Afriga 127. Edición en galego

ESTAMOS EN WWW.REVISTAAFRIGA.COM, FACEBOOK E TWITTER

Nº 127

AFRIGA

ANO XXIII Febreiro 2017

P

R

O

D

U

D O S S I E R :

VISITAMOS A JOSÉ ÁNGEL BLANCO PURRIÑOS, PRESIDENTE DE CLUN, NA SÚA EXPLOTACIÓN

C

I

Ó

N

D

E

E N S I L A D O

CASA-NOVA SONY MCCUTCHEN 1019, GRAN CAMPIONA DE XOVENCAS CIMAG-GANDAGRO 2017

L

D E

E

I

T

E

H E R B A

BLANCO ASIA ET, VACA GRAN CAMPIONA CIMAG-GANDAGRO 2017

ARMONICO GICO

PROTEÍNA

VVH ARMONICO

3

sumario

AFRIGA

P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

CONVOCATORIAS Poxa de Castro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 III Encontro da Mocidade Gandeira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Concursos Cimag-Gandagro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 XVI European Open Holstein Show . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

ACTUALIDADE

ACTUALIZACIÓN!

Entrevista a José Ángel B. Purriños, presidente de CLUN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

EXPLOTACIÓN SAT Cavadas, Xermade (Lugo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

PANORAMA INTERNACIONAL Sociedade Melosfarm. Ponta Delgada (San Miguel, Os Azores) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

DOSSIER: ABONADO

Probade o simulador de custos de produción para granxas!

(Desenvolvido por ConsuVet)

Plan de fertilización: comezar polo principio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

DOSSIER: ENSILADO DE HERBA Como mellorar a calidade do ensilado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Claves para un correcto ensilado de forraxes co fin de evitar problemas sanitarios . . . 58 Ensilado de herba en condicións meteorolóxicas adversas: os conservantes químicos, unha ferramenta que cambia as estratexias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

É o novo servizo gratuíto da app Revista Afriga! Para móbiles e tablets Dispoñible en

MANEXO O manexo das instalacións e do rabaño determina o grao de benestar animal das ganderías de vacún de leite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Manexo da transición: importancia dun bo cálculo da data de parto . . . . . . . . . . . . . . . 84 Pastoreo e benestar animal, dúas pezas clave para a sustentabilidade da produción de leite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

ECONOMÍA Xestión económico-técnica nas granxas: como elaborar un presuposto . . . . . . . . . . . . 102

NUTRICIÓN Programa de eficiencia en gando leiteiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

Outras vantaxes da app!

SANIDADE

• Acceso directo a noticias do sector (sen conexión a Internet!)

• Acceso directo á revista (co último número, visible tamén sen conexión a Internet!)

• Acceso directo aos vídeos de Afriga.tv

Recomendacións á hora de introducir animais novos nas explotacións bovinas . . . .

Xestión do risco sanitario nas explotacións de ruminantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Novas modalidades de seguros de gando e nova plataforma de xestión . . . . . . . . . .

O caso da vaca Leandra e a súa filla Jamaicana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

120 128 132 136

Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo VOGAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa Membro de DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez DESEÑO-MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Silvia Gayoso REDACCIÓN, Begoña Gómez Rielo, Gemma Martínez, María Melle CORRECCIÓN LINGÜÍSTICA, Alexandra Cabaleiro Carro FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366 Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es Web: www.ager.com.es Tiraxe: 17.000 exemplares Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados

Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:

revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web

www.revistaafriga.com Síganos tamén en Twitter e Facebook Síganos también en Twitter y Facebook Follow us on Twitter and Facebook

ISSN: 2444-149X ISBN: 978-84-617-9211-5

afriga127_Sumario_galego.indd 3

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

02/03/2017 10:10

l La a n o i s e f o r p a m ga a t e l p m más co FORRAJE

LABOREO Y SIEMBRA

ROTOEMPACADORAS Y ENCINTADORAS

PULVERIZADORES

EQUIPOS PARA GANADERÍA

CARROS MEZCLADORES

PICADORAS DE FORRAJE

Búscanos en

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

PUBLIRREPORTAXE

5

¡NUEVA ENTREGA!

E J A R R O F E D PICADORA R F D N A L L O H NEW Ricardo López y sus hijos Jesús y Rubén integran la empresa familiar Santa Mariña

Cabina panorámica y ergonómica

JESÚS LÓPEZ BELÓN

La picadora adquirida es el modelo FR700

SERVICIOS AGRÍCOLAS SANTA MARIÑA Láncara (Lugo)

“TODO LO QUE NOS PROMETIERON QUE LE IBAN A PONER A LA MÁQUINA SE LO HAN PUESTO, HASTA AHORA ESTAMOS MUY CONTENTOS CON ELLOS” ¿Por qué os habéis decidido por esta máquina?

Nos decantamos por esta máquina por los recambios, por el servicio que nos prometieron y por el buen trato recibido. ¿La habéis probado ya?

De momento, no.

¿Qué uso le vais a dar?

Hierba y maíz, y como trabajamos de cara al público esperemos que la gente quede contenta con esta máquina. ¿Influyó en vuestra compra que Durán Maquinaria Agrícola sea el distribuidor oficial de las picadoras New Holland en España?

Sí, porque está aquí al lado y son muy buena gente.

¿Qué esperáis de ella?

Esperamos que sea lo que nos dijeron. Es una máquina con potencia, que no tenga averías y todo eso.

¿Habéis quedado satisfechos con el trato recibido?

Sí, sí, el trato ha sido inmejorable. Todo lo que nos prometieron que le iban a poner a la máquina se lo han puesto, hasta ahora estamos muy contentos con ellos.

¿Sustituye la FR700 otra picadora?

Sí, a una John Deere, pero era más pequeña, y esta esperemos que tenga otro resultado.

¿Conocíais la empresa anteriormente a esta compra?

Sí, ya tenemos algunas máquinas suyas y estamos contentos.

MÁQUINA VENDIDA EN COLABORACIÓN CON TALLERES CARBALLO, DE SARRIA

¿Qué otras máquinas tenéis?

Un arado y un equipo de siembra para el maíz, y esperamos poder seguir comprándoles más cosas.

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

Síguenos en:

AFRIGA.TV Á CARTA. NOVIDADES!

Xornada sobre o cooperativismo no sector lácteo

Concursos Cimag-GandAgro 2017

Presentación do proxecto H2020 EuroDairy

Xornadas sobre crecemento acelerado de xovencas

Xornadas Técnicas de Delagro

Xornada de alimentación de vacún leiteiro ecolóxico

SAT Baneira (A Coruña)

Xornadas de bovino de leite de Nanta

Xornada de xestión económico-técnica

Xornadas técnicas do Agri Milk Show

Xornada de apoio ao consumo de leite fresco

Xornada técnica de Agolada

Xornada provincial de Afrile

www.afriga.tv

#AfrigaTV

#AfrigaTV

ENCAMADORAS SUSPENDIDAS DE 1M3 A 2.2M3

OPCIONAL TRIPUNTAL DE CARGA

ENCAMADORA ARRASTRADA PARA TRES PUNTOS SOBRE RUEDAS GIRATORIAS ENTREGADA EN CASERIO LARRASPI S.C. DE ORENDAIN (GUIPUZCOA)

EXTENDEDORES DE SILO DE Ø 70, 90 Y 110

BATIDOR DE DE PURÍN. ESPECIAL PARA POZOS DE ARENA

FFABRICAMOS FABRICA MOS EN 6, 7 Y 8.5 METROS

EXTENDEDOR DE SILO

GRADILLA NIVELADORA PARA CAMAS DE ARENA. DE 4 A 7 DISCOS DE TRABAJO DEPENDIENDO DEL FORMATO DE LOS CUBÍCULOS

ASTILLADORAS VERTICALES Y HORIZONTALES DE 8,10,12,15, 20 Y 25 TN. MÁQUINA REVERSIBLE PARA DESHACER BOLAS DE SILO O HIERBA SECA. IDÓNEA PARA TRACTORES DE BAJA POTENCIA

W W W. C O R B A R S L L . C O M

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

Gomas e Camas para Vacas Limpezas Automáticas Estabulacións Libres distribución material gandeiro

PRIMEIRO DISTRIBUIDOR JOURDAIN ORIXINAL EN ESPAÑA

CUBÍCULOS E CORNADIZAS

N

Gomas e Camas para Vacas

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

ÚNICO DISTRIB JOURDA UIDOR IN PARA GALICIA

NON SE DEIXE ENGANAR. ANTES DE COMPRAR, CHÁMENOS. Telf.: 671 485 702

LIMPEZAS AUTOMÁTICAS DE CABLE

ARROBADEIRAS ESPECIAIS PARA CANLES

A AUTÉNTICA LIMPEZA ALEMÁ. NON COMPRE IMITACIÓNS

MÁIS DE 50.000 LIMPEZAS INSTALADAS EN EUROPA Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es

distribución material gandeiro

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

10

CONVOCATORIAS

POXA DE CASTRO DE RIBEIRAS DE LEA Marey Torrel Manola

Tecla Artes Tamara

PREZO MEDIO DE 2.170 € NA POXA DE CASTRO Na primeira poxa do ano organizada por Africor Lugo na localidade lucense de Castro de Ribeiras de Lea o 11 de febreiro, a cotización incrementouse en 200 euros con respecto á media do ano pasado.

Vendéronse os 17 animais presentados, a maioría vacas de primeiro parto acabadas de parir, cuns prezos que oscilaron entre os 1.600 e os 2.800 euros. A femia que acadou o valor máis alto foi unha filla de Artes presentada pola gandería Forcao, de Outeiro de Rei. Esta vaca, parida de novembro, ascende dunha nai Toystory cualificada MB 88 e dunha avoa Talent MB 85.

Nas xovencas, o maior importe foi o pagado por unha filla de Torrel, presentada pola gandería Marey Castro, de Pol. Cun ICO de máis de 3.000 puntos, esta frisona está preñada con Leomarcos, con nai Goldwyn MB 85 e avoa Blitz MB 85.

A cita estivo moi concurrida e acudiron numerosos compradores, principalmente das provincias de Lugo e de Pontevedra.

COMA SEMPRE, OS PRIMEIROS DENDE 1975 NOVIDADES ELMEGA PARA FIGAN 2017

ELMEG A, NOVO REPRE SENTAN TE EN ESP AÑA DO PROGR AMA DE XES TIÓN DO RAB A SMART ÑO BOW

SMARTBOW (programa de xestión do rabaño que facilita enormemente o traballo do gandeiro)

• Xeolocalización en tempo real • Detención de celo fiable • Supervisión da actividade rumial • Control automatizado 24 horas • Adaptable a todas as explotacións, sen importar a marca de muxido coa que traballes NOVO PROGRAMA. A SINXELEZA DE MANEXAR O SEU RABAÑO! AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

afriga127_publicidade_elmega_roubapaxinas_03.indd 1

DESPLUMADORA DE POLOS Despluma ata 2 animais en menos dun minuto

CONVOCATORIAS

III ENCONTRO DA MOCIDADE GANDEIRA. LUGO

AS NOVAS XERACIÓNS DO SECTOR REUNÍRONSE EN LUGO O Clube de Xóvenes Gandeiros de Galicia (CXG) reuniu un numeroso grupo de rapaces e rapazas na terceira edición do Encontro da Mocidade Gandeira, cuxa finalidade é o intercambio de coñecementos e experiencias entre os máis novos do sector.

Charla de Adrián Cundíns

A cita tivo lugar o 18 de febreiro no hotel Torre de Núñez (Lugo) a partir das dez da mañá. O programa de conferencias arrincou coa do enxeñeiro agrónomo Xan Pouliquen, centrada na ración alimentaria das vacas de produción. O seguinte en intervir foi o doutor en Veterinaria da Universidade Complutense de Madrid Francisco Javier Blanco, neste caso para falar sobre as causas, a prevención e o tratamento das lesións podais. A última charla xirou arredor do manexo da recría e foi impartida polo enxeñeiro agrónomo Adrián Cundíns. Á sesión formativa seguiulle unha comida de confraternidade. Posteriormente, o encontro foi clausurado pola presidenta do CXG, Rocío Manteiga.

Intervención de Xan Pouliquen

MILK EXPRESS ECO T Transporta facilmente o leite para os xatos!

ORA

s

11

O SISTEMA MÁIS ECONÓMICO E EFICAZ PARA ESTERILIZAR O LEITE PARA OS XATOS

MILK BAR Temos a mellor solución para facer que os teus xatos medren sans e con maior ganancia de peso. Con este novo sistema, podes reducir entre un 80 ou 90 % a diarrea alimenticia e acabar co problema de lamberse uns aos outros.

PASTEURIZADORA

MINIQUEIXERÍAS Para a fabricación de queixo e iogur directamente na granxa

Consulte prezos sen compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 Consulta o vídeo na web www.afriga.tv e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

21/02/2017 19:20

12

PUBLIRREPORTAXE

TALAVERA DE LA REINA ALBERGARÁ EN ABRIL EL II OPEN DE GANADO FRISÓN

La Fundación Talavera Ferial organiza esta importante cita del vacuno de leche español que tendrá lugar los días 28 y 29 de abril en Talavera de la Reina (Toledo), una ciudad que volverá a convertirse así en centro y foco de atención e influencia a nivel nacional.

Este encuentro del vacuno de leche español se desarrollará en las modernas instalaciones de Talavera Ferial con el objetivo de consolidarse como medio eficaz de impulso y promoción del sector; facilitar el intercambio de acciones, ideas y planteamientos entre todos los profesionales, técnicos y representantes del sector en España, y servir también como una auténtica y práctica oportunidad de actividad económica y de negocio para los participantes.

El II Open de Ganado Frisón de Talavera de la Reina va a contar, como en su primera edición, con interesantes actividades. Presentaciones

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

y exposiciones de productos y servicios, encuentros empresariales, jornadas técnicas, degustaciones, acciones comerciales etc. que complementarán el desarrollo de un brillante Concurso Regional de la Raza Frisona de Talavera de la Reina, con la participación de los más selectos ejemplares. Y en el pabellón ferial se contará con una amplia oferta expositiva en un área comercial con las principales novedades que ofrece el mercado relacionado con la ganadería: maquinaria, equipamientos, tecnología, nutrición y sanidad animal… todos los servicios y productos del sector.

Como novedad importante, este Open 2017 contará con el desarrollo de una atractiva muestra agroalimentaria de exposición promocional y comercial de productos lácteos y sus derivados, donde las empresas participantes pondrán a disposición de todos los visitantes lo mejor de su fabricación para su degustación y venta.

Talavera de la Reina recupera con este II Open de Ganado Frisón, los días 28 y 29 de abril, su pujanza como la ciudad que históricamente ha sido y vuelve a ser, referente en España de un sector con gran tradición y reconocimiento en nuestra zona como es el vacuno de leche.

COMA SEMPRE, OS PRIMEIROS DENDE 1975

COMPRE O ESTABLO ÍNTEGRO: ESTRUTURA, CUBÍCULOS, CORNADIZAS, ARROBADEIRAS, COLCHÓNS...

NOVIDADE! CUBÍCULOS DE POLIÉSTER, FLEXIBLES E RESISTENTES!

GAÑE DE CALIDA RE E AFOR O DIÑEIR

NOVIDADE!

FAI A TÚA VIDA MÁIS CÓMODA CO ARRIMADOR PUSHERMIX • REDUCE E FACILITA O TEU TEMPO DE TRABALLO NO ESTABLO • EVITA A FERMENTACIÓN DA COMIDA AO AIREALA • ARRIMA, AIREA E VARRE NUNHA SOA PASADA

NOVA ARROBADEIRA DE RODAS • IDEAL PARA ESTABLE CON CAMA DE AREA

Consulte prezos sen compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

14Diseño CONVOCATORIAS de programas

Servicios Invivo e Invitro

CONCURSO DE FRISÓN CIMAG-GANDAGRO. SILLEDA (PONTEVEDRA) Vaca gran campiona

Laboratorios móviles

BLANCO ASIA ET VOLVE AO PODIO A gandería Blanco recolleu por segundo ano consecutivo en Silleda o premio de vaca gran campiona. O outro título máis destacado do certame, o de xovenca gran campiona, recaeu en Casa-Nova Sony McCutchen 1019, propiedade da gandería Carro.

gestación Transferencia embrionaria

O concurso, celebrado no marco da feira Cimag-GandAgro do 26 ao 28 de xaneiro, reuniu na pista da Feira Internacional de Galicia 114 animais de 20 ganderías da Coruña, Lugo, Pontevedra, Cantabria e Portugal, que foron sometidos á valoración do xuíz suízo Markus Gerber. No palmarés tamén entraron as ganderías Cudaña (Cantabria), co título de xata campiona; Rey de Miñotelo (Lugo), cos de vaca nova campiona e reserva gran campiona, e Casa Pozo (Lugo), que conseguiu o de mellor criador e o de vaca intermedia campiona.

Guiem Orfila (Baleares) fíxose coa vitoria no certame de novos manexadores e María Manteiga (Pontevedra) gañou o de novos preparadores de gando.

Xata campiona

www.embriomarket.com daniel@embriovet.es • 649 809 064 981 791AFRIGA 843 •ANO 649 239 488 • 636 977 610 XXIII - Nº 127

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

CONVOCATORIAS Creación de proyectos 15 ganaderos: Te asesoramos

PALMARÉS CATEGORÍAS

GAÑADORA

GANDERÍA

XATAS DE 5 A 7 MESES

Blanco 0247 África

Blanco (Lalín, Pontevedra)

XATAS DE 8 A 10 MESES E XATA CAMPIONA

Cudaña Amore Beemer

Cudaña (Valdáliga, Cantabria)

XATAS DE 11 A 13 MESES

Pereira McCutchen Adi

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima, Portugal)

XATAS DE 14 A 16 MESES

Rey 713 Martita Elude

Rey de Miñotelo (A Pastoriza, Lugo)

XOVENCAS DE 17 A 19 MESES

H.Tobías Debonair AM Abby ET

Rey de Miñotelo & A. Medina & H. Tobías (A Pastoriza, Lugo)

XOVENCAS DE 20 A 22 MESES

Pereira Meridian Dinora

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima, Portugal)

Casa-Nova Sony McCutchen 1019

Carro (Mesía, A Coruña)

Midón Diana Altaamazing

Gandería Midón (Lalín, Pontevedra)

VACAS DE 30 A 36 MESES E VACA NOVA CAMPIONA

Cruce Sid Cachora Roxie ET

Rey de Miñotelo & A. Medina & Cruce (A Pastoriza, Lugo)

VACAS DE 3 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA

Pozosaa Atwood 7128 Tamara

Casa Pozo (Lugo)

VACAS DE 4 ANOS

Pozosaa Tee Off 6569 Pepa

Casa Pozo (Lugo)

VACAS DE 5 ANOS, VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

Blanco Asia ET

Blanco (Lalín, Pontevedra)

Rey 509 Ninfa Spirte

Rey de Miñotelo (A Pastoriza, Lugo)

XOVENCAS DE 23 A 26 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA VACAS ATA 30 MESES

VACAS DE 6 ANOS OU MÁIS MELLOR CRIADOR MELLOR MANEXADOR

Comercio de embriones en todo el mundo

Casa Pozo (Lugo) Pedro Saavedra Salvador

Xovenca gran campiona

Especialistas en seguros agrarios

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

Todas las razas: leche y carne

www.embriomarket.com administracion@embriomarket.com 981 791 843 • 649 239 488 • 636 977 610 AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

16

CONVOCATORIAS

Vaca nova campiona

Pereira Meridian Dinora, xovenca subcampiona

Vaca intermedia campiona

Casa Pozo recolleu o título de mellor criador

Rey 642 Yudi Doorman, vaca campiona de Galicia

Blanco 0247 África, xata campiona de Galicia

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

18

CONVOCATORIAS

Guiem Orfila, mellor manexador novo

María Manteiga, mellor preparadora

Abel Carballo, segundo mellor manexador novo

Foto de familia dos novos manexadores

Pedro Saavedra, mellor manexador do concurso

Participantes no concurso de novos preparadores de gando

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

AGROBANK INFORMA DAS NOVIDADES DA PAC EN GALICIA PARA O ANO 2017 O prazo para a presentación de solicitudes esténdese do 1 de febreiro ao 30 de abril, e o prazo de modificacións será do 1 ao 30 de maio.

O importe mínimo para percibir pagos da PAC será de 300 euros.

Introduciuse unha modificación no período para o control de diversificación de cultivos para solicitar axudas da Política Agrícola Común (PAC) no período 2017-2018 que se abre agora. Así, o novo período de verificación irá do 15 de xaneiro ao 15 de abril, no canto de ser desde maio ata xullo, como era ata agora. O cambio permite que as explotacións que usan o millo como alimento do gando non teñan que reservar o 25 % dos seus terreos a outro tipo de plantacións, como herba ou herbáceos, como pasa nas granxas que tiñan máis de 10 hectáreas. Suporá un aforro importante en custos de produción ao reducir a dependencia de penso e outras subministracións alimenticias externas.

Así mesmo, esta orde inclúe a novidade de que os produtores lácteos que queiran pedir subvencións para cubrir perdas poderán facelo na propia solicitude da PAC. É requisito que as explotacións non aumentasen o seu censo de vacas leiteiras entre 2015 e 2016. Exceptúanse do devandito requisito aquelas explotacións cuxo número de animais con dereito a pago na solicitude de 2016 sexa igual ou inferior a 75, e aquelas explotacións localizadas en zonas de montaña. Concederase por

animal elixible. O importe unitario por animal elexible alcánzase ata un máximo de 75 animais por cada beneficiario. En ningún caso o importe unitario deste pago poderá superar os 60 euros por animal.

En 2017 será obrigatoria a declaración gráfica de superficies para todas as solicitudes da PAC que declaren superficies superiores a 30 hectáreas e, a partir de 2018, para todas as solicitudes.

En recintos de pasto arboredo e arbustivo que se declarase durante tres anos consecutivos ou máis unha actividade exclusivamente baseada no mantemento en “estado adecuado”, pasarán a situación de risco.

Melloras nas axudas dentro do réxime de novo agricultor. Tanto para pedir Dereitos de Pago Básico (DPB) procedentes da Reserva Nacional como para solicitar o pago complementario aos novos agricultores dun 25 % do valor medio dos seus dereitos de pago básico sobre un máximo de 90 e durante 5 anos elimínase a restrición existente ata agora pola que se limitaba a asignación de DPB ou o pago complementario á porcentaxe de participación do mozo na entidade. Agora bastará con que o mozo (menor de 40 anos) demostre o control efectivo da entidade (+ do 50 % do capital e + do 50 % dos votos) e cumprir os outros requisitos de alta na Seguridade Social e non exercer a actividade agraria nos 5 anos precedentes.

En AgroBank coñecemos moi ben o día a día dos profesionais agrarios. Por iso, agora, poñemos á súa disposición os nosos especialistas para axudarlle na domicialización e xestión da PAC. Ademais, como parte do noso firme compromiso de impulsar o crecemento e a competitividade da súa explotación, agora só por domicializar a PAC anticiparésmoslle as axudas cando o precise.

20

CONVOCATORIAS

XVI EUROPEAN OPEN HOLSTEIN SHOW. MONTICHIARI (ITALIA)

No centro, Cudaña Amore Beemer. A xovenca campiona foi La Portea Goldwyn Quality (Italia)

A gandería Miñotelo recolleu o premio de segundo mellor conxunto novo

CUDAÑA AMORE BEEMER, XOVENCA CAMPIONA RESERVA DO DAIRY SHOW 2017

O 19 de febreiro desenvolveuse en Montichiari (Italia) unha nova edición do Dairy Show, en cuxo programa se incluíu o European Open Holstein Show. A representación española correu a cargo de Holstein Spain e doutro grupo de gandeiros de Cantabria. Xulgou o canadense Thierry Jaton.

A nivel español, a posición máis destacada a foi a de Cudaña Amore Beemer, presentada pola gandería Cudaña (Cantabria), que quedou primeira na sección de xatas entre 9 e 12 meses e logo foi nomeada xovenca campiona reserva do certame. Tamén conseguiron

boas posicións nas diferentes seccións as ganderías Rey de Miñotelo (Lugo), Baldomero (Asturias), Casa Flora (Asturias), Planillo Holstein (Navarra), Casa Viña (Asturias), Casa Venturo (Asturias) e SAT Ceceño (Cantabria).

Baldomero Raida McCutchen (gandería Baldomero, Asturias) 1.ª clasificada da sección de xatas entre 12 e 15 meses

Flora Baily Chan Mahary (Casa Flora, Asturias), 2.ª clasificada da sección de xatas de 6 a 9 meses

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

CONVOCATORIAS

Pozosaa Goldwyn Sonia (nacida na gandería lucense Casa Pozo e vendida en 2013 ao italiano Giuseppe Beltramino), 1.ª clasificada da sección de vacas de 6 anos

Planillo Windbrook Susa (Planillo Holstein, Navarra), 2.ª clasificada da sección de vacas de 4 anos

Dotti Stanleycup White (Errera Holsteins e La Corte di Dotti, Italia), vaca gran campiona do Dairy Show 2017

Viña Shottle Blanquina (Casa Viña, Asturias), 2.ª clasificada da sección de vacas de 6 anos

DE PARTE DE HOLSTEIN SPAIN,

¡GRACIAS A TODOS POR VUESTRO APOYO!

TRANSPORTES VALLINA

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

21

AS GRANXAS LELY MÁIS PRODUTIVAS DO MUNDO Hai dúas granxas galegas no TOP 5 das granxas Lely máis produtivas do mundo. En 2016 a SAT As Pandas e Novoa SC mantiveron producións diarias por robot de 2.800 kg e medias de produción por vaca de 41 kg. En Europa non atopamos granxas que lles poidan facer sombra a estas explotacións.

O cow comfort e unhas rutinas de traballo ben programadas son as claves deste éxito.

DÚAS GRANXAS GALEGAS NO TOP 5 DO MUNDO Lely realizou un estudo entre as súas granxas robotizadas, unhas 23.000 que se estenden por 38 países, co obxectivo de atopar as granxas Lely máis produtivas do mundo. O estudo analiza a media de produción por robot, a media de vacas por robot e a media de produción total da granxa.

Segundo esta investigación, catro das cinco granxas máis produtivas do mundo son españolas. O número un é unha granxa catalá, Can Llora SCP, e dúas granxas galegas forman parte deste grupo de elite, Novoa SC e SAT As Pandas. O segundo país que máis granxas achega ao estudo é EE.UU. Na décima posición atópase unha granxa con sete robots de muxido, o que demostra que a alta produción non está limitada ás granxas pequenas. No TOP 25 aparece a SAT Ganadería Etxeberri de Navarra, con oito robots.

GANDAGRO 2017 Un ano máis, a feira de Silleda volveu supor un gran éxito para nós. O muxido en directo do robot Lely Astronaut A4 atraeu a curiosidade de moitos visitantes.

Manteiga SC, participante no concurso morfolóxico de gando frisón e propietario do robot exposto, puido probar coas súas vacas elite o muxido Lely.

Granxa

País

Número de robots

Promedio de produción diaria por robot e día (kg)

Produción diaria total

Promedio de produción leiteira por vaca (kg)

Promedio de vacas por robot

Velocidade mediana de muxido (kg)

Promedio de kg de concentrado por cada 100 kg de leite

1

España

1

2.900,25

2.900,25

39,13

74,13

3,62

8,56

2

EE. UU.

2

2.981,15

5.782,31

41,04

70,45

3,25

13,80

3

España

1

2.800,32

2.800,32

41,10

68,13

3,42

13,03

4

España

1

2.755,79

2.755,79

39,30

70,12

3,18

12,33

5

España

2

2.722,97

5.455,94

40,78

66,78

3,55

15,24

6

EE. UU.

4

2.681,12

10.724,47

47,64

56,27

3,40

12,49

7

Italia

1

2.659,17

2.659,17

37,86

70,23

3,66

12,71

8

Denmark

4

2.621,99

18.353,94

38,73

67,70

3,16

10,80

9

Italia

1

2.635,84

2.635,84

37,85

69,65

3,20

13,91

10

EE. UU.

7

2.621,99

18,353,94

38,73

67,70

3,16

10,80

Táboa 1: Ránking das 10 explotacións coa máis alta produción por robot e día. Os datos foron extraídos de 23.000 explotacións leiteiras de 38 países, coas que se muxiu con robots Lely. Por razóns de privacidade, o nome das explotacións non está representado

O modelo de produción español é intensivo en xeral, con medias de produción por vaca altas, ao contrario do que sucede en Europa, salvo tamén o caso de Italia.

Lely é líder no muxido robotizado mundial, pero quizais é máis líder aínda nos países onde o muxido é máis intensivo, como EE.UU. ou España, onde ás máquinas se lles esixen máis muxidos, máis produción diaria e máis fiabilidade. Neste modelo de produción tan esixente, os robots da competencia quedan moi, moi por detrás.

Ampliando a lista do estudo aparecen tamén as galegas Gandería Millán e Gandería Gandarela; as castelá-leonesas Valdepajares S. Coop. e Gala Merino SL, e as cántabras SAT Somalera, SAT Arenas e Dovanea SL. Na actualidade, o muxido tradicional en España, con medias de produción altas (> 30 kg), debido principalmente á evolución da xenética e á alimentación, require establecer o terceiro muxido nas granxas. No caso do muxido robotizado débense esixir medias de tres muxidos por vaca e día. Iso asegura incrementos de produción por enriba do 10 % con respecto ao tradicional de dous muxidos.

En granxas robotizadas, onde lle queiramos sacar o máximo partido ao noso negocio, necesítanse robots que realicen 200 muxidos diarios e poñan no tanque 2.500 kg de leite.

Lely, hoxe en día, é a única máquina robotizada capacitada para o nivel de esixencia que requiren as granxas produtivas españolas.

ES14001-D

A innovación ao servizo da gandería

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes.

Lely garante que só técnicos certificados interveñen no voso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE. www.lely.com

ES14001-DE-advertisement-Frisona Espanola-210x297-TL.indd 1

innovators in agriculture

31-Jan-14 09:19:30

24

ACTUALIDADE

JOSÉ ÁNGEL BLANCO PURRIÑOS, PRESIDENTE DE CLUN

“SE TEMOS UNHA EMPRESA FORTE E SE ESTAMOS ORGANIZADOS, VAN XURDIR OPORTUNIDADES” O pasado 1 de xaneiro asumiu a presidencia de Cooperativas Lácteas Unidas (CLUN), a nova sociedade cooperativa galega de segundo grao chamada a ser clave na estruturación do sector en Galicia. Visitámolo na súa gandería, onde nos aclarou algunhas cuestións sobre este ilusionante proxecto integrado por Os Irmandiños, Feiraco e Melisanto. _ Con que fin nace CLUN? _En principio, ter unha cooperativa máis grande.

Nunha das viaxes que fixemos os consellos reitores destas tres cooperativas por Europa estivemos vendo cooperativas das máis grandes. Eu sempre conto que a máis pequena, a francesa Sodiaal, comercializaba aproximadamente ela soa o dobre do leite que se produce en Galicia. Eses son os no-

sos competidores no mercado. Aquí, as nosas cooperativas son moi pequeniñas e defendemos moi pouco ou nada os intereses dos gandeiros. Vimos tamén por Europa que as cooperativas que están funcionando ben, que son grandes, teñen 150 anos de historia, é dicir, lévannos cen. Nós imos intentar andar eses cen anos en menos tempo, pero este é un primeiro paso, simplemente iso.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

ACTUALIDADE

“VEMOS MOITAS VECES QUE A UNHA MESMA ALDEA VAN TRES INDUSTRIAS DISTINTAS CON TRANSPORTES DISTINTOS. BEN, POIS SE ISO SE PUIDESE ORGANIZAR ALGÚN DÍA E FACER UNHAS RUTAS MELLOR ESTRUTURADAS, QUE CUSTASEN MENOS CARTOS E QUE ESES CARTOS REPERCUTISEN NO GANDEIRO, SI QUE O FARIAMOS”

_ Que cifras manexa a nova cooperativa? _ CLUN conta con 3.501 socios e 400 traballadores. Fabricamos 200.000 toneladas de penso e facturamos 181 millóns de euros. _ Como está sendo o arrinque? _ Con moitísimo traballo. Unha vez que os socios aprobaron nas asembleas a fusión, o que fixemos foi contratar unha empresa que nos marcase como se debía de organizar, que departamentos debía ter e que seleccionase as persoas que había nas tres cooperativas con maiores cualidades para cada un dos postos. _ Como é a estrutura de CLUN? _ Hai tres departamentos transversais, o de recursos humanos, o de finanzas e o de novas tecnoloxías. Ademais, temos tres áreas de negocio, que son a de subministracións, tenda e fábrica de pensos; a de servizos ao gandeiro e comunicación cos socios, e, á parte, o departamento de lácteos. _ Como se xestiona a comunicación cos socios? _ Isto que estou dicindo está agora mesmo no papel, pero un dos problemas que temos as cooperativas é chegar aos socios coa información. Estes necesitan saber o que se está facendo. As decisións que se toman son sempre pensando en nós, que somos os propietarios da empresa, pero, moitas veces, por falta de información, non se entenden. Entón cremos que esa é unha tarefa moi importante, a de comunicarnos cos nosos socios. _ Que vantaxes achegan cada unha das tres cooperativas integrantes? _ No caso de Os Irmandiños está máis especializada en tema de servizos ao gandeiro, asesoramento, reprodución, departamento de maquinaria... Feiraco está moito máis orientada á comercialización do leite e Melisanto ten un departamento de horta bastante importante. Agora compartimos todo iso e todos os socios podemos aproveitarnos desas vantaxes. Incluso en cousas que tiñamos todos, como as fábricas de penso, ao compartir os datos e estar xuntos podemos ser máis competitivos e defender mellor os intereses dos gandeiros. _ Como lles repercute esta unión aos socios? _ Neste primeiro ano os cambios van ser mínimos. Os veterinarios e os técnicos que visitan os gandeiros van seguir sendo os mesmos, coa mesma liña de traballo... O capital social que os socios temos nas nosas cooperativas

queda garantido na nova. Por tanto, creo que non vai haber grandes cambios, simplemente pertencemos a unha estrutura máis grande e iso é positivo. _ Cales son os retos a curto prazo? _ Hai que ir dando pequenos pasos. As cooperativas somos empresas de economía social, ou sexa, que estamos implantadas no terreo e estamos para defender os intereses dos nosos socios e da xente do rural. Non cabe dúbida de que se estamos preparados, se temos unha empresa forte e se estamos organizados, van xurdir oportunidades. Nesta viaxe que fixemos por Europa tamén vimos que cando hai unha cooperativa forte e na que os gandeiros están implicados, chegan grupos investidores e póñense de acordo con eles. Moitas veces non é só facer industria senón que é chegar a acordos con grupos industriais fortes que comercialicen mellor os produtos dos nosos gandeiros. _ Que cantidade de leite transforma actualmente CLUN? _ O volume de produción que achegan os socios é de 355 millóns de litros, dos cales CLUN transforma 152 coas marcas Unicla, Feiraco, Clesa e Arquega. O noso obxectivo é seguir medrando nestas marcas ata onde poidamos chegar. Polo demais, as empresas seguirán funcionando igual, é dicir, os gandeiros teñen uns contratos coa industria e seguirán traballando da mesma maneira. _ Que hai da concentración de oferta dos socios? _Pode ser un obxectivo a longo prazo, xa que o que se pretende é defender mellor os intereses dos socios en cada momento. Non serve de nada dicir que tes moito leite concentrado porque se vas xunto dunha industria e ela ve que iso non lle serve de nada, non te vai recibir, tes que ofrecer algo. Por exemplo, vemos moitas veces que a unha mesma aldea van tres industrias distintas con transportes distintos. Ben, pois se iso se puidese organizar algún día e facer unhas rutas mellor estruturadas, que custasen menos cartos e que eses cartos repercutisen no gandeiro, si que o fariamos. _ Pero sempre se fala de concentrar para ter máis capacidade negociadora... _ Si, o que pasa é que agora mesmo creo que nin por parte da industria nin por parte do gandeiro estamos preparados para concentrar ese leite e que alguén o negocie, non se cre nesa figura. A única forma na que se podería facer sería se fósemos capaces de achegarlle algo á industria e que iso repercutise tamén no prezo do gandeiro.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

25

26

ACTUALIDADE

_ Tedes en mente algún plan para avanzar no ámbito da industrialización? _ Sempre estamos abertos a medrar pero, para facer investimentos, hai que xerar beneficios e esta empresa está nacendo. De momento temos o que temos, creceremos nestas marcas e, se aparecen proxectos, estudarémolos. Eu son defensor de que as cooperativas teñen que estar no mercado, deben ser competitivas e os seus beneficios teñen que repercutir no sector, e creo que en CLUN imos ir nesta liña.

Con todo, eses beneficios téñense que xerar co paso duns anos, duns exercicios, non agora mesmo. O que si está claro é que a cooperativa é dos gandeiros e os gandeiros o que queren é comercializar os seus produtos.

“NON SÓ SE TRATA DE VENDER O LEITE MOI CARO SENÓN DE PRODUCILO A UNS CUSTOS BARATOS E CREO QUE DESDE A COOPERATIVA PODEMOS INFLUÍR EN TODO O QUE É A CADEA DE PRODUCIÓN”

_ Entón, de que maneira ides traballar desde CLUN para que os socios poidan obter mellores beneficios pola súa materia prima? _ O prezo do leite márcase a nivel mundial e cando hai excedentes, o prezo baixa. Nós non podemos facer absolutamente nada nese tema. En cambio, podemos asesorar os nosos gandeiros. Se temos unha cooperativa forte, podemos ter uns técnicos ben formados e conseguir uns produtos que sexan competitivos en prezo, é dicir, non só se trata de vender o leite moi caro senón de producilo a uns custos baratos e creo que desde a cooperativa podemos influír en todo o que é a cadea de produción. _ Pódese definir CLUN como a gran cooperativa galega? _ Cando pensamos en facer un edificio, o primeiro que hai que facer é unha boa cimentación. Cando se iniciou este proxecto, xurdiron comentarios como: “Por que arrincan estes?” Simplemente coincide que estas tres cooperativas somos as maiores accionistas de Clesa, o que fai que se colla máis confianza, que nos coñezamos mellor etc. É moi difícil poñer de acordo a 20 cooperativas, pero é bastante máis fácil poñer a dúas ou a tres. O que fixemos foi arrincar estas tres, pero queremos que se sumen máis. Imos diante limpando o camiño ou facendo a cimentación para un edificio máis grande. _ Hai outras cooperativas interesadas no proxecto? _ Si que houbo xente que se achegou a nós. Fixemos unha presentación xeral para a maioría das cooperativas e dese grupo houbo algunhas que nos chamaron para que lles explicásemos o tema con máis detalle. Non sei agora mesmo en que fase están, pero si hai algunhas que coñecen o proxecto mellor.

_ Que papel xogou a Administración nesta unión? _ Todos os estudos que fixemos contratámolos cunha empresa externa, os cales custaron moitos cartos, que pagamos as cooperativas en función do volume de cada unha.

Digamos que unha vez que o tivemos desenvolvido presentámosllo á Consellería do Medio Rural e incluso ao presidente da Xunta. Tivemos o apoio del, pero nada máis.

Todo isto naceu das cooperativas. _ Existen posibilidades de que CLUN se expanda polo resto da cornixa cantábrica? _ Eu creo que o futuro é ese, facer un grupo forte e non sei se na cornixa cantábrica ou incluso en España. Penso que é moito máis fácil chegar a acordos entre cooperativas porque digamos que o noso ADN é o mesmo, que é a nosa forma de traballar. A nosa mentalidade é facer un grupo cooperativo potente.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Visítenos en

FIG AN Zarag

oza, del 28 al 31 de marzo

productividad GEA Monobox -– Calidad, Calidad,productividad ad y flexibilidad todo en enuno uno flexibilidad todo Módulo profesional de ordeño automático para el máximo rendimiento y la máxima salud de su rebaño.

El nuevo nuevo módulo GEA El GEA Monobox Monobox aprovecha aprovechalas lasventajas ventajasdel delcelebrado celebrado módulo DairyProQ para para una unaproducción producciónsuperior superiordedecalidad calidad módulo de de ordeño DairyProQ de de leche. rutina de ordeño completa dentro la pezonera, leche.

La La rutina de ordeño completa tienetiene lugarlugar dentro de la de pezonera, lo lo que asegura ordeño higiénicamente impecable una mayor que asegura un un ordeño higiénicamente impecable y unay mayor salud salud del del rebaño para una leche de calidad premium rebaño para una leche de calidad premium La efi eficiencia sussus vacas enen el momento La ciencia única únicade deGEA GEAMonobox Monoboxordeña ordeña vacas el momento oportuno. oportuno.

28

EXPLOTACIÓN

SAT CAVADAS. XERMADE (LUGO)

O ASOCIACIONISMO COMO BASE DO CRECEMENTO

Á parte dos seus cargos como presidente das cooperativas Os Irmandiños e CLUN, José Ángel Blanco Purriños dirixe a gandería familiar SAT Cavadas, da que é socio xunto cunha irmá e a súa nai.

O rabaño desta explotación chairega ascende a 285 animais, dos que 125 son vacas en muxidura. Á súa fronte está José Ángel, ao que lle axudan dous empregados a tempo completo para que el poida compaxinar o traballo na granxa cos seus cargos representativos.

A SAT Cavadas asociouse a Os Irmandiños hai aproximadamente dúas décadas. “Cando me incorporei á explotación, fixen uns cursos destes que se fan nas escolas de capacitación agraria e unha parte consistía en coñecer a cooperativa Os Irmandiños. O que me fixo dar o paso foi que naquel momento case todas as casas comerciais fabricaban un penso granulado estándar, mentres que en Irmandiños puxeran un carro mesturador estático que fabricaba o que é a mestura de produtos e subprodutos

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

para a alimentación dos animais. A min gustoume aquela forma de traballar, á parte de que había xa uns técnicos en alimentación que eu consideraba bastante bos”, recorda.

Canda el entraran preto dunha decena de gandeiros da zona de Xermade e Guitiriz, o que supuxo a apertura da cooperativa fóra da contorna da Mariña.

José Ángel chegou á presidencia de Os Irmandiños en 2010. Compaxinar o día a día na granxa con este posto –ao que agora se lle suma o da presidencia de CLUN– require “moitísima dedicación”, xa que “todos estes cargos lle restan tempo á vida familiar e ao traballo na explotación. Pero eu digo que as cooperativas e as asociacións de gandeiros son interesantes e alguén ten que estar aí”, asegura.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

EXPLOTACIÓN

As camas son dunha mestura de carbonato, casca de arroz e palla picada

ESTHER CARAZO

Movil: 619 345 932 Tel/Fax: 979 72 75 94 comercial@sofimat.com Automotor Multi-función AM317

EN 2016, A LACTACIÓN NORMALIZADA A 305 DÍAS FOI DE 11.015 LITROS, CUN 3,81 % DE GRAXA, UN 3,31 % DE PROTEÍNA E UN RECONTO CELULAR DE 260.000 CEL./ML DATOS PRODUTIVOS E VENDA DO LEITE En 2016, a lactación real media foi de 13.223 litros/vaca e a normalizada a 305 días, de 11.015 litros, cun 3,81 % de graxa, un 3,31 % de proteína, un reconto celular de 260.000 cel./ml e unha bacterioloxía de 12.000 ufc/ml. A produción total situouse en 1.600.000 litros.

O leite véndenllo a Celega. “O prezo medio anda arredor dos 30 céntimos. Realmente, o prezo base é de 306 €/tonelada, aínda que non todos os meses é igual porque está referenciado a un índice lácteo. Tomáronnos como referencia o último ano con cota e o leite que nos excedemos págannolo a 17 céntimos”, explica José Ángel. Con todo, nos últimos dous anos tiveron un crecemento do 10 % en canto a volume de produción.

INSTALACIÓNS E ORGANIZACIÓN DO GANDO A nave principal, a das vacas de produción, está feita con estrutura de formigón, peches de bloque e teito de uralita.

Os animais dormen en cubículos, nos que optan por unha mestura de carbonato, casca de arroz e palla picada que lles subministra a cooperativa.

A sala ten 24 puntos de muxido traseiro. Dispoñen dun variador de frecuencia que controla o motor, de maneira que se se están muxindo 24 vacas sobe de revolucións, pero se só están funcionando dous ou tres puntos, baixa, o que implica un aforro de enerxía. Tamén teñen un recuperador de calor para quentar a auga coa que lavan a sala. Á nave de produción súmase o establo das vacas secas, que teñen alugado noutra finca preto da explotación.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

Multi'Dis special Arena

La encamadora Sigma

Mini’Dis + cepillo lateral

Cazo con rotor móvil

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

29

30

EXPLOTACIÓN

A sala ten unha antigüidade de oito anos

A RACIÓN DAS VACAS DE PRODUCIÓN COMPONSE DE 26 KG DE SILO DE HERBA, 18 KG DE SILO DE MILLO E 12 DE MESTURA CONCENTRADA

ALIMENTACIÓN E BASE TERRITORIAL A ración das vacas de produción componse de 26 kg de silo de herba, 18 kg de silo de millo e 12 de mestura concentrada. “Irmandiños faime todo o proceso de sementado de millo e de herba e tamén de recollida. Todo o que é traballo agrícola contrátollo á cooperativa e despois vén todos os días facerme a mestura, é dicir, eu teño aquí os silos de herba e de millo e o penso; o carro mestura e fai todos os días a ración”, explica o propietario da SAT As Cavadas.

Para as vacas secas cómpralle a Os Irmandiños unha ración específica que vén nunha paca.

En canto á recría, ata que cumpren 12-13 meses inxiren unha ración completa que traen da cooperativa en formato paca e logo, unha vez preñadas, fanlles unha ración unifeed no carro que leva silo, palla e penso. Ademais, nos meses de primavera aproveitan os pastos, pero sempre con acceso á ración.

A base territorial comprende 85 hectáreas, das que teñen en propiedade unhas 60. Nelas cultivan pradeira e, ata este ano, unhas 30 ha de millo. Porén, debido aos problemas que teñen cos xabarís, José Ángel decidiu que non vai volver sementar este cereal: “Non podemos porque non nos deixan nada. O millo é un alimento moi bo e nunha hectárea sacas, aproximadamente, 40.000 kg de forraxe, pero hai que pagar a semente, fertilizalo e laborear moi ben a terra... Todo iso resulta moi caro e é rendible se consegues unha boa colleita, pero se a destrozan os xabarís todos os cartos son perdidos. Non sei se terei que comprar máis millo, se faremos a ración con máis herba e meteremos fariña de millo na mestura… Aí déixome asesorar polos técnicos de alimentación”.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

O uso da amamantadora permítelles un aforro de traballo

REPRODUCIÓN E CENTRO DE RECRÍA Para o coidado da recría crearon unha sociedade con outras tres ganderías de Xermade, a SAT Xercas, constituída a principios da década dos noventa e cuxa responsabilidade recae nun dos socios cada semana. “Fomos os primeiros que montamos en Galicia un centro de recría en conxunto. Empezamos con 40 xovencas aproximadamente e agora mesmo hai unhas 200. O que facemos no centro son as inseminacións, vixiar celos, comprobar se están enfermas... A comida fáinola o carro de Os Irmandiños. As xatas van para alí entre os catro e os cinco meses de idade e volven cando lles falta un para parir”, explica José Ángel.

Para este gandeiro, a principal vantaxe que ofrece este sistema é o aforro de traballo, xa que non é o mesmo ter que coidar os animais a diario que facelo unha semana ao mes. Ademais, engade: “Á parte, ao facer lotes máis grandes podes terlles unha alimentación máis específica para cada un”.

Nada máis nacer, os animais inxiren as correspondentes tomas de calostro e aos dous días pasan para unha zona anexa á nave de produción, na que dispoñen dunha amamantadora artificial con dous postos. Nese lote colectivo permanecen ata os 60 días. Despois pasan a outro grupo para que se vaian adaptando á alimentación que van ter no centro de recría, a onde as levan con cinco meses. A primeira inseminación practícanllela sobre os 14 meses.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

Las mejores vacas son casi invisibles ¡Elija el índice NTM (Mérito Total Nórdico) para maximizar la producción y reducir los problemas, así el beneficio llega de forma natural!

Líder mundial en Altas Salud y producciones Reproducción con calidades

MTN Conformación fuerte y funcional

VikingGenetics, una de las mayores compañías de IA a nivel mundial, trabaja desde hace más de 35 años con el objetivo principal de mejorar la calidad de vida y la rentabilidad de los ganaderos, mediante la obtención de vacas muy productivas pero que sean más sanas, fértiles y fáciles de manejar cada día. Este objetivo se refleja en la composición del índice NTM (Mérito Total Nórdico), que asegura el máximo progreso para todos los rasgos que tienen una mayor importancia económica en la explotación.

Las hijas de toros VikingGenetics con altos índices NTM ayudan diariamente a ganaderos de todo el mundo a reducir problemas y mejorar sus resultados económicos, contribuyendo de este modo a ser más eficientes en un entorno cada vez más competitivo. Así lo confirman también los ganaderos españoles que ya disfrutan de las cualidades de estos animales en sus ganaderías. Vacas funcionales de altas producciones y muy buenas calidades que paren fácilmente, preñan mejor y tienen menos problemas... en definitiva, ¡vacas casi invisibles!

Global Genetics C/Londres, 29-A 28232 Las Rozas, Madrid Tel: 91 637 34 78 • e-mail: global@globalgenetics.es • www.globalgenetics.es Distribuido en Galicia por SERGEGA | Manuel Reixa Tel: 610 526 785

32

EXPLOTACIÓN

Interior da nave de produción

PARA O COIDADO DA RECRÍA CREARON UNHA SOCIEDADE CON OUTRAS TRES GANDERÍAS DE XERMADE, A SAT XERCAS, CONSTITUÍDA A PRINCIPIOS DA DÉCADA DOS NOVENTA E CUXA RESPONSABILIDADE RECAE NUN DOS SOCIOS CADA SEMANA

Ás xatas fanlles a proba xenómica para coñecer o antes posible a súa capacidade produtiva

Sobre a decisión de ter os animais nun lote colectivo desde o comezo, José Ángel di: “Non sabería dicir se están mellor en lotes ou en aloxamentos individuais. Como eu falto moito da explotación, o tema da man de obra é importante para min, por iso estou moi contento coa amamantadora, aínda que seguramente ten o inconveniente de que cando hai un becerro enfermo é máis contaxioso. A amamantadora dáche moitísimos datos, é como un pequeno ordenador, xa que podes consultar cantos litros de leite mamou un becerro nas últimas 12 ou 24 horas, incluso cando destetas unha xatiña podes mirar cantos quilos de leite gastou na súa etapa... Eu considero que ten máis vantaxes que inconvenientes”.

A media de inseminacións por preñez é de 2,1, o intervalo medio parto-primeira inseminación sitúase nos cen días e o número medio de partos da explotación é de 2,2.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

XENÉTICA Na selección xenética priman os índices de graxa e proteína. Ás xatas que van nacendo fanlles a proba xenómica para saber o antes posible a súa capacidade para transmitir determinados caracteres relativos a calidades, tipo etc. En función diso, ás mellores extráenlles embrións que implantan noutras femias da explotación.

“As empresas non están dispostas a pagar por transportar auga, así que hai que ir a animais que produzan sólidos”, argumenta José Ángel. Entre o 70 e o 80 % dos touros que utiliza son de Xenética Fontao, aínda que “despois tratas de utilizar nesas xovencas que son máis fortes en xenómica os mellores touros a nivel mundial”.

A media ICO do rabaño é de 2.399 puntos e na última cualificación morfolóxica acadaron unha media de 82,5, con dez vacas cualificadas MB. DEFENSA DA GANDERÍA COMO FORMA DE VIDA Con estas palabras expresa José Ángel o que para el significa a súa profesión: “Estou moi orgulloso de ser gandeiro e sono porque meus pais mo inculcaron. Cando empecei había moitísimas opcións, aquí preto estaba a mina de Endesa, a construción estaba en pleno auxe... Pero a min gustoume esta, porque meus pais me inculcaron que se podía vivir dos animais, e eu aos meus fillos tamén lles transmito iso. Dígolles: ‘Estudade algo relacionado con isto, formádevos e facede unha empresa competitiva e moderna’.

Eu non os forzo a que lles guste, pero tampouco os aparto. É a miña forma de vida e estou moi orgulloso”.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

STARTVAC VACINA INACTIVADA POLIVALENTE en emulsión inxectable fronte á mamite bovina www.startvac.com

VACINE!

Faga unha inversión rendible na prevención de mamite e acade: Mellor protección fronte á mamite1,2

Máis leite e de mellor calidade1

Maiores beneficios económicos1

1. Andrew Bradley et al. An investigation of the efficacy of a polyvalent mastitis vaccine using different vaccination regimens under field conditions in the United Kingdom. J. Dairy Sci. 2015; 98: 1706–1720 2. Ynte Schukken et al. Efficacy of vaccination on Staphylococcus aureus and coagulase-negative staphylococci intramammary infection dynamics in 2 dairy herds. Journal of Dairy Sci. 2014; 97: 5250- 5264 STARTVAC®, Vacuna inactivada polivalente, mastitis bovina, emulsión inyectable. Composición: Una dosis (2ml) contiene: Sustancias activas: Escherichia coli J5 inactivado > 50 RED60 Staphylococcus aureus (CP8) cepa SP 140 inactivado, expresando Complejo Antigénico Asociado a Exopolisacárido (SAAC) > 50 RED80. Adyuvante: Parafina líquida 18,2 mg. Excipiente: Alcohol bencílico 21 mg.

Indicaciones: para la inmunización de establos de vacas y novillas sanas, en establos de vacas lecheras con problemas de mastitis recurrentes, para reducir la incidencia de mastitis subclínica y la incidencia y gravedad de los signos clínicos de la mastitis clínica causada por Staphylococcus aureus, coliformes y estafilococos coagulasa negativos. Vía de administración: Uso intramuscular Es preferible que las inyecciones se administren alternando los lados del cuello. Dejar que la vacuna alcance una temperatura entre 15 ºC y 25 ºC antes de su administración. Agitar antes de usar.

Posología: administrar una dosis (2ml) por vía intramuscular profunda, en los músculos del cuello, 45 días antes de la fecha prevista de parto. Administrar una segunda dosis 1 mes más tarde (como mínimo 10 días antes del parto). Una tercera dosis debe administrarse 2 meses más tarde. El programa vacunal completo debe repetirse en cada lactación. Reacciones adversas (frecuencia y gravedad): En muy raras ocasiones: Pueden producirse reacciones transitorias locales leves o moderadas después de la administración de una dosis de la vacuna. Principalmente son: hinchazón (hasta 5 cm2 de promedio), que desaparece como máximo en una o dos semanas. En algunos casos, también puede presentarse dolor en el punto de inoculación que remite espontáneamente en un máximo de 4 días. Puede producirse un incremento transitorio de la temperatura corporal de aproximadamente 1 °C, en algunas vacas hasta 2 °C, durante las primeras 24 horas después de la inyección. En algunos animales muy sensibles puede darse el caso de reacciones de tipo anafilácticas. En estas circunstancias, debe administrarse un tratamiento sintomático rápido y apropiado.

Contraindicaciones: Ninguna. Tiempo de espera: Cero días. Precauciones especiales: Todo el rebaño debe ser inmunizado. Solo deben ser inmunizados animales sanos. Precauciones específicas que debe tomar la persona que administre el medicamento veterinario a los animales: Este medicamento veterinario contiene aceite mineral. Su inyección accidental/autoinyección puede provocar dolor agudo e inflamación, en particular si se inyecta en una articulación o un dedo, y en casos excepcionales podría provocar la pérdida del dedo afectado si no se proporciona atención médica urgente. Puede administrarse durante la gestación y la lactancia. Conservar y transportar refrigerado (entre 2 ºC y 8 ºC) y protegido de la luz. No congelar. Para más información consulte el prospecto interno. Presentación: Caja de cartón con 20 viales de 1 dosis. Caja de cartón con 1 vial de 5 dosis. Caja de cartón con 1 vial de 25 dosis. Código ATCvet: QI02 AB. Titular y número de la autorización de comercialización: LABORATORIOS HIPRA, S.A. Avda. la Selva, 135. 17170 Amer (Girona) España. Tel. (972) 430660 – Fax (972) 430661. Números de la autorización de comercialización: EU/2/08/092/003, EU/2/08/092/004, EU/2/08/092/006.Prohibición de venta, dispensación y/o uso: Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Use los medicamentos responsablemente.

Laboratorios Hipra, S.A. Avda. la Selva, 135 17170 Amer (Girona) Spain Tel. (34) 972 43 06 60 Fax: (34) 972 43 06 61 hipra hipra.com www.hipra.com

“NON TEMOS TANTAS MAMITES, SON MÁIS FÁCILES DE CURAR E NON MORREU NINGUNHA VACA POR ESTA CAUSA DENDE QUE COMEZAMOS A VACINAR” Luís Seoane é o responsable da Granxa Ugasma, unha explotación gandeira cun total de 650 animais ubicada no concello coruñés de Boimorto. Un dos principais problemas cos que contaba na explotación eran os elevados casos de mamite, cada vez máis vacas eliminadas por esta enfermidade e incremento paulatino do reconto de células somáticas.

“CANDO TES UN PROBLEMA, TENTAS BUSCAR SOLUCIÓN. POR ISO, NÓS APOSTAMOS SEMPRE MÁIS POR PREVIR QUE POR CURAR” - Luís Seoane, responsable da Granxa Ugasma, coa súa filla Laura Seoane

En abril de 2016 decidiu optar pola prevención para tratar de solucionar este problema e, tras buscar o mellor asesoramento, decantouse pola vacina inactivada polivalente Startvac®, de laboratorios Hipra, para vacinar ao 100 % dos seus animais.

Cales son, segundo a túa opinión, os principais problemas relacionados coa calidade do leite e as perdas económicas que producen as mastites?

ter mamite. Ao ter mamites temos que ter unha maior reposición porque teremos vacas que se nos van ir ao matadoiro ou morren.

A perda de leite pode ser causada por un problema de mamite e as mamites poden ser causadas por diferentes xermes. Entón do que se trataba aquí era de reducir as mamites e reducir os recontos. Un problema grande que ocasiona a mastite é a cantidade de leite que perdes, a cantidade de vacas que perdes e á parte, xa non falemos, da perda na calidade do leite. Estamos a falar dunha calidade do leite con menos de 200.000 células somáticas, entón non nos podemos permitir

Cando empezaches a vacinar para previr a mastite?

Tras consultalo co veterinario, empezamos a vacinar para previr a mamite en abril de 2016. Fixemos dúas vacinas en saba, vacinamos o 100 % das vacas e as xovencas a partir dun ano e revacinamos aos 21 días.

Agora estamos a facer o protocolo pactado de vacinación.

Estamos a vacinar aos 210 días de xestación, aos 270 días de xestación e aos 50 días de parto.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

“CREO NA VACINA, OS TRATAMENTOS CADA VEZ DEBEN SER MENORES E AS ESIXENCIAS DA PRODUCIÓN SON MAIORES, ASÍ QUE CREO QUE DEBEMOS IR POR ESTE CAMIÑO” Granxa Ugasma Responsable: Luís Seoane Labandeira Localización: Andabao, Boimorto (A Coruña) Superficie agrícola: 180 ha Nº total de animais: 650 Nº vacas en lactación: 300 Produción media (Control Leiteiro): 11.500 kg vaca/ano

Que te levou a tomar esta decisión?

Cando ti tes un problema tentas buscar solución.

Sabemos que o tema dos tratamentos vai ir a menos, por iso, nós estamos sempre apostando máis por previr que por curar e decidimos meternos no mundo de vacinar. Tiñamos bastantes problemas con mamites, algunhas mamites clínicas e algunhas xa crónicas.

Viamos que estabamos a incrementar moito o número de vacas eliminadas por esta causa e que nos estaba subindo un pouco o reconto, entón decidimos vacinar para ver se así lograbamos resolver o problema.

Que pensaches cando che explicaron que existía unha vacina para a prevención da mastite?

A vacina coñecina nunha charla dunha ADS. Cando che presentan un produto, todo é marabilloso. Nós empezamos a valoralo, contrastámolo cos nosos veterinarios e decidimos que era positivo ir adiante con isto. Como digo, ao principio todo é marabilloso, pero nós traballamos con seres vivos e dous e dous non son catro.

Produción actual: 35 kg vaca/día Produción total: 3.300.000 l/ano Aloxamentos: cama quente Muxidos: 2 muxidos/día RCS: 220.000 cel./ml Bacterioloxía: 10.000 ufc/ml

ver… Pero os resultados están a ser bos. Non temos tantas mamites, son máis fáciles de curar e non nos morreu ningunha vaca por mamite colibacilar dende que comezamos a vacinar, que antes si nos ocorría.

Que lle dirías a unha persoa que non sabe se empezar a vacinar para a prevención de mastite na súa explotación?

Como dicía antes, levamos pouco tempo pero con estes resultados, estanos indo bastante ben. É máis fácil de curar cada caso que nos aparece e non tivemos ningunha xovenca con mamite, que creo que é tamén moi importante. Creo na vacina, os tratamentos cada vez deben ser menores e as esixencias da produción son maiores, así que creo que debemos ir por este camiño.

Que foi o que che chamou a atención da vacina e por que decidiches utilizala?

Decidín utilizala porque, despois de moitas consultas con veterinarios, técnicos e outros que xa utilizaban a vacina, fóronnola recomendando e comprobando que tiña éxito. Creo lembrar que a vin tamén nun artigo na revista de Conafe, onde se falaba dunha granxa de Alemaña que tiña moitos máis problemas de mamite ca nós e apuntaban que o resultado era bastante bo.

Cales foron os principais beneficios, a nivel de calidade de produto e a nivel económico, que obtiveches coa vacinación?

Nós estamos, de momento, á espera de resultados totais. Levamos coa vacina soamente dez meses e imos

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

La Referencia en Prevención para Salud Animal

36

PANORAMA INTERNACIONAL

SOCIEDADE MELOSFARM. PONTA DELGADA (SAN MIGUEL, OS AZORES)

Octávio Melo

MELOSFARM, REFERENCIA XENÉTICA NOS AZORES Coincidindo coa terceira edición do Concurso Micaelense Holstein Frisia de Outono, visitamos a gandería dos irmáns Melos, na que teñen 220 vacas de produción. A calidade xenética do rabaño permítelles vender animais vivos e embrións a outras explotacións non só do arquipélago senón tamén do continente.

Octávio Melo e os seus tres irmáns, Roberto, Luís e Valter, dirixen a gandería Melosfarm desde os anos noventa. A explotación atópase na freguesía de Feteiras, pertencente ao concello de Ponta Delgada, na illa azoriana de San Miguel.

O seu rabaño engloba 450 animais dos que 220 son vacas de produción, que pasan a maior parte do tempo nos pastos, onde comen, de media, uns 15 quilos de herba verde.

Porén, acoden ao parque de alimentación dúas veces ao día, onde son suplementadas cunha ración unifeed composta por 18 kg de silo de millo, 12 kg de silo de herba e 3 kg de

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

concentrado. A maiores, durante o muxido inxiren unha media de 8 kg de concentrado. O custo de alimentación oscila entre 4,9 e 5,3 € por vaca e día. Os muxidos fanos ás 5 da mañá e ás 5 da tarde, e lévalles unhas dúas horas e media cada vez.

A media de produción da última campaña, normalizada a 305 días, foi de 11.363 kg de leite, con 424 kg de graxa e 353 kg de proteína. En decembro de 2016 a media situábase en 36 litros/vaca/día, cun 3,70 % de graxa e un 3,20 % de proteína. O reconto celular oscila entre as 200.000 e as 220.000 ufc/ml.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

PANORAMA INTERNACIONAL

A MEDIA DE PRODUCIÓN DA ÚLTIMA CAMPAÑA, NORMALIZADA A 305 DÍAS, FOI DE 11.363 KG DE LEITE, CON 424 KG DE GRAXA E 353 KG DE PROTEÍNA

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

Nueva 2345T, nuestra cargadora telescópica más compacta entregada en Gozón – Asturias

Entrega de VS DISEL en Talavera de la Reina

As xatas pequenas aliméntanse mediante amamantadoras artificiais

O leite recóllenllelo na explotación –lembremos que nos Azores é común que os gandeiros transporten o leite ao punto de recollida ou directamente á fábrica–. O prezo base está nos 20 céntimos, ao que se lle suman a puntuación, a graxa, a proteína, e as primas de calidade e de leite refrixerado, chegando a un valor que oscila entre os 27 e os 28 céntimos.

INSTALACIÓNS E BASE TERRITORIAL As instalacións de Melosfarm comprenden a sala de muxido, o parque de alimentación, a zona onde teñen as xatas pequenas –na que dispoñen de dúas amamantadoras automáticas– e os parques da recría, nos que permanecen os animais ata superar o ano de vida e onde se alimentan a base de rulo de herba e concentrado. Unha vez inseminadas, as xovencas van para o pasto.

A superficie agrícola ascende a 140 hectáreas, cuxa maioría dedican a pradería. Non obstante, 45 hectáreas destínanas ao cultivo de millo. Cóntanos Octávio que eles mesmos preparan a terra para a posterior sementeira, que lle confían a unha empresa especializada.

*FINA

N

ESE – 24 M ÓN 0% CIACI

Entrega de MATOVA en Trazo – A Coruña

S

Limpiador de parrillas

Arrimador de comida

*consulte condiciones en su concesionario

Distribución Portugal: ZjCarrageta Lda – Évora. www.zjcagriparts.pt Agrovergeira – Pombal. www.agrovergeira.pt

Distribución España: Formada por 25 concesionarios

Avda. Galicia, 109 • 33770 Vegadeo (Asturias) • Tel./Fax: (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

37

38

PANORAMA INTERNACIONAL

Parque de recría

O silo de millo é o principal cultivo da explotación

Parque de alimentación

REPRODUCIÓN E XENÉTICA A sociedade Melosfarm distínguese pola excelente calidade xenética dos seus animais. Non en van venden xatas, xovencas e vacas de maneira habitual a outras explotacións do arquipélago e tamén do continente, así como tamén unha parte dos embrións que recollen das súas femias.

A primeira inseminación practícanllela entre os 15 e os 17 meses, en función do desenvolvemento do animal, de maneira que as primeiras crías nacen aos 24-25 meses. A desteta fánllela arredor dos tres meses.

A media de inseminacións por preñez do conxunto do rabaño é de 2,5 e a media de partos da explotación, de 3,5.

En canto á selección xenética, a súa afección polos concursos impúlsaos a empregar dous tipos de criterios. Por unha banda, elixen uns poucos touros enfocados a tipo que dean lugar a unhas vacas moi correctas morfoloxicamente e, por outra, sementais “funcionais” para producir leite, con bos índices de graxa e proteína, boa saúde... En total, adoitan mercar uns dez touros cada campaña. Traballan cun programa de emparellamentos para evitar problemas de consanguinidade e obter unha certa variabilidade xenética no conxunto do rabaño.

O 60 % dos touros que utilizan son xenómicos, xa que, tal e como afirma Octávio, é a única maneira de evolucionar máis rápido.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Orixe da granxa Octávio Mel: “Meu pai xa tiña vacas cando eu era un neno, el criouse nisto. Despois de facer o servizo militar, emigrou ao Canadá, pero aos catro anos volveu porque o seu eran as vacas. Empezou a mercar vacas pouco a pouco ata chegar ás 200. El morreu en 1992 e, como os fillos eramos moi novos, a explotación pasou a nome da nosa nai, María Ascensão Melo Fonseca. Cando a nosa nai cumpriu os 70 anos, fixemos unha sociedade entre os catro irmáns para continuar coa vaquería e esperamos continuar moitos anos máis”.

En 2016, a media da explotación na puntuación final da clasificación morfolóxica foi de 85,54 puntos.

CONCURSOS En 1990 comezaron a participar nos concursos morfolóxicos da raza frisona que se celebran na illa, e sempre con moi bos resultados. Non en van, no seu palmarés figura sete veces o título máis prezado, o de gran campiona de vacas, e seis veces o de gran campiona nova. Na última edición do Concurso Micaelense Holstein Frisia de Outono obtiveron os galardóns de gran campiona de xatas e xovencas e de mellor conxunto novo.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal.

Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo.

AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com

40

DOSSIER: ABONADO

PLAN DE FERTILIZACIÓN: COMEZAR POLO PRINCIPIO Presentamos o sistema Profer, unha ferramenta coa cal poderemos deseñar un plan de fertilización optimizado con base nos resultados de análises do solo, nas que se teñen en conta as achegas de materia orgánica que se realicen en cada parcela.

Ángel Enterríos Quintana e Santiago Sousa Lema Servicios Agronómicos CLUN S.C.G.

INTRODUCIÓN No referente á fertilización do solo para a produción de forraxes, é fundamental unha planificación adecuada e anticipada desta tarefa. Malia que nos pareza que aínda faltan moitos meses para comezar cos traballos de preparación da sementeira de millo ou doutros cultivos, hai pasos do proceso que podemos comezar a programar nesta época.

O obxectivo final de levar a cabo esta planificación é evitar e/ou minimizar as incidencias negativas á hora de realizar as nosas sementeiras.

Hai unha serie de decisións que se deben tomar no que respecta á programación da produción de forraxes para a AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

explotación. Estas decisións son fundamentais e permiten programar con anterioridade determinados traballos. Elaborar un plan de produción de forraxes e determinar cales van ser as fincas que imos sementar con cada cultivo, tendo en conta os condicionantes da PAC, é un paso fundamental. Por outra banda, é importante facer unha previsión de canto xurro ou esterco imos ter dispoñible para as distintas datas de preparación do terreo e valorar que tipo de fertilizante mineral imos aplicar segundo as condicións do solo e as necesidades do cultivo.

Nas nosas explotacións é fundamental a toma de decisións con base nos datos obxectivos procedentes de nosas propias parcelas. Datos referidos á produción obtida, á calidade nutricional da forraxe, á cantidade e ao tipo de fertilizantes utilizados e ás condicións de fertilidade do solo son factores fundamentais para a toma de decisións.

DOSSIER: ABONADO

Outro parámetro importante é a calidade do leite que se debe producir na explotación. Para iso, os técnicos deseñan o plan de alimentación do rabaño tendo en conta as análises de calidade das forraxes e a dispoñibilidade e/ou reservas destas. Para a obtención destas forraxes debemos manexar adecuadamente as súas condicións de produción; por tanto, resulta fundamental dispor de análise de solos específicos das parcelas, polo que o obxectivo final é a realización dunha correcta fertilización.

O traballo da toma de mostras de solo débese realizar con certa antelación e tendo en conta unha serie de premisas, para ter unha mostra o máis representativa sobre o estado nutricional do solo. Os resultados analíticos poden estar dispoñibles entre 15 e 20 días desde a recepción da mostra no laboratorio. Deben mostrearse as parcelas antes de realizar achegas de xurro, esterco ou fertilizante mineral para, desta forma, obter datos reais. É por esta razón pola que as parcelas que se atopan a barbeito invernal debemos mostrealas antes de aplicarlles xurro, e as parcelas que se atopen con algún cultivo de inverno, raigrás ou cereal debemos mostrealas antes de realizar calquera tipo de achega sobre o cultivo en desenvolvemento. Por tanto, o período invernal é unha boa época para tomar mostras de solo e realizar este tipo de análises, se aínda non contamos con estes datos.

41

Estercador

Se se dispón de analíticas de solo recentes (tres anos ou menos de antigüidade), poderemos utilizalas para deseñar o noso plan de fertilización. Se non dispomos de analíticas recentes, é recomendable volver realizalas, dado que o solo é o medio físico dentro do cal se producen procesos químicos e biolóxicos de forma continua.

Fertirrigación

Agralia y Aresa se unen para ofrecer al agricultor gallego una gama completa de fertilizantes líquidos a medida,, que se ajustan a las necesidades concretas de cada suelo y cultivo.

Creciendo juntos.

Carretera San Sebastián - Tarragona N 240, km 118,3. 22540 Altorricón (Huesca) Telf.: (34) 974 425 925 • fertilizantes@agralia.es

www.agralia.es

Avda. Madrid nº187. 27002 Lugo Telf.: (34) 982 22 24 00 • info@aresa-agricola.com

www.aresa-agricola.com

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

42

DOSSIER: ABONADO

Cisterna de xurro

O OBXECTIVO PRINCIPAL DE TODO ESTE PROCESO É DESEÑAR UNHA FERTILIZACIÓN EFICIENTE DESDE O PUNTO DE VISTA DO CULTIVO, QUE Á SÚA VEZ SEXA RENDIBLE ECONOMICAMENTE PARA O GANDEIRO, AO TEMPO QUE RESPECTUOSA CO MEDIO AMBIENTE

Para cuantificar o que nos achegan os fertilizantes orgánicos temos á nosa disposición diferentes métodos, tanto aplicacións informáticas coma distintas táboas para estimar os nutrientes que achegan o xurro, o esterco ou outras fontes de materia orgánica ao solo, así como a súa dispoñibilidade para os cultivos.

O obxectivo principal de todo este proceso é deseñar unha fertilización eficiente desde o punto de vista do cultivo, que á súa vez sexa rendible economicamente para o gandeiro, ao tempo que respectuosa co medio ambiente.

Para iso, a figura dos asesores agronómicos xoga un importante papel.

A dispoñibilidade de nutrientes para os nosos cultivos depende directamente destes procesos e nun período de 3 anos esta dispoñibilidade pode evolucionar, sobre todo se sometemos as parcelas a sucesivas rotacións intensas de raigrás-millo.

Unha análise de solo proporciónanos parte da información necesaria para poder elaborar o noso plan de fertilización. Por unha banda, daranos información de pH e saturación de aluminio, que inflúen directamente sobre a dispoñibilidade dalgúns nutrientes e, por tanto, indicaranos se temos necesidade de realizar encalado; doutra banda, proporcionaranos o contido de macro e micronutrientes, e en que cantidade se atopan dispoñibles nas nosas parcelas.

Estercador

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

O SISTEMA PROFER Desde os servizos agronómicos de Cooperativas Lácteas Unidas (CLUN) mantemos unha liña de traballo fundamentada nos principios descritos anteriormente, utilizando para iso todas as ferramentas que dispomos a día de hoxe no mercado. Como integrantes do grupo Delagro, temos unha ferramenta moi potente para a xestión da fertilización e para o asesoramento optimizado aos nosos socios: o sistema Profer.

Este sistema, que naceu como un proxecto de I+D, permite deseñar un plan de fertilización optimizado con base nos resultados de análises de solo, considerando as achegas de materia orgánica que se realicen en cada parcela. En función dos datos que se integran na aplicación, pódense formular fertilizantes adaptados ás necesidades de cada parcela e cultivo a implantar.

arvum primavera anuncio.pdf

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

1

16/2/17

19:37

44

DOSSIER: ABONADO

AS FÓRMULAS DESEÑADAS CO SISTEMA PROFER ORIÉNTANSE A OBTER FERTILIZANTES ADAPTADOS A NECESIDADES PARTICULARES, O QUE FARÁ QUE O NOSO PLAN DE FERTILIZADO SEXA MOITO MÁIS EFICIENTE E ECONÓMICO Táboa 1. Resultados das analíticas de solo integradas no sistema Profer, realizadas en cooperativas de Asturias, Cantabria e Galicia integradas en Delagro pH (H2O)

MO

P (mg/kg)

K ppm

Ca ppm

Mg ppm

CN

Ca/Mg

K/Mg

Media

Grupo Profer

5,55

8.15

45

324

1.284

136

11,70

6,63

1,02

Saturación de AI (%) 15,47

N.º mostras

5.564

5.561

5.551

5.564

5.564

5.564

5.028

5.560

5.563

5.267

Moi baixo

1.456

775

149

59

23

1.662

10

2.298

30

1.670

Baixo

2.091

922

1.362

320

56

2.064

470

1.847

135

1.147

Medio

1.381

1.179

1.383

2.691

235

1.561

2.788

938

992

1.431

Alto

346

1.528

1.760

1.683

346

199

1.611

349

1.414

863

Moi alto

290

1.147

897

811

4.904

78

149

128

2.992

156 32 %

Porcentaxe Moi baixo

26 %

14 %

3%

1%

0%

30 %

0%

41 %

1%

Baixo

38 %

17 %

25 %

6%

1%

37 %

9%

33 %

2%

22 %

Medio

25 %

21 %

25 %

48 %

4%

28 %

55 %

17 %

18 %

27 %

Alto

6%

28 %

32 %

30 %

6%

4%

32 %

6%

25 %

16 %

Moi alto

5%

21 %

16 %

15 %

88 %

1%

3%

2%

54 %

3%

Fonte: Delagro

Os fertilizantes deseñados baixo este sistema non responden a equilibrios estándar do mercado, que na maioría dos casos nos fan que proporcionemos certos nutrientes en exceso ou defecto para poder cubrir as necesidades do nutriente limitante. As fórmulas deseñadas co sistema Profer oriéntanse a obter fertilizantes adaptados a necesidades particulares, o que fará que o noso plan de fertilizado sexa moito máis eficiente e económico.

O sistema Profer baséase na estrita identificación das necesidades do cultivo tendo en conta a dispoñibilidade de nutrientes no solo e as achegas de xurro. É por iso que o seu eixe fundamental é a dispoñibilidade de analíticas de solo. A día de hoxe, disponse de máis de 5.500 analíticas de solo que ofrecen unha visión moi clara das condicións de fertilidade dos solos que manexamos para a produción de forraxes no noroeste peninsular.

Certo é que a composición química do solo é o resultado de varios factores como a evolución xeolóxica ou a tipoloxía da capa na que asentamos os cultivos. Considerando o solo de cultivo actual como unha evolución temporal, non debemos perder de vista as diferenzas entre rexións tanto no referente á composición do solo coma ao seu manexo para a estimación de produción de forraxes. Esta reflexión debe terse moi en conta á hora de deseñar un plan de fertilización xa que, aínda que se establezan os mesmos cultivos, non sempre é válido o mesmo tipo de fertilizado, debido a que non todos os solos son iguais e/ou diferentes no manexo da achega de materia orgánica.

Na táboa 1 poden observarse os valores medios referidos aos nutrientes no solo, resultado das múltiples análises realizadas por asesores agronómicos que empregan o sistema Profer de Delagro para o deseño de plans de fertilización.

Tamén pode observarse que, aínda que hai unha posible caracterización común da situación dos nutrientes no solo, o importante é a súa dispoñibilidade para que os poida asimilar a planta. Aspectos como o pH ou a saturación de AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Encaladora

Toma de mostras

aluminio poden condicionar a absorción de nutrientes que aparentemente se atopan en demasía no solo.

A achega de macro e de micronutrientes pode variar considerablemente en función das condicións de cada solo e tampouco se debe perder de vista a climatoloxía local. O factor clima é un condicionante poucas veces valorado cando se establece un plan de fertilización. Non obstante, pode afectar o rendemento dun cultivo se na determinación do fertilizante que se emprega non se teñen en conta aspectos como a pluviometría, a exposición a temperaturas baixas en períodos prolongados, a radiación solar elevada etc.

Boletin Agropal MAIZ 210x297.indd 1

1/3/16 12:23

46

DOSSIER: ABONADO

RESULTA MOI RECOMENDABLE CONSIDERAR A IMPORTANCIA DE REALIZAR MOSTRAS DE SOLO DAS NOSAS PARCELAS PARA BASEAR O NOSO PLAN DE FERTILIZACIÓN EN ANALÍTICAS E ASÍ PODER DESEÑAR E UTILIZAR FERTILIZANTES ADECUADOS ÁS NOSAS NECESIDADES Imaxe 1. Informe dunha análise de solo Profer

Fonte: Delagro

Retomando as formulacións iniciais no que se refire á planificación, debemos considerar a importancia de analizar e caracterizar as nosas parcelas, co fin de elaborar un plan de produción de forraxe no que se integre un plan de fertilización adecuado. A realización de analíticas permite caracterizar parcelas de 2-3 ha, mesmo podería asimilarse para parcelas contiguas (sempre que o tipo de solo e o manexo sexan os mesmos) por un baixo custo económico.

Tendo en conta este mínimo custo respecto do que supón fertilizar esa mesma parcela, resulta evidente a importancia de utilizar o fertilizante adecuado. Non realizar unha fertilización en función dos parámetros comentados anteriormente (necesidades do cultivo, achega de materia, estado nutricional do solo…) pode levar a non cubrir as necesidades do cultivo e provocar diminucións importantes na produción ou mesmo achegar fertilizante en demasía ou fertilizantes desequilibrados en nutrientes co consecuente desaxuste nutricional, ademais de xerar no solo graves alteracións no balance de nutrientes.

Sendo conscientes das estreitas marxes asociadas ás producións agrarias, realizar un plan de fertilización adecuado é unha garantía para conseguir os mellores rendementos na produción de forraxe. Por tanto, resulta moi recomendable considerar a importancia de realizar mostras de solo das nosas parcelas para basear o noso plan de fertilización en analíticas e así poder deseñar e utilizar fertilizantes adecuados ás nosas necesidades.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Da información que achega unha análise de solo, o primeiro que se pode valorar é a necesidade de corrixir o pH dese solo para favorecer a dispoñibilidade de nutrientes para o cultivo. Temos que ter claro se debemos achegar emendas calcarias aos nosos solos. É importante, xa que son traballos que se poden programar con tempo naquelas parcelas que están en barbeito. Isto axilizará o traballo nos momentos previos da implantación do cultivo e favorecerá, ademais, que comece a actuar no solo e mellorará as súas condicións.

O seguinte que se pode avaliar é en que medida as achegas de materia orgánica (esterco, xurro, compost etc.) van cubrir as necesidades do cultivo. Unha vez que se determinan as necesidades do cultivo, tendo en conta o estado nutricional do solo e a materia orgánica achegada, o que resta debe engadirse en forma de fertilizante mineral. Neste sentido, é importante destacar que, ademais de macronutrientes NPK, debemos prestarlles atención aos contidos de calcio, magnesio e outros micronutrientes importantes segundo que cultivo vaiamos implantar.

Achegar con fertilizante mineral os principais nutrientes, secundarios e micronutrientes necesarios é a mellor maneira de evitar incidencias posteriores no desenvolvemento dos cultivos. Por tanto, é importante que se analicen co fin de determinar a súa dispoñibilidade no solo.

Na imaxe 2 pode observarse como se establecen as achegas que se deben realizar con fertilizante mineral, tanto en nitróxeno, fósforo e potasio, coma en magnesio, así como a cantidade e o tipo de material encalante que se han de achegar. Neste caso concreto, a fórmula de fertilizante a deseñar terá que responder ás necesidades concretas da parcela.

Imaxe 2. Plan de fertilizado Profer

CONCLUSIÓN Elaborar un plan de fertilización comeza moito antes da aplicación ou do pedido de fertilizante, tal e como se comentou ao longo deste artigo. O fundamental é coñecer as necesidades de forraxe na explotación e, a continuación, establecer o plan de produción seleccionando as parcelas para cada tipo de cultivo que se vai implantar.

El abonado rentable y eficiente del maíz

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado del maíz en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente. El nitrógeno estabilizado de ENTEC® permanece en el suelo durante meses en forma amoniacal y retrasa su transformación a nitrato, evitando así las pérdidas de este elemento.

Con ENTEC® el maíz dispone de nitrógeno en el suelo durante un período más largo, lo que permite disminuir las aplicaciones de abono y disponer de un período flexible para la aplicación. ® Marca registrada de EuroChem Agro

EuroChem Agro Iberia, S.L. Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 931 702 744 Fax. 932 259 291 www.eurochemagro.es

Para más información

48

PUBLIRREPORTAXE

VIZURA®, EL PRODUCTO REVOLUCIONARIO DE BASF EN LA FERTILIZACIÓN ORGÁNICA

VIZURA®, BENEFICIOS PARA EL AGRICULTOR Y MEDIOAMBIENTE

VIZURA® es el estabilizador del nitrógeno para purines y otros fertilizantes orgánicos que aporta grandes beneficios para agricultores, ganaderos y también para el medio ambiente.

Atributos de Vizura® Vizura® aumenta la cantidad de nitrógeno disponible para el cultivo

Beneficios para el Agricultor Mayor rendimiento y calidad de cosecha Ahorro en insumos fertilizantes y en número de aplicaciones Flexibilidad, libertad para organizar su trabajo

Vizura® prolonga por más tiempo (varias semanas) la disponibilidad de nitrógeno en el suelo

Vizura® permite una mayor ventana de aplicación del purín Vizura® ayuda al agricultor a gestionar y optimizar su plan de abonado

Vizura® mantiene el nitrógeno en forma amoniacal durante más tiempo

Se reduce la contaminación por lavado de nitratos de las aguas subterráneas y las emisiones de oxido nitroso a la atmósfera El cultivo se beneficia de la nutrición amoniacal y de otros nutrientes

Índice de conversión de amonio en nitrato Fertilización mediante nitrógeno Purín / digestat o de biogás Temperatura

Porcentaje de peso seco relativo de la cosecha; Aumento rendimiento de la cosecha maíz deevita ensilado las pérdidas de Estedel nuevo desarrollo tecnológico de BASF ® 110 con el uso de Vizura nitrógeno asociadas a la fertilización y revolucionará la 107 gestión

del nitrógeno.

En múltiples estudios realizados por universidades e institutos de investigación se ha demostrado la fiabilidad de Vizura® y se han constatado los incrementos que produce en el rendimiento de las cosechas. En maíz de ensilado se puede incrementar la cosecha en un 7 % adicional en comparación con el uso de purín solo.

100

100

90 80

dispersión del purín se pierden cantidaAumento 70del rendimiento de la des significativas de nitrógeno.

60 cosecha con el uso de Vizura® Resultados de ensayos independientes para maíz de ensilado Está demostrado que Vizura®, en derealizados en Alemania en 2014; n = 8 terminadas estabiliza elpurín ni-+ Vizura En múltiples estudios realizados por Maíz forrajero, con condiciones, purín Maíz forrajero, con Purín + Vizura universidadesPurín e institutos de investigación trógeno, manteniéndolo en el suelo por ® se ha demostrado la fiabilidad de Vizura más tiempo (hasta 14 semanas). De esta Pérdidas por lixiviación (filtración) anuales de nitratos en tierras de pastos y sobre dos tipos de suelo. y se han constatado los incrementos que forma, Vizura® reduce las pérdidas por 70.3 40 el rendimiento de las coseproduce en lixiviación y permite que el nitrógeno esté 35 chas. En maíz de ensilado se puede incredisponible para las plantas cuando estas 30 mentar la cosecha en un 7 %25.0adicional en lo necesiten, lo que resulta beneficioso 25 comparación con el uso de purín solo. para el agricultor y para el medio am20 15 biente.

12.7 10.1 10 El reto para los agricultores es mini• Minimiza el impacto medioambien3.5 4.0 5 0.2 0.3 mizar la pérdida de nitrógeno para pro0 tal, reduciendo hasta un 651. % las2.pér1. Año 2. Año Año Año teger susen rendimientos y purín preservar Ensayo realizado maíz forrajero, comparando (izda) con purínel + Vizura (dcha). didas por lavadoArcilla de nitrógenoArena y hasta Centro de Investigación Mabegondo (CIAM), La Coruña 2016. ® medio ambiente, y Vizura mejora la efiSin estabilizador de nitrógeno Con estabilizador de nitrógeno un 45 % las emisiones de gases de Pain, B.F. et al., 1994; 320–340 kg Total N/ha/año; prueba con ciencia del nitrógeno, lo que aumenta el lisimetro; Devon, Reino Unido efecto invernadero. ® Beneficio ambiental con Vizura rendimiento de la cosecha.

Efecto del DMPP sobre las emisiones todo de óxido nitroso La aplicación excesiva o una gestión ineficiente del nitrógeno conlleva • Con una buena gestión, el del purín algunos efectos ambientales negativos como son la contaminación material orgánico generado puede 1.0 de la atmósfera (gases de efecto invernadero) y la contaminación convertirse en un0.9importante recurde acuíferos por el lavado o lixiviación de nitratos (NO3-). Así, la aplica0.8 ción del nitrógeno está estrictamente regulada, principalmente so para la agricultura y minimizar su Conversión de aprox. 80% a diferentes temperaturas del suelo en las llamadas zonas vulnerables a la contaminación por nitratos, 0.6 impacto medioambiental.

0.5 Periodo efectivo a diferentes temperaturas del suelo el uso eficiente del nitrógeno. obligando los agricultores a aumentar ®

Filtración de nitrato, kg N/ha

®

®

kg N 2O-N/ha

El nitrógeno es esencial en el crecimiento de las plantas y es un factor determinante para obtener una buena cosecha. Se requiere en grandes cantidades durante el crecimiento de la planta para conseguir los máximos resultados.

Por otro lado, el consumo del nitrógeno también conlleva algunos efectos ambientales negativos, como son la contaminación de la atmósfera (gases de efecto invernadero) y la contaminación de acuíferos con nitratos. Como el nitrato se desplaza a través del suelo, lo que se conoce como lixiviación, puede descender fácilmente a las capas más profundas y finalmente filtrarse a las aguas subterráneas. Así, el consumo del nitrógeno está estrictamente regulado, principalmente en las llamadas zonas vulnerables a la contaminación por nitratos, obligando a los agricultores a aumentar el uso eficiente del nitrógeno, ya que durante y tras la

– 45% 0.4 Vizura® reduce las pérdidas de nitrógeno tanto a la atmósfera • Como fertilizante, supone Emisiones un ahorro de óxido como a las aguas subterráneas, preservándolo para que esté nitroso considerable de insumos y flexibilidad 0.2 disponible para las plantas.

en el plan 0de trabajo del agricultor.

del suelo sin Vizura

®

DMPP Con DMPP • La gestiónSin eficiente de los purines Dittert et al., 2001 considerados como potenciales fertilizantes es un valioso recurso económico para la agricultura y minimiza el impacto medioambiental del purín al emplearlo como fertilizante.

6 semanas

5 ˚C con Vizura ®

sin Vizura®

10 – 14 semanas

1 semana

20 ˚C con Vizura ®

4 – 6 semanas

En suelos a bajas temperaturas (5 ˚C), el nitrógeno amoniacal se convierte en nitrógeno nítrico en aproximadamente 6 semanas. Vizura® prolonga este periodo de forma considerable, hasta alcanzar las 10 - 14 semanas.

A 20 ˚C, el plazo se reduce hasta una semana, y puede ampliarse a las 4 - 6 semanas con Vizura ®.

Vizura® La actividad de las Nitrosomonas se recupera de forma natural transcurrido un tiempo en el que el DMPP acaba degradándose.

AFRIGA ANO XXII - Nº 127

Jose-Ramon Gallego Ingeniero agrónomo Sales Technical Account Manager GaliciaAsturias-Cantabria/CropProtection Spain jose-ramon.gallego-boquete@basf.com

Aumente el valor de su purín

El estabilizador de Nitrógeno más eficiente para purines.

• El Nitrógeno dura más: cultivos más productivos • Reduce las pérdidas de Nitrógeno y permite ahorrar en fertilizantes • Beneficioso para el Agricultor y el Medioambiente

A4-vizura.indd 1

We create chemistry

14/02/17 13:43

50

DOSSIER: ENSILADO ENSILADO DE HERBA

COMO MELLORAR A CALIDADE DO ENSILADO

Unha óptima preservación da forraxe ao longo do ano mediante o ensilado é fundamental para manter a súa calidade e reducir perdas co fin de lograr o máximo beneficio na nosa explotación.

Andreas Milimonka Director técnico de ADDCON Tradución e adaptación: Alexandre Udina, director técnico de ADIAL

As herbas son a fonte de alimentación natural dos ruminantes. Para obtelas, podemos utilizar terra case de calquera tipo e mesmo descartar o cultivo e utilizar herbas procedentes de terreos non cultivables. Un dos motivos polos que as forraxes son o alimento máis importante para os ruminantes é o seu elevado contido en fibra e outros nutrientes necesarios. Hoxe en día, as herbas, a alfalfa e outros alimentos tamén resultan capitais porque acumulan CO2 no solo, preveñen a erosión e permítennos AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

utilizar a proteína bruta de plantas de cultivo doméstico, co cal se reduce a alteración do uso da terra noutras rexións do mundo. Así mesmo, as herbas e as leguminosas proporcionan unha gran cantidade de minerais no nivel tanto macro coma micro. Por este motivo, a forraxe que se utiliza nas instalacións leiteiras ten unha grande importancia na súa economía e as máis rendibles na práctica son as que producen máis do 50 % do seu leite a partir da forraxe (táboa 1). Con todo, se hai que utilizar forraxe durante todo o ano é necesario manter a súa calidade, normalmente mediante o imprescindible proceso de preservación mediante ensilado. O obxectivo inicial desta actividade consiste en reducir as perdas e manter a calidade para obter todos os posibles beneficios.

DOSSIER: ENSILADO DE HERBA

Táboa 1. Produción leiteira a partir de forraxe en Alemaña e nunha granxa de Suíza ben manexada (Nußbaum, 2005) Norte (SH)

Sur (BW)

Suíza

Media

+25 %

Media

+25 %

N.º de granxas

383

96

333

55

Mellor 1

Leite (kg/ano)

6.978

8.145

7.760

9.436

7.818

Leite de forraxe (kg/ano)

2.548

3.271

3.098

4.190

6.959

Leite de forraxe (%)

36

40

40

44

89

A grandes liñas, a calidade do ensilado vén determinada polas características que definen a calidade da propia planta. As máis importantes son a fibra bruta (FAD; FND), a proteína bruta (XP), os carbohidratos solubles ou azucres (wsc) e a dixestibilidade da materia orgánica (OMD). A FAD, a XP e a OMD adoitan depender da data de corte.

En xeral, canto máis temperán é o corte, máis elevada resulta a calidade, pero a especie e a variedade tamén exercen unha influencia considerable. Por exemplo, as especies Dactylis glomerata e Festuca arrundinacea presentan unha menor calidade, en especial se a data de corte non é a máis adecuada. En cambio, Lolium perenne e, sobre todo, Lolium multiflorum son herbas de gran calidade, aínda que entre as

51

O ELEMENTO MÁIS IMPORTANTE PARA A CALIDADE DO ENSILADO É A CALIDADE DA FERMENTACIÓN, É DICIR, A CANTIDADE E O TIPO DE PRODUTOS DE FERMENTACIÓN UTILIZADOS

distintas variedades de Lolium se observa unha considerable diferenciación debida ao nivel de ploidía (diploidía ou tetraploidía) ou ás características da variedade en cuestión.

Ademais da data de corte, a XP depende do nivel de fertilizante N e/ou a proporción de leguminosas no cultivo.

O contido en azucre está estreitamente relacionado coas condicións meteorolóxicas, posto que a elevada radiación e as baixas temperaturas nocturnas fan que a planta desenvolva un elevado contido en azucre. A especie Lolium representa a herba de prado con maior cantidade de azucre e as variedades tetraploides presentan un nivel máis elevado que as diploides. A OMD vese afectada pola maioría das características citadas anteriormente.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

ENSILADO DOSSIER: ENSILADO DE HERBA

52

Liña vermella: materia seca (g/kg) = 450 – (8*S/BC)

500 Fácil de ensilar

Alfalfa D M (g /k g )

400

Trevo vermello

300

Herbas Lolium

O ENSILADO DEPENDE DAS CONDICIÓNS METEOROLÓXICAS. CON FRECUENCIA, AS CONDICIÓNS DE PRESECADO NON SON TAN MALAS COMO PARA QUE OS INOCULANTES NON GARANTAN UN ENSILADO SEN ÁCIDO BUTÍRICO

200 Millo 100

Difícil de ensilar

0 0

1

2

3

4

5

S/BC

Durante os últimos anos, conseguiuse aumentar as características de calidade das herbas mediante o cultivo. A modo de exemplo, aumentouse en gran medida a calidade da forraxe de Festuca arrundinacea. En resumo, as especies e variedades ben fertilizadas, adaptadas á localización e cortadas cedo experimentarán un grande aumento da calidade.

A calidade do ensilado depende da planta ensilada e dos efectos que esta experimenta durante o proceso de ensilado. En concreto, a calidade do ensilado defínena os seguintes elementos: 1. os ingredientes da planta 2. os elementos da fermentación; por exemplo, os ácidos orgánicos ou o amoníaco 3. a calidade hixiénica (nivel de mofos e fermentos) 4. características físicas como a materia seca ou a lonxitude do corte Obviamente, o elemento máis importante para a calidade do ensilado é a calidade da fermentación, é dicir, a cantidade e o tipo de produtos de fermentación utilizados. Se se combina unha elevada calidade de forraxe cunha baixa calidade de fermentación, o consumo verase máis afectado (táboa 2).

Principalmente, a exclusión do osíxeno conséguese mediante un peche perfecto, para o cal necesitamos unha película autoadhesiva delgada de 40 µm cuberta por unha película de plástico de 100-200 µm e, no caso de que resulte necesario, unha rede de protección. Resulta especialmente importante cubrir o bordo do silo trincheira, que é o punto con maior risco de penetración do aire. O método máis adecuado é a colocación, nas paredes do silo trincheira, de películas superpostas á película adhesiva. Finalmente utilízanse sacos de silo recheos de pequenas pedras para exercer presión sobre os plásticos durante o ensilado. Outra das técnicas para excluír o osíxeno é a compactación, posto que o osíxeno que queda nos poros tras o enchido se reduce rapidamente como consecuencia da respiración das células. No entanto, o principal efecto da compactación na entrada de aire prodúcese durante a saída. A compactación necesaria pódese alcanzar mediante un peso de compactación (CW) de CW = cantidade cultivada (toneladas) por hora/3 e por unha capa que non supere os 20 cm de grosor durante o enchido do silo trincheira. Se a compactación se leva a cabo correctamente, conseguirase unha materia seca de ensilado de 240-250 kg/m³ e un nivel reducido de perdas (táboa 3).

Táboa 2. Efecto da densidade de enerxía e da calidade de fermentación sobre o consumo de ensilado de vacas leiteiras (Poole et al., 1992)

Táboa 3. Efecto da densidade a granel na penetración de aire e a perda de materia seca Weise et al., 1981

Ruppel, 1992

Concentración de enerxía

Alta

Baixa

Alta

Densidade a granel

Profundidade de penetración de aire

Perda de materia seca

Calidade da fermentación

Boa

Boa

Escasa

(kg materia seca/m³)

(cm/día)

(%)

150

45-80

10,4

180

30-60

8,0

210

25-40

7,6

240

20-30

6,2

270

15-20

4,8

Consumo de ensilado (kg materia seca/vaca e día)

11,2

9,8

6,9

O ensilado permite preservar un material vexetal rapidamente perecedoiro mediante a exclusión do osíxeno e a fermentación producindo ácido láctico. Como consecuencia dunha rápida diminución do pH, redúcese o crecemento de microbios non desexados como as enterobacterias e as clostridios, así como a degradación das proteínas. O crecemento de mofos evítase principalmente grazas á falta de osíxeno.

Para conseguir unha acidificación rápida resultan necesarias varias condicións, unha exclusión duradeira do osíxeno, un número válido de bacterias ácido lácticas, unha cantidade suficiente de azucre, unha capacidade tampón relativamente baixa e un contido adecuado en materia seca.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Táboa 4. Influencia do número de bacterias ácido lácticas sobre a aparición de ácido butírico no ensilado (Weißbach e Honig, 1997) LAB (cfu/g forraxe)

N.º de ensilados Total

Proporción de ensilados Con ácido butírico

(n)

(n)

(%)

> 106

49

2

4

105 a 106

43

2

5

< 105

153

94

61

Tfno: 980 63 04 97 / Fax: 980 63 40 88 / Mail: mga@mgasl.es

54

DOSSIER: ENSILADO ENSILADO DE HERBA

TODAS AS COLLEITAS CORTADAS MÁIS DUNHA VEZ AO ANO, POR EXEMPLO AS HERBAS OU A ALFALFA, DEBEN PRESECARSE PARA MELLORAR O ENSILADO E ELIMINAR OS SEUS AFLUENTES

Figura 1. Efecto da ratio azucre/coeficiente tampón e o contido en materia seca sobre a calidade esperada para a fermentación (segundo Weißbach et al., 1974) Materia seca (%) 40

38 % materia Fermentación de calidade

30

20

10

Fermentación de pouca calidade

0

A redución do valor de pH débese principalmente ás bacterias ácido lácticas. A temperatura, a humidade do aire e a radiación e outras condicións regulan o crecemento e o número de microbios, o cal, por tanto, varía considerablemente dun corte a outro. Para conseguir un bo nivel de fermentación parece necesario un mínimo de 105ufc/g de bacterias ácido lácticas (BAL) na forraxe (táboa 4). Dentro das BAL temos que distinguir entre as BAL homofermentativas e heterofermentativas. As BAL homofermentativas son as máis adecuadas pola súa conversión pura de glicosa en ácido láctico sen que se produzan perdas. As BAL heterofermentativas producen ácido láctico, que vén seguido dunha conversión do ácido láctico en ácido acético e CO2. Esta secuencia de fermentación resulta desaconsellable porque xera enerxía inducida polo CO2 e unha perda de masa, pero en determinadas circunstancias as BAL heterofermentativas poden ter efectos máis positivos, por exemplo no caso do crecemento dos fermentos e o quecemento ou no do crecemento do mofo e a diminución da hixiene de saída. O efecto positivo débese ao ácido acético da fermentación, que controla os organismos de refugallo.

A única forma de controlar o número e o tipo de BAL ao comezo do proceso de ensilado é utilizar os inoculantes adecuados.

Para conseguir que as BAL inoculadas crezan rápido e se xere unha cantidade suficiente de ácido láctico, na planta debe haber unha cantidade suficiente de carbohidratos solubles (mínimo 80 g/kg de materia seca). A partir dese azucre, as BAL producen ácidos de fermentación. A cantidade necesaria de ácido láctico depende da capacidade de tampón e a materia seca da colleita que se vai ensilar.

Como consecuencia da relación entre o azucre (a fonte dos ácidos de fermentación) e a capacidade tampón (a cantidade de ácido láctico necesaria para reducir o pH a 4.2), podemos denominar a esta magnitude “cociente azucre/ capacidade tampón” (S/BC). As plantas cun S/BC > 2 considéranse fáciles de fermentar tras un presecado ata o 30 % de materia seca (figura 1).

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

0,8 Alfalfa

1 Trevo

2 Herbas

3 Raigrás

4 Millo

Cociente S/BC

Todas as colleitas cortadas máis dunha vez ao ano, por exemplo as herbas ou a alfalfa, deben presecarse para mellorar o ensilado e eliminar os seus efluentes. No entanto, as plantas cun baixo índice de S/BC como a alfalfa (S/BC = 0,8) tamén se poden ensilar se se eleva o contido en materia seca ata o nivel adecuado. Isto significa que o devandito contido en materia seca resulta de grande importancia para a produción de ensilado. Podemos resumilo mediante o coeficiente de fermentación (FC) = materia seca (%) + 8 x S/BC. Se este FC é superior a 45, con ese nivel de materia seca a planta resulta fácil de fermentar. Para calcular o contido mínimo de materia seca para ensilar de forma segura unha colleita, modifícase a fórmula asignando o valor 45 ao FC. No caso dos ensilados presecados, o maior risco constitúeo a fermentación en ácido butírico por parte dos clostridios. Estes atópanse en todas as partes e poden penetrar facilmente no material de ensilado, por exemplo a través das partículas do chan. Se non se consegue reducir rapidamente o valor de pH, as clostridios comezan a crecer e metabolizan o ácido láctico, co cal elevan o pH do ensilado, acumulan ácido butírico e, o máis importante, descompoñen as proteínas. A considerable sensibilidade dos clostridios á escasa actividade hídrica fai que o acondicionado ou presecado sexa un elemento adecuado para controlalos.

Para unha interrupción segura do seu metabolismo, a colleita debe presecarse ata alcanzar un nivel de >40 % de materia seca, aínda que, cun contido en materia seca tan elevado, se producirán problemas de compactación e hixiene do ensilado (fermentos, mofos...).

CoteNโ ข Mix

Fertilizante de liberaciรณn controlada

El secreto estรก en la cรกpsula Pioneering the Future

Haifa Iberia | Telf: 91 591 2138 | E-mail: iberia@haifa-group.com | www.haifa-group.com

DOSSIER: ENSILADO ENSILADO DE HERBA

Hoxe en día adóitase observar unha falta de nitrato nos ensilados (menos de 4 g de nitrato/kg materia seca). O nitrato redúcese a nitrito e fórmanse gases nitrosos antimicrobianos. Se falta nitrato, os clostridios poden crecer dende o inicio da fermentación e competir coas BAL polos nutrientes, ademais de producir ácido butírico a partir dos carbohidratos. Para controlar os clostridios e evitar a fermentación do ácido butírico e a degradación das proteínas, así como para controlar o crecemento de fermentos e mofos, recoméndase un lixeiro presecado (30-35 % de materia seca) e o uso de aditivos/inoculantes adecuados a fin de provocar unha rápida diminución do valor de pH. O efecto dos inoculantes sobre a degradación das proteínas indícase na figura 2. Como consecuencia da caída máis rápida do pH, a proteólise detívose antes e, por tanto, a fracción A (NNP) reduciuse e a B2 (proteína verdadeira parte da UDP) aumentou. Isto significa que os inoculantes poden mellorar a calidade das proteínas. Nadeau (2015) obtivo resultados parecidos nun estudo no que tamén observou que os aditivos tiñan un efecto positivo sobre o rendemento animal como consecuencia da maior calidade das proteínas.

Con todo, o ensilado depende das condicións meteorolóxicas. Con frecuencia, as condicións de presecado non son tan malas como para que os inoculantes non garantan un ensilado sen ácido butírico. Isto resulta certo se o contido en materia seca non pode elevarse por riba do 30 % ou ben existe un risco de ensilado rico en cinza bruta, o cal pode ocorrer, por exemplo, nos solos húmidos ou cultivos abertos (con frecuencia con Lolium multiflorum). A cinza bruta (terra) leva clostridios e é unha substancia tampón.

Nestas circunstancias, só os aditivos químicos como o líquido Kofasil poden resultar útiles (táboa 5). Os ingredientes contidos no líquido Kofasil eliminan as clostridios e outras bacterias prexudiciais directamente desde o inicio da fermentación e fomentan a fermentación das BAL. Táboa 5. Efecto do Kofasil líquido (KL) sobre a cantidade de ácido butírico en distintas condicións de fermentación da herba escasa en nitratos (Kaiser, 2000) Contido en ácido butírico (% materia seca)

Fermentabilidade

Coeficiente de fermentación

Control

Inoculante

Difícil

< 35

2,0

1,3

0,1

Media

35-45

2,2

1,4

0,1

Fácil

> 45

0,9

0,9

0,2

Kofasil líquido

Figura 2. Efecto dun inoculante de BAL sobre as fraccións de proteínas nun ensilado de herba (Kalzendorf, 2012) 10 Fraccións de proteína en % do XP

56

8

C B3

6

B2

4

B1 2 A 0 Control

Inoculante

Ademais do seu efecto aditivo no ensilado sobre a fermentación do ácido butírico e a degradación das proteínas, os inoculantes aumentan a efectividade da fermentación.

Se se utilizan inoculantes de BAL homofermentativas, a fermentación lévase a cabo con menor perda de materia seca, posto que os heterofermentativos nativos (epifíticos) se ven superados. O resultado é que se reduce a produción de ácido acético e CO2 e, con iso, as perdas de materia seca (táboa 6). En función da flora epifítica natural, as perdas de materia seca pódense reducir do 8 % ao 3,5 %. En definitiva, o uso estratéxico de inoculantes pode mellorar incluso os ensilados fermentados de calidade.

En ocasións, os ensilados quéntanse tras abrir o silo. Nese caso, primeiro hai que buscar os motivos: peche, compactación, saída etc.; logo hai que mellorar a xestión do ensilado e utilizar BAL heterofermentativas estratéxicas. Se o silo trincheira é inestable aerobio na súa capa superior, recoméndase utilizar só aditivos químicos. Con frecuencia, na capa superior a compactación é mala e os inoculantes non resultarán tan efectivos para resolver o problema.

Táboa 6. Efecto dos inoculantes sobre a calidade da fermentación e as perdas de materia seca tras un período de almacenamento de dous meses (Pobednov et al., 1997) Grao de presecado Fresco

Baixo

Alto

Aprox. 18 % materia seca

Aprox. 30 % materia seca

Aprox. 43 % materia seca

Valor pH

4,1

4,0

4,0

3,8

4,3

3,9

NH3-N (% total N)

12,2

10,0

7,4

4,0

5,2

2,5

Ácido láctico (% materia seca)

12,4

12,4

8,4

10,0

5,2

7,2

Ácido acético (% materia seca)

2,3

2,0

1,6

1,1

1,0

0,7

Ácido butírico (% materia seca)

0,9

0,6

0,1

0,0

0,0

0,0

Perdas de materia seca (%)

6,9

6,1

5,7

5,1

4,7

4,3

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

El mayor productor de carros mezcladores autopropulsados – ¡Ahora en España!

SILOKING SelfLine 4.0 ¡Ahora es el momento!

Volumen de carga entre 12 y 32 m³

Máquina destacada 2017 Pregunte por una máquina y convénzase

Usted mismo!

SILOKING TruckLine 4.0 Compact 8

SILOKING TrailedLine 4.0 Compact

¡NOVEDAD!

¡La maquìna pequeña para un gran trabajo!

100% eléctrico

! ¡Visitenos

de demonstración

Volumen del cajón entre 7 y 14 m³

 mezclador autopropulsado con sistemas de carga existentes  8 m³ volumen del cajón  100 % guía y mezcla eléctrica

Pabellòn 8 M/N 1-4

¡Enhorabuena! 2017

SILOKING TrailedLine 4.0 Premium ¡Bienvenidos en la clase reina!

Volumen del cajón entre 14 y 30 m³

Responsable de ventas por España: Andrea Mariani +49 175/ 291 39 49

www.siloking.com

58

DOSSIER: ENSILADO ENSILADO DE HERBA

CLAVES PARA UN CORRECTO ENSILADO DE FORRAXES CO FIN DE EVITAR PROBLEMAS SANITARIOS A situación do sector lácteo esixe controlar os custos de produción, polo que cada día é máis necesario coidar ao máximo un dos insumos máis importantes, a forraxe, que é a base da alimentación do gando e ten unha influencia directa sobre a produción e sobre a calidade do leite, así como sobre a rendibilidade da explotación e a saúde dos animais e dos consumidores.

Mario García Jiménez1 e Javier Caneda Varela2 1 Director técnico 3F Technology 2 Responsable do Departamento de Produción Vexetal de Delagro

Coma sempre que se fala de ensilados, convén lembrar que é unha técnica que conserva forraxes húmidas e, por tanto, para poder alcanzar o máximo da súa calidade nutricional e sanitaria, así como para reducir ao mínimo as perdas de materia seca introducida, é preciso conseguir a ausencia de osíxeno (anaerobiose) durante o máximo tempo e a maior cantidade de masa forraxeira posible. En ausencia de osíxeno, as bacterias lácticas fermentan os azuAFRIGA ANO XXIII - Nº 127

cres e o amidón da forraxe e transfórmano en ácido láctico, ácido acético, etanol e dióxido de carbono, acidificando o ensilado e con iso evítase a pudrición. É fundamental alcanzar o pH 4 canto antes, xa que ao citado pH se minimiza a respiración de forraxe e, por tanto, as perdas de azucres, amidón e materia seca. Ademais, a pH 4, a degradación proteica é mínima e, o máis importante, a fermentación butírica, responsable da pudrición da forraxe e de xerarlle malos cheiros e sabores, redúcese ao mínimo (figura 1). De feito, un dos aspectos máis relevantes que se deben controlar é o cheiro do ensilado; se a fermentación foi rápida e correcta, o cheiro é escaso e agradable.

DOSSIER: ENSILADO DE HERBA

UN DOS ASPECTOS MÁIS IMPORTANTES QUE SE DEBEN CONTROLAR É O CHEIRO DO ENSILADO; SE A FERMENTACIÓN FOI RÁPIDA E CORRECTA, O CHEIRO É ESCASO E AGRADABLE

59

Soluciones específicas para una conservación más duradera de su ensilado

Figura 1. Efecto do pH do ensilado sobre a respiración da forraxe, a degradación proteica e a fermentación láctica e butírica 100 % - RCS Lallemand 405 720 194 - LALSIL hierba_SP_0214

pH óptimo

50 %

0% 3.0

4.0

5.0

6.0

7.0

pH

Productos científicamente diseñados para su ensilado de primavera: • Óptima conservación de sus nutrientes • Maximiza el valor alimentario del forraje • Su ensilado está fresco y conserva la palatabilidad durante más tiempo (L. buchneri NCIMB 40788* patentada), cent con

rac ió

en

lta

n

• Adaptados para su utilización en los aplicadores de bajo volumen gracias a la tecnología HC, alta concentración.*

Ap

ad

li c

Se a fermentación é correcta, controlamos os microorganismos perigosos, como bacterias potencialmente patóxenas, fermentos e fungos. A proliferación de bacterias non desexadas, como Clostridium, enterobacterias, Listeria monocytogenes…, é responsable da pudrición do ensilado, da degradación da proteína e, por tanto, da produción de amoníaco e aminas tóxicas, así como da aparición de listeriose en animais e persoas. O control das devanditas bacterias realízase evitando a contaminación do ensilado con chan ou esterco e con anaerobiose (ausencia de osíxeno) e pH baixo (inferior a 4.5). Así mesmo, os fermentos son responsables da transformación de azucres e amidón en alcol e dióxido de carbono; por tanto, canto maior é a súa proliferación, maiores son as perdas. Ademais, os fermentos ábrenlles a porta aos fungos, que aceleran aínda máis as perdas de materia seca e producen micotoxinas, metabolitos moi tóxicos, que non só poden afectar o animal senón tamén chegar ao leite e crear problemas sanitarios, como recentemente ocorreu coas aflatoxinas. O control de fermentos e fungos conséguese con ausencia de osíxeno e con certos ácidos orgánicos, como o propiónico e o acético.

um

Respiración

ore

v

ol

Fermentación butírica

Degradación proteica

A

Fermentación láctica

s d e b aj o

A cada ensilado su solución

* LALSIL® DRY contiene L.buchneri NCIMB 40788 (patentada). LALSIL® DRY, LALSIL® PS y LALSIL® CL están disponibles con la tecnología HC. No todos los productos están disponibles en todos los mercados ni todas las alegaciones en todas las regiones.

LALLEMAND ANIMAL NUTRITION Tel: +34 932 413 380 - Email: animal-iberia@lallemand.com

www.lallemandanimalnutrition.com

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

ENSILADO DOSSIER: ENSILADO DE HERBA

60

A pesar de que o proceso en teoría é sinxelo (cultivar, picar, compactar e pechar), a súa realización correcta na práctica é moito máis complicada debido á multitude de factores que interveñen: tipo de forraxe e variedade, materia seca da forraxe, condicións meteorolóxicas no momento do ensilado, altura de corte da forraxe, grao de picado e rotura de grans, estado fenolóxico da forraxe, compactación da forraxe, tipo de silo, tipo de plástico, grao de cerramento do silo, manexo do desensilado e tipo de inoculante e conservantes, así como o seu modo de aplicación.

De entre os factores de manexo, hai que destacar o momento e a altura de corte, a compactación e o presecado.

O momento de corte ten unha influencia directa na calidade da forraxe a ensilar pois, se excedemos o momento óptimo, redúcese a cantidade de proteína e a dixestibilidade da forraxe e aumenta a cantidade de fibra, reducíndose o valor nutritivo. Esta circunstancia é moi habitual no corte da herba, xa que se busca unha xanela de bo tempo o suficientemente longa para conseguir cortar e darlle varios días de presecado á forraxe. Moi habitualmente a citada xanela de bo tempo non se considera suficiente e déixase pasar o punto óptimo de corte (figura 2).

O EXCESO DE TEMPO DE PRESECADO IMPIDE UNHA ADECUADA COMPACTACIÓN, CO CAL QUEDA OSÍXENO NO INTERIOR DA MASA FORRAXEIRA, FAVORECENDO A APARICIÓN DE FUNGOS

O aire que chega xunto coa forraxe ao silo hai que eliminalo, para o que é fundamental distribuír cada remolque en capas moi finas, de modo que se maximice a presión das rodas do tractor axudando a eliminar o aire. Canto máis finas sexan as capas a compactar, máis densidade (cantidade de ensilado por metro cúbico) se consegue no ensilado e, polo tanto, menos osíxeno (figura 4).

Figura 4. Efecto da altura de capa do ensilado de millo sobre a densidade final 350

74 % 17 % 49 %

15-20 d Dixestibildade Proteína FND

64 % 11% 65 %

Fonte: Heikkitla, 2003

Densidade (kg MS/m 3 )

Figura 2. Efecto do momento de corte sobre a calidade nutricional da forraxe

300

250

200

150

A altura de corte ten influencia directa sobre a conservación e a calidade nutricional e sanitaria do ensilado. Se se corta a forraxe excesivamente preto do chan, o único que se consegue é recoller máis cantidade de forraxe pero aumenta o risco de contaminación con esporas de Clostridium, aumenta a porcentaxe de fibra lignificada de moi baixa calidade nutritiva e recóllese unha maior cantidade de forraxe de difícil compactación.

A compactación é o factor de manexo de maior influencia na calidade final do ensilado, xa que del depende en gran medida a eliminación do osíxeno da masa forraxeira.

A forraxe recentemente cortada ten unha densidade moi baixa xa que atrapa moito aire (figura 3).

Figura 3. Efecto da compactación sobre a densidade da forraxe

Sen compactación

Mala compactación

Boa compactación

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

5 cm

10 cm

20 cm

30 cm

Fronte de silo de 4 m: materia seca = 35 % Fonte: Holmes & Muck (2006)

Fonte: Holmes & Muck, 2006

A duración do presecado é outro factor de especial relevancia, tanto nas características nutricionais finais do ensilado coma na calidade da conservación. O presecado hai que utilizalo con especial atención. Cando se utiliza correctamente, é un bo aliado ao eliminar a humidade máis perigosa; con todo, se é excesivo, perdemos unha alta cantidade de nutrientes (azucres e amidón por respiración e proteína por perda de follas no campo). Ademais, o exceso de tempo de presecado impide unha adecuada compactación, co cal queda osíxeno no interior da masa forraxeira, favorecendo a aparición de fungos. A proliferación fúnxica aumenta a temperatura no interior do ensilado (figura 5), consome nutrientes e produce micotoxinas.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

62

DOSSIER: ENSILADO ENSILADO DE HERBA

O PRODUTOR QUE INVISTE DIÑEIRO EN SEMENTES, FERTILIZANTE, RECOLECCIÓN, TRANSPORTE, COMPACTACIÓN, PLÁSTICOS ETC. SÓ PODE GARANTIR A ADECUADA FERMENTACIÓN EN TODAS AS FASES DO ENSILADO SE APLICA CORRECTAMENTE UN INOCULANTE APROPIADO

As micotoxinas son substancias moi tóxicas e case imposibles de destruír unha vez que se produciron. No caso do gando leiteiro atópase regulado o nivel máximo de aflatoxina B1 nas materias primas (20 ppb) e pensos completos (5 ppb), sendo aínda máis restritivo o máximo legal da aflatoxina M (0,05 ppb), resultado da transformación da aflatoxina B1 na glándula mamaria. É fundamental evitar a aparición de fungos para evitar a produción das devanditas toxinas. Ademais, no caso concreto das aflatoxinas é importante coñecer que son moléculas moi solubles, polo que se aparecen na parte superior do ensilado cando está aberto para o seu consumo, a choiva pode arrastralas e contaminar a totalidade da fronte que se está consumindo.

Figura 5. Fotografía térmica dun ensilado de herba demasiado seco, no que se observa o exceso de temperatura no interior por proliferación fúnxica

Outro factor de especial relevancia é o uso adecuado dos controladores da fermentación, aditivos químicos ou biolóxicos que aseguran e controlan a fermentación para conseguir un pH baixo (4 ou menos) canto antes e no máximo de masa forraxeira posible. Ademais, evitan o quecemento cando se abre para o seu consumo (figura 6).

Figura 6. Parámetros básicos óptimos nun bo ensilado, pH e temperatura

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Os inoculantes son produtos baseados en combinacións de diferentes bacterias ácido lácticas que se lle engaden á forraxe para asegurar e controlar a fermentación do ensilado, xa que doutro xeito se depende da flora que pode levar a forraxe e que nunca é suficiente para conseguir controlar a fermentación adecuadamente en todas as súas fases. Como seres vivos anaerobios que son, os inoculantes para poder traballar requiren un substrato suficiente e adecuado (amidón e azucres), ademais de ausencia total de osíxeno. Por iso a súa aplicación non exime de realizar as prácticas adecuadas no ensilado. O produtor que realizou correctamente o proceso do ensilado e a aplicación de inoculante, controla a fermentación e mellora a calidade hixiénico-sanitaria e nutricional do ensilado, así como minimiza a perda de materia seca por procesos daniños como a respiración, a pudrición ou o quecemento producido por fungos e fermentos. O produtor que inviste diñeiro en sementes, fertilizante, recolección, transporte, compactación, plásticos etc. só pode garantir a adecuada fermentación en todas as fases do ensilado se aplica correctamente un inoculante apropiado.

Os aspectos clave dun inoculante son os seguintes: 1. Alta concentración de bacterias lácticas por quilogramo de ensilado.

2. Conseguir unha rápida fermentación no inicio da fase anaerobia. Para iso é importante que o inoculante teña unha alta concentración de bacterias lácticas homofermentativas, con gran produción de ácido láctico e con pH óptimos de traballo secuenciais, para que o pH durante as primeiras horas baixe rapidamente e conduza á masa forraxeira rapidamente cara ao pH de conservación, reducindo drasticamente as perdas globais de materia seca (ata un 10 %).

3. A fermentación homofermentativa debe consumir rapidamente o osíxeno. A nova cepa de Chr. Hansen, Lactococcus lactis O224, é unha cepa que permite eliminar o osíxeno do silo en poucas horas, axudando a conseguir unha fase anaerobia moi rapidamente (figura 7).

4. Conseguir durante a fase de estabilización que a propia masa forraxeira produza conservantes químicos, como o ácido acético e o ácido propiónico, que controlen o crecemento de fungos e fermentos desde o interior. Para iso o inoculante debe incluír na súa composición bacterias lácticas heterofermentativas (Lactobacillus buchneri), as cales, ademais de producir ácido láctico, producen os devanditos conservantes químicos. As citadas bacterias heterofermentativas son fundamentais nos inoculantes destinados á produción de pastone, na que, debido ás circunstancias especiais de produción (máis materia seca e máis amidón), o maior risco é o de quecementos por proliferación fúnxica.

5. Ademais, o sistema de dosificación dos inoculantes debe ser adecuado para conseguir unha homoxeneidade razoable, polo que se recomenda que a dose mínima da solución acuosa que contén o inoculante non sexa inferior a 0,5 litros por tonelada de forraxe.

®

EUROSIL

64

DOSSIER: ENSILADO ENSILADO DE HERBA

Figura 7. Efecto da fermentación do ensilado con Lactococcus lactis O224 sobre o contido de osíxeno no interior da masa forraxeira Lactococcus lactis 0224 120 100

% Osíxeno

80

A PRODUCIÓN DE ENSILADO REQUIRE UN IMPORTANTE GASTO DE INSUMOS NUN CURTO PERÍODO DE TEMPO, PERO É CONVENIENTE FACELO O MÁIS CORRECTAMENTE POSIBLE, XA QUE ESTÁ EN XOGO O ALIMENTO PARA TODO O ANO

60 40 20 0

2

4 6 Tempo, horas

L. buchneri DSM 22501

8

10

L. lactis DSM 11037 (0224)

Por outro lado, os conservantes son aditivos compostos por diferentes moléculas químicas, cuxa utilización no ensilado se fai precisa cando algúns factores non son os adecuados e impiden que os inoculantes poidan traballar correctamente: Pouco substrato na forraxe: se o ensilado se produce cun exceso de humidade (<28 %), cunha forraxe nun estado de maduración escaso ou cunha forraxe con poucos azucres (por ex.: ray-grass, trevo ou alfalfa), as bacterias lácticas teñen pouco substrato no que traballar e, por tanto, tardarán moito tempo en alcanzar o pH de conservación, o que redundará en perdas globais de materia seca, enerxía, proteína e alto risco de pudrición. Baixo tales circunstancias recoméndase engadir conservantes químicos baseados fundamentalmente en ácido fórmico para chegar directamente ao pH de conservación. Ademais, este ácido orgánico ten unha actuación directa sobre o control de bacterias patóxenas, como o Clostridium, E. coli ou Listeria.

Anaerobiose non conseguida totalmente: cando a forraxe non está compactada correctamente (silos montón de pequeno tamaño, recheo do silo excesivamente rápido, tractor compactador de pouco peso, forraxe demasiado seca, parte superior e laterais dos silos) ou a fronte do ensilado se consome lentamente. Nestes casos existe osíxeno na masa forraxeira e, polo tanto, risco de proliferación fúnxica e aparición de zonas de quecemento e produción de micotoxinas.

Baixo tales circunstancias convén tratar con conservantes químicos baseados fundamentalmente en ácido propiónico, que controlen directamente o crecemento de fermentos e fungos. Así pois, en silos montón de pequeno tamaño ou cando se recolleu unha forraxe con exceso de materia seca convén aplicar o conservante químico en toda a masa forraxeira en lugar de aplicar inoculante. En todos os silos, antes de pechalos, convén aplicar un conservante químico nas últimas 3 capas, xa que é unha zona de risco aerobio por falta de compactación. Ademais, se se observan quecementos na fronte cando se está consumindo o ensilado, convén pulverizar cos devanditos conservantes na fronte correspondente á porción consumida de cada día.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Calidade é saúde!

Hoxe en día existen formulacións comerciais de baixo perigo e volatilidade que permiten engadirlle á forraxe de forma manexable produtos de alta concentración de ingrediente activo. A igualdade de dose e ingrediente activo sempre son máis eficaces as formulacións líquidas que as sólidas.

Para finalizar, as conclusións son as seguintes: • Un correcto ensilado da forraxe require un adecuado substrato e ausencia total de osíxeno. Para conseguilo hai que traballar o mellor posible en todas as fases de produción (desde a sementeira ata a súa utilización na ración diaria).

• A produción de ensilado require un importante gasto de insumos nun curto período de tempo, pero é conveniente facelo o máis correctamente posible, xa que está en xogo o alimento para todo o ano.

• Os controladores da fermentación, inoculantes e conservantes son unha ferramenta fundamental para conseguir unha boa calidade nutricional e sanitaria da forraxe, así como para reducir as perdas globais de materia seca, que poden chegar a ser moi cuantiosas.

• Os inoculantes garanten a fermentación cando as condicións de traballo son adecuadas, minimizando as perdas de materia seca e mellorando a calidade nutricional e sanitaria da forraxe.

• Os conservantes químicos son imprescindibles cando as condicións non son adecuadas, axudando a conseguir o pH de conservación cando o substrato é escaso, reducindo ao mínimo o risco de pudrición. Así mesmo, evitan a deterioración fúnxica da forraxe cando a anaerobiose non é completa.

• A correcta aplicación de inoculantes e de conservantes permite reducir o custo da alimentación ao mellorar a calidade nutricional da forraxe.

• É fundamental conseguir a mellor forraxe posible, xa que é o alimento máis barato e máis san.

SOLUCIONES PARA UN ENSILADO DE MAYOR CALIDAD El rastrillo ROC SERIE RT, provisto de un pick up que deposita delicadamente el forraje sobre la cinta transportadora, permite una recogida del forraje limpio de piedras, tierra y elementos extraños a la vez que se evitan pérdidas de hoja en el caso de cultivos como la alfalfa, incluso en las horas más cálidas del día. Las combinaciones en el giro de las cintas transportadoras permiten una gran flexibilidad para realizar las hileras, a un lado u otro, en una zona libre de producto, lo que favorece el secado.

El fabricante austríaco GOWEIL, tras décadas de experiencia en el sector de envolvedoras de pacas redondas, pone en el mercado español su nueva rotoempacadora-envolvedora de cámara fija, de características únicas. El modelo G1 F125 G5040 Kombi cuenta con un pick up pendular, megarotor de 8 estrellas de enorme capacidad, sistema AFC para evitar obstrucciones, rascadores de plástico, el primer atado doble del mundo con malla y plástico y una construcción con material que sobrepasa los estándares habituales.

SOLUCIONES PARA EL ENCAMADO DE VACUNO Y AVES Picadoras de paja para granjas de aves.

Encamadoras/picadoras para granjas de ganado vacuno.

Encamadoras/repartidoras de paja picada para granjas de aves. Modelo OL para aplicar la paja sin levantar polvo.

Encamadoras/repartidoras de arena para vacuno.

Mecàniques Nogué, SLU. Mas Blanc, s/n. 17179 Riudaura (Girona)

Tlfno. 972 26 59 59 www.mecano.cat

66

PUBLIRREPORTAXE

El Free Antibiotic Program de Alltech, líder global de la industria de la salud, cuidado y nutrición animal, tiene como principal objetivo abordar uno de los actuales retos de la salud pública, la aparición de resistencias bacterianas frente a los antibióticos.

EN AGROPECUARIA MONTGAI YA HAN PRODUCIDO LOS PRIMEROS ANIMALES SIN CONSUMO ORAL DE ANTIBIÓTICOS DE LA MANO DE ALLTECH Esta explotación dedicada desde hace más de cuarenta años al vacuno de engorde se encuentra en Montgai, un pueblo perteneciente a la provincia de Lleida.

Comenzó su andadura y su actividad ganadera en el año 1970 situando su producción entre granjas de integración, mayoritariamente, y granjas propias. Según ha ido transcurriendo el tiempo, la empresa ha apostado por concentrar sus animales en granjas propias, fundamentalmente.

La gran mayoría de la cabaña ganadera de Agropecuaria Montgai es importada de distintos países de la Unión Europea, entre otros, principalmente Francia e Irlanda. La empresa compra los terneros cuando tienen más o menos un mes y medio de vida, los mantiene un período en granjas de lactancia, más tarde los traslada a otras naves de transición y, finalmente, a las instalaciones de cebo. Cría machos y terneras para distintos puntos de distribución en función de su demanda, son sacrificados entre los 9 y 11 meses de vida en diferentes mataderos del país y comercializados a diferentes clientes de toda la geografía nacional.

Pau Salse, uno de los propietarios de Agropecuaria Montgai, comenta que “en los últimos años, la empresa ha apostado por la innovación y ha hecho una fuerte inversión renovando las granjas de lactancia, construyendo nuevas granjas de cebo y comprando maquinaria”. El prin-

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

“EL PRINCIPAL OBJETIVO DE LA EXPLOTACIÓN ES CONSEGUIR UNA CARNE DE LA MÁXIMA CALIDAD, POR ELLO APOSTAMOS POR ESTE PROYECTO JUNTO A ALLTECH, PARA REDUCIR LOS NIVELES DE ANTIBIÓTICOS DURANTE EL CEBO” cipal objetivo de la explotación es, como subraya Salse, “conseguir una carne de la máxima calidad, una producción de carne sostenible, segura e innovadora”.

Y por todo ello, “apostamos por este proyecto junto a Alltech, para reducir los niveles de antibióticos durante el cebo”.

Una de las claves del éxito de la empresa ha sido saber elegir el personal propio,

“tanto el personal de granja como el personal administrativo, y trabajar siempre con buenos asesores en tema de nutrición y sanidad”, asegura Pau Salse.

Forman parte de este equipo los veterinarios de Alltech, Álvaro Aranda y Eduard Castanyer, encargados de desarrollar el Free Antibiotic Program en esta explotación.

PUBLIRREPORTAXE

LAS CLAVES DE FREE ANTIBIOTIC Uno de los actuales retos de la salud pública es la aparición de resistencias bacterianas frente a antibióticos, que pueden suponer un grave problema para el futuro. En la búsqueda de soluciones ante esta importante cuestión trabaja Alltech, desarrollando un programa nutricional cuya principal característica es la eliminación de antibióticos orales, el Free Antibiotic Program.

Josep Roquet, director técnico de Alltech, explica que este proyecto se basa en la formulación de dietas que permiten reforzar la inmunidad del ternero durante las fases de lactación e iniciación. “Junto a un aporte de minerales orgánicos altamente biodisponibles, probióticos y otros nutrientes de alto valor biológico, ayudaremos a desarrollar la flora bacteriana del animal y a potenciar su sistema inmunitario”.

Cuenta Castanyer que ambos aspectos resultan imprescindibles de cara a un buen desarrollo del animal y a obtener unos buenos índices productivos durante todo el ciclo en la granja. “Esto junto a buen manejo del animal y unas

“UN BUEN MANEJO DEL ANIMAL Y UNAS BUENAS INSTALACIONES VAN A PERMITIRNOS UNA PRODUCCIÓN SOSTENIBLE, EFICIENTE Y SIN NINGÚN TIPO DE USO DE ANTIBIÓTICOS A NIVEL ORAL”

buenas instalaciones van a permitirnos una producción sostenible, eficiente y sin ningún tipo de uso de antibióticos a nivel oral”. Álvaro Aranda, por su parte, asegura

que gracias al Free Antibiotic Program y “con la estrecha colaboración de Agropecuaria Montgai, ya se están produciendo los primeros animales sin consumo oral de antibióticos”.

FREE ANTIBIOTIC PROGRAM 17,4x9,6 cm Comprometidos con el futuro

Alltech | www.alltech.com Masia Can Fatjó del Molí, s/n, Parc Tecnològic del Vallès, 08290 Cerdanyola del Vallès, Barcelona, Spain Tel. + 34 93 74 84 327 Fax. + 34 93 72 79 178 facebook.com/Alltech Naturally | @AlltechSpain www.alltech.com/news

AFRIGA ANO XXII - Nº 127

67

68

DOSSIER: ENSILADO DE HERBA

ENSILADO DE HERBA EN CONDICIÓNS METEOROLÓXICAS ADVERSAS: OS CONSERVANTES QUÍMICOS, UNHA FERRAMENTA QUE CAMBIA AS ESTRATEXIAS Na actualidade é posible ensilar con independencia das condicións meteorolóxicas grazas á aplicación do nitrito sódico e da hexametilenetetramina (hexamina), dous aditivos químicos non corrosivos nin irritantes. Aínda así, o seu uso non evita realizar correctamente as prácticas ordinarias para elaborar un bo ensilado.

Antón Camarero1 e Alexandre Udina2 1 Veterinario de Adial 2 Veterinario e director técnico de Adial

Unha das razóns principais do aumento da superficie agraria destinada ao cultivo do millo en detrimento do de herba nas últimas décadas foi a dificultade de ensilado das herbáceas debido ás condicións meteorolóxicas adversas, trens de borrascas que descargan choiva ininterrompida son habituais na primavera galega, que non permitían facer o ensilado en condicións para aproveitar a herba no seu momento óptimo cando está en sazón. En cambio, co millo, que é de máis fácil ensilado e se o solo é fondo e de caAFRIGA ANO XXIII - Nº 127

lidade, a produción está case asegurada se seguimos unhas boas prácticas agrícolas. Se se ensila a herba en condicións de choiva, na que non se logra un mínimo de materia seca, o resultado é un silo cheirento que no mellor dos casos orixina rexeitamento ao consumo debido a que o ácido butírico dá o mal cheiro e no peor dos casos, e se forzamos a súa inxestión, problemas metabólicos, sobre todo polo efecto das aminas bioxénicas producidas na degradación proteica polos clostridios. En circunstancias extremas, as consecuencias serían aínda peores se os mesmos clostridios que producen o butírico invaden o organismo e producen toxinas, provocando unha toxiinfección con mortes súbitas. Este tipo de silo non se quenta, é escuro e cheira moi mal e, ademais, ese cheiro é difícil de quitalo de enriba.

DOSSIER: ENSILADO DE HERBA

Hoxe en día temos a ferramenta para poder ensilar independentemente das condicións meteorolóxicas: os aditivos químicos non corrosivos nin irritantes, como son o nitrito sódico e a hexametilenetetramina (hexamina).

Ambos son usados como aditivos para a conservación en alimentación humana e correspóndense coas siglas E250 e E239 respectivamente. Os dous descompóñense en condicións de humidade e de acidez, o que sucede unha vez tapado o silo, polo que, mantendo o seu poder bactericida, non son nin irritantes nin corrosivos. O primeiro rende un gas, o óxido nitroso, que é un potente axente contra os clostridios, e o segundo disóciase producindo formaldehído con efecto inhibitorio fronte a enterobacteriáceas, listerias e clostridios. Unha vez eliminadas estas bacterias indesexables, comezan a multiplicarse as beneficiosas que producen o ácido láctico responsable da baixada de acidez e da boa fermentación.

O uso destes conservantes químicos non evita realizar correctamente as prácticas ordinarias para elaborar un bo ensilado. As accións para previr un crecemento bacteriano desmesurado son mellores que engadir un produto para destruílos, os clostridios son bacterias telúricas, o que significa que son moi abundantes na terra; en condicións de choiva é máis fácil aumentar a cantidade de barro no silo, polo que debemos respectar o tamaño de corte a máis de 6 cm de altura do solo e evitar no posible o arrastre desta nas rodas dos tractores e traballar sobre solos de formigón.

69

ANALÍTICAS CON VALORES DE CINZAS SUPERIORES AO 10 % INDÍCANNOS QUE HAI MOITA TERRA ENGADIDA, POLO QUE O USO DA ROTATIVA CO CONDICIONADOR NOS AXUDARÁ A BAIXAR O NIVEL DE CINZAS

Analíticas con valores de cinzas superiores ao 10 % indícannos que hai moita terra engadida, polo que o uso da rotativa co acondicionador nos axudará a baixar o nivel de cinzas. Se é posible, tamén baixaremos en certa porcentaxe a humidade, se o tempo nos permite un breve presecado de media a unha xornada. Non é recomendable máis, pois murcharemos a planta, co que perderemos enerxía e baixaremos a dixestibilidade da proteína.

NTE QUE O CONSERVA IDADE E AL MELLORA A C DO SILO E ESTABILIDAD

Optisil Forgrass Nitrito Sódico (E 250), Hexametilenetetramina

CONSERVANTES PARA ENSILADOS DE HERBA

Optisil Protech Nitrito Sódico (E250), Benzoato Sódico (E211), Propionato Sódico (E281)

IMPORTADO PARA GALICIA POR:

XENÉTICA E SERVICIOS GANDEIROS, S.L.U. Rúa Castiñeiras, nave 112-A2 Polígono Ind. Milladoiro - Ames (A Coruña) T. 981 94 17 94 - 609 21 89 92

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

DOSSIER: ENSILADO DE HERBA

ESTES ADITIVOS FAN QUE AS PRADEIRAS PERMANENTES POIDAN TER CULTIVOS MÁIS COMPETITIVOS FRONTE AO MILLO, POIS PODEREMOS REALIZAR MÁIS CORTES E DE CALIDADE, ABARATANDO O QUILO DE MATERIA SECA DE FORRAXE DE CALIDADE

É importante o uso destes produtos específicos nestas condicións, pois non vale outro tipo de conservantes cun efecto funxicida, por exemplo o benzoico, sórbico ou propiónico sen efecto contra os clostridios. Aínda así, insisto en que serían excelentes para combater quecementos en silos máis secos, polo que se incorporan xunto aos bactericidas cando traballamos con niveis máis altos de materia seca (30 % ou máis), ou ben para rematar as capas superiores máis difíciles de compactar.

Outro aspecto importante é a cantidade de produto que se debe aplicar e axustarse ás doses do fabricante: “Aplicar a propósito menos dose da recomendada tecnicamente para aforrar diñeiro é unha práctica moi dubidosa, debido a que só incrementa a probabilidade de que o aditivo non funcione.” (Kung, 2009).

Esta nova ferramenta pódenos reformular o uso da nosa superficie. Deste xeito, os gandeiros que deixaron as terras a barbeito tras o cultivo do millo por medo a que a chuvia lles atrasase a colleita e que só lles permitía realizar un corte xa espigado con baixa calidade e, aínda por riba, susceptible ao quecemento por fungos, poden pasar a un escenario no que poder explotar variedades alternativas coa case seguridade de lograr dous cortes de excelente calidade sen atrasar a data da sementeira do millo.

Ademais, estes aditivos fan que as pradeiras permanentes poidan ser cultivos máis competitivos fronte ao millo, pois poderemos realizar máis cortes e de calidade, abaratando o quilo de materia seca de forraxe de calidade, xa que as pradeiras son moito máis baratas e dan produción durante varios anos, mentres que o clima actual con veráns máis secos esixe terras máis fondas que aseguren máis humidade para o cultivo do millo.

CALIDADE DO ENSILADO E SAÚDE DOS ANIMAIS: O RETO DE CONTROLAR CLOSTRIDIOS E O BOTULISMO Cando se fala de forraxes de alta calidade, hai que considerar todo o programa de alimentación das vacas para incluír a concentración de enerxía, a fibra, a proteína e a conservación desta forraxe como un todo. Así, o uso de ensilados saudables e apetecibles, non só no que se refire ás necesidades e ás achegas nutritivas senón tamén á correcta fermentación e conservación destes, valorando os produtos de fermentación para considerar o ensilado como de calidade (ácido butírico, láctico, acético, etanol, amoníaco, cinzas, pH, aminas bioxénicas…) e tamén valorando a súa calidade hixiénica (fermentos, mofos, bacterias, micotoxinas, toxinas etc.).

Por moito tempo describíronse casos de botulismo clásico, é dicir, casos graves por acción da toxina formada por Clostridium botulinum, a toxina botulínica, dando na maioría dos casos como resultado a morte súbita do animal afectado. Con todo, deberíase falar no caso das granxas de vacas do efecto do botulismo crónico, é dicir, da presenza permanente de clostridios que se multiplican no tracto dixestivo das vacas e que proveñen, sobre todo, da inxestión de esporas de clostridios dos ensilados de herba.

O botulismo crónico pode ser un problema moi grave nun establo. Nunhas conferencias da Academia Veterinaria Alemá en 2010 abordáronse dous casos graves dese mesmo ano: un nunha granxa de Gerpfenhausen, con 450 animais, na cal nun curto período de tempo morreron 99 vacas e 25 xatos nun caso moi grave de botulismo; o outro foi o da granxa Kuder of Thossfell, con máis de 600 baixas de animais nuns poucos anos por botulismo.

Os problemas de mala fermentación do ensilado de herba débense, sobre todo, ao efecto proteolítico dos clostridios, é dicir, á súa acción en degradar os aminoácidos a aminas bioxénicas, amoníaco e ácido butírico. O amoníaco e o ácido butírico prodúcense durante a degradación dos aminoácidos por desaminación; as aminas bioxénicas desenvólvense por descarboxilación (eliminación dun grupo carboxil). Así, a presenza de amoníaco, pero sobre todo o contido de ácido butírico, é indicativo da presenza de aminas bioxénicas e, por tanto, de clostridios.

Figura 1. Aminas bioxénicas e calidade da fermentación.

Relación entre a calidade da fermentación e degradación de proteína (perdas en forma de aminas bioxénicas) 13,8

20 18 Aminas bioxénicas (g/kg DM)

70

16 14 12 5,65

10 8

3,35

6 4

4,76

1,75

2 0 1 (n=77)

2 (n=4)

3 (n=8)

4 (n=5)

5 (n=5)

Puntuación da calidade do ensilado (DLG 2006)

Silo de raigrás [calidade DLG: de 1 (boa fermentación) a 5 (mala fermentación)]

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Altre S.L. C/ Tarbes nยบ10 entreplanta 22005 HUESCA tlf: 974 231 664 fax 974 231 581 e-mail: ventas@altre.es REPRESENTANTE EN ESPAร A

N ยบ 1

E N

M A L L A S

D E

E M PA C A R

Todo l o n e ce s ari o para el em p a c a d o y ensila je (Cu erd a , m a lla y estira b le )

Nuestras mallas soportan todo w w w. a l t r e . e s

72

DOSSIER: ENSILADO DE HERBA

As aminas bioxénicas producidas na fermentación butírica do ensilado teñen un impacto negativo na saúde e na fertilidade das vacas. Así, hai efecto das aminas na destrución da mucosa do estómago, do intestino e dos órganos xenitais. Teñen efecto inmunosupresor (histamina), incrementan a presión sanguínea e provocan desordes na circulación (tiramina, triptamina, feniletilamina…), efecto nun aumento dos problemas podais e redución da inxestión (putrescina, cadaverina).

Figura 2. Niveis epifíticos na forraxe que se vai ensilar 1.000 1.000 1.000

100.000 100.000 12.350

50

12.350

> 10.000.000 > 10.000.000

100 1.000 100 100 100 100 50 100

10.000 10.000

Aerobios totais

Enterobacterias

Fermentos Aerobios totais Mofos Fermentos Bacillus (endosporas) Mofos Bacterias propiónicas Bacillus (endosporas)

Bacterias ácido lácticas Enterobacterias Clostridios Bacterias ácido lácticas Bacterias acéticas Clostridios

RANGO: 10 -1.000.000 RANGO: 10 -1.000.000

Bacterias acéticas

Bacterias propiónicas

Fonte: Günter Pahlow. Institut für Pflanzenbau und Grünlandwirtschaft Institut für Dr. Pflanzenbau Sächsischer Futtertag 2005 und Grünlandwirtschaft Institut für Pflanzenbau und Grünlandwirtschaft

Dr. Günter Pahlow Dr. Günter Pahlow

Sächsischer Futtertag 2005

Figura 3. Efectos do nitrito sódico sobre reconto de esporas de clostridios Tratamento

Ácido butírico (% materia fresca)

Número de esporas de clostridia (MPN/g)

0,13

51,6

0,02

1,1

Control de líquido Kofasil Fonte: Reuter e Kwella, 2000

Unha das razóns das deficiencias hixiénicas dos silos de herba é a inevitable variación da materia seca segundo o período de acondicionado e as condicións meteorolóxicas, sendo nos silos máis húmidos onde máis risco hai de multiplicación de clostridios, pero co uso de nitrito sódico e de hexamina elimínase este risco e, polo tanto, poden facerse ensilados con baixas materias secas totalmente hixiénicos e seguros. A dosificación dos produtos comerciais que conteñen nitrito sódico variará en función da MS e da concentración. Así, para MS baixas aplicaranse máis doses que para MS máis altas, é dicir, a dose é dependente da MS da forraxe que se ha de ensilar.

Sempre debe estar o silo pechado, polo menos, 3 ou 4 semanas, para que o nitrito sódico se transforme en gas e para que a hexamina se disocie por completo. Calquera produto líquido ou granulado que conteña nitrito sódico levará esta advertencia na etiqueta para evitar que o silo se abra antes de tempo.

Figura 4. Calidade dos silos segundo a fermentabilidade

Para a mellora da calidade e da hixiene dos ensilados de herba hai que considerar a fermentabilidade da forraxe e a materia seca. Se o obxectivo é inhibir os clostridios, para evitar a fermentación butírica e o risco de toxinas botulínicas, o ingrediente máis eficaz é o nitrito sódico (E250).

O nitrito sódico non só inhibe os clostridios e a fermentación butírica, senón que, á vez, favorece a fermentación láctica e a baixada de pH que estabilizará o silo ben fermentado. Ademais, o nitrito sódico destrúe as esporas de clostridios e, por tanto, rómpelles o ciclo de contaminación aos animais. Hai outros aditivos de ensilado que poden inhibir tamén indirectamente os clostridios, pero só o nitrito sódico é capaz de eliminar as esporas.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Fermentabilidade

Coeficiente de fermentabilidade

Contido de ácido butírico do ensilado (% DM) Control

Inoculante bacterial

Líquido Kofasil

Difícil

<35

2,0

1,3

0,1

Dificultade moderada

de 35 a 45

2,2

1,4

0,1

Fácil

>45

1,5

0,9

0,2

Fonte: Kaiser, 2000

CONCLUSIÓNS Desde Adial cremos que o uso de conservantes de ensilado é unha práctica que veu para quedar e non se trata dunha moda pasaxeira, pois gandeiros que quedaron convencidos co uso destes produtos en condicións meteorolóxicas adversas, nas que é obrigado e evidente o seu resultado, seguen coa súa utilización en condicións máis normais, pois notan matices positivos no seu gando que se expresan na mellora produtiva da explotación, algúns deles totalmente obxectivos, por exemplo, un maior consumo de materia seca.

A realización de analíticas do silo para avaliar non só os valores nutricionais senón tamén os parámetros fermentativos e, sobre todo, os niveis de ácidos carboxílicos (láctico, acético e butírico) é fundamental para asegurar que se está a traballar con silos de calidade e hixiénicos e para valorar se deben facerse cambios no manexo da forraxe para mellorar esta calidade.

76

MANEXO

O MANEXO DAS INSTALACIÓNS E DO RABAÑO DETERMINA O GRAO DE BENESTAR ANIMAL DAS GANDERÍAS DE VACÚN DE LEITE Avaliar diversos parámetros referentes ás instalacións e ao manexo a través da observación na granxa é un importante recurso que nos axudará a detectar puntos críticos co fin de previr e controlar desordes que poidan afectar á produción e á reprodución.

Nunha gandería existen tres variables que de forma xeral se agrupan no medio ambiente, nos animais e nas persoas. Nun sistema intensivo o medio constitúeo principalmente o establo, onde as vacas desenvolven a súa vida e a súa actividade produtiva. Así, o estado no que se atopen as vacas será un reflexo de como se manexe o rabaño e o seu medio ambiente; as persoas son as únicas responsables do manexo para contribuír ao confort das vacas que se aloxan no establo.

Para determinar o nivel de benestar dunha gandería precísanse avaliar os parámetros de cada unha das áreas de manexo, onde se consideran o establo, as vacas e as persoas como sectores de xestión independentes. O establo pódese dividir en seis áreas: descanso, circulación, alimentación, muxido, ventilación e bioseguridade, pero deben coordinarse en conxunto para que a xestión da gandería progrese adecuadamente.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Yolanda Trillo Responsable de www.lideresenbienestar.com

As avaliacións do benestar animal poden resultar unha boa ferramenta para determinar puntos críticos que posteriormente haberá que monitorizar co obxectivo de previr e controlar desordes do manexo que afecten aos parámetros produtivos e reprodutivos.

Avaliar o benestar das vacas pode realizarse de forma rápida e sinxela mediante observacións sobre os animais do rabaño, dos cales podemos determinar varios problemas.

Estes parámetros céntranse na condición corporal (CC), na podoloxía, nas lesións de xarrete e na hixiene, que poderemos contrastar con parámetros produtivos (litros/vaca/ día, células somáticas, días en leite…) e reprodutivos (días dende o parto ata o primeiro servizo, porcentaxe de concepción ao primeiro servizo, porcentaxe de detección de celos etc.) do rabaño.

MANEXO

PARA DETERMINAR O NIVEL DE BENESTAR DUNHA GANDERÍA PRECÍSANSE AVALIAR OS PARÁMETROS DE CADA UNHA DAS ÁREAS DE MANEXO, ONDE SE CONSIDERAN O ESTABLO, AS VACAS E AS PERSOAS COMO SECTORES DE XESTIÓN INDEPENDENTES

A condición corporal xera información do estado nutricional dos animais. A CC de cada unha das vacas do rabaño debe ser adecuada ao estado de lactación no que se atopan os animais e que, nunha escala de 1 (delgada) a 5 (sobrepeso), esta pode variar segundo a gráfica 1 ao longo da lactación.

GLYMET

MINERALES ORGÁNICOS ALTAMENTE BIODISPONIBLES

GLYMET

Gráfica 1. Condición corporal do rabaño segundo o estado de lactación no que se atopa cada unha das vacas Puntuación de condición corporal

CC das vacas en comparación coas recomendacións 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 -60

-30

0

30

60

90

120 150 180 210 240 270 300 330 360

Estado de lactación - DEL

A liña superior marca o límite máximo de CC e a liña inferior, o límite mínimo de CC adecuado para os días en leite (DEL) no eixe X. Ilústranse as vacas (puntos negros) dunha gandería con CC adecuada (22 vacas), alta (8 vacas) e baixa (8 vacas) para o seu estado de lactación.

Cando existen animais con sobrepeso ou moi delgados, haberá que realizar observacións no presebe para coñecer a orixe destes datos. Accións como a selección de partículas máis finas da ración (debidas a unha escasa uniformidade de mesturado, homoxeneidade de picado na ración ou uniformidade de descarga ao longo do presebe) poden contribuír a problemas de acidose ruminal. As vacas dominantes poden manifestar cambios de comportamento máis esaxerado no presebe (maior tempo comendo ou buracos no fondo do presebe cando tratan de seleccionar o alimento), mentres que as atrasadas as observaremos un menor tempo no presebe e, polo tanto, con escasas reservas de graxa. Posteriormente, haberá que revisar a funcionalidade do carro (coitelas, portas de descarga etc.) e as características físicas e nutricionais dos alimentos para corrixir a orixe do problema observado nos animais.

PORQUE EL TAMAÑO IMPORTA Visítenos en 7 FIGAN 201 , 7-10 alles E-F Pabellón 6; c Zaragoza, o de 28-31 de Marz

2017

T. +34 9150140 41| info@norel.net|www.norel.net AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

77

MANEXO

En canto ás instalacións, analizaremos espazos dispoñibles por vaca e tipos de materiais empregados sobre as superficies, xa que o benestar se consegue coa amplitude e co confort dos materiais empregados. Respecto das prácticas de manexo, revisaremos protocolos a seguir en todas as áreas do establo mencionadas anteriormente (descanso, circulación, alimentación, muxido, ventilación e bioseguridade), é dicir, a rutina que leva a cabo en todas as tarefas desempeñadas (horarios) e a limpeza destes (todos estes parámetros poden atoparse na sección de gandería da web www.lideresenbienestar.com).

A podoloxía ou a puntuación da locomoción proporcioA modo de exemplo, en canto á viabilidade deste tipo de na información do aparello locomotor e dos pezuños das avaliación, os resultados obtidos dun estudo de 73 gandevacas, o cal é dependente do deseño do establo, sobre todo rías na provincia de Lugo mediante observación conclúen o tipo de chan e de limpeza, así como as propiedades nutri- que o 52 % (mediana) das vacas por rabaño tiñan unha cionais da ración. Se consideramos a escala de puntuación condición corporal inadecuada (sobrepeso ou delgadeza) da locomoción de 1 a 5, a clasificación 1 é sa, 2 modera- para o estado de lactación no que se atopaban no momendamente coxa ou coxeira subclínica e 3-4-5 considéranse to da mostraxe; ademais, observáronse máis vacas gordas clínicas (4 e 5 de grao severo). Neste caso aconséllase con- que fracas (gráfica 2). Isto pode ser debido a problemas tabilizar as prevalencias de cada unha das puntuacións. de acceso ao comedeiro, composición nutricional ou forma As lesións de xarrete son un indicativo do deseño dos física na que se entregou a ración (tamaño de partícula), cubículos e observando como se deitan as vacas poden ad- parámetros que neste caso non puideron analizarse nas devertir de camas deficientes (insuficiente material de cama, vanditas ganderías. O 40 % (mediana) das vacas por rabamaterial desgastado etc.) e de cubículos estreitos ou curtos. ño tiña lesións de xarrete. As coxeiras clínicas tiveron unha Tamén se poden percibir outras lesións no corpo que, se- prevalencia (mediana) do 9 % e o 73 % (mediana) das vacas gundo a súa localización, indicarán que parte do cubículo por rabaño foron cualificadas cunha falta de hixiene corestá mal deseñada. A puntuación das lesións debe clasifi- poral nas extremidades posteriores. As devanditas obsercarse por severidade, de 1 a 4 de moderada a leve, pasando vacións poderían explicarse polas deficiencias atopadas nas por alopecias, rabuños e abscesos. instalacións e prácticas de manexo, cuxos puntos críticos A hixiene ou a limpeza do pelo das vacas pode axudar se describiron na superpoboación (>100 %) dos cubículos a determinar a frecuencia de limpeza do establo e das ca- (31,5 %) e as cornadizas (26,0 %), o escaso espazo frontal mas, así como posturas diagonais no cubículo debido a un libre (<90 cm no 90,4 % das ganderías), deficiente ventimal deseño. A hixiene dos animais pódese avaliar en tres lación natural debido aos establos pechados (85,0 %) e un rexións: extremidade inferior, ubre e flancos, en escala de 1 deseño inadecuado da área de muxido que non permitía a a 4 da máis limpa á máis sucia. Cando as vacas do rabaño circulación fluída dos animais por diversos motivos: xiros presentan unha puntuación superior a 2 considéranse con nos pasos >90 °(49,3 %), falta de visualización da sala de hixiene escasa. muxido antes da entrada a esta (45,2 %) e o 52 % dos ganUnha cuestión que interesa bastante é atopar unha for- deiros informaron de empuxar os animais (>15 % en cada ma efectiva de avaliar o benestar animal en granxa e, na muxido) dentro da sala. miña opinión, a resposta é que existen moitos parámetros interrelacionados entre si que afectan ao resultado final.

Polo tanto, unha forma simple de facer unha avaliación é Gráfica 2. Prevalencia de vacas con condición corporal buscar catro parámetros sobre os animais, analizar unha adecuada (verde), sobrepeso (laranxa) ou delgadas (gris) por rabaño e avaliación comparativa a través de 73 poboación de ganderías próximas e similares en canto a ganderías da provincia de Lugo manexo e posteriormente clasificalas en grupos de mellora 100 para que poidan aprender unhas das outras (benchmarking CC adecuada ou avaliación comparativa). Así, por exemplo, as recomen80 dacións para podoloxía marcáronse en 70 % sas, 20 % con CC alta coxeira subclínica e 10 % coxas. Non obstante, no estu60 do que realizamos en 73 ganderías galegas a prevalencia CC baixa de vacas con coxeira subclínica ou puntuación 2 foi do 28 %, é dicir, non cumpre as recomendacións e mesmo así as 40 ganderías seguen xerando un rendemento. Por iso é importante establecer os obxectivos en referencias bibliográficas 20 e crear as nosas propias por rexións, formas de manexo e características das instalacións.

0 73 ganderías A observación de parámetros sobre as instalacións e referentes ao manexo non se poden evitar senón que resultan imprescindibles para xustificar ou buscar a orixe das observacións realizadas nas vacas do rabaño.

CANDO EXISTEN ANIMAIS CON SOBREPESO OU MOI DELGADOS, HABERÁ QUE REALIZAR OBSERVACIÓNS NO PRESEBE PARA COÑECER A ORIXE DESTES DATOS

Vacas (%)

78

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

EGANOR

EGANOR SL Instalaciones ganaderas

buscamos distribuidores españa y portugal

fabricación nacional de calidad eganor, S.l. fozalguera – Pruvia 33192 – llanera - asturias

Tel.: + 34 985 980 101 info@eganor.com www.eganor.com

80

MANEXO

Imaxe 1. A primeira fotografía mostra a carga de alfalfa en grandes cantidades (pacas enteiras) e excesiva lonxitude (sen previo picado). A forma na que se presenta a fibra da ración incrementa o risco de sobrecarga de ingrediente así como a falta de homoxeneidade de mesturado, polo que poden aparecer episodios de escolla da ración. A segunda fotografía mostra a alfalfa en emboladas unha vez descargada no presebe

Tras presentarlles os datos de avaliación comparativa (a través das 73 ganderías clasificáronse cada un dos parámetros analizados en 3 grupos, incluíndo as 25 % mellores e peores prevalencias) aos gandeiros, estes observaron como os seus veciños estaban a realizar unha mellor tarefa que eles en determinadas áreas e todos tiveron a oportunidade de mellorar, xa que non todas as ganderías realizaron o seu traballo consistentemente ben nin mal senón que todas tiveron un ou máis parámetros a mellorar con respecto ás outras. Deste xeito creamos uns obxectivos propios para as ganderías en estabulación libre da zona de Lugo.

CANDO A RACIÓN COA QUE SE ALIMENTA DIFIRE DA FORMULADA, ISO DETERMINA A PERDA DE NUTRIENTES AO MEDIO EN LUGAR DE CONVERTELOS EN LEITE E, POR TANTO, PÉRDESE EFICIENCIA

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Dentro da área de alimentación resulta imprescindible estudar certas variables en detalle. A importancia da alimentación céntrase no custo que supón esta nunha gandería, alcanzando o 60 % dos custos de produción. Cando a ración coa que se alimenta difire da formulada, iso determina a perda de nutrientes ao medio (por exemplo, o nitróxeno, o que contribúe coa contaminación ambiental) en lugar de convertelos en leite e, por tanto, pérdese eficiencia.

Para monitorizar e cuantificar as operacións de preparación e descarga da ración empréganse software de manexo alimentario, dos cales se poden extraer datos interesantes en canto a horarios de preparación e descarga da ración para medir a rutina, así como tempo de carga de ingredientes para favorecer a homoxeneidade de mestura da ración, orde de carga dos ingredientes para contribuír co picado e mesturado da ración (empezando polos máis voluminosos e lixeiros e rematando cos máis pesados/finos/ou os que se engaden en menor cantidade), erros de desviación do peso obxectivo, sobrecargas do carro e cálculos de perdas económicas innecesarias por mala precisión de carga (imaxe 1). Deste xeito pódense predicir enfermidades metabólicas das vacas. Estes software son de estendido uso nas ganderías de California, cunha media de 3.000 vacas por rabaño e máis de vinte empregados, o cal axuda a rexistrar establos alimentados, hora de descarga e cantidade descargada por vaca e día, así como levar un inventario, pois as racións elabóranse con 8-15 ingredientes diferentes.

82

MANEXO

A ausencia de homoxeneidade na preparación da ración pode alterar o comportamento das vacas no presebe e poden aparecer episodios de escolla da ración cando as partículas máis pequenas se seleccionan fronte ás máis longas.

Isto pode rematar en problemas metabólicos como a acidose ruminal. Doutra banda, a ausencia de homoxeneidade na descarga da ración pode desencadear problemas de acceso ao alimento, isto é, maior cantidade de ración nunhas zonas que outras pode favorecer que as vacas dominantes inxiran máis alimento que as atrasadas; arrimar a ración cara a dentro ou cara a fóra do pé do presebe tamén pode condicionar a accesibilidade, xa que moi preto da cornadiza pode resultar incómodo para a vaca forzando a dobrar o pescozo, así como desperdiciando alimento cara ao interior do establo ou moi lonxe pode supor inalcanzable para a vaca (ver imaxe 2).

Imaxe 2. Descarga irregular da ración en cantidade e distancia ao presebe

Dependendo do tamaño de partícula máis pequeno que se cargue no carro, este será o limitante de picado, é dicir, se utilizamos concentrado en pellets, estas partículas son de escasos centímetros, co cal non pode existir unha gran diferenza de tamaño coa lonxitude da fibra (como ocorre nas ganderías galegas). Requírese consistencia de picado en canto a tamaño de partícula dentro dunha mesma ración.

En caso de alimentar con base nos subprodutos, quizais o tamaño de partícula poida ser máis grande para todos os ingredientes da ración buscando unha lonxitude similar para todos (como ocorre nas ganderías de California).

Ademais, no caso de ter moitos operarios traballando e existir varios ingredientes para preparar a ración, o tempo de carga entre ingredientes pode diagnosticar malas prácticas por parte do operario. Se este é moi curto, indica a carga dos restos do ingrediente anterior como parte do seguinte, o que pode desencadear desequilibrios nutricionais con signos de enfermidade metabólica sobre os animais (accións que chegan a ocorrer nas ganderías de California con operarios inexpertos, substitutos temporais ou operarios frecuentes que simplemente queren finalizar o seu traballo máis rápido e comprenden as implicacións de engadir un ingrediente en exceso e outro en defecto na ración).

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

NO CASO DE TER MOITOS OPERARIOS TRABALLANDO E EXISTIR VARIOS INGREDIENTES PARA PREPARAR A RACIÓN, O TEMPO DE CARGA ENTRE INGREDIENTES PODE DIAGNOSTICAR MALAS PRÁCTICAS POR PARTE DO OPERARIO

Con todo, estes software requiren de observación en campo, xa que non son capaces de recoñecer o carro aceso (función de mestura e picado), non identifican o ingrediente que se está cargando nin verifican a descarga uniforme da ración ao longo do presebe (evitar que as vacas dominantes adquiran os lugares con maior densidade de comida e as atrasadas permanezan con menor acceso a alimento), a distancia á que descarga a ración no presebe ou as veces que se arrima a ración. Tamén cómpre destacar a limpeza do carro para evitar contaminación da próxima ración que se vai preparar, revisar as coitelas e outros accesorios do carro que funcionen correctamente, así como asegurarse de que a descarga do carro sexa completa.

Nun estudo realizado en California observouse a presenza moi estendida do software de manexo alimentario, pero o seu uso foi escaso en canto á interpretación de resultados e procura de puntos críticos de manexo. Existía unha gran variación ao longo do ano nos erros de pesada dos ingredientes suxerindo escasa precisión de carga nos ingredientes entre operarios e sen diferenzas significativas de mellora ao longo dun ano. Co tempo de carga entre ingredientes púidose determinar que algúns operarios realizaban enganos na carga de ingredientes permitindo que o ingrediente anterior formase parte da seguinte carga (tempos entre ingredientes inferiores a 15 s), sendo consistente ao longo do ano e sen observarse ningunha mellora. Con todo, cando presentamos os resultados por grupos de ganderías e con táboas de avaliación comparativa entre elas, os gandeiros comezaron a atopar o valor da ferramenta, xa que a frustración de traballar peor que o seu veciño os motivaba ao cambio. Observamos como traballando en grupos reducidos de persoas e mostrando os resultados das ganderías veciñas en comparación coa propia tiña unha repercusión positiva, establecíase debate entre eles e comentábanse as prácticas de manexo que permitían unha mellora dos rendementos.

Este artigo constitúe un resumo da tese doutoral presentada por Yolanda Trillo na Facultade de Veterinaria da USC, titulada Descrición dos parámetros de benestar animal e manexo alimentario en ganderías de vacún de leite. Para maior ampliación do estudo, pode consultar a páxina web www.lideresenbienestar.com, creada pola autora, ou dirixirse a ela no contacto proporcionado na devandita web.

La detección de celos profesional:

AR2, el nuevo actómetro de Alta Resolucion de DeLaval

Pó ¡NU nga EV lo a O! pru eba .

El mas moderno sistema de detección de alta y baja actividad con hasta 10 años de garantía.

Toma de datos cada 15 minutos integrado en el sistema de gestión DelPro. Sistema de detección mediante acelérometro.

El mas moderno sistema de detección de Nuevas opciones paraconvacas alta y baja actividad hastaen10pastoreo. años de garantía.

Toma de datos cada 15 minutos integrado en el sistema de gestión DelPro. Sistema de detección mediante acelérometro.

Nuevas para vacas en pastoreo.

DeLaval Equiposopciones S.A.

C/ Anabel Segura, 7 DeLaval Equipos S.A. 28108 Alcobendas (Madrid) C/ Anabel Segura, 7 28108 Alcobendas Tel 91 490 44 73 / 62(Madrid) / 63 Tel 91 490 44 73 / 62 / 63

www.delaval.es www.delaval.es

DUN BO CÁLCULO DA DATA DE PARTO 84

MANEXO

MANEXO DA TRANSICIÓN: IMPORTANCIA DUN BO CÁLCULO DA DATA DE PARTO A predición do parto é de suma relevancia para mellorar no manexo das nosas vacas en transición. Neste artigo analizo algúns puntos clave que nos axudarán a realizar unha estimación máis precisa, tales como as variables que interveñen, o recoñecemento das vacas próximas ao parto ou os posibles sinais que avisan de que este está próximo.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Juan Caínzos DVM, PhD TC Elanco España e Portugal

INTRODUCIÓN O perfeccionamento no manexo das vacas en transición está chamado a ser o piar que sustente e avance na saúde e na produtividade das vacas leiteiras nos seguintes anos (LeBlanc, 2006) e, polo tanto, un punto a maiores na mellora da competitividade na produción leiteira.

MANEXO

O impacto que un mal manexo neste período ten sobre a produción posterior xa foi amplamente reportado, tanto por unha maior incidencia de patoloxías (Goof, 2008) e unha menor produtividade posterior, como por unha menor eficiencia reprodutiva (LeBlanc, 2014).

O momento do parto representa non só o punto central de inflexión nese período de transición senón un requisito indispensable dentro dos sistemas de produción de leite: supón o inicio dunha nova fase produtiva dos animais e, ademais, é o momento no que obtemos as futuras xovencas de substitución do rabaño (Titler e col., 2015). Dende este punto de vista, a predición do momento do parto é un elemento importante na produción bovina. Con base nesta predición tómanse decisións de manexo como son o secado dos animais, o movemento á zona de preparto ou á sala de parto, a administración de substancias medicamentosas e/ou suplementos vitamínico-minerais, os cambios de alimentación…

APROXIMACIÓN Á DATA DO PARTO PREVISTA A priori a estimación da data prevista de parto parece un cálculo sinxelo, dado que nos actuais sistemas de produción de leite adoitamos ser coñecedores da data de inseminación fecundante, o que nos permitiría establecer a data prevista de parto engadíndolle a duración media da xestación.

Con todo, cando buscamos a duración da xestación media, vemos que a variabilidade da duración da xestación é considerablemente elevada. Así, nun traballo de Norman e col.

(2009), avaliando a duración da xestación de máis de medio millón de xovencas e case 10 millóns de vacas adultas Holstein en USA, describiron que a duración da xestación media era de 277,8 ± 5,5 e de 279,4 ± 5,7 días, respectivamente. Facendo unha interpretación rápida destes valores, atopámonos con que o 68 % das xovencas e das vacas pariría nun rango de 11 e 11,4 días (entre 272,3 e 283,3 días e entre 273,7 e 285,1 días de xestación), respectivamente, e que o 32 % restante pariría con valores de duración da xestación aínda máis afastados da media.

Esta variabilidade, que a priori pode parecer trivial, vainos influír en factores importantes de manexo, como son a duración da fase de secado, o momento en que se decide cambiar os animais á fase de preparto e o número de días neste lote, o momento en que pasan para as parideiras e mesmo situacións puntuais, como períodos de retirada de leite posparto despois da administración de antibióticos intramamarios de secado.

A MEDIDA QUE SE ALONGA A FASE DE SECADO, AQUELES ANIMAIS CUN PERÍODO SECO MAIOR A 100 DÍAS MOSTRAN UN DESCENSO NA PRODUCIÓN FUTURA DE 0,6 KG/DÍA

Un exemplo disto témolo na duración da fase de secado. O ano pasado Botana e col. (2016) describiron como, a pesar de que o 100 % dos gandeiros entrevistados afirmaban que o 90 % das súas vacas estaban secas durante un período de 40 a 70 días, a análise da duración dos 925 secados avaliados neses rabaños indicaba que só o 70 % dos animais paría cunha duración da xestación inferior a 70 días, que o 10 % dos animais paría con menos de 46 días e que en ningún dos rabaños a distribución da duración dos secados cumpría coa recomendación do 90 % das vacas entre 40 a 70 días.

Necesítase unha duración da fase de secado adecuada para maximizar a produción na seguinte lactación e, ademais, previr os efectos prexudiciais que un mal manexo ocasiona a nivel metabólico e nos programas de saúde do ubre. Así demostrouse que as vacas con fase de secado maior a 70 días presentan o dobre de posibilidades de desenvolver hipercetonemia na seguinte lactación, comparado con aquelas vacas cuxa fase de secado é de 40 a 70 días (Rollin e col., 2010). Cando esta fase de secado é superior a 90 días, observouse un incremento na graxa corporal antes do parto, na mobilización de graxa e nas alteracións metabólicas a nivel sistémico e hepático durante a transición (Weber e col., 2015).

Outro dato curioso é que, a pesar de que se describiu un aumento na produción de leite na seguinte lactación a medida que se alongaba a fase de secado, aqueles animais cun período seco maior a 100 mostraron un descenso na produción futura de 0,6 kg/día (Sawa e col., 2012).

Gracias por vuestra confianza Grazas pola vosa confianza

1992-2017

25 años

a su servicio

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

85

86

MANEXO

É COMPLICADO SELECCIONAR O MOMENTO EXACTO PARA TRASLADAR AS VACAS ÁS SALAS DE PARTO INDIVIDUAIS, PERO A ESTRATEXIA MÁIS ACEPTADA COMO SOLUCIÓN ÓPTIMA CONSISTE EN CAMBIALAS TRANQUILA E PAUSADAMENTE NA SEGUNDA FASE DO PARTO ESTUDO DAS VARIABLES QUE INTERVEÑEN De cara a poder realizar unha estimación máis precisa da data estimada de parto, algúns traballos avaliaron o impacto que certos factores propios dos animais e de manexo teñen sobre a duración da xestación. Así, determinouse a presenza dunha serie de factores de manexo e propios do animal que a priori parecía que podían esclarecer parte desa variabilidade (táboa 1).

Táboa 1. Descrición dos efectos dos factores descritos sobre a duración da xestación, adaptado de Botana XR (2016) Factor

Categoría

Efecto sobre a duración da xestación

Sexo do xato nacido

Macho

Referencia (+ 0 días)

Femia

-0,01 días

Número de xatos ao parto

Parto sinxelo

Referencia (+ 0 días)

Parto de xemelgos

-4,66 días

Holstein

-0,77 días

Raza do touro da IA xestante

Paridade da nai

Limousine

-5,17 días

Belgian Blue

+1,55 días

Galician Blonde

+4,29 días

Adulta

Referencia (+ 0 días)

Nulípara

-1,63 días

Referencia Norman e col., 2009 Norman e col., 2009 Fouz e col., 2009 Norman e col., 2009

Con todo, cando se tratou de construír un modelo que permitise corrixir a duración da xestación con estes valores, atopouse que esas variables (raza do touro empregado, paridade da nai, sexo do xato nado, número de xatos ao parto e estación de parto) só eran capaces de explicar o 14,7 % da variación na data de parto, co cal aínda temos un 85,3 % da variación que non é explicada por eses factores e que aínda non coñecemos a súa orixe (Botana, 2016).

RECOÑECEMENTO DAS VACAS PRÓXIMAS AO PARTO Como acabamos de ver, non dispomos de ferramentas que nos permitan predicir a medio prazo a data de parto. Non obstante, se o persoal vixía frecuentemente o patio de vacas secas varias veces ao día, pódense apreciar unha serie de cambios sutís nos animais que nos poden orientar moito cara a cantos días faltan para o parto.

Isto é básico para tomar a decisión do momento en que se cambia unha vaca para a sala de partos (se a hai), para o lote de lactación naquelas ganderías que as pasan uns días antes do parto a ese patio ou poder determinar

cando é necesaria a supervisión por parte do persoal da granxa no parto, especialmente pola noite. Un exemplo da importancia destas decisións témolo no movemento das vacas á sala de partos (cando estas existen), xa que se describiu que se ocorre demasiado pronto, o estrés asociado ao cambio e/ou ao illamento pode causar unha maior redución da inxestión alimentaria e un incremento do risco de padecer cetose e inmunodepresión. Do mesmo xeito, se as vacas se trasladan durante a primeira fase do parto, é posible que se produza unha demora na segunda fase, o que podería provocar a morte fetal ou distocia (Proudfoot e col., 2013; Carrier e col., 2006). Resulta complicado seleccionar o momento exacto para trasladar as vacas ás salas de parto individuais, pero a estratexia máis aceptada como solución óptima consiste en trasladar as vacas tranquila e pausadamente na segunda fase do parto, fase que se inicia coa aparición na vulva da membrana coriolantoidea. Desta maneira, os animais só terán que permanecer un par de horas na sala de partos.

INDICADORES DO PARTO Non dispomos de formas exactas de predicir a data de parto dunha vaca, pero si é posible que se o persoal vixía frecuentemente o patio de vacas secas varias veces ao día, vexa unha serie de cambios sutís nelas que nos poden orientar cara a cantos días faltan para o parto. Estes síntomas non se ven en todas as vacas e ofrecen soamente unha guía.

Algunhas vacas amosan todos os sinais que describimos a continuación e outras non mostran ningún. De todos os xeitos e de forma xeral, acéptase que estes sinais se manifestan máis nas xovencas que nas vacas máis vellas.

a) Comportamento da vaca Moitos gandeiros experimentados comentan que cando camiñan no patio de vacas secas, con frecuencia as que están dentro dos 7 días antes do parto tenden a evitar as persoas un pouco máis do que o facían en semanas anteriores. Outra vez, este comportamento pode ser moito máis marcado en animais de primeiro parto.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

88

MANEXO

b) Enchido do ubre Cando unha vaca se achega ao parto, o seu tecido mamario desenvólvese e obsérvase que o ubre se incha. Isto é máis marcado nas xovencas que nas vacas maiores. As seguintes imaxes poden tomarse como guía.

NON preto do parto

Preto do parto (a 7 días)

c) Edema de vulva e descarga vulvar Dentro dos 7 días antes do parto, ás veces as vacas mostran signos de inchazón da vulva. Isto tende a ser máis marcado de 7 a 0 días antes do parto. Tamén poden ter algún moco que colga en forma de cadea da parte inferior da vulva.

NON preto do parto (non hai edema nin descarga)

Vulva ledematizando e pequenas descargas (a 6 días)

Preto do parto (a 3 días).

Obsérvese a longa cadea de moco

d) Caída da base da cola (só dentro das 24 horas do parto) Cando as vacas están moi preto do parto, os ligamentos ao redor da base das súas colas tenden a caer cara abaixo en comparación cos días anteriores. Isto é máis difícil de ver nas vacas gordas (con puntuacións máis altas de condición corporal).

Preto do parto

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

NON preto do parto

SON INDICADORES FIABLES PARA RECOÑECER A PROXIMIDADE DO PARTO OS CAMBIOS DE COMPORTAMENTO DA VACA, O ENCHIDO DO UBRE, A APARICIÓN DE EDEMA E DESCARGA VULVAR E A CAÍDA DA BASE DA COLA

CONCLUSIÓN Unha predición máis axustada á data real pode axudar aos produtores e aos asesores leiteiros a cubrir mellor os requirimentos das femias xestantes, así como facilitarlles os coidados necesarios durante esta fase de alto risco na vida dunha vaca leiteira (Norman e col., 2009). Non dispomos de ferramentas que nos permitan determinar a longo prazo a data de parto cunha precisión aceptable, pero certos signos das vacas nos últimos días antes do parto pódennos orientar cara a cando vai ter lugar o nacemento da cría.

BIBLIOGRAFÍA Botana XR y col 2016. Es cierto que más del 90% de nuestras vacas están secas durante 40-70 días? Proceedings del XXI congreso Internacional de Anembe.

Botana XR. 2016. Puedo predecir mejor el parto de mis vacas? Boletín Anembe, n.º 113.

Carrier y col. 2006. Predictors of stillbirth for cows moved to calving pens when calving is imminent. J Dairy Sci. 89(sup.

1):195.

Dizier y col., 2015.Methods and on-farm devices to predict calving time in cattle. The veterinary journal. 205: 349–356.

Goof J. 2008. Transition Cow Immune Function and Interaction with Metabolic Diseases.In proceedings of Tri-State Dairy Nutrition Conference pp 48-57.

LeBlanc S. 2014. Strategic Interventions for Reproductive Management. WCDS Advances in Dairy Technology (2014) Volume 26: 275 – 289 LeBlanc y col. 2006.Major advances in disease prevention in dairy cattle. J. Dairy Sci. 89:1267-1279.

Norman HD y col. 2009. Genetic and environmental factors that affect gestation length in dairy cattle. J Dairy Sci 92:2259–69 Proudfoot y col. 2013.Effect of moving dairy cows at different stages of labour on behaviour during parturition.J Dairy Sci. 96(3):1638-46 Rollin E y col. 2010.The effect of injectable butaphosphan andcyanocobalamin on postpartum serum beta-hydroxybutyrate, calcium, and phosphorus concentrations indairy cattle. J Dairy Sci.93(3):978-987.

Sawa A y col. 2012. Dry period length and performance of cows in the subsequent production cycle.ArchivTierzucht 55 (2012) 2, 140-147, ISSN 0003-9438.

Titler y col. 2015.Prediction of parturition in Holstein dairy cattle using electronic data loggers. J Dairy Sci. 98(8):5304-12.

Weber C y col. 2015. Effects of dry period length on milk production, body condition, metabolites, and hepatic glucose metabolism in dairy cows. J. Dairy Sci. 98 :1772–1785.

Shopping Foto: Ornia

SNOWM A N x B A X T E R x GO LD W Y N x L I L A Z E X- 94

BB

K-Caseína

CID SHOPPING MAIKA (MB-85) Gandeiria Cid, S.C. - Barreiros - Lugo

• Extraordinario en Tipo.

ESCOLMO, S.L. • Ubres impresionantes y Alta fertilidad excelentes patas.

Genética de Confianza • Vacas muy productoras y longevas. www.aberekin.com • De fácil parto.

Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

1992-2017

25 años

a su servicio

Disponible en:

Prolonga la vida del semen hasta 48 horas ?

VIDA ÚTIL SEMEN CONVENCIONAL: 24 HORAS

VIDA ÚTIL SEMEN SPERMVITAL: 48 HORAS Otros toros disponibles: www.aberekin.com/spermvital

90

MANEXO

PASTOREO E BENESTAR ANIMAL, DÚAS PEZAS CLAVE PARA A SUSTENTABILIDADE DA PRODUCIÓN DE LEITE Saír ao pasto ou non facelo? Esta é a cuestión de base deste artigo, no que analizamos os pros e os contras destas dúas prácticas e ofrecemos algunhas cuestións clave para que cada explotación poida definir a súa estratexia en función das súas propias necesidades e infraestruturas.

Isabel BLanco Penedo1, Aida Xercavins2 e Ana Isabel Roca Fernández3 1 Unidade de Medicina de Ruminantes e Epidemioloxía Veterinaria. Departamento de Ciencias Clínicas, SLU, Suecia 2 Subprograma Benestar Animal, IRTA, Xirona 3 Escola Politécnica Superior, USC, Lugo

Na Unión Europea a práctica do pastoreo foi un elemento de tradición na produción leiteira. Con todo, a evolución actual do sector lácteo desencadea a súa diminución.

A ameaza máis importante é a tendencia á intensificación e a expansión dalgunhas poucas explotacións, mentres que moitos gandeiros se ven na tesitura de ter que abandonar as súas granxas e buscar unha nova saída profesional, unha tendencia que continúa coa supresión da cota láctea.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Nos próximos vinte anos hai tres factores clave que poden posibilitar o mantemento ou a sustentabilidade do número de explotacións leiteiras que basean o seu sistema de produción na utilización dos recursos forraxeiros existentes na propia explotación (principalmente os pastos), ao ser estes a fonte máis barata de alimento dispoñible para o animal: (i) un aumento mundial da demanda de leite e carne (polo crecemento demográfico); ii) unha preocupación polo impacto ambiental das prácticas agrícolas (é probable que sexa un factor cada vez máis importante) e iii) unha crecente preocupación por parte dos consumidores acerca da calidade dos alimentos, incluída a seguridade alimentaria e o benestar dos animais, especialmente no mundo desenvolvido.

MANEXO

NAS VACAS QUE SE MANTEÑEN CONFINADAS DURANTE TODO O ANO AUMENTA O RISCO DE COXEIRAS E MASTITES

Desde o punto de vista de benestar animal, o pastoreo ofrece unha excelente oportunidade para que os animais fagan exercicio, para fortalecer os cascos e as patas e para manifestar un comportamento natural de procura e consumición de alimento.

A concienciación das necesidades dos animais sitúa o norte de Europa na vangarda, pois conta cunha lexislación que recoñece o dereito de acceso ao pasto para o gando vacún como condición previa esencial para o comportamento natural das vacas. En Suecia, dende o 1 de agosto de 2007 o gando debe manterse obrigatoriamente en estabulación libre e no verán todas as vacas teñen que poder saír durante 2-4 meses, polo menos, 6 horas ao día. A normativa é similar en Noruega e en Finlandia; en cambio en Suíza o requisito é que as vacas atadas teñan plena liberdade de movemento durante, polo menos, 60 días no verán e 30 días no inverno, pero nesta estación non necesitan saír a pasto nin o número de horas ao día está regulado (Mille e Frejadotter Desen, 2009).

ta ntes ! s e u exige p s res más a r t s ionale rantia 4 e u 0> N rofes nos ga

sp a lo

3a

O manexo en pastoreo presenta cada vez máis oportunidades, debido por unha banda ao seu baixo custo e, pola outra, a que pode entenderse como unha estratexia comercial e conseguir prezos máis elevados que os convencionais, unha oportunidade que debe ser tida en conta especialmente en épocas nas que os gandeiros teñen que lidar cos baixos prezos do leite e cos altos custos de produción.

Recentemente, nos Estados Unidos desenvolveuse un proceso de certificación e estandarización oficial para produtores de leite en base ao pasto. Estas etiquetas teñen moito potencial para o mercado do leite e os seus derivados, pero é moi importante que sexan normalizadas e transparentes para non crear confusión entre os consumidores.

Os sistemas agrarios que se adaptan mellor ao pastoreo son máis pequenos, teñen máis terra dispoñible preto do establo e adoitan ser máis baixos en insumos. Para obter bos resultados económicos é crucial que os gandeiros opten por unha estratexia clara con respecto ao pastoreo.

Hai diferentes vías coas que manter ou ampliar a actividade do pastoreo: 1) expandir ou introducir o sistema de pastoreo intensivo con baixos custos de produción e unha menor produción de leite por vaca; 2) maximizar o contido fresco de inxestión de herba en sistemas de pastoreo restrinxido (3-4 horas ao día, especialmente no norte de Europa) e 3) permitir o acceso das vacas ao pasto en sistemas confinados para que poidan manifestar o seu comportamento natural e manter as vacas visibles na paisaxe (Reijs et al., 2013).

INFÓRMESE EN SU CONCESIONARIO OFICIAL Silo-SPACE

60 m3

DIAZ Y VALIN S.L Galicia • 982 20 95 96 COMERCIAL AGRÀRIA Cataluña • 973 48 32 00 OPTIONAL AGRO Burgos • 947 27 99 00 JOSE LUIS MAQUINARIA Cantabria • 942 59 90 02 LUIS LOPEZ MORENO Murcia • 968 57 83 47 TALLERES CABEZA Toledo • 925 30 16 13 ALTEMIR Y FEBAS Aragon • 974 41 20 08 VICTOR PEREZ AGRICOLA S.L Vitoria • 945 10 23 20 Pamplona • 948 30 38 09 Tudela • 948 82 22 39 ALQUILER DE TRACTORES Y CUBAS S.L Huelva • 625 44 41 39

www.joskin.com

BASILIO PERAL S.L Benavente Zamora • 606 37 22 25 TALLERES BARRIO GÓMEZ S.A Escalona Del Prado Segovia • 921 57 05 10 ROBERT MAQUINARIA AGRICOLA Santa Llogaia d´Alguema • 609 11 88 70

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

91

92

MANEXO

QUE SUCEDE NAS GANDERÍAS SEN ACCESO A PASTO? No extremo oposto atópanse os animais que non saen nunca a pasto (zero grazing) ou ganderías con estabulación fixa que se utilizan amplamente en todo o mundo, a pesar das preocupacións de benestar relacionadas coa restrición do movemento voluntario e a limitación da expresión do comportamento natural das vacas.

Nas vacas que se manteñen confinadas durante todo o ano aumenta o risco de coxeiras e mastites. As coxeiras están amplamente recoñecidas como un problema en grao sumo (e custoso) que afecta ao vacún de leite, reduce a inxestión de materia seca, reduce a produción, prexudica a fertilidade do rabaño e xera descartes temperáns.

Hai moitos estudos de investigación comparativa (estabulación fixa vs. libre) centrados especialmente en parámetros de benestar e indicadores de comportamento. A calidade do benestar das vacas leiteiras é significativamente superior en granxas onde se permite o exercicio (potreiros, pasteiros ou ambos) que naquelas que non o fan. Cando é posible ter períodos de exercicio, algúns dos efectos adversos en saúde redúcense. Tamén se describiu que canto máis tempo están as vacas atadas nos establos, máis activas están nas cornadizas, o que suxire un efecto de rebote (aumento compensatorio) na locomoción e talvez tamén no comportamento exploratorio.

Así mesmo, en estabulación libre (pero sen acceso a pasto), non hai estudos conclusivos sobre unha maior resposta aguda ou crónica de estrés fisiolóxico nos animais. Á luz da investigación, nesta situación o benestar non é necesariamente pobre e a súa calidade depende do deseño das instalacións e das prácticas de manexo. Especialmente ha de evitarse o amoreamento no establo, onde as limitacións de espazo fan que sexa imposible que os animais vaian comer todos ao mesmo tempo. Nestes casos pode conducir á aparición de comportamento agresivo, competindo con outros animais do rabaño para chegar aos alimentos. Para reducir a competencia alimentaria no establo é necesario ofrecer máis espazo por animal na área de alimentación e xestionar ben as barreiras de alimentación. Un bo manexo implicaría ver que se deitan e descansan máis, xa que perden menos tempo para atopar comida (Shahhosseini, 2013).

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

O PASTOREO OFRECE UNHA EXCELENTE OPORTUNIDADE PARA QUE OS ANIMAIS FAGAN EXERCICIO, PARA FORTALECER OS CASCOS E AS PATAS E PARA MANIFESTAR UN COMPORTAMENTO NATURAL DE PROCURA E CONSUMICIÓN DE ALIMENTO

COMPORTAMENTO ALIMENTARIO NO PASTO As vacas son alimentadoras diúrnas, pero, sobre todo, crepusculares, de modo que son máis activas durante o amencer e na posta de sol (Shahhosseini, 2013). Os principais picos de inxestión de comida prodúcense inmediatamente despois da entrada na parcela tras o muxido, cun pico máis pequeno ao redor da medianoite. Durante a noite as vacas comen menos no pasto; en cambio, os touros pastan máis pola noite. As vacas poden rumiar de pé ou deitarse, mentres que os touros tenden a levantarse durante os períodos de ruminación. Este comportamento pode deberse ao feito de que os touros están máis preparados para os encontros sociais. As vacas maiores pasan menos tempo pastando que as vacas máis novas debido á súa experiencia e aos patróns aprendidos. O tempo de pastoreo de xatos en presenza de gando experimentado é significativamente máis longo que o de xatos que pastorean por si mesmos.

Como animais gregarios que son, hai que ter en conta a cohesión de grupo. Se a alimentación dos pastos é moi estendida, as vacas poden comer todas xuntas ao mesmo tempo, como naturalmente o fan. En áreas abertas e sen árbores, o gando en liberdade forma grupos grandes e as distancias entre individuos son máis pequenas que en áreas con algo de cobertura de árbores e arbustos. Isto significa que a turba está máis apertada en áreas abertas e isto afecta o patrón de pastoreo. O gando en pasteiros pasta cos animais máis novos no centro do rabaño, rodeados polos membros máis agresivos. O gando de maior idade e o máis feble a miúdo pastan fóra do rabaño, ás veces debido a unha incapacidade por manter o ritmo, aínda que isto nos expón a posibles ataques dos depredadores.

G A L I C A L CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS

NOVA E AD MESTUR N E SERRÍ TO NA CARBO PARA CO CÁLCI S DE CAMA !

VACÚN

APLICACIÓN DO PRODUTO SOBRE O TERREO NOVO SISTEMA DE APLICACIÓN CON SISTEMA DE PESAXE

Redución da acidez dos solos Aumento da produtividade das colleitas

Presentadas en:

EMENDA DE CAL VIVO GRANULADO (90 % CaO) Alta porcentaxe en calcio. Valor neutralizante: > 90 %

• Sacos de 35 quilos • Big bag de 1.100 quilos • Camión cisterna ou camión volquete

EMENDA DE CAL VIVO GRANULADO DOLOMÍTICO (35 % MgO / 60 % CaO) Alta porcentaxe de magnesio. Valor neutralizante: 100 %

Estendidas na propia finca

EMENDA DE CAL VIVO (90 % CaO) Gran poder de neutralización. Valor neutralizante: > 90 %

Transportadas en camións a calquera punto de España e Portugal

EMENDA DE CAL APAGADO (75 % CaO) Potencia o rendemento agrícola. De fácil asimilación.

Valor neutralizante: > 75 % EMENDA DE CAL APAGADO + DOLOMITA (50 % CaO / 23 % MgO) Achega magnesio. Favorece a actividade clorofílica da planta.

Valor neutralizante: > 80 % EMENDA DE CARBONATO CÁLCICO (56 % CaO) Para terra e camas hixiénicas. Eficaz na redución de mamites ambientais e dermatites. Apropiado para a produción de todo tipo de pensos. Valor neutralizante: 56 % EMENDA DE CALIZA DOLOMÍTICA-GALIMAG (33 % CaO / 17 % MgO) Achega magnesio. Valor neutralizante: > 58 %

GALICAL, S.L.L.

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

94

MANEXO

AS BOAS PRÁCTICAS DE MANEXO DO PASTO TERÁN UN IMPACTO POSITIVO NA SAÚDE DO CHAN E DO ANIMAL, E, Á SÚA VEZ, NA RENDIBILIDADE A LONGO PRAZO DA EXPLOTACIÓN GANDEIRA

En relación á súa organización social, as xerarquías de dominancia establécense con base na idade e no peso, seguido da altura á cruz. Se pastan vacas e touros, establécense xerarquías entre as vacas adultas, os touros e a recría. Cando as vacas avellentan, os touros novos comezan a enfrontarse a elas e poden chegar a dominalas.

A xerarquía tende a ser lineal e os grandes rabaños probablemente descompóñense nunha serie de xerarquías máis pequenas. A dominancia só adquire importancia cando hai unha cantidade moi limitada de alimento para competir. Seguindo unha secuencia, primeiro achéganse, ameázanse, logo toman contacto físico e loitan. Unha vez que se aprende a relación de dominancia de calquera par de animais, elimínase a necesidade de novos combates. O animal subordinado retírase dos dominantes á menor ameaza e o contacto físico é xa menor. Non hai unha relación clara entre dominancia e liderado, aínda que parece que as vacas en postos altos da xerarquía son máis líderes, as de postos medios son “seguidoras” e as de baixo rango teñen patróns de movemento no pastoreo máis independentes.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Mentres pastorea, o gando olfactea constantemente o pasto, pero non se sabe se as plantas son rexeitadas con base no cheiro, aínda que os animais si son capaces de distinguilo, así que se afastarán das zonas de pasto con cheiro a sangue e a refugallos. O sistema olfactivo secundario pode detectar feromonas e substancias químicas volátiles, que son importantes na reprodución e selección de alimento. O sentido do tacto tamén é importante para determinar que forraxe é rexeitada ou preferida. O gando prefire a folla das plantas, de modo que no momento do pastoreo consome a capa superior da herba.

Ao pastorear, o gando reúne unha chea de herba na boca coa axuda da lingua e logo presiona a herba entre os dentes dianteiros inferiores e o padal superior, para cortala entón cun movemento do pescozo. Pode pastar ata 70 dentadas por minuto. Non pode pastar a menos de 1 cm do chan e son relativamente pouco selectivos. Ao reducir a altura das gramíneas, mantén a taxa de pastoreo e acepta unha calidade inferior da herba. Os animais móvense lentamente a través do pasto co fociño preto do chan, mordendo e resgando a herba, que traga sen mastigar moito. Rumian ao descansar e o tempo dedicado a rumiar é aproximadamente tres cuartas partes do investido en pastar.

Sciello 420 Sumbra 400 Isia 400 Sum 305 400 Superbia 400 Scoff 350 Sumberto 350 Pompeo 300 Surreal 300 Sunmark 280 Susann 280 Suzy 240

Expresiรณn vegetal www.rocalba.com

MILLOENSILAJE 2017 para GALICIA

96

MANEXO

QUE VARIACIÓNS HAI NO COMPORTAMENTO? produción de ata 4 litros de leite diarios. A agricultuO comportamento de pastoreo vese afectado por moitos ra intensiva moderna xeralmente implica o pastoreo factores, incluíndo as condicións ambientais e as especies de monocultivos ou a alimentación total de racións de plantas presentes no prado. mixtas e estes restrinxen a capacidade do gando para • O pastoreo vese afectado pola temperatura e polo seleccionar a súa propia dieta. Existen, pois, probas vento. A temperaturas moi altas, o gando pastará prede que os animais que poden seleccionar a súa prodominantemente pola noite (Krysl et al., 1993). As vapia dieta están a optimizar a súa propia eficiencia cas son propensas ao estrés por calor, especialmente as mediante a captura de nutrientes. Recentemente, vacas de alta produción. Estas poden experimentar un observouse en manexo silvopastoril que as xovencas estrés térmico a unha temperatura xa de 20° C (Kadzemanteñen xerarquías sociais máis estables e expresan re et al., 2002); por tanto, é importante darlles sombra comportamentos máis sociopositivos en policultivo, e bo acceso á auga. o que mellora o seu benestar animal fronte a mono• Introdución a pasteiros novos. O tempo de pastoreo cultivos (Améndola et al., 2015). incrementarase, xa que dedicará máis tempo a explorar a • Dispoñibilidade de herba. Cando pode facerse un maparcela, o que podería estar asociado co comportamento nexo no que se restrinxe o acceso ao pasto durante 3-4 exploratorio e de procura. O gando afeito a un sistema horas ao día, compróbase que as vacas comen ata un de rotación de asignación de parcelas pastará máis rápido 30-40 % máis que se estivesen no pasto todo o día. que o gando que permanece na mesma parcela durante • Dixestibilidade da herba. Unha baixa dixestibilidade períodos máis longos. Tamén tolerará unha menor sublevará a que a vaca pase máis tempo desprazándose e, ministración de alimento ao saber que a alimentación por tanto, haberá máis tempo entre comida e comida, estará dispoñible na próxima parcela en rotación. o que en definitiva leva a que o animal coma menos.

• Especies vexetais presentes no pasto (composición Calcúlase que unha redución da dixestibilidade do 5 florística e biodiversidade). Se o pasto non se re% implica a inxestión de tres quilos menos de materia nova, irán aumentando de maneira progresiva as esseca por animal, o que representa en termos xerais uns pecies naturais, o que pode levar a unha baixada da 6 litros de leite.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

98

MANEXO

SE O PASTO NON SE RENOVA, IRÁN AUMENTANDO DE MANEIRA PROGRESIVA AS ESPECIES NATURAIS, O QUE PODE LEVAR A UNHA BAIXADA DA PRODUCIÓN DE ATA 4 LITROS DE LEITE DIARIOS ZOOTECNIA ECOLÓXICA Os gandeiros poden utilizar o coñecemento do comportamento da vaca leiteira para mellorar a inxestión de materia seca, a saúde das vacas, o benestar, a produción e, en definitiva, a rendibilidade da granxa. A comprensión do comportamento alimentario dos animais considérase unha ferramenta útil para o manexo do rabaño, xa que está intrinsecamente relacionada coa súa produción (Lima et al., 2013). Entender o comportamento do pastoreo dos ruminantes é vital para mellorar a eficiencia deste manexo. En primeiro lugar, cómpre axustar os tempos e a duración das sesións de pastoreo, á vez que se cubran as súas necesidades nutricionais. O comportamento alimentario dos ruminantes en pastoreo pode utilizarse para guiar e apoiar decisións relacionadas coa inxestión, xa que de forma directa non pode determinarse. Os factores clave do sistema pasan por optimizar a inxestión de materia seca e por minimizar a perda de condición corporal das vacas. Os animais necesitan pasto en cantidade e calidade suficientes, pois, se a calidade non é boa, perderán condición corporal. É preciso suplementar enerxía adicional cando sexa necesario e débense evitar desprazamentos excesivos dos animais de camiño aos pastos; por exemplo, facer pastoreo a tres quilómetros do establo non ten sentido, pois dispárase o gasto enerxético do animal.

Unha proporción útil é a relación R:P (ruminación:pastoreo), é dicir, se o pastoreo non está restrinxido polo manexo e está influenciado pola abundancia de pastos e factores ambientais. Se o pastoreo é bo, o tempo de rumiar é curto e a relación R:P é baixa (0.4); se a forraxe é pobre e fibrosa, o tempo de rumiar é máis longo e o valor R:P é alto (1.3).

Segundo a metodoloxía de Carvalho et al. (2011), realízanse observacións cada 5 minutos durante 24 h e calcúlase o tempo total de mastigación (TTM) e o tempo total de alimentación (TTA).

Centrándonos na eficiencia alimentaria en sistemas de produción en pastoreo, resulta interesante calquera estudo no que se avalíe o pH ruminal, marcadores de inflamación xunto coa condición corporal, a saúde dos cascos e os cambios no epitelio do rume e unha avaliación protocolizada do benestar animal. Empregar a produción de leite nestes estudos de eficiencia alimentaria é complexo. As variacións no rendemento do leite están pouco relacionadas coas diferenzas no benestar animal. Os animais de altas producións adoitan asociarse cun maior risco de enfermidade, pois, ao mellorar a xenética e a nutrición, aumenta a produción pero ocasiona demandas adicionais e probablemente conduza a máis enfermidades e taxas de descarte involuntario.

Por tanto, un nivel de produción de leite non é garantía de benestar nin tampouco un baixo nivel de produción debe tomarse como un signo de malestar (von Keyserlingk et al., 2009).

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

ALGUNHAS LIMITACIÓNS TÉCNICAS Existen certos desafíos ou limitacións que merecen consideración: • O aumento do custo de man de obra é un factor no orzamento xeral da granxa. Poden ser necesarios custos adicionais para o gando, pensos, cercas, construcións anexas e outras instalacións para manexo de animais.

• No gando leiteiro, o pastoreo reduce os problemas comúns de patas e cascos existentes nos sistemas de confinamento, pero diminúe a produción de leite e expón os animais a parasitos que necesitan prevención e control. Ademais, os ruminantes poden absorber de maneira selectiva ou excretar pasivamente nutrientes minerais e nitróxeno, alterando o efecto do contido de minerais na dieta.

• Os ruminantes que adquiren a maior parte da súa alimentación a partir de forraxes, como o feo ou o pastoreo, poden verse máis afectados ás variacións na calidade e na dispoñibilidade dos nutrientes forraxeiros que aqueles con dietas que conteñen maiores proporcións de alimentos suplementarios. Os requirimentos de nutrientes son diferentes entre as especies animais e segundo a fase de lactación. Isto hai que telo en conta para administrar concentrado e suplementar de forma xustificada (Blanco-Penedo et al., 2014).

• Hai que ter en conta que o pastoreo non se adapta a todo tipo de granxas, pois o manexo en pastoreo de vacas de alta xenética ou de rabaños grandes presenta unha maior dificultade. Ademais, deben valorarse posibles implicacións do pastoreo na calidade do leite e na fertilidade dos animais.

MEDIO AMBIENTE E PASTOREO Ambientalmente, o pastoreo da pradeira exerce un efecto beneficioso sobre a produción e a calidade (física, química e microbiolóxica) da herba como fonte de nutrientes para o animal e na redución dos custos de aplicación de xurros.

Coma sempre, un mal manexo ten repercusións. O pastoreo intensivo prolongado causa compactación e erosión do chan, diminución da fertilidade deste e a infiltración de auga, e unha perda de contido de materia orgánica e de capacidade de almacenamento de auga.

Tamén contribúe á desaparición de especies palatables e á posterior dominación por outras plantas herbáceas ou arbustos menos agradables ao padal. En calquera punto é conveniente realizar unha correcta xestión do territorio, evitando ao máximo a deterioración do medio ambiente.

Naves ganaderas, almacenes y cobertizos

Ganadería Juan Manuel Pérez López Laiosa - O Incio

Ganadería Jose Manuel Reboiro Campo Grilo de Guntín - Bóveda

Fabricado por:

Distribuidor en la provincia de Lugo para los ayuntamientos de: O Corgo, Guntín, Quiroga, O Saviñao, Monforte de Lemos, Bóveda, O Incio, A Pobra do Brollón, Sober, Ferreira de Pantón, Paradela, Láncara, Sarria, Baralla, Becerreá, O Páramo, Friol y Triacastela.

Distribuidor en la provincia de Ourense para los ayuntamientos de: Verín, Allariz, A Gudiña y Riós.

C/ Doctor Casares 189 - Entresuelo 27400 Monforte de Lemos (Lugo) • Tlf.: 617 334 424

100

MANEXO

A CUESTIÓN CLAVE: PROCURA DUN PASTOREO SUSTENTABLE Cada explotación debe definir a estratexia de pastoreo a empregar que máis se adecúe ás súas necesidades e ás infraestruturas das que dispón. As boas prácticas de manexo do pasto terán un impacto positivo na saúde do chan e do animal, e, á súa vez, na rendibilidade a longo prazo da explotación gandeira.

Para o desenvolvemento de sistemas sustentables de produción de leite débese buscar un aproveitamento eficiente dos pastos e das superficies forraxeiras dispoñibles na explotación (Roca-Fernández, 2011). É posible lograr co pastoreo unha eficiente utilización da biomasa fresca, conseguindo altas producións de leite cunha achega mínima de concentrado, o cal se atopa reservado tan só para momentos críticos da lactación (pico de lactación, BlancoPenedo et al., 2012).

As explotacións leiteiras españolas situadas no Arco Atlántico posúen un enorme potencial para unha produción sustentable de leite en base aos recursos forraxeiros existentes nelas. Atópanse localizadas en zonas húmidas, polo que constitúen rexións claves para unha produción de leite en pastoreo e, con todo, os pastos representan en áreas como Galicia tan só o 12 % da súa superficie total e o 44 % da súa superficie agraria útil e, deles, o 37 % constitúeno as pradeiras. A pesar de que un terzo da produción total de leite español procede de Galicia, o aproveitamento que as explotacións fan dos pastos resulta escaso.

Con todo, o uso maioritario ao que se destina a superficie forraxeira galega é a produción de silo de herba e recórrese ao uso de silo de millo e/ou á complementación con concentrado, comprado fóra da explotación, cos custos que iso implica, para alimentar o gando. Isto pon en cuestión o modelo de sistema produtivo imperante nunha rexión húmida como esta, e que podería ser extrapolable a outras rexións con similares características dentro da cornixa cantábrica como Asturias, Cantabria e País Vasco, onde o manexo dos pastos e o pastoreo das pradeiras deberían ser elementos clave para unha produción de leite sustentable a longo prazo e rendible economicamente.

Traballos efectuados por Roca-Fernández (2011) durante a súa tese doutoral realizada no Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) mostran como recorrendo ao control de factores ligados á cantidade e á calidade do pasto é posible regular a inxestión de herba por animal: carga gandeira, presión de pastoreo, biomasa en oferta, dispoñibilidade diaria de herba ou alturas pre- e posdefoliación, de maneira que a través da aplicación de adecuadas prácticas de manexo do pastoreo resulte factible producir leite en cantidade e de calidade en zonas húmidas españolas minimizando os inputs.

Convén, pois, un cambio de mentalidade dentro das explotacións presentes nas devanditas rexións co que se abaraten os custos de produción e se maximice a produción de forraxes propias de calidade (principalmente herba) para unha produción de leite sustentable, respectuosa co medio ambiente e con efectos beneficiosos sobre o benestar animal.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS Améndola L, Solorio FJ, Ku-Vera JC, Améndola-Massiotti RD, Zarza H, Galindo F. 2015. Social behaviour of cattle in tropical silvopastoral and monoculture systems. Animal 10(5), 863-7.

Blanco-Penedo I, Fall N, Emanuelson U. 2012. Effects of Turning to 100% Organic Feed on Metabolic Status of Swedish Organic Dairy Cows. Livestock Science 143 (2–3), 242-248.

Blanco-Penedo I, Lundh T, Holtenius K, Fall N, Emanuelson U. 2014. The status of essential elements and their role in animal health in organic and conventional dairy herds. Livestock Science 168, 120-127.

Carvalho, PCF. 2013. Can grazing behaviour support innovations in grassland management. Proceedings of the 22nd International Grassland Congress. pp. 1134-1148.

Kadzere CT, Murphy MR, Silanikove N, Maltz E. 2002.

Heat stress in lactating dairy cows: a review. Livestock Science 77 (1), 59–91.

Krysl LJ y Hess BW. 1993. Influence of Supplementation on Behaviour of Grazing Cattle. Journal of Animal Science 71, 2546–55.

Lima FHS, Gonzaga Neto S, Leite SVF, Melo AAS, Sousa JEL, Moura JFP, Lima JSB, Costa TP. 2013. Comportamento ingestivo de vacas primíparas das raças Guzerá e Sindi recebendo dietas com diferentes níveis de ureia. Ciência Rural 43, 709-715.

Mille C, Frejaditter Diesen E. 2009. The best animal welfare in the world? – an investigation into the myth about Sweden.

Translation by Niki Woods. Djurens Rätt.

Reijs JW, Daatselaar CHG, Helming JFM, Jager J, Beldman ACG. 2013. Dairy cows in North-West Europe; Economic farm performance and future developments with emphasis on the Dutch situation. LEI Report 2013-001. LEI Wageningen UR, The Hague.

Roca-Fernández AI. 2011. Sustainable milk production systems in humid areas using farm resources. Tesis Doctoral. Universidad de Santiago de Compostela, pp. 562.

Shahhosseini, Y. 2013. Cattle behaviour. Appearance of behaviour in wild and confinement. Swedish University of Agricultural Sciences. von Keyserlingk MAG, Rushen J, de Passillé AM, Weary DM. Invited review: The welfare of dairy cattle—Key concepts and the role of science. Journal of Dairy Science 92, 4101–4111.

ESPACIO CETOSIS. TODO LO QUE HAY QUE SABER

THE

espaciocetosis.com

Gráfico 1. Evaluación de la prevalencia de cetosis en función de los DEL y producción de leche (kg/día) de los animales positivos frente a los negativos en función de los DEL. Punto de corte 0,10 mmol/L BHB. Datos cedidos por Africor Lugo. Promedio de 2.353 muestras por DEL, en el período de 01/10/15 a 30/09/16, 61.178 vacas analizadas

Produción (Kg/día) enen función dos Producción (kg/día)e yBHB BHB función deDEL los DEL

Referencias

45,0

1. Walsh 2007. The effect of subclinical ketosis in early lactation on reproductive performance of postpartum dairy cows. J. Dairy Sci. 90:27882796.

40,0

35,0

2. Ospina 2010. Association between the proportion of sampled transition cows with increased nonesterified fatty acids and ß-hydroxybutyrate and disease incidence, pregnancy rate and milk production at the herd level. J. Dairy Sci. 93:3595-3601.

30,0

25,0

20,0

15,0

5

6

7

8

9

Prevalencia

3. Duffield 2009. Impact of hyperketonemia in early lactation dairy cows on health and production. J. Dairy Sci. 92:571-580.

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 kg/día de las positivas (BHB >0,09)

kg/día de las negativas (BHB <0,10)

CETOSIS Y PRODUCCIÓN DE LECHE La cetosis se trata de un trastorno común que a menudo no se diagnostica correctamente, ya que muchos animales no desarrollan sintomatología clínica y el impacto real de la enfermedad está infravalorado. Para poder realizar una correcta valoración del impacto de la enfermedad en un rebaño, debemos realizar pruebas específicas para su diagnóstico dejando a un lado la sintomatología clínica. A lo largo de los últimos años se han desarrollado diferentes herramientas para su diagnóstico (en orina, sangre y leche), siendo la determinación laboratorial en sangre o suero de las concentraciones de β-hidroxibutirato (BHBA), las pruebas y el cuerpo cetónico de referencia para el diagnóstico de la enfermedad (Tatone y col., 2016).

Sin embargo, debido a la necesidad de sistematización y estandarización del proceso de muestreo, desde 2011 diferentes asociaciones de control lechero empezaron a usar la determinación de BHBA en muestras de leche como una herramienta práctica y cómoda para la monitorización del manejo y la eficiencia en la fase de transición a nivel de rebaño.

Así, en el período de octubre de 2015 a septiembre de 2016, el programa de muestreo desarrollado por Africor Lugo encontró una prevalencia que oscilaba entre 45,4 y 18,5 %, en función de los días en leche (DEL) de los animales muestreados (gráfico 1).

La cetosis tiene consecuencias negativas sobre la eficiencia reproductiva1, la producción lechera2 y la salud de las vacas. Así, las vacas con riesgo de desarrollar cetosis tienen mayor riesgo de sufrir desplazamiento de abomaso3, quistes ováricos4, retención de placenta5 y metritis3, y, en consecuencia, un mayor riesgo de ser eliminadas de la explotación6.

Centrándonos en el impacto de la cetosis sobre la producción lechera, esto ya ha sido reportado anteriormente por Opsina y col. (2010)7, quienes, analizando los resultados productivos de 1.672 vacas de 16 rebaños encontraron que los animales positivos a BHBA (> 1.200 µmol/l sangre) produjeron 534 y 358 litros menos en lactaciones previstas a 305 para vacas y novillas, respectivamente.

Los resultados de producción analizados por Africor Lugo confirman este impacto de la cetosis en la producción de leche. Así, cuando se analizó la diferencia en producción de leche entre las vacas positivas y las negativas en función del DEL a la que se realizó el control lechero (promedio de 2.353 muestras por DEL, en el período de 01/10/15 a 30/09/16, 61.178 vacas analizadas), de media, la producción fue 4,58 litros inferior para las vacas positivas frente a las negativas (IC 95 % de la media de la diferencia 4,16 -5,00) (datos cedidos por Africor Lugo; gráfico 1).

The Vital 90™ Days es el periodo crítico que abarca desde dos meses antes hasta un mes después del parto. Del éxito de la transición durante The Vital 90™ Days dependerá la capacidad de la vaca para afrontar las demás fases de la lactación.

4. Dohoo 1984. Subclinical ketosis prevalence and associations with production and disease. Can. J. Comp.

Med. 48:1-5.

5. Leblanc 2004. Peripartum serum vitamin E, retinol and beta-carotene in dairy cattle and their associations with disease. J. Dairy Sci. 87:609-619.

6. Leblanc 2010. Monitoring metabolic health of dairy cattle in the transition period. J. Repro. Dev. 56:S29S35 7. Ospina PA, Nydam DV, Stokol T, Overton TR. 2010. Association between the proportion of sampled transition cows with increased nonesterified fatty acids and β-hydroxybutyrate and disease incidence, pregnancy rate, and milk production at the herd level. J. Dairy Sci. 93 :3595–3601 doi: 10.3168/ jds.2010- 3074

Elanco, Keto-test, The Vital 90™ Days y la barra diagonal son marcas registradas propiedad de Eli Lilly and Company, sus filiales o afiliados, o bien autorizadas por ellos. © 2017 Elanco Animal Health.

ISPDRYKXT00002.

102

ECONOMÍA

XESTIÓN ECONÓMICO-TÉCNICA NAS GRANXAS: COMO ELABORAR UN PRESUPOSTO Neste artigo imos ver os pasos que debemos seguir para realizar o presuposto dunha granxa de leite segundo o modelo do software cowsulting.com co obxectivo de profesionalizar a nosa produción.

Manuel Fernández Sánchez Consuvet

INTRODUCIÓN O proceso de mellora en calquera proceso produtivo pasa por tres fases moi claras: • A primeira está relacionada coa identificación da situación con base na toma de datos.

• A segunda consiste na detección dos problemas que se han de mellorar.

• A terceira pasa por plasmar ese proceso de mellora nun presuposto para o futuro.

Outra parte importante será a validación dos resultados reais respecto dese presuposto.

A fase inicial de toma de datos é moito máis prolixa e os factores de variación ás veces escápannos das mans.

Non obstante, só temos unha opción, debemos profesionalizar máis a nosa actividade utilizando ferramentas que nolo faciliten.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Os factores de variación da produción láctea son moitos, seguramente moitos máis que noutras producións como a de porcino, onde están máis familiarizados coa elaboración de presupostos.

Se realmente consideramos unha granxa de leite como unha empresa, a pregunta é: por que non é habitual ver e discutir a elaboración dun presuposto nunha granxa? Conceptos como contabilidade analítica, contabilidade de custos, big data… aparecen diariamente nos periódicos, pero é raro atopalos enfocados a granxas de leite.

Estamos acostumados a ver o que poderiamos chamar “contabilidade forense”, onde a tan necesaria recollida de datos se dá, pero o imprescindible presuposto posterior e a toma de decisións cara ao futuro son máis difíciles de atopar. Que dúbida cabe que constatar perdas achega información, pero non solucións. En cambio, o presuposto si, xa que, aínda que non se cumpra, nos informa de por que non se cumpre e que partidas son as principais responsables da desviación. Por tanto, é de xustiza felicitarse cando identificamos os nosos problemas, pero é máis xusto aínda recompensar ben a quen nos achegue as solucións.

ECONOMÍA

SE REALMENTE CONSIDERAMOS UNHA GRANXA DE LEITE COMO UNHA EMPRESA, A PREGUNTA É: POR QUE NON É HABITUAL VER E DISCUTIR A ELABORACIÓN DUN PRESUPOSTO NUNHA GRANXA?

Comezamos coa premisa de que recollemos datos de ingresos-gastos da nosa actividade durante un período de tempo suficientemente bo, por exemplo seis meses. A partir de aí debemos programar os ingresos e despois os gastos. Parece sinxelo, pero no noso caso complícase co gran número de interaccións que existen. Verémolas máis adiante.

Poderiamos pensar que valería con imaxinar o prezo do leite que imos recibir no próximo período, o número de vacas e a súa produción. Non é tan fácil.

103

GAMA SPW Optimiza tus rendimientos

1

2

3

4

5

0827-GAM-EL-SPV-ES

ELABORACIÓN DE PRESUPOSTOS MEDIANTE O SOFTWARE COWSULTING.COM A elaboración de presupostos mediante o software www. cowsulting.com baséase en tres pasos:

1. Presuposto simple

2. Presuposto detallado

3. Validación de presuposto

No primeiro paso elaboramos dunha forma intuitiva un presuposto simple no que, dun xeito interactivo, simulamos situacións ata atopar unha que sexa compatible coa viabilidade económica da nosa granxa.

O proceso baséase en coñecer uns datos de referencia (inicialmente os nosos propios datos nos últimos seis meses) e en programar cambios sinxelos ata conseguir un presuposto con marxe positiva.

MODELO - ESQUEMA DE XESTIÓN

Aprovéchese de una solución adaptada a las caracterísitcas de cada explotación para el desensilado, empajado, mezcla de la ración y gestión de la alimentación.

1 SPW COMPACT: Disponible en 14, 16 y 18 m3. 2 sinfines verticales. Fresa de 160 CV. Cinta transportadora del brazo de carga de 800 mm. Distribución a derecha e izquierda mediante cinta transversal. Pesaje programable integrado en el CCI. 2 SPV: Fresa de gran capacidad 75 CV. Terminal T 75 para una gestión tanto de la máquina como de la ración. 3 EUROMIX II: Distribución lateral o transversal. 4 PRIMOR: Modelos suspendidos y arrastrados. Empajado efecto lluvia. Modelo M. Posibilidad de distribuir pacas de ensilado. 5 PROFILE: Máquina polivalente adaptada a todo tipo de ganaderías.

www.kuhn.es

DATOS GRANJA MENSUALES PLAN DE MELLORA: PRESUPOSTO SIMPLE Zaragoza Del 28 al 31 de marzo Pabellón 5 Calles B-D (33-36)

INFORME CONTROL MENSUAL INFORME COMPARATIVO

Gestión economica para granjas de vacuno de leche www.cowsulting.com

cultivos I ganadería I paisajes

be strong, be KUHN AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

104

ECONOMÍA

Cada cambio dá como resultado unha diferenza positiva ou negativa (azul ou vermello) respecto dos datos de referencia, que visualizaremos nunha gráfica onde nos di o resultado da granxa na referencia, a simulación e as diferenzas. Na gráfica vemos como pasamos de perder 54.000 euros a un equilibrio.

A columna PM infórmanos do punto de equilibrio onde se igualan ingresos e gastos para: • Número de vacas (os mesmos gastos e diferente número de vacas) • Produción (cambiando a produción por vaca lactante) • Prezo (necesario para alcanzar o equilibrio) • Custo por tonelada de materia seca en vacas MODELO - ESQUEMA DE XESTIÓN

PLAN DE MEJORA: PRESUPUESTO

INFORME CONTROL MENSUAL INFORME COMPARATIVO

O PROCESO BASÉASE EN COÑECER UNS DATOS DE REFERENCIA (INICIALMENTE OS NOSOS PROPIOS DATOS NOS ÚLTIMOS SEIS MESES) E EN PROGRAMAR CAMBIOS SINXELOS ATA CONSEGUIR UN PRESUPOSTO CON MARXE POSITIVA Para pasar dunha contabilidade forense a unha contabilidade analítica fainos falta un elemento fundamental: a figura do consultor (ou grupo de asesores implicados).

Se a través do presuposto chegamos a saber que índices técnicos temos que cumprir, terémonos que apoiar nos nosos consultores para conseguilo. Non ten sentido poñernos uns obxectivos de índices reprodutivos sen contar co veterinario de reprodución que nos confirme que os obxectivos son posibles (con base no coñecemento que ten da nosa granxa), pero tamén no de alimentación, que permitirá ter bos pospartos que faciliten a tarefa e que fagan posible a produción necesaria. O mesmo sucede para outras áreas, coma a calidade de leite ou os problemas clínicos. De feito, os protagonistas do presuposto detallado son os consultores.

CONTABILIDADE ANALÍTICA

Todo isto implica unha xestión económico-técnica no Gestión economica para granjas de vacuno de leche www.cowsulting.com canto da tradicional técnico-económica. Estamos acostumados a levar unha “contabilidade forense”, que consiste en constatar perdas ou ganancias no pasado (por exemplo, calcular os custos do último ano). A proposta é buscar unha estrutura de custos que nos dea viabilidade económica e tentar cumprir cos índices técnicos que a fagan posible.

MODELO EXPERTO

GRANXAS QUE

CON CONSULTOR

QUEREN MELLORAR

CONTABILIDADE FORENSE MODELO BÁSICO

DATOS DA GRANXA

INFORME

RESUMO

RESUMOS: PERIÓDICOS “EFECTIVAMENTE PERDO DIÑEIRO”

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

SEN ANÁLISES DESV.

Se sabemos que cumprindo obxectivos a nosa empresa gaña diñeiro, o custo dos consultores que nos axudaron a elaborar e facer cumprir o presuposto é o de menos, xa que vai incluído neste. 60 euros pode ser caro e 400 barato.

O paso do presuposto simple ao detallado é complexo e laborioso. O método de traballo de cowsulting inclúe revisións mensuais da desviación ao presuposto da granxa e revisións semestrais comparando os datos propios cos doutras granxas, que nos serven para revisar o presuposto exposto.

NUESTRA PRIORIDAD: LA SALUD Y LONGEVIDAD DE SUS ANIMALES

Distribuidas Distribuidas por:por:

Distribuidas por:por:por: Distribuidas Distribuidas GanderĂ­a A Rectoral de AbadĂ­n (Lugo)

Distribuidas Distribuidas Distribuidas por:por:por: Distribuidas por: Distribuidas Distribuidas Distribuidas por:por:por:

Avda.

Avda.

Terra Terra Cha,Cha, 11 11 Telf.: Telf.: 982982 310310 026026 27260 27260 Castro Castro Riberas Riberas de Lea de Lea (Lugo) (Lugo) 659 659 445 445 627 627 Avda.

Terra Cha, 11Cha, Telf.: 982 310 026 Avda.

Avda.

Terra Terra Cha, 11 11 Telf.: Telf.: 982 982 310 310 026026 e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660 660 417 417 676 676 Distribuidas por: 27260 Castro Riberas de Lea (Lugo) 659659 445 627 27260 27260 Castro Castro Riberas Riberas de Lea de Lea (Lugo) (Lugo) 659 445 445 627627 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax: Fax: 982 982 310 310 295 295 e-mail: info@dovalmaquinaria.com 660660 417 676 e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660 417 417 676676 www.dovalmaquinaria.com Fax: 982 310 295 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax:Fax: 982982 310310 295295

Avda.

Avda.

Terra Avda.

Terra Cha, Terra Cha, 11Cha, 11 11 Telf.:Telf.: 982 Telf.: 982 310982 310 026310 026026 27260 27260 Castro 27260 Castro Castro Riberas Riberas Riberas de Lea de Lea de(Lugo) Lea (Lugo) (Lugo) Telf.: 659982 659 445659 445 627445 627627 Avda. Terra Cha, 11 310 026 Avda.

Avda.

Terra Avda.

Terra Cha, Terra Cha, 11Cha, 11 11 Telf.: Telf.: 982 Telf.: 982 310 982 310 026 310 026026 27260 Castro Riberas de Lea (Lugo) 659 445 627 e-mail: e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660 417 660 417 676 417 676 27260 27260 Castro 27260 Castro Castro Riberas Riberas Riberas de Lea de Lea de (Lugo) Lea (Lugo) (Lugo) 659660 659 445 659 445 627 445 627676 627 e-mail: info@dovalmaquinaria.com 660 417 676 e-mail: e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660660 417 660 417 676 417 676676 www.dovalmaquinaria.com 982 310 295295 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax:Fax: Fax:982 982 Fax: 982 310982 310 295310 295 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax: Fax: Fax: 982 310 982 310 295 310 295 295

106

ECONOMÍA

Cando falamos de que a granxa é rendible falamos do proceso produtivo. Na aplicación os datos métense sen IVE, aínda que se tenta que a entrada de datos valla para outros programas coma os de certificación, xestoría…

A MIÑA GRANXA É RENDIBLE? DATOS SEMPRE “SEN IVE”

PRODUTIVO

SUBVENCIÓNS

FINANCEIRO

SE SABEMOS QUE CUMPRINDO OBXECTIVOS A NOSA EMPRESA GAÑA DIÑEIRO, O CUSTO DOS CONSULTORES QUE NOS AXUDARON A ELABORAR E FACER CUMPRIR O PRESUPOSTO É O DE MENOS, XA QUE VAI INCLUÍDO NESTE. 60 EUROS PODE SER CARO E 400 BARATO

PATRIMONIAL

A crise de prezos que se vén desenvolvendo debería obrigarnos a “cambiar o chip” e espero que os gandeiros necesiten saber se a súa actividade en si mesma é rendible ou Ese debería ser o obxectivo de calquera empresario de MODELO -non.

ESQUEMA DE XESTIÓN A resposta é que as peculiaridades da actividade leiteira calquera sector. nos poden facer perder o obxectivo. Podemos ter a situaA primeira fase (se non existen datos anteriores) é recoDATOS GRANXA ción de que o noso proceso produtivo (ingresos sen IVE llelos.

Para iso o sistema dispón de tres maneiras de facelo: MENSUAIS gastos sen IVE) sexa positivo. Se fose negativo pódese dar • Caderno de xestión en papel WEB Aplicación a situación de que ao engadir as subvencións se convertese • Entrada sobre páxina web PLAN DE MEJORA: en positivo. Ademais, cada gandeiro xestiona financeira• Aplicación para entrada datos móbiles PRESUPUESTO mente a súa granxa dunha maneira (réxime de IVE, paDe calquera destas maneiras manexaremos tres tipos de gamentos a provedores…). Mesmo se pode dar o caso de información recollidos nos tres botóns do proxecto: que o tres primeiros pasos dan un saldo positivo, peroINFORME un mal investimento fai que a estrutura patrimonial (activo CONTROL+MENSUAL pasivo) da granxa estea apalancada e non permita facer os pagamentos correntes, co que unha empresa rendible tería INFORME que pechar.

COMPARATIVO • En Ingresos-Gastos recollemos os apuntamentos correspondentes e analizamos os resultados retrospectivaGestión economica para granjas de vacuno de leche www.cowsulting.com mente mediante unha conta de explotación e diferentes ferramentas.

• En Presuposto elaboramos os obxectivos que hai que cumprir.

• En Datos temos en conta todas as ferramentas auxiliares que nos axudan a situar os datos técnicos da explotación (produtivos, reprodutivos, coxeiras, patoloxías…).

A fase inicial de toma de datos de Ingresos-Gastos é a principal: INGRESOS E GASTOS CONFIDENCIAL

Gestión economica para granjas de vacuno de leche www.cowsulting.com

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

www.indusagri.es indusagri@ indusagri.es

108

ECONOMÍA

Unha vez recollidos os datos de, polo menos, 4 meses, podemos estudar a conta de explotación e sacar numerosas conclusións que nos levarán a un presuposto inicial.

NA APLICACIÓN OS DATOS MÉTENSE SEN IVE, AÍNDA QUE SE TENTA QUE A ENTRADA DE DATOS VALLA PARA OUTROS PROGRAMAS COMA OS DE CERTIFICACIÓN, XESTORÍA…

RUTINA MENSUAL

ETAPA INICIAL

MODELO - ESQUEMA DE XESTIÓN Datos da granxa INICIAIS (3-6 meses)

Alternativa: datos históricos

Datos da granxa MENSUAIS

Informe COMPARATIVO

Test inicial - Puntos FORTES E DÉBILES

Plan de mellora: OBXECTIVOS

Informe CONTROL MENSUAL

Desviacións

Presuposto sinxelo -> censo de vacas adultas Presuposto detallado -> número de vacas, porcentaxe de primíparas (menos produción), diferentes mortalidades (condiciona a porcentaxe de reposición) e prezos de venda dos subprodutos da nosa produción principal, como a venda de xatos e vacas etc.

A reprodución depende do censo e das mortalidades.

A REPRODUCIÓN DO CENSO E MORTALIDADES…

Accións correctoras * CONSULTOR

O proceso completarase cada seis meses cruzando datos de resultados da nosa granxa cos doutras. Ese proceso constante de valoración das diferenzas entre os resultados obtidos e os desexados permitiranos mellorar, xa que nos informará de “por que non se produciron” e de “que partes das que non se cumpriron do presuposto son as máis lesivas economicamente e, por tanto, debemos incidir máis nelas”.

MODELO - ESQUEMA DE XESTIÓN

RUTINA MENSUAL

RUTINA BIANUAL

Informe COMPARATIVO

Revisión dos OBXECTIVOS

Datos da granxa MENSUAIS

Informe CONTROL MENSUAL

Test - Puntos FORTES E DÉBILES

CONSULTOR

Gestión economica para granjas de vacuno de leche www.cowsulting.com

Aínda non podemos falar da produción prevista ata que non teñamos en conta o ciclo reprodutivo da granxa (que xa vimos que depende dos censos), que marcará, entre outras cousas, o intervalo entre parto previsto e este, xunto cos días que vai estarDOseca a Evaca, configuran o seu tempo non A REPRODUCIÓN CENSO MORTALIDADES … produtivo e, por tanto, os litros producidos por vaca e ano.

Presuposto sinxelo -> porcentaxe de secas e reposición Presuposto detallado -> fertilidades, detección de celos, días de seca...

Desviacións

CONSULTOR ***

ELABORACIÓN DO PRESUPOSTO DETALLADO Imos lanzarnos á parte máis laboriosa do presuposto, que é conseguir concretar o elaborado no presuposto sinxelo en datos concretos. É o que chamamos o “presuposto detallado”.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Gestión economica para granjas de vacuno de leche www.cowsulting.com

A idade ao primeiro parto (período improdutivo) condiciona o gasto en recría (moi importante). Por tanto, a reprodución condiciona a produción, e o censo e as mortalidades condicionan a reprodución.

Para conseguir unha media por vaca, debemos trazar a curva de lactación obxectivo, é dicir, que días teño o pico de produción e que cantidade de litros (en multíparas e primíparas).

Presuposto sinxelo -> litros por vaca lactante e día Presuposto detallado -> curvas de lactación segundo pico e días ao pico, a media dependerá dos días improdutivos.

® ® SMARTAMINE SMARTAMINE M ®®M SMARTAMINE SMARTAMINE SMARTAMINE MM ® ® MetaSMART MetaSMART ®® MetaSMART MetaSMART MetaSMART LysiGEM LysiGEM LysiGEM LysiGEM LysiGEM CholiPEARL CholiPEARL CholiPEARL CholiPEARL CholiPEARL TOXFIN TOXFIN TOXFIN TOXFIN TOXFIN MUCHAS MUCHAS COSAS COSAS ESTÁN MUCHAS MUCHAS MUCHASCOSAS COSAS COSASESTÁN ESTÁN ESTÁN ESTÁN CAMBIANDO CAMBIANDO EN ENENLA LA LA CAMBIANDO CAMBIANDO CAMBIANDOEN LA PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN DE DEDELECHE, LECHE, LECHE, PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN PRODUCCIÓNDE LECHE, LECHE, NO NO SOLO SOLO ESTO...

ESTO...

NO NONO SOLO SOLO SOLOESTO...

ESTO...

ESTO...

TM TM TM TM TM

TM TM TM TM TM

TM TM TM TM

LaLa nutrición nutrición lechera lechera está está evolucionando evolucionando La La nutrición Lanutrición nutrición lechera lecheraestá estáestá evolucionando evolucionando evolucionando rápidamente. rápidamente.

Lalechera producción, producción, yayano noes esel el único único rápidamente. rápidamente. rápidamente.

La La producción, producción, La producción, ya no ya no es es el es el único el único objetivo, objetivo, otros otros objetivos objetivos como comolalasalud saludy único yla la objetivo, objetivo, objetivo, otros otros otros objetivos objetivos objetivos como como la salud la salud salud yy layla la fertilidad fertilidad de de los los animales, animales, ooelcomo elmedio medio ambiente ambiente fertilidad fertilidad fertilidad dede los de losanimales, los animales, animales, oo elo medio medio el medio ambiente ambiente ambiente sese vuelven vuelven igual igual de importantes. importantes. sese vuelven vuelven se vuelven igual igual igual de deimportantes. importantes. de importantes.

Las Laspalabras palabras claves claves en enla laactualidad actualidad son: son: Las Las palabras palabras claves claves claves en enla la enactualidad actualidad la actualidad son: son: son: • Las • palabras Optimización Optimización •• •• •• ••

Optimización •Optimización Optimización Eficiencia Eficiencia Eficiencia •Eficiencia Eficiencia Ahorro Ahorro de de costes costes

•• •• •• ••

Ahorro •Ahorro Ahorro de decostes costes de costes Rendimiento Rendimiento Rendimiento •Rendimiento Rendimiento Calidad Calidad

•• •• •• ••

Calidad •Calidad Calidad Fertilidad Fertilidad Fertilidad •Fertilidad Fertilidad Salud Salud

• • Salud •Salud Salud • • Medioambiente Medioambiente • • Medioambiente •Medioambiente Medioambiente Estas Estaspalabras palabras deben deben formar formarparte partededenuestro nuestro Estas Estas Estas palabras palabras palabras deben deben deben formar formar formar parte parte de de de nuestro nuestro nuestro idioma idioma yyser ser nuestra nuestra meta. meta. idioma idioma idioma y yser ser ynuestra ser nuestra nuestra meta. meta. meta.

Kemin Kemin pretende pretende proporcionar proporcionar una una nueva nueva Kemin Kemin Kemin pretende pretende pretende proporcionar proporcionar proporcionar una una una nueva nueva nueva visión visión de de la la nutrición, nutrición, yy para paraello ellotenemos tenemos visión visión visión de de la de la nutrición, la nutrición, nutrición, yser y para ysus para ello elloello tenemos tenemos tenemos como como principal principal objetivo objetivo ser sus colaboradores. colaboradores. como como como principal principal principal objetivo objetivo ser ser ser sus sus colaboradores. colaboradores. colaboradores.

Buscamos Buscamos una unaobjetivo producción producción sostenible sostenible aa la la vezvez Buscamos Buscamos Buscamos una unauna producción producción producción sostenible sostenible sostenible aa lala auna vez la vez vez que que competitiva, competitiva, que que tenga tengacomo como resultado resultado una que que competitiva, que competitiva, competitiva, que que que tenga tenga tenga como como como resultado resultado resultado una una una alimentación alimentación más más eficiente eficienteyyrentable. rentable. alimentación alimentación alimentación más másmás eficiente eficiente eficiente yy rentable. rentable. y rentable.

Revise Revise sussus dietas, dietas, Kemin Kemin puede puede ayudarle. ayudarle.

Revise Revise Revise sus sus sus dietas, dietas, dietas, Kemin Kemin Kemin puede puede puede ayudarle. ayudarle. ayudarle.

Kemin Kemin Ibérica Ibérica Tel Tel 977 25 977 4125 8841 88 Kemin Kemin Kemin Ibérica Ibérica Ibérica TelTel Tel 977977 977 25 25 41 41 88 88 88

® ® ©© Kemin Kemin Industries, Industries,Inc. Inc.and and its group groupofofcompanies companies 2016.

2016.

AllAll rights rights reserved. reserved. ® ™ ® Trademarks ™ Trademarks of Kemin of Kemin Industries, Industries, Inc., U.S.A. Inc.,MetaSmart U.S.A. MetaSmart is a Trademark is a Trademark of Adisseo France of Adisseo S.A.S.France S.A.S. ® ® © Kemin © Kemin © Industries, Kemin Industries, Industries, Inc. Inc. and and Inc. itsitsgroup and group itsof group ofcompanies companies of companies 2016.

2016. 2016.

All rights rights All rights reserved. reserved. reserved. ® ®™™Trademarks ®Trademarks ™ Trademarks of of Kemin Kemin of Kemin Industries, Industries, Industries, Inc.,Inc., U.S.A. Inc., U.S.A. U.S.A. MetaSmart MetaSmart MetaSmart is a®Trademark isisaa Trademark Trademark of Adisseo of of Adisseo Adisseo FranceFrance France S.A.S.S.A.S. S.A.S.

2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd1 1

08/02/16 17:23 08/02/16 17:23

2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 1 1 1

08/02/16 08/02/16 08/02/16 17:2317:23 17:23

ECONOMÍA

A SOLUCIÓN NON DEPENDE SÓ DOS CONSULTORES NIN SÓ DO GANDEIRO; TODOS FORMAN UN EQUIPO E, SE O PRESUPOSTO SE CUMPRE, O EQUIPO GAÑA E, POR TANTO, TODOS GAÑAN (INCLUÍDO O SECTOR)

MODELO - ESQUEMA DE XESTIÓN

PERO A FACTURA DEPENDE DA PRODUCIÓN Gestión economica para granjas de vacuno de leche www.cowsulting.com

MODELO - ESQUEMA DE XESTIÓN

MULTIPARAS 65%

Xa só nos faltan gastos fixos e variables, gastos de alimentación de vacas e xovencas, custos de reposición… Non é o obxecto deste artigo describir todo o proceso, senón centrar a idea do importante, que é elaborar un presuposto detallado, o cal pode levarnos máis dunha xornada completa e necesita contar coa intervención moi activa de todos os consultores da granxa. É un momento moi importante no transcorrer económico da vosa empresa.

Se tivese que resumir o resultado do presuposto detallado, faríao coa seguinte gráfica, que detalla o beneficio acumulado en negro (negativo durante a recría e menos negativo segundo transcorren as lactacións e os secados) e o custo por litro de leite en vermello (cada vez menor ao aumentar a idade da vaca).

Custo dun litro de leite por vaca 2 euros

9.000 euros Custo litro

0,5 euros

0 euros

0 euros 2.706

2.556

2.406

2.255

2.105

1.954

1.804

1.654

1.503

1.353

1.203

902

1.052

752

601

451

301

-3.000 euros 1

Custounos, pero xa temos a produción obxectivo; por tanto, vexamos a que prezo esperamos que nola paguen; ata hai pouco era fácil de estimar pero ultimamente os factores que inflúen na factura do leite ben merecen o uso dunha folla de cálculo, xa que se adoita poñer un prezo base por riba dunha certa produción mensual. Así pois, non podemos simular unha factura sen deseñar antes a produción obxectivo (así como calidades e bonificacións).

1 euros

3.000 euros

151

Gestión economica para granjas de vacuno de leche www.cowsulting.com

1,5 euros Custo litro

PERO A FACTURA DEPENDE DA PRODUCIÓN E % PRIMÍPARAS

Beneficio

6.000 euros

PRIMÍPARAS 35%

Beneficio

110

Fonte: Cowsulting.com

Cowsulting pon a ferramenta para atopar a solución nas mans de gandeiros e de consultores. A solución non depende só dos consultores nin só do gandeiro; todos forman un equipo e, se o presuposto se cumpre, o equipo gaña e, por tanto, todos gañan (incluído o sector).

MODELO - ESQUEMA DE XESTIÓN

EXEMPLO PRESUPOSTO

DETALLADO… FACTURA LEITE

Gestión economica para granjas de vacuno de leche www.cowsulting.com

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Neste artigo tentei mover un pouco as sensibilidades e mostrar unha pequena parte de cowsulting.com como ferramenta que axuda a mellorar as granxas, sempre que a profesionalidade destas os mova a entrar neste proceso de mellora. Outros sectores como o porcino levan máis de 15 anos traballando nesta dirección, calquera empresa de calquera sector aborda os problemas neste sentido.

Entendo que a crise de prezos é un mazazo para a nosa estrutura gandeira pero, como calquera crise, tamén pode ser unha oportunidade de mellora e para min, sen dúbida, esta é a dirección.

FEROES - PLANTAMIX M e z c l A s p A r A A l i M e N T A c i ó N A Ni M A l prODUcTOs: ¿QUe HAceMOs? seleccionamos todos los productos por su calidad, con los que elaboramos las mejores mezclas para cada tipo de ganado.

- Alfalfa - Avena - Festuca

- raygras - Triticale - Veza

somo especialistas en elABOrAr MezclAs a su medida de TODO TipO de FOrrAJes

Alfalfa

¡NUEVO! primer productor de pAJA eNriQUeciDA con MelAzA y PAJA PICADA DE prOTeÍNA. LA MEJOR CALIDAD: -

paja paja paja paja

F0 (< 2 cm) F1 (2 - 4 cm) Fc (4 - 8 cm) para camas

eXeNTA

VENTAJAS

De pOlVO Y pieDrAs

• Mejora las fermentaciones ruminales • Mejora la digestibilidad de la fibra • Mejora la calidad de la leche

silo

Mexcla Mix

Disponemos de servicio de transporte.

Ventas por cargas completas con la posibilidad de combinar productos.

FEROES PLANTAMIX N-122 Km 407. Torrecilla de la Abadesa, Valladolid Telf.:+34 669 933 068 / +34 639 389 735 feroes@feroes.net • plantamix@feroes.net • www.feroes.net

112

NUTRICIÓN

PROGRAMA DE EFICIENCIA EN GANDO LEITEIRO Ao longo deste artigo explico de forma sintética como levar a cabo un programa de eficiencia básico para as nosas explotacións e ofrezo certas ferramentas para poder analizar a súa evolución, así como pautas básicas que creo indispensables para alcanzar unha boa eficiencia (e, por tanto, dixestibilidade) das dietas do gando vacún leiteiro. Álvaro Aranda Luesma Departamento Técnico de Alltech Spain

QUE É A EFICIENCIA? A eficiencia alimentaria é importante para as granxas porque ten unha influencia decisiva na rendibilidade da explotación e na xestión ambiental na industria leiteira. A eficiencia alimentaria do gando leiteiro en América do Norte e en Europa duplicouse nas últimas décadas, principalmente como consecuencia da selección e do manexo das vacas para aumentar a produtividade. Consiste no aumento da produtividade mediante o incremento do aproveitamento dos nutrientes dos alimentos que forman parte da dieta dos animais e é utilizada unha maior porcentaxe AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

de inxestión total de alimentos para a produción de leite no canto de para o mantemento da vaca. O gando leiteiro de alta produción actualmente desvía tres veces máis enerxía da alimentación cara á produción leiteira que cara ao mantemento da vaca. É complicado que sigamos facendo grandes avances na rendibilidade das granxas simplemente aumentando a cantidade de leite por vaca; no lugar diso, tamén teremos que centrarnos en como conseguir máis leite por cada quilo de materia seca inxerida (MSI).

A realidade constata que o aproveitamento da ración varía enormemente, debido a que as vacas deixan comida sen dixerir, incrementándose o custo da alimentación, que vén representar máis do 60 % do custo total de produción. Esta comida sen dixerir polo animal representa unha das perdas máis importantes para o produtor.

NUTRICIÓN

É NECESARIO TER UN SISTEMA DE RECOLLIDA DE DATOS E A TODO O PERSOAL CONCIENCIADO DA IMPORTANCIA DESTE E DOS SEUS BENEFICIOS PARA TODA A EMPRESA PROGRAMA DE EFICIENCIA NUNHA EXPLOTACIÓN DE VACÚN DE LEITE Vista a importancia da eficiencia alimentaria e as súas repercusións sobre a rendibilidade da nosa explotación, está claro que é un dos campos diana sobre os que actuar para mellorar o día a día da nosa explotación. Na actualidade existen moitos programas de nutrición e diversidade de escolas á hora de formular, todas elas válidas para cada caso particular e adaptables ás circunstancias de cada explotación. Agora ben, é indubidable que este programa de nutrición debería acompañarse dun programa de mellora da eficiencia para coñecer se as nosas actuacións van polo camiño correcto e se imos progresando en cada un dos parámetros medidos.

Que datos necesitamos para confeccionar un programa de eficiencia?

En ocasións xa dispomos de moitos datos na nosa explotación e a súa implantación é fácil. Naqueles en que a información é máis limitada, o obxectivo será sempre recoller os datos fundamentais e básicos para o programa, pero coa maior fiabilidade e continuidade posible. Hoxe en día dispomos de moitos datos nunha importante porcentaxe das explotacións; é traballo do técnico da explotación saber monitorizar os importantes para ver a evolución da explotación.

Para confeccionar un programa de eficiencia necesitamos, como mínimo, os seguintes datos: • N.º de vacas diario (secas e lactantes) • kg unifeed repartidos diariamente ás vacas en lactación • kg de sobras diarios da ración de lactación • Porcentaxe de materia seca da ración (cando menos o seu valor teórico) • Litros de leite producidos diariamente e enviados ao tanque de leite • Litros de leite usados ou eliminados na explotación diariamente • Analíticas físico-químicas e de hixiene de calidade de leite • Prezo do quilo de alimento fornecido aos animais MS da ración (o seu técnico de nutrición obterao sen problema) Con esta información e cun programa de eficiencia adecuado, temos as ferramentas suficientes para obter información valiosa que nos permita levar a cabo unha análise da eficiencia alimentaria da explotación e implementar medidas que melloren os parámetros que veremos no seguinte apartado. Para poder levar a cabo a recollida de datos, é necesario ter un sistema de recollida e a todo o persoal concienciado da importancia deste e dos seus beneficios para toda a empresa. Non ten que ser necesariamente informatizado, o importante é realizar unha recollida diaria e rigorosa.

EXCLUSIVA CABINA BLUE CAB™ 4 Superando la normativa actualmente exigida, consiga el máximo nivel de protección Categoria 4 simplemente pulsando un botón.

Con un nivel de ruido de 77dBA se convierte en la mejor de su segmento.

NUEVO T4 FNV

BTS

SEGURO Y PRODUCTIVO.

NUEVO SISTEMA HIDRÁULICO PREMIUM Transmisión directa de potencia a Tdf trasera y elevador delantero con Tdf 1000 totalmente integrados. Capacidad del depósito de combustible ampliada a 98 litros.

IMBATIBLES MOTORES FPT TIER 4A Mayor eficiencia de combustible y hasta 106 CV y 425 Nm de par máximo.

lubricantes

EXCLUSIVO EJE DELANTERO SUPERSTEER™ Gestión Auto 4WD, 157 mm más distancia entre ejes que cualquier tractor de este segmento para una mayor estabilidad y tracción, ahorra tiempo en las maniobras gracias a sus 76° de giro.

NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111* ASISTENCIA E INFORMACIÓN 24/7. *La llamada es gratuita desde teléfono fijo. Antes de llamar con su teléfono móvil, consulte tarifas con su operador

www.newholland.es

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

113

NUTRICIÓN

114

Que parámetros podemos analizar?

Unha vez establecida a recollida de datos, un bo programa de eficiencia devolveranos unha serie de parámetros que nos permiten analizar a eficiencia alimentaria da explotación e, o máis importante, monitorizala para ver a súa evolución. Cada cambio ou proposta de mellora terá o seu impacto nestes parámetros e axudaranos a ver a súa efectividade.

Indicador: eficiencia MS

Existen máis parámetros, como a eficiencia da proteína bruta (PB), que nos permiten saber que porcentaxe de PB da ración estamos a utilizar realmente para producir proteína de leite. Tendo en conta os elevados prezos da proteína para alimentación animal e a volatilidade dos prezos dos últimos anos, é, sen ningunha dúbida, un parámetro importante que se ha de ter en consideración.

2,0

1,8

1,6

1,4

1,2 Xan 16

Mar 16

Mai 16

Xul 16

Gandería: eficiencia MS

É FUNDAMENTAL TRABALLAR EN QUILOGRAMOS DE LEITE CORRIXIDOS POR ENERXÍA, XA QUE É NECESARIO ESTANDARIZAR PRODUCIÓNS QUE NOS PERMITAN COMPARAR DIFERENTES EXPLOTACIÓNS E CALIDADES FÍSICO-QUÍMICAS

Set 16

Nov 16

Industria: eficiencia MS

Fonte: Highcharts.com

Cos datos que comentamos antes e un bo programa de eficiencia podemos controlar parámetros como a eficiencia da MS, é dicir, os quilogramos de leite obtidos por cada quilogramo de MS inxerido.

FERRAMENTAS PARA ANALIZAR A EFICIENCIA E O MANEXO DA RACIÓN Criba de feces: é unha proba fácil de realizar e que nos pode obter certa información acerca da dixestibilidade da ración. A principal utilidade desta ferramenta é ver a evolución dos cribados dentro da mesma explotación e como afectan os cambios de ración á súa dixestibilidade.

Indicador: custo alim./litro

0,16 0,15 0,14 0,13 0,12 Xan 16

Mar 16

Mai 16

Xul 16

Set 16

Nov 16

Gandería: custo alimentación/litro

Fonte: Highcharts.com

Outro parámetro importante é canto nos custa producir un litro de leite (custos de alimentación). Dentro destes podemos incluír vacas secas e xovencas para analizar o custo total de alimentación da explotación. Cando falamos de produción leiteira, é fundamental traballar en quilogramos de leite corrixidos por enerxía, xa que é necesario estandarizar producións que nos permitan comparar diferentes explotacións e calidades físico-químicas.

Indicador: eficiencia PB (%) 40

35

30

25

20 Xan 16

Mar 16

Mai 16

Xul 16

Set 16

Gandería: eficiencia PB (%)

Fonte: Highcharts.com AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Nov 16

Cada gradilla ten un tamaño de poro diferente e permítenos apreciar o grao de dixestión dos diferentes compoñentes da ración: subprodutos, fibra, concentrado… Hai que ter en conta a composición e o manexo da ración, xa que os seus resultados non son mecanicamente extrapolables a outras granxas, pero permítenos monitorizar a dixestibilidade da ración na mesma explotación.

Separador de partículas Penn State: é unha ferramenta moi útil para comprobar a calidade da mestura diaria subministrada no presebe á vaca de leite para a súa inxestión voluntaria. Permítenos separar os diferentes compoñentes en función do seu tamaño. Desta forma podemos detectar posibles fallos na mestura ou no grao de picado da fibra. É importante garantir unha porcentaxe de fibra efectiva que estimule a ruminación e, á súa vez, unha boa dixestibilidade desta.

O separador de partículas axúdanos a coñecer o funcionamento e as propiedades da ración, así como a previr posibles enfermidades metabólicas inherentes á produción leiteira.

116

NUTRICIÓN

Como afrontar as racións e os manexos máis eficientes?

Esta é, sen dúbida, unha pregunta con máis dunha resposta válida e non existen, como todos sabemos, receitas maxistrais nin xeneralizables. Cada explotación é diferente e todo o seu manexo inflúe directamente na eficiencia alimentaria do rabaño. Tamén é verdade que existen certas prácticas que, de maneira xeral, axudan a mellorar a eficiencia: • asegurar a saúde do rabaño mediante boas prácticas sanitarias e de manexo. É unha condición crítica para que os animais sexan eficientes e para aumentar a lonxevidade dos rabaños.

• fornecer os animais con forraxes de alta calidade, con elevada dixestibilidade e adecuadamente conservados, obtidos mediante boas prácticas agronómicas (na propia explotación gandeira ou proporcionados por provedores fiables) e cun procesado óptimo.

• caracterizar nutritivamente estas forraxes en laboratorios rigorosos debido a que a súa variabilidade é enorme pola alta diversidade edafo-climática onde son producidos; outra razón de peso para esta práctica é que na produción competitiva de leite a inclusión das forraxes nas dietas, en termos de materia seca, é elevada.

• ofrecer unha ración homoxénea, esponxosa e apetecible ao noso rabaño. Cómpre que os animais non poidan escoller e asegurar a inxestión proporcional de todos os compoñentes da ración para obter un rume san e balanceado. Así mesmo, debemos ofrecer, como mínimo, un 5 % máis de alimento do que esperemos que vaia ser consumido polos animais.

• garantir o adecuado benestar animal ao rabaño; unha vaca cos seus pertinentes períodos de descanso e ruminación, libre de fame e sede, de dor e de enfermidades, de medo e de estrés, expresando os seus comportamentos ambientais, é sempre máis eficiente.

A fonte de proteína máis importante en canto á calidade e á cantidade dos ruminantes é a proteína microbiana que chega ao intestino tras a súa síntese a nivel ruminal. Por iso é fundamental garantir unha achega máxima e de calidade desta proteína microbiana. Para iso deberiamos: • diversificar as fontes de proteína para tentar reducir ao máximo a presenza de aminoácidos (aa) limitantes.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

• combinar e asegurar as adecuadas cantidades de proteína by-pass, proteína soluble en rume e nitróxeno non proteico (NNP), sen decantar a balanza sobre unha ou dúas delas e esquecéndonos das outras.

• combinar amidóns e glícidos de diferentes tipos, é dicir, con diferentes comportamentos a nivel gastrointestinal e diferentes velocidades de degradación. Con este sistema garantimos dispor de enerxía en todo o tracto gastrointestinal e maximizar a dixestibilidade en cada un deles.

• ter en conta que as vacas son ruminantes: unha das vantaxes que ofrecen é a capacidade de dixerir unha parte importante da fibra e converter NNP en proteína microbiana. Debemos aproveitar estas calidades e saber maximizalas, xa que nos permiten ser máis eficientes e rendibles.

• cubrir as necesidades do gando leiteiro en canto a vitaminas e minerais se refire. Deficiencias neste punto predispoñen o gando a sufrir as patoloxías máis comúns do vacún leiteiro, reducindo a eficiencia e a rendibilidade da explotación.

• asegurar un bo manexo e unha ración adecuada das vacas durante o período seco e o preparto para reducir as patoloxías metabólicas e as súas consecuencias no inicio da lactación, período no que se produce o maior número de baixas non programadas nas explotacións leiteiras.

• establecer un bo programa de cría e recría de xovencas con manexos diferenciados e obxectivos claros en cada unha das súas fases é fundamental para asegurar un futuro eficiente da explotación leiteira.

CONCLUSIÓN Por desgraza, as receitas máxicas non existen e só un traballo profesional na nutrición e de todo o manexo xeral da explotación nos permitirá ser eficientes e rendibles. En calquera caso, é vital contar cun programa de eficiencia que nos axude a analizar e a estudar os datos de cada explotación; desta forma poderemos guiar a nosa explotación cara a obxectivos máis rendibles e eficientes que garantan a supervivencia e a rendibilidade do noso negocio.

BIBLIOGRAFÍA Buxade Carbó C. Bienestar animal y vacuno de leche. Ediciones Euroganaderia 2006.

Callejo Ramos A. Cow Comfort. El bienestar de la vaca lechera. Asisbiomedia SL, 2009.

NRC (National Research Council). Nutrient requirements of dairy cattle. 7ª edición. Washington, DC: The National Academies Press. 2001.

McDonald P, Edwards RA, Greenhalgh JDF, Morgan CA. Nutrición Animal. 6ª edición. Zaragoza: Ed. Acribia. 2006.

Van Soest PJ. Nutritional ecology of the ruminant. 2ª edición.

Cornell: Cornell University Press. 1994.

J. Acedo Rico. “Utilización de cereales procesados en alimentación de vacas de leche” Frisona Española 126 marzo/ abril 2000 Álex Bach y Sergio Calsamiglia. 2002. “Manual de racionamiento de vacuno lechero”. Editorial Server

TUBIO ROMERO S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk

SAC EQUIPOS PARA TODO TIPO DE ORDEÑO

SAN CRISTÓBAL MONTERROSO, S.L.

SAYCA AUTOMATIZACIÓN

Avda. Pontevedra, nº 59 - Monterroso 27.560 Lugo - Telf.: 982 377 103

C/ Domingo Fontán nº. 4 Madrid, 28028.

Tel: 034 645 81 11 82

TUBIO ROMERO

Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – A Coruña - Telf.: 981 805 112 importlait@importlait.com - www.importlait.com Delegación en Ordes: Rúa da Feira, 14 baixo 15690 Ordes (A Coruña) Telf.: 981 682 419

com



www.etxeholz.net Gracias a los 40 años de experiencia que cada una Teléfono 948 983 390      de las compañías atesora en el diseño, fabricación      y montaje de material ganadero, nos ponemos a su      disposición para asesorar y suministrar las mejores       soluciones a los profesionales del vacuno de leche de alta producción.  LIMPIEZAS AUTOMÁTICAS Arrobaderas para las condiciones de trabajo más exigentes. Son equipos muy robustos, de fácil montaje y escaso mantenimiento. Contamos con tipo de soluciones para adaptarnos a cualquier tipo de explotación. 

 



SUELOS DE GOMA

Antideslizantes Resistencia garantizada Fácil colocación en puzzle En pasillos, sala de espera y ordeño Adaptables para arrobadera Made in Canada

www.animat.ca



Para más información llámenos a Interlock España y le pondremos  en contacto con nuestro distribuidor más próximo 948 98 33 90



  

  

  

  

120

SANIDADE

RECOMENDACIÓNS Á HORA DE INTRODUCIR ANIMAIS NOVOS NAS EXPLOTACIÓNS BOVINAS

Dende o punto de vista da bioseguridade está desaconsellada a introdución de animais novos nas granxas. Se algunha circunstancia nos obriga a incorporalos, é importante tomar unha serie de precaucións e de medidas de control co fin de minimizar os riscos de entrada de patoloxías.

Susana Astiz Blanco Dip. ECBHM, científica titular do Departamento de Reprodución Animal (INIA)

INTRODUCIÓN Cando falamos de bioseguridade en produción animal, referímonos a unha serie de medidas, actuacións e protocolos que aplicamos (ou evitamos) para instaurar e manter un nivel hixiénico-sanitario determinado. Hai multitude de factores e de medidas aconsellables, pero un dos alicerces nos que se basea calquera plan de bioseguridade na granxa é a introdución de novos animais ou, mellor dito, en evitar

a devandita introdución. De feito, é tan importante que un dos requisitos imprescindibles para considerar unha granxa “pechada” é que non introduza nin introducise nos últimos anos animais novos. O risco que se asume ao comprar animais e metelos na nosa explotación é elevadísimo, así que a mellor maneira de previr e asegurar a bioseguridade é, claramente, non facelo.

A pesar de todo, hai moitas circunstancias que nos obrigan a introducir animais nas explotacións, xa sexa de maneira puntual (explotación en crecemento, problema puntual de reprodución…), xa sexa de maneira continua (decisión de xestión onde a explotación decide non recriar de maneira propia e depende sempre da compra de recría externa).

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

SANIDADE

UN DOS REQUISITOS IMPRESCINDIBLES PARA CONSIDERAR UNHA GRANXA “PECHADA” É QUE NON INTRODUZA NIN INTRODUCISE NOS ÚLTIMOS ANOS ANIMAIS NOVOS

Se só pensamos na bioseguridade das granxas, desaconsellaremos sempre a introdución de animais; no caso de facela, esta debe ir acompañada dunha serie de medidas de control para minimizar os riscos de entrada de patoloxías na nosa explotación xunto con eses animais novos.

Son precisamente a estas precaucións e medidas ás que nos imos dedicar no presente artigo.

En xeral, temos claro que un dos obxectivos primordiais que teremos á hora de comprar animais é, obviamente, non introducir ningunha enfermidade nova no noso rabaño nin agravar o que xa teñamos. Tamén hai que pensar na saúde dos animais que introducimos, xa que podemos ter enfermidades que denominamos “endémicas” na explotación; se ben os animais do noso rabaño conviven con esas doenzas dende hai tempo e crearon unha tolerancia (non lles afecta de maneira clínica grave), si que poden dar lugar a casos moi graves, mesmo a morte, entre os animais que nunca estiveron en contacto con elas.

RECOMENDACIÓNS Á HORA DE PLANIFICAR A COMPRA DE ANIMAIS NOVOS A primeira recomendación á hora de introducir novos animais nunha granxa é precisamente iso: planificalo e organizalo de maneira adecuada. Hai que confiar nos profesionais sanitarios que traballan connosco, os veterinarios, e deixarnos asesorar. Eles coñecen exactamente o status sanitario da nosa explotación, así como a localización de rexións endémicas e doutras explotacións. Estes profesionais saberán determinar, interpretar e informarnos sobre que enfermidades debemos evitar, custe o que custe, porque estamos libres delas e supoñen unha ameaza clara para o rabaño, e axúdannos a tomar decisións específicas sobre animais individuais con base nos resultados de analíticas ou na información concreta.

Xa centrándonos no feito da decisión de compra, debemos reducir ao máximo o número de animais que compramos. Cada animal individual debémolo ver como un risco, de maneira que cada animal suma estes riscos.

Ademais, é aconsellable reducir ao máximo e no posible a orixe dos animais que compramos: se podemos traer todos dunha única explotación, mellor. Este factor facilítanos tamén estoutro consello, que é o tentar coñecer o estado sanitario do rabaño de orixe. Se o coñecemos porque os visitamos, moito mellor; se á hora de negociar a venda temos oportunidade de visitalo, debemos aproveitar a oportunidade.

TECNOVIT RUMIANTES Servicio integral en nutrición animal

www.tecnovit.net Pol. Ind. Les Sorts, Parc. 10 · ALFORJA (ESPAÑA)

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

121

122

SANIDADE

UNHA INFORMACIÓN MOI VALIOSA É DISPOR DE ANÁLISES BACTERIOLÓXICAS HISTÓRICAS DE TANQUE DE LEITE DA GRANXA DE ORIXE: SE ESTA PADECE MASTITES CONTAXIOSAS, DEBEMOS EVITAR A INTRODUCIÓN DE VACAS E XOVENCAS PROCEDENTES DELA

En canto á elección do rabaño, recoméndase seleccionar os de menores riscos sanitarios, isto é, en caso ideal rabaños pechados, é dicir, aqueles que non compran animais/non comparten animais/non levan animais a feiras e non van a pastos.

Ligado a este punto anterior, se é moi recomendable reducir ao máximo o número de orixes posibles (explotacións), é lóxico que outro factor que se ha de controlar sexa o transporte das xovencas ou vacas á granxa e deberase esixir que se evite mesturar os nosos animais con outros doutras explotacións.

En canto aos animais en concreto, en xeral recoméndase unha idade o máis reducida posible. Canto máis novos mellor: mellor xovenca baleira que preñada, mellor xovenca que primípara, mellor preñada que parida etc. Finalmente, sempre que poidamos elixir e coñecelo, por suposto, evitarase traer animais que padecesen enfermidades recentemente e que consten de información específica, como analíticas actualizadas respecto de determinadas enfermidades, plans de vacinación seguidos con eles, rexistros de tratamentos e movementos previos.

RISCOS QUE ASUMIMOS AO INTRODUCIR ANIMAIS NOVOS NA EXPLOTACIÓN O feito de introducir animais nas granxas é sempre un risco moi grande, aínda cumprindo e acatando todas as recomendacións, e é que hai moitísimas enfermidades infecto-contaxiosas que se poden introducir desta maneira nas granxas. De feito, a maioría dos brotes de enfermidade novos sempre dicimos que entran “a catro patas” nas explotacións…

Entre as doenzas que podemos introducir nas granxas polo feito de comprar animais, ás cales deberemos prestar especial atención no caso de estar libres delas, atopamos as seguintes que comentaremos a continuación. As enfermidades de declaración obrigatoria sometidas a campaña de erradicación non nas nomeamos e, por suposto, hai que dicir que elixiremos sempre unha explotación con carta verde, indemne dos devanditos procesos.

Enfermidades que se introducen habitualmente nas granxas pola compra de animais: • Paratuberculose • Dermatite dixital • Piroplasmose (cando se traen bovinos procedentes de explotacións de zonas endémicas) Enfermidades especificamente reprodutivas: • IBR • Neosporose • Leptospirose • Campilobacteriose (no caso de utilizar monta natural ten moita relevancia e hai que tela especialmente en conta se son touros sementais os que introducimos) • Tricomonose (no caso de utilizar monta natural ten moita relevancia e hai que tela especialmente en conta se son touros sementais os que introducimos) • Besnoitiose (cando se traen bovinos procedentes de explotacións de zonas endémicas) • BVD Mastites contaxiosas: • Xénero Mycoplasma • Staphylococcus aureus • Streptococcus agalactiae Esta lista, que é ampla, recolle as enfermidades máis frecuentemente introducidas en rabaños libres delas, debido á entrada de bovinos vivos. O máis preocupante desta é que ten, ademais, en moitos casos, dificilmente poderemos descartar no animal individual o padecemento desta ou que sexa portador. Así é o caso da paratuberculose, especialmente en animais novos, nos que a sensibilidade das probas diagnósticas dispoñibles non é alta; a dermatite dixital, que tampouco podemos descartar, aínda que os animais non presenten as lesións típicas, ou, por exemplo, para asegurarnos de que os animais comprados non sexan portadores de xermes causantes de mastite contaxiosas, requírense mostras de leite, difíciles de obter no caso de xovencas non paridas e, aínda que se faga o recoñecemento dentro da explotación nada máis parir estas, xa os teremos introducido!

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

LA PAC EN DICIEMBRE, ¿Y EL RESTO DEL AÑO QUÉ?

Con el crédito Click&Pay Agro PAC puedes adelantar el 100% de tu PAC para realizar los pagos de tu actividad agraria. Y no tendrás que devolverlo hasta diciembre de 2017.

Domicilia ya tu PAC en tu oficina y suma ventajas

El negocio agrario como tú lo ves

Roberto ha podido pagar el fertilizante en junio aunque no tenía liquidez en ese momento. Gracias al crédito Click&Pay Agro PAC, solicitó 5.000 € de los 20.000 € que tiene concedidos por haber domiciliado la PAC con ese mismo importe y, tras la aprobación de su solicitud de disposición, pudo disponer de 4.850 €. Ha pagado un interés del 0% TIN con una comisión de apertura del 0,50% mensual, que supone una TAE del 6,33%. No tendrá que devolver importe alguno hasta diciembre de 2017, momento en el que recibirá la PAC. Y si lo necesita, podrá utilizar el resto de su límite de financiación para afrontar otros pagos de su actividad agraria.

Estas condiciones son válidas hasta el 31/12/17. Consulta en esta oficina y en bbva.es El crédito y sus posteriores solicitudes de disposición requieren aprobación previa de BBVA.

AFRIGA pub_BBVA.indd 210x297_AGRO17 123 SIN_SEGURO_V2.indd 1

23/02/2017 23/2/17 13:59 16:05

124

SANIDADE

EN CANTO Á ELECCIÓN DO RABAÑO, RECOMÉNDASE SELECCIONAR OS DE MENORES RISCOS SANITARIOS, ISTO É, EN CASO IDEAL RABAÑOS PECHADOS, É DICIR, AQUELES QUE NON COMPRAN ANIMAIS/NON COMPARTEN ANIMAIS/NON LEVAN ANIMAIS A FEIRAS E NON VAN A PASTOS PROTOCOLO DE ACTUACIÓN. QUE DEBEMOS FACER PARA MINIMIZAR RISCOS? Unha vez xa na explotación, aínda cumprindo todas as recomendacións previamente descritas, non nos debemos relaxar nin asumir que os animais están libres de todo.

Sempre que sexa posible, débense ter os animais nun período de corentena, illados dos demais. No caso de vacas que xa están a dar leite e que hai que muxir, cómpre metelas en última orde de muxido ata transcorrer o período de corentena e confirmar que non son portadoras de xermes relevantes.

O tempo de corentena debe comprender de maneira ideal entre 3 e 4 semanas para dar tempo, por unha banda, a que debuten síntomas clínicos de posibles enfermidades que poidan estar incubando no momento da compra os animais novos e, pola outra, a obter resultados das novas analíticas que decidamos facerlles no momento da chegada e así reaccionar antes de xuntalos co resto do rabaño.

Durante o período de corentena debemos ter os animais novos o máis illados posible do rabaño. Deben recibir unha inspección pormenorizada, polo menos unha vez ao día, para detectar posibles síntomas de enfermidade e durante este tempo procederase á extracción de mostras para análises (sangue, ouriños, seme…), xa sexa para unha primeira análise ou para a confirmación de contrastación coa análise de orixe.

Finalmente, a corentena tamén é o momento ideal para vacinar estes animais comprados das doenzas necesarias que se padezan na explotación nosa para protexelos. Estas vacinacións deberían rematar, polo menos, 2 días antes de xuntalos co rabaño.

En canto ás analíticas que podemos realizar sobre os animais, o ideal é facelo en orixe, de maneira que recibamos o animal coas enfermidades que necesitemos descartar, xa chequeadas na súa explotación.

Unha información moi valiosa é dispor de análises bacteriolóxicas históricas de tanque de leite da granxa de orixe: se esta padece mastites contaxiosas, debemos evitar a introdución de vacas e xovencas procedentes dela. Unha vez xa metido o animal na explotación, recoméndase efectuar analíticas de leite separadas por cuarteirón para, polo menos, facer reconto de células somáticas e bacterioloxía xeral.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

126

SANIDADE

No caso de bovinos femia (xovenca ou vaca) é aconsellable, se se pode, descartar as seguintes enfermidades na medida do posible, aínda que non en todos os casos, tal e como comentamos previamente, o resultado da analítica nolas descarta de forma definitiva. Aínda así, aconséllase testar paratuberculose mediante a técnica de PCR en feces e a técnica ELISA sobre soro sanguíneo para desbotar animais positivos (que serían portadores). Non obstante, lembramos que o valor diagnóstico destas técnicas no caso de ser animais novos é escaso, é dicir, un test negativo non garante que a xovenca non porte a micobacteria causante deste proceso.

Para descartar piroplasmoses, no caso de que os animais proveñan de zonas endémicas, pódense aplicar diferentes técnicas diagnósticas como seroloxía, análises sanguíneas con observación directa sobre frotis e PCR. Non obstante, a sensibilidade das técnicas non é óptima en todos os casos, porque non sempre logramos descartar con seguridade animais portadores pero clinicamente sans, con taxas moi baixas de parasitos circulantes. Por iso é moi útil o coñecemento do estado epidemiolóxico da rexión de orixe. De novo, nestas enfermidades os animais positivos débense descartar.

No referente ás enfermidades que causan predominantemente problemas reprodutivos, podemos descartar infeccións latentes polo virus de IBR mediante análises serolóxicas, pero debemos coñecer o historial de vacinas e se estivo sempre vacinada con vacina marcada ou non.

Tamén con seroloxía podemos descartar vacas portadoras de neospora e de leptospiras. Así e todo, no caso da leptospirose e de serovares adaptados (Leptospira hardjo no bovino) é difícil o diagnóstico individual. Fóra da neospora (coa que unha vaca positiva sempre eleva o risco de abortar, porque é portadora da enfermidade e deberiámola descartar), a positividade en seroloxía debe ser interpretada en función do historial clínico e de vacinas do animal. Para iso debemos deixarnos asesorar de novo polos profesionais veterinarios da nosa explotación.

Para descartar enfermidades de transmisión venérea requírense análises de moco vaxinal, tanto para a campilobacteriose coma para a tricomonose. No caso de introducirse sementais, débense analizar no esmegma seminal en, polo menos, dúas mostras repetidas aos 21 d (e tres se proveñen de rabaños con problemas) e con descanso sexual previo á toma das mostras.

A besnoitiose tamén é unha enfermidade endémica en cada vez máis zonas españolas e, aínda que nas zonas onde os animais están máis adaptados a clínica é menos grave, chega a ser devastadora en animais naïve a ela. Pódese coñecer o status do rabaño mediante análises serolóxicas ou análises sobre mostras de leite.

Neste grupo de enfermidades venéreas e na besnoitiose os animais positivos débense descartar.

DEBEMOS SER CONSCIENTES DE QUE O RISCO CERO NUNCA EXISTE, PORQUE HAI MOITAS ENFERMIDADES QUE SIMPLEMENTE NON PODEMOS DESCARTAR DE MANEIRA SEGURA

No caso da diarrea vírica bovina (BVD) dispomos de técnicas para detección de anticorpos (Ac) e de antíxenos (Ag) e débense combinar ambas, ademais de adaptarse á estratexia diagnóstica en función do historial de vacinación se se coñece. É obvio dicir que temos que estar seguros de non introducir ningún animal PI (Ag positivo), xa sexa femia ou macho (débese descartar a presenza de Ag en seme tamén). Por outra banda, sempre se considerou que un animal con anticorpos (p80 positivo) e, por suposto, negativo a antíxeno, estará protexido fronte a BVD, especialmente se provén de vacinación con vacinas vivas e será un animal seguro. Non obstante, debemos ter coidado e desaconséllase a introdución de animais xestantes con anticorpos p890 positivos, xa que poderían estar a xestar precisamente un xato persistentemente infectado (PI).

En canto á BVD, sempre, e independentemente do resultado das nais, debemos testar o xato recentemente nado para descartar a presenza de Ag (que non sexa animal PI) e lembrar que unha vaca PI sempre pare un xato PI. Por tanto, a decisión de introducir ou non un animal positivo a anticorpos de BVD debe ser consultada cos veterinarios de explotación, que tomarán en consideración todas estas premisas e circunstancias.

CONCLUSIÓNS En resumo, como se pode comprobar, a decisión (ou necesidade) de introducir animais novos no noso rabaño implica un risco moi grande e directamente proporcional ao número de animais que metamos nel. Detallamos unha extensa lista de puntos aos que debemos prestar atención para tentar reducir ao máximo este risco. Aínda así, incluso facendo todo o comentado aquí de maneira perfecta, debemos ser conscientes de que o risco cero nunca existe, porque hai moitas enfermidades que simplemente non podemos descartar de maneira segura.

Este artigo está baseado no relatorio que Susana Astiz presentou na Xornada Técnica de Gando Vacún que tivo lugar en xullo de 2016 no concello coruñés de Mazaricos.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Soluciones Solucionesmodernas modernaspara para proSoluciones modernas parapropro- S fesionales fesionales de de la la cría cría de de terneros terneros fe fesionales de la cría de terneros

Ganar tiempo y flexibilidad

Más prestación

Terneros sanos

Trabajo más ligero

a r a p s a r o d a v o n n i eId as s terneros u s y www.holm-laue.com usted Ganar Ganar tiempo tiempo y y flexibilidad flexibilidad

Más Más prestación prestación

Terneros Terneros sanos sanos

Trabajo Trabajo más más ligero ligero

Reducción de gastos

Reducción Reducción de de gastos gastos

apraara p s s a a r r o o d d a a nonvov IdIedaesaisnin sussutsetrenrenreorsos yy www.holm-laue.com www.holm-laue.com usutsetded

Moorweg 6 • 24784 Westerrönfeld, Alemania • Teléfono: +49 4331 20174 - 0 • Correo electrónico: info@holm-laue.de

Moorweg Moorweg 6 • 24784 6 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania • Teléfono: • Teléfono: +49+49 4331 4331 20174 20174 - 0 •-Correo 0 • Correo electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de

Delegado: Miguel Sá +351 919 028 774 • Distribuido por: Frior 981774500 / Cosmolabor +351 964 139 487

w

128

SANIDADE

XESTIÓN DO RISCO SANITARIO NAS EXPLOTACIÓNS DE RUMINANTES

Repasamos a xestión do risco sanitario nas explotacións de animais ruminantes, é dicir, como reducir o risco de introdución e de propagación de axentes e vectores patóxenos e a súa xestión económica.

Vicente Jimeno Vinatea e Almudena Cabezas Albéniz Dpto. de Produción Agraria. ETSIAAB (Universidade Politécnica de Madrid)

INTRODUCIÓN A actividade gandeira ocupa un lugar preponderante na produción final agraria e constitúe un elo esencial na economía rexional e nacional. Con todo, a produción gandeira atópase exposta a unha serie de factores (climatolóxicos e biolóxicos) cuxo control e xestión ás veces se lle escapan ao bo facer dos gandeiros. Estes factores representan perigos que engaden un certo grao de incerteza na actividade gandeira e poden acabar afectando tanto aos rendementos produtivos como aos resultados económicos das granxas e das empresas relacionadas coa produción gandeira.

Para valorar estes perigos é necesario dispor dun método obxectivo para avaliar o risco sanitario asociado á activiAFRIGA ANO XXIII - Nº 127

dade gandeira, como pode ser a análise de risco. A análise de risco é un proceso que comprende a identificación do perigo, a avaliación que representa ese perigo, a xestión do risco e a información sobre este.

No que respecta á granxa os perigos están relacionados co sistema produtivo e teñen que ver coa sanidade animal, o sistema reprodutivo, as instalacións, o manexo, a alimentación e a eliminación de residuos. No caso da sanidade animal debemos valorar o grao de difusión e de exposición, así como as consecuencias da enfermidade, para finalmente estimar a potencialidade do risco. Por último, unha vez avaliada a información, procederase a xestionar o risco.

A xestión do risco debe considerar a súa avaliación cualitativa e/ou cuantitativa, seguida dunha valoración das opcións das que se dispón para cubrir ese risco e, finalmente, aplicar a solución ou solucións máis adecuadas para a empresa.

SANIDADE

DESDE O PUNTO DE VISTA ECONÓMICO, A SANIDADE ANIMAL E A PRODUCIÓN SUSTENTABLE SON DOUS RISCOS QUE PODEN AFECTAR DE FORMA MOI IMPORTANTE Á EMPRESA AGROPECUARIA

Foto: Carlos Cerdá

PERIGOS E RISCOS DE FÓRA DA EXPLOTACIÓN Moitos dos perigos que poden afectar á saúde dos animais proceden de fóra das explotacións. Dentro destes atópanse as enfermidades exóticas, as enfermidades transmisibles do gando que se consideran inexistentes nun país e os seus territorios, e que poden ter un impacto económico e sanitario potencialmente significativo. A febre aftosa é unha desas doenzas exóticas que causa altas taxas de mortalidade e importantes perdas na produción. Cando aparece unha destas enfermidades, debe ser controlada rapidamente, o que implica elevados custos económicos e severas consecuencias nas perdas económicas das explotacións e dos mercados de exportación.

A produción gandeira total dedicada á exportación, xa sexa de animais vivos ou de produto acabado, crece continuamente e isto fai que o risco dun brote epidémico relacionado con estas enfermidades exóticas sexa cada vez maior. O control deste perigo por parte dos servizos oficiais de sanidade en cada país, sobre os produtos importados e determinados vectores, é fundamental para o control do risco.

No que respecta á granxa, os perigos que veñen de fóra da explotación teñen que ver coa adquisición de animais vivos a outras explotacións, por exemplo animais de recría, e coa adquisición de material xenético. Nestes casos, o control do risco pasa por unha adecuada corentena dos animais e os materiais, xunto á análise dos documentos e certificados dos servizos oficiais veterinarios que certifiquen o correcto estado sanitario dos animais que adquirimos.

En Europa, as políticas económicas de xestión do risco sanitario deste tipo de epidemias e as estratexias de cobertura das perdas directas difiren bastante entre cada estado membro e están pouco desenvolvidas. En xeral, os sistemas de xestión do risco sanitario están dirixidos ao control da enfermidade e da súa propagación.

Fotos: Equipo de Saneamento Gandeiro de EULEN SA (León)

PERIGOS E RISCOS SANITARIOS DENTRO DA EXPLOTACIÓN Os perigos sanitarios de dentro da explotación que poden afectar á saúde dos ruminantes teñen que ver coa exposición a enfermidades comúns, que afectan os animais, aos produtos obtidos e á rendibilidade da granxa.

Na avaliación destes riscos débese ter en conta: • a capacidade dos animais para adaptarse ás condicións climáticas da rexión na que se atopan, a calidade dos alimentos que reciben e a súa resistencia a enfermidades endémicas (p. ex. parasitose, enfermidades transmisibles…).

• o tipo produtivo, extensivo ou intensivo e, en función deste, xestionar unha adecuada carga gandeira para evitar o amoreamento de animais que leva a un peor status inmunolóxico e a un maior risco a padecer enfermidades.

• avaliar a dispoñibilidade de alimentos de calidade de forma continuada, sobre todo xestionar a subministración e a conservación de forraxes para controlar as consecuencias de posibles cambios climáticos drásticos.

• establecer os programas vacinais recomendados polos servizos oficiais veterinarios e privados para limitar o impacto de enfermidades.

• controlar o transporte e a eliminación de animais. Avaliar o risco de transmisión de enfermidades durante o seu transporte tanto cara a como fóra da explotación.

Igualmente, a eliminación de animais enfermos ou mortos debe facerse minimizando o risco de transmisión de enfermidades.

• manter cerramentos adecuados na granxa para controlar os riscos procedentes de explotacións veciñas.

• limitar na medida do posible o acceso ás explotacións de persoas alleas e de animais salvaxes que poden contribuír a propagar as enfermidades.

• controlar os vectores de propagación de enfermidades mediante a implantación de programas para o control de pragas (aves, roedores ou insectos) • dispor de persoal formado (empregados e veterinario) que mediante a observación dos animais se anticipen na detección da enfermidade e, unha vez que esta suceda, establecer un diagnóstico acertado da enfermidade canto antes.

• avaliar e controlar o risco de contaminación de produtos acabados (leite e carne) con produtos químicos e medicamentos non desexados, que poidan afectar á seguridade alimentaria.

Foto: Subdirección Xeral de Gandería (Xunta de Galicia)

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

129

SANIDADE

130

Foto: Carlos Cerdá

Foto: Carlos Cerdá

Fotos: Equipo de Saneamento Gandeiro de EULEN SA (León)

Gráfico 1. Evolución da tuberculose en España nos rabaños e nos individuos durante o período 1986-2015 (MAPAMA, 2016) 12 10

Porcentaxe

Prevalencia no rabaño 8

Incidencia nos animais 6 4

0

1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

2

A PRODUCIÓN GANDEIRA TOTAL DEDICADA Á EXPORTACIÓN, XA SEXA DE ANIMAIS VIVOS OU DE PRODUTO ACABADO, CRECE CONTINUAMENTE E ISTO FAI QUE O RISCO DUN BROTE EPIDÉMICO RELACIONADO CON ESTAS ENFERMIDADES EXÓTICAS SEXA CADA VEZ MAIOR

Ano

PROGRAMA NACIONAL PARA A ERRADICACIÓN DA TUBERCULOSE BOVINA O obxectivo principal do Programa nacional de erradicación da tuberculose bovina é reducir a prevalencia de tuberculose no rabaño para reducir o risco de contraer a enfermidade.

Actualmente, en España os principais riscos da tuberculose bovina están relacionados coa inmobilización do gando, o sacrificio de animais e outras perdas indirectas derivadas da enfermidade.

Ademais do propio programa de erradicación, outra medida importante para o control do risco é o establecemento de medidas de bioseguridade nas explotacións gandeiras.

Segundo o Informe final técnico-financiero de la tuberculosis bovina 2015, editado polo MAPAMA, a evolución en canto á prevalencia de rabaño da enfermidade nos últimos 25 anos experimentou un descenso sostido e moderado, salvo no tres últimos anos (2013-2015), nos que houbo un rebrote da enfermidade (gráfico 1). No ano 2015, a porcentaxe de rabaños clasificados como T3 situouse no 95,95 % (97,16 % no ano 2014).

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

As principais causas deste rebrote estarían relacionadas principalmente co incremento no número de probas realizadas de gamma-interferón e co papel que xoga a fauna silvestre como reservorio en distintas zonas do centro e sur español.

Segundo o risco existente, no ano 2015 o programa clasifica as comunidades autónomas en tres grupos: prevalencia cero (Canarias); baixa prevalencia; prevalencia de rabaño igual ou inferior ao 1 % (Asturias, Baleares, Cataluña, Galicia, Navarra, País Vasco e Aragón) e alta prevalencia, prevalencia de rabaño superior ao 1 % (Andalucía, Estremadura, Castela-A Mancha, Madrid, A Rioxa, Valencia, Castela e León, Murcia e Cantabria).

Finalmente, hai que resaltar que desde o punto de vista económico a sanidade animal e a produción sustentable son dous riscos que poden afectar de forma moi importante á empresa agropecuaria. Por tanto, unha adecuada xestión do risco sanitario e económico nas empresas gandeiras é fundamental. Para iso a implantación e avaliación dun programa sanitario responsable e eficaz, que poida garantir a viabilidade financeira da explotación gandeira, resulta de suma importancia.

132

SANIDADE

NOVAS MODALIDADES DE SEGUROS DE GANDO E NOVA PLATAFORMA DE XESTIÓN

A nova plataforma de xestión dos seguros pecuarios e as novas modalidades de seguros, en funcionamento desde o 1 de xuño de 2016, ofrecen importantes vantaxes para os asegurados.

Contratación de vacún (leite e carne) en Galicia.

Exercicio 2016 Incremento do 2,78 % nos animais asegurados Capital asegurado (millóns €)

401,46

Declaracións de seguro

4.005

Animais

304.829 Tipo de animais

ANIMAIS PRODUTIVOS

ANIMAIS NON PRODUTIVOS

• Reprodutoras • Reprodutoras de alto valor xenético • Sementais • Sementais con carta • Sementais mellorantes • Sementais en proceso de avaliación • Bois maiores • Xovencas

• Recrías • Recría de alto valor xenético • Bois menores • Xatos • Ceba

Por idades LÁCTEA

CÁRNICA

Reprodutores ≥ 17 meses

Reprodutores ≥ 22 meses

Recrías < 17 meses

Recrías < 22 meses

Sementais ≥ 24 meses

Sementais ≥ 24 meses

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

PRINCIPAIS VANTAXES Maior sinxeleza: reduce o número de liñas de seguro e unifica a estrutura de aseguramento para todas as especies.

Maiores posibilidades de elección de garantías: permite a elección de coberturas a partir da contratación dunha garantía básica, e o resto son garantías adicionais de libre elección. Ademais, inclúense novas garantías específicas tanto para gando vacún de leite coma de carne e mellórase a garantía de crías.

Amplía as posibilidades de contratación, o que lles permite aos asegurados elixir: • domiciliar o cobro de primas e pagamento de sinistros directamente ao asegurado • contratar modalidade de seguro renovable • unir as liñas de vida coa garantía de ReD • fraccionar o pago da prima con aval de Saeca • mellora da información para o asegurado, tanto en cantidade como en calidade • novo modelo de póliza • comunicación de sinistros pola web • consultas na web “Portal do asegurado” • mellora da Ferramenta de Xestión Pericial

SANIDADE

Características das explotacións Polo menos, o 70 % dos seus animais con carta xenealóxica.

Explotación en Control Leiteiro Oficial (CLO)

Polo menos, o 70 % das súas vacas están sometidas ao Control Leiteiro Oficial.

Explotación de produción ecolóxica

As explotacións así rexistradas, segundo as normas vixentes, sometidas aos controis que as certifiquen como tales; dispoñer do plan de xestión de alimentación do gando e un libro de control sanitario debidamente actualizado e dilixenciado.

Explotación inscrita nunha Indicación Xeográfica Protexida

As explotacións amparadas baixo a denominación de calidade Indicación Xeográfica Protexida (IXP), cuxo titular sexa un operador inscrito no rexistro dunha IXP con rexistro comunitario, que deberán estar sometidas aos controis de verificación do prego de condicións que as certifiquen como tales.

NOVAS

Explotación de raza pura

Explotación de alta valoración xenética

As explotacións consideradas por Conafe cos 200 mellores índices combinados (ICO) na avaliación xenética anterior á entrada en vigor do seguro, en cuxo caso todos os animais se considerarán de alta valoración xenética.

Explotación de alta produción

Poderán asegurarse como de alta produción as explotacións que teñan unha produción anual media por animal superior a 10.000 kg.

OS NOVOS SEGUROS PARA O GANDO VACÚN DE LEITE Créase unha soa liña de seguro que substitúe as dúas anteriores e ofrece, ademais, novas garantías e maior flexibilidade na contratación á hora de elixir os riscos de maior interese para cada explotación.

Desaparecen estas liñas 102. Reprodutores e recrías.

136. Alta valoración xenética.

No seu lugar créase 401. Produción e reprodución

PAC 2017

UNHA DAS NOVIDADES É QUE SE INCLÚEN NOVAS GARANTÍAS ESPECÍFICAS TANTO PARA GANDO VACÚN DE LEITE COMA DE CARNE E MELLÓRASE A GARANTÍA DE CRÍAS Con este obxectivo deseñouse unha estrutura de garantías moi sinxela, que parte dunha garantía básica para os riscos que potencialmente poden provocar máis dano nas explotacións; en concreto, un paquete para coberturas sanitarias, mortalidade masiva, accidentes e outros riscos, coma o ataque de animais salvaxes e cans asilvestrados.

Esta garantía básica pódese mellorar e ampliar seleccionando de forma independente ata 16 garantías adicionais.

AgroBank

“O MEU XESTOR OCÚPASE DE TODO” En AgroBank, sabemos o importante que é para vostede contar co apoio de alguén que coñeza o seu negocio e que comparta a súa paixón polo sector agrario. Por iso, poñemos á súa disposición un experto que lle facilite os trámites da PAC e, ademais, anticipámoslle as axudas cando o necesite. www.CaixaBank.es/Agrobank NRI: 1784-2017/09681

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

133

134

SANIDADE

Cadro de garantías

Pastos estivais

Garantías condicionais Saneamento extra con perda de produción

Garantía básica

Calquera

Pastos invernais

Accidentes individuais

- Febre aftosa - EEB - Saneamento básico (franq. danos 20 %) - Riscos climáticos - Ataque de animais - Morte masiva - Período improdutivo por morte masiva

Parto da nai

Diminución da prolificidade % xatos/ano

Cría Mamite Brote de mamite Enfermidades

Indemnización

Unha das dúas Sempre

SRP

Especial atención merece a garantía adicional de saneamento gandeiro extra, que amplía a cobertura incluída na garantía básica, cunha maior indemnización por animal e unha compensación para as reprodutoras polo período de tempo en que non pode facerse a reposición, ata un máximo de 17 semanas.

Meteorismo

Explotación de aptitude láctea en Control Oficial Leiteiro ANIMAL

Morte súbita

Mortalidade por calquera causa

SEMENTAL

110

1.700

1.683

125

1.700

1.913

≤ 49 meses

110

1.700

1.683

≤ 59 meses

95

1.700

1.454

≤ 71 meses

75

1.700

1.148

≤ 83 meses

60

1.700

918

> 83 meses

40

1.700

612

≥ 24 meses e ≤ 59 meses

120

1.700

1.836

≤ 59 meses

60

1.700

918

≤ 3 meses

60

850

459

≤ 6 meses

100

850

765

≤ 10 meses

130

850

995

≤ 14 meses

160

850

1.224

≥ 14 meses

200

850

1.530

Garantía básica: indemnización polo período de recuperación da produción por sinistro masivo Morte

Indemnización

De, polo menos, 4 reprodutoras (para o primeiro cento de reprodutores que teña a explotación e 1 animal máis por cada cento de máis). Polo mesmo sinistro de entre os cubertos pola póliza

Leite Carne 45 % do valor 20 % do valor unitario por unitario por “R” “R”

Exemplos de indemnización Láctea pura en COL

(1.700 * 45 %) 765 €

Cárnica ex. co. pura

(1.500 * 20 %) 300 €

As garantías adicionais cobren un amplo abano de riscos presentes no día a día das explotacións: accidentes individuais, meteorismo agudo, mamites individuais, brote de mamites, carbunco, SRB, outras enfermidades (...), morte súbita, morte da nai durante o parto...

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

RECRÍA

*Aplicada unha franquía do 10 %

Valor de aseguramento dos animais segundo as táboas publicadas polo MARM: entre os valores máximo e mínimo Sistema de manexo: láctea Reprodutora

Mínimo

Máximo

Non pura

462,40 €

1.156,00 €

Pura

544,00 €

1.360,00 €

Pura COL

680,00 €

1.700,00 €

Sistema de manexo: cárnica Reprodutora

Mínimo

Máximo

Excelente conformación pura

600,00 €

1.500,00 €

Especializada pura

450,00 €

1.125,00 €

Pura

330,00 €

825,00 €

Calidade do leite

Recrías: 50 % do valor das reprodutoras

A garantía básica inclúe: • Saneamento gandeiro básico. Con franquía de danos do 20 %. Non inclúe indemnización por período ata a reposición de animais.

• Febre aftosa e EEB. Morte ou sacrificio e inmobilización. Comisos para EEB. • Ataque de animais, mesmo de parto e sen mínimo indemnizable.

• Riscos climáticos e outros. Inundación, neve, raio, incendio, esmagamento etc.

• Sinistro masivo. Morte de, polo menos, 4 animais maiores de 6 meses (ata a primeira centena e un animal máis por cada centena), pola mesma causa e non cuberto polo resto das garantías; superado ese mínimo de animais, os inferiores a 6 meses tamén son indemnizables.

• Indemnización polo período de recuperación da produción por sinistro masivo: - Leite: 45 % do valor unitario por reprodutora - Carne: 20 % do valor unitario por reprodutora

INDEMNIZACIÓN (*)

≤ 39 meses FEMIA

Perda de calidade do leite: - aumento de células somáticas - presenza de inhibidores - presenza de aflatoxinas

Retirada e destrución de cadáveres

VALOR UNITARIO

≥ 17 meses a 1.º parto

Carbunco

Con ou sen

% / VALOR UNITARIO

IDADE

Entre 120 e 300 € / t

Pero, ademais da facilidade de elección de garantías, estes novos seguros incorporan novidades que achegan importantes vantaxes como: • a garantía de cría, que cobre a estes animais desde o seu nacemento ata o mes de vida.

• a diminución da prolificidade para as explotacións de aptitude cárnica.

• a perda de calidade do leite para explotacións de aptitude láctea.

• maior valor de aseguramento dos animais de explotacións lácteas cunha produción media anual superior aos 10.000 quilos.

Polo tanto, mantéñense as vantaxes das liñas de seguros anteriores e incorpóranse novas garantías moi demandadas polos gandeiros.

136

SANIDADE

O CASO DA VACA LEANDRA E A SÚA FILLA JAMAICANA

Presentamos o traballo de investigación gañador da primeira edición do Premio BVDZero, organizado por BVDZero, marca desenvolvida pola compañía Boehringer Ingelheim co obxectivo de incrementar a sensibilidade cara á diarrea vírica bovina (BVD).

Igor Ajuriaguerra, Alfonso del Río, Álvaro Lagüera, Damián Canales, Luis Dubarbie, Manuel Pérez e Manuel Sainz de Aja Veterinarios Asociados, S.C.

O caso comeza cunha chamada dun gandeiro produtor de leite de vaca, o cal solicitaba un servizo de control reprodutivo. Tras concretar o día, realízaselle a visita. Chegamos a unha explotación de 80 vacas adultas, animais que pariron unha vez polo menos, 16 xatas menores dun ano e 22 xovencas maiores dun ano e menores de 32 meses. O gandeiro contrátanos para realizar un control reprodutivo do rabaño.

Comezamos coa toma de datos, anamnese… En principio o número da recría é pequeno para o número de vacas AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

adultas que hai. Logo de preguntarlle ao gandeiro sobre a recría, respóndenos que lle morren moitas xatas nos dous primeiros meses de vida debido a problemas de diarrea e de pneumonía. O manexo da recría non é o ideal, pero non tiña aspecto de ser tan malo como para ter unha mortalidade tan alta. A idade da primeira inseminación é de 16 meses, debido a que as xovencas non alcanzan o tamaño e o peso desexados a unha idade máis temperá. “Non preñan ben e saen descontroladas”, coméntanos o gandeiro.

Ten xovencas que se inseminan e volven saír en celo dous ou tres meses máis tarde, non realiza diagnóstico de xestación, co cal non está seguro se a causa é realmente que non quedan xestantes ou se ten un problema de mortalidade embrionaria ou abortos. En canto ás vacas, dinos o mesmo, non quedan xestantes e non ciclan de maneira normal, teñen celos que non coinciden con ciclos de tres semanas e moitas vacas que conta como preñadas volven saír en celo dous ou tres meses máis tarde.

SANIDADE

137

LOGO DE PREGUNTARLLE AO GANDEIRO SOBRE A RECRÍA, RESPÓNDENOS QUE LLE MORREN MOITAS XATAS NOS DOUS PRIMEIROS MESES DE VIDA DEBIDO A PROBLEMAS DE DIARREA E DE PNEUMONÍA

Con todos os animais identificados e co seu estado reprodutivo actualizado, comezamos cun control periódico, unha visita cada 14 días. Transcorridas catro visitas, é evidente que as vacas quedan xestantes mellor do que nos anunciou o gandeiro; comezamos a realizar un diagnóstico de xestación a partir de 24 días inseminadas e reconfirmamos estas vacas aos 14 días, na seguinte visita. Posteriormente, estas vacas xestantes revisámolas a partir dos 57 días de xestación con dous obxectivos: coñecer o sexo do feto ou fetos e observar a súa vitalidade ou viabilidade. O resultado é que as vacas quedan xestantes, pero cando imos reconfirmar as que resultaron xestantes, descubrimos que o 37 % sufrira unha perda de xestación ou morte embrionaria. Sabemos que temos vacas que abortan.

Durante este período, detectamos que as xovencas primíparas que paren e entran no patio das vacas en lactación, durante a súa primeira semana nese patio sofren todas un proceso infeccioso moi grave con grande aumento da frecuencia cardíaca e respiratoria, disnea e un aumento significativo da temperatura corporal, que, tras un tratamento de antiinflamatorios non esteroideos (AINE) e antibiótico e pasados uns catro días, as súas constantes comezan a normalizarse, pero a recuperación total –recuperar a súa inxestión normal de alimentos e a produción correspondente– non sucede sen que transcorran, polo menos, 20 días do inicio da lactación. As vacas que estiveron secas fóra do patio das vacas en lactación, cando paren e se introducen no patio de lactación tamén sofren un proceso similar, pero menos espectacular nos seus síntomas e recupéranse antes que as xovencas primíparas.

Todo isto lévame a sospeitar da presenza do virus do BVD no rabaño e vólvolle a lembrar ao gandeiro se algunha vez realizaron algunha analítica de doenzas relacionadas con alteracións reprodutivas. A resposta foi singular: “Non mirei nunca, pero hai unha cousa que non che dixen, hai máis dun ano que deixei de vacinar, porque esa vacina que din que serve para o aborto, non vale para nada, seguen abortando ou preñando igual de mal”.

Por indicación dun amigo, realizo unha vacinación no rabaño cunha vacina polivalente fronte a BVD, IBR, parainfluenza e sincitial cunha frecuencia semestral de revacinación durante dous anos. Isto tiña ao gandeiro convencido de que o seu problema non era BVD, porque se o fose a vacina teríao que solucionar. Non resultou efectiva e deixo de utilizala.

AnunTradi1-2pag_2016.indd 2

17/09/16 18:01

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

138

SANIDADE

Imaxe 1

OS RESULTADOS SON EVIDENTES: A POSITIVIDADE DE ANTICORPOS FRONTE A BVD NOS ANIMAIS É DO 70 %. A HIPÓTESE COMEZABA A CONFIRMARSE, NOS ANIMAIS DA EXPLOTACIÓN EXISTÍA UNHA ALTA CIRCULACIÓN DO VIRUS DA BVD

Para contrastar a miña sospeita e tendo en conta que o gandeiro non quería gastar moito diñeiro nun estudo de causas de aborto, extráeselles sangue a 17 xovencas cuxas idades están entre os 6 e os 19 meses de idade e nunca foron vacinadas fronte á BVD. Os sangues remítense ao laboratorio e solicítase seroloxía co fin de descartar outras causas.

Os resultados son evidentes: a positividade de anticorpos fronte a BVD nos animais é do 70 %. A hipótese comezaba a confirmarse, nos animais da explotación existía unha alta circulación do virus da BVD (imaxe 1).

Tomamos unha mostra de leite do tanque, onde hai leite de todas as vacas en lactación, para realizar un PCR e buscar presenza de antíxeno de BVD. O PCR en leite indica presenza de antíxeno de BVD nas vacas en lactación, o que nos dá dúas posibilidades en canto estas: hai vacas en fase de viremia e eliminan antíxeno de BVD en leite ou temos un permanentemente infectado de BVD nas vacas en lactación (imaxe 2).

Tomamos mostras de sangue de todas as vacas en lactación e solicitamos un estudo de presenza de anticorpos P80 e achegamos a unha observación, realizar ELISA para deter- Imaxe 2 AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

minar antíxeno de BVD nas vacas que resultasen negativas. De 80, 77 resultan positivas a anticorpos P80 en sangue e 3 negativas, e unha destas negativas resulta positiva a antíxeno de BVD en sangue. Iso lévanos a pensar que Leandra 7580, unha vaca de 49 meses de idade, posiblemente resulte ser un permanentemente infectado de BVD (imaxe 3).

Presentes en Figan - Feria de Zaragoza Pabellรณn 6 - Del 28 al 31 de Marzo

Adaptable al estado productivo y forma de aplicaciรณn

Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba. Leรณn - T. 987 213 172 - inatega@inatega.com - www.inatega.com

140

SANIDADE

Imaxe 3

AFRIGA ANO XXIII - Nยบ 127

Características Alimento energético con fibra muy digestible Perfecto sustituto o complemento del silo de maíz en la ración Producto alimentario muy seguro desde el punto de vista sanitario Reduce el riesgo de contaminación de la ración por aflatoxinas Inmejorable ensilado entre paredes, con mínimas pérdidas Entregas a granel o en microsilos de 1.000 Kg. Disponibilidad durante todo el año Facilita la digestión y la rumia, favoreciendo el efecto tampón contra la acidosis ruminal Calidad garantizada por Azucarera

Composición 27

Materia Seca* (%)

1,04

UFl** (leche)

1,01

UFc** (carne)

6,7

Cenizas brutas* (%MS)

0,8

Grasa bruta* (%MS)

10

Proteína bruta* (%MS)

5

Azúcar* (%MS)

44

PDIA** (g/kg)

50

FND* (%MS)

*Fuente: Azucarera / **Fuente: FEDNA

Suministro

Granel

Microsilos 1t

Pulpa ensilada

Más información: piensos@azucarera.es / 91 724 5077

142

SANIDADE

Aparentemente é unha vaca normal, non presenta alteracións visibles que fagan pensar que poida ser un permanentemente infectado, pero o gandeiro considéraa como “a mala do rabaño”. Cre que isto é debido a que de xata estaba enferma moitas veces e iso causoulle un atraso no crecemento, e por iso era máis pequena cás demais. É unha vaca que sufriu un aborto de xovenca, o que atrasou o seu primeiro parto aos 28 meses de idade. Cando a detectamos, levaba 96 días parida e estaba a producir a súa segunda lactación. A xata resultante do seu segundo parto morreu no seu segundo mes de vida debido a procesos infecciosos repetitivos que arrastraba desde que naceu, o gandeiro tratouna con antibiótico e AINE, pero finalmente rematou morrendo. En cambio, a xata resultante do primeiro parto estaba viva, atopábase entre as 17 xovencas que se sangraron: era a 0151 ( Jamaicana). Resultou xestante con 15 meses de idade e presentaba a mellor condición corporal e o mellor tamaño das xovencas do seu mesmo lote. A súa analítica era positiva a anticorpos P80.

En todo isto existían varias cousas que non eran normais; o animal resultante dunha permanentemente infectada é outro permanentemente infectado e non debería presentar anticorpos P80 no seu sangue, tampouco era normal que fose a mellor xovenca do lote nin que tivese un comportamento reprodutivo exemplar.

Transcorridos dez días dende a primeira toma de mostras, extráeselles de novo unha mostra de sangue á nai e á filla e remítese ao laboratorio, ao que se lle solicita un estudo de anticorpos P80 e antíxeno de BVD das dúas (imaxe 4).

O resultado é o mesmo, a nai presenta antíxeno de BVD e con títulos altos similares á primeira mostra extraída e a filla seguía a ser positiva a anticorpos P80 e negativa a presenza de antíxeno no seu sangue. Parece ser que estabamos ante unha filla resultante dunha nai permanentemente infectada, que non presentaba antíxeno no seu sangue e seroconvertérase, presentaba anticorpos P80.

Transcorridos 23 días dende a primeira extracción, vólveselle tomar unha mostra de sangue á vaca, solicítase xenotipado para coñecer cal é o serotipo e confirmar a presenza de antíxeno de BVD. O resultado en canto á presenza de antíxeno e anticorpos resulta igual. Trátase de BVD tipo 1 (imaxe 5).

Imaxe 4

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Nas tres probas realizadas, cun intervalo de 23 días entre a primeira e a última, a vaca presenta títulos altos de antíxeno de BVD, o cal nos confirma que non se trata dunha viremia transitoria, xa que presenta títulos similares nas tres analíticas. Se fose unha viremia transitoria, non resultarían similares senón que tiñan que ir reducíndose e na última mostra extraída o normal é que non exista antíxeno de BVD no sangue da vaca. A vaca era permanentemente infectada, só que tiñamos unha cousa que en teoría era imposible: a seroloxía da súa filla.

Decidimos extraerlle unha última mostra de sangue á nai antes de sacrificala e outra á filla para envialas ao laboratorio solicitando unha análise de filiación que confir-

Imaxe 5

mase que se trataba realmente dunha nai e a súa filla. O resultado foi negativo: non era a súa filla, o gandeiro confundiuse á hora de identificar os animais. Naceron dúas xatas ese mesmo día e eran moi parecidas entre si. A xata compañeira da falsa filla, a verdadeira filla, morreu nos seus primeiros meses de vida debido a trastornos infecciosos, filla resultante do primeiro parto da vaca permanente infectada. Esta análise de filiación é o que definitivamente demostraba que a vaca era permanentemente infectada, xa que a resultante dela tiña que ser unha permanentemente infectada (imaxes 6 e 7).

Acabamos analizando todos os animais da explotación, para estarmos seguros de que non quedaba ningún outro permanentemente infectado no rabaño. Non se atopou ningunha permanentemente infectada máis. As xatas con idades entre 6 e 9 meses durante o primeiro ano sangráronse para ver se presentaban anticorpos P80 no seu sangue, isto indicaríanos se o virus seguía circulando ou non. A xata nacida 26 días despois de sacrificar a vaca permanentemente infectada resultou ser a primeira que non presentaba anticorpos P80 en sangue. As xatas que naceron posteriormente continuaron resultando negativas (imaxe 8).

A explotación lindaba con outras explotacións de vacún e existía a posibilidade de que o virus da BVD volvese supor un risco para o rabaño. Ao estar libre de permanentemente infectados tomamos a decisión de vacinar cunha nova vacina viva que contén serotipo 1 e 2 (Bovela) todos os animais maiores de 9 meses.

FERTILIZANTE Y ENMIENDA CALCICA ORGÁNICA ADUBO CORRETIVO CALCÁRIO – ENGRAI AMENDMENT CALCIQUE ¡¡ De acción rápida y origen marino !!

(Procedente exclusivamente de Algas calcáreas Lithoalgas, tipo Lithothamnium) M

G

Granulado

Microgranulado

2 - 4,7 mm

1 - 2 mm

P

N

Polvo

Natural granulado

< 1 mm

2 - 4,7 mm

LITHOCAL® ¡¡FERTILIZA - CORRIGE ACIDEZ - ACCION RAPIDA - ALTA POROSIDAD!!

• Enmienda cálcica orgánica de acción rápida, procedente exclusivamente de Algas calcáreas fosilizadas Lithoalgas, tipo Lithothamnium Calcareum.

• Alta solubilidad carbónica y poca densidad, por su estructura microporosa.

• Su Calcio y Magnesio son muy asimilables, pues han sido predigeridos por el coral del alga.

• Eleva el pH del suelo, evita mala germinación y mejora la textura del suelo.

ECOLÓGICO (CE 889/2088)

• Debido a su blandura no necesita molerse en exceso, al contrario de lo que ocurre con el Carbonato Cálcico de piedra molida y las conchas de moluscos (ostra, mejillón, vieira, etc.) para que puedan ser algo asimilables.

• Fertiliza aportando Calcio, Magnesio, M.O. y microelementos útiles.

• Desbloquea elementos fertilizantes anulados por un pH ácido.

• Utilizado en polvo es un buen repelente de insectos (pulgones, garrapatas, pulgas, etc.) así como buen fungicida. Simplemente espolvoreando sobre la zona afectada de la planta o animal. No contiene dioxinas, fosfatos, etc..

COMPOSICIÓN Y PROPIEDADES FÍSICO – QUÍMICAS: Carbonato Cálcico Orgánico .......... : 97-99 % Oxido de Calcio (CaO) ................... : 58 % Oxido de Magnesiso (MgO) .......... : 3 % Caliza activa ................................. : 157 ppm Oligoelementos ............................ : + 32 Densidad ...................................... : 650-950 Kgs./m3 Porosidad ..................................... : 55-56 %

Solubilidad en agua ........... : 21 % Solubilidad carbónica......... : 85 % Absorción de agua ............. : <250 Equivalencia ...................... : 1 kg = 1,54 otros Valor neutralizante ............ : 70 % Valor neutralizante ............ : 1 kg.=0,6 CLH Valor neutralizante ............ : 1 kg.=18 ml 1N

Basicidad útil .......... : 97-99 % pH .......................... : 9 Color ...................... :hueso-marfil Olor ........................ : inodoro Humedad normal .... : <5 mm.

* Resultados obtenidos sobre producto seco, sin mezclas ni aditivos.

C/ Alfonso Álvarez de Miranda, 28 39408 LOS CORRALES DE BUELNA Cantabria, ESPAÑA Tel. 942 832 462 - 629 519 793 secan@secanvite.com www.secanvite.com

144

SANIDADE

Imaxe 6

Imaxe 7

A MORTALIDADE NA RECRÍA É MOITÍSIMO MENOR, O NÚMERO DE XATAS RECRIADAS É MAIOR E AS XOVENCAS INSEMÍNANSE A IDADES MÁIS TEMPERÁS, DEBIDO A QUE ALCANZAN ANTES O PESO E O TALLE NECESARIOS PARA ISO

As menores de 9 meses non se vacinaron por motivos económicos, o gandeiro estaba convencido de que todas estas vacinas eran inservibles e as xatas ata estas idades estaban illadas doutros animais da explotación ou limítrofes.

Cos animais da explotación tiñan contacto no seu período de lactación, xa que recría con leite das súas vacas.

Durante os 9 meses seguintes extraéuselles sangue a todas as xatas recentemente nadas, antes de tomar os calostros, para ver se presentaban antíxeno de BVD e, desta maneira, previr a entrada dunha permanentemente infectada no rabaño.

Pasado este período, comezaron a nacer animais de vacas que xa estaban vacinadas con Bovela, deixouse de sangrar xatas recentemente nadas debido a que a vacina prevén a formación de animais permanentemente infectados.

Actualmente seguimos sangrando unhas xovencas sentinela antes de seren vacinadas e segue resultando negativa a presenza de anticorpos P80 en sangue. A mortalidade na recría é moitísimo menor, o número de xatas recriadas é maior e as xovencas insemínanse a idades máis temperás, debido a que alcanzan antes o peso e o talle necesarios para iso.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 127

Imaxe 8

A taxa de abortos ou mortes embrionarias é insignificante e moi pouco habitual. Cando se introducen animais no patio de vacas en lactación, teñen mellor inicio da lactación, debido a que xa non sofren eses episodios agudos da viremia, e o seu sistema inmunolóxico non sofre de inmunosupresión causada por unha infección vírica ou reinfección vírica continuada, e superan mellor ese estado normal de inmunosupresión que sofren as vacas leiteiras no momento do parto/posparto.

GTPI: +2635 Leche: +1431 % P: +0.14 DPR: +2.5 Tipo: +1.62

A CORUÑA: XESGA Tel. 609 218 992

www.genesdiffusion.com DISTRIGEN distrigen@distrigen.es Tel. 689 233 030 / 649 466 728

LUGO NORTE: XESGA Tel. 647 817 278 (RUBÉN VIDAL) LUGO SUR: JOSÉ TABOADA Tel. 620 856 301 PONTEVEDRA: GANADERÍA O CASTRO Tel. 669 840 752 (SUSO) ASTURIAS: TOMÁS PELÁEZ Tel. 620 948 136

Distribución en PORTUGAL:

MÀRIO OLIVEIRA

genetica@regivete.com ZONA IND. OVAR Tel. 256 575 679 / 932 745 762

FORO BVD La granja La Herradura se encuentra en Jemenuño (Segovia) y cuenta con 820 animales, de los cuales 360 son vacas en lactación. Producen una media de 14.600 kg leche/vaca/305 días y mantienen una calificación media en torno a los 82 puntos.

Hablamos con Pablo Torres, copropietario de la ganadería, y con Ángel Hernández, de la empresa VET-RUMEN, a la que le confían la clínica de la explotación, sobre la experiencia en el control de la BVD.

¿Cuáles son las rutinas de manejo de los animales (ordeño, descanso, alimentación…)?

Siempre están estabulados, en cubículos o en cama fría, y nunca salen a pastar. La comida es puesta en comedero y distribuida con un carro unifeed. La ración es la misma para todas las vacas en producción. ¿Tenéis muchos abortos en la granja?

El porcentaje de abortos que tenemos actualmente está en el 2,5 %. ¿Y estáis teniendo un ternero por vaca/año?

Más, porque tenemos un 6 % de partos gemelares.

PABLO TORRES NIETO Ganadero

¿Cuáles son los protocolos de vacunación en la explotación?

A las terneras, entre los 3 y los 10 días, se les pone RS+PI3 intranasal, porque lo hacemos una vez a la semana; después, a los 3 meses, ponemos IBR y, a partir de los 8 meses, ya ponemos la segunda de RS+PI3, IBR y BVD. A las vacas adultas se las vacuna una vez al año con IBR marcada viva, RS+PI3 y con vacuna viva L2D para tipo 1 y tipo 2 de la BVD.

¿Hacéis control reproductivo?

Sí, por supuesto. Semanalmente se hace control reproductivo en el que se incluyen vacas recién paridas, vacas antes de ir en celo ya con 40-50 días y diagnóstico de gestación.

¿Cuál ha sido tu experiencia con esta nueva vacuna para la BVD que solo necesita una dosis al año y evita el nacimiento de animales PI? Es mucho más fácil en cuanto a manejo. Básicamente, que solo una dosis sea efectiva te beneficia en cuanto a tiempo, trabajo extra y dinero.

¿En qué índice de fertilidad estáis más o menos?

Pues ahora mismo nos movemos en torno al 33-34 %. Puntualmente llegamos a un 40 %, pero el verano nos hace bajar a esos niveles.

¿Qué ha supuesto para ti utilizar este sistema de vacunación?

La confianza y la certeza de creer que estamos en el camino correcto para ser inmunes en cuanto a la BVD.

¿Habéis detectado algún efecto adverso (en el lugar de la inyección, en la producción…)?

No, en absoluto. ¿Tuviste miedo de utilizar una vacuna viva tan innovadora como esta?

No. No tenía miedo porque ya usábamos, por ejemplo, IBR viva. De hecho, pensamos seguir realizando esta vacunación en el futuro porque creemos que la eficiencia es muy alta y, además, evitaremos cualquier susto con la BVD. Y también por su protección fetal, porque es el primer paso para no tener animales PI en la granja.

Las entrevistas, en vídeo:

ÁNGEL HERNÁNDEZ Veterinario

¿Qué efectos tiene o ha tenido la BVD en el rebaño de La Herradura?

Encontramos fundamentalmente un descenso de la fertilidad y también tuvimos un incremento de pérdidas embrionarias, además de algún aborto esporádico. ¿Por qué aconsejaste la vacunación con la vacuna viva que contiene cepas de la BVD tipo 1 y tipo 2?

Para conocer la situación del rebaño realizamos serologías, en las que obtuvimos algunos animales positivos a anticuerpos, y también PCR de tanques, que dieron resultados negativos. Pero, basándonos en las serologías, decidimos que había que vacunar y elegimos una vacuna viva porque confiere una inmunidad más potente que las vacunas inactivadas y consigue tener mejor inmunidad celular y humoral. Además, favorece una inmunidad larga, de un año, e impide el paso del virus a través de barrera transplacentaria, con lo que vamos a tener protección fetal.

Buscamos también una vacuna que tuviese la BVD tipo 2, puesto que es un virus que está empezando a entrar en Europa y en España, y con todo tendríamos una defensa más completa. ¿Por qué con esta vacuna viva de doble delección para tipo 1 y tipo 2 del virus de la BVD? Porque cumple las características de que cubre los dos tipos de BVD, tanto el 1 como el 2 y, aunque es una vacuna viva, confiere bastante seguridad porque se le ha aplicado doble delección a los nucleótidos del virus. Nos da protección fetal, lo que disminuye la aparición de animales persistentemente infectados (PI), y nos va a conferir una inmunidad larga con una sola dosis.

¿Cómo está siendo tu experiencia con esta vacuna?

Ha sido positiva, sobre todo por el manejo de una sola dosis. Podemos vacunar a todos los animales a partir de los tres meses, tenemos inmunidad a las tres semanas y, además, es una inmunidad larga, como he dicho antes, de un año. ¿Cómo se ha adaptado el protocolo de vacunación al programa de control de la BVD en las explotaciones que lleváis?

Se ha adaptado bien, porque en otras explotaciones en las que lo hemos recomendado o introducido ya se estaba vacunando de BVD y el ganadero está mentalizado de que hay que seguir manteniendo esa lucha a través de los programas vacunales contra enfermedades víricas importantes, como es la BVD. ¿Crees que si se impide el nacimiento de animales PI a través de la vacunación y se van eliminando los PI que existen previamente en las explotaciones se puede llegar a controlar la BVD en una zona como esta?

Es muy posible que sí. La vacunación es la principal arma que tenemos contra estas enfermedades infecciosas. Con este tipo de vacunas vamos a disminuir los PI, pero hay que tener en cuenta que con eso solo no bastaría. Hay que llevar a cabo también trabajos en cuanto a bioseguridad y bioexclusión, impidiendo la entrada de animales procedentes de explotaciones de las que no tengamos seguridad de que sean libres de BVD o que no les podamos haber realizado pruebas para descartar que estén infectados o sean PI. ¿Nos puedes indicar los datos productivos y reproductivos de antes y después de la vacunación?

Antes de la vacunación teníamos una fertilidad baja, alrededor de un 29-30 %, y a día de hoy tenemos una fertilidad un poco más elevada, en torno al 33 %. Las pérdidas de embriones que teníamos oscilaban entre el 10 y el 11 %, y ahora hemos conseguido reducirlas a un 8 %. En cuanto a la producción, no hemos observado cambios; se ha mantenido igual.