de raza Cachena, grazas ao ourensán Comecamiños Food Truck. Moitos parabéns pola iniciativa!

GALIÑA DE MOS E OVELLA GALEGA LOCEN STAND EN MAGRECO 2018 A última fin de semana de marzo celebrouse a Feira de Maquinaria Agrícola e Productos Ecolóxicos Magreco 2018. Nela participaron as razas Galiña de Mos e Ovella Galega, representados con cadanseu stand das asociacións Asovega e Avimós; esta última compartiu o seu espazo con Granxa Castro de Madrosende, que expuxo exemplares vivos da súa explotación. Como adoita ser habitual neste tipo de eventos, aproveitouse para repartir abundante información das dúas razas e asesorar o público asistente.

OS NENOS E AS NENAS DO VALDOVIÑO COÑECEN A GALIÑA DE MOS Con motivo do nacemento de once poliños de Galiña Mos no Punto de Atención Infantil no concello coruñés de Valdoviño, pais e nenos recibiron unha charla divulgativa sobre avicultura, na que estiveron presentes as cámaras da TVG; trátase dunha boa iniciativa para achegar o mundo rural aos núcleos urbanos.

Autóctonas Galegas Número 11

A GALIÑA DE MOS, NA FEIRA DO QUEIXO DO CEBREIRO Despedimos o mes de marzo na Feira do Queixo do Cebreiro, á que asistimos cun posto da raza Galiña de Mos, propiedade de Roberto Raposo, criador procedente do propio municipio lucense, ao que lle demos o noso apoio. Malia as inclemencias do tempo, o evento contou cunha grande afluencia de público.

NOVAS

51

SABOR DA RAZA LIMIÁ EN BIOCULTURA DA CORUÑA

XORNADAS DE CORDEIRO DE OVELLA GALEGA EN LUGO

DEGUSTACIÓN DE CACHENA NAS FEIRAS DO ABRIL DE VAL DO DUBRA

Os produtos da raza Limiá estiveron presentes en Biocultura Coruña 2018, a primeira feira de produtos ecolóxicos e consumo responsable que se celebrou na Coruña e que viaxa habitualmente por distintas cidades españolas. O criador Chotoiba SC, produtor da raza Limiá e operador autorizado para o logotipo 100%, estivo promovendo a raza e vendendo os produtos de Limiá da súa gandería.

Dende o 21 de marzo e durante todo o mes de abril desenvolvéronse, un ano máis, as xornadas gastronómicas de cordeiro de raza Ovella Galega no restaurante A Rotonda, na capital lucense. Os cordeiros procedían da gandería ecolóxica SAT Torre de Arcos, de Outeiro de Rei, a cal conta co distintivo de operador autorizado para utilizar o logo 100% Raza Autóctona Ovella Galega.

Ao inicio do mes de abril tiveron lugar as exitosas xornadas de degustación de tenreira de raza Cachena en Val do Dubra (A Coruña). Coma sempre, e aínda que o tempo non acompañou moito esta vez, a carpa estivo chea de comensais que desfrutaron do excelente produto cociñado pola pulpería Luis Guerra, procedente da gandería A Ferreira, de José Antonio Liñares, o cal é operador autorizado para o logotipo 100% Raza Autóctona Cachena.

Agrícola de Fondo Europeo Rural: Desenvolvemento rural no Europa inviste

A CACHENA E A GALIÑA DE MOS COÁRONSE NA FESTA DO CHAMPIÑÓN DE ORDES As criadoras Mari Luz Gómez Fernández (Cachena e Galiña de Mos) e Cruz Grille (Galiña de Mos) participaron nunha exposición en Ordes (A Coruña) no marco da XXIX Festa do Champiñón, que se celebrou os días 28 e 29 de abril e á que asistiron unhas 30.000 persoas.

AS RAZAS AUTÓCTONAS PARTICIPARON NA MOEXMU Estivemos presentes na Mostra Exposición de Muimenta (Cospeito, Lugo) do 6 ao 8 de abril cun posto da Federación de Razas Autóctonas de Galicia (Boaga). Asesoramos sobre todo o relacionado coas nosas razas e compartimos espazo na feira cos amigos de Porco Celta.

Autóctonas Galegas Número 11

52

O GALO DE MOS SABOREOUSE EN LUGO Entre o 15 de abril e o 1 de maio tiveron lugar unhas novas xornadas gastronómicas de Galo de Mos no restaurante Aurora do Carballiño, na Cidade das Murallas. Os comensais tamén puideron degustar pratos elaborados con ovos de Galiña de Mos, polo que, sen lugar a dúbidas, foi unha grande ocasión para desfrutar da calidade dos produtos desta raza autóctona.

NOVAS

AS VACAS TAMÉN COMBATEN OS LUMES O 1 de abril de 2018 o xornal La Voz de Galicia fíxose eco do éxito dos “novos veciños” da parroquia tomiñesa de Pinzás, trece vacas de raza Vianesa que foron introducidas pola comunidade de montes para limpar as 530 hectáreas das que dispoñen para pastar.

A Comunidade de Montes de Pinzás fíxose socia da Asociación de Criadores de Raza Bovina Vianesa (Vianega) en abril de 2018. A súa presidenta, Natividade González, declara nesa reportaxe que se decidiron pola Vianesa “porque é unha

raza autóctona e porque ten unha carne deliciosa». No mes de outubro xa acadaran as 30 cabezas e o seu obxectivo é chegar ás 60 para así rendibilizar o coidado do monte coa venda da carne dos xatos. Ademais, contribúen á creación de postos de traballo no rural, pois contrataron a tres pastores para o coidado das reses. Parabéns pola iniciativa!

Enlace á noticia completa: https:// www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/ tomino/2018/04/01/vacas-combatenfuego/0003_201804V1C8991.htm

AS ASOCIACIÓNS DE RAZAS AUTÓCTONAS GALEGAS VISITAN VALLE DE LOS PEDROCHES A celebración anual do Consello Federal da Federación de Razas Autóctonas Españolas (Federapes) foi o 20 de abril en Pozoblanco (Córdoba) e a ela asistiron, entre outras, as asociacións galegas. Pola mañá fíxose unha visita guiada ás instalacións da Cooperativa

Autóctonas Galegas Número 11

Ganadera del Valle de los Pedroches (Covap) na que os asistentes coñeceron as características do cebadoiro de xatos, a central leiteira e o matadoiro. Pola tarde, a visita obrigada foi a Feira Agrogandeira de Los Pedroches.

NOVAS

53

NOVAS INCUBACIÓNS DE POLIÑOS DA RAZA GALIÑA DE MOS Os nenos de infantil do CEIP Menéndez Pelayo de Lugo desfrutaron do nacemento de poliños de Galiña de Mos. O 27 de abril, momento no que os poliños xa estaban con ganas de marchar ao seu novo galiñeiro, persoal de Avimós achegou ata

a aula un galo e unha galiña que fixeron as delicias dos máis pequenos, e aproveitaron a ocasión para falarlles da raza e darlles a coñecer o que significa a avicultura.

Unha fermosa experiencia!

OS PRODUTOS DAS NOSAS RAZAS GAÑAN CADA DÍA MÁIS ADEPTOS Os produtos das razas autóctonas galegas son cada día máis coñecidos, recoñecidos e apreciados. A unión da xenética destas razas e a crianza dos animais mediante métodos artesanais nun sistema de produción ao aire libre teñen como resultado uns produtos de calidade, diferenciados e dun sabor exquisito.

Cada día teñen máis demanda e presenza nos mercados, no boca a boca e na venda directa de produtor a consumidor. Isto vese reflectido no número de reportaxes que se publican nos medios de comunicación e proba do dito, aínda que este ano se publicaron máis, resaltamos tres artigos interesantes: “Galegas con alma gourmet. Las razas autóctonas sacan pecho”, publicado o 30 de abril no suplemento Productos de la tierra do periódico La Voz de Galicia.

‘Cabra Galega: bella, sabrosa y todorerreno’.

José Antonio Liñares, da gandería A Ferreira, de Val do Dubra, conta a súa experiencia na cría de Cabra Galega e Cachena. Fala das virtudes que estes animais achegan á súa explotación e do aumento da demanda que están a ter, sobre todo, da carne de Cabra Galega.

Tamén explica como fai a comercialización a través do boca a boca e da venda directa a través de Internet, e resalta o potencial que estes produtos teñen no presente e no futuro.

“Hamburguesas de carne galega 100%. Las razas autóctonas en peligro de extinción se suben al carro de la comida rápida, pero con un producto de alta calidad”, publicado o 28 de maio no suplemento Hum! do periódico La Voz de Galicia.

Reportaxe sobre as hamburguesas de raza autóctona 100% e sobre a súa comercialización. A reportaxe completa pódese ler na seguinte ligazón: https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ extravozhum/2018/05/28/nombres-propiosuna-red-productores-comercializadores-galiciainnovacion-hamburguesas-carnegalega-100/0003_201805G28E2991.htm

“Razas autóctonas de Galicia. Unha carne con personalidade propia”, publicado o 6 de maio no suplemento Hum! do periódico La Voz de Galicia.

Trátase dunha reportaxe feita a produtores, restauradores e mais a directivos da Federación de Razas Autóctonas de Galicia (Boaga), na que se fala das características das razas e dos seus produtos, cuxas calidades e sabores diferenciados son cada vez máis apreciados polo consumidor, o que os fai máis coñecidos. Como se di na reportaxe: “Un bocado de cada rincón dos montes e prados galegos”.

LA VOZ

28 DE MAYO

DEL 2018

REVISTA

DE LOS

TOS DE

LA TIERRA

LA VOZ

REVISTA

DE LOS

TOS DE

PRODUC

LUNES

28 DE MAYO

DEL 2018

Sabor 03

LA TIERRA

a ad autócton Especialid de poldro galego As Quendas a de para la fiest encargo Empanada doñedo ideó ién elabora por al de Mon tamb

DE GALICIA

PRODUC

02 Sabor

LUNES

DE GALICIA

Rub al que La panadería del plato tradicion dad una varie

n Innovació sas ue Hamburg de carne 0% galega 10 peligro

EDO / LA

VOZ

MONDOÑ L. REY

as en s autócton n al carro Las raza se sube un de extinción rápida, pero con ida de la com alta calidad. de producto

carta de en la . Además el produc� asegura nte son Aut� S CELA del restaurade la food track empre� to estrella del mismo guesas ha ga, propiedad a conciertos y las hambur nas lleva permite autócto El bum de sario, que y que le piezas a las razas n, con el otros eventos llegado 300 y 400 de extinció en peligro Galega 100%. Están vender entre día. o toque per� distintiv paladares que sepan en un mismo aplica su o en el cias de estas buscand El chef les del lugar las excelen libre y con función les otor� apreciar sonal, en al aire ializa, y carnes criadasnatural. De porco que las comerc sugerentes co� tan s limiá, kilóme� nombre alimentación , caldelá, gali� ga «Fragas do Eume cachena men� celta, de hasta de LÓPEZ galega y una mo las que comple con se� de ovella forman parte de ia� tro 0», en . FOTO ALBERTO de cachena raza cachena se comerc ña de Mos, ta la carne s. También ofrece vaca de de una activi� oferta que restaurantes uesas de , con y castaña extensa en busca ingresos. «A Capela» », ías, vende hamburg a las tas burguer � máis goneta, generara en Lugo, liza en carnicer también y la «Chees ía Brais, zona; la «Padrón o llegado fago algo La� dad que le era vender hambur as, que La carnicer y que han que recorren ferias la queso de esta n de pimientos; idea coñecía r San con burgues do normal —señaló moi miña sen máis. Non cando emulsió food tracks Acaba de empeza con queso están feitas grandes a caldelá infiltra 11 guesas, pero Es� con os. carne de «Terra Chá», de porco cel� te un año. «Non conciert fuerte de ventas. autóctonas, cara onde é que los la senón con as razas da de ge— graxa. Son animais xa souben negocio». dentro de desperdicios, tempora o, que es uno de de Simón y jamón Silleda ben a a as probei partes enteiras . te product más habituales on ta. Díaz irá Picamos levar o meutemporada ndo unas rá en degus� tiña que la presenta guesa de boa.

Está elabora de aho� meses» exponentesrápida, lo adoptar a� unos días y ruta becerro». y la acaba Castro empieza . A partir � mini hambur guesas en la comida on a sus necesid tación la raza galega. e la food en el mes de marzo la tempora semana 500 a la semana Hambur sanos conduc de empieza El fin de con y lo adaptar ingredientes cordero ra, en que duplicará la produc� Hugo Castro miños, en la que en noviembre. con junio estará des, pero y elaborados, según da fuerte, abastecer su merca�a track Comeca guesas de ca� del 1, 2 y 3 de sus hamburgue� n, s de Mos de An� ente hambur fin de las prepara y naturale De galiña track y de Veiga años ción para directam porco celta,, n quienes y preparay, desde el pasado cel� su food de s López, vende la 25 asegura de calidad. guesería Festival do. Lage , es con pro� Sandra � chena , también de porcoaños, sas, incluida la Mos, una hostelería, a hambur s Craft �eer con carne una decena de zós, en Láncara una furgone galiña de hace cuatro Espa� en Compo o, donde recalaráles.

Conduce que reparte semana Más de rías y restau� criadora de ento lento, tiendas.

Empezó la recorrer fur� en Santiag s, carnice idos de lle� ros artesana de crecimi y cuatro ki� a ada con individual� ta. crisis, a ductore as introduc en plena en feria con su gira de cervece o de estirpe sa� ta refriger entre tres rantes estáncampo. Ningun que pesa llega a la edad de de las piezas envasad ña de feria vacío. te ham� celta no en este los que cuen� los cuando la car� conscien ia� mente y al De porco das miñas menos de se arrepien� López era Trigo, desdeO Vala� comerc ellos, al O segredo «O ncia, as para cen crificio.

Adrián Sixto ino, de co� OS tan su experiehecho. Recono o los problem entero en los ac� nicería Hermel gallo RES PROPI año y medio es y de� te de haberlo van en aument lizar un guesas NOMB familiar douro, lleva hambur o que tie� tuales núcleos hacer pruebas que las ventas izando lmente ra un product mercial es entre Habitua ham� empeza , una celta. porque te salida cidió mercado a la semana de porco excelen al que toda� este sacar al ne una unas 200 a vender que hacer idores, o. para o elabora a. Proyect los consum mucho recorrid pasada tuvode 500 para burgues y está haciend pero la de Mos o, del que —tam� pedido galiña , vía le queda un la product ferias a al Dépor cachena frente que tiene galego ciones en carnice� vinculada ndo. y cordero ón de � degusta a Silleda— en ovella galega, «Cachenas de una fiesta en Mabego la federaci Galicia, irá «A xente De cachena chef y propieta Boaga, O Xurés, marca propia as de bel, bién y en restaurantes.

Díaz, que se celebróguesas las vende n� ; Cárnicas cachena, O Antonio rías nte Andaru razas autóctondos a al Pantón» o polo —come � de Las hambur de la zona de desde prepara ntes Fá� rio del restaura «Fá� tiene controla productores que lle gustan as nosas hambur que las ume, compra y Jairo a restaura y a particulares. ocho , y limiá, co sabor». de Pontede canales de cache� ro menos a celta, tó— se proba de Entrimo caldelá ron en las años Valadou que flipar de porco Río, de uez Adán, hace diez que encontra una fuente guesas ten Domíng ía Tras do con carne sal e coloran� marca y s la goas uesas ya grasa ganader la Chuleta atado, hamburg en alza. A los na a la as». que explotade Entrimo» y que infiltra vacas Ortigueira. nadas no� allo deshidrSon moi zument as de negocio suman también Loiba, en De caldelá, «Cachen ntes.

Lage cría ber� e, las denomi se te natural. a, pe� restaura citados partes de , de Monfort vende a Juan Manuel en Fontecu sin problem Vázquez y ade� r de Ramón bles las vendíaigualmente sabro� de raza caldelá y producto (Ourense), en� ma criador Maceda ro con otras, problema para transfor que ta, comercializa y más gue� sas, tenía una salida, hasta hambur más es guesas. «É la carne y elabora adamen� contrarl hambur aproxim ió las e ten� desde hace descubr de músculo s», sas s naturai carne limpa aderezo dón, con

DOLORE

y uctores Galicia de prod en toda Una red lizadores comercia

es el país «Galicia convie� das. Y s se nosotro de las empana que entre das de ca� ne decir o empana iro re� han ensayad Álvaro Cunque de La cocisi todo». estas líneas posibi� flejó en las infinitas los na gallega ofrece uno de gas� que lidades excelencia de la platos por Y su paisano a del país.

Gonzá� tronomí edo Waldo ía Mondoñ panader de rio de la entado una lez, propieta o experim Rubal, ha que está causand ad han modalid entre quienes pro� sensación idad de oportun de poldro tenido la da é empana que varía barla: la único edo «O galego. que en Mondoñé un o recheo, amoao, e que os a car� chamam doce porque ex� máis pouco é máis doce», ne de poldro o. panader la idea plica el dónde surgió ¿Pero de carne de potro pa� la L de utilizar esta delicia culina� F. RAMALLA z, r FOTO X. ra prepara comenta Gonzále das de poldro. empana o gastro� ria? Según agotó las proyect non é fá� del s, una en imagen, aí porque en la base Quenda ía Rubal, unha canti� a carne por están As panader anti� 2018 la nómico e da hu� cil, salvo que pidan González, iones más depend , señala En As Quendas de las celebracnales y popula� porque leveda� dade grande»a que hasta ahora as está, , de como vaia en Galicia, un guas, tradicio con panader midade ha sido que coment a. se celebran al si� res que de pan famoso, también glosó da...», coment s 2018 la pana� en Galicia el potro ». «Asócia� se remonta � y cuyo origen hoy en día conti�� célebres», como en día tanto los «de desechose come ha� En As Quenda 217 empana Aún � Hoy coció tradicio e non da. animal glo XVI. Cunqueiro. como su prepara dería Rubal una feria da empana de se ao cabalo indica, aunque el kilo de re� ntes primero das para la Festa núa siendo ente», de A caballar alrededor a 10,50 eurosgramos. un ingredie cerrados. Lo bitualm la zona reve� están nal de ganado menos de Las vende e que en y 120 de la mitad, de poldro; el , cada vez reconoc que hace de un mi� ción hay que hacer, según en Más entre 100 tuvo necesi� ejemplo de carne cho� carne nombre, y pesan por ven� la con eran que no cerca a 115, visi� y beicon euros. Mariña, carnicerías que es sofreír Adrián Sixto ningún produc� mes reunió y a miles de la Waldo, con aceite de oliva resto, de atún caballo n 10 tas hay más diversos la cría del a. «Ten sartén llar de reses dad de buscar más compac do mu� Todas costaba primei� puntos tan o el País una na, Córdob outro, rizo. poldro foron as máis den potro: nace hasta que hacer graxa Palencia tantes de to para non de a los Se que Asturias «A mesmade ligante de de ese aceite, montón e «As que se esgotaron. tivera� desde dientes, en torno como Madrid, a empanada las piezas. que ser ó— fai máis os un de edad. ras da los Vasco. «Temos insistiu o presi� porque probamlle vai polo grao tiveramos cocido, porco —señal ». a xente cuatro años y medio Lu� vantaxa porque a su resal� que poldro porque ón As San e é unha é o que mellor lleva junto Ven� poco grasa que ten», pun� mos vendidoganas. Xente y asociaci Pena ra da tamén s sana a con Friol.

María dente con ocasión de amargu la carne está Souto, que elta, en Carne muy par� noutras moi sana, in� quedou cas, Miguel Quendas. Empe� ta. Cuando hijo Zampac ntes y a los resto de a probara porque xa non «É unha carne en países co� As los ra� añadir el , pero non xa a organiza con pena den a restaurales compraban fixeramos, panade� pouca graxa e que to, toca «Cebola pemen� foise que en que a tema, pedíu� señaló el comercializa tes. se n», de probar s e ñouse ticulares gredien se pro� Francia o roxo moito co os. Despué ieron para quedaba iense. ía mo Todo o que », comen� moita; pement llounos pa� embutid s, consigu ro mindon , la panader abundancia gran estala. véndese aquí estamos con harina nolo..., e verde en a dozura do pol� varias fórmula De esta manera esta varie� duce nesta zona e aquí esta� o. se to tar la masa guesas restar lugares, e mestu� únicamente cuecede As Quen� ta el panader s empanadas compac contrar allo, outros de . Las hamburtodo el pouco polo o. la feria re� ra Las primeracinco años a par� dro; un pouco cindo un xa de guisante n mantener el panader dad para su edición más � se introdu ento económico, hace que fue en todo», describe cocieron ión tradicio les permite das, que entre finales seu rendem custa 700 euros, receta propia hasta rar producc celebró ma� tir de una al. s veces año una a en berza se un xato en poldro va� ciente se principios de estacion a múltiple el punto Se cuece envuelt está listo se y , úni� que peso enseñad nalmente dio con de abril o mesmo fun� amoao esas fechas, menos cartos» ola en masa se al Cuando el que su artífice Fuera de ntes por encar� le moitísimos z. No en vano, el que la dos do masa. «Facém de yo. la hacen des Para restaura del exacto en ez tiene rellena la ñedo, masaCo� camente montes relleno ofrecien Las dificulta o indicó Gonzále Rodrígu una de ellas el los textu� Mondo y con una de motivo? de y Agapito en Lugo, berza. mercad ¿El las sierras ia de Lugo, ex� un sabor «Es� pan fina envolta en ías La go. encontrar en el to� en la provinc Gañidoira, paladar carnicer de abastos, y dos continúa. pan para inconfundibles. que ofrezca do norte de Lugo oA ra únicos, bado que ao princi� cémola en berza»,en el horno el carne de potro en la plaza de cachena, en s. «O resto o como O Xistral miles de equi� e di� nes ción pasa el resto de hace dos tá compro nos preguntan plotacio traian y se crían Empezó das las garantía la xen� prepara tiempo que s que nos non ter pacen y 240 pio, cando é de poldro, a y en Muras. olas de marabil a� salvajes. para de mismo das a entre 210 «Dez ano pedimo o nos o recheo, cimos que ceño, pon cara años. «Vendémtodas a particul tura. amoao, os buscand o vez empana tempera case ntes. te frunce —dijo— sacala quí� que andar nosoutr a restaura pero unha do grados de de tamén fianza, s antes e vese como da deman� descon res, pero acaba repetin � minuto s en función as berzas comer� que a proba Facemo a el empren ía �rais tanselle pe� , coment euros. El seguro» edo, «ciudad da».. La carnicer Mondoñ kilo a 8,95 ada� de el dedor cializa una es aproxim . so de cada 100 gramos mente de

Na reportaxe tamén se fala dos produtos da Galiña de Mos (‘Galiña de Mos: la gallina de las carnes de oro’) e do Porco Celta (‘Porco Celta: la pata negra que compite con Jabugo’).

Enlace á reportaxe completa: https://www.lavozdegalicia.es/noticia/economia/2018/04/30/cabra-galega-bella-sabrosatodoterreno/0003_201804G30E2997.htm

Autóctonas Galegas Número 11

NOVAS

54

DEGUSTACIÓN DE GALIÑA DE MOS NA FEIRA DA TENREIRA GALEGA EN LÁNCARA Na XX Feira Degustación da Tenreira Galega de Láncara, que se celebrou o 1 de maio, comeuse moita carne de bovino, pero tamén de Galiña de Mos. Grazas á colaboración da granxa Aeiroá fíxose unha degustación que incluíu minihamburguesas e empanada de Galo de Mos e tortilla elaborada con ovos de Galiña de Mos. Tamén houbo presenza de aves vivas.

EN SAN SADURNIÑO NACERON POLIÑOS DE GALIÑA DE MOS Os primeiros días de maio naceron na Escola Infantil A Rolada de San Sadurniño trece poliños da raza Galiña de Mos tras a incubación de 18 ovos durante 21 días.

O día do nacemento asistimos cun galo e unha galiña para explicarlles aos rapaces o proceso de incubación e de cría das nosas aves. Quedaron encantados!

A prensa local de Ferrol fixo unha reportaxe ao respecto, que se pode ler na seguinte ligazón: https://www.ferrol360.es/el-alumnado-de-a-roladade-san-sadurnino-aprende-a-cuidarpollitos-de-galina-de-mos/.

NO RESTAURANTE RÍO LEA VOLVEN CONFIAR NA OVELLA GALEGA PARA SORPRENDER OS CLIENTES O día 5 de maio daba comezo a sexta edición das Xornadas Gastronómicas do cordeiro de raza Ovella Galega no restaurante Río Lea, situado en Castro de Ribeiras de Lea (Castro de Rei, Lugo), que ofreceu durante varios días deliciosos pratos elaborados con esta carne.

Na organización destas xornadas tamén participou a explotación lucense en ecolóxico SAT Torre de Arcos, de Outeiro de Rei, provedora dos animais.Tanto o restaurante como a gandería son operadores autorizados para o uso do logotipo 100% Raza Autóctona Ovella Galega.

PROMOCIÓN DAS NOSAS RAZAS NO COLEXIO MONTE BALIÑO DE PANTÓN O criador das razas Cachena, Ovella Galega e Galiña de Mos Ramón Vázquez participou o 8 de maio no programa de radio Monforte na Onda (Onda Cero Monforte), celebrado no CEIP Monte Baliño de Pantón. Vázquez e outros produtores foron Autóctonas Galegas Número 11

respondendo ás preguntas que lles formulou Manola Porto sobre a súa experiencia coas razas autóctonas baixo a mirada dos alumnos e alumnas do centro, que en todo momento estiveron moi atentos ás explicacións.

NOVAS

A RAZA MOS, PROTAGONISTA DO SAN ISIDRO DE SARRIA Os días 12 e 13 de maio estivemos na XXX Mostra Gandeira San Isidro de Sarria apoiando os criadores de Galiña de Mos Roberto Raposo e Sandra López, os cales, mediante mostra de animais vivos e degustación de carne, fixeron unha destacada promoción da nosa raza e dos seus saborosos produtos.

A MOSTRA DE PRODUTOS GALEGOS DE PONTEVEA INCLUÍU OS DA GALIÑA DE MOS

55

A CACHENA E A GALIÑA DE MOS, PRESENTES NA FEIRA DO VIÑO EN PANTÓN Eses mesmos días, a Cachena e a Galiña de Mos concorreron na XXV Mostra de Viños da Ribeira Sacra de Pantón da man de Ramón Vázquez, que asistiu cun posto de venda e degustación de carne de Cachena que comercializa coa súa marca Cachenas de Pantón. Todo un éxito!

O criador Rafael Carbajales Bouzón, de Granxa Eo Dos Menecos, participou o 17 de maio na degustación de produtos galegos que se celebrou en Pontevea, no concello coruñés de Teo, promovendo os produtos de Galiña de Mos.

A DE MOS, TAMÉN NA MOSTRA DE RAZAS AUTÓCTONAS DE ROIS O 19 de maio, a Galiña de Mos estivo presente na Mostra Gandeira de Razas Autóctonas de Rois a través dun stand no que os asistentes atoparon material divulgativo da raza e dos produtos amparados co logotipo 100% Raza Autóctona. Tamén se expuxeron animais vivos.

HAMBURGUESAS DE CACHENA NO RILLA NA RÚA DE OURENSE No Rilla na Rúa –evento gastronómico itinerante con food trucks que percorre Galicia– que tivo lugar do 24 ao 27 de maio en Ourense, os asistentes tiveron a ocasión de degustar hamburguesa elaborada con carne de Cachena a cargo de Comecamiños Foodtruck, operador autorizado para o logo 100% Raza Autóctona Cachena.

Autóctonas Galegas Número 11

NOVAS

56

A GANDERÍA AUTÓCTONA, PARTÍCIPE NUNHA XORNADA SOBRE A FUTURA PAC

O criador de raza Vianesa José Blanco, da gandería Cimadevila SC, achegou a súa experiencia en explotacións de vacún de carne en extensivo nunha xornada sobre a futura PAC para zonas de montaña que se celebrou en Laza (Ourense) o pasado 12 de maio.

GRANDE ÉXITO DA FESTA DO BECERRO ECOLÓXICO AO ESPETO DE COTOBADE Unhas 1.200 persoas desfrutaron dun exquisito menú a base de carne de Frieiresa e Caldelá na V Festa Gastronómica do Becerro Ecolóxico ao Espeto, que tivo lugar na parroquia pontevedresa de Viascón (Cerdedo-Cotobade) o día 27 de maio.

As seis canais empregadas, marcadas co logotipo 100% Raza Autóctona, procedían da gandería ecolóxica que o criador Roberto Louzán Alonso ten no propio concello de Cerdedo-Cotobade. Os primeiros anos, Roberto e a súa nai encargábanse da posta a punto de todo, pero en palabras de Mercedes “ao facerse tan grande, tivemos que pedir axuda e hoxe somos dez persoas, todos da familia, irmáns, sobriños... os que participamos activamente na organización”, chegando a ser o día da festa ata 20 as persoas encargadas da elaboración do produto e da atención aos comensais.

feitos e, para facer a xornada máis agradable, contaron con animación orientada aos cativos e música para amenizar o xantar.

Xa nos adiantaron que a próxima edición ten previsto celebrarse o 12 de maio de 2019.

Entre o numeroso público asistente atopábanse personalidades como a presidenta do Congreso dos Deputados, Ana Pastor, ou o vicepresidente da Xunta de Galicia, Alfonso Rueda.

Este ano servíronse uns 970 quilos de carne para que todos puidesen marchar satis-

NOVOS NACEMENTOS DE POLOS DE GALIÑA DE MOS, ESTA VEZ NUN COLEXIO PONTEVEDRÉS No CEIP Praza de Barcelos (Pontevedra) naceron poliños da raza Galiña de Mos entre os días 31 de maio e 1 de xuño. En paralelo impartiuse unha charla divulgativa sobre a raza, contando coa participación do criador Jaime Veiga. Os alumnos viron en directo a nacenza dos poliños e atenderon ilusionados ás explicacións.

O xornal Diario de Pontevedra publicou unha nova sobre este acontecemento, que se pode ler na seguinte ligazón: https:// www.diariodepontevedra.es/articulo/pontevedra/revolucionpico-patas-colegio-barcelos/20180601104023983727.html.

Autóctonas Galegas Número 11

NOVAS

CELEBRACIÓN DAS ASEMBLEAS ANUAIS DAS ASOCIACIÓNS O Centro de Recursos Zooxenéticos de Galicia (Pazo de Fontefiz, Coles, Ourense) acolleu o 25 de maio as asembleas ordinarias das asociacións de criadores de razas autóctonas galegas: Asoporcel, Asovega, Avimós, Cachega, Caldega, Capriga, Frieirega, Limiaga e Vianega. Ao longo da mañá fóronse reunindo os criadores das distintas asociacións.

57

NOVA XUNTA DIRECTIVA DE LIMIAGA Ese mesmo día celebrouse a asemblea extraordinaria da Asociación de Criadores de Raza Bovina Limiá (Limiaga) para o nomeamento da nova xunta directiva, que quedou constituída da seguinte maneira: • Presidente: Lisardo López Blanco (Xinzo de Limia) • Secretaria-tesoureira: Pilar Martínez Peña (Maceda) • Vogal: Iván Gil Rodríguez (Os Blancos)

Asemblea extraordinaria de Limiaga

HOMENAXE PÓSTUMA A JOSÉ BENITO Asembleas ordinarias das asociacións de bovino

Posteriormente fíxose entrega dun recordo á familia de José Benito Gayoso González, presidente da Federación de Razas Autóctonas de Galicia (Boaga) e da Asociación de Criadores de Raza Bovina Limiá (Limiaga), que nos deixou no mes de maio de 2018.

Asemblea ordinaria de Avimós

ALMORZO CONXUNTO Asemblea ordinaria de Asovega

A xornada rematou cun almorzo no que participaron todos os criadores con produtos 100% Raza Autóctona. O encontro foi moi participativo e o ambiente, excepcional. Parabéns a todos!

Asemblea ordinaria de Capriga

Autóctonas Galegas Número 11

NOVAS

58

V FESTA GASTRONÓMICA DA CARNE DE TENREIRA CACHENA DE VILAMARÍN Empanada de Cachena, Cachena richada e Cachena ao caldeiro. Poucas dúbidas poden quedar acerca da gran protagonista deste evento gastronómico, que non defraudou os douscentos comensais que se xuntaron na carpa preparada para a ocasión o día 2 de xuño en Pazos de Monte. No seu interior non só estaba todo disposto para o xantar, senón que ademais puideron desfrutar de animación para cativos e maiores.

A carne servida procedía da explotación Delvezón Agrogandeira SC, promotora da xuntanza, que fai un grande esforzo organizativo para achegarlles aos veciños e a todo o público este produto de calidade que comercializan baixo o selo 100% Raza Autóctona Cachena.

A CACHENA FIXO AS DELICIAS DO PADAL NO GROVE O 3 de xuño celebrouse a II Festa da Vaca Cachena no monte Con da Hedra para exaltar este suculento produto. Na festa, organizada pola Comunidade de Montes de San Vicente do Grove –criadores da raza–, degustouse a súa carne ao caldeiro e guisada. Un éxito, coma na edición anterior!

Autóctonas Galegas Número 11

OS PRODUTOS DA GALIÑA DE MOS, EN PARADORES Estivemos na presentación do proxecto “Saborea una historia 100% nuestra” no Parador de Toledo. A iniciativa consistiu na promoción e introdución de produtos amparados polo logotipo 100% Raza Autóctona nas cartas da rede de Paradores durante todo o mes de xuño, e a Galiña de Mos foi unha das razas participantes. Ademais, quedou aberta a posibilidade de continuar colaborando con Paradores no futuro para dar a coñecer os produtos das nosas razas autóctonas.

NOVAS

AS RAZAS AUTÓCTONAS, AUTÉNTICAS PROTAGONISTAS DA FEIRA As autóctonas galegas volveron destacar durante a celebración da 41.ª Feira Internacional Abanca Semana Verde de Galicia (Silleda, 7-10 xuño), na que se organizaron exposicións de Cabra Galega e Ovella Galega e concursos de Cachena, Caldelá, Frieiresa, Limiá, Vianesa e Galiña de Mos, cunha participación total de 52 criadores procedentes de distintos puntos de Galicia.

59

Semana Verde 2018

Desde a Federación queremos agradecer e felicitar a todos os participantes pola súa implicación neste evento, que supón un grande escaparate no que mostrar os tesouros de Galicia.

Foto de familia dos criadores

EXPOSICIÓN OVINA E CAPRINA AUTÓCTONAS As persoas que se achegaron á feira puideron ollar, por unha banda, exemplares de raza Ovella Galega procedentes das explotacións de Luis Fernández Fernández, de Riotorto (Lugo), e de Álvaro Rodríguez Rodríguez, de Mos (Pontevedra), e, por outra, exemplares de Cabra Galega pertencentes á Granxa Teixeiro e Pistón, de Becerreá (Lugo), a María Teresa Fernández Mosquera, de Santiago de Compostela (A Coruña), a Jaime Fernández Sanjurjo, de Cerdido (A Coruña), e á Finca A Ferreira, de Val do Dubra (A Coruña).

Os currais de Ovella Galega foron parada habitual para nenos e non tan nenos. Neles había animais de idades comprendidas entre os seis meses e os cinco anos, das dúas cores características (branco e negro), co abrigo posto e incluso preparadas para o verán, xa que, como novidade, había exemplares sen rapar e rapados.

Nos currais de Cabra Galega, onde había animais de entre dous meses e cinco anos, o que máis chamou a atención dos numerosos visitantes foi a cornamenta dos sementais, en forma de arco e de maior formato que os das femias.

Autóctonas Galegas Número 11

NOVAS

60

PREMIOS PARA AS VACAS MÁIS FERMOSAS

Semana Verde 2018

Reprodutoras das razas bovinas Cachena, Caldelá, Frieiresa, Limiá e Vianesa pertencentes a dezanove ganderías das catro provincias galegas participaron este ano nos concursos organizados, onde se premiaban as máis fermosas.

Participantes no V Concurso Morfolóxico da Raza Caldelá: • José González Carballo, de Maceda (Ourense) • Explotación Juan M. Lage Cid, de Maceda (Ourense) • Roberto Louzán Alonso, de Cotobade (Pontevedra)

Sen dúbida, o certame supón unha ferramenta ideal para a promoción da alta calidade xenética e morfolóxica dos animais.

Participantes no VI Concurso Morfolóxico da Raza Vianesa: • Fernando Bouzas Bentín, de Rois (A Coruña) • Roberto Lago Lago, de Outes (A Coruña) • Ganadería Cimadevila SC, de Montederramo (Ourense)

Participantes no II Concurso Morfolóxico da Raza Frieiresa: • Francisco Manuel Penabad Pita, de Ortigueira (A Coruña) • José Rodríguez Teijeiro, de Begonte (Lugo) • Alberto Cortés González, de Xunqueira de Espadanedo (Ourense) • Isidro Peleteiro García, de Cerdedo (Pontevedra) Participantes no IV Concurso Morfolóxico da Raza Limiá: • Jesús Pardal Castro, de Rois (A Coruña) • Ganadería Balín SC, de Verea (Ourense) • Lisardo López Blanco, de Xinzo de Limia (Ourense)

Participantes no VII Concurso Morfolóxico da Raza Cachena: • Gandería Tras do Río, de Ortigueira (A Coruña) • Cachenas de Pantón, de Pantón (Lugo) • Cachenas de San Breixo, de Triacastela (Lugo) • Gonzalo Seoane Prado, de Vilalba (Lugo) • José Antonio Calvo Paredes, de Curtis (A Coruña) • Marco Vázquez López, de Ourol (Lugo)

E AS PREMIADAS FORON...

II Concurso Morfolóxico da Raza Frieiresa 1.º premio 2.º premio 3.º premio

Finlandia, de José Rodríguez Teijeiro, de Ganadería Armental (Begonte, Lugo) Valencia, de Alberto Cortés González (Xunqueira de Espadanedo, Ourense) Fiaña, de Francisco Manuel Penabad Pita (Ortigueira, A Coruña)

IV Concurso Morfolóxico da Raza Limiá 1.º premio 2.º premio 3.º premio

Laga, de Lisardo López Blanco (Xinzo de Limia, Ourense) Rubia, de Jesús Pardal Castro (Rois, A Coruña) Cuka, de Ganadería Balín SC (Verea, Ourense)

V Concurso Morfolóxico da Raza Caldelá 1.º premio 2.º premio 3.º premio

Cepada, de Juan M. Lage Cid (Maceda, Ourense) Calceta, de Roberto Louzán Alonso (Cotobade, Pontevedra) Centea, de José González Carballo (Maceda, Ourense)

VI Concurso Morfolóxico da Raza Vianesa 1.º premio 2.º premio 3.º premio

Pala II, de Ganadería Cimadevila SC (Montederramo, Ourense) Vitorina, de Roberto Lago Lago, de Ganadería Martelo (Outes, A Coruña) Duña, de Fernando Bouzas Bentín (Rois, A Coruña)

VII Concurso Morfolóxico da Raza Cachena 1.º premio 2.º premio 3.º premio

Parabéns a todos!

Autóctonas Galegas Número 11

Solfa, de M.ª Rebeca Yáñez Candamil, da gandería Tras do Río (Ortigueira, A Coruña) Vanesa, de José Antonio Calvo Paredes (Curtis, A Coruña) Carriza, de Gonzalo Seoane Prado (Vilalba, Lugo)

NOVAS

61

Semana Verde 2018

Raza Vianesa

Raza Cachena

Raza Caldelá

Raza Frieiresa

Raza Limiá

RÉCORD DE PARTICIPACIÓN NO V CAMPIONATO GALEGO DA RAZA GALIÑA DE MOS Este campionato –no que se engloba o concurso por lotes, o monográfico do galo e da galiña e mais o concurso da Galiña e os seus poliños– contou, como cada ano, cunha alta participación. Un total de 27 criadores presentaron exemplares dotados, todos eles, dunha alta calidade xenética.

Autóctonas Galegas Número 11

NOVAS

62

Os seus nomes son: José M. Garrido Jiménez (A Estrada, Pontevedra), Álvaro Rodríguez Rodríguez (Mos, Pontevedra), M.ª Rebeca Yáñez Candamil (Ortigueira, A Coruña), Víctor Fontán Álvarez (A Estrada, Pontevedra), José Rodríguez González (Lalín, Pontevedra), Evaristo Rodríguez Datorre (Vila de Cruces, Pontevedra), Javier Riqueza Lois (Pontevedra), Ramón Vázquez Fernández (Monforte de Lemos, Lugo), Biochousa CB (Mondariz, Pontevedra), Francisco José Monasterio Solveira (Vilalba, Lugo), Alejandro Collazo Casal (Mos, Pontevedra), Mari Luz Gómez Fernández (Ordes, A Coruña), Augusto Fontán García (Pontevedra), Lourdes Mulet Abeledo (Lalín, Pontevedra), Cruz Grille Negreira (Tordoia, A Coruña), Gabriel Mato Becerra (Brión, A Coruña), José Luis Freire Castedo (Pol, Lugo), José Zapata Sánchez

Semana Verde 2018 (Castro de Rei, Lugo), María José Castro Abonjo (Vila de Cruces, Pontevedra), Sandra López López (Láncara, Lugo), Beatriz Canto Edrosa (Castro de Rei, Lugo), Óscar Miranda Gómez (Cospeito, Lugo), Luis Fernández Fernández (Riotorto, Lugo), Manuel Rodríguez Alonso (Mos, Pontevedra), Miguel Verde Martínez (Mos, Pontevedra), Gervasio Mouro Ares (Zas, A Coruña) e Mariña Grille Negreira (Val do Dubra, A Coruña).

RESULTADOS DA VII EXPOSICIÓN E CONCURSO POR LOTES DA GALIÑA DE MOS Valoráronse lotes formados por tres galiñas e un galo 1.º premio

Lote de Mariña Grille Negreira (Val do Dubra, A Coruña)

2.º premio

Lote de José Zapata Sánchez (Castro de Rei, Lugo)

3.º premio

Lote de Alejandro Collazo Casal (Mos, Pontevedra)

RESULTADOS DO XI CONCURSO MONOGRÁFICO DA GALIÑA DE MOS

Categoría de galos Escolléronse os mellores exemplares valorados individualmente 1.º premio

Galo de Javier Riqueza Lois (Pontevedra)

2.º premio

Galo de José Luis Freire Castedo (Pol,Lugo)

3.º premio

Galo de Cruz Lucía Grille Negreira (Tordoia, A Coruña)

Categoría de galiñas Escolléronse os mellores exemplares valorados individualmente 1.º premio

Galiña de Lourdes Mulet Abeledo (Lalín, Pontevedra)

2.º premio

Galiña de Javier Riqueza Lois (Pontevedra)

3.º premio

Galiña de Francisco José Monasterio Solveira (Vilalba, Lugo)

Autóctonas Galegas Número 11

NOVAS

63

Semana Verde 2018

CUARTO ANO DO CONCURSO “A GALIÑA E OS SEUS POLIÑOS” Este ano estiveron presentes seis galiñas con cadanseu lote de polos incubados dun xeito natural por elas mesmas e nados neses días. Os gañadores decidíronse mediante votación popular realizada polos asistentes á feira ao longo dos tres primeiros días. Tiveron que valorar tanto a beleza dos exemplares como a orixinalidade dos galiñeiros onde estaban expostos.

RESULTADOS 1.º premio

Mari Luz Gómez Fernández (Ordes, A Coruña)

2.º premio

Mari Luz Gómez Fernández (Ordes, A Coruña)

3.º premio

Alejandro Collazo Casal (Mos, Pontevedra)

Os participantes na votación popular entraron no sorteo dun lote de produtos da raza, que este ano recaeu en Rocío Míguez Filgueira, de Redondela.

Autóctonas Galegas Número 11

NOVAS

64

Semana Verde 2018

ÉXITO DE VENDAS NO MERCADO DE AVES VIVAS Catro foron os criadores que un ano máis se deron cita en Silleda para montar un mercado de aves vivas en colaboración coa Fundación Semana Verde de Galicia, no que se vendían exemplares

con idades comprendidas entre un e catro meses. Dada a multitude de asistentes interesados na raza, o resultado ao final da feira foi o de “non quedan existencias!”.

FERVEDOIRO DE COMENSAIS NO TAPIRAZAS Como non podía ser doutra forma, Boaga presentou un ano máis Tapirazas, o restaurante no que se ofrecen tapas elaboradas con produtos das razas autóctonas galegas en perigo de extinción. Esta actividade ten como obxectivo promover as nosas razas e os seus produtos, poñendo en valor as excelentes calidades culinarias e sensoriais, diferenciándoos como produtos únicos e de calidade co selo 100% Raza Autóctona.

O equipo do cociñeiro Antonio Díaz Calvo (restaurante Andarubel, Pontedeume) foi o encargado de elaborar os distintos pratos cos produtos das razas Cachena, Caldelá, Frieiresa, Limiá, Vianesa, Ovella Galega, Cabra Galega, Galiña de Mos e Porco Celta servidos durante os catros días da feira. Degustáronse ao redor de 1.000 menús.

A afluencia de público foi tan grande que se esgotaron as existencias, xa que se superaron as previsións feitas para esta edición.

Sen dúbida, as imaxes das receitas servidas abrirán o apetito dos lectores!

Entrecosto de raza Vianesa con pementos do piquillo

Autóctonas Galegas Número 11

Cabrito de raza Cabra Galega asado ao forno en dúas coccións con patacas ao romeu

Carbonara flamande de tenreira de raza Limiá

Minihamburguesas 100% cordeiro de raza Ovella Galega con cebola acaramelada

NOVAS

65

Semana Verde 2018

Goulach de raza Caldelá ao viño mencía

Minihamburguesas 100% tenreira de raza Limiá con queixo Arzúa-Ulloa

Empanada de costela de raza Frieiresa asada en pota

Ovos rotos de raza Galiña de Mos con chourizo de Porco Celta

Carne ao caldeiro de tenreira de raza Caldelá

Costeletas de cordeiro de raza Ovella Galega con mazá glasada

Posta de croca de tenreira de raza Cachena á grella

Costela de Porco Celta asada en dúas coccións e mel galego

Callos de tenreira de raza Vianesa

Cordeiro de raza Ovella Galega asado no forno

Escalopes de tenreira de raza Frieiresa á pementa

Galo de raza Mos confeitado en tarteira

“DE NÓS A VÓS”, PUNTO DE ENCONTRO OBRIGATORIO “De nós a vós” é un espazo habilitado por Boaga no Salón de Alimentación do Atlántico da Semana Verde para que os produtores das distintas razas autóctonas promocionen as súas marcas individuais.

Con este son xa sete anos desde que se puxera en marcha a iniciativa, e cada vez é máis o público que se achega para coñecer de primeira man os produtos de vacún de Cachena, Caldelá e Limiá, de Ovella Galega, de Cabra Galega e de Galiña de Mos. Nesta edición foron trece os criadores que participaron cun posto no que expuxeron e venderon coa súa marca comercial para valorizar os seus produtos e darlles novas saídas comerciais, apostando por diversas elaboracións e coidando a presentación e a imaxe propia.

Os seus nomes son: Ganadería Balín, con produtos da raza Limiá Cachenas de Pantón, de María del Carmen Álvarez Álvarez, con produtos das razas Cachena e Galiña de Mos Autóctonas Galegas Número 11

NOVAS

66

Cachenas de San Breixo, de Jordi Ánguez Grases, con produtos das razas Cachena e Galiña de Mos Explotación Juan M. Lage, de Juan Manuel Lage, con produtos da raza Caldelá Gandería Tras do Río, de M.ª Rebeca Yáñez Candamil, con produtos das razas Cachena e Galiña de Mos Granxa Castro de Madrosende, de María José Castro Abonjo, con produtos da raza Galiña de Mos Aves do Concello, de Francisco José Monasterio Solveira, con produtos da raza Galiña de Mos Chousa do Lea, de José Zapata Sánchez, con produtos da raza Galiña de Mos Gacarli SL, de Lisardo López Blanco, con produtos das razas Ovella Galega e Limiá Granxa Aeiroá, de Sandra López López, con produtos da raza Galiña de Mos A Granxa de Lola, de Víctor Fontán Álvarez, con produtos da raza Galiña de Mos Cruz Grille, de Cruz Grille Negreira, con produtos da raza Galiña de Mos Granxa Teixeiro e Pistón, de Miguel Cordero Souto, con produtos da raza Cabra Galega Foi unha oportunidade única na que se fixeron importantes contactos comerciais.

Semana Verde 2018

Ganadería Balín

Cachenas de Pantón

Cachenas de San Breixo

Explotación Juan M. Lage

Gandería Tras do Río

Granxa Castro de Madrosende

Aves do Concello

Chousa do Lea

Gacarli SL

Granxa Aeiroá

A Granxa de Lola

Cruz Grille

Granxa Teixeiro e Pistón

Autóctonas Galegas Número 11

NOVAS

BOAGA E ABANCA RENOVAN O CONVENIO DE COLABORACIÓN Aproveitando a presenza da Federación de Razas Autóctonas de Galicia e de Abanca na Semana Verde 2018, asinouse a renovación do convenio de colaboración entre ambas as dúas entidades.

Este convenio facilita que os empresarios e emprendedores asociados accedan a unha ampla oferta financeira con condicións melloradas respecto ao mercado. Poderán contratar produtos como pólizas de crédito, préstamos persoais e hipotecarios, leasing mobiliario, anticipos, avais ou liñas de desconto comercial. O protocolo tamén inclúe o acceso a toda a oferta para o sector agrogandeiro. Do mesmo xeito, os asociados adheridos poderán acceder ás vantaxes que ofrece o novo Programa Cero Comisións de Abanca, que permite deixar de pagar polo mantemento das contas e das tarxetas, pero tamén polas transferencias, os ingresos de cheques ou outros servizos habituais.

Calquera criador interesado neste convenio deberá solicitar o certificado de pertenza á asociación e achegarse á súa oficina de Abanca.

dos medios escritos e audiovisuais, como se mostra a continuación:

67

Semana Verde 2018

•http://www.europapress.es/galicia/agro00246/noticia-razas-ganaderas-autoctonaspeligro-extincion-protagonistas-feria-abanca-semana-verde-20180528110302.html Publicación en Europapress o 28 de maio.

• https://w w w.ondacero.es/emiso ras/galicia/aqui-en-la-onda-galicia07062018_201806075b1a41430cf2f254066 0b3ac.html Programa “Efecto Nova” (Onda Cero) emitido o 7 de xuño, a partir do minuto 16’ 19”. Entrevista a José Ramón Justo.

•http://www.rtve.es/alacarta/videos/telexornal-galicia/gal-20180608inf/4628278/# Telexornal Galicia de TVE emitido o 8 de xuño sobre as razas autóctonas, a partir do minuto 5’ 10” e declaracións de José Ramón Justo no minuto 6’ 12”.

•http://www.crtvg.es/rg/a-carta/a-tarde-atarde-do-dia-08-06-2018-3793277 Programa “A Tarde” (RG) emitido o 8 de xuño, a partir do minuto 16’ 34”. Entrevista a José Ramón Justo.

•http://www.crtvg.es/informativos/pechaa-semana-verde-de-silleda-cos-premios-asrazas-autoctonas Pecha a semana Verde de Silleda cos premios ás razas autóctonas”. Noticia na Crtvg o 11 de xuño.

•http://www.crtvg.es/tvg/a-carta/labranza-1483 Especial “Labranza” sobre a Semana Verde e Salimat 2018, onde as protagonistas foron as razas autóctonas galegas. Programa emitido na TVG o domingo 17 de xuño.

AS RAZAS ESPAÑOLAS TAMÉN TIVERON PRESENZA NA FEIRA A Federación de Razas Autóctonas Españolas (Federapes) estivo presente na feira cun stand no que se amosou cartelería e abundante información sobre as razas autóctonas.

GRAN DIFUSIÓN NOS MEDIOS DE COMUNICACIÓN! Cómpre sinalar que todas as actividades que levou a cabo Boaga referentes á promoción e á divulgación das razas autóctonas e os seus productos na Semana Verde 2018 implican que estas sexan en ocasións as protagonistas

Autóctonas Galegas Número 11

68

A RAZA MOS, NA FEIRA DO TRECE DE ALFOZ A parroquia alfocense de Carballido recuperou este ano a tradicional Feira do Trece, fixada para o 16 de xuño. Alí estivemos cun stand compartido cos nosos amigos do Porco Celta promovendo a Galiña de Mos.

NOVAS

COCIÑANDO UN GALO DE MOS NUN FOGÓN TRADICIONAL A Galiña de Mos e a asociación Avimós estiveron o 11 de xuño na Rectoral de San Mamede da Baña (A Coruña) gravando a elaboración dun Galo de Mos ao xeito tradicional para o programa Fogones tradicionales de Canal Cocina. O galo pertencía a criadores de Val do Dubra e o programa aínda non tiña data de emisión ao peche desta edición da revista Autóctonas Galegas. A inicia-

tiva foi posible grazas á colaboración do GDR Terras de Compostela.

XORNADAS DO CORDEIRO DE OVELLA GALEGA EN LOURENZÁ Do 14 de xuño ao 1 de xullo, o restaurante laurentino O Forno de Tovar organizou unhas xornadas gastronómicas cuxo protagonista foi o cordeiro de Ovella Galega preparado de distintos xeitos. As provedoras da carne foron Explotacións Gandeiras Soli e SAT Torre de Arcos –ambas autorizadas para o uso do logo 100% Raza Autóctona Ovella Galega–. Todos os pratos fixeron as delicias dos comensais!

MÁIS NACENZAS DE POLIÑOS, AGORA NAS PONTES O pasado 15 de xuño naceron poliños de Galiña de Mos no CEIP A Magdalena das Pontes de García Rodríguez. Os alumnos desfrutaron moito do momento e, coma noutras ocasións, levamos un galo e unha galiña á aula para ofrecerlles unha charla divulgativa.

Autóctonas Galegas Número 11

NOVAS

MUROS FESTEXA A CACHENA UNHA VEZ MÁIS O 30 de xuño celebrouse a V Festa da Cachena da Comunidade de Montes de Santa Mariña de Esteiro, no concello coruñés de Muros. A cita gastronómica non defraudou os padais das preto de trescentas persoas que se congregaron na praia de Artón.

A CACHENA VOLVEU AO FESTIVAL CELTA DE ORTIGUEIRA Do 12 ao 15 de xullo desenvolveuse o 40.º Festival Internacional do Mundo Celta de Ortigueira –declarado Festa de Interese Turístico Internacional– e, como na edición anterior, alí estivo o food truck Autga alimentando os festivaleiros con deliciosas hamburguesas de Cachena 100% Raza Autóctona. Todo un éxito!

69

EXALTACIÓN DO GALO MOS EN PONTEVEDRA A Asociación Gastronómica Vacaloura promoveu a segunda edición das Xornadas de Exaltación do Galo de Mos no bar-restaurante Chincho II de Lusquiños, na parroquia pontevedresa de Tomeza, que tivo lugar o 22 de xuño. O produto foi proporcionado polo criador Augusto Fontán García. A cociñeira dona Ana foi galardoada neste encontro co premio Meiga Rebelde pola súa traxectoria na cociña e polo seu bo facer.

III XORNADAS DA LIMIÁ NO RESTAURANTE SUSO O restaurante Suso, en Castro de Ribeiras de Lea (Castro de Rei, Lugo), organizou por terceiro ano consecutivo unhas xornadas gastronómicas dedicadas á raza Limiá.

A carne proviña de Ganadería Taluco, situada na parroquia castrexa de Loentia. Tanto a gandería como o restaurante son operadores autorizados para o logotipo 100% Raza Autóctona Limiá. As xornadas desenvolvéronse do 21 de xullo ao 3 de agosto.

Autóctonas Galegas Número 11

NOVAS

70

A OVELLA GALEGA, PRESENTE NA DÉCIMA ANDAINA DE ARMARIZ

LA VUELTA LEVOU OS PRODUTOS DE AVIMÓS E ASOVEGA POR TODA ESPAÑA

O sábado 4 de agosto celebrouse a décima andaina solidaria en Armariz (Nogueira de Ramuín). Como en edicións anteriores, o criador da raza Ovella Galega da Finca A Tellada participou como patrocinador do evento e repartiu información sobre esta e outras razas autóctonas galegas. Ademais, organizou un sorteo no que o gañador levou un agasallo relacionado coas nosas razas.

Dende as asociacións de Avimós e Asovega colaborouse un ano máis coa Asociación Provincial de Empresarios de Hostelería e Turismo de Lugo (Apehl) na promoción dos produtos de calidade galegos durante La Vuelta Ciclista a España, que se celebrou do 25 de agosto ao 16 de setembro en 21 etapas. Uns días antes, concretamente o luns 13 de agosto, asistiuse á presentación desta edición na oficina de turismo de Lugo, onde se explicou que os produtos da Galiña de Mos e da Ovella Galega estarían presentes en todas as etapas da competición.

… E A GALIÑA DE MOS, NA MOSTRA AVÍCOLA DE SOBER! Con motivo da Feira da Rosca de Sober do pasado 12 de agosto, tivo lugar unha exposición de avicultura na que a nosa raza Galiña de Mos estivo presente. O criador Gonzalo Rodríguez Lamblín foi o encargado de levar algúns dos seus exemplares a este concorrido evento.

A FEIRA DO 21 CONTOU COA NOSA GALIÑA DE MOS Os criadores da raza Galiña de Mos Ramón Cillero, María José Castro, da granxa Castro de Madrosende, e David Santos, da granxa Castelo de Alcobre, es-

Autóctonas Galegas Número 11

tiveron o 19 de agosto na Feira do 21, celebrada na parroquia de Piloño, no concello pontevedrés de Vila de Cruces.

NOVAS

71

AMOSAMOS AS NOSAS RAZAS NA FEIRA MEDIEVAL DE MACEDA Con motivo da Feira Medieval da Vila, que se celebrou o 15 de agosto en Maceda (Ourense), os criadores de razas autóctonas deste concello quixeron facer un esforzo por darlles a coñecer a todos os veciños e visitantes este tipo de gando.

Na exposición, que estivo nun espazo privilexiado, como é a carballeira que rodea o castelo, participaron animais da raza Ovella Galega, levados por José Manuel González Lamelas;

de Cabra Galega, da explotación de Visitación Cid Fariñas; da raza Limiá, do rabaño de María José Martínez Peña; da Vianesa, da gandería Escuadro SC e de Miguel Gómez García; e da Caldelá, cuxos exemplares viñan das granxas de Javier Blanco González, José González Carballo e Juan Manuel Lage Cid. Unha curiosidade: esta é a comarca galega que concentra o maior número de exemplares de Caldelá, a cal se atopa en perigo de extinción.

A OVELLA GALEGA PRESUME DE CALIDADE NA FÍA DA LÁ O 1 de setembro estivemos presentes nunha nova edición da Fía da Lá, en Lavandeira, concello de Cabanas (A Coruña), onde participamos cun posto no que ofrecemos abundante información da raza e das características da lá de Ovella Galega.

Esta feira está organizada pola Asociación de Mulleres Cabanas

Rural e supón unha excelente iniciativa para poñer en valor a lá da ovella, indicar as distintas características e variedades que existen, e recuperar as tradicións e as diferentes propostas para confeccionar pezas de roupa con este tecido.

Autóctonas Galegas Número 11

72

NOVAS

ASISTIMOS Á FEIRA TRADICIONAL DOS REMEDIOS EN PONTEAREAS A XII Feira Tradicional dos Remedios, celebrada o 8 de setembro en Ponteareas (Pontevedra), contou coa presenza das razas Cabra Galega, Ovella Galega e Galiña de Mos da man dos criadores Miguel Amaro, Alejandro Collazo, Álvaro Rodríguez e Hugo, da gandería Os Bravos, que se xuntaron nunha mostra gandeira que

foi moi visitada. As rúas da localidade estiveron cheas de xente durante toda a xornada e púxose de manifesto o acerto de achegar o gando á cidade, xa que moita xente pode así observar as nosas ganderías mais o traballo que estamos a desenvolver.

UN ANO MÁIS, A CABRA GALEGA VOLVEU A MERLÁN

BOAGA PARTICIPA NA TERCEIRA REUNIÓN DE AFINET

Capriga participou o 16 de setembro nunha nova edición da Festa da Cabra de Merlán organizada pola Asociación de Veciños de Santo Tomé de Merlán, en Chantada. Fíxoo cun posto desde o que repartiron abundante información sobre a raza.

O 21 de setembro, persoal de Boaga asistiu á terceira reunión da Rede Galega de Innovación Agroforestal (Afinet), en Guntín (Lugo). Nesta ocasión, a xornada de traballo centrouse no debate sobre as innovacións agroforestais identificadas en Europa polas redes do proxecto AFINET. Podedes seguir o proxecto na seguinte web: http://www.eurafagroforestry.eu/es/afinet

DE PROMOCIÓN NA FEIRA DO POLDRO DE MURAS As nosas razas autóctonas estiveron o pasado 23 de setembro na Feira do Poldro e do Gando de Monte en Muras. Alí estivemos cun posto facendo promoción, asesorando e repartindo abondosa información sobre a nosa gandería autóctona.

Autóctonas Galegas Número 11

NOVAS

73

Expolugo

AS AUTÓCTONAS ENCHERON AS RÚAS NA EXPOLUGO 2018 O sábado día 6 celebrouse un desfile polas rúas de Lugo para achegar a Feira Gandeira a todos os participantes no San Froilán 2018.

Percorreron as rúas da cidade exemplares de Ovella Galega, de Cabra Galega e de Galiña de Mós. Ademais, nesta ocasión os criadores acudiron ataviados con vestimentas típicas da primeira metade do século pasado para darlle máis vistosidade ao acto.

Raza Cabra Galega

Razas Caldelá e Cachena

A exposición de gando autóctono que tivo lugar no Pazo de Feiras e Congresos contou con representación de todas as nosas razas autóctonas. Levaron exemplares de raza Cachena as ganderías de M.ª Carmen Álvarez Álvarez (Pantón), Jordi Ánguez Grases (Triacastela) e Gonzalo Seoane Prado (Vilalba); os animais de raza Vianesa pertencían á gandería Gayo, de Rocío Lago Gancedo (Triacastela); en representación da raza Caldelá participaron as xovencas da explotación de Ana y Alejandro SC (A Pontenova); as reses de raza Frieiresa procedían da gandería Armental, de José Rodríguez Teijeiro (Begonte), mentres que do concello veciño de Castro de Rei eran os exemplares de raza Limiá de Ganadería Taluco, propiedade Ana María Teijero Castro. En representación da Cabra Galega houbo exemplares procedentes da gandería de Alberto Santín (Samos), mentres que os de Ovella Galega pertencían a Luis Fernández Fernández (Riotorto) e á gandería Mourelle (A Pontenova). A maiores, no posto instalado pola criadora Sandra López López (Láncara), todo aquel visitante que o desexase podía facerse con algún exemplar de Galiña de Mos.

Raza Frieiresa

Raza Ovella Galega

A Raza Limiá volveu estar presente tras anos de ausencia nesta exposición

Raza Vianesa Autóctonas Galegas Número 11

74

NOVAS

Expolugo

Noutro espazo do pavillón atopábanse os expositores, onde a Granxa Aeiroá vendía produtos marcados co logotipo 100% Raza Autóctona Galiña de Mos e onde Ramón Vázquez (Carnicería Eurolemos) e Jordi Ánguez (Cachenas de San Breixo) venderon carne procedente das súas explotacións, tamén distinguidas as dúas con este selo de calidade.

Nova edición do concurso de Galiña de Mos

Aproveitando o evento, celebrouse o tradicional Concurso-Exposición Monográfico Provincial da raza Galiña de Mós, que xa vai pola súa sexta edición e que contou cunha nutrida representación.

Entre os criadores participantes atopábanse Javier Álvarez Cela (Becerreá), Carlos Pereira Fernández (Becerreá), José Zapata Sánchez (Castro de Rei), Beatriz Canto Edrosa (Castro de Rei), Óscar Miranda Gómez (Cospeito), Sandra López López (Láncara), Manuel Alberto Fernández Fraga (Outeiro de Rei), Roberto Raposo Díaz (Pedrafita do Cebreiro), Emiliano Pol Ferreiro (Pedrafita do Cebreiro), José Luis Freire Castedo (Pol), Luis Fernández Fernández (Riotorto), Jorge Ánguez Grases (Triacastela) e Francisco José Monasterio Solveira (Vilalba).

Os premios nesta ocasión foron para:

Categoría de galiñas 1.º premio 2.º premio 3.º premio

José Luis Freire Castedo (Pol) Beatriz Canto Edrosa (Castro de Rei) Luis Fernández Fernández (Riotorto)

Categoría de galos 1.º premio 2.º premio 3.º premio

Autóctonas Galegas Número 11

Sandra López López (Láncara) José Luis Freire Castedo (Pol) Francisco José Monasterio Solveira (Vilalba)

NOVAS

A RAZA VIANESA FOISE DE PROMOCIÓN A MONTEDERRAMO

75

A GALIÑA DE MOS VOLVE TRIUNFAR NA CASA O derradeiro domingo de outubro a Galiña de Mos anotou outro grande éxito de asistencia á ExpoDegustación organizada na localidade de onde tomou o nome, San Xiao de Mos, no concello de Castro de Rei.

A carne de raza Vianesa púidose degustar novamente nas xornadas gastronómicas que se celebraron o 12 de outubro no restaurante Casa Elvira, en Montederramo (Ourense).

Alí leváronse a cabo diversas preparacións con carne 100% Raza Autóctona Vianesa, coincidindo coa XXV Festa da Carne en Montederramo.

Ademais, a gandería Cimadevila, con José Blanco á fronte, estivo vendendo os produtos procedentes da súa explotación e promovendo esta excelente raza.

Pese ás adversas condicións climatolóxicas, case 1.000 persoas se achegaron a degustar os produtos da nosa raza e asistiron á sétima edición da Exposición-Concurso Comarcal da raza, na que unha femia propiedade de José Luis Freire Castedo (Suegos, Pol) foi escollida como mellor galiña da exposición e un macho da explotación de José Zapata Sánchez (Castro de Ribeiras de Lea, Castro de Rei) logrou o recoñecemento ao mellor galo.

ABRE AS SÚAS PORTAS A GRANXA ESCOLA A CAPILLA O venres 12 de outubro presentouse a nova Granxa Escola A Capilla, na parroquia de Lentellais (O Bolo, Ourense), un negocio propiedade de María Elisa Camino Leiro, criadora das razas Ovella Galega e Galiña de Mos. Estas dúas razas farán as delicias de nenos e maiores

durante as súas visitas a esta granxaescola; tamén poderán mercar os seus produtos, os cales se comercializarán, coma sempre, baixo os logotipos 100% Raza Autóctona Ovella Galega e 100% Raza Autóctona Galiña de Mos.

Autóctonas Galegas Número 11

76

NOVAS

BOAGA, PREMIO DE CULTURA GASTRONÓMICA 2018 Os Premios da Crítica de Galicia, na modalidade de Cultura Gastronómica, premiaron na súa XLI edición o labor dos nosos criadores e técnicos, que con esforzo e ilusión levan traballando xa dende o ano 2001 (momento no que se constitúen as asociacións de criadores das razas Cachena, Caldelá, Frieiresa, Limiá, Vianesa, Ovella Galega, Galiña de Mos e Cabra Galega, e mais a federación, Boaga) polo recoñecemento dos nosos animais autóctonos.

Estes galardóns institúense coa finalidade de facer público o recoñecemento que, dentro do marco xeral da cultura galega, merezan os labores individuais ou colectivos que cada ano se traduzan en achegas relevantes para os diversos ámbitos da creación cultural e da investigación en Galicia.

De entre todas as propostas presentadas, o xurado –formado polo cociñeiro Alberto González Prelcic (en representación do Grupo Nove, gañador da edición anterior), Teresa Cuíñas Lavandeira (xornalista da TVG), Taciana Díaz Mariño (xornalista), Manuel Hermo Piñeiro (profesor da escola de Hostalería de Pontevedra), María Mosquera Leal (e-asesora, colaboradora da revista Benbo), Alejandro Rubín Carballo (director de Expourense) e Luís Marconi Suárez (APCG)– acordou conceder o Premio de Cultura Gastronómica 2018 á Federación de Razas Autóctonas de Galicia (Boaga).

A nosa federación recibe este galardón por “ter impacto en todo o territorio, asentar poboación en contornas rurais, incorporar xente nova ao traballo gandeiro, coidar colateralmente do medio ambiente e facer chegar o produto aos mercados máis selectos de España”, explicaron. Para nós, este é un recoñecemento ao noso traballo por potenciar e ser reflexo de riqueza, innovación, compromiso e posta en valor da identidade gastronómica de Galicia, ademais de ser a representación de todo o proceso que vai dende a produción ata o prato e do evidente traballo de recuperación das razas autóctonas galegas e dos produtos propios e únicos da nosa terra.

No nome de Boaga recolleu o premio o director técnico das asociacións de criadores das razas bovinas Cachena, Caldelá, Frieiresa, Limiá e Vianesa, Juan José Lama López. Foron gañadoras en ante-

Autóctonas Galegas Número 11

riores edicións entidades coma Grupo Cuevas, Artesáns da Pesca e Grupo Nove. Os tres finalistas ao galardón foron este ano Terras da Mariña, Sociedade Cooperativa Galega e Mexillón de Galicia Denominación de Orixe Protexida.

NOVAS

77

BIOHERITAGE, O NOVO PROXECTO DA FEDERACIÓN DE RAZAS AUTÓCTONAS DE GALICIA Está en marcha un novo proxecto europeo Interreg-Sudoe Bioheritage SOE2/P5/EO639, titulado “Protección y fomento de los espacios naturales mediante la puesta en valor de razas ganaderas autóctonas como patrimonio de biodiversidad y activo turístico”, do que somos socios beneficiarios. Este proxecto, concedido en febreiro de 2018 na categoría de “Medio ambiente y eficiencia de recursos”, e que foi seleccionado xunto con outros 20 aprobados na segunda convocatoria Interreg-Sudoe, comezou en abril deste ano e rematará en marzo de 2021.

O proxecto pretende a busca de estratexias integradas e sinerxías entre as razas autóctonas de España, Francia e Portugal e as actividades de promoción turística, promoción dos produtos alimentarios destas e a integración das razas nos espazos naturais protexidos para a potenciación e a valorización das razas autóctonas na súa contorna.

Medio Ambiente y Ordenación del Territorio da Junta de Andalucía, a Asociación de Criadores de Raza Bovina Minhota de Portugal e os franceses Cámara de Comercio e Industria de Gers, Parque Natural Regional de Pyrénees Ariegeoises e Parque Natural Regional Périgord-Limousin).

Esta colaboración entre entidades de distintos países é esencial para compartir estratexias e solucións comúns a problemáticas similares coas razas autóctonas en perigo de extinción, cuxos fins son os mesmos, que as razas gandeiras autóctonas sexan motor de desenvolvemento socioeconómico local mediante a súa explotación turística, a posta en valor do seu atractivo turístico e singularidade gastronómica, a súa explotación sostible e os vínculos co

patrimonio cultural intanxible de cada rexión.

Xa se fixeron reunións de lanzamento e coordinación. Os traballos seguirán avanzando e, entre eles, incluirase a participación de criadores das asociacións integradas en Boaga, cuxas explotacións se atopan en Galicia.

Nas seguintes ligazóns pódense consultar todos os proxectos aprobados, incluído o noso: http://www.interreg-sudoe.eu/proyectos/ los-proyectos-aprobados/181-proteccion-yfomento-de-los-espacios-naturales-mediante-la-puesta-en-valor-de-razas-ganaderasautoctonas-como-patrimonio-de-biodiversidad-y-activo-turistico. http://www.interreg-sudoe.eu/proyectos/ segunda-convocatoria.

Bioheritage está subvencionado nun 75 % con fondos Feder e desenvólvese entre oito socios de España, Portugal e Francia (a Deputación de Cádiz, a Deputación de Xaén, a Federación de Razas Autóctonas de Galicia, a Consejería de

LAGAR OFRECEU TAPAS DE GALO DE MOS O Galo de Mos foi o protagonista no barrio da Milagrosa de Lugo o domingo 4 de novembro. O motivo non foi outro que o feito de que Lagar Cervecería fixese unha tapa elaborada con galo desta raza acompañada do vermú especial da casa.

Os produtos procederon da granxa artesanal Chousa do Lea, de Castro de Ribeiras de Lea. Dende logo, este foi un xeito diferente (e delicioso!) de dar a coñecer o produto.

A LIMIÁ, A CACHENA E A GALIÑA DE MOS VESTÍRONSE DE ETIQUETA NEGRA Os días 10, 11 e 12 de novembro celebrouse na cidade de Pontevedra a feira Etiqueta Negra, unha xornada gastronómica de tipo gourmet na que participaron tres ganderías de razas autóctonas. Representando a Limiá estivo Antonio Pérez “Tonecho”, coa súa marca Ganadería Balín. A Cachena, que participou grazas á gandería Cachenas de San Breixo, de Jordi Ánguez, e a Galiña de Mos, que acudiu da man da criadora Sandra López coa marca Aeiroá, tiveron un posto conxunto e ofreceron, ademais, unha charla divulgativa sobre os métodos de traballo e os produtos que obteñen nas súas explotacións.

Tamén houbo numerosas degustacións e un showcooking organizado polo restaurante Chanfainas (operador autorizado para o logotipo 100% Raza Autóctona Limiá), no que o seu cociñeiro, Oliver, se encargou de presentar pratos elaborados con produtos de Limiá procedentes de Ganadería Balín. O tartar de corazón, os callos e a empanada de faldra de vaca Limiá fixeron as delicias do público asistente!

Autóctonas Galegas Número 11

78

NOVAS PORCO CELTA

ÉXITO DO X COCIDO DO PORCO CELTA

XORNADAS GASTRONÓMICAS NO RESTAURANTE OS PENDELLOS O 18 de febreiro puxéronse en marcha as primeiras xornadas de cocido do Porco Celta en Chantada, no restaurante Os Pendellos. Os asistentes puideron degustar diversos produtos derivados da raza elaborados por Tres Fuciños S. Coop. Galega, operador autorizado para o emprego do logotipo 100% Raza Autóctona Celta.

Os amantes da carne de porcino tiveron unha cita ineludible o pasado 27 de xaneiro, a do X Cocido do Porco Celta da Comarca de Sarria, que se desenvolveu en varios restaurantes da capital sarriá. O evento celebrouse no marco da segunda edición de Fiporco, unha feira dedicada ao porco e aos seus exquisitos produtos gastronómicos. Asoporcel acudiu ao encontro cun stand informativo de atención ao público.

ASOPORCEL, CON BOAGA EN XANTAR Asoporcel, en colaboración coa Federación de Razas Autóctonas de Galicia (Boaga), estivo presente na XIX edición do Salón Internacional de Turismo Gastronómico, que se levou a cabo do 31 de xaneiro ao 4 de febreiro de 2018 en Ourense. A asistencia a este tipo de eventos permite darlle a coñecer ao público as razas autóctonas galegas en perigo de extinción.

XUNTOS TAMÉN NA FESTA DO GRELO DAS PONTES O Porco Celta e as demais razas autóctonas participaron na XXXVIII Festa do Grelo das Pontes (A Coruña) os días 10 e 11 de febreiro.

O criador Manuel Rouco, de Vilalba (Lugo), asistiu con varios exemplares vivos procedentes da súa explotación. Tamén tivemos un stand informativo para amosar e informar os visitantes das características e as peculiaridades desta raza autóctona galega.

Autóctonas Galegas Número 11

UN CERTAME DE BARISTAS CON SABOR A PORCO CELTA Do 21 ao 23 de febreiro do 2018 convocouse no IES de Foz (Lugo) o XI Campionato Internacional de Baristas. O variado público que alí se congregou puido obter información da raza Porco Celta e dos seus produtos derivados a través dun posto informativo con diverso material de promoción.

ASOPORCEL CONCORREU Á I FEIRA DE RAZAS AUTÓCTONAS DA MARIÑA A raza Porco Celta asistiu á I Feira de Razas Autóctonas Galegas da Mariña, que acolleu o concello lucense do Valadouro o día 3 de febreiro. Exemplares vivos de Porco Celta compartiron espazo con outras razas no recinto expositivo acondicionado para a ocasión. A nosa asociación estivo presente cun stand informativo de atención ao público, no que se distribuíu diversa información sobre a raza.

NOVAS PORCO CELTA

O PORCO CELTA CÓASE NO SALÓN BIOCULTURA 2018 Os días 2, 3 e 4 do pasado mes de marzo a raza Porco Celta, da man de Slow Food Compostela, estivo presente na Feira de Produtos Ecolóxicos e Consumo Responsable BioCultura 2018, celebrada por primera vez en Galicia, concretamente en EXPOCoruña. Participamos cun stand informativo con diverso material de promoción da raza e dos seus produtos posto á disposición de todo o público asistente.

79

… E TAMÉN NA FESTA DO QUEIXO DE ARZÚA En paralelo a BioCultura, tiña lugar a 43.ª Festa do Queixo en Arzúa (A Coruña), na que as bondades do Porco Celta e os seus produtos derivados estiveron representadas, nesta ocasión, polo noso operador autorizado Verde Cúbico.

A CARNE CELTA, PROTAGONISTA DA FESTA DO LACÓN CON GRELOS DE ORDES

ESTIVEMOS NO MERCADO DA PRIMAVERA DO VALADOURO

A localidade de Mesón do Vento, no concello coruñés de Ordes, acolleu o 10 de marzo a XX Edición da Festa do Lacón con Grelos, na que o Porco Celta tivo unha presenza destacada cunha exposición de animais vivos procedentes da explotación colaboradora de Carmen Rey (Oroso, A Coruña).

O 23 e o 24 e marzo, O Valadouro acolleu o seu Mercado Tradicional Anual de Primavera, ao que asistiu o criador local Adrián Sixto cun posto de viandas de Porco Celta, que concorreron con outros produtos artesanais e da horta.

UN YOUTUBER PROMOVE O PORCO CELTA NA REDE A raza Porco Celta foi a protagonista da campaña deste ano do Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación para promover o logotipo 100% Raza Autóctona. Para iso, o famoso youtuber Sergio Azogue Barberarena, máis coñecido por “SuperPilopi”, publicou no seu canal “Que el Papeo te acompañe” a receita “Leitón a baixa temperatura”, que contou con máis de 400.000 reproducións.

O vídeo está dispoñible na súa canle de YouTube.

LUCIMENTO DE EXEMPLARES DA RAZA NA MAGRECO Os días 24 e 25 de marzo tivo lugar a VI edición da Feira de Maquinaria Agrícola e Produtos Ecolóxicos, Magreco, en Boimorto (A Coruña), na que a raza Porco Celta estivo presente cun stand informativo con diverso material divulgativo e con exposición de exemplares vivos procedentes da explotación de Carmen García Arteaga, de Vila de Cruces (Pontevedra).

Autóctonas Galegas Número 11

80

DIVULGACIÓN DA RAZA ENTRE ESTUDANTES DE VETERINARIA Ao longo do mes de marzo, diferentes grupos de alumnos da Facultade de Veterinaria de Lugo visitaron in situ a explotación colaboradora Fraga do Coto, situada no concello lucense de Vilalba, para así coñecer máis de preto as características e os sistemas de cría e manexo da raza Porco Celta.

… E NA DO CHAMPIÑÓN DE ORDES E NA DA CARNE AO CALDEIRO DE CARBALLEDO O noso colaborador Tres Fuciños S. Coop.

Galega, operador autorizado para o uso do logotipo 100% Raza Autóctona Celta, participou cun posto informativo na XVIII Feira da Carne ao Caldeiro e Produtos Locais de Carballedo (8 de abril) e na XXIX Festa do Champiñón de Ordes (28 e 29 de abril). En ambas as localidades, os visitantes puideron degustar diversos produtos derivados do Porco Celta.

NOVAS PORCO CELTA

ASOPORCEL, NA MOEXMU XUNTO CON BOAGA As razas autóctonas galegas, da man de Boaga e Asoporcel, estiveron presentes na XXXIV edición da Mostra Exposición de Muimenta, celebrada os días 6, 7 e 8 de abril no recinto feiral Manuel Vila cun stand informativo con diverso material divulgativo.

NA FESTA DO QUEIXO DE SAN SIMÓN DA MAN DE VERDE CÚBICO Os días 7 e 8 de abril asistimos á XXIV Festa do Queixo de San Simón da Costa, que tivo lugar en Vilalba (Lugo), á través do noso operador autorizado Verde Cúbico, que deu a coñecer a súa marca Pata Celta e lles ofreceu a todos os interesados a posibilidade de adquirir diversos produtos derivados da raza.

EN FRIOL RÉNDENLLE HOMENAXE AO PORCO CELTA O 7 de abril celebrouse con grande éxito de afluencia a III Festa do Porco Celta de Friol, promovida polos criadores da raza que integran a explotación extensiva do MVMC de Carballo, da que tamén proviñeron as canais que se asaron ao espeto para a súa posterior degustación.

LUCIMENTO DA RAZA NO II FRIULIO

A comarca de Friol acolleu os días 12 e 13 de maio o II Friulio CastrexoRomano, no que houbo espazo para mostrar animais vivos de Porco Celta propiedade do criador local Antonio Díaz Arias, de Guldriz.

PORCO CELTA PARA REPOÑER FORZAS NO MEDIO MARATÓN CIDADE DE LUGO Participantes e público asistente ao II Medio Maratón Cidade de Lugo, que se desenvolveu o 13 de maio na cidade das Murallas, puideron coñecer e degustar os diferentes produtos derivados do Porco Celta e recibir información sobre a raza con variado material divulgativo.

Autóctonas Galegas Número 11

NOVAS PORCO CELTA

PROMOCIÓN DA RAZA NO SAN ISIDRO DE SARRIA E DE ROIS Os días 12 e 13 de maio estivemos na XXX Mostra Gandeira San Isidro de Sarria (Lugo), na que se puideron degustar os numerosos produtos da raza e adquirir diverso material divulgativo no stand dun dos nosos operadores autorizados para o uso do logotipo 100% Raza Autóctona.

81

PATA CELTA, NA FEIRA DA TENREIRA GALEGA E NA FESTA DA TROITA A marca Pata Celta, do noso operador autorizado Verde Cúbico, deixouse ver na XX Feira Degustación da Tenreira Galega, celebrada os días 29 de abril e 1 de maio na Pobra de San Xiao (Láncara, Lugo), e tamén na XXII Festa da Troita, que tivo lugar en Sigüeiro (Oroso, A Coruña) os días 11, 12 e 13 de maio.

Á semana seguinte participamos na Mostra Gandeira de Razas Autóctonas de Rois (A Coruña), organizada con motivo dos festexos de San Isidro Labrador, e fixémolo da man dos criadores Manuel e Ana, donos da explotación Fogar do Selmo, que expuxeron varios exemplares vivos da raza.

COA GALIÑA DE MOS, NA FEIRA DO TRECE DE ALFOZ O día 16 de xuño a parroquia alfocense de Carballido, en Lugo, recuperou a tradicional Feira do Trece. Nela puidéronse ver exemplares vivos da raza Porco Celta procedentes das explotacións de Adrián Sixto, do Valadouro, e de Manuel Rouco, de Vilalba, así coma un stand con variado material publicitario. Ademais, os asistentes tiveron

EN FOOD TRUCK NO FESTIVAL DE ORTIGUEIRA

ocasión de degustar e adquirir diversos produtos no posto do operador autorizado Embutidos Hermelino, tamén do Valadouro.

O PORCO CELTA SORPRENDEU NA XUNTANZA DE PALILLEIRAS DE MOS A raza Porco Celta non faltou á cita da XI Xuntanza de Palilleiras de Mos, que se celebrou o día 16 de xuño en Mos (Pontevedra). As palilleiras e demais participantes na mostra, ao igual que os asistentes, desfrutaron dos produtos de Porco Celta elaborados polo operador autorizado Tres Fuciños S. Coop. Galega.

Ortigueira celebrou a 40.ª edición do seu Festival do Mundo Celta do 12 ao 15 de xullo e ata alí se desprazou, unha vez máis, o food truck Autga, do noso operador Antonio Díaz Calvo, que ofreceu atraíntes e deliciosas propostas culinarias elaboradas con carne de Porco Celta.

Autóctonas Galegas Número 11

82

NOVAS PORCO CELTA

II CONCURSO GALEGO MORFOLÓXICO DA RAZA

Semana Verde 2018

O II Concurso Galego Morfolóxico da Raza Porco Celta, celebrado durante o transcurso da Semana Verde de Galicia (Silleda, 7-10 de xuño), xuntou animais de criadores das catro provincias galegas e englobou tres categorías: a de machos reprodutores (cualificables a partir dos 7 meses), a de femias reprodutoras (cualificables a partir dos 10 meses) e a de femias de recría.

A valoración dos exemplares correspondeulle ao director do Centro de Recursos Zooxenéticos de Galicia, Cástor Rivero, que avaliou os diferentes caracteres morfolóxicos característicos da raza polo sistema de cualificación por puntos segundo o Decreto 149/2011.

Así mesmo, houbo exposición de animais da raza procedentes da explotación que o Instituto Ourensán de Desenvolvemento Económico (Inorde) ten na finca de Armariz, en Nogueira de Ramuín (Ourense).

No concurso morfolóxico participaron un total de 12 machos e 37 femias de diferentes explotacións colaboradoras que se atopaban en currais individuais debidamente identificados.

RESULTADOS DO CERTAME Categoría

Exemplar premiado

Titular da explotación

1.º premio femias

LU17912

Manuel Rouco Villares (Vilalba, Lugo)

2.º premio femias

OU8249

José Vega Eiras (Ponte de Outeiro, Lugo)

3.º premio femias

C12669

Carmen Jacobo Varela (Agolada,, Pontevedra)

1.º premio machos

LU16506

Carmen Novío Tuñas (Outes, A Coruña)

2.º premio machos

OU8214

José Barreira Alonso (Muimenta, Lugo)

3.º premio machos

LU16367

José Zapata Sánchez (Castro de Ribeiras Lea, Lugo)

1.º premio recría

PC462

Isabel Rodríguez Hermida (Lalín, Pontevedra)

2.º premio recría

PC464

Isabel Rodríguez Hermida (Lalín, Pontevedra)

3.º premio recría

PC188332

José Barreira Alonso (Muimenta, Lugo)

I CONCURSO NACIONAL DE MANEXO DE PORCO CELTA Sen dúbida, o evento que causou máis expectación entre o público foi o I Concurso Nacional de Manexo da Raza Porco Celta. Os concursantes tiñan que guiar os seus porcos por un circuíto simulando distintos espazos dunha explotación gandeira ata o remate, que consistía en introducir o animal nun remolque de gando.

Todo isto debíase facer cumprindo en todo momento a normativa de benestar animal. A porca Mora, guiada por Raquel Méndez, de Rubiá (Ourense), conseguía facelo en 34 segundos, un menos que o segundo clasificado, Asia, guiado por José Vega, de Castro do Rei (Lugo). O terceiro clasificado foi Cesáreo, guiado por Saúl Rouco, de Vilalba (Lugo).

O vídeo do concurso está dispoñible na web de Asoporcel.

Participaron un total de 8 animais, cuxos propietarios son: • Virtudes Bravo Paz, de Culleredo (A Coruña) • César Roo Maneiro, de Vilagarcía (Pontevedra) • Manuel Rouco Villares, de Vilalba (Lugo) • David Martínez Arias, de Piñor (Ourense) • Raquel Méndez Ramos, de Rubiá de Valdeorras (Ourense) • José Vega Eiras, da Ponte de Outeiro (Castro de Rei, Lugo) • Carmen Jacobo Varela, de Agolada (Pontevedra) • Antonio Díaz Arias, de Friol (Lugo) Autóctonas Galegas Número 11

Dende Asoporcel queremos felicitar a todos os criadores que participaron nalgún dos dous certames celebrados dentro desta nova edición da Semana Verde

NOVAS PORCO CELTA

AMPLA REPRESENTACIÓN NO SALIMAT En paralelo á Semana Verde, celebrouse unha nova edición do Salón de Alimentación Atlántico (Salimat), tamén no recinto feiral de Silleda, no que houbo unha ampla representación de operadores autorizados para o uso do logotipo 100% Raza Autóctona Celta, tanto produtores coma transformadores e comercializadores, xunto co resto das razas autóctonas.

83

Semana Verde 2018 Todo o público puido mercar e degustar os diferentes produtos que alí se expoñían, tales coma o xamón, o chourizo e o salchichón de raza Porco Celta.

A Horta de Teodoro (Palas de Rei, Lugo), con carne fresca e produtos elaborados procedentes de animais da súa propia explotación.

Embutidos Hermelino (O Valadouro, Lugo), con produtos da raza Porco Celta procedentes da súa propia explotación.

O Salón de Alimentación do Atlántico actúa de axente dinamizador para adquirir contactos e abrir novos mercados, ademais de poñer en valor un animal criado dun xeito san e natural do que se obteñen uns produtos diferenciados e de calidade. Este evento tamén permite promover as propias marcas e dalas a coñecer entre os consumidores, aos que se lles presentan diferentes elaborados nos que sempre se coida a imaxe, a presentación e a trazabilidade; por iso se obtén un balance positivo en canto a participación.

Tres Fuciños S. Coop. Galega (Boiro, A Verde Cúbico (A Coruña) e súa marca Pata Coruña), con produtos elaborados a partir Celta, con produtos elaborados. Como no- de animais procedentes das explotacións vidade, ofreceu croquetas de Porco Celta. colaboradoras dos seus cooperativistas.

SABOR CELTA NO SON DO CAMIÑO O noso operador autorizado Verde Cúbico, coa súa marca Pata Celta, foi un dos encargados do avituallamento dos asistentes ao festival O Son do Camiño, celebrado no santiagués Monte do Gozo os días 28, 29 e 30 de xuño. O público quedou encantado co sabor e coa calidade dos produtos ofrecidos!

DE PROMOCIÓN NO ENCONTRO DE ARTESANÍA DE GALICIA Os días 6, 7 e 8 de xullo desenvolveuse o VII Encontro de Artesanía Tradicional e Popular de Galicia nos Pendellos de Agolada (Pontevedra). O noso operador autorizado Tres Fuciños S. Coop. Galega ofreceulles aos asistentes diversos produtos elaborados derivados da raza Porco Celta xunto con numeroso material divulgativo.

EMBUTIDOS HERMELINO, NO XX MERCADO MEDIEVAL DE ALFOZ Os días 20 e 21 de xullo tivo lugar o XX Mercado Medieval en Alfoz (Lugo), no que a raza Porco Celta non podía faltar. Deste xeito, os asistentes puideron mercar diversos produtos elaborados con esta carne no stand do operador autorizado Embutidos Hermelino, do Valadouro.

Autóctonas Galegas Número 11

84

NOVAS PORCO CELTA

O PORCO CELTA SABOREOUSE EN MULTITUDE DE FESTIVAIS DENTRO E FÓRA DE GALICIA Durante todo o mes de xullo multitude de eventos festivos e gastronómicos percorreron toda a xeografía galega e incluso nacional –Portamérica (Caldas de Reis, Pontevedra), Resurrection (Viveiro, Lugo), MadCool (Madrid), AtlanticFest (A Illa de Arousa, Pontevedra), Street Stunts (A Coruña), Oenach Atlántico (Narón, A Coruña), Festival Loro Facu (Miño, A Coruña), Xornadas de Cultura Mariñeira “Muros mira ao mar” (Muros, A Coruña)– onde a concorrencia tivo oportunidade de degustar chourizos, empanadas, xamón, croquetas e hamburguesas de Porco Celta da man dos operadores autorizados para o uso do logotipo 100 % Raza Autóctona Celta Tres Fuciños S. Coop. Galega, o food truck Autga e Verde Cúbico, coa súa marca Pata Celta.

XORNADAS GASTRONÓMICAS EN OUTEIRO DE REI O restaurante Fonte Cociña á Brasa de Outeiro de Rei (Lugo) organizou unhas xornadas gastronómicas da raza Porco Celta a fin de semana do 6 ao 8 de xullo. A carne empregada proveu da explotación artesá Chousa do Lea, de Castro de Ribeiras do Lea (Castro de Rei, Lugo).

A NOSA RAZA ACHÉGASE AO MARISQUIÑO

XORNADA DE DIFUSIÓN NA RAPA DAS BESTAS A parroquia friolense de Carballo (Lugo) acolleu en xullo unha nova edición da tradicional e arraigada Rapa das Bestas, na que Asoporcel tivo presenza por medio dun posto no que se repartiron dípticos e trípticos informativos a fin de que todos os interesados coñecesen máis de preto esta raza autóctona galega en perigo de extinción, a única porcina.

VISITA DA CONSELLEIRA Á INNOVADORA EXPLOTACIÓN DE PORCO CELTA DE FRIOL O 10 de agosto a parroquia friolense de Carballo (Lugo) contou coa visita da entón conselleira do Medio Rural, Ángeles Vázquez, acompañada pola directora xeral de Gandería, Agricultura e Industrias Agroalimentarias, Belén Docampo; o delegado territorial da Xunta de Galicia en Lugo, José Manuel Balseiro, e o alcalde de Friol, José Ángel Santos, na que puideron ver in situ os avances do proxecto de aproveitamento de recursos naturais a través da explotación extensiva da CMVCM de Carballo con exemplares da raza Porco Celta coa que Asoporcel colabora.

Autóctonas Galegas Número 11

O Porco Celta tivo presenza no maior festival de cultura urbana do norte de España, O Marisquiño, que se celebrou a segunda fin de semana de agosto en Vigo. Fíxoo a través dun dos nosos operadores autorizados para o uso do logotipo 100% Raza Autóctona Celta, que ofreceu saborosas propostas gastronómicas para o desfrute dos miles de afeccionados, profesionais e curiosos que acudiron á cita.

NOVAS PORCO CELTA

PUXEMOS O NOSO GRAN DE AREA NA RECUPERACIÓN DA FEIRA DO 21 A parroquia crucesa de Piloño (Pontevedra) recuperou o 19 de agosto a extinta Feira do 21. A grande afluencia de público puxo de manifesto o acerto de restablecer esta xuntanza, na que, ademais de artesanía e venda de produtos ecolóxicos, houbo exposición de exemplares vivos de Porco Celta e un posto no que os asistentes se puideron informar da historia e a cría desta raza.

PRESENTES NA IX FEIRA DE ARTESANÍA E DO PORCO CELTA DE CORTEGADA O 19 de agosto tamén tivo lugar en Cortegada a IX Feira de Artesanía e do Porco Celta, onde a nosa raza desenvolveu un papel protagonista cunha degustación da que puido

O PORCO CELTA ACODE Á CITA CO PANTÍN CLASSIC GALICIA PRO! Do 24 de agosto ao 2 de setembro, a praia valdoviñesa de Pantín converteuse de novo na capital mundial do surf; no ámbito gastronómico, os produtos derivados de Porco Celta fixeron as delicias dos participantes e do numeroso público que asistiu ao evento.

85

PARTICIPAMOS NUN EVENTO FORMATIVO SOBRE DESENVOLVEMENTO DO TERRITORIO A técnica veterinaria de Asoporcel, M.ª Cruz Castro, interveu nunha xornada formativa impartida para o desenvolvemento do territorio interrexional que se sitúa na contorna do río Eo. A súa conferencia tratou sobre a cría e o manexo da raza Porco Celta en extensivo. O encontro celebrouse nos Chaos (A Fonsagrada, Lugo) o 22 de agosto.

desfrutar o público asistente. Os interesados tiveron á súa disposición material informativo sobre a raza nun stand que se mantivo durante toda a xornada.

ASOPORCEL, NO TERCEIRO ENCONTRO DE AFINET O 21 de setembro a Asociación de Criadores de Gando Porcino Celta concorreu á terceira reunión da Rede Galega de Innovación Agroforestal (Afinet), celebrada na localidade lucense de Guntín, para compartir innovacións que promovan a xestión agroforestal do monte galego. Podedes ver un resumo do encontro na seguinte ligazón: https://www.youtube.com/watch?v=i553zC WcwEo&feature=youtu.be&fbclid=IwAR0cXk HY4zPNkctvYAzhKT2cnfnujiEjWQj0gvVIGSR WIE80MXbk6ihHUlE

MOSTRA DE PORCO CELTA NO FESTIVAL DE LA LUZ A localidade coruñesa de Boimorto acolleu unha nova edición do Festival de la Luz os días 7, 8 e 9 de setembro, a cal se converteu nun bo escaparate para continuar coas tarefas de promoción e difusión da raza Porco Celta. Os festivaleiros puideron ver in situ animais procedentes da explotación que o Inorde ten en Armariz (Ourense). A súa cría supón un elemento dinamizador do rural, contribuíndo ao mantemento e ao impulso económico nas zonas rurais máis desfavorecidas.

Autóctonas Galegas Número 11

86

NOVAS PORCO CELTA

DESPEDIMOS O VERÁN NO CAUDAL FEST O numeroso público que asistiu á primeira edición do Caudal Fest, celebrado o 21 e o 22 de setembro en Lugo, tivo a oportunidade de saborear os produtos elaborados con carne de Porco Celta que o operador Verde Cúbico, propietario da marca Pata Celta, ofreceu no seu stand instalado nas inmediacións do evento. As súas hamburgesas de Porco Celta triunfaron entre os festivaleiros!

Da man da Federación de Razas Autóctonas Españolas, Asoporcel participou no XI Congreso Ibérico sobre Recursos Xenéticos Animais, celebrado en Murcia do 26 ao 28 de setembro.

EN FOOD TRUCK NO FENE ROCK E NO RILLA NA RÚA DE SANTIAGO Por segundo ano consecutivo a raza Porco celta, representada polo noso operador autorizado Antonio Díaz Calvo co seu food truck Autga, estivo presente no Fene Rock (Ferrol, 14 e 15 de setembro). O público asistente puido desfrutar da música e dos produtos elaborados a partir da carne desta raza autóctona.

OS PRODUTOS DE PORCO CELTA, NA CARAVANA DE LA VUELTA Un ano máis, os produtos da raza estiveron presentes en La Vuelta Ciclista a España ao formar parte das materias primas coas que se elaboraron os aperitivos ofrecidos no stand de ... E para comer, Lugo. Os asistentes puideron degustar touciño entrefebrado e chourizo de Porco Celta e, ao mesmo tempo, adquirir diverso material divulgativo en todas as etapas da competición, que discorreu entre o 25 de agosto e o 16 de setembro.

Autóctonas Galegas Número 11

ASISTIMOS AO XI CONGRESO IBÉRICO SOBRE RECURSOS XENÉTICOS ANIMAIS

Uns días máis tarde o operador Comecamiños Foodtruck participou no Rilla na Rúa de Santiago, un evento ao aire libre no que a boa gastronomía e a música foron as grandes protagonistas.

A este congreso, que se organiza dende 1998 en distintas sedes da Península Ibérica, asisten expertos procedentes de universidades e centros públicos de investigación que aproveitan para presentar os seus traballos científicos, os cales dan lugar á aplicación de técnicas innovadoras no campo da tecnoloxía xenética, a produción, a reprodución, a tecnoloxía dos alimentos e, na actualidade, o da gastronomía. Os aspectos sociais e medioambientais en relación ao mundo gandeiro tamén son sesións obrigadas neste evento.

XORNADA TÉCNICA SOBRE A CRÍA DA RAZA EN SOUTOS E CARBALLEIRAS O 15 de setembro organizouse unha xornada técnica dedicada á cría de Porco Celta en carballeiras e soutos galegos na sala de usos múltiples do Concello de Rois (A Coruña).

A xornada estivo aberta a todo o público interesado e incluíu unha visita ao MVMC de Cubela, Contimunde e Rois, onde temos unha explotación colaboradora.

NOVAS PORCO CELTA

87

MOSTRA DE EXEMPLARES NA FEIRA DO POLDRO DE MURAS Participamos un ano máis na Feira do Poldro e do Gando de Monte que ten lugar en Muras (Lugo) no mes de setembro. Entre as actividades programadas, cómpre destacar a exposición de animais vivos das razas autóctonas galegas, entre elas algúns exemplares de Porco Celta. Tamén se puxo a disposición dos visitantes diverso material divulgativo.

O PORCO CELTA PROTAGONIZOU DIVERSOS EVENTOS NA EXPOLUGO Coincidindo coas festas de San Froilán, Lugo acolleu os días 6 e 7 de outubro unha nova edición da feira agrogandeira Expolugo, A Rural.

Como é tradición, varios exemplares das distintas razas autóctonas desfilaron polo centro da cidade. No caso do Porco Celta o protagonista foi Cesáreo, un verrón de 300 quilos que puxo de manifesto a facilidade de manexo que presenta esta raza. Ademais deste animal, ao público tamén lle causou admiración un leitón que levou a criadora Amparo Jartín, de Meira.

No marco da Expolugo levouse a cabo o II Concurso Morfolóxico Provincial da raza, no que participaron 15 femias e 7 machos.

O director do Centro de Recursos Zooxenéticos de Galicia, Cástor Rivero, foi o encargado de avaliar os caracteres morfolóxicos do estándar racial e nomear os gañadores das distintas categorías.

RESULTADOS DO CERTAME 1.º premio categoría reprodutor

José Zapata (Castro de Rei)

1.º premio categoría reprodutora

Amparo Jartín (Meira)

2.º premio categoría reprodutor

Manuel Rouco (Vilalba)

2.º premio categoría reprodutora

Mario Rouco (Muras)

3.º premio categoría reprodutor

Atilano Anllo (Vilaba)

3.º premio categoría reprodutora

José Vega (Castro Do Rei)

Ademais do concurso, houbo exposición dunha reprodutora cos seus leitóns que fixo as ledicias dos máis pequenos.

Na parte alimentaria, o público tivo a posibilidade de mercar produtos da raza no stand de Tres Fuciños S. Coop. Galega.

Agradecemos a todos os criadores a súa colaboración e o seu esforzo!

Autóctonas Galegas Número 11

xa xa estamos xa estamos aquí estamos aquí aquí

GOBIERNO DE ESPAÑA

MINISTERIO MINISTERIO GOBIERNO DE AGRICULTURA, PESCA DE AGRICULTURA, ALIMENTACIÓN DE ESPAÑA Y ALIMENTACIÓN Y MEDIO AMBIENTE

Fondo Europeo Agrícola de FEADER Rural: Desenvolvemento Europa Europa inviste noinviste ruralno rural GOBIERNO DE ESPAÑA

GOBIERNO

MINISTERIO DE ESPAÑA DE AGRICULTURA, ALIMENTACIÓN Y MEDIO AMBIENTE

MINISTERIO DE AGRICULTURA, ALIMENTACIÓN Y MEDIO AMBIENTE

FEADER FEADER inviste no rural Europa invisteEuropa no rural