Afriga 126. Edición en galego

ESTAMOS EN WWW.REVISTAAFRIGA.COM, FACEBOOK E TWITTER

Nº 126

AFRIGA

ANO XXII-XXIII Decembro 2016-Xaneiro 2017

P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN O BALANCE ENERXÉTICO NEGATIVO PRODUCIÓN IN VITRO DE EMBRIÓNS O SEME SEXADO A TAXA DE NON RETORNO A ECOGRAFÍA NO MANEXO DO RABAÑO

EFICIENCIA NA PRODUCIÓN DE FORRAXES E NA XESTIÓN DO RABAÑO

VILAS BOAS & PEREIRA TRIUNFA NO NACIONAL DE PORTUGAL

DOSSIER: ABONADO

SID ANABELA GAÑA O CONCURSO MICAELENSE DE OUTONO

SUMARIO

3

AFRIGA

P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

CALENDARIO ANUAL DA RAZA FRISONA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 TOUROS SELECCIONADOS PARA A CAMPAÑA DE SEME 2017. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

CONVOCATORIAS Concurso Micaelense Holstein Frisia de Outono. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 Concurso de Gando Frisón de Euskal Herria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Xornada Provincial de Afrile. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Poxa de Castro de Ribeiras de Lea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Xornada Técnica de Agolada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Concurso Nacional da Raza Holstein Frisia de Porto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 Xornada Técnica do Sector Lácteo de Mazaricos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

EXPLOTACIÓN SAT Baneira, Cabana de Bergantiños (A Coruña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

ACTUALIZACIÓN! Probade o simulador de custos de produción para granxas!

MANEXO

(Desenvolvido por ConsuVet)

Eficiencia na produción de forraxes, na recría e nas vacas secas, en transición e en lactación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

É o novo servizo gratuíto da app Revista Afriga! Para móbiles e tablets

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN Avances no coñecemento do balance enerxético negativo: a resistencia á insulina posparto no vacún leiteiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 Produción in vitro de embrións: presente e futuro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60 O seme sexado na selección xenética. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76 A taxa de non retorno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80 A achega da ecografía no manexo do rabaño. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86

Dispoñible en

NOVAS TECNOLOXÍAS BATFARM Software: unha ferramenta de apoio na selección das mellores estratexias ambientais en explotacións de vacún de leite . . . . . . . . . . . . . .94

DOSSIER: ABONADO As aplicacións web RAX de recomendación de abonado con xurro nas pradeiras. . . . .106 Produción de forraxe e calidade nutritiva de catro cereais de inverno fertilizados con nitróxeno. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Fertilización nitroxenada mineral e orgánica do raigrás italiano . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136 Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo VOGAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa Membro de DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez DESEÑO-MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Silvia Gayoso REDACCIÓN, Begoña Gómez Rielo, Gemma Martínez, María Melle CORRECCIÓN LINGÜÍSTICA, Alexandra Cabaleiro Carro FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido.

Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366 Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es Web: www.ager.com.es Tiraxe: 16.500 exemplares Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados ISSN: 2444-149X ISBN: 978-84-617-7415-9

Outras vantaxes da app!

• Acceso directo a noticias do sector (sen conexión a Internet!)

• Acceso directo á revista (co último número visible tamén sen conexión a Internet!)

• Acceso directo aos vídeos de Afriga.tv

Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:

revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web

www.revistaafriga.com Síganos tamén en Twitter e Facebook Síganos también en Twitter y Facebook Follow us on Twitter and Facebook

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

l La a n o i s e f o r p a m ga a t e l p m más co FORRAJE

LABOREO Y SIEMBRA

ROTOEMPACADORAS Y ENCINTADORAS

PULVERIZADORES

EQUIPOS PARA GANADERÍA

CARROS MEZCLADORES

PICADORAS DE FORRAJE

Búscanos en

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

ría e d a PICHOs N n a g para la

Equipo

Batidores trituradores de purín De 5 a 10,5 m

Cargadoras articuladas De 26 a 60 CV

Esparcidores de estiércol Gama de 8 a 24 m3

Cubas de purín TCI Gama de 2.600 a 30.000 litros

Búscanos en

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

Calendario de

actividades gandeiras Xaneiro L

M

M

Febreiro X

V

S

D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Marzo L

M

Maio M 2 9 16 23 30

M

M X V S D 3 4 5 6 7 10 11 12 13 14 17 18 19 20 21 24 25 26 27 28 31

M

X

V

Setembro

4 11 18 25

M

M

X

V S D 1 2 3 5 6 7 8 9 10 12 13 14 15 16 17 19 20 21 22 23 24 26 27 28 29 30

Novembro L

L

M

M

X

V

S D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

L

M

M

X V S D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Agosto

S D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

L

M X V S D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

Xuño

Xullo L

M

Abril

M X V S D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

L 1 8 15 22 29

L

M

M X V S D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

L 7 14 21 28

M M X V S D 1 2 3 4 5 6 8 9 10 11 12 13 15 16 17 18 19 20 22 23 24 25 26 27 29 30 31

Outubro L

M

M

X

V

S

D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

[en xaneiro]: Cimag-GandAgro (Silleda, Pontevedra) à 26-28 Concursos de GandAgro (Silleda, Pontevedra) à 26-28 [en febreiro]: Agraria (Valladolid) à 8-11 Poxa de Castro de Ribeiras de Lea à 11 Encontro da Mocidade Gandeira (Lugo) à 18 Xornadas Técnicas de Produción de Leite de Africor Lugo-Revista Afriga (Lugo) à 24 [en marzo]: Poxa de Chantada (Lugo) à 11 UK Dairy Expo (Carlisle, Cumbria) à 11 Figan (Zaragoza) à 28-31 [en abril]: Concurso da Moexmu (Muimenta) à 8 Poxa da Moexmu (Muimenta) à 9 Open de Gando Frisón de Talavera (Toledo) à 28-30 [en maio]: Poxa de Sarria (Lugo) à 13 Demoagro (Cuenca) à 9-11 [en xuño]: Semana Verde (Silleda) à 8-11 Concurso Rexional de Asturias (Xixón) à 17-18 [en xullo]: Concurso morfolóxico de Guipúscoa (Irún) à 1 Concurso Rexional de Cantabria (Torrelavega) à 7-8 [en setembro]: Concurso de Gando de Tineo à 3 Space de Rennes (Francia) à 12-15 Concurso Nacional (Xixón) à 30 [en outubro]: Concurso Nacional (Xixón) à 1 World Dairy Expo (Madison, USA) à 3-7 Sommet de L´Élevage (Clermont-Ferrand, Francia) à 4-6 Concurso Usías Holsteins (Dos Torres, Córdoba)à 20-22 Feira Internacional de Cremona (Italia) à 25-28 [en novembro]: Poxa de Castro de Ribeiras de Lea à 11 Xornadas Técnicas de Vacún de Leite de Seragro (Lugo)à 9-10 The Royal Agricultural Winter Fair (Toronto, Canadá) à 3-12

Decembro L

M

M

X V S D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

X XORNADA TÉCNICA DE PRODUCIÓN DE LEITE Africor Lugo - Revista Afriga

• 24 de febreiro • Facultade de Veterinaria de Lugo

Con Fernando Fariñas Guerrero (Instituto de Inmunoloxía Clínica e Terapia Celular de Málaga)

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

2017 Poxa Concurso Feira internacional Xornada

ENCAMADORAS SUSPENDIDAS DE 1M3 A 2.2M3

OPCIONAL TRIPUNTAL DE CARGA

ENCAMADORA ARRASTRADA PARA TRES PUNTOS SOBRE RUEDAS GIRATORIAS ENTREGADA EN CASERIO LARRASPI S.C. DE ORENDAIN (GUIPUZCOA)

BATIDOR DE DE PURÍN. ESPECIAL PARA POZOS DE ARENA

EXTENDEDORES DE SILO DE Ø 70, 90 Y 110

FFABRICAMOS FABRICA MOS EN 6, 7 Y 8.5 METROS

EXTENDEDOR DE SILO

GRADILLA NIVELADORA PARA CAMAS DE ARENA. DE 4 A 7 DISCOS DE TRABAJO DEPENDIENDO DEL FORMATO DE LOS CUBÍCULOS

ASTILLADORAS VERTICALES Y HORIZONTALES DE 8,10,12,15, 20 Y 25 TN. MÁQUINA REVERSIBLE PARA DESHACER BOLAS DE SILO O HIERBA SECA. IDÓNEA PARA TRACTORES DE BAJA POTENCIA

W W W. C O R B A R S L L . C O M

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

AFRIGA.TV Á CARTA. NOVIDADES!

Concurso Micaelense Holstein Frisia de Outono (Os Azores)

Xornada sobre manexo de camas

Earl Brin d’Herbe (Bretaña, Francia)

Xornada Máster Terra. O territorio, para que?

Seminario de custos de produción

Xornadas Técnicas do Sector Lácteo de Mazaricos

Xornadas Técnicas de Vacún de Leite de Seragro

Finca Santa Cruz (Palencia)

Xornada técnica IBR

Concurso Nacional de Portugal

Xornadas de Veterinarios de ADS de Galicia

Concurso Usías Holsteins 2016

Xornada de Pradeiras da EFA Fonteboa

www.afriga.tv

#AfrigaTV

#AfrigaTV

PUBLIRREPORTAXE

Progenex, distribuidor de ABS en España, puso en el mercado un sofisticado sistema de detección de celos que funciona a través de podómetros que recogen información en tiempo real, sin necesidad de que los animales pasen por la sala de ordeño. La transmisión de datos es inalámbrica y no existe límite de distancia, por lo que se adapta a todo tipo de explotaciones.

EN LA GRANJA LA HERRADURA YA CUENTAN CON LOS PODÓMETROS ABS BREEDER TAG PARA LA DETECCIÓN DE CELOS “A LOS ANIMALES NO LES HA SUPUESTO NINGÚN TIPO DE INCONVENIENTE Y SE HAN ADAPTADO PERFECTAMENTE”

A

nteriormente al uso de los podómetros, ¿qué consecuencias traía para la explotación la detección de celos deficiente?

Antes, al no usar ningún tipo de sincronización en las novillas, el mayor problema que teníamos era que la primera inseminación se retrasaba mucho y, como consecuencia, la edad a primer parto. ¿Y qué solución poníais a este problema?

Era a celo visto, entonces no había ningún tipo de solución, y si alguna veíamos que se retrasaba mucho, utilizábamos algún protocolo de sincronización con prostaglandinas.

Alba López Técnica veterinaria de la granja

Pablo Torres, copropietario de La Herradura

FICHA TÉCNICA GRANJA LA HERRADURA • • • • •

Localización: Jemenuño (Segovia) Propietarios: Pablo y Pedro Torres Nieto N.º total de animales: 820 N.º vacas en lactación: 360 Producción media (Control Lechero Oficial): 14.600 kg vaca/305 días (3 ordeños) • Alojamientos: una parte en cubículos y otra en cama fría • Superficie agrícola: 200 ha

El sistema envía avisos al móvil

Antena de recogida de datos instalada en la nave

¿Qué coste os suponía el no tener los podómetros?

Coste a mayores no había. El problema eran las pérdidas que se podían ocasionar al retrasar la edad al primer parto y por eso la pérdida de producción. ¿Y a nivel de manejo?

A nivel de manejo, tenías que estar más pendiente de atender a todas las novillas, pasearte por los patios... Y al final, si querías mejorar, eran trabajo y horas. ¿Cómo conocisteis el sistema de podómetros de ABS? Lo conocimos a través de Progenex, que es el distribuidor en España de ABS y que, además, nos distribuye la mayor parte del semen que se usa en la granja. ¿Cuánto tiempo hace y cómo fue el período de puesta en marcha de este sistema?

Empezamos en agosto de 2015. En cuanto a la puesta en marcha, pues como todo, despacio y con alguna dificultad, sobre todo por el tema informático hasta que se ajusta todo. Pero a los animales no les ha supuesto ningún tipo de inconveniente y se han adaptado perfectamente. ¿Qué valoración haces del sistema?

La valoración es muy positiva. Se ha mejorado mucho la detección de celos, ya que aunque sea a celo visto, el sistema ya te da toda la información y, además, hemos mejorado en la edad al primer parto, lo hemos adelantado unos veinte días.

P UB LIRREP ORTA JE AUD IOV ISUAL

¿Cómo es la integración del sistema de detección de celos con el programa de reproducción de la explotación?

Simplemente usamos los podómetros en las novillas y eso nos permite fijar la inseminación. No interfiere con ningún protocolo. ¿Qué hacéis en el caso de ese porcentaje de celos silentes o con alguna novilla que se retrasa?

Al tener pocos podómetros, más o menos tenemos unos 60 ó 65, es muy cómodo ir revisando una a una cómo va su gráfica, hace cuánto no se ha inseminado... Si vemos ese tipo de problemas, a la hora del control reproductivo valoramos si hay que aplicar algún tratamiento hormonal para que salga en celo. ¿A qué edad les ponéis los podómetros?

A partir de los 12-13 meses y, a partir de ahí, vamos viendo cómo evoluciona la gráfica, cómo van ciclando y se las va inseminando.

Se hace el test de preñez a los 30-40 días, esperamos hasta los 100-110 y ya quitamos ese podómetro y se lo ponemos a una nueva novilla. ¿Cómo es la recepción de información por parte del ganadero?

Tú vas viendo en el ordenador la gráfica de cada novilla y hay avisos que te dicen cuáles están para poder inseminar. Te sale el informe de listas para el servicio, te da un margen de horas en las que las puedes inseminar, lo cual es muy cómodo porque sabes si tienes que ir por la mañana o por la tarde. Además, tenemos programado un aviso al móvil a mediodía que te manda el informe de todas esas novillas para revisar.

A nivel de ahorro de tiempo también se habrá notado...

Claro, es una visita al ordenador. En el informe te viene cuáles tienes que ir a ver porque, aunque te lo ponga, siempre tienes que ir a ver la novilla y comprobar que efectivamente está en celo y que puede ser inseminada. Y con el margen de horas que te da, hay alta probabilidad de que quede preñada.

Sede central: c/ Rafael Bergamín, 16A Local 4 28043 Madrid Teléfono: 91 510 25 00 - Fax: 91 510 09 89 progenex@progenex.es www.progenex.es AFRIGA ANO XXII - Nº 126

9

TOUROS SELECCIONADOS PARA A CAMPAÑA DE SEME DE GALICIA 2017 TOURO

NOME

LEITE

% GR

GR

% PT

PT

IXT

ICU

IPP

RCS

LONX.

DA

GICO

XENEALOXÍA

SUPERTORO

1.914

-0,11

56

-0,04

57

2,19

2,72

1,59

128

136

106

4.710

SUPERSHOT x MERIDIAN

MELLOR

2.393

-0,27

54

-0,15

59

1,42

1,72

0,73

124

135

112

4.643

MISSOURI x SUPERSIRE

ARION

1.786

-0,15

47

-0,01

56

1,67

2,25

1,22

116

138

128

4.626

MISSOURI x MOGUL

SANXURXO

2.031

0,04

78

0,01

67

1,45

1,65

1,31

109

128

120

4.545

SUPERSHOT x SHAW

SUPREM

SUPREM

1.597

-0,11

45

-0,10

40

2,18

2,48

2,06

128

146

113

4.530

SHOTGLASS x ALTAGREATEST

DE CROB 0030 MISIONE

MISIONE

1.915

0,07

77

-0,06

55

2,51

2,75

1,77

116

131

103

4.515

MISSOURI x MERIDIAN

SULLY HARTFORD SWMN MYTH

MYTH

2.791

-0,45

45

-0,08

79

2,20

1,40

1,83

97

120

97

4.498

SNOWMAN x PLANET

GRILLE MCC CINDER HAPPY

HAPPY

1.586

0,00

57

-0,04

47

3,67

3,65

2,33

112

129

103

4.392

MCCUTCHEN x MERIDIAN

MEIN

MEIN

2.131

-0,17

57

-0,10

57

2,22

2,20

2,01

110

124

103

4.358

MERANDY x X-MAN

SIGMA

SIGMA

1.961

0,04

75

-0,04

59

2,87

2,21

2,16

111

116

106

4.307

SILVER x MCCUTCHEN

BIG POINT

1.602

-0,24

31

0,10

63

1,41

1,95

1,46

108

132

101

4.131

BOOKEM x MAN-O-MAN

1.19

0,02

45

0,02

41

2,05

2,13

0,66

132

137

108

4.003

LUCID x EPIC

1.717

-0,01

61

0,13

70

2,09

2,23

1,07

102

113

96

3.965

SNOWMAN x BOLTON

SJONNY SUPERTORO ZANDENBURG EVAN MELLOR ARION SANXURXO

BIG POINT LUACES

LUACES

SEX.

X

VVH ARMONICO

ARMONICO

SAN VICENTE S LEOMARCOS

LEOMARCOS

X

1.565

-0,02

54

0,07

58

2,91

2,34

1,55

105

118

100

3.935

LET IT SNOW x GERARD

ALH SNOW DURAN

DURAN

X

1.491

-0,19

32

-0,05

43

2,61

2,31

2,41

105

126

107

3.925

DEFENDER x SNOWMAN

DELTA BOOKEM DANNO

DANNO

X

1.062

-0,02

36

0,14

49

1,44

1,86

2,15

114

114

107

3.662

BOOKEM x BOLTON

BOUW SNOW FALCO

FALCO

1.652

-0,12

46

-0,11

41

1,81

1,24

2,01

111

118

101

3.624

SNOWMAN x GOLDWYN

ANDERSTRUP GILETTE ET

GILETTE

1.767

-0,29

30

-0,03

54

1,25

1,66

0,51

106

116

96

3.594

NIAGRA x ROUMARE

WATERMOLEN BRANDSON

BRANDSON

1.537

0,02

57

-0,06

43

1,55

1,16

1,41

114

115

101

3.530

SNOWMAN x SOCRATES

BREWMASTER

1.067

0,54

96

0,06

41

2,24

1,46

1,29

113

116

106

3.480

GARRETT x SHOTTLE

1.327

-0,10

37

-0,09

33

1,94

2,21

1,06

110

122

98

3.433

SNOWMAN x BAXTER

MAPEL WOOD BREWMASTER VENDAIRY STOP

STOP

BROEKS ELSAR

ELSAR

1.334

-0,22

24

-0,03

40

2,08

2,66

0,48

99

120

101

3.416

SUPER x BWM

HBC A-L-H BEACON BEARIZ

BEARIZ

1.073

-0,05

33

-0,02

33

1,37

1,77

2,43

105

122

97

3.340

BEACON x BOLTON

THOS

1.043

0,39

79

0,08

42

1,08

1,32

0,99

120

116

92

3.313

PLANET x TOYSTORY

THOS PLANET LION

X

Nota: PROBAS CONAFE NOVEMBRO 2016+ INTERBULL DECEMBRO 2016 Sombreado azul: touros probados con fillas en España Sombreado verde: touros sen fillas con proba xenómica Sombreado vermello: touros estranxeiros con proba convertida MACE (Interbull)

PROBA NO PAÍS CON MAIOR NÚMERO DE FILLAS TOURO REF. LEITE % GR

GR

% PT

PT

IXT

ICU

IPP

RCS

LONX.

FERT. FI

VM

FP

IND

BIG POINT

Nº 1 DEU

1.770

-0,38

27

0,04

64

124

123

118

109

125

108

94

112

RZG 151

BREWMASTER

Nº 1 CAN

1.377

0,76

137

0,11

59

9

7

7

2,62

108

106

99

102

LPI 3.230

DANNO

Nº 1 NLD

1.239

-0,10

43

0,09

52

116

110

115

109

350

103

97

101

NVI 345

MYTH

Nº 3 ITB

2.941

-0,26

35

-0,04

76

1,73

0,89

1,2

3,03

3,2

-1,0

103

7

TPI 2.346

PT IXT ICU IPP

valor xenético para quilogramos de proteína índice xeral de tipo índice combinado de ubre índice de patas e pés

Nota: As probas de touros en distintos países non son comparables entre si

LEITE % GR GR % PT

valor xenético para leite valor xenético para porcentaxe de graxa valor xenético para quilogramos de graxa valor xenético para porcentaxe de proteína

RCS LONX. DA GICO

valor xenético para reconto celular valor xenético para lonxevidade días abertos índice xenómico

FERT. FI VM FP IND SEX

fertilidade fillas velocidade de muxido facilidade de parto índice de referencia seme sexado

MELLORES TOUROS PARA CADA CARÁCTER DA CAMPAÑA DE GALICIA 2017 NOME

IXT

NOME

IPP

NOME

ICU

HAPPY MISIONE SUPERTORO ELSAR SUPREM LEOMARCOS* DURAN* ARION ARMONICO SIGMA STOP*

3,65 2,75 2,72 2,66 2,48 2,34 2,31 2,25 2,23 2,21 2,21

HAPPY

3,67

BEARIZ

2,43

LEOMARCOS*

2,91

DURAN*

2,41

SIGMA

2,87

HAPPY

2,33

DURAN*

2,61

SIGMA

2,16

MISIONE

2,51

DANNO*

2,15

BREWMASTER

2,24

SUPREM

2,06

MEIN

2,22

FALCO

2,01

MYTH

2,20

MEIN

2,01

SUPERTORO

2,19

MYTH

1,83

SUPREM

2,18

MISIONE

1,77

NOME

LONX.

NOME

LEITE

NOME

GR

SUPREM ARION

146

MYTH

2.791

BREWMASTER

138

MELLOR

2.393

THOS

NOME

GICO

NOME

DA

NOME

XENEALOXÍA SUPERSHOT x SHAW SUPERSHOT x MERIDIAN

SUPERTORO

4.710

ARION

128

SANXURXO

MELLOR

4.643

SANXURXO

120

SUPERTORO

113

ELSAR

SUPER x BWM

BRANDSON

SNOWMAN x SOCRATES

ARION

4.626

SUPREM

SANXURXO

4.545

MELLOR

112

SUPREM

4.530

LUACES*

108

MISIONE

4.515

DANNO*

107

MYTH

4.498

DURAN*

107

HAPPY

4.392

SIGMA

106

MEIN

4.358

SUPERTORO

SIGMA

4.307

BREWMASTER

SNOWMAN x BAXTER

106

SUPREM

SHOTGLASS x ALTAGREATEST

106

THOS

PLANET x TOYSTORY

RCS

96

MYTH

79

LUACES*

132

79

ARMONICO

70

SUPREM

128

LUACES*

137

MEIN

2.131

SANXURXO

78

SANXURXO

67

SUPERTORO

128

SUPERTORO

136

SANXURXO

2.031

MISIONE

77

BIG POINT

63

MELLOR

124

MELLOR

135

SIGMA

1.961

SIGMA

75

SIGMA

59

THOS

120

BIG POINT

132

MISIONE

1.915

ARMONICO

61

MELLOR

59

ARION

116

MISIONE

131

SUPERTORO

1.914

HAPPY

57

LEOMARCOS*

58

MISIONE

116

HAPPY

129

ARION

1.786

MEIN

57

MEIN

57

BRANDSON

114

SANXURXO

128

GILETTE

1.767

BRANDSON

57

SUPERTORO

57

DANNO*

114

DURAN*

126

ARMONICO

1.717

SUPERTORO

56

ARION

56

BREWMASTER

113

lubricantes

BTS

FIABLE

MAYOR RENDIMIENT O

SNOWMAN x BOLTON SILVER x MCCUTCHEN

NOME

S COSTES BAJO

ARMONICO SIGMA

PT

NEW HOLLAND TD5. EN POCAS PALABRAS, LA VERSATILIDAD DE SERIE.

SNOWMAN x PLANET SNOWMAN x GOLDWYN

STOP*

NOME

*seme sexado

MYTH FALCO

GILETTE

NIAGRA x ROUMARE

MELLOR

MISSOURI x SUPERSIRE

ARION

MISSOURI x MOGUL

MISIONE

MISSOURI x MERIDIAN

MEIN

MERANDY x X-MAN

HAPPY

MCCUTCHEN x MERIDIAN

LUACES*

LUCID x EPIC

LEOMARCOS*

LET IT SNOW x GERARD

BREWMASTER

GARRETT x SHOTTLE

DURAN*

DEFENDER x SNOWMAN

BIG POINT

BOOKEM x MAN-O-MAN

DANNO*

BOOKEM x BOLTON

BEARIZ

BEACON x BOLTON

Prestaciones de primer nivel y un excelente confort que elevan el valor de su explotación. Impulsado por los motores F5C Tier 4A que ofrecen una mayor eficiencia de par y combustible, los cuatro modelos de la serie TD5 ofrecen una serie de novedosas mejoras, como una mayor capacidad de elevación, incorporan el galardonado sistema de elevación Lift-O-Matic™ Plus para una mayor productividad, aumento de la capacidad del depósito de combustible para mayor autonomía, el nuevo sistema hidráulico y el nuevo régimen de la tdf para una mayor eficiencia, nuevo tablero de instrumentos, consola nueva y ergonómica para facilitar mayor confort en las tareas diarias.

Los intervalos de servicio son de 600 horas para reducir los tiempos muertos de mantenimiento y bajar los costos y, de este modo usted entenderá por qué el TD5 Tier 4A es realmente la versión moderna del modelo tradicional.

NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111 ASISTENCIA E INFORMACIÓN 24/7. *La llamada es gratuita desde teléfono fijo.

Antes de llamar con su teléfono móvil, consulte tarifas con su operador.

www.newholland.es

12

PUBLIRREPORTAXE

CAMPAÑA SEME 2017

Xenética Fontao lanza un ano máis a súa campaña de seme na que pon a disposición dos gandeiros de control leiteiro un abano de touros das mellores liñas xenéticas a nivel internacional. As últimas probas de decembro son claras e contundentes e demostran, unha vez máis, a gran hexemonía da xenética producida en Galicia dentro do contexto nacional.

A continuación, coñecemos as características máis salientables de cada touro e os consellos de acoplamento para cada un deles. Nesta listaxe non contamos con Clever, nº 1 xenómico na actualidade, por tratarse dun animal que conta con tan só 10 meses e do que Xenética Fontao non poderá garantir o suministro do seu seme ata dentro dun tempo pola súa corta idade.

Bouw Snow FALCO

TOUROS PROBADOS • VVH ARMONICO Xenealoxía: Snowman x Bolton x Durham ICO: 3.965 Tipo: 2,09 Leite: 1.717 kg. Graxa: 61kg. Proteína: 70 kg.

Comentarios: É o novo líder de touros probados a nivel nacional, o mellor dos fillos de Snowman presentes no Top 50 español.

Mostras disto son as altas cifras de produción das súas fillas, que superan amplamente as da súa proba xenómica previa, e a calidade morfolóxica xeral, sobre todo, de ubres e patas.

Recomendacións de cruzamento: Para mellorar en kgs. de leite, calidades de graxa e proteína e tipo en xeral, sobre todo, ubres e patas. Usar sobre as liñas Goldwyn (Delete, Gospell...), Shottle (Gerardo, Beariz..), Planet (Thos), BW Marshall (Xacobeo). É válido para xovencas.

• Bouw Snow FALCO Xenealoxía: Snowman x Goldwyn x Shottle ICO: 3.624 Tipo: 1,81 Leite: 1.652 kg. Graxa: 46 kg. Proteína: 41 kg.

Comentarios: Un destacado fillo de Snowman no posto nº 3 do Top 50 español. Con altas producións de leite, proba de tipo moi equilibrada e sobresaínte en patas, transmite AFRIGA ANO XXII-XXIII - Nº 126

Sjonny SUPERTORO

tamén trazos de saúde extraordinarios e altísima facilidade de parto.

Recomendacións de cruzamento: Usar Falco sobre vacas que necesiten mellorar os kgs. de leite en canto a produción se refire, as patas na morfoloxía e todos os trazos de saúde (R.C.S., lonxevidade, días abertos, facilidade de parto e velocidade de muxido). Ideal apareamento sobre as liñas Bolton en xeral, tamén sobre as fillas de Delano, Dancer, Thos, Elsar, Curtis e Gerardo.

• Watermolen BRANDSON Xenealoxía: Snowman x Socrates x Goldwyn ICO: 3.530 Tipo: 1,55 Leite: 1.537 kg. Graxa: 57 kg. Proteína: 43 kg.

Comentarios: Gran potencial leiteiro nunha das mellores familias do mundo para tipo: “Barbie”. Brandson presume de proba de tipo moi equilibrada e funcional e excelentes trazos de saúde con fácil parto.

Recomendacións de cruzamento: Poñer Brandson sobre vacas que necesiten mellorar claramente a produción de leite con calidades, os trazos de saúde e a morfoloxía en xeral.

Protexelo en algúns trazos do ubre como a lonxitude dos tetos (longos) e no ángulo da grupa (baixo). Ideal sobre liñas Goldwyn (Delete), Durham (Dancer), Bolton (Torrel), Shottle (Gerardo), Planet (Thos), Super (Elsar) etc.

PUBLIRREPORTAXE

• Broeks ELSAR Xenealoxía: Super x BWM x Aaron ICO: 3.416 Tipo: 2,08 Leite: 1.334 kg. Graxa: 24 kg. Proteína: 40 kg.

Comentarios: É o mellor fillo de Super probado en España e consta entre os mellores touros probados de alta fiabilidade (98%) para ubres e trazos de saúde. Supón boas producións de leite e proteína e transmite gran facilidade de parto.

Recomendacións de cruzamento: Poñer Elsar nas vacas que necesiten mellorar calquera dos rasgos do ubre sen perder produción e tamén para perfeccionar os trazos de saúde. Ideal sobre as liñas O Man: fillas ou netas de MOM (fillas de Delano) e fillas e netas de Snowman (fillas de Stop, Brandson, Falco). Moi recomendado en xovencas.

• HBC A-L-H Beacon BEARIZ Xenealoxía: Beacon x Bolton x O Man ICO: 3.340 Tipo: 1,37 Leite: 1.073 kg. Graxa: 33 kg. Proteína: 33 kg.

Comentarios: O mellor fillo de Beacon probado en España. Con boas producións de leite e morfoloxía equilibrada, Beariz é un dos mellores touros do panorama nacional para patas e pés. De alta lonxevidade e baixos R.C.S. Recomendacións de cruzamento: Usar Beariz sobre as liñas Goldwyn (fillas de Delete, Gospel, etc), pois está totalmente libre do seu sangue, e sobre as fillas de Gilette, Thos, Elsar, Stop etc. É recomendable sempre que necesitemos unha mellora xeral dos principais trazos de produción, tipo e, sobre todo, das patas, rasgo no que é un dos mellores touros probados do Top español.

Recomendacións de cruzamento: O mellor fillo de Planet probado en España mellora a produción, sobre todo en calidades do leite, o tipo, en xeral, e os ubres, en particular. Tamén a lonxevidade e o reconto celular. O seu cruzamento ideal son as liñas Goldwyn, Shottle e O Man: fillas de Delete, Delano, Brandson, Falco, Armonico, Stop, Torrel, Beariz etc. É moi recomendado para xovencas pola súa altísima facilidade de parto.

• Vendairy STOP (seme sexado) Xenealoxía: Snowman x Baxter x Goldwyn ICO: 3.433 Tipo: 1,94 Leite: 1.327 kg. Graxa: 37 kg. Proteína: 33 kg.

Comentarios: A súa descendencia, máis de 1.000 fillas en produción, confirma a proba xenómica previa. Stop é un dos mellores fillos de Snowman para tipo grazas aos xenes que lle aporta a súa familia materna (Lila Z), con altas producións de leite (Kappacaseína BB), unha morfoloxía espectacular, en xeral, e gran calidade de patas e ubres, en particular. O seu seme sexado transmite alta lonxevidade, baixos R.C.S. e facilidade de parto. Todo coa máxima fiabilidade que se lle pode pedir a un touro probado (99%).

Recomendacións de cruzamento: É aconsellable para mellorar produción de leite e morfoloxía en xeral, tanto estruturas como patas e ubres. Bo para xovencas pola súa alta facilidade de parto, é ideal inseminar con Stop as fillas de Delete, Gospel, Elsar, Torrel, Thos, Xacobeo etc.

Vendairy STOP

SEME SEXADO

• Anderstrup GILETTE ET Xenealoxía: Niagra x Roumare x O Man ICO: 3.594 Tipo: 1,25 Leite: 1.767 kg. Graxa: 30 kg. Proteína: 54 kg.

Comentarios: Pedigree diferente e alternativo con altas producións de leite e moita proteína. As súas fillas serán vacas con estruturas medias, patas funcionais e moi bos ubres. Con alta lonxevidade e baixos R.C.S. Recomendacións de cruzamento: O seu pedigree ten pouca consanguinidade ca nosa poboación de vacas e acopla moi ben en todas as liñas Goldwyn, Shottle, Bw Marshall e Snowman. É aconsellable poñer Gilette sobre as fillas de Delano, Brandson, Falco, Torrel, Armonico, Minnesota, Beariz, Stop etc.

SANXURXO ET

• THOS Planet Lion Xenealoxía: Planet x Toystory x Goldwyn ICO: 3.313 Tipo: 1,08 Leite: 1.043 kg. Graxa: 79 kg. Proteína: 42 kg.

Comentarios: É o nº 1 para mellorar os kgs. de graxa entre todos os touros probados nacionais. Con boas producións de leite e excelentes calidades de graxa e proteína mantén un tipo moi funcional con estruturas medias, grupas moi anchas, boas patas e bos ubres.

O seu seme, con alta fertilidade, transmite alta lonxevidade, moi baixos recontos de células somáticas e gran facilidade de parto.

AFRIGA ANO XXII-XXIII - Nº 126

13

14

PUBLIRREPORTAXE

TOUROS XENÓMICOS • Sjonny SUPERTORO Xenealoxía: Supershot x Meridian x Snowman ICO: 4.643 Tipo: 1,42 Leite: 2.393 kg. Graxa: 54 kg. Proteína: 59 kg.

Comentarios: É o mellor touro xenómico con seme dispoñible a día de hoxe. Un fillo de Supershot cun pedigree moi actual.

Con gran potencial leiteiro e moitos quilos de proteína, altísima lonxevidade e baixísimos R.C.S. A súa proba de tipo é moi completa, sen debilidades.

Recomendacións de cruzamento: Axeitado a vacas que necesiten incremento de índices xerais, sobre todo en kgs. de leite e proteína.

Tamén para a mellora do tipo en xeral, especialmente en patas e ubres, ademais dos trazos de saúde.

• Zandenburg Evan MELLOR Xenealoxía: Missouri x Supersire x Snowman ICO: 4.643 Tipo: 1,42 Leite: 2.393 kg. Graxa: 54 kg. Proteína: 59 kg.

Comentarios: Cun pedigree do máis orixinal, é nº 1 en kgs. de leite. O seu tipo moi funcional é destacado en ubres. As súas fillas serán vacas lonxevas, fértiles e con ubres moi sans.

Recomendacións de cruzamento: Para mellorar claramente as producións de leite e os trazos de saúde (lonxevidade, R.C.S. e D.A.). Referente á morfoloxía, usar Mellor sobre vacas con boas estruturas nas que perfeccionar angulosidade, patas e ubres.

As súas fillas serán as vacas do futuro, con alta produción, tamaños intermedios, boas patas, bos ubres e excelentes trazos de saúde. .

• ARION

Xenealoxía: Missouri x Mogul x Laudan ICO: 4.626 Tipo: 1,67 Leite: 1.786 kg. Graxa: 47 kg. Proteína: 56 kg.

Comentarios: O mellor touro xenómico español para fertilidade de fillas. É un dos fillos de Missouri cun pedigree orixinal polas súas altas producións de leite, con moita proteína; a súa moi correcta morfoloxía, con moi boas patas e ubres excelentes; os seus baixos niveis R.C.S. e súa altísima lonxevidade.

Recomendacións de cruzamento: Poñer Arion sobre vacas con boas estruturas que necesiten mellorar os caracteres de produción, patas, ubres e tamén os trazos de saúde, nos que é un touro moi destacado.

• SUPREM ET Xenealoxía: Shotglass x Altagreatest x Goldwyn ICO: 4.530 Tipo: 2,18 Leite: 1.597 kg. Graxa: 45 kg. Proteína: 40 kg.

Comentarios: O mellor touro xenómico para trazos de saúde. É nº 1 en lonxevidade e moi destacado para a saúde do ubre (baixísimos R.C.S.) e para fertilidade de fillas. Un pedigree diferente da familia “Barbie” que combina á perfección altas producións de leite cunha excelente morfoloxía. Suprem é un dos touros que máis altas cifras xenómicas está a transmitir, tanto vía macho como femia.

AFRIGA ANO XXII-XXIII - Nº 126

Recomendacións de cruzamento: Poñer en vacas con boas estruturas e grupas anchas para perfeccionar o resto de características: kgs. de leite, patas, ubres e trazos de saúde.

• Grille MCC Cinder FIV HAPPY ET Xenealoxía: Mccutchen x Meridian x Atwood ICO: 4.392 Tipo: 3,67 Leite: 1.586 kg. Graxa: 57 kg. Proteína: 47 kg.

Comentarios: É o nº 1 para tipo e nº 2 para ubres do Top 50 xenómico español e, por se isto fose pouco, é positivo en todos os trazos de saúde, destacando os relativos á saúde do ubre, á lonxevidade e á fertilidade das súas fillas. Con altas producións de leite (+1.586), con moitos kgs. de graxa (57) e proteína (47), e morfoloxía excepcional é un dos pedigrees máis atractivos do panorama nacional.

Recomendacións de cruzamento: Combina no seu pedigree as mellores liñas xenéticas da raza para produción e tipo que existen hoxe en día. Pódese acoplar sobre calquera vaca que necesite mellora xeral, incluíndo a morfoloxía global (resaltando patas e ubres), a produción de leite e os trazos de saúde. O único limitante para o uso de Happy sobre as nosas vacas será a consanguinidade e, a ser posible, poñelo sobre vacas con correcto ángulo de grupa.

• SANXURXO ET Xenealoxía: Supershot x Shaw x Jango ICO: 4.545 Tipo: 1,45 Leite: 2.031 kg. Graxa: 78 kg. Proteína: 67 kg.

Comentarios: Un fillo de Supershot con pedigree diferente que procede por dobre vía da Ammon-Peachey Shauna, unha das vacas máis transmisoras da familia Rudy Missy. Sanxurxo mostra producións espectaculares, máis de 2.000 kgs. de leite con porcentaxes positivas de graxa e proteína. Cun tipo moi correcto, vacas moi balanceadas e sen defectos e trazos de saúde destacados é un dos mellores touros xenómicos para fertilidade das fillas.

Recomendacións de cruzamento: Usar Sanxurxo sobre vacas que necesiten mellorar, en primeiro lugar, a produción en xeral (kgs. de leite, graxa e proteína) e trazos de saúde, en segundo (sobre todo lonxevidade e fertilidade). Ten un pedigree diferente, libre de sangue Goldwyn e con pouca consanguinidade coa nosa poboación de vacas; ben doado, polo tanto, de acoplar.

• De Crob 0030 MISIONE Xenealoxía: Missouri x Meridian x Snowman ICO: 4.515 Tipo: 2,51 Leite: 1.915 kg. Graxa: 77 kg. Proteína: 55 kg.

Comentarios: Combinación ideal no seu pedigree de altas producións de leite con moitos kgs. de graxa e proteína e unha proba de morfoloxía moi destacada, especialmente para os rasgos de patas e, sobre todo, dos ubres, diseñados para acadar altas producións de leite con pequenos volumes e durante moitas lactacións. Altísima lonxevidade, moi baixos recontos de células somáticas e positivo en fertilidade de fillas.

Recomendacións de cruzamento: Este fillo de Missouri, forte a tipo, inclúe no seu pedigree algúns dos mellores touros da raza dos últimos tempos. Usar Misione para mellorar producións de leite, graxa, proteína e tipo en xeral, sobre todo

PUBLIRREPORTAXE

ubres, patas e angulosidade. Mellora tamén os trazos de saúde pese ás elevadas producións que transmite.

• MEIN ET Xenealoxía: Merandy x X-Man x Elite ICO: 4.358 Tipo: 2,22 Leite: 2.131 kg. Graxa: 57 kg. Proteína: 57 kg.

Comentarios: Pedigree diferente que incorpora algúns dos mellores touros da raza dos últimos tempos (Meridian, Xacobeo, Goldwyn, Durham etc) cas mellores familias de vacas a nivel internacional (Lila Z, Promis etc). Gran potencial leiteiro con proba de tipo moi equilibrada e trazos de saúde extraordinarios.

Recomendacións de cruzamento: Mein está altamente recomendado para mellorar kgs. de leite ao mesmo tempo que as patas, os ubres e tamén os rasgos de capacidade. As súas fillas terán ubres saudables e serán vacas lonxevas e máis fértiles ca media.

• SIGMA ET Xenealoxía: Silver x Mccutchen x Altaiota ICO: 4.307 Tipo: 2,87 Leite: 1.961 kg. Graxa: 75 kg. Proteína: 59 kg.

Comentarios: Un temperán fillo de Silver que se remonta á que fora unha das mellores vacas da raza de todos os tempos: Snow-N Denises Dellia ET EX-95 2E GMD DOM 5* USA. Cunha proba inmellorable e moi completa para produción, tipo e trazos de saúde transmite producións altísimas con moi boas calidades. A súa avoa é irmá completa do que foi, na pasada avaliación, nº 1 dos touros probados USA: Saloon. Sigma é, sen dúbida, un dos xatos máis interesantes do panorama nacional.

Recomendacións de cruzamento: Usalo para ter unha mellora xeral de produción, tipo e trazos de saúde. A súa proba non ten debilidade algunha. Poñelo sobre todas as vacas nas que a consanguinidade o permita; a excepción das fillas de Silver e Mccutchen, pódese usar sobre calquera liña xenética de hoxe en día. As fillas serán vacas altas e angulosas con grupas perfectas na anchura e máis no ángulo. Os ubres e as patas serán excelentes.

• San Vicente S LEOMARCOS FIV ET (seme sexado) Xenealoxía: Let it Snow x Gerard x Shottle ICO: 3.935 Tipo: 2,91 Leite: 1.565 kg. Graxa: 54 kg. Proteína: 58 kg.

Comentarios: Un dos mellores touros xenómicos dende a súa primeira proba oficial. Ben coñecido pola súa excelente proba xenómica, o seu seme sexado garante un 90% de fillas. Elevadas producións de leite con porcentaxe positiva de proteína e tipo excepcional. As súas fillas serán vacas moi correctas en morfoloxía, altas e angulosas, con bo peito, costelas profundas, grupas perfectas e patas e ubres excelentes. Trazos de sáude positivos e facilidade de parto na media.

Recomendacións de cruzamento: Usar o seme sexado de Leomarcos para ter xatas de vacas que necesiten mellorar produción de leite e calidades de graxa e proteína. Perfeccionará considerablemente as estruturas das vacas, as grupas, as patas e os ubres, un dos seus puntos máis fortes.

• A-L-H Snow DURAN (seme sexado) Xenealoxía: Defender x Snowman x Planet ICO: 3.925 Tipo: 2,61 Leite: 1.491 kg. Graxa: 32 kg. Proteína: 43 kg.

Comentarios: Un temperán fillo de Defender cunha das mellores vacas da raza hoxe en día (a nai de Silver). Con altas producións de leite e unha morfoloxía espectacular, destacados trazos de saúde e seme sexado dispoñible.

Recomendacións de cruzamento: Usar Duran para mellorar todos os rasgos de tipo. Non é moi habitual atoparse cun touro que pase do 2 nos índices de tipo xeral, capacidade, patas e ubres ao mesmo tempo. As fillas serán boas vacas tanto para produción como para tipo, fértiles, con ubres sans e moi lonxevas.

SIGMA ET

• LUACES ET (seme sexado) Xenealoxía: Lucid x Epic x O Man ICO: 4.003 Tipo: 2,05 Leite: 1.190 kg. Graxa: 45 kg. Proteína: 41 kg.

Comentarios: É o mellor touro xenómico español para baixar os recontos de células somáticas. Cun pedigree orixinal na recoñecida familia Lila Z, o seu seme sexado transmite boas producións de leite con porcentaxes positivas de graxa e proteína e unha proba de tipo moi equilibrada con ubres destacados e excelentes trazos de saúde. Sobresae a altísima lonxevidade das súas fillas que ademais serán vacas máis fértiles ca media.

Recomendacións de cruzamento: Luaces é un pedigree doado de acoplar pola súa orixinalidade e tamén pola escasa consanguinidade ca nosa poboación.

Poñer sobre vacas que necesiten mellorar os trazos de saúde: lonxevidade, reconto celular (saúde do ubre) e fertilidade, mantendo ao mesmo tempo un bo nivel de produción e mellorando o tipo xeral, sobre todo, os ubres, as estruturas, as patas e os pés.

A-L-H Snow DURAN

SEME SEXADO

AFRIGA ANO XXII-XXIII - Nº 126

15

Gomas e Camas para Vacas Limpezas Automáticas Estabulacións Libres distribución material gandeiro

PRIMEIRO DISTRIBUIDOR JOURDAIN ORIXINAL EN ESPAÑA

CUBÍCULOS E CORNADIZAS

Gomas e Camas para Vacas

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

GOMAS E CAMAS PARA VACAS Mantas

SMART MAT

Xestión do rabaño mediante un colchón intelixente

REMIOS P S E T AN IMPORT IONAIS AC INTERN

LIMPEZAS AUTOMÁTICAS DE CABLE

ARROBADEIRAS ESPECIAIS PARA CANLES

A AUTÉNTICA LIMPEZA ALEMÁ. NON COMPRE IMITACIÓNS

MÁIS DE 50.000 LIMPEZAS INSTALADAS EN EUROPA Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es

distribución material gandeiro

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

18Diseño CONVOCATORIAS de programas

Servicios Invivo e Invitro

III CONCURSO MICAELENSE HOLSTEIN FRISIA DE OUTONO. OS AZORES (PORTUGAL) Vaca gran campiona

Laboratorios móviles

VITORIA PARA SID ANABELA NOS AZORES gestación Transferencia embrionaria Estaremos presentes en

Cimag-GrandAgro

A terceira edición do certame frisón de outono organizado pola Asociación Agrícola de San Miguel e a Cooperativa Unión Agrícola CRL na “illa verde” do 25 ao 27 de novembro contou coa participación de preto de 190 animais de 62 explotacións

O título de vaca gran campiona foi para Anabela, unha filla de Sid presentada por Jorge Alberto Serpa Costa Rita (Maia, Ribeira Grande), e o de gran campiona de xovencas recaeu en Orquestra, unha filla de Doorman propiedade de Melosfarm (Feteiras, Ponta Delgada). Xulgou o suízo Markus Gerber.

do 26 ó 28 de xaneiro.

Visita o noso stand!

Vaca nova campiona

www.embriomarket.com daniel@embriovet.es • 649 809 064 AFRIGA ANO XXII - Nº 126 javiersabin@embriovet.es • 616 138 613

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

CONVOCATORIAS Creación de proyectos 19 ganaderos: Te asesoramos Xovenca gran campiona

Comercio de embriones en todo el mundo

Xovenca campiona

Especialistas en seguros agrarios

Vaca adulta campiona

Todas las razas: leche y carne

Estaremos presentes en

Cimag-GrandAgro

do 26 ó 28 de xaneiro.

Visita o noso stand!

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

www.embriomarket.com AFRIGA ANO XXII - Nº 126 administracion@embriomarket.com 981 791 843 • 649 239 488 • 636 977 610

20

CONVOCATORIAS

PALMARÉS CATEGORÍA XATAS DE 6 A 8 MESES XATAS DE 8 A 10 MESES, XATA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

GAÑADORA

GANDERÍA

Melos McCutchen Olga

Melosfarm (Feteiras, Ponta Delgada)

Melos Doorman Orquestra

Melosfarm (Feteiras, Ponta Delgada)

XATAS DE 10 A 12 MESES

Melos Formoso Odete

Melosfarm (Feteiras, Ponta Delgada)

XATAS DE 12 A 14 MESES

Attila 2347

Herdeiros de Manuel Elias de Melo Moniz (Lomba da Maia, Ribeira Grande)

XOVENCAS DE 14 A 17 MESES

ORP Doorman Dalmata

Óscar Manuel Cordeiro Ponte (Lomba da Maia, Ribeira Grande)

XOVENCAS DE 17 A 20 MESES

Mascalese 300

Eduíno Costa Almeida (Arrifes, Ponta Delgada)

XOVENCAS DE 20 A 23 MESES E XOVENCA CAMPIONA

Windbrook 5096

Jorge Alberto Serpa Costa Rita (Maia, Ribeira Grande)

XOVENCAS DE 23 A 27 MESES

Windbrook 2147

MELLOR CONXUNTO NOVO

Paulo Henrique Serpa Costa Rita (Maia, Ribeira Grande) Melosfarm (Feteiras, Ponta Delgada)

VACAS DE 2 ANOS JÚNIOR E VACA NOVA CAMPIONA

Elegant 7811

Susana Maria Cordeiro Ponte Almeida (Lomba da Maia, Ribeira Grande)

VACAS DE 2 ANOS SÉNIOR

Zelgadis Ribeirinha

Herdeiros de Manuel Elias de Melo Moniz (Lomba da Maia, Ribeira Grande)

VACAS DE 3 ANOS JÚNIOR

ORP Atwood Gruta

Óscar Manuel Cordeiro Ponte (Lomba da Maia, Ribeira Grande)

VACAS DE 3 ANOS SÉNIOR, VACA INTERMEDIA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

Sid Anabela

Jorge Alberto Serpa Costa Rita (Maia, Ribeira Grande)

VACAS DE 4 ANOS

Talent-Imp Alice

Paulo Henrique Serpa Costa Rita (Maia, Ribeira Grande)

VACAS DE 5 ANOS

Melos Dourado Israel

Melosfarm (Feteiras, Ponta Delgada)

Integrity Trindade

Jorge Alberto Serpa Costa Rita (Maia, Ribeira Grande)

VACAS A PARTIR DE 6 ANOS E VACA ADULTA CAMPIONA MELLOR UBRE MELLOR CONXUNTO DE VACAS

Sid Anabela

Jorge Alberto Serpa Costa Rita (Maia, Ribeira Grande) Irmãos Rita (Maia, Ribeira Grande)

MELLOR MANEXADOR NOVO

Manuel Rocha

MELLOR MANEXADOR ADULTO

Fabio Oliveira

Mellor conxunto de vacas

Mellor ubre

Mellor conxunto novo

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

w w w. r m h m i x e r. c o m

50 años de experiencia

■ Modelos en autopropulsados adaptados a cada necesidad

■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■

VS 11,12 y 13 m3 Mixelfarm 13 y 15 m3 VS 18,20 y 22 m3 VSL 14, 16 y 18 m3 Megamix 18 y 20 m3 Vulcan 14, 16, 18 y 20 m3 Premium 15, 17,19 y 21 m3 Mixellent 22, 24, 26 y 30 m3

■ Nº 1 en tecnología Basada en la experiencia ■ La mejor publicidad, nuestros clientes

■ 2 nuevos modelos para el año 2017, nueva motorización y grandes prestaciones • Premium 15, 17,19 y 21 m3 • Vulcan 14,16, 18 y 20 m3 ■ DISPONEMOS DE CARROS USADOS TOTALMENTE REVISADOS Y CON GARANTÍA Distribuidor zona norte y Portugal: Chantada - Lugo.

Tlfs. 982 44.14.51/ 678.465.922, www.icos.es, e-mail: lito@icos.es

Distribuidor zona sur:

Talleres Delgado Serrano, S. L. El Viso (Córdoba) Tlfns. 957 127 727 / 617 317 514 email: tdelgadoserrano@hotmail.com

22

CONVOCATORIAS

CONCURSO DE GANDO FRISÓN DE EUSKAL HERRIA. TOLOSA (GUIPÚSCOA) Vaca gran campiona

Planillo Doorman Sara, xovenca gran campiona

KATTABURU DELTA IPARRALDE E PLANILLO DOORMAN SARA SOBEN AO PODIO EN TOLOSA O 26 de novembro tivo lugar en Tolosa (Guipúscoa) o VIII Concurso de Gando Frisón de Euskal Herria, organizado pola Asociación Frisona de Guipúzcoa e a Federación Frisona de Euskadi. Nel participaron 58 animais procedentes de nove explotacións do País Vasco e Navarra.

A gandería Kattaburu (Lantz, Navarra) recolleu os títulos de vaca gran campiona e de mellor ubre. O primei-

ro recaeu en Kattaburu Delta Iparralde e o segundo, en Kattaburu Jordan Ary. A outra protagonista foi a gandería Planillo (Cascante, Navarra), que se fixo cos premios de xovenca gran campiona e vaca gran campiona reserva con fillas de Doorman e de Sid, respectivamente. Cómpre destacar, ademais, que esta gandería colocou nove dos seus animais entre os tres primeiros postos de sección.

Xulgou o catalán Pol Collel.

IV XORNADA PROVINCIAL DE AFRILE. LEÓN

FERRAMENTAS A PROL DUNHA MAIOR RENDIBILIDADE DAS EXPLOTACIÓNS

José A. Jiménez falou do tándem xenómica-selección animal

Intervención de Juan Cainzos

A Asociación Frisona Leonesa (Afrile) celebrou o 25 de novembro a súa cuarta Xornada Provincial no restaurante Juanjo de Palanquinos.

No encontro deste ano falouse dos avances obtidos na selección xenética utilizando a xenómica e dos novos parámetros achegados polo Control Leiteiro Oficial na monitorización da saúde do rabaño co obxectivo de minimizar as perdas no posparto debido ás enfermidades metabólicas e ás súas consecuencias produtivas e reprodutivas. Estes AFRIGA ANO XXII - Nº 126

dous temas foron abordados por José Antonio Jiménez Montero, do Departamento Técnico de Conafe, e por Juan Cainzos, de Elanco.

A continuación desenvolveuse unha mesa de debate moderada por Francisco J. González Angulo, director xerente da Asociación Frisona Andaluza.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

COMA SEMPRE, OS PRIMEIROS DENDE 1975

COMPRE O ESTABLO ÍNTEGRO: ESTRUCTURA, CUBÍCULOS, CORNADIZAS, ARROBADEIRAS, COLCHÓNS...

GAÑE DE CALIDA RE E AFOR O DIÑEIR

Consulte prezos sen compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

24

CONVOCATORIAS

POXA DE CASTRO DE RIBEIRAS DE LEA

PREZO MEDIO DE 2.020 EUROS NA POXA DE CASTRO

Gacheiro Smurf Florida

Lebon Torrel Tonika 255

Na última poxa do ano organizada por Africor Lugo, que tivo lugar na localidade lucense de Castro de Ribeiras de Lea o 12 de novembro, venderónse 18 animais dos 21 presentados a un prezo medio de 2.020 euros, quedando un pouco por riba da media anual, de 1.960 euros.

Os exemplares que acadaron as cotizacións máis altas –2.400 euros– foron unha filla de Torrel e dunha Shottle

presentada pola gandería Lebón, de Samos; unha filla de Control e dunha Lheros procedente da gandería Tío Andrés, de Sarria, e unha filla de Smurf e dunha Xacobeo, posta á venda pola gandería Gacheiro, de Ribadeo. Nos tres casos se tratou de frisonas primíparas, cuxo valor medio se situou nos 2.079 euros fronte aos 1.908 das xovencas próximas ao parto.

II XORNADA TÉCNICA SOBRE MELLORA NO MANEXO DE GANDO BOVINO. AGOLADA A veterinaria Ariadna Fernández falou de rutinas de muxido

A xornada foi inaugurada pola conselleira do Medio Rural, Ángeles Vázquez

NOVO ÉXITO DE AFLUENCIA NO ENCONTRO DE AGOLADA O día 25 de novembro, polo local da terceira idade de Agolada (Pontevedra) pasaron varios expertos no manexo de gando bovino para falar de asuntos de actualidade como as rutinas de muxido, a eficiencia na fertilización dos cultivos forraxeiros, as claves da produción ecolóxica ou os

beneficios da xenómica nos plans de selección.

Na xornada, organizada pola asociación O Parapeto en colaboración con Africor Pontevedra e o Concello de Agolada, tamén se abordou a nova experiencia coa queixería na cooperativa Cobideza.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 126

NUESTRA PRIORIDAD: LA SALUD Y LONGEVIDAD DE SUS ANIMALES

Distribuidas Distribuidas por:por:

Distribuidas por:por:por: Distribuidas Distribuidas GanderĂ­a A Rectoral de AbadĂ­n (Lugo)

Distribuidas Distribuidas Distribuidas por:por:por: Distribuidas por: Distribuidas Distribuidas Distribuidas por:por:por:

Avda.

Avda.

Terra Terra Cha,Cha, 11 11 Telf.: Telf.: 982982 310310 026026 27260 27260 Castro Castro Riberas Riberas de Lea de Lea (Lugo) (Lugo) 659 659 445 445 627 627 Avda.

Terra Cha, 11Cha, Telf.: 982 310 026 Avda.

Avda.

Terra Terra Cha, 11 11 Telf.: Telf.: 982 982 310 310 026026 e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660 660 417 417 676 676 Distribuidas por: 27260 Castro Riberas de Lea (Lugo) 659659 445 627 27260 27260 Castro Castro Riberas Riberas de Lea de Lea (Lugo) (Lugo) 659 445 445 627627 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax: Fax: 982 982 310 310 295 295 e-mail: info@dovalmaquinaria.com 660660 417 676 e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660 417 417 676676 www.dovalmaquinaria.com Fax: 982 310 295 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax:Fax: 982982 310310 295295

Avda.

Avda.

Terra Avda.

Terra Cha, Terra Cha, 11Cha, 11 11 Telf.:Telf.: 982 Telf.: 982 310982 310 026310 026026 27260 27260 Castro 27260 Castro Castro Riberas Riberas Riberas de Lea de Lea de(Lugo) Lea (Lugo) (Lugo) Telf.: 659982 659 445659 445 627445 627627 Avda. Terra Cha, 11 310 026 Avda.

Avda.

Terra Avda.

Terra Cha, Terra Cha, 11Cha, 11 11 Telf.: Telf.: 982 Telf.: 982 310 982 310 026 310 026026 27260 Castro Riberas de Lea (Lugo) 659 445 627 e-mail: e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660 417 660 417 676 417 676 27260 27260 Castro 27260 Castro Castro Riberas Riberas Riberas de Lea de Lea de (Lugo) Lea (Lugo) (Lugo) 659660 659 445 659 445 627 445 627676 627 e-mail: info@dovalmaquinaria.com 660 417 676 e-mail: e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660660 417 660 417 676 417 676676 www.dovalmaquinaria.com 982 310 295295 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax:Fax: Fax:982 982 Fax: 982 310982 310 295310 295 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax: Fax: Fax: 982 310 982 310 295 310 295 295

Monobox GEA Un sólo movimiento para un ordeño perfecto Monobox sólo necesita una colocación para realizar todas las etapas de una buena rutina de ordeño.

En un solo movimiento coloca, estimula, limpia, despunta, ordeña y realiza el sellado del pezón con producto desinfectante.

Los 6 pasos de la rutina de ordeño automática Monobox 1. Colocación y estimulación Tan pronto como la pezonera se coloca comienza el proceso de estimulación mecánica que prepara la ubre para un ordeño rápido y con flujos altos.

La estimulación mecánica GEA permite reducir el tiempo de ordeño y una mayor producción por animal, ya que reduce la cantidad de ordeños bimodales.

2. Ordeño higiénico Se produce el proceso de limpieza del pezón seguido de secado y despunte.

A diferencia de otros sistemas de ordeño la unidad de ordeño GEA Monobox no precisa de cepillos externos o cualquier otro aparato que pueda contaminarse fácilmente.

Al realizarse de manera regular y constante evitamos el ordeño de pezones sucios o húmedos.

3. Medición y análisis de la leche El sistema de sensores analiza la temperatura, el color y la conductividad de la leche de despunte para detectar anomalías o mastitis.

Sensores adicionales monitorizan el flujo de cada cuarterón mientras se mide el volumen de leche producido. La información detallada de los mismos permite ajustes individuales precisos.

4. Ordeño completo, rápido, cómodo, confortable y completo El ordeño en línea baja permite trabajar con vacíos bajos que garantizan un ordeño rápido y saludable para el pezón.

La línea baja proporciona estabilidad de vacío y mejores condiciones del pezón que las lineas altas con altos niveles de vacío. Este hecho tiene un efecto importante en la calidad final de nuestra leche.

5. Posicionamiento El Brazo de ordeño ligero suspendido se adapta con facilidad a los movimientos naturales de la vaca. Esto evita malos posicionamientos del juego de ordeño, caídas y respiraciones.

Si una pezonera cae por cualquier circunstancia, esta no toca nunca el suelo hasta que vuelve a ser colocada, ni el juego de ordeño pierde el buen posionamiento.

La corta longitud de las mangueras proporciona estabilidad y evita fluctuaciones.

6. Post Dip y retirada automática Una vez finalizado el ordeño, y sin retirar la pezonera , cada cuarterón se rocía con producto desinfectante y cosmético.

Esta forma de aplicación tan directa permite una cobertura perfecta de forma homogénea en todo el pezón y una hidratación más efectiva.

productividad GEA Monobox -– Calidad, Calidad,productividad ad y flexibilidad todo en enuno uno flexibilidad todo Módulo profesional de ordeño automático para el máximo rendimiento y la máxima salud de su rebaño.

El nuevo nuevo módulo GEA El GEA Monobox Monobox aprovecha aprovechalas lasventajas ventajasdel delcelebrado celebrado módulo DairyProQ para para una unaproducción producciónsuperior superiordedecalidad calidad módulo de de ordeño DairyProQ de de leche. rutina de ordeño completa dentro la pezonera, leche.

La La rutina de ordeño completa tienetiene lugarlugar dentro de la de pezonera, lo lo que asegura ordeño higiénicamente impecable una mayor que asegura un un ordeño higiénicamente impecable y unay mayor salud salud del del rebaño para una leche de calidad premium rebaño para una leche de calidad premium La efi eficiencia sussus vacas enen el momento La ciencia única únicade deGEA GEAMonobox Monoboxordeña ordeña vacas el momento oportuno. oportuno.

28

CONVOCATORIAS

36.º CONCURSO NACIONAL DA RAZA HOLSTEIN FRISIA. PORTO (PORTUGAL)

VILAS BOAS & PEREIRA TRIUNFA NO NACIONAL DE PORTUGAL

Gran campiona de vacas

Os días 5 e 6 de novembro tivo lugar en Exponor (Porto), no marco do Agri Milk Show, o 36.º Concurso Nacional da Raza Holstein Frisia de Portugal, no que se deron cita uns 120 animais procedentes de 18 ganderías.

O xuíz do certame, Bonet Cid, outorgoulle os títulos principais de vaca gran campiona e xovenca gran campiona a senllas frisonas presentadas por Vilas Boas & Pereira, que tamén recibiu o galardón de mellor criador. Pola súa banda, Encanto Natural recolleu os premios de mellor conxunto e vaca intermedia campiona.

Mellor conxunto

Gran campiona de xatas e xovencas

David Soares A. Andrade Vila, mellor manexador júnior

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 126

CONVOCATORIAS

PALMARÉS

CATEGORÍA

XATAS DE 3 A 6 MESES XATAS DE 6 A 9 MESES XATAS DE 9 A 12 MESES XATAS DE 12 A 16 MESES, XATA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA XOVENCAS DE 16 A 18 MESES XOVENCAS DE 18 A 22 MESES E XOVENCA CAMPIONA XOVENCAS DE 22 A 27 MESES MELLOR CRIADOR MELLOR MANEXADOR VACAS ATA 30 MESES, MELLOR UBRE, VACA NOVA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA VACAS DE 30 A 36 MESES VACAS DE 3 ANOS VACAS DE 4 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA VACAS DE 5 ANOS VACAS DE 6 ANOS OU MÁIS E VACA ADULTA CAMPIONA MELLOR CONXUNTO

GAÑADORA GANDERÍA Encanto Elude 490 Encanto Natural (Ponte de Lima) Encanto Doorman 480 Encanto Natural (Ponte de Lima) Pereira McCutchen Adi Encanto Natural (Ponte de Lima) Pereira Elude Vianetta Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima) Pereira Doorman 3M Vanessa Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima) Pereira Meridian Dinora Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima) Balazeiro Goldendreams 1311 Balazeiro do Sobrado (Vila do Conde) Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima) Tiago Saraiva Pereira Atwood Luna Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima) Pereira Braxton Lara Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima) Encanto Zelgadis 380 Encanto Natural (Ponte de Lima) Encanto Sid 362 Encanto Natural (Ponte de Lima) Magnetism 00574 Avelino dos Santos Pinto (Maia) Pereira Shottle Danya Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima) Encanto Natural (Ponte de Lima)

Vaca intermedia campiona e gran campiona reserva

Vilas Boas & Pereira, mellor criador

BVL V-MIX DRIVE PLUS* Carro mezclador autopropulsado

*

• Motor Diesel Cummins de 4 cilindros y 167 CV. • Modelos con un sinfín vertical, de 11, 13 y 15 m3 de capacidad.

• Regulación de las funciones hidráulicas desde cabina.

• Tracción delantera hidrostática (tracción a las cuatro ruedas opcional).

• Múltiples sistemas para la distribución de forraje.

• Ventilador reversible CleanFix.

Importador exclusivo para España y Portugal

979 728 450 - www.deltacinco.es Consulte nuestra red de distribuidores

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 126

29

30

CONVOCATORIAS

VIII XORNADA TÉCNICA DO SECTOR LÁCTEO. MAZARICOS

A VALORIZACIÓN DO LEITE, TEMA DE DEBATE NO FORO MAZARICÁN

O Concello de Mazaricos, Africor Coruña e a asociación Gandeiros de Mazaricos organizaron unha nova Xornada Técnica do Sector Lácteo, celebrada o 19 de novembro na casa da cultura da Picota.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

A primeira charla estivo centrada na transferencia de embrións como ferramenta cotiá de cara a acelerar a mellora xenética da granxa. O encargado de falar deste tema foi Ismael Fernández, veterinario en Xénese ETE. Seguiuno no estrado o director de Bancoagro (Abanca), Jesús Combarro, que centrou a súa intervención no financiamento dos plans de mellora das ganderías dentro da aposta da entidade polo sector primario.

A continuación tivo lugar a presentación do libro fotodocumental El ordeño, lo que es, do veterinario e fotógrafo Xosé Luís Míguez. Esta publicación pretende amosar a relación entre a vaca e o home a través do muxido, así como a forma de vida e a cultura que existen detrás de cada litro de leite.

A última charla da mañá, titulada ‘O gandeiro na súa encrucillada’, correu a cargo do experto en comunicación Nacho Peón. Partindo da premisa da necesidade que teñen os gandeiros de xuntarse para seguir medrando, o relator falou de conceptos como a visión de empresa, a motivación e o establecemento de obxectivos e de plans estratéxicos.

Preto do mediodía daba comenzo unha mesa redonda centrada no que se pode facer en Galicia para valorizar o leite. Participaron Sabela Oca (Larsa), Pablo Gómez (Clesa), Ismael Martínez (Feiraco) e Guillermo Martínez (Casa Grande de Xanceda) O evento foi clausurado pola conselleira do Medio Rural, Ángeles Vázquez, e polo alcalde de Mazaricos, Juan José Blanco Riveiro.

X POXA DE XOVENCAS. MAZARICOS RESULTADOS DA X POXA DE XOVENCAS DE RAZA FRISONA XOVENCA

VENDEDOR/A

COMPRADOR/A

MAROÑAS 472 ROXTON

GANADERÍA MAROÑAS

JUSTO GESTO E DONA

1.700 €

MAROÑAS 470 XACOBEO

GANADERÍA MAROÑAS

JUSTO GESTO E DONA

1.800 €

BUSTO CORZON 096 TOPO

BUSTO CORZÓN SAT

GRANXA TRILLO S.C.

1.700 €

BUSTO CORZON 094 LAZARITH

BUSTO CORZÓN SAT

GRANXA TRILLO S.C.

1.700 €

GANADERÍA MAROÑAS

GANADERÍA CANABAL

2.150 €

BUSTO CORZON TEMPTATIOR

BUSTO CORZÓN SAT

GRANXA TRILLO S.C.

1.850 €

HURDEIRO XACOBEO 9243

GRANXA HURDEIRO

COUQUIÑO S.C.

1.900 €

MARTO SYMPHONY 7691

SABINO DOMÍNGUEZ LÓPEZ

GANADERÍA CANABAL

1.700 €

VIEITES CHICA AIRLIFT

RAMÓN BODELO PICHEL

COUQUIÑO S.C.

2.000 €

BLANCO DE LAGO

GANADERÍA CANABAL

2.000 €

MAROÑAS 467 XACOBEO

Campa Defender Shona FIV ET

ADXUDICADAS 18 FEMIAS POR UN TOTAL DE 35.950 EUROS

A décima edición da Poxa de Xovencas de Raza Frisona que organizaron Africor Coruña, o Concello de Mazaricos e Gandeiros de Mazaricos o 20 de novembro deulles saída aos dezaoito animais presentados. O importe total de transaccións foi de 35.950 euros, cun prezo medio de 1.997 euros. A organización destacou a grande afluencia de público e a presenza de abundantes compradores.

O prezo máis alto foi para Campa Defender Shona FIV ET, presentada pola SAT A Campa, de Curtis. Trátase dunha filla do touro americano Defender e dunha reprodutora procedente da finca ET de Bos. O exemplar foi adquirido polo gandeiro santiagués Jorge Míguez por 2.550 euros.

Outras xovencas que tamén acadaron boas cotizacións foron Nuveira Pita Jordan, adxudicada á gandería Couquiño S.C. (Dumbría) en 2.300 euros; Vieites Tera Bradnick, AFRIGA ANO XXII - Nº 126

BLANCO MASCALESE 0603

PREZO FINAL

2516 ARCADIA

GRANXA O CANTEIRO

COUQUIÑO S.C.

2.100 €

BUSTO CORZON 067

BUSTO CORZÓN SAT

LÓPEZ DE BUXÁN S.C.

2.000 € 2.550 €

CAMPA DEFENDER SHONA

SAT A CAMPA

JORGE MÍGUEZ PRADO

AGRICOLA CAMINO PALOMA

AGRÍCOLA DEL CAMINO S.L.

COUQUIÑO S.C.

2.050 €

MUÑIZ RUSH 8

JOSÉ MANUEL MUÑIZ GARCÍA

JUSTO GESTO E DONA

2.100 €

NUVEIRA CABIRTA SNOWART VIEITES TERA BRADNICK NUVEIRA PITA JORDAN

JOSÉ MANUEL LADO PÉREZ

GANADERÍA CANABAL

2.100 €

RAMÓN BODELO PICHEL

RODRÍGUEZ PAREDES S.C.

2.250 €

JOSÉ MANUEL LADO PÉREZ

COUQUIÑO S.C.

2.300 €

TOTAL VENDAS

35.950 €

IMPORTE MEDIO

1.997 €

mercada pola explotación Rodríguez Paredes S.C. (Trazo) por 2.250 euros, e Maroñas 467 Xacobeo, que foi para a granxa Canabal (Boqueixón) por 2.150 euros.

Cómpre destacar que Xenética Fontao fixo obsequios á compravenda consistentes en tres doses de Delano e tres de Quixote para cada un dos animais vendidos na poxa.

Algunhas tendas do sector tamén sortearon seis vales de produtos ou servizos entre os compradores.

A organización agradécelles a todas as entidades e casas comerciais a súa colaboración no evento.

STARTVAC VACINA INACTIVADA POLIVALENTE en emulsión inxectable fronte á mamite bovina www.startvac.com

VACINE!

Faga unha inversión rendible na prevención de mamite e acade: Mellor protección fronte á mamite1,2

Máis leite e de mellor calidade1

Maiores beneficios económicos1

1. Andrew Bradley et al. An investigation of the efficacy of a polyvalent mastitis vaccine using different vaccination regimens under field conditions in the United Kingdom. J. Dairy Sci. 2015; 98: 1706–1720 2. Ynte Schukken et al. Efficacy of vaccination on Staphylococcus aureus and coagulase-negative staphylococci intramammary infection dynamics in 2 dairy herds. Journal of Dairy Sci. 2014; 97: 5250- 5264 STARTVAC®, Vacuna inactivada polivalente, mastitis bovina, emulsión inyectable. Composición: Una dosis (2ml) contiene: Sustancias activas: Escherichia coli J5 inactivado > 50 RED60 Staphylococcus aureus (CP8) cepa SP 140 inactivado, expresando Complejo Antigénico Asociado a Exopolisacárido (SAAC) > 50 RED80. Adyuvante: Parafina líquida 18,2 mg. Excipiente: Alcohol bencílico 21 mg.

Indicaciones: para la inmunización de establos de vacas y novillas sanas, en establos de vacas lecheras con problemas de mastitis recurrentes, para reducir la incidencia de mastitis subclínica y la incidencia y gravedad de los signos clínicos de la mastitis clínica causada por Staphylococcus aureus, coliformes y estafilococos coagulasa negativos. Vía de administración: Uso intramuscular Es preferible que las inyecciones se administren alternando los lados del cuello. Dejar que la vacuna alcance una temperatura entre 15 ºC y 25 ºC antes de su administración. Agitar antes de usar.

Posología: administrar una dosis (2ml) por vía intramuscular profunda, en los músculos del cuello, 45 días antes de la fecha prevista de parto. Administrar una segunda dosis 1 mes más tarde (como mínimo 10 días antes del parto). Una tercera dosis debe administrarse 2 meses más tarde. El programa vacunal completo debe repetirse en cada lactación. Reacciones adversas (frecuencia y gravedad): En muy raras ocasiones: Pueden producirse reacciones transitorias locales leves o moderadas después de la administración de una dosis de la vacuna. Principalmente son: hinchazón (hasta 5 cm2 de promedio), que desaparece como máximo en una o dos semanas. En algunos casos, también puede presentarse dolor en el punto de inoculación que remite espontáneamente en un máximo de 4 días. Puede producirse un incremento transitorio de la temperatura corporal de aproximadamente 1 °C, en algunas vacas hasta 2 °C, durante las primeras 24 horas después de la inyección. En algunos animales muy sensibles puede darse el caso de reacciones de tipo anafilácticas. En estas circunstancias, debe administrarse un tratamiento sintomático rápido y apropiado.

Contraindicaciones: Ninguna. Tiempo de espera: Cero días. Precauciones especiales: Todo el rebaño debe ser inmunizado. Solo deben ser inmunizados animales sanos. Precauciones específicas que debe tomar la persona que administre el medicamento veterinario a los animales: Este medicamento veterinario contiene aceite mineral. Su inyección accidental/autoinyección puede provocar dolor agudo e inflamación, en particular si se inyecta en una articulación o un dedo, y en casos excepcionales podría provocar la pérdida del dedo afectado si no se proporciona atención médica urgente. Puede administrarse durante la gestación y la lactancia. Conservar y transportar refrigerado (entre 2 ºC y 8 ºC) y protegido de la luz. No congelar. Para más información consulte el prospecto interno. Presentación: Caja de cartón con 20 viales de 1 dosis. Caja de cartón con 1 vial de 5 dosis. Caja de cartón con 1 vial de 25 dosis. Código ATCvet: QI02 AB. Titular y número de la autorización de comercialización: LABORATORIOS HIPRA, S.A. Avda. la Selva, 135. 17170 Amer (Girona) España. Tel. (972) 430660 – Fax (972) 430661. Números de la autorización de comercialización: EU/2/08/092/003, EU/2/08/092/004, EU/2/08/092/006.Prohibición de venta, dispensación y/o uso: Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Use los medicamentos responsablemente.

Laboratorios Hipra, S.A. Avda. la Selva, 135 17170 Amer (Girona) Spain Tel. (34) 972 43 06 60 Fax: (34) 972 43 06 61 hipra hipra.com www.hipra.com

“ESTOU MOI CONTENTA COS RESULTADOS QUE ESTOU TENDO. DE FEITO AS CÉLULAS VAN Á BAIXA, XA ME PREOCUPA TER TAN POUCAS!” MARÍA DEL CARMEN VAL CAMPO. Socia e presidenta da SAT Veiga da Lama

Localización da explotación: Prevesos, Castro de Rei (Lugo) Anos en funcionamento: desde o ano 2000 N.º socios: cinco (sociedade familiar) Vacas en muxidura: 150

Cales son, segundo a túa opinión, os principais problemas relacionados coa calidade do leite e as perdas económicas que producen as mastites?

Un é o manexo; outro é o muxido, porque se non o fas ben, pois… E despois está a alimentación, que tamén pode repercutir na mamite.

Cando empezaches a vacinar para previr a mastite e que te levou a tomar esta decisión?

Empecei a vacinar haberá ano e medio… E que me levou a vacinar? Pois a técnico da explotación, Mónica, aconselloume que vacinase porque naqueles momentos eu tiña bastante E. coli, e con só salvar unha vaca de E. coli eu cubríame os gastos da vacina, entón miramos a ver, e resultou.

Que pensaches cando che explicaron que existía unha vacina para a prevención da mastite?

Eu non chegaba a crer que fixera o efecto que fixo pero ben, ben. Convénceme.

Que foi o que che chamou a atención do produto e por que decidiches utilizalo?

Decidín probalo porque mo aconsellaron e despois vin que daba resultado e repetín. As vacas parían ben, parían sen ter mamite e ían mellor… Arrancaban ben e non había problemas.

Cales foron os principais beneficios tanto a nivel de calidade de produto como a nivel económico que obtiveches con esta vacinación?

A nivel económico, que non tiven que tratar vacas. E logo está o meu benestar, porque eu poñíame moi nerviosa nada máis ver mamite.

Que lle dirías a unha persoa que non sabe se empezar a vacinar para a prevención de mastite na súa explotación?

Que se arrisque, que funciona, que vai ben e hai resultados. Eu estou moi contenta cos resultados que estou tendo. De feito as células van á baixa, xa me preocupa ter tan poucas! [risas]

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

“NESTA EXPLOTACIÓN POR CADA EURO INVESTIDO NA VACINA AFORRARON EN PERDAS DE MAMITES 6,35 €” Mónica é técnica de Calidade de Leite e Certificación no Centro Veterinario de Meira, que maiormente dá cobertura a explotacións de vacún de leite da zona da Terra Chá. É colexiada no Colexio Oficial de Veterinarios de Lugo, onde teñen un grupo de Calidade de Leite.

Cales son, segundo a túa opinión, os principais problemas relacionados coa calidade do leite e as perdas económicas que producen as mastites?

A calidade de leite é un dos maiores problemas nunha explotación, onde se producen máis perdas, tanto perdas económicas, perdas en produción, nos gastos de tratamentos e no maior traballo que lle dá ao gandeiro cando ten problemas de mamite.

Cando empezaches a vacinar para previr a mastite e que vos levou a tomar esta decisión?

Nesta explotación, en Veiga da Lama, empezamos no ano 2015, sobre abril ou maio, porque, a ver, era unha explotación cun reconto celular en tanque de 120.000150.000 células, que ese non era o problema, pero tiña unha alta incidencia de mamites clínicas e eran colibacilares, polo que decidimos implantar unha pauta de vacinación de Startvac®.

Como reaccionaron cando lles explicaches que existía unha vacina para a prevención da mastite?

Eu expliqueilles que era conveniente implantar unha pauta de vacinación por Startvac® e eles dixéronme que “adiante”. En principio non crían que fosen ter os resultados que tiveron pero, hoxe por hoxe, están moi contentos.

Que foi o que che chamou a atención do produto e por que decidistes utilizalo?

Decidimos usalo porque é unha vacina que cubría os xermes que había nesta explotación, e despois pola presentación, xa que trae tanto unidose coma doses maiores, e adaptábase ben á explotación.

MÓNICA GARCÍA MON Veterinaria

con algunha morte dalgunha vaca, e a partir do seguinte ano houbo 38 casos leves nos que practicamente non se usou antibiótico, algún antiinflamatorio e nada máis.

Que lle dirías a unha persoa que non sabe se empezar a vacinar para a prevención de mastite na súa explotación?

En primeiro lugar, que o consulte co seu técnico de Calidade, xa que non en todas as explotacións é aplicable e, se llo recomenda, que a aplique e que mire nos datos, xa que nos datos das enfermidades, de recontos celulares, de incidencia, de prevalencia… é como realmente ti sabes se é bo ou non, ou sexa, se che funciona ou non che funciona. Por exemplo, nesta explotación fixemos un cálculo dende que se empezou a utilizar a vacina, e por cada euro investido na vacina aforraron en perdas de mamites 6,35 euros.

Cales foron os principais beneficios, tanto a nivel de calidade de produto como a nivel económico, que obtiveches con esta vacinación?

O maior beneficio foi a baixada drástica das mamites clínicas. De feito, no ano anterior a utilizar a vacina tiveron coma uns 90 casos clínicos, e deles 10 graves,

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

La Referencia en Prevención para Salud Animal

34

EXPLOTACIÓN

SAT BANEIRA. CABANA DE BERGANTIÑOS (A CORUÑA)

De esquerda a dereita, Manuel García, Alberto Rama (empregado), Suso Pastoriza e Diego García

APOSTA POLA UNIÓN A PESAR DOS OBSTÁCULOS A SAT Baneira nace do afán de seis gandeiros de Cabana de Bergantiños por mellorar en calidade de vida e ser máis produtivos a través da unión das súas respectivas granxas. A posta en marcha do proxecto estivo marcada por unha serie de dificultades procedentes do plan de ordenación municipal que foron quen de superar con éxito.

Esta explotación xorde da unión de tres pequenas ganderías situadas no concello coruñés de Cabana de Bergantiños. Na súa propiedade participan seis socios: o matrimonio formado por Manuel García Leis e María García Fondo, e o seu fillo Diego; o matrimonio formado por José García Leis e María Luisa Sande Amado, e Suso Pastoriza García. As súas idades oscilan entre os 61 anos de Manuel e os 32 de Diego.

Malia que a constitución da SAT se produciu no ano 2004, ata 2010 víronse na obriga de traballar como sociedade en granxas diferentes debido a que a construción das

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

novas instalacións estivo marcada por algúns atrancos administrativos derivados do plan de ordenación municipal.

Un deses obstáculos foi a porcentaxe de edificabilidade do 10 %, que lles supuxo ter que reunir moito terreo para poder facer as naves coas dimensións que precisaban. A elevada distancia ás casas que había que manter foi outro dos inconvenientes. Porén, as ganas de prosperar destes gandeiros evitaron que desistisen do seu empeño a pesar destas dificultades.

Dous son os obxectivos que os motivaron a unirse: modernizarse para poder aumentar a capacidade produtiva e

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

EXPLOTACIÓN

Vista xeral das instalacións

mellorar en calidade de vida. Seis anos despois do traslado ás instalacións actuais móstranse satisfeitos co acadado neste tempo, sobre todo no concernente ás condicións laborais, posto que agora teñen días libres e períodos vacacionais coma en calquera outra profesión.

Na granxa traballan todos os socios e dous empregados a tempo completo. O rabaño actual ascende a 400 animais, dos que a metade son vacas en muxidura. A media de produción da última campaña, con dous muxidos/día, foi de 11.671 quilos (lactación normalizada a 305 días), cun 3,5 % de graxa e un 3,14 % de proteína. A media actual en tanque (novembro 2016) sitúase nos 36 litros vaca/día, cun 3,5 % de graxa e un 3,36 % de pro-

teína. En canto ao reconto celular, a media dos últimos doce meses foi de 134.000.

O leite véndenllo ao Grupo Leite Río para Leyma Natura.

O recibo do mes de outubro marcou un prezo base de 29 céntimos/kg + 2 céntimos por cantidade +/- calidades e IVE. ALIMENTACIÓN Todas as primíparas e o resto das vacas ata un máximo de seis meses de preñez reciben unha ración de alta produción integrada por 40 kg de silo de millo, 7 kg de silo de herba, 9 kg de bagazo de cervexa, 4,5 kg de penso, 4,5 kg de colza e 0,5 kg de palla. A diferenza das demais, esta ración fana e distribúena dúas veces ao día.

EASY-COVERING

· AHORRO DE HASTA UN 90% EN CIMENTACIÓN

Naves Ganaderas, Almacenes y Cobertizos · MENOR ESTRÉS TÉRMICO Piélagos (Cantabria) Nave para Caballos

Consuegra (Toledo)

º

Nave para Novillas

Gran aislamiento y luminosidad · Ventilaciones Automáticas · Mejores Condiciones internasÊ

Tel. (+34) 985 303 752 – www.easy-covering.com P. de Somonte, c/Mª Glez. La Pondala nº 41, C.P. 33393 Gijón (Asturias) Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

35

36

EXPLOTACIÓN

ESTE ANO INTRODUCIRON A COLZA E O BAGAZO DE CERVEXA NA RACIÓN PARA ABARATAR OS CUSTOS DE ALIMENTACIÓN AO REDUCIR A CANTIDADE DE PENSO

Sala de muxido traseiro de 24 puntos con medidores electrónicos e retiradores automáticos

A ración de alta produción fana e distribúena dúas veces ao día

A limpeza dos patios fana con arrobadeira arrastrada

Unha parte da nave do gando dedícana a almacén de maquinaria e forraxes

Para vacas de baixa produción, as próximas ao secado e os descartes elaboran outra ración que leva 40 kg de silo de millo, 7 kg de silo de herba, 9 kg de bagazo de cervexa, 3,5 kg de penso e 2 kg de colza.

Por outra parte, ás secas e ás xovencas próximas ao parto subminístranlles unha unifeed integrada por 9 kg de palla picada, 8 kg de silo de millo, 3,5 kg de penso e 5 kg de auga.

Tanto a colza coma o bagazo de cervexa decidiron introducilos este ano na ración para abaratar custos ao reducir a cantidade de penso.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

En canto á alimentación da recría, a ración das xovencas adultas (desde os 15 meses ata que pasan ao lote de secas) inclúe 8 kg de silo de herba, 8 kg de silo de millo, 4 kg de bagazo de cervexa e 2,5 kg de palla (ou herba seca). Anteriormente, dos 5 aos 15 meses inxiren 8 kg de silo de millo, 6 kg de silo de herba, 4 kg de bagazo de cervexa, 1,5 kg de palla, 1 kg de penso e 1 kg de colza.

Na primeira etapa, a súa alimentación inclúe penso de arrinque e palla ad libitum a partir da desteta, que lles practican arredor dos dous meses, se ben o penso xa llelo proporcionan antes de suprimirlles o leite.

INSTALACIÓNS E ORGANIZACIÓN DO GANDO O gando alóxase nunha única nave agás a recría desde a desteta ata os quince meses, que teñen repartida nas instalacións antigas, nun raio de cinco quilómetros con respecto ao establo actual. Precisamente, neste último abriron ventás este outono para mellorar a ventilación sen ter que recorrer a métodos artificiais.

A sala de muxido, o tanque e as oficinas están noutra nave en fronte do establo. Cabe destacar a instalación dun termo que quenta a auga coa calor do tanque; posteriormente esa auga emprégana para a limpeza do circuíto e do propio tanque.

Para os animais de produción e para as secas optaron por cubículos de area que acomodan dúas veces ao día e renovan semanalmente. Nos establos vellos, en cambio, a recría dorme en cama quente de palla ata os catro meses e logo pasa a unha zona con parrilla.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

Soluciones Solucionesmodernas modernaspara para proSoluciones modernas parapropro- S fesionales fesionales de de la la cría cría de de terneros terneros fe fesionales de la cría de terneros

Ganar tiempo y flexibilidad

Más prestación

Terneros sanos

Trabajo más ligero

a r a p s a r o d a v o n n i eId as s terneros u s y www.holm-laue.com usted Ganar Ganar tiempo tiempo y y flexibilidad flexibilidad

Más Más prestación prestación

Terneros Terneros sanos sanos

Trabajo Trabajo más más ligero ligero

Reducción de gastos

Reducción Reducción de de gastos gastos

apraara p s s a a r r o o d d a a nonvov IdIedaesaisnin sussutsetrenrenreorsos yy www.holm-laue.com www.holm-laue.com usutsetded

Moorweg 6 • 24784 Westerrönfeld, Alemania • Teléfono: +49 4331 20174 - 0 • Correo electrónico: info@holm-laue.de

Moorweg Moorweg 6 • 24784 6 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania • Teléfono: • Teléfono: +49+49 4331 4331 20174 20174 - 0 •-Correo 0 • Correo electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de

Delegado: Miguel Sá +351 919 028 774 • Distribuido por: Frior 981774500 / Cosmolabor +351 964 139 487

w

38

EXPLOTACIÓN

NA SAT BANEIRA APOSTAN SEMPRE POR TOUROS INCLUÍDOS NAS CAMPAÑAS OFICIAIS DE SEME

A recría permanece en boxes individuais ata a desteta

O leite véndenllo ao Grupo Leite Río para Leyma Natura

Na selección xenética priman a produción sen descoidar patas e ubres

A fosa do xurro ten unha capacidade de 2.430 m3

BASE TERRITORIAL As 130 hectáreas das que dispoñen, a maioría en alugamento, distribúense en varias parcelas nun raio de 10 quilómetros ao redor da explotación.

En 100 cultivan millo e en 35 desas fan rotación con raigrás, do que sacan un corte. Noutras 25 hectáreas teñen pradeira plurianual da que obteñen entre dous e tres cortes cada campaña. Por outra parte, este ano sementaron sorgo nas cinco hectáreas restantes debido ás esixencias da PAC para o pago verde.

Dos traballos agrícolas encárganse eles, excepto da recolección de forraxes, que lle contratan a unha empresa de servizos.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

REPRODUCIÓN E XENÉTICA Ás xovencas practícanlles a primeira inseminación arredor dos 14 meses e fano con seme sexado. Na actualidade, a idade media ao primeiro parto sitúase nos 24,5 meses.

As inseminacións fanas a celo visto, pero se aos 60 días as vacas non tiveron actividade pínchanas para provocárllela.

A media de inseminacións por preñez é de 2 doses para as xovencas e de 2,4 para as vacas.

En 2015, o intervalo medio entre partos foi de 389 días.

A media actual de partos é de tres e a taxa de reposición foi do 30 % nos últimos tres meses.

Na SAT Baneira apostan sempre por touros incluídos nas campañas oficiais de seme. Arredor do 90 % son de Xenética Fontao e o 10 % restante son sementais estranxeiros que utilizan con xovencas. Na selección xenética priman a produción sen descoidar patas e ubres, é dicir, buscan pais equilibrados pero con boas producións. Ultimamente están poñendo o foco nos índices de graxa e proteína debido ás sancións económicas que lles impón a industria se non chegan a uns niveis mínimos.

En cada campaña mercan un abano reducido de touros.

Actualmente están traballando con Julius e Deluxe, ambos xenómicos, aínda que Suso recoñece que prefiren os probados pero que este ano, por temas de consanguinidade, se viron obrigados a optar polos xenómicos. Para seme sexado están empregando doses de Stop e de Barman, e o estranxeiro co que inseminan neste momento é Brewmaster. Dado que a reposición lles chega, tamén utilizan o cruzamento industrial para as femias das que non lles interesa a descendencia.

A media ICO da explotación é de 2.054 puntos e a última cualificación morfolóxica foi de 79,2.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

ORDEÑO SUAVE, RÁPIDO Y COMPLETO

SISTEMAS

DE

ORDEÑO I

SISTEMAS

DE

CONTROL Y

MONITORIZACIÓN

HIGIENE Y DESINFECCIÓN I SISTEMAS DE CUIDADO DE PEZUÑAS I SISTEMAS DE

T

FRÍO I ACCESORIOS Y REPUESTOS DE GRANJA I AUTOMATIZACIÓN Y GESTIÓN

BouMatic.com

ly,

www.boumatic.com

G e nt

BouMatic

ROBOT LELY ASTRONAUT. O LABORATORIO A BORDO O informe 10 é un exemplo de eficacia da xestión da información do sistema Lely, xa que permite actuar rapidamente sobre as vacas que realmente o necesitan. Este informe é o máis importante a visualizar cada mañá. Resolver os problemas de saúde de maneira rápida supón un aforro moi importante en medicamentos e perdas de produción.

INTRODUCIÓN Varias veces expresamos neste medio os beneficios que achega o robot Lely desde o punto de vista empresarial: máis muxidos por vaca e día, menos man de obra e máis eficacia na repartición do concentrado. Estes factores son os máis influentes de cara a rendibilizar a máquina.

Neste artigo daremos unha visión máis técnica do traballo co robot: o manexo dos problemas de saúde. Imos ver como o sistema Lely nos axuda ante estes problemas.

A REDE DE SENSORES E O MODELO DE ROBOT Alguén pode pensar que o que comentamos neste artigo só está dispoñible para o último modelo de robot e non é así. Calquera robot Lely fabricado en 2006 ou posteriormente, de modelo A3 ou A4, pode ser actualizado cos últimos sensores, ao mesmo nivel que un Lely recentemente saído de fábrica.

Se vostede quere, agora mesmo pode adquirir para a súa granxa un robot Lely A3 con todas as prestacións posibles por 85.000 €, e teña a completa seguridade de que está a mercar a mellor máquina de muxido do mundo.

O equipo Lely en Galicia desde Outeiro de Rei deséxalles unhas felices festas e un bo ano 2017.

A REDE DE SENSORES DO LELY ASTRONAUT Os sensores son os dispositivos que ten o robot para proporcionarnos información: condutividade, temperatura, graxa, proteína, produción e células somáticas do leite, peso, minutos de ruminación, actividade, visitas da vaca ao robot. O sistema presta especial atención cando os parámetros anteriores varían significativamente.

Toda esta información solta non é eficaz. Fai falta procesala, establecer a interrelación entre os parámetros e mostrarlla ao gandeiro dunha forma clara e útil para que el, rapidamente, poida actuar. Este papel xógao o algoritmo desenvolvido por Lely, cuxo resultado final se pode apreciar no informe 10 “Atencións de Saúde”.

O INFORME 10 “ATENCIÓNS DE SAÚDE” O informe 10 combina a información de todos os sensores dispoñibles no robot para identificar as vacas que necesitan atención por parte do gandeiro. Isto xa estaba dispoñible na versión para móbil (T4C inHerd) e agora tamén para o ordenador na última versión do software (T4C 3.6).

O algoritmo utilizado dalle unha cualificación a cada atención (a máis nota, máis gravidade) e preséntaas ordenadas de máis a menos graves. Para cada atención móstrase a variación dos parámetros máis significativos.

No exemplo real da figura pódese apreciar un pase viral que está a sufrir a granxa neste momento e que se manifesta cunha baixada da ruminación (as vacas perden apetito) e cunha caída da produción.

A vaca 700 Alanis Xacobeo tivo un mal comezo de parto cunha retención de placenta que se compricou agora cunha mamite no dianteiro esquerdo. A vaca ten febre.

Este informe é un exemplo da filosofía de Lely: proporcionarlle ao gandeiro a información que realmente necesita no momento de actuar sobre o animal.

ES14001-D

A innovación ao servizo da gandería

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes.

Lely garante que só técnicos certificados interveñen no voso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE. www.lely.com

ES14001-DE-advertisement-Frisona Espanola-210x297-TL.indd 1

innovators in agriculture

31-Jan-14 09:19:30

42

MANEXO

A EFICIENCIA NA PRODUCIÓN DE FORRAXES, NA RECRÍA E NAS VACAS

SECAS, EN TRANSICIÓN E EN LACTACIÓN

Presento un breve resumo sobre estes puntos clave (forraxes, recría e vacas secas, en transición e en lactación), nos que tivemos que mellorar co fin de aumentar a eficiencia técnica e económica na nosa granxa, así como sobre outros nos que, sen dúbida, teremos que continuar mellorando.

Javier López Sales manager Kemin Animal Nutrition and Health EMENA

INTRODUCIÓN Ao longo do último lustro vivimos na gandería de leite o período con menor marxe económica para as explotacións.

Presentáronsenos dúas circunstancias negativas: por unha banda, os baixos prezos pagados polo leite e, pola outra, en determinados momentos, o alto prezo dos inputs necesarios para a produción (combustibles, materias primas para alimentación, fertilizantes…).

Ante esta conxuntura non nos quedou máis remedio que mellorar a nosa eficiencia técnica e económica na produción de leite e baixo o meu punto de vista dou fe de que na maioría dos casos así foi.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

EFICIENCIA NA PRODUCIÓN DE FORRAXES A produción de forraxes de calidade e a un prezo razoable é un dos apartados máis transcendentais nos custos de alimentación do vacún leiteiro. Habitualmente atopámonos no campo coa afirmación de que a maior cantidade de forraxe propia, menores custos de alimentación. En non poucas ocasións esta percepción non é certa por dous motivos: 1. A miúdo non temos ben calculados os custos das forraxes, ben porque non levamos unha contabilidade de todos os gastos imputables á forraxe e, sobre todo, porque non somos capaces de saber con exactitude os rendementos. Sen esta última premisa é imposible calcular o custo deste por tonelada e, moito menos, por tonelada de materia seca.

Na maioría das ocasións os rendementos son supostos e distan bastante dos reais. En contadas ocasións o granxeiro apunta diariamente o quilogramo de cada ingrediente que se bota no carro, dato imprescindible para o devandito cálculo.

MANEXO

2. Noutras ocasións, aínda conseguindo unha forraxe a bo prezo, causas nutritivas (por ex., dixestibilidade) fan que os rendementos zootécnicos dos animais alimentados coas devanditas forraxes decrezan, co cal, o que nun primeiro momento podería parecer un aforro, se acaba convertendo nunha baixada dos ingresos maior.

Deberiamos facer fincapé neste apartado tamén nos aspectos microbiolóxicos e de conservación das forraxes, algo que non se ten tan en conta como sería conveniente.

Xeralmente fixámonos moito nos parámetros químicos dunha forraxe, descoidando a conservación e as condicións microbiolóxicas coas que chega ao presebe. Para unha boa conservación debemos ser extremadamente coidadosos en varios puntos: Ensilar a forraxe no momento óptimo e cunha climatoloxía adecuada: se a forraxe entra moi seca, a súa compactación será máis difícil, polo que dentro da masa de silo quedará máis osíxeno e proliferarán fermentacións indesexables. Tamén debemos ter coidado –especialmente en ensilados de herba– de non meter terra no silo ao segar, acondicionar ou nas rodas dos tractores.

Boas prácticas no momento de recheo dos silos: é importante ter unhas instalacións que nos permitan que a forraxe entre nunhas condicións “hixiénicas” óptimas e que nos permitan realizar unha boa compactación.

Este último apartado é de vital importancia. Ademais, debemos realizar un recheo rápido e un selado do silo correcto, poñendo barreiras cada certo espazo para evitar a circulación de aire no caso de rotura do plástico ou no momento da extracción. Debemos considerar a implementación de conservantes químicos e inoculantes biolóxicos, a condición de que as prácticas sexan as adecuadas; en caso contrario non nos servirán de axuda. Estes aditivos non corrixen malas praxes, simplemente son ferramentas válidas se se realizou un bo labor de ensilado.

BEWI-SAN®

Prevent C

Destete seguro sin medicación (ej. Criptosporidia)

Distribuidor para España y Portugal: Group Wiki | Tlfo. +34 972 447 857 bewi@wikigroup.es | www.wikigroup.es

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

43

44

MANEXO

A CARACTERÍSTICA MÁIS IMPORTANTE PARA O VACÚN LEITEIRO DE ALTA PRODUCIÓN É A DIXESTIBILIDADE, XA QUE, COAS INXESTIÓNS TAN ALTAS QUE TEÑEN HOXE OS ANIMAIS, O TEMPO DE PERMANENCIA NO TRACTO DIXESTIVO É MENOR

Na táboa 1 vemos como varía o custo por t de materia seca (m.s.) en función dos rendementos e tamén en función da nosa eficiencia no proceso de conservado da masa ensilada.

Táboa 1 MILLO

A extracción: é bastante frecuente atoparse con fermentacións secundarias no momento da extracción por un manexo inadecuado da fronte do silo. Como diciamos no apartado anterior, debemos poñer barreiras seladoras que nos impidan a circulación de osíxeno. Así mesmo, debemos dimensionar a fronte de ataque tendo en conta a cantidade diaria a consumir e debemos manipular a forraxe na extracción con utensilios que non movan a masa forraxeira permitindo a entrada de aire e, en ningún caso, deixar forraxe movida para o día seguinte.

A calidade química das forraxes: é habitual atoparnos con valoracións súas pola porcentaxe de proteína no caso dos silos de herba e pola porcentaxe de amidón no caso dos silos de millo. Na miña opinión, estes dous aspectos, sen deixar de ser importantes, non son as principais calidades que definen a calidade dunha forraxe. A característica máis importante para o vacún leiteiro de alta produción é a dixestibilidade, xa que coas inxestións tan altas que teñen hoxe os animais, o tempo de permanencia no tracto dixestivo é menor e o factor de dixestibilidade é crucial.

Unha vez conseguida unha forraxe de calidade e cunha conservación adecuada, enfrontámonos ao seguinte reto: as forraxes propias deben ser rendibles economicamente.

Como diciamos ao comezo deste apartado, para saber os custos dunha forraxe é imprescindible a anotación de todos os gastos e saber exactamente a cantidade da devandita forraxe que chega ao presebe diariamente. A rendibilidade económica dunha forraxe depende por completo do rendemento da colleita e da calidade desta. Os gastos das forraxes son bastante constantes e sitúanse sobre os 1.300 €/ha no caso do millo e sobre os 700 €/ha no caso da herba.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Custo por ha (metido no silo e tapado) Rendemento (t m.s./ha)

1.300 €/t m.s.

8% diminucións

15 % diminucións

8

163

177

191

9

144

157

170

10

130

141

153

11

118

128

139

12

108

118

127

13

100

109

118

14

93

101

109

15

87

94

102

HERBA Custo por ha (metido no silo e tapado) Rendemento (t m.s./ha)

700 €/t m.s.

8% diminucións

15 % diminucións

3

233

254

275

4

175

190

206

5

140

152

165

6

117

127

137

7

100

109

118

8

88

95

103

Poñemos por caso unha explotación media con 100 vacas en muxido que produza 1.000.000 de litros anuais. Supoñendo que esta granxa ensile unhas 400 t de materia seca de millo, a diferenza de ter 10 t m.s./ha a ter 14 t m.s./ha é de 14.800 €/ano. Ademais, gustaríame apuntar a importancia de ser eficientes no conservado do silo, xa que, no caso anteriormente citado, a diferenza de ter unhas diminucións do 8 % ao 15 % supoñen 3.600 €/ano. Cabe indicar que neste apartado poñemos como obxectivo o 8 %, xa que o consideramos un limiar dificilmente mellorable, pero debemos ter en conta que a maioría de nós superamos amplamente o 15 % de diminucións + perdas.

No caso do ensilado de herba e poñendo como exemplo a mesma explotación media anterior supoñamos que recolle unhas 200 t de m.s. Neste caso, a diferenza económica de ter un rendemento de 4 t de m.s. a 5 t de m.s. suporanos uns 7.000 €/ano. Así mesmo, se logramos ter unhas perdas do 8 % en lugar do 15 % suporanos ao redor de 2.400 €/ ano. Debemos ter en conta que neste exemplo puxen dúas situacións extremas para facer ver a importancia económica que ten a eficiencia na produción de forraxes. Na situación anteriormente descrita a diferenza é de 27.800 €, o que supón 2,7cts. de euro en litro de leite.

A modo de resumo, cómpre lembrar que os rendementos nos condicionan en gran medida a rendibilidade dunha forraxe, pero tamén debemos ter en conta o seu valor nutritivo, xa que o limiar de rendibilidade dunha forraxe vén determinada por esta característica.

46

MANEXO

O FEITO DE QUE UN ANIMAL ABANDONE O ESTABLO NO INICIO DA LACTACIÓN É DRAMÁTICO PARA OS RESULTADOS ECONÓMICOS, XA QUE SE VAI DESPOIS DE ESTAR IMPRODUTIVA DURANTE 45-60 DÍAS E NO MOMENTO NO QUE COMEZARÍA A PRODUCIR PARA AMORTIZAR O DEVANDITO DESEMBOLSO

EFICIENCIA NA RECRÍA A forma na que levemos a cabo a nosa recría non só pode ser un factor de éxito ou de fracaso económico no presente; ademais, pode condicionarnos gravemente para o futuro.

Resulta habitual escoitar comentarios do estilo “a min as xovencas cústanme tanto diñeiro ao día”. Esa expresión non nos di nada; de nada nos serve que nos custe pouco por día se levamos o animal a parir cunha idade moi tardía ou cun desenvolvemento inadecuado. Debemos procurar desenvolvementos que nos leven a xovenca ao parto canto antes e cun desenvolvemento e cunhas condicións sanitarias idóneas. Non debemos considerar a recría como un gasto, en realidade é un investimento. De feito, é o investimento no capital máis importante que pode ter unha gandería de leite: vacas saudables e ben criadas. Non é infrecuente atoparse granxas que invisten un gran capital na mellora xenética do gando, comprando seme de excelente calidade para mellorar o valor xenético do rabaño e desbaratan ese potencial xenético cunha deficiente crianza do gando. Na miña opinión existen moitos gandeiros que lle dan máis importancia ao xenotipo que ao fenotipo. Unha xata cun alto valor xenético, se non é alimentada e manexada correctamente, converterase nunha vaca mediocre. Simplemente vou expresar isto mediante un exemplo: existen diversos traballos publicados sobre a calidade do encalostrado que demostran que xatas con mellor encalostrado teñen maior ganancia de peso predesteta, un aumento de inxestión posdesteta, unha mellor eficiencia de alimentación e, cando xa se converten en vacas, unha taxa de supervivencia á segunda lactación (12 %) e unha maior produción de leite nas dúas primeiras lactacións (1.027 kg).

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Tamén debemos ter en conta o número de cabezas de recría en función da idade ao primeiro parto: Táboa 2. Efecto da idade ao primeiro parto e da taxa de reposición sobre o número de reemprazos necesarios para manter unha cabana de 100 vacas Idade ao primeiro parto (meses) Reposición %

22

24

26

28

30

32

34

36

20

40

44

48

51

55

59

62

66

22

44

48

52

56

61

65

69

73

24

48

53

57

62

66

70

75

79

26

52

57

62

67

72

76

81

86

28

56

62

67

72

77

82

87

92

30

61

66

72

77

82

88

94

99

32

66

70

76

88

94

100

106

34

69

75

81

94

100

106

112

87

Na táboa 2 vemos como de levar as xatas ao parto con 24 meses a levalas con 28 meses (supoñendo unha taxa de reposición do 26 %) necesitariamos 10 xovencas menos, o que nos suporía anualmente uns 10.000 €. Isto na granxa que comentabamos de 100 vacas e 1.000.000 de litros supón 1,6 cts. de euro por litro de leite.

® ® SMARTAMINE SMARTAMINE M ®®M SMARTAMINE SMARTAMINE SMARTAMINE MM ® ® MetaSMART MetaSMART ®® MetaSMART MetaSMART MetaSMART LysiGEM LysiGEM LysiGEM LysiGEM LysiGEM CholiPEARL CholiPEARL CholiPEARL CholiPEARL CholiPEARL TOXFIN TOXFIN TOXFIN TOXFIN TOXFIN MUCHAS MUCHAS COSAS COSAS ESTÁN MUCHAS MUCHAS MUCHASCOSAS COSAS COSASESTÁN ESTÁN ESTÁN ESTÁN CAMBIANDO CAMBIANDO EN ENENLA LA LA CAMBIANDO CAMBIANDO CAMBIANDOEN LA PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN DE DEDELECHE, LECHE, LECHE, PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN PRODUCCIÓNDE LECHE, LECHE, NO NO SOLO SOLO ESTO...

ESTO...

NO NONO SOLO SOLO SOLOESTO...

ESTO...

ESTO...

TM TM TM TM TM

TM TM TM TM TM

TM TM TM TM

LaLa nutrición nutrición lechera lechera está está evolucionando evolucionando La La nutrición Lanutrición nutrición lechera lecheraestá estáestá evolucionando evolucionando evolucionando rápidamente. rápidamente.

Lalechera producción, producción, yayano noes esel el único único rápidamente. rápidamente. rápidamente.

La La producción, producción, La producción, ya no ya no es es el es el único el único objetivo, objetivo, otros otros objetivos objetivos como comolalasalud saludy único yla la objetivo, objetivo, objetivo, otros otros otros objetivos objetivos objetivos como como la salud la salud salud yy layla la fertilidad fertilidad de de los los animales, animales, ooelcomo elmedio medio ambiente ambiente fertilidad fertilidad fertilidad dede los de losanimales, los animales, animales, oo elo medio medio el medio ambiente ambiente ambiente sese vuelven vuelven igual igual de importantes. importantes. sese vuelven vuelven se vuelven igual igual igual de deimportantes. importantes. de importantes.

Las Laspalabras palabras claves claves en enla laactualidad actualidad son: son: Las Las palabras palabras claves claves claves en enla la enactualidad actualidad la actualidad son: son: son: • Las • palabras Optimización Optimización •• •• •• ••

Optimización •Optimización Optimización Eficiencia Eficiencia Eficiencia •Eficiencia Eficiencia Ahorro Ahorro de de costes costes

•• •• •• ••

Ahorro •Ahorro Ahorro de decostes costes de costes Rendimiento Rendimiento Rendimiento •Rendimiento Rendimiento Calidad Calidad

•• •• •• ••

Calidad •Calidad Calidad Fertilidad Fertilidad Fertilidad •Fertilidad Fertilidad Salud Salud

• • Salud •Salud Salud • • Medioambiente Medioambiente • • Medioambiente •Medioambiente Medioambiente Estas Estaspalabras palabras deben deben formar formarparte partededenuestro nuestro Estas Estas Estas palabras palabras palabras deben deben deben formar formar formar parte parte de de de nuestro nuestro nuestro idioma idioma yyser ser nuestra nuestra meta. meta. idioma idioma idioma y yser ser ynuestra ser nuestra nuestra meta. meta. meta.

Kemin Kemin pretende pretende proporcionar proporcionar una una nueva nueva Kemin Kemin Kemin pretende pretende pretende proporcionar proporcionar proporcionar una una una nueva nueva nueva visión visión de de la la nutrición, nutrición, yy para paraello ellotenemos tenemos visión visión visión de de la de la nutrición, la nutrición, nutrición, yser y para ysus para ello elloello tenemos tenemos tenemos como como principal principal objetivo objetivo ser sus colaboradores. colaboradores. como como como principal principal principal objetivo objetivo ser ser ser sus sus colaboradores. colaboradores. colaboradores.

Buscamos Buscamos una unaobjetivo producción producción sostenible sostenible aa la la vezvez Buscamos Buscamos Buscamos una unauna producción producción producción sostenible sostenible sostenible aa lala auna vez la vez vez que que competitiva, competitiva, que que tenga tengacomo como resultado resultado una que que competitiva, que competitiva, competitiva, que que que tenga tenga tenga como como como resultado resultado resultado una una una alimentación alimentación más más eficiente eficienteyyrentable. rentable. alimentación alimentación alimentación más másmás eficiente eficiente eficiente yy rentable. rentable. y rentable.

Revise Revise sussus dietas, dietas, Kemin Kemin puede puede ayudarle. ayudarle.

Revise Revise Revise sus sus sus dietas, dietas, dietas, Kemin Kemin Kemin puede puede puede ayudarle. ayudarle. ayudarle.

Kemin Kemin Ibérica Ibérica Tel Tel 977 25 977 4125 8841 88 Kemin Kemin Kemin Ibérica Ibérica Ibérica TelTel Tel 977977 977 25 25 41 41 88 88 88

® ® ©© Kemin Kemin Industries, Industries,Inc. Inc.and and its group groupofofcompanies companies 2016.

2016.

AllAll rights rights reserved. reserved. ® ™ ® Trademarks ™ Trademarks of Kemin of Kemin Industries, Industries, Inc., U.S.A. Inc.,MetaSmart U.S.A. MetaSmart is a Trademark is a Trademark of Adisseo France of Adisseo S.A.S.France S.A.S. ® ® © Kemin © Kemin © Industries, Kemin Industries, Industries, Inc. Inc. and and Inc. itsitsgroup and group itsof group ofcompanies companies of companies 2016.

2016. 2016.

All rights rights All rights reserved. reserved. reserved. ® ®™™Trademarks ®Trademarks ™ Trademarks of of Kemin Kemin of Kemin Industries, Industries, Industries, Inc.,Inc., U.S.A. Inc., U.S.A. U.S.A. MetaSmart MetaSmart MetaSmart is a®Trademark isisaa Trademark Trademark of Adisseo of of Adisseo Adisseo FranceFrance France S.A.S.S.A.S. S.A.S.

2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd1 1

08/02/16 17:23 08/02/16 17:23

2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 1 1 1

08/02/16 08/02/16 08/02/16 17:2317:23 17:23

48

MANEXO

O MÁIS RENDIBLE É QUE A VACA NOS PRODUZA MOITO LEITE E RICO NOS COMPOÑENTES QUE PRIMA A INDUSTRIA (GRAXA + PROTEÍNA)

EFICIENCIA NAS VACAS SECAS E EN TRANSICIÓN A esta etapa crucial do ciclo produtivo do gando vacún leiteiro, a miúdo unha etapa “improdutiva”, non lle damos a importancia que ten. Debemos considerar a fase seca como a primeira fase da seguinte lactación. De como manexemos o gando nesta fase dependerán en gran medida os rendementos na lactación posterior e a permanencia das vacas no establo. Non esquezamos que un 25 % das vacas abandona a granxa nos primeiros 60 días de lactación e que o 75 % das patoloxías ocorren neses días. O feito de que un animal abandone o establo no inicio da lactación é dramático para os resultados económicos, xa que se vai despois de estar improdutiva durante 45-60 días e no momento no que comezaría a producir para amortizar o devandito desembolso. Así mesmo, quixera desterrar o mito de que as vacas duran menos por producir moito leite; como vimos, unha gran porcentaxe dos animais abandonan a granxa no período de posparto. O feito de non ter moitas baixas é clave na rendibilidade da explotación e a porcentaxe de baixas redúcese cun bo manexo na fase seca e de transición. Ademais de ter menos baixas, os animais darán máis leite na seguinte lactación.

Para ter éxito nesta fase é crucial un bo manexo do gando, baseado principalmente nun excelente cow confort, unha alimentación adecuada, un manexo de lotes exquisito e unha grande atención nos momentos cruciais (última semana antes do parto e unha semana posterior):

Cow confort: debemos proporcionarlles ás vacas secas e en preparto un ambiente confortable, limpo, seco e con ventilación, e evitar o amoreamento (nunca exceder o 80 %).

Alimentación: facilitarase unha dieta equilibrada e ad libitum. Nunca se debe exceder o 80 % de ocupación na cornadiza para que todos os animais teñan un bo acceso.

Vixiarase a inxestión de materia seca (deberemos observar que todas as vacas comen). É importante ser especialmente vixiante coas vacas máis próximas ao parto, que por razóns AFRIGA ANO XXII - Nº 126

biolóxicas diminúen de maneira natural a súa inxestión. É de vital importancia que as vacas manteñan unha boa inxestión antes do parto que nos evite a mobilización de graxa, a cal terá un efecto tremendamente negativo nos trastornos metabólicos que se dan no posparto. Debemos garantir que os animais acceden a auga de calidade e en cantidades suficientes proporcionando os centímetros lineais de bebedoiro por animal suficientes e a colocación destes nos lugares apropiados.

Manexo de lotes: cada vez atopámonos con máis publicacións que fan énfase no comportamento social do gando vacún. É por iso que debemos xestionar adecuadamente (dentro das posibilidades de cada granxa).

EFICIENCIA EN LACTACIÓN Neste apartado entraremos de forma moi resumida, xa que creo que é no que máis nos centramos habitualmente e no que máis se mellorou nos últimos anos. Gran parte da marxe de mellora vén condicionada polo exposto nos anteriores epígrafes. En xeral, debemos adaptarnos a que gran parte do bo e do malo que nos ocorre nesta fase vén determinada por todo o mencionado anteriormente.

Un aspecto no que si debemos mellorar é na política de descartes de gando. Con moita frecuencia nas granxas atopamos animais cuxa rendibilidade é escasa, cando non negativa, e que, ademais, poden estar a condicionar a rendibilidade dos demais individuos do rabaño. Debemos procurar que o índice de conversión de litros corrixidos por quilogramo de materia seca inxerida supere o 1,5. Para iso debemos ter animais en perfecto estado para producir leite.

Moi ligado a este parámetro está o de “ingreso sobre alimento”, que é o índice clave para entender a rendibilidade dunha explotación. O ingreso sobre alimento calcúlase a partir do diñeiro que nos deixa a produción dunha vaca ao día (leite + graxa + proteína) menos o que custa o seu alimento. Nesta diferenza o factor clave é o diñeiro que a vaca nos produce, xa que sempre podemos interferir moito máis que no custo de alimentación. O máis rendible é que a vaca nos produza moito leite e rico nos compoñentes que prima a industria (graxa + proteína).

TUBIO ROMERO

SIEMPRE A LA VANGUARDIA DE LA TECNOLOGÍA GANADERA

Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – A Coruña - Telf.: 981 805 112 importlait@importlait.com - www.importlait.com Delegación en Ordes: Rúa da Feira, 14 baixo 15690 Ordes (A Coruña) Telf.: 981 682 419

El único arrimador del mercado que no compacta la comida

Arrimador instalado en ganadería Manuel Candamio de Irixoa (A Coruña)

SAN CRISTÓBAL MONTERROSO, S.L.

SAYCA AUTOMATIZACIÓN

Avda. Pontevedra, nº 59 - Monterroso 27.560 Lugo - Telf.: 982 377 103

C/ Domingo Fontán nº. 4 28028 Madrid - Tel: 034 645 81 11 82

THE

ESPACIO CETOSIS. TODO LO QUE HAY QUE SABER

espaciocetosis.com

TAPIA HOSPITAL VETERINARIO

Tapia de Casariego (Asturias)

“LOS GANADEROS TAMBIÉN TIENEN QUE DARSE CUENTA DE QUE LA PREVENCIÓN LES VA A APORTAR MUCHOS MÁS BENEFICIOS QUE ANDAR APAGANDO FUEGOS” Nos dirigimos a vosotros con el fin de avanzar en el conocimiento sobre el control de la cetosis. ¿Podríais hablar un poco del tipo de granjas que tienen vuestros clientes y las recomendaciones de manejo que dais desde vuestro equipo veterinario?

[Belén López]: No son explotaciones muy grandes, suele haber una media de 50-60 animales en ordeño. Hay ganaderías más grandes, pero esa es la media. Suelen ser explotaciones familiares y, aunque hay ganaderías bastante punteras, normalmente les pasa lo que a todas, que van un poco atropelladas en cuestión de espacio, de manejo, de todo eso... Las recomendaciones son las básicas, hacer una buena separación de lotes, recría, posparto, preparto,

leche... Pero no siempre es posible; en función de las posibilidades del ganadero el preparto se superpone con el parto y el posparto, y las grandes desatendidas, que son las secas y la recría.

En general, tratamos de que la gente haga lotes y los diferencie una vez que los tiene hechos.

Si vosotros tuvieseis que erradicar una patología o un cuadro clínico, ¿cuál creéis que sería el principal escollo para aumentar la producción?

[José Portela]: Van todos encadenados, es decir, esa vaca gorda, retención placentaria, cetosis, cuajar, mamitis colibacilar... Va un poco todo encadenado.

Veo que habéis desarrollado algún programa de monitorización para evaluar el porcentaje de vacas afectadas por cetosis, ¿podéis describirlo?

[José Portela]: Cuando vamos a hacer el sistema reproductivo, es decir, la visita quincenal o semanal, dependiendo de la explotación, hacemos un control posparto y eso incluye todos los problemas del periparto, es decir, retención placentaria, cetosis... porque es el comienzo de lactación, entonces ahí es donde atacamos.

[Iván Santos]: Llevamos todos los animales a la semana o cada quince días, depende la visita, como decía José antes, y les hacemos un análisis de BHBA en sangre.

JOSÉ LUIS GARCÍA GAYOL Ganadería Porta (Tapia de Casariego, Asturias) ¿Qué porcentaje de incidencia de cetosis creéis que tenéis en vuestros rebaños?

[José Portela]: Eso depende de la explotación...

[Iván Santos]: Yo te puedo decir de una que tiene hasta el 70 % casi seguro hasta otras que no tienen casi nada.

[Alejandro Suárez]: Otras hasta 1-2 %.

[Iván Santos]: Pero se ve mucha diferencia en la gente que hace ración de secas o que tiene las secas bien; hay mucha menos cetosis que en ganaderos que no tienen a lo mejor lote de secas o que no hacen carro, les dan pienso, les dan maíz...

[Iván Santos]: Los riesgos más importantes que vemos en el tema de cetosis son, sobre todo, vacas que tardan en quedar preñadas y en el manejo de las secas, que muchas veces es bastante deficiente en cuanto a espacio, alimentación, el tema del preparto, que no se hace el preparto... Esos son los riegos principales. ¿Cómo valoráis las consecuencias de la cetosis entre vuestros clientes?

[Belén López]: Empeora la salud del rebaño bastante, sobre todo casos de cetosis subclínicas que no se tratan en su momento empeoran la salud del rebaño, generan cojeras, cuajares...

[Iván Santos]: Es difícil de medir, pero sí que hay pérdidas en cuanto a producción, en cuanto a reproductivo...

[Alejandro Suárez]: En todos los campos...

Más allá de las pérdidas económicas, ¿creéis que les afecta a los ganaderos tener mucha incidencia de cetosis y las patologías asociadas a su día a día en el trabajo?

[Belén López]: Yo creo que ellos no saben lo que les afecta, pero sí les afecta tener vacas que no empreñan. El ánimo general de trabajo empeora cuando tú tienes problemas reproductivos, cuando hay vacas cojas, cuando hay malos cuajares, cuando hay metritis... a pesar del ambiente que se vive ahora, que es malo, si las cosas van bien en el rebaño, ellos se encuentran mejor.

[José Portela]: Una mamitis la ves. En cambio, como [la cetosis] está a la sombra y va despacio...

Desde un punto de vista profesional, ¿cómo os afectaría que en las granjas en las que trabajáis el problema de la cetosis estuviese controlado?

[José Portela]: A nivel reproductivo podríamos ver que tiene influencia...

[Belén López] Viviríamos mejor, sería más desahogado todo.

[José Barcia]: El que tenga el propósito de arreglarlo y medios, lo arregla, y el que no, no lo va a arreglar nunca. Yo creo que son granjas endémicas, que la que tiene cetosis, tiene cetosis; la que tiene cólicos, tiene cólicos... Al final, es el manejo y es el ganadero el que lleva ese establo a esa patología o a esa clínica, y no hay mucho más.

[José Portela]: Porque a todos se les cuenta lo mismo, pero hay gente que hace las cosas bien, otros tienen alimentos buenos, otros siempre los tienen mal...

Vacas en ordeño: 87 Animales en total: 172

“SI LA VACA ARRANCA BIEN Y NO TIENE PROBLEMAS, LA TRANQUILIDAD DEL GANADERO ES ABSOLUTA” ¿Cómo ves el sector actualmente?

El momento que estamos pasando no es el mejor de todos, pero bueno, suponemos que las cosas tendrán que cambiar algo, ¿no? Esperemos que los picos de sierra empiecen a funcionar en algún momento. Ahora estamos en el pico bajo, esperemos que llegue el pico alto. ¿Cuáles son los principales desafíos para ti como empresario de producción de leche en los próximos años?

Lo primero, intentar ser competitivo. Y lo segundo, llegar a un límite que me permita vivir dignamente de la ganadería, a mí y a la familia. ¿Cómo es la organización del ganado en tu granja?

Los animales los tenemos en tres sitios. En la nave principal están las vacas de leche; en las instalaciones antiguas, la recría, y después tenemos otra nave alquilada en un pueblo cercano, donde tengo las novillas preñadas. El sistema de producción es un lote único, y ahora, con la instalación nueva, estamos intentando hacer un poco de preparto en cama caliente y después, desde que las tenemos arrancadas, las pasamos al lote único. ¿Nos puedes hablar un poco del manejo de los animales desde el momento del secado hasta el siguiente pico de lactación?

Secamos las vacas y las pasamos al lote de secas. Ahí están comiendo una ración de secas y, desde que llega el momento del parto, las ponemos en cama caliente, donde las tenemos mientras que no vemos que están aptas para pasar al lote de producción. Las tenemos ahí, vigilándolas, un poco controladas en el sentido de que hacemos una revisión posparto, y entonces el veterinario es el que nos indica cuando la vaca está bien para pasar al lote de producción. ¿Cuáles son los principales retos sanitarios a los que se enfrenta su explotación?

Para mí el principal es la sanidad en los pies, es el punto que quizás tengo más débil ahora. Después podemos hablar de algunos problemas de cetosis que estamos intentando corregir y, como no, y creo que es el caballo de batalla de todos, el reproductivo, es decir, intentar que las vacas se queden preñadas lo antes posible. ¿Consideras la cetosis como un problema de fondo de todo lo demás?

Sí, desde luego que sí. ¿Has desarollado algún programa de monitorización para evaluar el porcentaje de vacas afectadas por cetosis en el posparto?

Sí. Hacemos semanalmente una revisión posparto y ahí es donde miramos la cetosis en sangre e intentamos controlar un poco todo el tema. Muestreamos las vacas recién paridas a la semana del parto.

[Belén López]: Al final es una cuestión de salud general. Cuando está bien todo no hay problemas. Te puedes preocupar de otras cosas, de que empreñen en plazo, de que... Siempre va a haber patologías, pero hay una serie de cosas que sí que facilitan que todo vaya mucho mejor.

¿Cómo valorarías las consecuencias de la cetosis en tu explotación?

Desde luego, la económica es la primera. Después de la económica, lógicamente es la tranquilidad. Si la vaca arranca bien y no tiene problemas, la tranquilidad del ganadero es absoluta. Eso está claro.

[Belén López]: Hay que cambiar la mentalidad de ellos [los ganaderos] y la nuestra también. Yo creo que todo va enfocado más a una labor preventiva. Ellos también tienen que darse cuenta de que la prevención les va a aportar muchos más beneficios que andar apagando fuegos. Y una confianza importante en su técnico o en la persona que ayude a llevar su ganadería.

¿Qué supondría para ti tener totalmente controlada esta patología?

En el tema económico, si la vaca arranca bien es leche que no se pierde, leche que va al tanque y que percibimos. Y después está la tranquilidad, es decir, si tenemos problemas de cetosis, lo que nos va a pasar es que tendremos que estar medicando más a los animales, lo que genera más problemas, más estrés para las vacas, más estrés para el empleado, más estrés para nosotros...

“The Vital 90™ Days” es el periodo crítico que abarca desde dos meses antes hasta un mes después del parto. Del éxito de la transición durante “The Vital 90™ Days” dependerá la capacidad de la vaca para afrontar las demás fases de la lactación.

Elanco, Keto-test, The Vital 90 y la barra diagonal son marcas registradas propiedad de Eli Lilly and Company, sus filiales o afiliados, o bien autorizadas por ellos. © 2015 Elanco Animal Health. ESDRYKTO00042.

52

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

AVANCES NO COÑECEMENTO DO BALANCE ENERXÉTICO NEGATIVO: A RESISTENCIA Á INSULINA POSPARTO NO VACÚN LEITEIRO Analizamos a resistencia á insulina no gando vacún: que é, que consecuencias ten na saúde das vacas e cales son as prácticas de manexo preventivas para obter unha menor incidencia de enfermidades metabólicas e un maior rendemento dos animais.

Víctor Alves-Nores1, Cristina Castillo1, Joaquín Hernández1, Rodrigo Muiño2, Ángel Abuelo1, 3 1 Departamento de Patoloxía Animal, Facultade de Veterinaria de Lugo, Universidade de Santiago de Compostela 2 Centro Veterinario de Meira (Meira, Lugo) 3 Graham Centre for Agricultural Innovation, School of Animal & Veterinary Sciences, Charles Sturt University, Wagga Wagga (Australia)

INTRODUCIÓN As vacas de aptitude láctea poden enfermar en calquera momento, pero son especialmente vulnerables a diversas patoloxías durante a fase de transición (Ingvartsen, 2006; Pinedo et al., 2010). De feito, aproximadamente o 75 % da incidencia de enfermidades (mastite, metrite, cetose, desprazamentos de abomaso etc.) dentro das explotacións prodúcese durante o primeiro mes de lactación (LeBlanc et AFRIGA ANO XXII - Nº 126

al., 2006) e son os primeiros 10 días tras o parto o período de máximo risco para trastornos infecciosos e metabólicos (Ingvartsen et al., 2003), o que coincide coa maior aceleración na produción láctea.

Un fallo na adaptación a este incremento na demanda de nutrientes durante o período de transición está relacionado co desenvolvemento de moitos trastornos metabólicos e inflamatorios (Sordillo e Raphael, 2013). Neste contexto a insulina xoga un papel clave na regulación dos cambios metabólicos asociados coa repartición de nutrientes cara aos tecidos. Como mamíferos, todas as vacas leiteiras sofren un período transitorio de resistencia á insulina (RI) tras o parto para priorizar a produción láctea (De Koster e Opsomer, 2013), pero, a consecuencia da elevada produción do gando vacún, este período pódese prolongar demasiado, favorecendo o desenvolvemento de estrés metabólico (Sordillo e Mavangira, 2014) e exacerbando a fase de balance enerxético

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

53

A RESISTENCIA Á INSULINA É UN PROCESO FISIOLÓXICO EN MAMÍFEROS QUE TEN COMO OBXECTIVO PRIORIZAR A PRODUCIÓN DE LEITE. POR ISO NON DEBE SER TOTALMENTE SUPRIMIDA SENÓN CONTROLADA A UNS NIVEIS QUE NON EXACERBEN O ESTADO DE BALANCE ENERXÉTICO NEGATIVO DAS VACAS

negativo (BEN), o cal está asociado cun incremento no risco de sufrir diversas patoloxías (Chapinal et al., 2011; Ospina et al., 2010a), unha diminución na produción de leite e un menor éxito reprodutivo.

METABOLISMO DA GLICOSA E PAPEL DA INSULINA EN VACÚN LEITEIRO A maior diferenza entre o metabolismo enerxético entre ruminantes e monogástricos radica na absorción da glicosa. Mentres que os animais monogástricos a absorben directamente dos hidratos de carbono da dieta, nos ruminantes estes son fermentados no rume e por iso non dispoñibles na súa maioría para a súa absorción intestinal. Por iso, os ruminantes absorben os produtos da fermentación bacteriana ruminal e con eles teñen que sintetizar glicosa de novo, proceso que ten lugar no fígado e denomínase gliconeoxénese.

Toda a glicosa procedente do fígado (glicosa endóxena) e a pequena cantidade absorbida a nivel intestinal ten como

función cubrir as necesidades enerxéticas dos animais. A maioría dela consómese na glándula mamaria e no útero grávido; outra parte acumúlase no tecido muscular para a formación de glicóxeno e unha pequena cantidade diríxese ao tecido adiposo (De Koster e Opsomer, 2013). Outros precursores da glicosa son o lactato, os aminoácidos e o glicerol. O primeiro prodúcese por tres vías: (i) a fermentación láctica mediada pola microbiota ruminal, (ii) a oxidación anaerobia no músculo esquelético e (iii) no útero grávido. Este lactato pasa ao torrente sanguíneo e chega ao fígado, onde se transforma en glicosa pola vía da gliconeoxénese. Os aminoácidos proceden da lise das proteínas no músculo esquelético e da absorción no intestino. Por último, o glicerol provén da esterificación dos triglicéridos.

Empregando a mesma ruta que o lactato, os aminoácidos e o glicerol chegan ao fígado e son transformados en glicosa (Bell et al., 2000; Drackley et al., 2001). O esquema 1 representa graficamente as principais rutas de produción, absorción e consumo de glicosa en vacún.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

54

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

DEBIDO A QUE A RESISTENCIA Á INSULINA EN VACAS É ACTIVADA TRAS O PARTO POR SINAIS E MEDIADORES INFLAMATORIOS, A ADMINISTRACIÓN DE ANTIINFLAMATORIOS NESE PERÍODO É EFECTIVA Á HORA DE DIMINUÍR O ESTADO DE RI SISTÉMICO, O CAL RESULTA NUNHA MAIOR PRODUCIÓN DE LEITE NA LACTACIÓN

Esquema 1. Representación esquemática das diferentes rutas metabólicas relacionadas co metabolismo da glicosa no gando vacún

TGL: triglicéridos; AG: ácidos graxos; AA: aminoácidos; AGV: ácidos graxos volátiles O grosor das frechas representa a importancia do metabolito, tecido onde se produce e onde se usa este. A frecha con máis grosor indícanos a ruta metabólica máis importante para a obtención da glicosa. Dependendo do período produtivo a glicosa irá ao feto (secado) ou á glándula mamaria para a produción de lactosa (posparto). O seguinte tamaño de grosor indícanos as diferentes rutas onde se obteñen a achega de aminoácidos e de glicerol.

As frechas con grosor intermedio e liñas discontinuas móstrannos os tecidos onde pode actuar a insulina producida polo páncreas. O resto das frechas indican diferentes rutas para a obtención ou para o uso de metabolitos.

Fonte: Alves-Nores, Víctor, 2016. Traballo Fin de Grao na Facultade de Veterinaria de Lugo (USC)

A insulina ten diferentes funcións no organismo e a principal é facilitar a absorción de glicosa polos tecidos.

Con todo, algúns deles, como a glándula mamaria, son capaces de absorber glicosa sen necesidade da acción da insulina. Por iso, en condicións coma a de RI, nas que os tecidos que dependen da insulina non son capaces de absorber glicosa, os tecidos insulinoindependentes vense favorecidos, xa que a competencia pola glicosa dispoñible se ve reducida.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

QUE É A RESISTENCIA Á INSULINA? A RI defínese como o estado no que unha concentración normal de insulina produce unha resposta biolóxica inferior nos tecidos insulinosensibles (De Koster e Opsomer, 2013; Schoenberg e Overton, 2010). Este concepto de RI pódese subdividir en dous apartados: (i) a sensibilidade á insulina: cantidade de hormona requirida para provocar a metade da resposta máxima e (ii) a resposta á insulina: é a máxima reacción biolóxica á hormona, é dicir, o máximo efecto da insulina sobre os tecidos insulinodependentes.

Por tanto, a RI pode deberse tanto a variacións na sensibilidade como na resposta á devandita hormona. (Flier et al., 1979; Schoenberg et al., 2012). A RI durante o período de transición prodúcese por un descenso tanto da resposta como da sensibilidade á insulina.

Isto resulta en que as células dos tecidos insulinodependentes (músculos, fígado, tecido adiposo etc.) non responden á insulina e, por tanto, son incapaces de consumir glicosa e necesitan outros combustibles para funcionar. Isto trae como consecuencia o aumento da mobilización de graxa e produción de corpos cetónicos, e é un ciclo vicioso moi similar ao que ocorre nas persoas que sofren diabetes mellitus tipo 2.

SOFREN ENTÓN DIABETES AS VACAS? A pesar das similitudes entre a RI que sofren as vacas tras o parto e a que sofren as persoas diabéticas, existen tamén varias diferenzas significativas. Isto implica que o coñecemento da RI en humanos non se lles poida trasladar directamente aos ruminantes, xa que o seu metabolismo enerxético é máis complexo.

A diferenza máis resaltable entre o estado metabólico dos e o das vacas leiteiras é precisamente a concentración de glicosa. Os humanos con diabetes tipo II (non insulinodependente) presentan elevadas concentracións de glicosa e insulina (hiperglicemia e hiperinsulinemia), xa que os tecidos non son capaces de utilizar a glicosa, polo que a súa concentración no torrente circulatorio se incrementa e en resposta a isto o páncreas produce cada vez máis insulina. Isto, en cambio, non ocorre en vacas leiteiras, xa que a glicosa circulante é absorbida pola glándula mamaria para a produción de leite (Herdt, 2000), polo que a glicemia non se eleva (máis ben o contrario, debido ao consumo de glicosa para producir leite) e por iso tampouco o fai a concentración de insulina (LeBlanc, 2014). A diferenza entre a imaxe metabólica das persoas diabéticas (hiperglicemia e hiperinsulinemia) e as vacas leiteiras (normo- ou hipoglicemia e normo- ou hipoinsulinemia) fai que os signos clínicos comunmente observados en diabéticos a consecuencia do exceso de glicosa en sangue non se observen en vacas. É importante sinalar aquí que, aínda que o anterior é certo para a RI e para a diabetes mellitus tipo 2 (non insulinodependente), casos esporádicos de vacas diabéticas tamén poden ocorrer (Doherty et al., 1998; Tajima et al., 1999), malia que estes se deben á diabetes tipo 1, a asociada cun problema na produción de insulina polo páncreas.

 

       

     

     

     

  

     

 

   

 

 



                

 

   

   



  



 





                         

       

                 

56

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

QUE EFECTOS PODE TER A RESISTENCIA Á INSULINA NA SAÚDE DAS VACAS? A RI é un proceso normal que sofren todas as femias mamíferas tras o parto para priorizar a produción de leite. Por tanto, ten o obxectivo de garantir a supervivencia da descendencia durante os primeiros momentos de vida dos neonatos. Non obstante, o problema en vacas leiteiras é que debido á gran cantidade de leite que estes animais producen e ao alongado das lactacións, a RI é exacerbada e prolongada no tempo, o que contribúe ao mantemento do balance enerxético negativo durante máis tempo tras o parto.

Por iso, a RI afecta tanto directa como indirectamente ao estado de saúde das vacas. Por unha banda, é sabido que diminúe directamente a motilidade do abomaso e por iso incrementa o risco de desprazamentos do abomaso (Pravettoni et al., 2004).); pola outra, ao incrementar e prolongar a fase de balance enerxético negativo, tamén aumenta o risco de que os animais padezan outras enfermidades (quistes ováricos, metrite, mamite etc.) [Chapinal et al., 2011; Ospina et al., 2010c]. O incremento da mobilización de tecido adiposo que leva ao balance enerxético negativo tamén afecta á calidade dos ovocitos (Leroy et al., 2008a; Leroy et al., 2008b) e por iso a fertilidade destes animais tamén se ve afectada (Ospina et al., 2010b). Por último, a RI tamén afecta á eficacia dalgúns tratamentos contra a cetose, unha patoloxía directamente asociada ao balance enerxético negativo. Cando se administra glicosa de forma intravenosa ou glicocorticoides, é necesario que a insulina funcione correctamente para que os tecidos poidan facer uso da glicosa administrada. Non obstante, se un animal se atopa nun estado de RI elevado, esa glicosa non poderá ser usada polos tecidos insulinodependentes e será usada ben pola glándula mamaria para a produción de leite ou simplemente eliminada nos ouriños. Por iso, o tratamento con precursores de glicosa (por exemplo, propilengicol) resulta efectivo, xa que o organismo é capaz de regularse. De feito, o uso de glicocorticoides está a día de hoxe contraindicado para o tratamento da cetose á vista da falta de eficacia e dos efectos adversos observados (Gordon et al., 2013).

PÓDESE CONTROLAR A RESISTENCIA Á INSULINA? Como se sinalou anteriormente, a resistencia á insulina é un proceso fisiolóxico en mamíferos que ten como obxectivo priorizar a produción de leite. Por iso non debe ser totalmente suprimida, senón controlada a uns niveis que non exacerben o estado de balance enerxético negativo das vacas.

Inicialmente creuse que diminuíndo o plano enerxético da dieta durante a fase de secado se estimulaba unha maior RI durante o posparto (Holtenius et al., 2003). No entanto, o recente estudo de Mann et al. (2016) non atopou diferenzas na RI entre vacas alimentadas con distintos planos enerxéticos, empregando un maior número de animais (84 fronte a 24 no estudo de Holtenius et al., 2003), o que implica que unicamente a densidade enerxética da ración durante a fase de secado non é suficiente para alterar a resposta á insulina no posparto.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

A RESISTENCIA Á INSULINA XOGA UN PAPEL CLAVE NO PERÍODO DE TRANSICIÓN, XA QUE PERMITE PRIORIZAR A LACTACIÓN, PERO TAMÉN FAVORECE O DESENVOLVEMENTO DO BALANCE ENERXÉTICO NEGATIVO, RELACIONADO CUN INCREMENTO DO RISCO A PADECER DIVERSAS PATOLOXÍAS E UNHA MENOR EFICIENCIA PRODUTIVA E REPRODUTIVA

Debido a que a RI en vacas é activada tras o parto por sinais e mediadores inflamatorios (Bradford et al., 2015), a administración de antiinflamatorios nese período é efectiva á hora de diminuír o estado de RI sistémico (Farney et al., 2013a), o cal resulta nunha maior produción de leite na lactación (Carpenter et al., 2016; Farney et al., 2013b).

No entanto, o emprego de fármacos antiinflamatorios para este propósito supón un uso do fármaco fóra do aprobado.

Por iso nós estudamos se diminuíndo o estrés oxidativo (o cal é responsable de iniciar o sinal inflamatorio) mediante suplementación con antioxidantes resulta tamén nunha menor RI. Para iso primeiro comprobamos que o estrés oxidativo contribúe á RI en gando vacún (Abuelo et al., 2016b); posteriormente, realizamos un estudo controlado aleatorio, no cal un grupo de animais recibiron suplementación con vitamina E e Selenio unha semana antes da data prevista de parto, mentres que outro grupo de animais de similares características da mesma explotación non recibiu suplementación ningunha. Este estudo, publicado na revista Journal of Veterinary Internal Medicine, demostrou que a suplementación con antioxidantes é tamén capaz de diminuír o estado de resistencia á insulina posparto (Abuelo et al., 2016a).

O control da RI mediante suplementación antioxidante presenta como vantaxes sobre a administración de antiinflamatorios a oportunidade de administración na dieta –o cal é máis práctico á hora de manexar grupos de animais–, a non necesidade de prescrición dun fármaco para un uso non autorizado e a ausencia de tempos de espera tras a administración. Ademais, a suplementación de antioxidantes tamén achega outros beneficios en termos de mellor estado de saúde e maior produción das vacas (Abuelo et al., 2015). Non obstante, é importante que esta suplementación se realice baixo o consello dun experto nutricionista, xa que a administración en exceso de antioxidantes pode resultar nun incremento na incidencia de mamite (Bouwstra et al., 2010).

FEROES - PLANTAMIX M e z c l A s p A r A A l i M e N T A c i ó N A Ni M A l prODUcTOs: ¿QUe HAceMOs? seleccionamos todos los productos por su calidad, con los que elaboramos las mejores mezclas para cada tipo de ganado.

- Alfalfa - Avena - Festuca

- raygras - Triticale - Veza

somo especialistas en elABOrAr MezclAs a su medida de TODO TipO de FOrrAJes

Alfalfa

¡NUEVO! primer productor de pAJA eNriQUeciDA con MelAzA y PAJA PICADA DE prOTeÍNA. LA MEJOR CALIDAD: -

paja paja paja paja

F0 (< 2 cm) F1 (2 - 4 cm) Fc (4 - 8 cm) para camas

eXeNTA

VENTAJAS

De pOlVO Y pieDrAs

• Mejora las fermentaciones ruminales • Mejora la digestibilidad de la fibra • Mejora la calidad de la leche

silo

Mexcla Mix

Disponemos de servicio de transporte.

Ventas por cargas completas con la posibilidad de combinar productos.

FEROES PLANTAMIX N-122 Km 407. Torrecilla de la Abadesa, Valladolid Telf.:+34 669 933 068 / +34 639 389 735 feroes@feroes.net • plantamix@feroes.net • www.feroes.net

58

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

A RESISTENCIA Á INSULINA TAMÉN AFECTA Á EFICACIA DALGÚNS TRATAMENTOS CONTRA A CETOSE, UNHA PATOLOXÍA DIRECTAMENTE ASOCIADA AO BALANCE ENERXÉTICO NEGATIVO CONCLUSIÓNS A resistencia á insulina xoga un papel clave no período de transición, xa que permite priorizar a lactación, pero tamén favorece o desenvolvemento do balance enerxético negativo, relacionado cun incremento do risco a padecer diversas patoloxías e unha menor eficiencia produtiva e reprodutiva.

Os estudos realizados ata a data permitiron esclarecer REFERENCIAS

Abuelo A, Alves-Nores V, Hernandez J, Muiño R, Benedito JL, Castillo C (2016a). Effect of parenteral antioxidant supplementation during the dry period on postpartum glucose tolerance in dairy cows. Journal of Veterinary Internal Medicine, 30: 892-898.

Abuelo A, Hernandez J, Benedito JL, Castillo C (2015). The importance of the oxidative status of dairy cattle in the periparturient period: Revisiting antioxidant supplementation. Journal of Animal Physiology and Animal Nutrition, 99: 1003-1016.

Abuelo A, Hernandez J, Benedito JL, Castillo C (2016b). Association of oxidative status and insulin sensitivity in periparturient dairy cattle: An observational study. Journal of Animal Physiology and Animal Nutrition, 100: 279-286.

Bouwstra RJ, Nielen M, Stegeman JA, Dobbelaar P, Newbold JR, Jansen EHJM, van Werven T (2010). Vitamin e supplementation during the dry period in dairy cattle. Part i: Adverse effect on incidence of mastitis postpartum in a double-blind randomized field trial. Journal of Dairy Science, 93: 5684-5695.

Bradford BJ, Yuan K, Farney JK, Mamedova LK, Carpenter AJ (2015).

Invited review: Inflammation during the transition to lactation: New adventures with an old flame. Journal of Dairy Science, 98: 6631-6650.

Carpenter AJ, Ylioja CM, Vargas CF, Mamedova LK, Mendonca LG, Coetzee JF, Hollis LC, Gehring R, Bradford BJ (2016). Hot topic: Early postpartum treatment of commercial dairy cows with nonsteroidal antiinflammatory drugs increases whole-lactation milk yield. Journal of Dairy Science, 99: 672-679.

Chapinal N, Carson M, Duffield TF, Capel M, Godden S, Overton M, Santos JEP, LeBlanc SJ (2011). The association of serum metabolites with clinical disease during the transition period. Journal of Dairy Science, 94: 4897-4903.

De Koster JD, Opsomer G (2013). Insulin resistance in dairy cows.

Veterinary Clinics of North America. Food Animal Practice, 29: 299-322.

Doherty ML, Healy AM, Donnelly WJ (1998). Diabetes mellitus associated with lymphocytic pancreatitis in a cow. Veterinary Record, 142: 493.

Farney JK, Mamedova LK, Coetzee JF, KuKanich B, Sordillo LM, Stoakes SK, Minton JE, Hollis LC, Bradford BJ (2013a). Anti-inflammatory salicylate treatment alters the metabolic adaptations to lactation in dairy cattle. American Journal of Physiology. Regulatory, Integrative and Comparative Physiology, 305: R110-117.

Farney JK, Mamedova LK, Coetzee JF, Minton JE, Hollis LC, Bradford BJ (2013b). Sodium salicylate treatment in early lactation increases whole-lactation milk and milk fat yield in mature dairy cows. Journal of Dairy Science, 96: 7709-7718.

Flier JS, Kahn CR, Roth J (1979). Receptors, antireceptor antibodies and mechanisms of insulin resistance. New England Journal of Medicine, 300: 413-419.

Gordon JL, Leblanc SJ, Duffield TF (2013). Ketosis treatment in lactating dairy cattle. The Veterinary clinics of North America. Food animal practice, 29: 433-445.

Herdt TH (2000). Ruminant adaptation to negative energy balance.

Influences on the etiology of ketosis and fatty liver. The Veterinary clinics of North America. Food animal practice, 16: 215-230, v.

Holtenius K, Agenas S, Delavaud C, Chilliard Y (2003). Effects of feeding intensity during the dry period. 2. Metabolic and hormonal responses. Journal of Dairy Science, 86: 883-891.

Ingvartsen KL (2006). Feeding- and management-related diseases in the transition cow: Physiological adaptations around calving and strategies to reduce feeding-related diseases. Animal Feed Science and Technology, 126: 175-213.

Ingvartsen KL, Dewhurst RJ, Friggens NC (2003). On the relationship between lactational performance and health: Is it yield or metabolic imAFRIGA ANO XXII - Nº 126

certos aspectos da regulación da adaptación metabólica asociada á etapa de transición en gando vacún. Un mellor entendemento destes procesos facilita a posibilidade de controlar o estado metabólico dos animais mediante prácticas de manexo preventivas que resulten nunha menor incidencia de enfermidades metabólicas e nun maior rendemento produtivo e reprodutivo dos animais. balance that cause production diseases in dairy cattle? A position paper.

Livestock Production Science, 83: 277-308.

LeBlanc SJ (2014). Reproductive tract inflammatory disease in postpartum dairy cows. Animal, 8 Suppl 1: 54-63.

LeBlanc SJ, Lissemore KD, Kelton DF, Duffield TF, Leslie KE (2006).

Major advances in disease prevention in dairy cattle. Journal of Dairy Science, 89: 1267-1279.

Leroy JL, Opsomer G, Van Soom A, Goovaerts IG, Bols PE (2008a).

Reduced fertility in high-yielding dairy cows: Are the oocyte and embryo in danger? Part i. The importance of negative energy balance and altered corpus luteum function to the reduction of oocyte and embryo quality in high-yielding dairy cows. Reproduction in Domestic Animals, 43: 612622.

Leroy JL, Van Soom A, Opsomer G, Goovaerts IG, Bols PE (2008b).

Reduced fertility in high-yielding dairy cows: Are the oocyte and embryo in danger? Part ii. Mechanisms linking nutrition and reduced oocyte and embryo quality in high-yielding dairy cows. Reproduction in Domestic Animals, 43: 623-632.

Mann S, Yepes FA, Duplessis M, Wakshlag JJ, Overton TR, Cummings BP, Nydam DV (2016). Dry period plane of energy: Effects on glucose tolerance in transition dairy cows. Journal of Dairy Science, 99: 701-717.

Ospina PA, Nydam DV, Stokol T, Overton TR (2010a). Associations of elevated nonesterified fatty acids and b-hydroxybutyrate concentrations with early lactation reproductive performance and milk production in transition dairy cattle in the northeastern united states. Journal of Dairy Science, 93: 1596-1603.

Ospina PA, Nydam DV, Stokol T, Overton TR (2010b). Associations of elevated nonesterified fatty acids and beta-hydroxybutyrate concentrations with early lactation reproductive performance and milk production in transition dairy cattle in the northeastern united states. Journal of Dairy Science, 93: 1596-1603.

Ospina PA, Nydam DV, Stokol T, Overton TR (2010c). Evaluation of nonesterified fatty acids and beta-hydroxybutyrate in transition dairy cattle in the northeastern united states: Critical thresholds for prediction of clinical diseases. Journal of Dairy Science, 93: 546-554.

Pinedo PJ, De Vries A, Webb DW (2010). Dynamics of culling risk with disposal codes reported by dairy herd improvement dairy herds. Journal of Dairy Science, 93: 2250-2261.

Pravettoni D, Doll K, Hummel M, Cavallone E, Re M, Belloli AG (2004). Insulin resistance and abomasal motility disorders in cows detected by use of abomasoduodenal electromyography after surgical correction of left displaced abomasum. American Journal of Veterinary Research, 65: 1319-1324.

Schoenberg KM, Ehrhardt RM, Overton TR (2012). Effects of plane of nutrition and feed deprivation on insulin responses in dairy cattle during late gestation. Journal of Dairy Science, 95: 670-682.

Schoenberg KM, Overton TR (2010). The changing roles of insulin during the transition period. In Cornell Nutrition Conference for Feed Manufacturers (pp. 175-185). Syracuse, NY (EE.UU.). Department of Animal Science, Cornell University.

Sordillo LM, Mavangira V (2014). The nexus between nutrient metabolism, oxidative stress and inflammation in transition cows. Animal Production Science, 54: 1204-1214.

Sordillo LM, Raphael W (2013). Significance of metabolic stress, lipid mobilization, and inflammation on transition cow disorders. The Veterinary clinics of North America. Food animal practice, 29: 267-278.

Tajima M, Yuasa M, Kawanabe M, Taniyama H, Yamato O, Maede Y (1999). Possible causes of diabetes mellitus in cattle infected with bovine viral diarrhoea virus. Zentralbl Veterinarmed B, 46: 207-215.

60

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Vista do laboratorio micromanipulando embrións bovinos

PRODUCIÓN IN VITRO DE EMBRIÓNS: PRESENTE E FUTURO Abordamos a técnica da fecundación in vitro (FIV), a cal, xunto co avance da xenómica e do seme sexado, se converteu nunha ferramenta fundamental que permite incrementar a precisión coa que se reproduce a xenética desexada e, por tanto, mellorar o rendemento produtivo dos animais.

Dr. Rubén Francisco1, Dr. Rubén Gómez1, Dr. Héctor Areán1, Dr. Alejandro Fernández1 e Dra. Mayra E. D´avila Assumpção2 1 Xenética Fontao S.A., Centro de Selección e Reprodución Animal, Lugo 2 Laboratorio de Fecundación in Vitro, Clonación e Transxénese Animal, Facultade de Medicina Veterinaria, Universidade de São Paulo

INTRODUCIÓN No século pasado a introdución das biotecnoloxías reprodutivas permitiu grandes avances na mellora xenética e, por tanto, na produtividade do gando bovino. A inseminación artificial foi un factor determinante, pois permitiu a importación ou a exportación de material xenético con bioseguridade. Co desenvolvemento da transferencia embrionaria a partir dos anos setenta, a xenética hase ir globalizando a través do comercio de embrións conxelados de AFRIGA ANO XXII - Nº 126

maneira segura. Máis tarde, o desenvolvemento da ultrasonografía e da fecundación in vitro (FIV) permitiu revolucionar a produción de embrións cunha maior velocidade, con máis diversidade xenética e moitas posibilidades de comercio. Recentemente, á fecundación in vitro xurdíronlle dous novos colaboradores: a xenómica e o seme sexado.

Con estas tres ferramentas na man, púidose incrementar a precisión coa que se reproduce a xenética desexada. É evidente que a industria bovina é un dos principais nichos que se está beneficiando destas tecnoloxías. Na era actual, a FIV ten un papel fundamental. Aínda se deben superar moitas limitacións, pero a FIV está a converterse na técnica de referencia a nivel mundial con fortes investimentos tanto públicos como privados no desenvolvemento de importantes programas xenéticos.

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

61

A FIV ESTÁ A CONVERTERSE NA TÉCNICA DE REFERENCIA A NIVEL MUNDIAL CON FORTES INVESTIMENTOS TANTO PÚBLICOS COMA PRIVADOS NO DESENVOLVEMENTO DE IMPORTANTES PROGRAMAS XENÉTICOS

A FIV é unha técnica pola cal os óvulos son fertilizados polos espermatozoides fóra do útero da nai. Estes óvulos pódense obter a partir de ovarios procedentes de vacas de matadoiro ou ben de vacas vivas. Neste último caso, os óvulos obtéñense mediante unha técnica pouco invasiva chamada “aspiración folicular ecoguiada”, que consiste na recuperación dos óvulos mediante a aspiración de folículos presentes nos ovarios das doantes, atravesando a parede da vaxina cunha agulla conectada a un sistema de aspiración. O técnico responsable de realizar a aspiración axúdase dun ecógrafo para ir visualizando os folículos. Esta técnica, coñecida como OPU (do inglés Ovum Pick Up), combinada coa FIV ofrécenos o tándem perfecto para maximizar o rendemento dos animais que queremos multiplicar.

Os óvulos obtidos, aínda inmaturos, son transportados en medios específicos a un laboratorio. Unha vez alí, deben ser madurados durante 24 horas. Pasado este período, estes están preparados para ser fertilizados. Óvulos e espermatozoides incúbanse durante 20 horas. Superada a etapa de fertilización, os presuntos embrións serán cultivados en

placas con medios específicos durante 7 días. Ao final do proceso, temos embrións listos para transferir en fresco ou para conxelar.

ACTUALIDADE NA PRODUCIÓN IN VITRO DE EMBRIÓNS BOVINOS Segundo os datos da International Embryo Technology Society (IETS), no ano 2014 producíronse 590.359 embrións FIV tanto de OPU coma de óvulos procedentes de matadoiro. Máis de 400.000 embrións FIV foron transferidos. A produción de embrións OPU-FIV creceu desde o ano 2000 ata o ano 2014, representando un 49 % do total de embrións producidos, e por primeira vez supéranse os 500.000 embrións producidos e os 400.000 embrións transferidos nun ano. As rexións con maior produción de embrións de fecundación in vitro son América do Norte e América do Sur. En Europa, a produción de embrións OPU-FIV en 2014 foi de 15.693, sendo Holanda o país con maior actividade, con 5.815 embrións, seguida de Rusia e Francia. En cuarta posición atópase España, cun total de 1.898 embrións producidos.

NO ESPERE HASTA LOS SÍNTOMAS SON CLARO!

Kenocows tienen ubres sanas y combatir la mastitis. ™

Kenomix ™

JUST SHAKE IT!

• DESINFECCIÓN CO MPLETA • CONSUMO MUY BA JO • ESTABILIDAD DU RABLE • COLOR FUERTE • SUAVE EN LA PIEL

Utilice los biocidas con precaución. Consulte atentamente la etiqueta y la información del producto antes de usarlo. Declarado en cumplimiento de la disposición transitoria secunda del RD 1054/2002.

www.cidlines.com

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

62

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Embrións bovinos con 3 días de idade

APLICACIÓNS DA TÉCNICA DE ASPIRACIÓN FOLICULAR A OPU-FIV é unha biotecnoloxía versátil que nos permite un maior aproveitamento de femias de alto valor xenético obtendo un maior número de embrións por doante.

Lográronse producións de ata 80-100 crías/ano. A OPU pode realizarse con maior frecuencia que a produción de embrións por MOET. Dado que o proceso pode repetirse semanalmente (Ferraz et al., 2000), é evidente que a velocidade de multiplicación pode ser moi alta.

O intervalo entre xeracións é un dos elementos clave en calquera formulación sobre melloramento xenético animal (Betteridge et al., 1989). A OPU permítenos acurtar o intervalo xeracional. O desenvolvemento de folículos antrais en xatas de 2 semanas de idade, o coñecemento das ondas foliculares e a capacidade de sobreeestimular o desenvolvemento folicular nesta categoría de animais ofrecen a posibilidade de utilizar animais prepúberes para a recuperación de ovocitos. Deste xeito, o comezo da vida reprodutiva é moi cedo. Animais ata o 4.º mes de xestación e animais senís tamén poden ser multiplicados por esta técnica. Os riscos para as preñeces son mínimos.

Unha vez que a OPU-FIV non require tratamento hormonal para o seu éxito, pódense aproveitar dunha maneira máis eficiente animais que non responden aos programas de superovulación, xa sexa por anomalías adquiridas (falta de resposta ás hormonas) ou porque son refractarios. Moitos son os casos de alteración da fertilidade por problemas adquiridos: quistes, adherencias nos ovarios e/ou no útero, metrites crónicas ou infeccións tubáricas. A OPU-FIV permite a obtención de embrións de animais con este tipo de patoloxías.

Por outra banda, a FIV permitiu facer máis eficiente a utilización de palletas de seme. A aparición do seme sexado acentuou o potencial da FIV neste sentido. Cunha dose de seme sexado pódense fertilizar os ovocitos obtidos de ata 10 doantes obténdose resultados satisfactorios. A OPUFIV tamén permite que ovocitos procedentes dunha sesión dunha vaca poidan ser fertilizados con seme de touros diferentes, o que incrementa a variabilidade xenética.

DEBILIDADES QUE PRESENTA A OPU-FIV A pesar das fortalezas sinaladas, son varios os inconvenientes que limitan a aplicación da FIV. É unha técnica complexa que require unha excelente formación do persoal para alcanzar resultados aceptables.

Malia a grande evolución nos medios de cultivo para a produción de embrións, os embrións FIV teñen unha calidade inferior aos producidos in vivo. Os resultados moitas veces son variables e inconstantes, debido ao alto número de puntos críticos que presenta a técnica. Factores biolóxicos, independentemente da metodoloxía utilizada, son moitas veces o motivo destas variacións.

Os embrións producidos in vitro difiren dos in vivo na súa morfoloxía, en metabolismo, en expresión xénica e en criotolerancia, entre outros. As citadas diferenzas poden influenciar a súa capacidade de desenvolvemento (Rizos et al., 2008). Teñen unha maior concentración de graxas na súa estrutura que os fai menos resistentes á conxelación e, por tanto, a supervivencia é menor. Nestes casos, a vitrificación probou ser unha alternativa efectiva para a criopreservación deste tipo de embrións.

Por todo iso, os embrións FIV presentan taxas de preñez máis baixas que as obtidas con embrións in vivo. Estas xestacións pódense prolongar e hai unha maior predisposición a distocias e abortos (Bonilla et al., 2014).

FACTORES QUE AFECTAN Á EFICIENCIA DA TÉCNICA OPU-FIV A aspiración folicular ecoguiada é unha técnica que presenta resultados amplamente variables no número de folículos aspirados, no número de ovocitos obtidos, na produción de embrións e na taxa de xestación. A continuación serán explicados algúns dos factores que causan as variacións máis importantes.

Embrións bovinos con 7 días de idade listos para ser transferidos ás receptoras

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Semen Sexado Pioneros en el uso del semen sexado

COGENT es uno de los líderes mundiales en la tecnología del semen sexado.

Lanzada en 1999, Cogent se ha esforzado mucho a lo largo de los últimos 17 años, en conseguir que sea éxito muy sólido.

EL SEMEN SEXADO DE COGENT CONTIENE DE MEDIA

92%

DE CÉLULAS ESPERMÁTICAS

FEMENINAS

El Semen Sexado pasa a través de 8 procesos diferentes de control de calidad antes de ser liberado para su venta comercial, mucho más que el estándar de la industria para el semen sexado.

Ctra. Valdedfresno, 2, 24228. Corbillos De La Sobarriba, Leon. T: +34 987 213 172 - www.inagenetics.com

64

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

NOS PROGRAMAS COMERCIAIS DE OPU-FIV ADÓITASE RECOMENDAR O USO DE VACAS NON LACTANTES OU VACAS AO FINAL DA LACTACIÓN COMO DOANTES PARA EVITAR OS EFECTOS NEGATIVOS DO BEN SOBRE A CALIDADE DOS ÓVULOS

A Campaza Dancer Celtia FIV ET, primeira becerra nacida en Galcia por fecundación in vitro

A raza A raza é un factor fundamental que ten consecuencias directas sobre o rendemento da OPU-FIV. En xeral, as vacas Bos indicus (p.ex. Nelore) presentan maior cantidade de folículos nos seus ovarios que as vacas Bos taurus (p.ex. Holstein). Esta característica é importante á hora de seleccionar posibles doantes para a produción de embrións.

Outro aspecto que hai que considerar entre as causas de maior cantidade de óvulos nas razas cebuínas, especialmente en Nelore, é o predominio de tres ondas foliculares por ciclo, en contraste co predominio de dúas ondas en razas taurinas como a Holstein. Tendo en conta unha maior eficiencia na recuperación de ovocitos a partir de folículos pequenos, a probabilidade de atopar folículos de menor diámetro en Nelore é superior e, por tanto, contribúe a aumentar as diferenzas entre razas.

Neste sentido, varios investigadores propuxéronse atopar un indicador que mida o potencial reprodutivo das doantes. Recentes estudos identificaron a hormona antimulleriana (AMH) como un marcador endócrino para seleccionar doadoras (Gamarra et al., 2014; Guerreiro et al., 2014). A AMH é un membro da familia TGF-β de factores de crecemento e que ten un papel importante na diferenciación sexual no inicio da vida fetal. É producida polas células da granulosa, principalmente de folículos preantrais e antrais, e adoita manterse estable durante todas as fases do ciclo estral (Souza et al., 2015). De acordo con estes achados, a concentración plasmática de AMH está directamente relacionada co total de folículos aspirables, número de óvulos recuperados e número de embrións producidos por sesión de OPU. Outro estudo recente que remarca as diferenzas raciais foi realizado por Batista et al. (2014), no que se observan niveis de AMH máis altos en xovencas Bos indicus que en xovencas Bos taurus. Os animais con maior reconto de folículos antrais presentan maiores índices de produción de embrións e de preñez destes (Pontes et al., 2011). Outro aspecto importante a considerar é que as razas de carne adoitan producir máis e mellores óvulos que as razas leiteiras.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

A idade Co fin de acelerar o progreso xenético, a tendencia a aspirar animais novos está a crecer. O obxectivo de todo programa de melloramento xenético é acurtar o intervalo xeracional.

Recentemente estanse levando a cabo moitos experimentos para a obtención de óvulos de animais prepúberes. A pesar de que é posible aspirar folículos en xovencas moi novas, estes teñen unha capacidade reducida de desenvolvemento en relación cos adultos por diferenzas no metabolismo e na maduración citoplasmática. Ademais, cando estes ovocitos maduran in vitro, aumenta a porcentaxe de anomalías cromosómicas. Por todo iso, cando os ovocitos de xovencas prepúberes son usados para FIV, a porcentaxe de poliespermia aumenta e, consecuentemente, a porcentaxe de embrións e a calidade son inferiores ao comparalos cos resultados obtidos de femias adultas.

O interese por producir embrións e xestacións destes animais prepúberes conduciu na actualidade a desenvolver técnicas de laparoscopia para a aspiración de animais de 2 a 5 meses de idade previamente estimulados con FSH. Os resultados obtidos son baixos e a pouca repetitividade da técnica convérteo nun feito máis experimental que comercial.

Os óvulos de animais senís tamén presentan unha competencia reducida para a produción de embrións.

A nutrición e o status da doante O estado fisiolóxico da doante tamén é importante. As vacas de alta produción de leite teñen un balance enerxético negativo (BEN) durante o posparto, o cal ten un efecto negativo sobre a calidade dos ovocitos debido á alteración dos perfís endócrinos. O BEN dáse porque o pico de produción de leite ocorre semanas antes que o pico de inxestión de materia seca. Cando as vacas están en BEN, as concentracións de ácidos graxos non esterificados (AGNE), urea e β-hidroxibutirato aumentan, mentres que as de IGF-I, glicosa e insulina diminúen. Estas alteracións comprometen a función ovárica, pois as baixas concentracións de insulina e IGF-I están asociadas a unha baixada nos pulsos de LH, comprometendo o crecemento folicular.

Nos programas comerciais de OPU-FIV adóitase recomendar o uso de vacas non lactantes ou vacas ao final da lactación como doantes para evitar os efectos negativos do BEN sobre a calidade dos óvulos. Con todo, tamén é importante destacar que os animais con elevada condición corporal ou que consomen dietas con altos valores enerxéticos poden presentar un cadro de hiperinsulinemia, resistencia á insulina periférica ou aumento de glicosa IGF-I, que están relacionados cunha diminución na calidade dos ovocitos (Adamiak et al., 2005), que pode interferir co transporte de glicosa en células embrionarias e aumentar a morte celular.

Pluset. Polvo y disolvente para solución inyectable Composición: Un vial de producto liofilizado contiene: Prinicipios activos: Hormona folículo-estimulante (FSH) 500 UI; Hormona luteinizante (LH) 500 UI. Un vial de disolvente contiene: Clorocresol 0,021 g; Solución fisiológica salina, estéril y apirógena c.s.p. 21 ml. Especies de destino: Bovino (hembras reproductivamente maduras). Lea el prospecto antes de usar. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria.

Administración exclusiva por el veterinario. Reg. nº: 1559 ESP. LABORATORIOS CALIER, S.A. Barcelonès, 26 (El Ramassar) Les Franqueses del Vallés

66

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Equipo de campo para a obtención de óvulos bovinos

Efectos do estrés térmico sobre a eficiencia OPU-FIV A diminución da fertilidade asociada co estrés por calor é un problema multifuncional no que a hipertermia afecta a células de varios tecidos, incluído o tracto reprodutivo (Hansen et al., 2001). Por exemplo, o estrés por calor compromete a dinámica folicular, a capacidade do folículo dominante para exercer dominio e a viabilidade dos ovocitos. Os ovocitos recadados de vacas Holstein no verán mostran unha diminución da capacidade para desenvolver blastocistos despois da FIV en comparación cos recadados no inverno.

Un estudo estacional demostrou que se requiren dous ou tres ciclos antrais (despois do final do estrés por calor) para restaurar o pool folicular e a calidade dos ovocitos. TorresJunior et al. (2008) demostraron un efecto de arrastre do estrés por calor sobre a produción de blastocistos que se mantivo 105 días despois do final do estrés.

Momento do ciclo estral Actualmente, a aspiración folicular adoita facerse en momentos aleatorios do ciclo estral. Os resultados de campo demostraron que a calidade dos óvulos non cambia dependendo da etapa do ciclo estral. Con todo, o número de folículos dispoñibles presenta unha variación considerable. É evidente a crecente necesidade de aumentar a eficiencia da OPU-FIV en situacións menos favorables e para iso desenvólvense unha infinidade de protocolos preaspiración folicular, sendo o inicio da onda o momento idóneo. A eficiencia de recuperación de ovocitos é maior en folículos pequenos (de 4 a 6 mm de diámetro).

Este patrón ocorre xeralmente entre o día 2 e 5 do ciclo estral. Ademais, a ausencia de corpo lúteo ofrécenos dúas vantaxes: unha mellor focalización dos folículos para a súa aspiración e unha menor perfusión vascular con menor captación de sangue. É importante ter en conta que a sincronización farmacolóxica da onda folicular pode resultar nunha poboación de folículos en regresión xunto co novo grupo folicular.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

UNHA VEZ QUE A OPU-FIV NON REQUIRE TRATAMENTO HORMONAL PARA O SEU ÉXITO, PÓDENSE APROVEITAR DUNHA MANEIRA MÁIS EFICIENTE ANIMAIS QUE NON RESPONDEN AOS PROGRAMAS DE SUPEROVULACIÓN, XA SEXA POR ANOMALÍAS ADQUIRIDAS OU PORQUE SON REFRACTARIOS Uso de seme sexado e efecto do touro Non todos os touros son aptos para FIV. Existen moitos estudos respecto diso nos que se demostran variacións na fertilización e na taxa de embrións de touros diferentes ou mesmo entre partidas de seme diferentes do mesmo semental. Ademais deste feito, atoparon que hai tamén un efecto resultante da interacción entre o touro e a vaca.

En canto ao uso do seme sexado, actualmente o método máis utilizado para o sexado do espermatozoide é a citometría de fluxo, baseada nunha diferenza do 3,8 % entre o contido de ADN do espermatozoide bovino X e Y. A FIV contribuíu moito na difusión desta biotecnoloxía.

A produción in vitro de embrións e o seme sexado convertéronse en fortes aliados. Na FIV requírese moi pouca cantidade de espermatozoides. Esta condición fixo posible o desenvolvemento dunha variante: o seme sexado reverso.

Neste caso calquera seme conxelado convencional pode ser sometido ao sexado. Este tipo de seme sexado reverso só pode ser utilizado na FIV debido á pouca cantidade de espermatozoides que se recuperan.

As taxas de produción de embrións con seme sexado tenden a ser inferiores; no entanto, a taxa de preñez adoita manterse. É importante destacar que o seme sexado presenta baixa capacidade de penetración. Isto podería ser debido a unha menor taxa de supervivencia posdesconxelación, baixa motilidade espermática, precapacitación ou alteracións na integridade do acrosoma. O seme sexado permite obter un maior número de femias cun menor número de receptoras.

GTPI: +2635 Leche: +1431 % P: +0.14 DPR: +2.5 Tipo: +1.62

A CORUÑA: XESGA Tel. 609 218 992

www.genesdiffusion.com DISTRIGEN distrigen@distrigen.es Tel. 689 233 030 / 649 466 728

LUGO NORTE: XESGA Tel. 647 817 278 (RUBÉN VIDAL) LUGO SUR: JOSÉ TABOADA Tel. 620 856 301 PONTEVEDRA: GANADERÍA O CASTRO Tel. 669 840 752 (SUSO) ASTURIAS: TOMÁS PELÁEZ Tel. 620 948 136

Distribución en PORTUGAL:

MÀRIO OLIVEIRA

genetica@regivete.com ZONA IND. OVAR Tel. 256 575 679 / 932 745 762

68

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Laboratorio manipulando embrións

IMPORTANCIA DA OPU-FIV NO DESENVOLVEMENTO DE PROGRAMAS XENÉTICOS. XENÉTICA FONTAO Aproveitando as vantaxes que nos ofrece a combinación da FIV coa aspiración folicular (OPU), son moitos os centros de inseminación que están a desenvolver os seus programas xenéticos baseados nesta técnica. A base de todo programa xenético é traballar cos mellores animais canto antes.

Como se mencionou anteriormente, a OPU permítenos obter ovocitos de femias prepúberes, polo que reducimos o intervalo xeracional. A nivel mundial, son varias as empresas ou centros de selección de sementais que están a aplicar a FIV para multiplicar os animais máis novos.

O primeiro paso é identificar animais elite; para iso hoxe esta identificación realízase a través da xenómica.

A selección xenómica consiste en utilizar a información dispoñible no ADN dos individuos como un dato adicional para predicir os seus valores xenéticos e, baseándose neses valores xenéticos, tomar as decisións de selección.

Para os programas de testado, o aumento da fiabilidade ao nacemento é moi interesante na preselección de touros novos e de futuras nais de sementais. Ademais, a selección xenómica tamén permite aumentar o abano de familias a considerar.

Unha vez identificadas as femias mellorantes da poboación, adoitan levar centrais de doadoras. Os controis sanitarios son intensos e as condicións de confort e nutricionais son controladas con rigorosidade para aumentar as posibilidades de produción de embrións.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Primeiro nacemento dun becerro da raza berrendo en Colorado, en perigo de extinción, obtido por fecundación in vitro

Xeralmente, comezase a traballar con OPU-FIV a partir dos 8 meses. Dependendo da raza, neste tipo de animais adóitanse empregar protocolos de estimulación con FSH; realízanse aspiracións semanais. Normalmente e dependendo do interese, fíxanse obxectivos por número de preñeces para cada doante. Se a produción in vitro non é a esperada, as doantes sométense a un lavado convencional, déixanse xestantes e, finalmente, continúanse aspirando ata alcanzar os 4 meses de xestación. Con esta planificación conséguese rendibilizar ao máximo o potencial reprodutivo das femias, ademais de aumentar a diversidade xenética, posto que se obteñen xatos con touros diferentes.

Ademais de poder seleccionar por xenómica as doantes, estudos e experimentos recentes demostran o interese de xenotipar embrións. Cunha simple biopsia, cinco ou seis células, pódese obter ADN suficiente para analizar xeneticamente o embrión. Esta técnica permítenos descartar embrións sen interese, con alteracións xenéticas ou portadores de xenes recesivos non desexados. A aplicación a longa escala da selección xenómica de embrións permitirá aumentar aínda máis a intensidade de selección, malia que a súa aplicación a nivel comercial dependerá da relación custo-beneficio. É evidente que a selección xenómica de embrións permitirá reducir os gastos en canto a que se transfiren soamente os embrións de interese. O principal límite que presenta é que os resultados xenómicos non son inmediatos, polo que se fai necesario vitrificar os embrións. Segundo un estudo presentado por In Vitro Brasil (empresa brasileira pioneira en sistemas da OPU-FIV comercial), no último congreso da Sociedade Brasileira de Transferencia de Embrións, os embrións producidos in vitro biopsiados e vitrificados presentan taxas de xestación do 33 %, moi inferiores ao 53 % que presentan os embrións non biopsiados e transferidos en fresco.

Xenética Fontao S.A. é o centro de selección e reprodución que conta cun laboratorio comercial de fecundación in vitro dende o ano 2010. A diferenza doutras empresas, non conta cunha central de doantes e é o equipo técnico o que se despraza para realizar as aspiracións. As femias elite son preseleccionadas polos técnicos con base na súa información xenómica e os axustes realízanse con touros novos xenómicos.

SemenzooItaly

AL. CE MERIDIAN SNEAKER

Sneaker

C. 20 M. 80 Y. 0 K. 10

Pantone 241 C

C. 10 M. 50 Y. 0 K. 0

Pantone 672 C

C. 0 M. 0 Y. 0 K. 20

Pantone cool gray 2c

black

black

white

GARIONI ROYAL VANHALEN TV TL TY

white

C. 85 M. 10 Y. 100 K. 10

Pantone 362 C

C. 0 M. 100 Y. 100 K. 00

Pantone 485 C

Vanhalen

C. 20 M. 80 Y. 0 K. 10

Pantone 241 C

C. 10 M. 50 Y. 0 K. 0

Pantone 672 C

C. 0 M. 0 Y. 0 K. 20

Pantone cool gray 2c

black

black

white

white

C. 85 M. 10 Y. 100 K. 10

Pantone 362 C

C. 0 M. 100 Y. 100 K. 00

Pantone 485 C

IT098990434875 - 543HO00073 - aAa 123

IT019991363560 - 543HO00067 - aAa 324

MERIDIAN x ATWOOD x MAC

MONTROSS x MCCUTCHEN x OBSERVER

MADRE: Al. Ce Atwood Samuela VG89 ABUELA: Al. Ce Mac Sunday EX90

MADRE: Sonray-Acres Mcthn VI ABUELA: Sonray-Acres Soc Observer VI

Madre: Al. Ce Atwood Samuela VG89

Nº 1 A TIPO CON MUCHA LECHE +1369 KG

+2137 KG DE LECHE, POSITIVO A CALIDADES CON BAJO RECUENTO DE CÉLULAS SOMÁTICAS

TIPO +3,53 UBRE +4,19 Y PATAS +4,86

SUPERIOR A 3 EN TODOS LOS PARÁMETROS DE TIPO MORFOLOGÍA

TIPO DE SHOW AL MÁXIMO NIVEL GTPI +2118 TIPO +3,41 UBRES +3,02

FÁCIL PARTO GTPI +2770 LECHE +1994 KG TIPO + 2,80

A2A2

A2A2

BETA CASEÍNA

BETA CASEÍNA

Noel Balsa 619 760 916 ~ Diego Santos 664 833 372 ~ Ivan Torrado 650 894 565 Helena Villar 691 563 465 ~ Alberto Lamas 680 115 019

Semenzoo España

~ www.semenzooitaly.it

70

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Táboa 1. Resultados obtidos coa técnica OPU-FIV nos últimos 6 anos Xenética Fontao 2011 2012 2013 2014 2015 2016 TOTAL

Sesións de OPU 104 161 265 445 399 335 1.709

Óvulos totais 978 1.719 3.206 6.749 6.054 4.708 23.414

Óvulos viables 470 478 1.713 3.786 3.552 2.693 12.962

Óvulos doantes 9,4 10,6 12,0 15,2 15,2 14,1 13,7

Embrións totais 185 201 705 1.242 1.021 946 4.300

% emb./o. viables 39,4 42 41,2 33 29 35 33

Embrión doante 1,77 1,25 2,66 2,8 2,55 2,8 2,5

Teixeiro SUPREM Suba FIV ET, xata N.º1 GICO de España, procedente da fecundación in vitro, xunto á nova xeración da SAT Teixeiro (A Pastoriza, Lugo)

Grille MCC Cinder FIV HAPPY ET

É importante destacar que o 96 % dos embrións producidos procede de animais da raza Holstein. Para a súa recuperación non se empregan normalmente protocolos de estimulación ovárica, posto que as doantes están nas propias granxas e os gandeiros son remisos a este tipo de protocolos cando as aspiracións se realizan con frecuencia.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Ano a ano increméntase o uso do seme sexado (80 % en 2015) e as doantes comezan a aspirarse máis novas, co que a porcentaxe de produción de embrións é menor. Aínda así, o número de embrións por doante mantense debido ao aumento do número de óvulos obtidos por sesión da OPU.

LANDVIEW

H2E

SUPERSHOT X MOGUL X MAN O MAN

« LA MARCA DE LA VERDADERA RENTABILIDAD »

A. MEEKMA (FOTO INVERTIDA) - G. SOLDI

• ¡Estupenda combinación de producción & características de salud!

• Alta vida productiva (PL: +7.2) • Facilidad de partos (SCE: +6.3)

Resto Lrh Idéale en 2a lactación, madre de LANDVIEWH2E

US PRUEBAS

+819 gNM$ +2629 gTPI

+1363 PTAM +0,02% Prot & +0,08% Fat

HOLSTCIEENICNY, HIGH EFFI

RELIABLE GENETICS FOR YOUR FUTURE

Resto Lrh Fortune, 2na madre de

EVOLUTION Iberica - Maragatos, 75 - 49600 BENAVENTE +34 980 63 04 97 comercial@evolutioniberica.es

LANDVIEWH2E

+2,6 SCS +3,0 FI

+1.5 PTAT

72

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

USAR SEME DE TOUROS NOVOS DE ALTO VALOR XENÉTICO EN ÓVULOS OBTIDOS DE FEMIAS PREPÚBERES ELITE CONVERTEUSE NA BASE DOS PROGRAMAS DE MELLORA XENÉTICA O resultado final baséase en máis de 4.300 embrións producidos, máis de 3.000 transferencias e máis de 1.300 xatos nados. As taxas de xestación neste ano están no 40 % cando se utilizan vacas como receptoras de embrións e no 55 % cando as receptoras son xovencas. Para o Centro a importancia da técnica radica en ter acceso a un conxunto de touros xenómicos de elite (en 2014 o 52 % dos touros nacionais adquiridos son de FIV, 14 sementais) producidos á carta, ademais de crear unha poboación de femias de alto valor xenético, ás cales terá acceso para poder utilizar como futuras nais de sementais. Segundo os datos procedentes de Conafe (novembro 2016), 50 das 200 mellores xatas de España menores de 18 meses proceden da OPU-FIV. FUTURO E CONCLUSIÓNS Son moitos os avances que se conseguiron na FIV nos últimos anos. Estes avances trouxeron melloras evidentes no rendemento dos sistemas de cultivo (maior número de embrións) e na calidade dos embrións. É precisamente esta mellora na calidade o que está a permitir a utilización da conxelación lenta en FIV. A pesar de que os resultados aínda son variables, están a conseguirse porcentaxes de xestación próximas ao 40 %, o que faría a técnica máis interesante aínda.

A OPU-FIV está a combinarse con ferramentas novas como a selección xenómica. Usar seme de touros novos de alto valor xenético en óvulos obtidos de femias prepúberes elite converteuse na base dos programas de mellora xenética. Un perfil xenético dos embrións FIV producidos para as características de importancia económica, antes da transferencia, beneficiaría enormemente a selección xenética. No caso máis simple, o mérito xenético dun animal pode saberse xa na fase embrionaria, biopsiando o embrión e aplicando a selección xenómica ao embrión, co que se aumenta aínda máis a intensidade de selección (Kadarmideen et al., 2015).

A masificación da FIV nalgúns países é un feito e as súas aplicacións son ben recoñecidas. O éxito da produción in vitro de embrións está intimamente unido coa calidade dos óvulos obtidos. Factores relacionados coa raza, a idade, a nutrición, o estrés térmico ou o estado fisiolóxico deben ser considerados antes da aplicación da OPU-FIV. A redución dos custos e a mellora nos índices de produción e preñez fai que a OPU-FIV se aplique a todos os animais e non só ás vacas problema. É evidente que a asociación da OPU-FIV con novas tecnoloxías, como o seme sexado ou a xenómica, nos permite dispor das ferramentas necesarias para seguir avanzando na mellora xenética e, por tanto, mellorar o rendemento produtivo dos animais.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS Adamiak, S. J. 2005. Impact of nutrition on oocyte quality: cumulative effects of body composition and diet leading to hiperinsulinemia in cattle. Biology of reproduction 73 (5): 918-926.

Betteridge, K. J., C. Smith, R. B: Stubbings, X. P. Xu, W. A. King.1989. Potential genetic improvement of cattle by fertilization of fetal embryos in vitro. J Reprod Fertil, 38 (suppl.):87-98.

Bonilla, L., J. Block, A. C. Denicol, P. J. Hansen, 2014. Consequences of a transfer of an in vitro-produced embryo for the dam and resultant calf. J Dairy Sci, 97:229-239.

Ferraz, M. L., A. Dayan, M. R. Meirelles, Y. F. Watanable.

2000. Influencia da Frequencia de OPU-FIV em bovinos. Arq. Fac Vet UFRGS, 28(1) 251.

Gamarra, G., C. Ponsart, S. Lacaze, B. Le Guiene, P. Humblot, M. C. Deloche, D. Monniaux, and A. A. Ponter. 2014.

Dietary propylene glycol and in vitro embryo production after ovum pick-up in heifers with different anti-Mullerian hormone profiles. Reproduction, Fertility and Development.

Guerreiro, B.M.,E.O. S. Batista, L.M. Vieira, C. A: Rodrigues, A. Castro Netto, C.R.A. Silveira, B. M. Bayeux, E.A.R. Dias, F.M. Monteiro, M Acorssi, R.N.V.R. Lopez, and P.S. Baruselli. 2014. Plasma anti-mullerian hormone: an endocrine marker for in vitro embryo production from Bos taurus and Bos indicus donors. Domestic Animal Endrocrinology 49(0):96-104.

Hansen, P. J., M. Dorst, R. M. Rivera, F. F. Paula-Lopes, Y. M. Alkatanani, C. E. Krininger, and C. C. Chase JR, 2001. Adverse impact of heat stress on embryo `production: causes and strategies for mitigation. Theriogenology, 55: 91-103.

Kadarmideen, H. N., G. Mazzoni, Y.F. Watanable, L. Strobech, P.S. Baruselli, F.V. Meirelles, H. Callesen, P. Hyttel, J.B.S. Ferraz, M.F. G.Nogeira. 2015. Genomic selection of in vitro produced and somatic cell nuclear transfer embryos for rapid genetic improvement in cattle production. Amin Reprod Sci. (Accepted).

Pieterse, M. C., K. A: Kappen, A. M. Ph. Kruip, M. A: M: Taverne. 1988. Aspiration of bovine oocytes during transvaginal ultrasound scanning of the ovaries. Theriogenology, 30 (04):751-762.

Rizos, D., M. Clemente, P. Bermejo-Alvarez, J. De La Fuente, P. Lonergan, A. Gutierrez Adam. 2008. Consequences of in vitro culture conditions on embryo development and quality.

Reprod Domest Anim, 43(suppl. 4): 44-50.

Souza, A., p. Carbalho, A. Rozner, L. Vieira, K. Hackbart, R. Bender, A. Dreschj. Verstegen, R. Shaver, and M. Wiltbank.

2015. Relationship between circulating anti-Mullerian hormone (AMH) and superovulatory response of high-producing dairy cows. Journal of dairy science 98(1):169-178.

Torres-Junior, J. R. D. S., M. F. A. Pires, W. F. de Sá, A. M. Ferreira, J. H. M. Viana, L. S. D Camargo, A. A: Ramos, I. M. Folhadella, J. Polisseni, C. Freitas, C. A. A. Clemente, M. F. Sá Filho, F. F. Paula-Lopes, and P. S. Baruselli,. 2008. Effect of maternal Heat-stress on folicular growth and oocyte competence in Bos indicus cattle. Theriogenology 69(2):155-166.

HAZ HISTORIA DE LA BVD UNAÊSOLUCIîNʃPICA

Con Bovela®, finalmente la amenaza de la BVD ha encontrado su rival.

Gracias a su innovadora tecnología L2D (vacuna viva con doble deleción), Bovela® asegura la completa protección del ganado contra los genotipos 1 y 2 del virus de la BVD. Con una única dosis, aplicada a cualquier animal mayor de 3 meses de edad y sin tener en cuenta su status reproductivo, protege frente a la BVD durante todo un año, lo que implica que previene el nacimiento de animales PI por infección transplacentaria.

Así con Bovela® puedes ayudar a tus clientes a poner fin a la historia de la BVD.

AHORAÊENÊTUSÊMANOS

Protección épica, de forma sencilla

Bovela® liofilizado y disolvente para suspensión inyectable para bovino. Composición: Cada dosis (2 ml) contiene: BVDV tipo 1 vivo modificado, cepa no citopática KE-9: 104,0 – 106,0 DICC50. BVDV tipo 2 vivo modificado, cepa no citopática NY-93: 104,0 – 106,0 DICC50. Indicaciones: Inmunización activa de bovino - a partir de los 3 meses de edad - a fin de reducir la hipertermia y minimizar la reducción del recuento de leucocitos provocada por el BVDV-1 y BVDV-2 y para reducir la excreción vírica y la viremia causada por el BVDV-2. Inmunización activa de bovino frente a BVDV-1 y BVDV-2, a fin de prevenir el nacimiento de terneros persistentemente infectados causado por la infección transplacentaria. Inicio de la inmunidad: 3 semanas después de la inmunización. Duración de la inmunidad: 1 año. Posología: Primovacunación: Administrar una dosis (2 ml) por vía intramuscular.

Se recomienda vacunar a los bovinos al menos 3 semanas antes de la inseminación / cubrición para suministrar protección fetal desde el primer día de la concepción. Revacunación: Se recomienda la revacunación al cabo de 1 año. Reacciones adversas: Leves hinchazones o nódulos en el punto de inyección. Aumento de la temperatura corporal, dentro de los límites fisiológicos. Tiempo de espera: Cero días. Conservación: Conservar y transportar refrigerado. No congelar. Presentación: 5 o 25 dosis, con 10 o 50 ml de disolvente. Reg. núm: EU/2/14/176/001 (5 dosis) -009 (25 dosis). Titular: Boehringer Ingelheim Vetmedica GmbH.

@ bovela.es@boehringer-ingelheim.com

76

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

O SEME SEXADO NA SELECCIÓN XENÉTICA O seme sexado é unha ferramenta que está dispoñible para mellorar a rendibilidade das ganderías de vacún de leite. Analizamos as vantaxes e os inconvenientes e mais o seu aproveitamento nas explotacións.

Fernando Rego López1 e José Luis Méijome Blanco2 1 Técnico de apareamentos de Africor Lugo 2 Técnico de apareamentos de Africor Pontevedra

O seme sexado consiste nunha selección previa ao seu envasado dos espermatozoides que van dar lugar a unha femia. A súa principal potencialidade é a de que permite precisar menos vacas como reprodutoras para asegurar a mesma porcentaxe de recría.

De media, o 48 % dos partos en gando frisón son femias, fronte a un 52 % de machos. Deste xeito xa se parte dunha lixeira desvantaxe á hora de obter femias para poder recriar e dedicar á reposición do rabaño.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Coas actuais taxas de preñez, porcentaxe de eliminación, vida media útil e taxa de reposición, case se fai necesario dedicar todas as femias da explotación como reprodutoras para manter a actual estrutura do rabaño. Isto conduce a que se debe criar de case todas as vacas do rabaño, aínda que non sexan as mellores.

O emprego de seme sexado permite seleccionar mellor as vacas coas que queremos facer a recría na granxa, xa que garante que ao redor do 90 % da descendencia serán femias (datos de Africor Lugo, con 1.877 partos con seme sexado, sobre un total de 157 touros, cunha porcentaxe de femias do 89,9 %). Dado que non se asegura o 100 %, pode ser que naza algún macho deste tipo de seme, xa que a selección de espermatozoides non é perfecta e pode que se “escape” algún espermatozoide XY.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

TUBB GTPI: +2709 LAWYER Tipo: +3.64

DIXIELAND GTPI: +2722

7 1 0 2 z F eli MEGA-STAR GTPI: +2680

DISTRIGEN HOLSTEIN S.L. Tel: 649 466 728 – 689 233 030 distrigen@distrigen.es www.tagspain.es – www.stgen.com

78

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

UNHA DAS SÚAS PRINCIPAIS VANTAXES É A POSIBILIDADE QUE OFRECE DE CONSEGUIR FILLAS DAS MELLORES FAMILIAS DO RABAÑO E DEIXAR PARA CRUZAMENTO INDUSTRIAL OS ANIMAIS CON MENOR VALOR XENÉTICO Deste xeito, ábrese a posibilidade de conseguir fillas das mellores familias do rabaño e deixar para cruzamento industrial (cruzamento con razas de carne) os animais con menor valor xenético ou que non nos satisfán porque presentan pouca fertilidade ou porque poden transmitirlle á descendencia algunha enfermidade (ex. Neospora). A descendencia que se obtén co cruzamento industrial ten un maior valor para o mercado de carne, polo que pode compensar o sobrecusto deste tipo de seme.

Outro dos puntos a favor do seme sexado é a facilidade de parto das xovencas. Dada a alta probabilidade de que van parir unha femia e de que o peso ao nacemento das xatas é menor que o dos machos, evítanse problemas de partos distócicos, que xeralmente producen metrite nas vacas e fallos posteriores na reprodución e un mal arranque de lactación.

Con todo, tamén presenta certas desvantaxes: • menor fertilidade do seme, debido a que os espermatozoides sofren no proceso de sexado • un prezo máis elevado da dose respecto da do seme convencional, derivado do custo do sexado do seme • non dispoñibilidade de seme sexado de todos os touros que se están a comercializar Aínda que a menor fertilidade é empregada como argumento disuasorio, hai que ter en conta que o destino deste tipo de seme son as xovencas, que xeralmente presentan unha maior fertilidade que as vacas. Así, se observamos a taxa de non retorno (TNR), indicador que mide de forma indirecta a fertilidade dos touros, atopamos que o seme sexado presenta unha TNR do 54,9 %, incluso superior á do seme convencional. Este estudo, realizado por Africor Lugo, fíxose sobre 2.898 inseminacións con seme sexado, das que o 82 % foron inseminacións en xovencas. A TNR con seme convencional frisón foi do 52,8 %, sobre 67.826 inseminacións con touros frisóns, no mesmo período de estudo, sobre un 25 % de xovencas.

A TNR en seme convencional con touros frisóns, utilizado só en xovencas, é de 66,7 %, fronte ao 56,8 % que se obtén co sexado utilizado unicamente en xovencas. Este diferencial coincide cos datos de estudos procedentes doutros países, onde a diferenza de fertilidade entre o seme convencional e o sexado está nun 10 %.

Malia que o seme sexado supón un valor engadido, hai que ter en conta que, ás veces, serve como reclamo ou como estratexia de venda. Non debemos darlle prioridade só polo feito de que estea sexado; o que temos que buscar sempre son os touros mellorantes, os que máis nos conveñan para a nosa granxa en particular, evitando utilizar touros de baixo valor xenético polo simple feito de ser sexados.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

A súa utilización en Galicia, que antes era anecdótica, foi incrementándose nos últimos tres anos. Actualmente, a porcentaxe de uso de seme sexado nas ganderías en Control Leiteiro en Galicia é dun 1,4 %, se ben en provincias como Lugo chega a un 2 %.

Neste senso é importante que o gandeiro identifique as inseminacións con touro sexado para que poidan ser codificadas como tal polo controlador que recolle mensualmente esta información. É frecuente que o seme dun mesmo touro estea dispoñible no mercado tanto en formato sexado coma en convencional, polo que é importante que se anote no calendario de reprodución se a palleta utilizada foi de seme sexado, simplemente engadindo “sex” ao nome que se escribe no recadro da vaca inseminada.

O SEU PAPEL NA SELECCIÓN O seme sexado e a xenómica son as estratexias de selección do futuro. Ambas as dúas combinadas axudan a acadar con máis rapidez os obxectivos da mellora xenética.

Dado que as probas xenómicas nos ofrecen unha estimación máis precisa sobre o valor xenético do animal, o primeiro sería xenotipar todos os animais novos da explotación para poder tomar decisións sobre que animais utilizar para recriar. Unha vez feita esta selección, cando cheguen á idade de ser inseminados, cómpre empregar seme sexado para asegurar unha descendente femia.

RECOMENDACIÓNS DE USO • A diferenza do manexo co seme convencional, co sexado debemos axustar mellor as técnicas de desconxelación, xa que é mais sensible aos cambios de temperatura.

• Usalo preferentemente en xatas virxes, con bo desenvolvemento corporal. No caso de inseminar vacas paridas, poñelo en animais cunha boa evolución posparto (con parto fácil, sen metrite e sen unha elevada perda de condición corporal).

• Utilizalo en celos naturais e claros. Non se recomenda a inseminación a tempo fixo sen detección de celos con este tipo de seme.

• Ser máis estritos á hora de vixiar o inicio dos celos para escoller ben o momento de inseminación, que será aproximadamente 12 horas despois do inicio do celo.

CONCLUSIÓN Tendo en conta o exposto, o ideal é dispoñer dos mellores touros sexados para que adquira sentido facer as probas xenómicas, co fin de inseminar os animais realmente bos e reducir o número de machos frisóns nados nas explotacións.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

¡FELICES FIESTAS Y PRÓSPERO 2017!

DELTA BOOKEM DANNO DE SU 521 BOOKEM X SANDY VALLEY BOLTON

Delta Bookem Danno es el mejor representante de la fiabilidad de las pruebas en Holanda.

Con más de 1000 hijas en su primera cosecha, mejora sus índices respecto a su prueba genómica: · Nº 1 NVI en Holanda. · Nº 1 en patas 117, mejora en una sola generación, con una excelente salud de pezuña 108.

TORO SELECCIONABLE CAMPAÑA GALICIA 2017

· Vacas de larga vida productiva, con un bajo recuento de células 109 y salud de ubre 107.

Todo esto, acompañado de alta producción y muchos kg de grasa y proteína, se resume en los altos porcentajes de salud 7% y eficiencia 8%.

DELLIA 21

ELZA 1

EBONY 2

CRV GENETICS ESPAÑA. S.L. C/. Oro, 32 - nave 14 - Pol. Ind. Sur 28770 Colmenar Viejo (Madrid) T 91 803 42 79 E crvinfo@crv4all.es W www.crv4all.es • www.global.crv4all.com

JESSIE

www.CRV4ALL.es

80

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

A TAXA DE NON RETORNO Os resultados reprodutivos teñen efecto sobre a rendibilidade das explotacións, xa que os problemas de fertilidade levan parello un maior número de inseminacións, ademais de gastos veterinarios e de tratamentos, unha prolongación do intervalo entre partos e un incremento das eliminacións de vacas por este motivo.

Ramiro Fouz Africor Lugo

Entre os múltiples factores que condicionan os resultados reprodutivos está a fertilidade do touro. Esta pódese medir a nivel laboratorial, con indicadores como a cantidade de espermatozoides, a súa velocidade e o tipo de movemento, a súa morfoloxía etc. Todos os centros de inseminación teñen en conta estes parámetros antes de comercializar as doses, se ben son indicadores indirectos da fertilidade do touro e poucas veces concluíntes, a non ser en valores extremos.

O número de saltos semanais, a dilución do seme, os conservantes engadidos antes da súa conxelación ou o proceso de envasado e conxelación son factores que tamén van influír sobre a fertilidade do touro.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Dada a variabilidade da fertilidade dunha conxelación a outra, un consello práctico é non adquirir todas as doses dun touro procedentes da mesma conxelación, de xeito que, aínda que se faga unha compra dun elevado número de doses, se debería concertar co distribuidor unha dispoñibilidade gradual, que permita que as doses procedan de conxelacións diferentes.

A maiores dos xa mencionados e que cada vez está tendo maior relevancia, cómpre citar como factor a idade do touro. Coa inclusión das probas xenómicas, a tendencia é acurtar o intervalo xeracional, empregando cada vez máis touros moi novos, con alto potencial xenético, fronte ao que era habitual hai anos, cando o mercado o copaban touros adultos, de máis de catro anos, cun potencial de produción de seme moi superior. De media, a fertilidade dos touros adultos é superior aos de menor idade. Este problema agrávase cando son touros moi novos, cunha gran demanda de doses, polo que se someten os touros a quendas de monta que poden afectar á súa fertilidade.

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

AÍNDA QUE SE FAGA UNHA COMPRA DUN ELEVADO NÚMERO DE DOSES, DEBERÍASE CONCERTAR CO DISTRIBUIDOR UNHA DISPOÑIBILIDADE GRADUAL, QUE PERMITA QUE AS DOSES PROCEDAN DE CONXELACIÓNS DIFERENTES

81

• Cañón hidráulico dirigible • Combinación del agitador de hélice con la

bomba centrífuga • Especial para mover la arena sedimentada en

el fondo del pozo • 5 metros de largo + 2 cabezales (opcional) • 100 CV de potencia absorbida,

según densidad del purín • 540 revoluciones

A taxa de non retorno (TNR) é o indicador máis usado para medir a fertilidade dos touros, debido a que a través das bases de datos de Control Leiteiro é doado dispor dunha gran cantidade de datos sobre todos os touros utilizados. Este indicador indirecto da fertilidade dos touros defínese como a porcentaxe de vacas que non volven ser inseminadas tras un período de tempo definido despois dunha primeira inseminación. Este intervalo de tempo fíxase en 56 días, tempo dabondo para que a vaca teña, cando menos, dous celos. Para obter unha maior precisión, tamén se calcula con intervalos maiores de 90 días.

A vantaxe de utilizar o espazo de tempo de 56 días permite ter unha primeira aproximación no menor tempo posible de touros que se están empezando a utilizar, dos que non se dispón de referencia da súa fertilidade.

A TNR pode sobreestimar a fertilidade na medida en que poden existir fallos na xestación con posterioridade ao intervalo de estudo (56 días).

Factores como a correcta toma de datos, tanto polo gandeiro coma polo controlador, tamén poden influír en gran maneira sobre o resultado, pero cabe esperar que os erros se dean de igual forma para todos os touros. Así, é un indicador válido para comparar a fertilidade de touros entre si.

Para o seu cálculo utilízanse só as primeiras inseminacións co fin de evitar o efecto da vaca repetidora sobre o cálculo, é dicir, vacas cunha menor fertilidade que a esperada.

A TNR pode estar influenciada por varios factores, entre os que están o rabaño, o inseminador, a idade da vaca (número de partos) ou o mes de inseminación, ademais dos derivados da deficiente detección de celos ou de fallos na anotación das inseminacións. Con todo, dada a gran cantidade de datos que se manexan, incluíndo a ampla diversidade de rabaños, fai que este indicador sexa perfectamente válido para poder comparar a fertilidade dos touros empregados en inseminación artificial.

Este indicador é menos eficiente a nivel de rabaño, debido ao limitado número de inseminacións por touro, no que abonda o elevado número de touros que se empregan de forma habitual nas ganderías. De calquera xeito, é un indicador que marca unha tendencia e, xunto co dato a nivel global, nos orienta sobre a fertilidade dos touros usados na explotación.

CondiC io EspECia nEs l FINANC Es dE IACIÓN

BATID

RACTOR

O PARA T

UBLIC OR HIDRA

URÍN:

NTO DE P

ATAMIÉ PARA TR S O IV IT S ISPO

OTROS D

Trituradores

separadores Mezcladores sumergibles en hierro y acero inoxidable

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

82

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

A TAXA DE NON RETORNO (TNR) É O INDICADOR MÁIS USADO PARA MEDIR A FERTILIDADE DOS TOUROS, DEBIDO A QUE A TRAVÉS DAS BASES DE DATOS DE CONTROL LEITEIRO É DOADO DISPOR DUNHA GRAN CANTIDADE DE DATOS SOBRE TODOS OS TOUROS UTILIZADOS

FACTORES QUE INFLÚEN NO CÁLCULO DA TAXA DE NON RETORNO O número de inseminacións é, sen dúbida, o factor máis relevante, xa que ten unha relación directa coa fiabilidade do índice.

Para os efectos orientativos amósase un cadro no que se indica a fiabilidade da taxa de non retorno en función do número de inseminacións que se teñen en conta: N.º 1.ª 100 200 300 400 500 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 10.000 inseminación Fiabilidade

30 46 56 63 68

81

89

93

94

95

98

Os datos que se publican adoitan ser de touros con máis de cen inseminacións no período de estudo para acadar un mínimo de fiabilidade. Este período tamén pode ter a súa influencia no cálculo, sobre todo cando este é demasiado longo, xa que a distribución das inseminacións de touros en concreto non ten por que ser homoxénea en todo o período e factores como a estacionalidade poden influír nel. Dependendo da poboación na que se realice o estudo (a maior número de vacas, maior número de inseminacións), este período pode variar co fin de conseguir o maior número de inseminacións por touro para acadar unha alta fiabilidade dos resultados.

Outro aspecto relevante á hora de establecer o período é que no momento do seu cálculo debemos retrotraernos un mínimo de tres meses: os dous primeiros (56 días) para ver se houbo novas inseminacións e un mes máis pola propia sistemática de recollida de datos en Control Leiteiro, cunha única recollida de datos mensual nas ganderías.

Africor Lugo publica mensualmente na súa web (www.africorlugo.com) a TNR actualizada, contabilizando as primeiras inseminacións nun período que vai dende 16 ata tres meses respecto da data de publicación.

O cálculo da TNR é realizado segundo as normas do International Commitee for Animal Recording (ICAR).

Utilízase só a primeira inseminación por vaca e compróbase se volveu ser inseminada no intervalo entre 3 e 56 días seguintes á primeira inseminación. Son moitas as organizacións que publican este dato, como a coñecida Canadian Dairy Network, que podemos atopar consultando a súa páxina web.

A modo de exemplo, preséntase a TNR dos touros con máis de 500 primeiras inseminacións no período que vai dende 01/08/2015 ata 31/07/2016, en ganderías en Control Leiteiro na provincia de Lugo.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

TOURO Bos Seijo Bolton TORREL THOS Planet Lion San-Rian MELENDI Doorman Apina DELANO JULIUS INVICTUS SUPREM Anderstrup Big Point DELUXE Schillview Oman GERARD Snomis SNOWSEN Vendairy STOP Anderstrup Balisto QUIXOTE Ridgefield DELETE Ex-Balmoral BEHOBIA Bos Baixo Airraid XUDAN San Vicente LEOMARCOS - sexado Casa de Lola XF Snow BARMAN EHMAN ISY Jenny-Lou Mcutchen CRANK IT S-S-I Mogul DEFENDER Gen-I-Beq BRAWLER Siemers Mogul PETY

TNR 51,6 59,6 53,3 53,1 50,3 46,3 53,6 50,8 57,6 53,4 55,3 48,1 56,3 49,3 55,8 57,2 55,6 57,1 49,2 49,8 54,3 54,0

N.º 1.ª IA 4.516 3.014 2.582 1.888 1.585 1.470 1.399 1.340 1.209 1.137 1.093 940 835 765 699 680 635 617 610 605 564 506

IA/RAB. 5,2 6,2 4,8 4,4 4,6 4,3 4,6 5,2 4,1 4,2 2,2 4,8 3,6 10,2 2,8 4,8 2,3 3,7 10,2 6,9 5,0 9,2

% XOVENCAS 10,3 27,6 19,2 20,0 21,0 20,1 17,0 17,6 55,9 21,2 28,3 26,3 17,4 21,2 22,2 81,6 28,0 55,8 24,4 31,7 44,0 31,8

Dado que factores como o prezo do touro ou a súa dispoñibilidade varían co tempo e estes mesmos factores inflúen na súa TNR, e de igual forma que o valor xenético dos touros cambia a medida que se dispón de máis información, cabe esperar que se dean variacións nos datos que se publican, polo que se deben consultar de forma frecuente para ver cal é a tendencia dun determinado touro.

Os outros dous factores que se publican xunto co valor da TNR son: • Inseminacións en vacas ou en xovencas • Distribución das inseminacións Estes factores teñen maior relevancia canto menor é o número de primeiras inseminacións dun touro que se consideran no cálculo.

A maior fertilidade das xovencas fronte á das vacas paridas é un dos factores de variación que máis inflúen, diferenza que se pode estimar nun 25 % máis para as xovencas.

Nun estudo realizado por Africor Lugo con primeiras inseminacións no período agosto 2015/xullo 2016, a TNR con touros frisóns con seme convencional (non sexado) foi do 66,7 % en xovencas, fronte ao 48,32 en vacas.

Así, a igual número de inseminacións por touro, a TNR estará sobrevalorada se un dos touros foi usado en maior porcentaxe sobre xovencas. Isto é frecuente que ocorra en touros de alto prezo, que se usan preferentemente en xovencas para asegurar a fertilidade. O caso contrario é o dos touros con dificultade de parto, cun uso prioritario en vacas, que fai que a súa taxa de non retorno estea infravalorada fronte a touros que non teñen un uso restrinxido.

O RATIO DE INSEMINACIÓNS POR RABAÑO Cando este ratio é menor de 3, indica unha ampla distribución por gandería no uso do touro, onde practicamente se dá unha inseminación por rabaño. En touros con ratios máis altos, o efecto do rabaño é maior sobre o touro.

Así, a igualdade de inseminacións por touro, a taxa de non retorno terá máis fiabilidade canto menor sexa o número de inseminacións por rabaño. Xeralmente os touros máis caros teñen un maior ratio de inseminacións por rabaño.

Antes das probas xenómicas, era posible saber se un touro era probado (con fillas) ou en proba, vendo o ratio de inseminacións por rabaño, sendo inferior a dous no caso dos

SULLY HARTFORD MYTH Nº 1 en ICO en España con hijas Nº 1 en LECHE en España Nº 1 en PROTEÍNA de la campaña Altísima FERTILIDAD Facilidad de parto en novillas

MYTH

ICO Kg Leche Kg Grasa Kg Proteína G Tipo C Ubre Patas/Pez. RCS Long Días Abiertos

4669 2736 49 78 2.26 1.46 1.88 109 119 103

FAMILIA MUY FIABLE

Madre

Madre: Sully Planet Manitoba - ET

90%

Sexado

Abuela

Abuela: MGD: SULLY Shottle May -TW

HERMANOS

ICO

TÍOS

ICO

Meridian Monocerot Munition Mink Altamerci ...

4276 3894 3882 3845 3760

Moonboy Mccutchen Mayor Mayfield Altameteor ...

3892 3757 3624 3340 3249

Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba. León. T. 987 213 172. www.criespana.com

84

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

touros en proba. Agora, dado que hai touros sen fillas con máis prezo por dose que algún touro probado, fai que esta distinción xa non sexa posible.

A TAXA DE NON RETORNO NOUTRAS RAZAS Nun recente estudo realizado por Africor Lugo, con máis de 1.400.000 primeiras inseminacións, obtivéronse os seguintes resultados medios por raza: RAZA Azul Belga

TNR 49,8

Estes haplotipos coñécense coas letras HH, seguidas dun número, do 1 ao 5. A súa influencia sobre a fertilidade varía dun a outro, pero os seus efectos son tan próximos á data de inseminación que poden facer que non se lles atribúa a perda embrionaria que producen.

Haplotipo

Liña xenética portadora

Cando se produce a perda embrionaria

HH1

Morty, Formation, Lindy

en calquera estadío

HH2

Leader, Last Call, Outside

antes do día 100

% XOVENCAS

HH3

Emory, O Man, Snowman

antes do día 60

0,8

HH4

Besne Buck, Jocko Besn

sen determinar

HH5

Shottle, Beacon

antes do día 60

Limousin

53,1

2,5

Rubia

56,9

1,4

Fonte: www.holsteinusa.com

Frisoa

57,8

21,1

Canto máis consanguíneo é o cruzamento, existe unha maior probabilidade de que se expresen xenes recesivos, con efectos perniciosos, como os haplotipos relacionados coa reprodución, que reducen a fertilidade. Isto induce a outro factor de variación sobre a fertilidade dos touros, na medida en que se non se teñen en conta os haplotipos, o efecto vai ser unha redución da fertilidade, que lle vai ser atribuíble ao touro, cando podería ser evitable utilizando ese mesmo touro nunha vaca non portadora.

No seguinte cadro preséntase a TNR dos touros con máis de 1.000 primeiras inseminacións recollidas nos tres últimos anos en ganderías en Control Leiteiro na provincia de Lugo; é un histórico da TNR dos touros máis usados:

A raza frisoa presenta a TNR máis alta, se ben un 21 % das inseminacións se realizou en xovencas, o que lle confire unha vantaxe fronte ao resto. Hai que ter en conta que para este estudo se utilizaron máis de 10.000 primeiras inseminacións por raza, o que lle confire unha alta fiabilidade.

Curiosamente, unha das razas que se emprega habitualmente en vacas repetidoras, como é a Azul Belga, é a raza con menor fertilidade deste estudo.

Segundo o período do que se trate, as porcentaxes poden variar, pero sempre manteñen a mesma ordenación e é salientable que, das razas de carne máis utilizadas empregadas sobre frisón, a que presenta unha maior fertilidade é a Rubia Galega.

Neste estudo agrupáronse os distintos touros por raza, aínda que entre touros dunha mesma raza existe unha gran variabilidade no que á súa fertilidade se refire, polo que se deben elixir os de maior taxa de non retorno para asegurar unha maior fertilidade. É frecuente escoitar comentarios sobre a fertilidade dun determinado touro, con base tan só nos resultados da propia gandería, que nalgúns casos son contraditorios para a persoa á que se lle comenta o caso (“pois a min empreñoume moi ben…”). Aínda baseándose nos datos propios da gandería e non nas suposicións, debemos cotexar a fertilidade dos touros con estudos baseados en centos de inseminacións realizadas en establos moi diferentes, de xeito similar ao que ocorre coas valoracións xenéticas para avaliar os touros, que, afortunadamente, non se fan recollendo a opinión de como están resultando as fillas dun determinado touro nunha determinada gandería.

A FERTILIDADE NOS CRUZAMENTOS CONSANGUÍNEOS Unha recomendación de carácter xeral para mellorar a fertilidade é o uso dun programa de apareamentos para evitar a consanguinidade.

Ata agora coñécense cinco haplotipos ou secuencias xenéticas que inflúen na fertilidade, aínda que se espera que, a medida que avancen os estudos sobre xenómica, se poidan descubrir outros haplotipos que incidan neste senso.

Cando un touro é portador dun dos haplotipos descritos e se insemina cunha vaca tamén portadora, dáse un 25 % de probabilidades de que a vaca non chegue a empreñar polo efecto deste xene.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

TOURO Bos Seijo Bolton TORREL Vendairy STOP Bos Baixo Airraid XUDAN Ridgefield DELETE Schillview Oman GERARD THOS Planet Lion Mario XACOBEO Zani Bolton MASCALESE Casa De Lola Xf Snow BARMAN Bos Goldwyn GOSPELL Apina DELANO San-Rian MELENDI Doorman Heidenskipster SALNES Gen-I-Beq BRAWLER Ex-Balmoral BEHOBIA INVICTUS Comestar Goldwyn LAUTAMIC Snomis SNOWSEN SUPREM JULIUS Anderstrup Big Point DELUXE Chartroise SMURF Mantoño DUNO De-Su Bkm MCCUTCHEN Mountfield Ssi Dcy MOGUL Jk Eder-I CONTROL Bos Shottle BETANZOS De-Su 527 SPUR Charlesdale SUPER stition Texel Beauty CAPRICHO Crackholm FEVER Zandenburg XIL Genervations EPIC EHMAN ISY Anderstrup Balisto QUIXOTE Go-Farm ARTES S-S-I Mogul DEFENDER

TNR 51,9 55,4 54,0 51,9 56,3 58,7 50,3 55,4 53,1 47,6 53,2 53,7 53,3 52,5 46,2 47,4 47,6 54,4 53,5 50,1 49,9 56,2 58,3 56,2 53,8 45,5 50,6 55,9 54,2 53,6 52,1 54,5 53,7 56,8 48,1 56,4 48,4

N.º 1.ª IA 21.982 6.100 5.722 5.613 5.073 4.905 4.732 4.495 4.192 4.090 4.011 3.915 2.805 2.781 2.690 2.601 2.345 2.301 2.144 2.056 1.718 1.654 1.542 1.499 1.469 1.414 1.405 1.391 1.368 1.289 1.283 1.252 1.194 1.172 1.170 1.168 1.056

IA/RAB. % XOVENCAS 16,5 13,7 5,7 20,9 7,4 19,7 7,3 16,3 9,8 53,1 8,4 27,2 5,9 46,3 9,0 54,3 6,2 20,0 3,6 27,2 6,7 19,7 6,4 19,4 5,3 18,1 8,8 42,6 18,2 15,8 6,3 19,5 3,8 20,3 6,6 20,9 6,1 17,3 5,2 21,7 5,9 17,1 8,8 28,2 4,4 18,6 11,1 34,6 9,9 32,1 9,0 12,1 3,8 8,7 16,4 30,3 6,5 38,3 5,1 15,2 8,7 25,1 4,6 15,3 6,6 46,7 5,4 49,9 5,5 26,5 3,8 49,1 9,3 33,3

SUNTOR BREWMASTER EMILIA (EX-90, EX-90 SM)

+0,11% PROTEÍNA +0,76% GRASA +1377 LECHE 75% BB o MEJOR

N.º 1 LPI CANADÁ DIC. 2016

¡¡SEXTA VEZ CONSECUTIVA!!

N.º 1 PRO$

JEANLU BREWMASTER GLAD (MB-88, EX-91 SM)

BREWMASTER

OCONNORS BREWMASTER LATTE (MB-88, MB-89 SM)

2,62 CÉLULAS SOMÁTICAS 106 FERTILIDAD HIJAS 112 PERSISTENCIA EN LACTACIÓN 108 VIDA PRODUCTIVA 107 RESISTENCIA A MASTITIS

FÁCIL PARTO SE

E

N

A

A 2017

ALICI MEN G

AÑ

TORO

DO

ECCIONA SEL

L A CA M P

ESCOLMO, S.L. Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

86

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

A ACHEGA DA ECOGRAFÍA NO MANEXO DO RABAÑO Enumeramos os factores que inflúen no aumento de días abertos, presentamos a ecografía como unha técnica de gran precisión no diagnóstico da xestación e damos conta dos parámetros que se poden monitorizar sobre as nosas vacas co fin de mellorar a xestión reprodutiva e manter o benestar animal.

Figura 1.

Esquema das variables implicadas no manexo dunha gandería

Y. Trillo1; G. de la Riera2 DVM BCF Technology 2 DVM Easivet distribuciones

1

INTRODUCIÓN No manexo do rabaño leiteiro están involucrados tres factores principais (figura 1): as vacas (xenética e raza) e as variables externas que inflúen sobre o animal, o establo onde viven e as persoas que traballan para conseguir a rendibilidade da explotación.

O 80 % dos ingresos dunha gandería leiteira provén da produción de leite. Con todo, as vacas teñen que xestar primeiro para produAFRIGA ANO XXII - Nº 126

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

87

O DIAGNÓSTICO DE XESTACIÓN TEMPERÁN RESULTA CLAVE PARA IDENTIFICAR OS ANIMAIS BALEIROS, TRATALOS A TEMPO E VOLVER INSEMINALOS CO FIN DE MANTER UN INTERVALO POSPARTO PRETO DE 60 DÍAS

cir leite. Por tanto, os traballadores deben centrarse na eficiencia reprodutiva do rabaño dentro do manexo xeral da granxa. Iso inclúe distintas áreas do establo (zona de descanso, paseo, muxido, alimentación e ventilación) para asegurar a saúde e o benestar dos animais.

Todas estas zonas deben manexarse coidadosamente, xa que factores como a limpeza das camas, a superpoboación de cubículos e cornadizas, o agrupamento de vacas segundo o estado de saúde e lactación etc. afectan aos parámetros reprodutivos e produtivos (Gillund et al., 2001; Reneau et al., 2005; Espejo et al., 2006; Fulwider et al., 2007, 2008; Roche et al., 2009); por tanto, recibir formación e establecer protocolos de traballo é indispensable para asegurar boas prácticas de manexo, de forma que actuando correctamente no momento oportuno se consiga unha maior eficiencia do traballo desenvolvido.

FACTORES QUE INFLÚEN NOS DÍAS ABERTOS As perdas económicas dunha vaca baleira con máis de 100 días en leite estimáronse entre 0,42 € e 4,95 € por día, dependendo da fase de lactación (French e Nebel, 2003).

Eses días abertos poden ser influenciados polos seguintes factores: A duración do período de espera voluntario (PEV): este é un momento durante a lactación temperá no que a vaca non é inseminada mesmo cando aparece en celo, e tómase tal decisión para permitir a óptima involución uterina e a recuperación do balance enerxético negativo (BEN). O PEV varía co número de partos, coa raza, coas estratexias de preñez (os programas de sincronización poden aumentar o PEV), coa época de parto e co nivel de produción. En xeral, o tracto uterino non está totalmente recuperado do parto antes dos 40 ou 50 días en leite (DEL); por tanto, a inseminación artificial (IA) debe realizarse despois deste tempo para permitir elevados resultados de concepción.

A xestación temperá supón secar as vacas cando aínda producen unha razoable cantidade de leite. Pola contra, a xestación tardía aumenta os DEL, reduce a produción de leite e, se as vacas non chegan a xestar, sécanse e paren con sobrepeso, aumentando o risco de desenvolver enfermidades posparto.

III ENCONTRO MOCIDADE GANDEIRA 18 de febreiro de 2017 Hotel Torre de Núñez (Lugo) www.xovenesgandeiros.com

PROGRAMA Alimentación baseada na sintomatoloxía dos animais Xan Pouliquen Podoloxía e enfermidades podais Javier Blanco Relatorio sobre recría (relator pendente de confirmar)

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

88

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Exactitude na detección de celo: a ausencia de detección de celo e/ou erros na súa detección son as dúas principais causas dun escaso desempeño das tarefas por parte dos traballadores e dunha ineficiencia reprodutiva observable nos animais (Groenendaal et al., 2004): 1. Aumento do intervalo entre partos, unha menor produción de leite para sempre e un menor número de xatos 2. A cría de vacas non adecuadas para a IA diminúe as taxas de concepción e desperdícianse tempo e seme (moi custoso) 3. A combinación de celo non detectado e baixas taxas de concepción poden levar ao sacrificio de vacas normais 4. A IA de vacas preñadas erroneamente identificadas en celo pode causar aborto O manexo da IA: inclúe a técnica de inseminación, así como as condicións de calidade e almacenamento de seme.

A concepción non se maximiza unicamente cando o persoal identifica vacas en celo con precisión ou administra tratamentos adecuados de sincronización senón que hai que seguir protocolos para a desconxelación do seme, utilizar procedementos hixiénicos e manter a protección térmica da palleta de inseminación durante a montaxe e o seu transporte (Dalton et al., 2004).

Foto 2. Xestación de xemelgos Imaxe do ecógrafo Easi-Scan

O uso da ecografía vs. a palpación transrectal resulta nunha técnica menos invasiva para o diagnóstico temperán de xestación (Paisley et al., 1978) e tamén axuda a reducir ao mínimo a rara incidencia de abortos inducidos por palpación. Ademais, dependendo da calidade de imaxe do ecógrafo, a ecografía transrectal ten a vantaxe engadida de proporcionar información adicional sobre estruturas ováricas (foto 3) e sobre o útero (foto 4) e a determinación da viabilidade fetal, a idade e o sexo (foto 5) [Fricke, 2002].

Manexo post IA: co fin de reducir o intervalo entre partos, o diagnóstico de xestación temperán resulta clave para identificar os animais baleiros, tratalos a tempo e volver inseminalos co fin de manter un intervalo posparto preto de 60 días.

O diagnóstico de xestación pódese realizar con rapidez e precisión mediante a ecografía aos 26 días post IA. Con todo, para asegurar a viabilidade fetal, recoméndase a primeira ecografía aos 30 días post IA (foto 1). Ademais, a confirmación de xestación aos 60 e mesmo aos 90 días é unha práctica recomendada (poden existir variacións debido á condición corporal).

A

B

Foto 3. A) Corpo lúteo e folículos; B) Ovario con quiste luteínico Imaxe do ecógrafo Easi-Scan Foto 1. Feto de 30 días Imaxe do ecógrafo Easi-Scan

A eficiencia reprodutiva increméntase coa detección temperá de abortos e xestacións de xemelgos (foto 2). A fertilidade avaliada en calquera momento da xestación é unha función do ratio de concepción e mortalidade embrionaria (Fricke, 2002). As xestacións de xemelgos non son desexadas debido á alta incidencia de abortos ao redor do día 69 post IA, así como aos problemas posparto que se xeran.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

A

B

Foto 4. A) Endometrite; B) Piómetra Imaxe do ecógrafo Easi-Scan

A

B

90

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Programas de sincronización e o correcto uso de hormonas: require previa prescrición veterinaria e coñecementos de fisioloxía.

Foto 5. Sexado a 55 días. A) Feto macho; B) Feto femia Imaxe do ecógrafo Easi-Scan

A

B

Por outra banda, a rendibilidade do ecógrafo maximízase a través da exploración doutras rexións para diagnosticar e aplicar tratamentos con precisión en enfermidades que afecten á glándula mamaria (foto 6A), ao pulmón, ao fígado, á vexiga ou ao ril, así como para realizar estudos músculo-esqueléticos e viscerais (foto 6B) ou técnicas de anestesia ecoguiada (Abutarbush et al., 2012; Hallowell e Palgrave, 2012).

A

B

Foto 6. A) Ubre de bovino con mastite causada por Trueperella pyogenes; B) Reticuloperitonite traumática Imaxe do ecógrafo Easi-Scan

Existen moitos equipos de ecografía dispoñibles no mercado pero non todos eles son adecuados para as condicións de granxa, co cal, antes de elixir un equipo, deben definirse ben as necesidades persoais.

Nutrición: unha falta de enerxía pode aumentar a mortalidade embrionaria, polo que as vacas deben manexarse e alimentarse con dietas adecuadamente formuladas ao período da lactación no que se atopen. Na lactación temperá débese maximizar a inxestión de materia seca (IMS) tan rápido como sexa posible para minimizar a duración e o grao en que se produce o BEN co fin de mobilizar menos depósitos de graxa corporal, o que resulta en menor concentración en sangue de ácidos graxos non esterificados (NEFA) e cetonas (por exemplo, beta hidroxibutirato –BHBA–) e un fígado con maior capacidade para producir glicosa e manter a produción de leite. O diagnóstico e a intervención temperá de enfermidade axudan a minimizar os efectos prexudiciais sobre a IMS e reducir o risco de sacrificio. Por tanto, a condición corporal e os perfís metabólicos deben ser monitorizados.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Manexo posparto e enfermidade: os días abertos poden incrementarse mentres se realiza un diagnóstico, se aplica un tratamento e este se fai efectivo. Por tanto, é recomendable evitar enfermidades posparto como cetose, acidose, desprazamento de abomaso, mastite, coxeira e, no caso de presentarse, diagnosticalas e aplicar o tratamento adecuado; por exemplo, a endometrite pode aumentar os días abertos entre 22 e 85 días (Brick, 2011). Recoméndase a monitorización das vacas despois do parto para permitir unha adecuada involución uterina e asegurar a fertilidade, así como evitar longos períodos de improdutividade.

As condicións ambientais: o comportamento das vacas pode cambiar co clima (rexións tropicais vs. frías), isto é, manifestación de celos, mantemento da xestación, cambios na produción, tipos de enfermidades, tempo de recuperación de enfermidade, problemas respiratorios etc. (Collier et al., 2006). Previr ese tipo de estrés ambiental depende do ser humano, que debe manter unha boa ventilación nos establos (xa sexa clima cálido ou frío). En caso de risco de altas temperaturas, recoméndase o uso de sistemas mecánicos para mitigar a calor.

PARÁMETROS QUE SE HAN DE OBSERVAR NOS ANIMAIS Os puntos explicados anteriormente mostran a importancia de aprender a ler os signos que emiten as vacas e entender o seu comportamento, que varía coas prácticas de manexo e coas condicións ambientais (por exemplo, resultará difícil unha manifestación de celo en solos esvaradíos ou en vacas coxas pola dor). Por iso existen parámetros que se poden monitorizar sobre a vaca co fin de mellorar a xestión reprodutiva e manter o benestar animal. Algúns dos parámetros básicos que se han de observar nos animais son:

A condición corporal: indica o estado físico adecuado para cada etapa do ciclo produtivo (por exemplo, nunha escala de 1 a 5, unha vaca Holstein debería quedar xestante con 2,5 puntos e secarse con 3,5-3,75 puntos). Unha vaca gorda é máis susceptible a problemas metabólicos, infeccións e dificultades ao parto (falta de redución no nivel total de nutrientes e grans, períodos secos prolongados ou sobrealimentación durante os períodos secos) e unha vaca fraca non adoita mostrar celo ou concibir ata que comeza a recuperar ou, polo menos, a manter o peso corporal (reservas de enerxía e proteína insuficientes-diminución na produción de leite e nos niveis de graxa).

Puntuación da locomoción: cuantificouse un risco do 15 % de eliminar vacas coxas debido a un fallo reprodutivo, ausencia de xestación (Bicalho et al., 2007).

Shopping Foto: Ornia

SNOWM A N x B A X T E R x GO LD W Y N x L I L A Z E X- 94

BB

K-Caseína

CID SHOPPING MAIKA (MB-85) Gandeiria Cid, S.C. - Barreiros - Lugo

• Extraordinario en Tipo.

• Ubres impresionantes y excelentes patas.

• Vacas muy productoras y longevas.

• De fácil parto.

ESCOLMO, S.L. Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

Alta fertilidad Genética de Confianza

www.aberekin.com Disponible en:

Prolonga la vida del semen hasta 48 horas ?

VIDA ÚTIL SEMEN CONVENCIONAL: 24 HORAS

VIDA ÚTIL SEMEN SPERMVITAL: 48 HORAS Otros toros disponibles: www.aberekin.com/spermvital

92

DOSSIER: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

O DIAGNÓSTICO DE XESTACIÓN PÓDESE REALIZAR CON RAPIDEZ E PRECISIÓN MEDIANTE A ECOGRAFÍA AOS 26 DÍAS POST IA. CON TODO, PARA ASEGURAR A VIABILIDADE FETAL, RECOMÉNDASE A PRIMEIRA ECOGRAFÍA AOS 30 DÍAS POST IA

Puntuación da hixiene: un ambiente sucio será notable no pelo e no ubre da vaca, de forma que pode favorecer a proliferación de bacterias, así como outros microorganismos que depriman o estado de saúde do rabaño. Por exemplo, no caso das mastites, as vacas clinicamente afectadas teñen unha media de 25 días abertos adicionais con respecto ás vacas sas, diminúe a taxa de concepción e as perdas de xestación increméntanse ata un 15 % (Chebel et al., 2004; Gunay, 2008; Rahman et al., 2012).

Mesmo tendo dispoñibilidade dun software para almacenar e calcular parámetros reprodutivos do rabaño, a recollida de datos (tales como vacas en celo, erros ao escribir ou

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS Abutarbush, S.M., Pollock, C.M., Wildman, B.K., Perrett, T., Schunicht, O.C., Fenton, R.K., Hannon, S.J, Vogstad, A.R., Kee Jim, G. and Booker, C.W. 2012. Evaluation of the diagnostic and prognostic utility of ultrasonographyat first diagnosis of presumptive bovine respiratory disease. Canadian Journal of Veterinary Research, 76: 23-32.

Bicalho, R.C., Vokey, F., Erb, H.N., Guard, C.L. 2007. Visual locomotion scoring in the first seventy days in milk: impact on pregnancy and survival. J Dairy Sci. 90 (10): 4586-91.

Brick, T.A. 2011. Impact of Intrauterine Dextrose Therapy on Reproductive Performance of Lactating Dairy Cows Diagnosed with Clinical Endometritis Following a Randomized Clinical Trial. Dissertation (Master Thesis). University of Ohio State, USA. Chebel, R.C., Santos, J.E., Reynolds, J.P., Cerri, R.L., Juchem, S.O., Overton, M. 2004. Factors affecting conception rate after artificial insemination and pregnancy loss in lactating dairy cows.

Anim. Reprod. Sci. 84: 239.

Collier, R.J., Dahl, G.E., VanBaale, M.J. 2006. Major Advances Associated with Environmental Effects on Dairy Cattle. J Dairy Sci; 89: 1244-1253.

Dalton, J.C., Ahmadzadeh, A., Shafii, B., Price, W.J. and DeJarnette, J.M. 2004. Effect of thawing multiple 0.5-ml semen straws and sequential insemination number on conception rates in dairy cattle. J. Dairy Sci. 87: 972-975.

De Vries, A. 2006. Determinants of the cost of days open in dairy cattle. Dissertation (PhD). University of Florida, Gainesville, FL, USA. Espejo, L.A. and Endres, M.I. 2007. Herd-level risk factors for lameness in high-producing Holstein cows housed in freestall barns. J. Dairy Sci. 90: 306-314.

French, P.D., and Nebel, R.L. 2003. The simulated economic cost of extended calving intervals in dairy herds and comparison

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

non apuntar as causas de morte) e a interpretación adecuada (como a imaxe da ecografía e a súa incidencia no rabaño, os valores de referencia ou as prevalencias de risco en caso de enfermidade) son requiridas para atopar o problema e tomar acción en busca dunha solución.

CONCLUSIÓNS O uso de ferramentas contribúe a incrementar a rendibilidade; con todo, aprender como e cando usalas é un factor clave para obter o seu máximo rendemento. Ademais, elixir a ferramenta adecuada para o uso que se lle vai facer pode resultar difícil debido á gran variedade que existe no mercado. Non obstante, non todos os equipos cumpren os nosos requisitos persoais e estes non deben esquecerse á hora da compra.

Atopar a causa dos problemas de rabaño require investigar a xestión global da granxa, xa que poden verse involucrados moitos factores; por exemplo, os abortos poderían ser unha combinación de problemas no manexo, tales como reinseminación unha vez xestante, seme contaminado, erros na alimentación ou unha falta de bioseguridade/ hixiene, o que permitiría a entrada de virus.

of reproductive management programs. J. Dairy Sci. 86: (Suppl.

1): 54 (Abstr.).

Fricke, PM. 2002. Scanning the future – Ultrasonography as a reproductive management tool for dairy cattle. J Dairy Sci. 85:1918-1926.

Fulwider, W.K., Grandin, T., Garrick, D.J., Engle, T.E., Lamm, W.D., Dalsted, N.L. and Rollin, B.E. 2007. Influence of free stall base on tarsal joint lesions and hygiene in farm cows. J. Farm Sci. 90: 3559-3566.

Groenendaal, H., Galligan, D.T. and Mulder, H.A. 2004. An economic spreadsheet model to determine optimal breeding and replacement decisions for dairy cattle. Journal of Dairy Science 87: 2146-2157.

Gunay et al., 2008. Effects of clinical mastitis on reproductive performance in Holstein cows. Acta Vet. Brno. 77: 555.

Hallowell, G. and Palgrave, K. 2012. Ultrasound of the bovine mammary gland and its role in mastitis control. International Dairy Topics, 11 (5): 41-43.

Paisley LG, Mickelsen WD, Frost OL. 1978. A survey of the incidence of prenatal mortality in cattle following pregnancy diagnosis by rectal palpation. Theriogenology. 9: 481-489.

Rahman M.M., Mazzilli, M., Pennarossa, G., Brevini, T.A., Zecconi, A., Gandolfi, F. 2012. Chronic mastitis is associated with altered ovarian follicle development in dairy cattle. J Dairy Sci. 95(4): 1885-93.

Reneau, J.K., Seykora, A.J., Heins, B.J., Endres, M.I., Farnsworth, R.J. and Bey, R.F. 2005. Association between hygiene scores and somatic cell scores in farm cattle. J. Am. Vet. Med. Assoc. 227: 1297-1301.

Roche, J.R., Friggens, N.C., Kay, J.K., Fisher, M.W., Stafford, K.J. and Berry, D.P. 2009. Invited review: Body condition score and its association with farm cow productivity health and welfare.

J. Farm Sci. 92: 5769-5801.

94

NOVAS TECNOLOXÍAS

BATFARM SOFTWARE: UNHA FERRAMENTA DE APOIO NA SELECCIÓN DAS MELLORES ESTRATEXIAS AMBIENTAIS EN EXPLOTACIÓNS DE VACÚN DE LEITE O modelo BATFARM nace dentro do marco do proxecto europeo BATFARM, desenvolvido para reducir a contaminación do aire e da auga nas explotacións gandeiras. Neste artigo centrámonos no software destinado a vacún de leite, cuxo obxectivo é simular o efecto da aplicación de diferentes estratexias sobre o estado ambiental das granxas.

H. Arriaga1, P. Merino1, P. Dupard2, L. Loyon2, S. Lalor3, G. Lanigan3, R. Fragoso4, E. Duarte4, O. Pahl5, M. Boyle5, A. Abaigar6, L. Cordovín6 e M. Aguilar6 1 NEIKER-Tecnalia, BerreagaKalea, 1, 48160 Derio, Biscaia (España) 2 IRSTEA, avenue de Cucille, 17, F-35044 Rennes (Francia) 3 TEAGASC, Johnstown Castle, Wexford (Irlanda) 4 ISA, ULisboa, Tapada da Ajuda, 1349-017 Lisboa (Portugal) 5 Glasgow Caledonian University, Cowcaddens Road, G4 0BA, Glasgow (Reino Unido) 6 INTIA, avda. Serapio Huici, 22, 31610 Villava, Navarra (España)

ESIXENCIAS AMBIENTAIS EN EXPLOTACIÓNS GANDEIRAS De acordo coa Directiva de Emisións Industriais 2010/75/ UE (Directiva IED), as explotacións de cría intensiva de aves de curral (máis de 40.000 localizacións) e porcino (máis de 2.000 localizacións en ceba ou 750 localizacións porcas nai) están obrigadas a presentar ante as adminisAFRIGA ANO XXII - Nº 126

tracións autonómicas a Autorización Ambiental Integrada (AAI) co fin de evitar, reducir e/ou controlar a contaminación da atmósfera, da auga e do chan. Para ese efecto, as explotacións deben implantar algunha das Mellores Técnicas Dispoñibles (MTD) recollidas e descritas polos Documentos de Referencia sobre as Mellores Técnicas Dispoñibles na Cría Intensiva de Gando Porcino e Aviar do IPPC (BREF, 2013). MTD son aquelas técnicas, procedementos e/ou tecnoloxías que teñan demostrado a escala real unha contrastada eficiencia ambiental, ademais dunha viabilidade técnica e económica. Este termo abrangue todas aquelas estratexias que busquen reducir as emisións gasosas (volatilización de NH3, emisións de GEI como CH4, N2O ou CO2), minimizar os consumos de auga, penso e/ ou enerxía a nivel de explotación e/ou diminuír a contaminación de augas e chans mediante a correcta xestión de estercos e xurros.

NOVAS TECNOLOXÍAS

O MODELO BATFARM PARA VACÚN DE LEITE TEN COMO OBXECTO DE ESTUDO TODAS AS EXPLOTACIÓNS NAS QUE O RABAÑO GANDEIRO SEXA MANEXADO TANTO EN RÉXIME DE ESTABULACIÓN PERMANENTE COMA EN PASTOREO ESTACIONAL

As explotacións de vacún de leite non están actualmente obrigadas a cumprir a Directiva IED e, por tanto, a aplicar ningunha MTD. Con todo, nalgunhas, como ocorre na Comunidade Foral de Navarra, comezóuselles a requirir a AAI ás explotacións de vacún leiteiro de gran tamaño (>250 vacas adultas). Ademais, os sectores económicos non incluídos no réxime de comercio de dereitos de emisión de gases de efecto invernadoiro (GEI) da Unión Europea (RCDE) deberían alcanzar para 2030 unha redución do 30 % en relación cos niveis de 2005. Neste sentido, o sector leiteiro tamén podería verse nun futuro involucrado na necesidade de aplicar as MTD para a minimización da contaminación ambiental.

PROXECTO BATFARM: DESENVOLVEMENTO DUN MODELO Neste contexto, dentro do marco do proxecto europeo BATFARM-Avaliación das Mellores Técnicas Dispoñibles para reducir a contaminación do aire e da auga en explotacións gandeiras, desenvolveuse o modelo BATFARM co obxectivo de simular o efecto da aplicación de diferentes estratexias ambientais sobre o estado ambiental das granxas de vacún de leite, porcino, avícola de posta e avícola de carne en réxime intensivo. O modelo foi desenvolto de maneira conxunta polos seis centros de investigación e polas universidades participantes no proxecto (Aguilar et al., 2013): Neiker A.B. (Comunidade Autónoma do País Vasco e coordinador do proxecto); Intia S.A. (Comunidade Foral de Navarra); Instituto Superior de Agronomía da Universidade de Lisboa (Portugal); Irstea (Francia); Glasgow Caledonian University (Escocia) e Teagasc (Irlanda).

REPARACIÓN Y VENTA DE BÁSCULAS PA R A G A N A D E R Í A Y A G R I C U LT U R A Punto de servicio y venta de: Scales for Agribusiness

VVisisítite ennos os en Cim NO PIERDA DINERO EN SU RACIÓN. mac ac--GGaan nddaadr gro 2015 o 20 17 S S ill il ed le d a a, de d l 19 el 26alal21 LA RENTABILIDAD DE LA ALIMENTACIÓN DE SUS 28dedfe br e ener eroo VACAS RADICA EN LA BÁSCULA DE SU CARRO MEZCLADOR solución Tenemos la ra sus pa je de pesa peso. de as problem . os en Pregúnt

Especialistas en básculas para carros mezcladores, respuestos de pantallas y células de cualquier marca.

Los clientes son nuestro mejor aval, COOPERATIVA OS IRMANDIÑOS COOPERATIVA ICOS AGROAMB

NOVEDAD EN ESPAÑA Indicador de pesaje programable ideal para la gestión del proceso de trabajo para la cosecha de forraje.

Con posiblidad de incorporar GPS Funciones y ventajas: - Gestión de los clientes, granjas y campos - Control de los productos cargados y descargados - Control de cada operador y de cada modo de trabajar de su máquina - Informes detallados - Sistema de base en cloud (en la nube) para guardar los datos en un server remoto sin posibilidad de pérdida de datos.

Gavín, nº Tel.: 982 electrici-

www.electricidadmario.es 5 - 27378 Roás - Cospeito - Lugo 50 32 78 Móv.: 609 97 40 26 - 610 69 27 43 dadmario@gmail.com

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

95

96

NOVAS TECNOLOXÍAS

Figura 1. Relación de submódulos do modelo BATFARM e as súas interaccións

BATFARM é un modelo creado mediante a integración de conceptos mecanísticos e empíricos, dando lugar a unha plataforma con numerosos algoritmos interrelacionados e considerando valores de referencia nacionais e internacionais a partir dunha ampla revisión bibliográfica (documentos zootécnicos, documentos técnicos e bibliografía científica). O ámbito de estudo do modelo BATFARM é a propia explotación, co obxectivo principal de realizar diferentes comparativas da súa situación ambiental tras a aplicación de diversas estratexias ambientais. O modelo, tal e como mostra a figura 1, está composto por submódulos (aloxamentos, almacenamentos, tratamentos e aplicación en campo) interrelacionados e consiste, en esencia, nun balance de nutrientes, principalmente de C, N, e P, ao longo do esquema anteriormente amosado.

Este balance está condicionado polos niveis de inxestión de nutrientes por parte dos animais, os niveis de excreción e o nivel de perdas gasosas de N (NH3 e N2O) e C (CH4 entérico e CH4 dexeccións) do sistema á atmosfera, dependendo estas últimas do manexo das dexeccións en cada submódulo. As diferentes estratexias ambientais ou tratamentos aplicados en cada caso afectarán de diversa maneira ao balance de nutrientes.

A este balance de nutrientes, o modelo incorpora a análise das cantidades de xurro e/ou esterco xeradas nas explotacións segundo variables como o tipo de explotación, o manexo das dexeccións e as condicións climáticas, o cal repercutirá na carga de nutrientes das dexeccións acumuladas en cada fase do modelo. A continuación amósase a información máis relevante que proporciona o modelo no seu conxunto:

MODELO BATFARM PARA VACÚN DE LEITE: ESTRATEXIAS AMBIENTAIS O modelo BATFARM para vacún de leite ten como obxecto de estudo todas as explotacións nas que o rabaño gandeiro sexa manexado tanto en réxime de estabulación permanente coma en pastoreo estacional e nas que as dexeccións xeradas sexan tanto xurros líquidos coma estercos sólidos. O modelo está deseñado para que cada explotación poida simular as condicións climáticas particulares da súa zona xeográfica, empregando para iso os datos medios mensuais de temperatura, precipitación e velocidade de vento. Os datos zootécnicos (inxestión de nutrientes, peso vivo, eficiencia de uso de nutrientes en leite ou carne etc.) empregados polo modelo para gando adulto (>2 anos), xovencas (1-2 anos) e xatas (<1 ano) foron adaptados dende a bibliografía nacional existente. A continuación, detállase cada un dos submódulos:

• Balances de nutrientes por submodelo (C, N, P, K, Zn e Cu) • Produción e composición de xurros e estercos • Produción animal (leite, carne ou ovos) • Emisións de amoníaco, nitroso e metano por submodelo • Consumos en alimentación, auga e enerxía

Aloxamento A táboa 1 mostra os principais datos requiridos polo modelo BATFARM en relación ao submódulo de aloxamentos en vacún leiteiro.

O balance de nutrientes a nivel de animal (inxestión, retención e excreción) é realizado a nivel de vacas en muxido, vacas secas, xovencas (< 2 anos) e xatas (< 1 ano).

Consumo de alimento e auga

FÓRA

FÓRA

Almacenamento

Aplicación

Gas

Aloxamento Gas Gas

Tratamento Gas

Produción animal

Nutrientes en solo FÓRA

Táboa 1. Principais datos requiridos polo modelo BATFARM para vacún leiteiro Aloxamento

Esterqueira

Fosa xurros

Tratamentos

Aplicación en campo

N.º de animais

Importación de estercos

Número de fosas

Compostaxe

Momento de aplicación (mes)

Pesos vivos

Frecuencia de extracción

Superficie da fosa

Dixestión anaerobia

Dose da aplicación (t/ha)

Produción de leite

Momento de extracción (mes)

Capacidade da fosa

Separación sólido-líquido

Tipo de superficie (arable, pasto)

Duración de lactación

Destino (campo, exportado)

Presenza de costra (si/non)

Nitrificación-desnitrificación

Sistema de aplicación

Tipo de estabulación

Importación de xurros

Material de cama

Cubertas (si/non)

Cantidade de cama

Aditivos (si/non)

Tipo de chan

Frecuencia de extracción

Estabulación ou pastoreo

Momento de extracción (mes)

Duración do pastoreo

Destino (campo, exportado)

Área de pastoreo Nutrición Sistema de limpeza do establo Frecuencia de limpeza Sistema de muxido Manexo das augas de limpeza AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Incorporación (si/non)

DeLaval instala 64 robots VMS para ordeñar 4.000 vacas

64 VMS, 4.000 vacas en 5 naves: 2 nuevas (8 VMS, 500 vacas/nave), 3 naves reconvertidas (16 VMS y 1.000 vacas/nave). Otras 2.000 vacas se ordeñan con 1 rotativa.

MS V 4 6 ) e l i h Ancali (C yor granja o! ¡La ma d n u m l e ad d a z i t o b o r

VMS Spectra, con cámara BCS DeLaval, puntúa la condición corporal DeLaval VMSTM Mucho más que un robot de ordeño

www.delaval.es

98

NOVAS TECNOLOXÍAS

En relación ao sistema de estabulación, o modelo considera sete sistemas, habituais todos eles nas explotacións comerciais e clasificados segundo se o gando está trabado ou libre, o tipo de chan da granxa e o sistema de limpeza empregado. Estes sistemas de estabulación levan asignadas unhas producións de xurros e/ou estercos que poden verse modificadas segundo o sistema de limpeza empregado en granxa, o manexo das augas da leitería, a cantidade de material de encamado ou outros factores propios de cada explotación.

En canto aos parámetros nutricionais, o modelo considera o emprego de racións con base en diferentes proporcións de ensilado de herba, ensilado de millo, herba seca e/ou sistemas con carro mesturador (unifeed). O nivel de inxestión dos nutrientes en vacas (en muxido ou secas), xovencas e xatas emprega valores estándar en nutrición do gando leiteiro. No caso das vacas en muxido, os niveis de inxestión de nutrientes son axustados ao seu nivel produtivo.

Almacenamento Os modelos de almacenamento BATFARM analizan en clave mensual a evolución dos nutrientes e, por tanto, as posibles perdas de N (en forma de NH3 e N2O) e C (en forma de CH4 e CO2) á atmosfera, tanto nos estercos como nas fosas de xurros do exterior das naves. O balance de nutrientes nos almacenamentos (MS, MO, N, C/N, N-NH4+, P, K, Cu, Zn, pH e potencial metanoxénico) estará suxeito ás condicións meteorolóxicas mensuais na área de estudo, así como ao manexo levado a cabo polos gandeiros (frecuencia de extracción e momento de aplicación das dexeccións en campo, a realización de tratamentos físicos, químicos ou biolóxicos sobre as dexeccións, a utilización de cubertas etc). Na táboa 1 detállanse os principais requirimentos do modelo.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Tratamentos O modelo BATFARM ten en conta catro tratamentos para as dexeccións gandeiras: a compostaxe do esterco sólido, a dixestión anaerobia de estercos e xurros, a separación sólido-líquido de xurros e o tratamento aerobio (nitrificación-desnitrificación) de xurros. A continuación descríbese brevemente cada un dos tratamentos considerados no modelo.

Compostaxe A compostaxe é o proceso biolóxico aerobio mediante o cal os microorganismos actúan sobre a materia rapidamente biodegradable permitindo obter compost, un fertilizante excelente para a agricultura. O módulo de compostaxe do modelo BATFARM aplicado ao esterco producido nas explotacións de vacún de leite con cama quente permite estimar a composición final do produto (compost) a partir do balance de nutrientes realizado, incidindo de maneira especial nos ciclos do C e o N mediante as estimacións das perdas CH4 e CO2, e NH3 e N2O, respectivamente.

Dixestión anaerobia A dixestión anaerobia é o proceso biolóxico onde a materia orgánica, en ausencia de O2 e mediante a acción dun grupo de bacterias específicas, se descompón en biogás e en dixestato. O módulo de dixestión anaerobia de BATFARM permite simular o efecto da dixestión (termófila ou mesófila) tanto en estercos coma en xurros, ou en ambos os recursos gandeiros á vez, sobre a obtención de enerxía, o balance de gases (NH3, GEI) e as características do dixestato final obtido. En todos os casos, o modelo permite simular a importación doutros estercos, xurros ou coprodutos (restos vexetais, residuos alimentarios etc.) procedentes doutras explotacións.

PREFABRICADOS Y HIERROS

TOURÓN

• Montaje de naves ganaderas en general • Estructuras • Cerchas y pórticos • Cubiertas de naves en uralita y panel sándwich • Taller de ferralla • Cubículos de hormigón prefabricados

Vilar de Sarria, 34 - 27614 Sarria (Lugo) Tfno: 982 530 469 - Fax: 982 535 501 Mób: 629 802 700 - 629 817 933 E-mail: hierrostouron@gmail.com

100

NOVAS TECNOLOXÍAS

O SOFTWARE XERA UN INFORME (.XLS) POR CADA UN DOS SUBMÓDULOS SIMULADOS, NO CAL SE RECOLLEN OS PARÁMETROS MÁIS IMPORTANTES DESTE (BALANCES DE NUTRIENTES, EMISIÓNS GASOSAS, PRODUCIÓN DE DEXECCIÓNS, NIVEIS PRODUTIVOS, EFICIENCIA DE USO DE NUTRIENTES ETC.)

Separación sólido-líquido A separación sólido-líquido é a tecnoloxía que permite dividir o xurro en dúas fraccións, unha fase sólida, cun contido en nutrientes máis elevado que as dexeccións orixinais (especialmente P e N orgánico), e unha fase líquida. Este tratamento físico dos xurros permite a mellora na capacidade da súa xestión. O modelo BATFARM estima a distribución dos nutrientes e as perdas gasosas (NH3, GEI) asociadas a esta tecnoloxía (prensa de sinfín ou centrifugación) nas fraccións sólidas e líquidas xeradas.

Tratamento aerobio Este tratamento, tamén coñecido como proceso de nitrificación-desnitrificación, ten como obxecto a eliminación do N existente nos xurros. Trátase dun proceso microbiolóxico, no cal o N-NH4+ é oxidado por bacterias autótrofas a N-NO3- e Corg (nitrificación) e onde, posteriormente, o NO3- é reducido por bacterias heterótrofas anaerobias a N2 gas (desnitrificación). Aproximadamente entre un 60 e un 70 % do N do xurro pode ser emitido como N2 (gas inerte). O modelo BATFARM permite simular a aplicación desta técnica en explotacións de vacún leiteiro con produción de xurro.

Aplicación en campo O submódulo de aplicación de emendas orgánicas en campo recibe tanto os xurros, estercos, compost ou dixestatos como os lodos, a partir de diferentes rutas procedentes dos submódulos anteriores (figura 1). Neste apartado téñense en consideración aspectos prácticos do manexo en campo (doses e sistema de aplicación, superficie de aplicación, incorporación ao chan…), os cales se relacionan en base mensual co balance de nutrientes e as perdas gasosas de NH3 e GEI.

AgroBank

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Mellores estratexias ambientais para vacún de leite A táboa 2 recolle as estratexias ambientais consideradas polo modelo BATFARM para o sector vacún leiteiro.

Estas estratexias son aplicables a nivel de aloxamentos, almacenamento de xurros e estercos ou dexeccións en campo. O modelo permite simular ata tres estratexias de aloxamento. Os diversos efectos ambientais das estratexias ambientais identificadas en termos de axuste de entrada de nutrientes no sistema, redución de emisións (NH3, N2O, CH4, CO2) e aforro no consumo de enerxía ou auga foron recollidos a partir dunha extensa revisión bibliografía existente respecto diso (BREF, 2013; Magrama, 2014; Rigolot et al., 2010), así como a partir de datos experimentais dos grupos de investigación involucrados no proxecto BATFARM. O modelo, ademais, é aberto á incorporación de novas estratexias.

BATFARM SOFTWARE Co fin de dotar de utilidade ao modelo desenvolto, este foi integrado nun programa informático ou software, o cal permite simular a aplicación das diferentes estratexias ambientais en explotacións particulares (figura 2).

BATFARM Software, o cal foi programado en Visual Basic, atópase dispoñible na web: http://www.intiasa.es/es/ batfarm-software.htm. Tras o seu rexistro e a súa descarga, os usuarios, tanto estándar como avanzados, teñen á súa disposición toda a documentación auxiliar para facilitar o correcto uso do programa: • Manual do usuario • Manual técnico • Documentos descritivos das estratexias ambientais • Axudas de pantalla

O software xera un informe (.xls) por cada un dos submódulos simulados, no cal se recollen os parámetros máis importantes deste (balances de nutrientes, emisións gasosas, produción de dexeccións, niveis produtivos, eficiencia de uso de nutrientes etc.).

Asesoramento e servizo para o sector agrario

ABANCA CIMAG - GANDAGRO 2017 26 a 28 de xaneiro

“Cita referente en innovación agropecuaria” CONCURSOS E ACTIVIDADES DE FRISÓN XXXIV Open Internacional GandAgro da Raza Frisona XXVI Concurso Autonómico da Raza Frisona XXXIII Concurso de Xóvenes Manexadores X Concurso de Preparadores

dESCARGA nuestra APP

www.cimag.gandagro.com

Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural: Europa inviste no rural

FEIRA INTERNACIONAL DE GALICIA ABANCA E-36540 SILLEDA • Pontevedra • Tel. 986 577000 • www.feiragalicia.com • e-mail: cimag-gandagro@feiragalicia.com

102

NOVAS TECNOLOXÍAS

Táboa 2. Estratexias ambientais consideradas polo modelo BATFARM para o sector vacún leiteiro Aloxamento Nutricionais

Descrición

Almacenamento

Aplicación en campo

Cubertas

Descrición

Tubos colgantes Aplicador patíns Inxec. profunda Inxec. superficial

Estes sistemas de aplicación supoñen unha mellora con respecto á tradicional aplicación en abano, en termos de redución de emisións de NH3 e olores, e unha distribución máis homoxénea e precisa

Incorporación Inmediata 0-4 h 4-24 horas > 24 horas

A incorporación de xurro e estercos ao chan tras a aplicación reduce as emisións de NH3, proporcionándolles un maior valor fertilizante ás dexeccións

Axuste de dietas unifeed

Reduce a inxestión e excreción excesiva de nutrientes (N, P, K, Cu, Zn)

Costra Teito ríxido Flexible Material Flotante

A cubrición de fosos e balsas reduce as emisións de olores e de NH3 e GEI ao medio ambiente. Mediante o emprego de materiais impermeables pódese reducir tamén a dilución dos xurros por auga de chuvia

Alimentación en fases

A separación do rabaño en produción en 2 ou 3 lotes de alimentación permite unha nutrición máis precisa

Aditivos Zeolita Saponita Alliance Outros

Os aditivos son produtos químicos e/ ou biolóxicos que se aplican sobre xurros co obxectivo de modificar as características do xurro e reducir a emisión de gases

Alimentación individualizada

A alimentación individualizada das vacas en lactación mediante colares optimiza tanto o nivel produtivo coma os parámetros de sanidade e fertilidade do rabaño

Tipo aplicación

Descrición

Figura 2. BATFARM Software

Os listóns curvados non ríxidos con válvulas de Técnicos peche foron deseñados Listóns curvados para aumentar o benestar e válvulas dos animais e reducir o impacto ambiental relacionado coas emisións de NH3 Prearrefriado do leite

O sistema de prearrefriado elimina a calor do leite antes da súa entrada ao tanque e permite aforrar ao redor do 40-50 % do consumo enerxético

Os sistemas de Recuperación da recuperación de calor calor do tanque permiten aforrar ao redor do leite do 70-80 % da enerxía para quentar a agua Manexo Frecuencia de extracción de xurros

O aumento da frecuencia de extracción de xurros almacenados en fosas profundas relaciónase coa diminución das perdas de NH3 e CH4 (ata o 40 %)

AGRADECEMENTOS Este traballo foi realizado dentro do Proxecto InterregÁrea Atlántica Batfarm (2009-1/071), titulado “Avaliación das mellores técnicas dispoñibles para reducir a contami-

nación do aire e da auga en explotacións gandeiras”, apoiado pola Unión Europea ERDF-Programa Área AtlánticaInvestigando no noso futuro común.

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS Aguilar, M., Arriaga, H., Dupard, P., Lalor, S., Fragoso, R., Pahl, O., Abaigar, A., Cordovín, L., Boyle, M., Lanigan, G., Loyon, L. and Merino, P. (2013). BATFARM software: a support tool in the selection of environmental strategies in livestock operations in the Atlantic Region. In: Proceedings of the 15th International Conference Ramiran, June 3-5, 2013, Versailles, France.

BREF (2013). Best Available Techniques (BAT) Reference Document for the Intensive Rearing of Poultry and Pigs.Integrated Pollution Prevention and Control (IPPC), Draft2-August 2013, 839 pp.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

MAGRAMA (2014). Evaluación de Técnicas de Reducción de Emisiones en Ganadería. Sectores de Porcino y Avicultura de Carne y Puesta. Ministerio de Agricultura, Alimentación y Medio Ambiente, Madrid, 114 pp.

Rigolot C., Espagnol S., Robin P., Hassouna M., Béline F., Paillat J. M. and Dourmad J.Y. (2010). Modelling of manure production by pigs and NH3, N2O and CH4 emissions. Part II: effect of animal housing, manure storage and treatment practices.

Animal 4 (8), 1413-1424.

La cama para vacuno 5 *****

DOLOFOS® repele insectos y gusanos del estiércol (Exitalix Tenax)

Fertiliza el estiércol con Calcio, Magnesio y microelementos

No decanta ni precipita en el fondo del estercolero

Seca y AbSOrbE, reduciendo mamitis y heridas en corvejones, pezuñas y patas

D

O

L

O

F

Neutraliza malos olores, como el amoniaco, etc

O

S

Apenas produce polvo, sin riesgos de SILICOSIS

Exento de productos químicos, es natural y ECOLóGICO

Más volumen y menos densidad, cubre más

• DOLOFOS, se produce exclusivamente con LITHOALGAS (Algas calcáreas fosilizadas, tipo Lithothamnium Calcarium).

Dada su gran porosidad y blandura, no precisa una finura de molienda extrema, con lo que se evita el riesgo de contraer silicosis, tal como ocurre con algunos productos con alto contenido en sílice (arenas, diatomeas, etc.).

• DOLOFOS evita la proliferación de bacterias y virus, al contrario de lo que ocurre con otros productos para el mismo uso (serrín, viruta, etc.).

• DOLOFOS ha demostrado ser la cama más segura, efectiva, completa y económica del mercado (siempre que se valoren todas sus propiedades y la ausencia de futuros problemas).

• DOLOFOS es inocuo y carente de toxicidad alguna, por lo que se utiliza también en alimentación animal y humana.

(Disponemos de su registro como producto ECOLOGICO y su correspondiente ficha técnica).

¡¡ NO CONVIERTA SU FINCAS EN ARENALES Y PROTEJA A SUS ANIMALES DE ENFERMEDADES !!

PRESENTACIÓN Y ENVASADO Polvo (<1 mm), Microgranulado (1-2 mm), Compactado (2-6 mm), Granulado (2-6 mm), Granel, Cubetas (5 l), Sacos (10 y 25 kg) y big-bag (500-1.000 kg)

Productos seleccionados

¡¡Únicos exportadores de estos productos a Francia y Portugal!!

IMPORTANTE: Con el de que los precios de nuestros productos no se vean afectados en exceso por el coste de transporte, hemos creado un depósito en Sarria (Lugo), en el que se podrá retirar cualquier cantidad y sin costo de transporte C/ Alfonso Álvarez de Miranda, 28 39408 LOS CORRALES DE BUELNA Cantabria, ESPAÑA Tel. 942 832 462 - 629 519 793 secan@secanvite.com www.secanvite.com

104

PUBLIRREPORTAXE

UCANORTE PRESENTA UN NOVO SISTEMA DE FERTILIZACIÓN BAIXO A MARCA UNIFERT, DESENVOLVIDO EN COLABORACIÓN CON DELAGRO Carlos Osório, responsable do Departamento Técnico Comercial da Ucanorte “Os criterios de traballo e de elección de produtos da Ucanorte priorízanos os técnicos, que son os que están en contacto cos gandeiros. Son os que mellor coñecen as características dos solos de cada zona e os diferentes sistemas de traballo, os que teñen que elixir e que mirar”.

Diana Ramos Cooperativa dos Agricultores dos Concelhos de Santo Tirso e Trofa

Por que Ucanorte decide meterse neste sistema de fertilización e xerar a marca Unifert?

Ucanorte propúxolle un desafío á Cooperativa de Santo Tirso e Trofa que consistía en facer unha recollida de mostras de terra das diferentes parcelas para chegar á conclusión de cal é a

fertilización máis axeitada para as características dos solos da zona de Santo Tirso e de Trofa. Unha vez analizadas as mostras, chegamos á conclusión de que o fósforo e o potasio estarían altos, e o nivel de acidez, tamén. O programa de fertilización é un programa moi interesante porque conseguimos ter unha boa produción, a máxima produción, e custos máis reducidos.

Como acolleu o agricultor o sistema de fertilización proposto?

Os agricultores aceptaron de bo grao o programa porque tamén é unha forma para eles de reducir custos. A recollida de mostras do solo tamén foi moi valiosa...

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

PUBLIRREPORTAXE

Cal é a valoración deste primeiro ano de uso dos fertilizantes Unifert por parte dos agricultores?

De momento aínda é moi cedo como para chegar a unha conclusión porque aínda non se recolleron as colleitas, pero en xeral penso que vai ser un resultado positivo e que os agricultores van quedar satisfeitos porque con este tipo de fertilización conseguen baixar o custo de produción, que é o máis importante para eles.

COMPLEXO INDUSTRIAL MULTIDISCIPLINAR DAS PONTES O complexo industrial multidisciplinar de Delagro nas Pontes de García Rodríguez (A Coruña) ocupa un emprazamento de 36.000 m2 no polígono industrial de Penapurreira, e está destinado á fabricación e á distribución de fertilizantes, así como ao almacenamento de produto finalizado e outras mercadorías complementarias para a distribución directa aos almacéns de distribución ou a explotacións agrogandeiras.

Para Delagro é prioritario manter as condicións óptimas de conservación do produto de principio a fin, por iso, a planta conta coa tecnoloxía máis avanzada

do mercado. A súa capacidade operativa supera as 50.000 toneladas.

Grazas á súa situación estratéxica, próxima a varios portos marítimos e con boas conexións por estrada, na planta de fertilizantes contrólase todo o proceso, desde a compra de materias primas adquiridas baixo os parámetros máis esixentes de control de calidade ata a entrega final, eliminando a dependencia de terceiros.

No edificio de produción, os silos están deseñados de tal forma que nunca se mesturen accidentalmente os produtos entre si, os cales están perfectamente tapados con plásticos para evitar que se danen por absorción de humidade ou

ben por po en suspensión que puidese haber.

A manipulación do produto realízase mediante procesos automatizados, co que se logra evitar unha potencial deterioración da mercadoría, minimizando a posibilidade de erro humano. Para o envasado empréganse láminas plásticas soldadas e un enfundado retráctil plástico que se axusta ao milímetro aos palés ou aos distintos formatos de produto, evitando posibles humidades.

A presentación do produto adáptase ás demandas de cada usuario e cultivo, con ensacados de 10, 25 e 40 kg e big bags de 600 kg, así como a subministración a granel en perfectas condicións.

O proxecto de desenvolvemento deste sistema de fertilización empezou na cooperativa de Santo Tirso e Trofa.

Agora que xa é coñecido, hai demanda para o próximo ano para o resto das cooperativas da Ucanorte?

Si, penso que si. É un proxecto que penso que comezou con moita forza nesta zona e, atendendo aos resultados esperados para este ano, penso que si, que máis cooperativas se unirán ao programa de fertilización.

Web: www.ucanorte.pt Telf. +351 229 865 010

www.delagro.org

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

105

106

DOSSIER: ABONADO

AS APLICACIÓNS WEB RAX DE RECOMENDACIÓN DE ABONADO CON XURRO NAS PRADEIRAS Describimos polo miúdo os programas RAX da páxina web do CIAM-INGACAL correspondentes á fertilización de establecemento e á fertilización anual de pradeiras, os cales permiten obter recomendacións de fertilización baseada no uso do xurro como fertilizante principal.

M. I. García Pomar, D. Báez Bernal, J. Castro Insua, C. Gilsanz Rey e V. García Souto Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM)-Instituto Galego de Calidade Alimentaria (INGACAL)

INTRODUCIÓN Segundo o Nomenclátor básico de pastos en España (Ferrer et al., 2001) da Sociedad Española para el Estudio de los Pastos, defínese a pradeira como un cultivo polifito constituído fundamentalmente por gramíneas e leguminosas, que pode ser aproveitado por sega ou pastoreo de forma indistinta. É un pasto sementado para o que se elixen especies pratenses de valor forraxeiro recoñecido, como raigrás italiano, raigrás inglés, raigrás híbrido, dáctilo, festuca alta, trevo branco, trevo violeta e alfalfa, entre outras.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

As pradeiras en Galicia ocuparon no ano 2013 unha superficie de 209.660 ha, que representa o 29 % da superficie forraxeira total, con 721.673 ha, da que forman parte tamén pasteiros, prados, millo forraxeiro e outros cultivos forraxeiros. Toda esta superficie forraxeira está asociada fundamentalmente á produción leiteira e cárnica do sector gandeiro de vacún de Galicia, sectores que tiveron en 2012 un valor total da produción de 1.132 millóns de euros, que supón o 61 % da produción final gandeira e o 35 % da produción final agraria [Ministerio de Agricultura e Pesca, Alimentación e Medio Ambiente (Mapama), 2014]. Dende 2003 ata 2009 a superficie situábase sobre as 229.000 ha, cun descenso en 2010 e 2011 ata as 210.000 ha, manténdose máis ou menos estable en anos sucesivos (figura 1).

DOSSIER: ABONADO

O VALOR DO RECICLADO DE NUTRIENTES FAI QUE AS EXPLOTACIÓNS DE GANDO VACÚN POIDAN TER UN ELEVADO GRAO DE AUTOSUFICIENCIA NA FERTILIZACIÓN, QUE REDUCE, ADEMAIS, OS CUSTOS DE PRODUCIÓN POLO AFORRO DE FERTILIZANTES MINERAIS

Figura 1. Evolución da superficie de pradeiras en Galicia. Anos 2003-2014 240.000

Superficie de pradeira (ha)

220.000 200.000 180.000 160.000 140.000 120.000 100.000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

As pradeiras son aproveitadas en pastoreo, tras a sega en verde na corte ou en ensilado ou nun aproveitamento mixto de sega e pastoreo. Nas explotacións de vacún de carne as pradeiras son máis utilizadas en pastoreo. Nas explotacións de gando de leite co incremento do seu tamaño téndese a unha diminución da porcentaxe da superficie destinada a pradeiras e a un aproveitamento máis intensivo de corte e ensilado cun abandono do aproveitamento en verde, sendo común dar un corte de herba para secar nos meses de verán (Fernández Lorenzo et al., 2009).

A fertilización debe ter en conta o sistema completo de produción, no que hai entradas de nutrientes a través dos fertilizantes minerais adquiridos no mercado e dos pensos e forraxes compradas fóra da explotación, que se incorporan ao sistema a través das dexeccións dos animais en forma de esterco ou xurros, recollidos na corte, ou durante o pastoreo (Castro et al., 2012). A través dun aproveitamento do xurro como fertilizante na propia explotación, o valor do reciclado de nutrientes fai que as explotacións de gando vacún poidan ter un elevado grao de autosuficiencia na fertilización, que reduce, ademais, os custos de produción polo aforro de fertilizantes minerais (Green Dairy, 2006; Castro et al., 2007; García et al., 2007).

SOCIEDAD AGRÍCOLA GALEGA SL

Parque Empresarial Vilanova I 36614 Baion - Vilanova de Arousa (Pontevedra) Tf. 986 51 60 30 - soaga@soaga.com www.soaga.com

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

107

108

DOSSIER: ABONADO

Para acceder á aplicación hai que meterse na páxina web do CIAM (www.ciam.gal) e na parte superior dereita picar sobre “Aplicacións RAX e REN” e entrar nas aplicacións de “Fertilización de establecemento de pradeiras” ou “Fertilización anual de pradeiras”. Unha vez que se entra na aplicación, o primeiro paso é rexistrarse, o rexistro é completamente gratis e só ten como misión coñecer os usuarios conectados e ofrecer un mellor servizo. O nome de usuario e o contrasinal introducidos serven para o acceso a calquera das aplicacións RAX e REN.

Pantalla de acceso ás aplicacións RAX

AS APLICACIÓNS RAX DE RECOMENDACIÓN DE FERTILIZACIÓN CON XURRO NAS PRADEIRAS O xurro é o conxunto de dexeccións sólidas e líquidas do gando xunto a restos de materiais utilizados na alimentación e segundo os casos: material de camas, efluentes de ensilados etc., todo isto máis ou menos diluído cunha cantidade variable de auga procedente da limpeza das instalacións gandeiras e da choiva (fosas descubertas).

Un programa de fertilización de cultivos é unha ferramenta que facilita o labor de recomendación de fertilizantes tanto a técnicos coma a gandeiros. En colaboración coa Cooperativa Agraria Provincial da Coruña, o CIAM desenvolveu unhas aplicacións on-line, que están colgadas na páxina web do CIAM, as cales teñen a gran vantaxe de integrar e valorizar os nutrientes producidos nas explotacións gandeiras. As aplicacións ou programas RAX (Recomendación de Abonado con Xurros) fan unha recomendación de fertilización nos cultivos forraxeiros tendo como fonte principal de nutrientes nas explotacións de gando vacún a reciclaxe do xurro, recomendación que pode vir complementada se é necesario co uso de fertilizantes minerais sintéticos.

Na actualidade hai catro aplicacións RAX: • Fertilización do millo forraxeiro • Fertilización de establecemento de pradeiras • Fertilización anual de pradeiras • Fertilización de cultivos forraxeiros de inverno Todas as aplicacións RAX teñen unha estrutura semellante; neste artigo imos ver con detemento as aplicacións RAX de recomendación de fertilización con xurros para pradeiras: fertilización de establecemento e fertilización anual.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Pantalla da aplicación RAX de fertilización de establecemento de pradeiras

Pantalla da aplicación RAX de fertilización anual de pradeiras

DATOS DE ENTRADA DO PROGRAMA Para realizar unha correcta fertilización da pradeira con xurros hai que coñecer a composición química do xurro, a riqueza en nutrientes do solo, as extraccións de nutrientes da pradeira que dependen da dispoñibilidade dos nutrientes no solo e da produción obtida, e o manexo da pradeira, así como as técnicas, momentos e condicións de aplicación para a mellora da eficiencia na utilización do nitróxeno.

Por todo isto para obter a recomendación de fertilización coa aplicación RAX é necesario introducir os seguintes datos: • Composición química do xurro • Produción de materia seca • Análise do solo • Manexo e composición da pradeira • Información complementaria (técnicas, momentos e condicións de aplicación do xurro, así como o fertilizante mineral complementario á cantidade de xurro aplicada)

anuncio a4 bisannia.pdf

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

1

16/12/16

13:30

110

DOSSIER: ABONADO

A APLICACIÓN PERMITE INTRODUCIR A PRODUCIÓN DE MATERIA SECA ESPERADA (T/HA) NUNHA PARCELA DA CAL O COMPORTAMENTO PRODUTIVO SEXA COÑECIDO POLO AGRICULTOR

Composición química do xurro Os contidos de nutrientes dun xurro de gando vacún poden extrapolarse a partir dos valores medios dun número elevado de mostras, pero cando hai que fertilizar con xurro, é mellor caracterizalo en cada explotación nos momentos da súa aplicación, pois o contido en nutrientes deste presenta variabilidade dunhas explotacións a outras (Castro, 2000) e unha variabilidade estacional dentro dunha mesma explotación (Acea et al., 1990).

A caracterización mediante a análise da composición química para coñecer o contido en nutrientes pode facerse mediante unha análise en laboratorio ou mediante unha estimación a partir de medidas indirectas (densímetro e/ou condutímetro). As medidas indirectas presentan a vantaxe de facer estimacións en tempo real e in situ, sen apenas procesado de mostras, dun xeito rápido, suprimindo o tempo que pasa dende a recollida da mostra para a análise en laboratorio ata a entrega do resultado analítico ao gandeiro.

Esta aplicación permítenos catro opcións (A, B, C e D) para introducir o contido en nutrientes do xurro.

A) Considerar un valor medio de nutrientes no xurro de vacún de leite A aplicación permite seleccionar uns valores medios de contido en nutrientes do xurro, obtidos a partir de 218 mostras de xurro de vacún analizadas nos últimos anos no CIAM. Na táboa 1 aparecen os contidos medios de nutrientes e o seu valor fertilizante expresado por 1.000 kg de xurro.

Táboa 1. Contido medio de nutrientes no xurro de vacún de leite % Materia seca % N total (% sobre m.s.) % P total (% sobre m.s.) % K total (% sobre m.s.)

7,42 3,81 0,78 3,72

kg N /1.000 kg xurro kg de P2O5/1.000 kg xurro kg de K2O/1.000 kg xurro

3,02 1,42 3,54

Para estes valores medios, se se aplica 10 m3 de xurro cunha densidade de 1,07 kg/l, estanse aplicando 30 kg de N, 14 kg de P2O5 e 35 kg de K2O, o que sería equivalente á aplicación duns 125 kg dun fertilizante complexo 12-1224 máis 30 kg de urea.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

B) Introducir a análise do xurro en laboratorio, sexa xurro de vacún de carne ou de leite A análise do xurro farase nun laboratorio e solicitarase a realización das seguintes analíticas: % de materia seca, nitróxeno (% sobre materia seca), fósforo (% sobre materia seca), potasio (% sobre materia seca) e densidade (kg/l).

Unha vez que se teñan estes datos, introdúcense os seus valores no programa, na pestana “Análise xurro”.

A mostra de xurro para análise química debe tomarse da fosa, remexendo previamente o xurro, ou da cisterna.

A cantidade de mostra estará ao redor do medio litro, o envase será de plástico e non se encherá na súa totalidade.

A almacenaxe antes de enviala ao laboratorio será en lugar fresco e durante non máis de tres días.

Para ver as necesidades de fertilización cun xurro de vacún de carne ou un xurro de porco só se ten a opción de introducir a análise de laboratorio.

C) Estimar a composición do xurro de gando vacún de leite a partir da densidade A densidade do xurro relaciónase coa súa materia seca e coa súa composición química (García et al., 2015). Introducindo o valor da densidade (kg/l) na pestana “Densidade xurro”, a aplicación estima os contidos en nutrientes deste.

A toma de mostras será igual que para a análise en laboratorio e despois deposítase o xurro recollido nunha probeta ou nun cubo coa suficiente profundidade, reméxese e introdúcese un densímetro, facendo a lectura aos cinco minutos.

D) Estimar a composición do xurro de gando vacún de leite a partir da condutividade e da densidade Unha estimación máis precisa da composición química do xurro de vacún de leite faise a partir da medida da condutividade (mS/cm) e da densidade (kg/l) [García et al., 2015], o que mellora notablemente, respecto de ter en consideración só a densidade, a estimación dos contidos de nitróxeno e potasio, e lixeiramente a estimación dos contidos de fósforo.

Para determinar a condutividade (mS/cm) reméxese previamente o xurro e tómase unha mostra de 100 ml da cisterna ou da fosa, que se introduce nunha probeta de 1.000 ml de capacidade, que logo se enche con auga ata os 1.000 ml. Reméxese e cun condutímetro mídese a condutividade eléctrica introducíndoo directamente no xurro diluído.

A determinación da densidade faise como o indicado no apartado anterior.

No programa só é necesario introducir os valores da condutividade (mS/cm) e da densidade (kg/l) na pestana “Condutividade e densidade xurro” e a aplicación estima os contidos de nutrientes deste.

Produción de materia seca (t/ha) En función da produción, as extraccións feitas pola colleita e, por conseguinte, a cantidade de nutrientes que é necesario achegar variarán. A aplicación permite introducir a produción de materia seca esperada (t/ha) nunha parcela da cal o comportamento produtivo sexa coñecido polo agricultor. Se non se introduce ningún valor, o programa toma por defecto unha produción de 10 t/ha.

DOSSIER: ABONADO

A análise do solo é fundamental para unha correcta fertilización das pradeiras

Análise do solo Cando se fai unha análise de fertilidade de solos hai dúas determinacións básicas, que son a de fósforo (P) e a de potasio (K), expresadas en partes por millón (ppm), datos que nos pide o programa. Tendo en conta estas dúas determinacións temos solos ricos, onde o nivel elevado de nutrientes permite economizar fertilizantes; solos pobres, onde é necesario facer abonados de corrección para ir incrementando o nivel de nutrientes ata os dun solo medio, e solos de riqueza media, onde non é necesario facer un abonado de corrección para elevar as reservas dos solos, pero si un abonado para achegar as extraccións que realiza a colleita. Un solo cun nivel medio debe alcanzar as 16 ppm de P e as 121 ppm de K. O nivel de riqueza do solo en fósforo e potasio é tido en conta polo programa para incrementar ou reducir as achegas destes nutrientes respecto das extraccións que realiza a pradeira.

Outro parámetro importante da fertilidade dos solos galegos é a porcentaxe de saturación de aluminio, que nos indicará se é necesario ou non encalar.

No establecemento de pradeiras o encalado convén aplicalo cos labores previos, por exemplo cunha grade de discos que mesture ben o solo co produto encalante. Canto máis labores de mesturado é mellor porque se maximiza a efectividade do encalado e se favorece un axeitado establecemento da semente. En pradeiras xa establecidas, a aplicación farase de xeito superficial despois dun corte ou pastoreo e preferiblemente co solo seco para minimizar o risco de compactación do solo e de escorrentía.

Estudos feitos no CIAM concluíron que en pradeiras as producións correlaciónanse co contido de aluminio no complexo de cambio e para obter unha boa produción a porcentaxe de aluminio (% Al) debe situarse por debaixo de 10 (Mombiela e Mateo, 1984).

O encalado farase cada 2 anos. As análises do solo cada 2 anos (% Al>20) ou 4 anos (% Al<10) indicarannos se é preciso seguir encalando e, neste caso, partiremos da nova análise de solo para o cálculo das doses que se han de aplicar.

Coñecer as necesidades de encalado é de moita importancia, xa que os fertilizantes non serán ben aproveitados pola pradeira se non se corrixe a acidez do solo. Este labor é fundamental dada a súa elevada repercusión nos rendementos produtivos e o seu baixo custo.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

UNHA DOSE POTÁSICA MOI ALTA Á SAÍDA DO INVERNO FAI QUE A CONCENTRACIÓN DO POTASIO DAS GRAMÍNEAS SEXA MOI ALTA, DANDO LUGAR AO QUE SE DENOMINA “CONSUMO DE LUXO”, SEN REPERCUSIÓN NO NIVEL DE PRODUCIÓN

Existe un límite de dose máxima a aplicar, pois as primeiras doses de cal son as máis eficientes en incrementar o rendemento da pradeira (figura 2). Con estas doses, aínda que o pH apenas se ve afectado, o Al de cambio diminúe rapidamente. Para solos cunha porcentaxe de saturación de aluminio superior ao 40 % convén repartir a dose recomendada en dous anos, proporcionando unha maior cantidade no primeiro ano.

Figura 2. Efecto da calcaria sobre o rendemento de materia seca de pradeiras establecidas en terreos a monte, no primeiro e no segundo ano de produción (Mombiela, 1983) 12 10 Materia seca (t/ha)

112

8 6 4 2 0 0

2

4

6

8

10

12

CaCO3 (t/ha) Marco da Curra (Monfero) - 1.º ano

Monte de San Antón (Irixoa) - 1.º ano

Marco da Curra (Monfero) - 2.º ano

Monte de San Antón (Irixoa) - 2.º ano

A introdución da porcentaxe de saturación de aluminio (% Al) nas aplicacións permítenos obter a recomendación con calcaria cun 100 % de riqueza. Existe tamén unha aplicación informática de Recomendación de Encalado (Aplicación REN) que permite coñecer a cantidade dun material encalante concreto necesario para corrixir a acidez do solo (García et al., 2014).

O pastoreo reduce as doses fertilizantes de fósforo e potasio

G A L I C A L CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

MESTURAS PARA CAMAS DE VACÚN

Carbonato cálcico (70 %) con serrín (30 %) • Mesturas personalizadas polo cliente • Mesturas con cascar illa de ar roz

Nº1 EN CAMAS DE VACÚN Pode subministrarse en:

O CARBONATO CÁLCICO DE GALICAL PARA CAMAS DE VACÚN proporciónalles aos animais hixiene e descanso e reduce as posibles infeccións de mamites causadas por bacterias de tipo ambiental (E. coli, estreptococos, enterobacterias etc.).

Tamén reduce os problemas problemas de dermatite interdixital interdixital e dixital, úlceras e colledizos nos pezuños, pezuños, evitando coxeiras e perdas de produción. produción.

Por outra banda, manter o gando libre de sucidade facilita o manexo durante o muxido.

Big Bag A granel en camión cisterna basculante, con posibilidade de estendido directo no cubículo

GALICAL, S.L.L.

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono: 982 221 484 Fax: 982 221 408 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

114

DOSSIER: ABONADO

Manexo e composición da pradeira Como xa se comentou na introdución, as pradeiras son aproveitadas en pastoreo, en sega con ensilado ou consumo en verde ou cun aproveitamento mixto de sega e pastoreo.

As pradeiras adoitan ter unha compoñente leguminosa, principalmente trevos, que por unha banda supoñen a mellora no valor nutritivo da pradeira polo seu elevado contido en proteína e pola súa boa dixestibilidade e, pola outra, teñen a capacidade para fixar nitróxeno do aire, o que deberá terse en conta na fertilización nitroxenada.

Un excesivo uso de nitróxeno nas pradeiras supuxo no seu momento unha diminución do trevo nas pradeiras, pero a partir dos anos setenta do século XX a aparición de altos contidos de nitratos nas augas, co conseguinte risco para o medio e para a saúde humana, e a procura de sistemas de produción cun menor custo por un incremento de prezo dos fertilizantes nitroxenados, fixo que se alterase esta tendencia, coa incorporación de novo dos trevos nas pradeiras (Piñeiro et al., 2000).

As aplicacións RAX teñen en conta que a cantidade de nitróxeno aplicado inflúe de forma decisiva no equilibrio gramínea-leguminosa (González, 1982), restrinxindo as doses altas de nitróxeno nos aproveitamentos de ensilado para asegurar a presenza de leguminosas. Tamén teñen en conta que en sistemas en pastoreo se reducen as doses de fósforo e potasio porque hai un retorno a través dos animais pastantes, que é máis acusado para o potasio. Ademais, as doses superiores a 100 kg/ha de K2O deben repartirse en dúas ou tres veces. Unha dose moi alta á saída do inverno fai que a concentración do potasio das gramíneas sexa moi alta, dando lugar ao que se denomina “consumo de luxo”, sen repercusión no nivel de produción. Como consecuencia, pode haber escaseza de potasio no solo nos cortes seguintes, o que afecta negativamente ao desenvolvemento dos trevos, que compiten moi mal coa gramínea nunha situación de escaseza de potasio (Castro et al., 2012).

Tendo en conta o sistema de manexo e o contido en leguminosas, o programa permite elixir entre catro opcións: • Pastoreo con leguminosas • Pastoreo con moi poucas leguminosas • Ensilado cun corte • Ensilado con dous cortes Técnicas, momentos e condicións de aplicación dos xurros O nitróxeno non se acumula no solo co tempo, polo que o fertilizante nitroxenado debe achegar todas as extraccións que realiza a colleita e tamén as perdas por volatilización do amoníaco (NH3) cara á atmosfera, que poden ser importantes cando se fertiliza con xurros (García et al., 2010).

A eficiencia na utilización do nitróxeno dos xurros vai depender da técnica de aplicación. Para mellorar o aproveitamento do nitróxeno antes de implantar a pradeira debe facerse o enterrado do xurro co fin de evitar as perdas do nitróxeno amoniacal cara á atmosfera. Se o xurro non se enterra, pódese volatilizar a totalidade do nitróxeno amoniacal, que representa aproximadamente dun 50 % ata un 75 % do nitróxeno no xurro de vacún e porcino, respectivamente. O 50 % das perdas de amoníaco ocorren dentro das 4-12 horas despois da aplicación dos xurros; a AFRIGA ANO XXII - Nº 126

incorporación con grades pode diminuír as perdas arredor do 80 % e a inxección en profundidade na súa totalidade (Oenema et al., 2008). Nesta volatilización tamén inflúen outros factores como son a temperatura, a humidade e o vento (táboa 2).

Táboa 2. Eficiencia de utilización do nitróxeno do xurro, en función das técnicas, dos momentos e das condicións de aplicación Condicións de aplicación

Forma de aplicación

Momento de aplicación

Óptimas (*)

Regulares

Malas (**)

Cobertoira

Finais de inverno Primavera Outono

0,7 0,5 0,4

0,6 0,5 0,3

0,6 0,4 0,3

Enterrado

Inmediatamente Menos de 4 horas O mesmo día

0,9 0,8 0,7

0,8 0,7 0,6

0,7 0,6 0,5

(*) Condicións óptimas: • Elevada humidade relativa do aire: orballo, ao amencer ou ao atardecer • Vento en calma • Baixas temperaturas

(**) Condicións malas: • Tempo seco, mediodía • Forte vento • Altas temperaturas

A aplicación RAX de fertilización de establecemento de pradeira dá a opción de introducir a forma, o momento e as condicións de aplicación e calcula as perdas por volatilización corrixíndoas cunha maior achega de fertilizante nitroxenado.

A aplicación RAX de fertilización anual de pradeiras só ten a opción de elixir condicións de aplicación, ao ser sempre a aplicación en cobertoira e a finais do inverno. No caso de dous cortes para ensilado aplícase unha eficiencia de 0,5 para a aplicación en cobertoira tras o primeiro corte.

Outros datos A aplicación RAX de fertilización de establecemento de pradeiras permite definir os metros cúbicos por hectárea de xurro que se van aplicar. Hai tres opcións: • Non cubrir este dato e o programa toma o valor de 20 m3/ha e de 40 m3/ha.

• Cubrir o dato previamente á recomendación que vai obterse.

• Volver a cubrir o dato a posteriori, para axustar a dose á recomendación obtida.

Na aplicación RAX de fertilización anual esta dose é calculada tendo en conta que as doses de unidades de fertilizante de potasio non deben ser superiores nunha soa aplicación a 100 kg de K2O/ha.

Ambos os programas calculan as unidades fertilizantes complementarias ás aplicadas co xurro para cubrir todas as necesidades da pradeira, permitindo tamén elixir entre diferentes fertilizantes. En función do tipo de fertilizante pódese elixir o nutriente que se quere achegar na súa totalidade: N, P2O5 ou K2O e o programa posteriormente indicará se quedan pendentes de satisfacer as necesidades dalgúns destes nutrientes. Ao igual que no caso do xurro, pódese elixir o fertilizante a posteriori para adaptalo ao equilibrio entre nutrientes obtido na recomendación.

Departamento comercial para Portugal, País Vasco, Navarra, Castilla y León y Asturias

Agratechnik Landmaschinem Iberica SL

BATIDORES

José Antonio Rojo García Marisol Fernández 27250 Castro de Rei - Lugo Departamento de Ventas joserojo@reckiberica.es Móvil: (+34) 698 183 157 www. reckiberica.es Tel. (+34) 982 314 428 Móvil (+34) 678 432 835 Alemania (+49) 160 59 21 435

ABONADORAS Y PULBERIZADORES

OFERTA EN EXTENDEDO RES RECK EN PRECAMPAÑ A

SEMBRADORAS

LEHNER

SEMBRADORAS PARA HIERBA Y CEREAL

Batidores especiales para la arena de fosas y balsas, modelos verticales y horizontales Rendimiento desde 13.500 litros/minuto hasta 30.000 litros/minuto

DONDE LOS DEMÁS NO CONSIGEN BATIR, NOSOTROS LO CONSEGUIMOS • Importación de maquinaria seminueva agrícola/forestal desde los mejores proveedores de Europa y Estados Unidos • Servicio técnico y asesoría para su inversión más rentable • Más de 35 años de experiencia • Con red de distribución en toda España: www.reckiberica.es José Rojo: 678 432 835

O TR O S UE LOG E N TE ATÁ AS D STRA L SU IO C UIN UE N CO MPL ÁQ EN N WEB A EM N A D SIÓ GIN A Á OC P

116

DOSSIER: ABONADO

COÑECER AS NECESIDADES DE ENCALADO É DE MOITA IMPORTANCIA, XA QUE OS FERTILIZANTES NON SERÁN BEN APROVEITADOS POLA PRADEIRA SE NON SE CORRIXE A ACIDEZ DO SOLO DATOS DE SAÍDA DO PROGRAMA Unha vez introducidos os datos indicados anteriormente, a aplicación mostra unha saída de datos, que pode imprimirse ou gardarse: • O valor fertilizante de 1 m3 de xurro, expresado en unidades fertilizantes de nitróxeno (kg de N), de fósforo (kg de P2O5) e de potasio (kg de K2O).

• A equivalencia de 10 m3 do xurro en fertilizantes simples.

• A recomendación de encalado en t/ha de calcaria cun 100 % de riqueza. Para outras riquezas ou materiais encalantes pode utilizarse a aplicación REN de Recomendación de Encalado.

• O abonado necesario para satisfacer as necesidades de nitróxeno (N), fósforo (P) e potasio (K) da pradeira, expresado como m3 de xurro.

• As unidades fertilizantes de nitróxeno (kg/ha de N), de fósforo (kg/ha de P2O5) e de potasio (kg/ha de K2O) que faltarían por achegar á pradeira cando se aplica a dose de xurro que se seleccionou previamente, pero na aplicación de fertilización no establecemento convén modificar a dose en función dos resultados do apartado anterior. Na aplicación RAX de fertilización anual en manexo en pastoreo, a fertilización previa ao primeiro pastoreo compleméntase cunha achega posterior de nitróxeno en forma de nitrato amónico cálcico do 26 %.

• Necesidades pendentes de satisfacer se se aplica un determinado fertilizante. Este pode seleccionarse ao principio indicando o nutriente que se quere achegar na súa totalidade, pero convén modificalo en función dos resultados do apartado anterior, para que os valores se aproximen a 0.

CONCLUSIÓNS As aplicacións web RAX (Recomendación de Abonado con Xurros) de fertilización en pradeiras fan unhas recomendacións que teñen en conta que a principal fonte de nutrientes nas explotacións de gando vacún está na reciclaxe do xurro como fertilizante orgánico, recomendacións que poden vir complementadas, se é necesario, co uso de fertilizantes minerais sintéticos.

As aplicacións veñen acompañadas dunha guía de utilización, aínda que son de uso moi doado tanto para técnicos coma para gandeiros, polo que esperamos que sexan unhas boas ferramentas para o incremento e para a mellora do uso do xurro como fertilizante nas explotacións galegas.

AGRADECEMENTOS Á Unión Europea e á Xunta de Galicia polo financiamento do Proxecto Feader 2007/08 “Redución do consumo de fertilizantes minerais sintéticos nas explotacións de vacún de leite mediante a valorización do xurro como abono” e do AFRIGA ANO XXII - Nº 126

BIBLIOGRAFÍA Acea, M.J.; Cabaneiro, A.; Carballas, M.; Gil, F.; Leirós, M.C.; López, E.; Núñez, A.; Villar, M. C. 1990. El xurro de vacuno en Galicia. Xunta de Galicia, 162 pp.

Castro, J. 2000. O manexo do xurro nas explotacións de leite galegas: problemática e planes de manexo do xurro como abono. Curso de residuos agrarios, EGAP. Castro, J.; García, M.I.; Báez, D.; Blázquez, R. 2007. Ahorro de costes de abonado en explotaciones de vacuno de leche.

Ganadería, 48, 40-41.

Castro, J.; García, M.I..; Piñeiro, J.; Blázquez, R. 2012. Fertilización de prados, pradeiras e forraxes anuais. Afriga, 96: 82-92.

Fernández-Lorenzo, B.; Flores, G.; Valladares, J.; GonzálezArráez, A.; Pereira, S. 2009. Caracterización do sistema de produción das explotacións de vacún de leite de Galicia, 82, 12-20.

Ferrer, C.; San Miguel, A.; Olea, L., 2001. Nomenclátor básico de pastos en España. Pastos, XXXI(1), 7-44.

García, M.I.; Báez, D; Castro, J. 2014. Recomendación de encalado nos cultivos forraxeiros. Afriga, 114: 106-114.

García, M.I.; Báez, D.; Castro, J.; Gilsanz, C. 2015. A aplicación web RAX de recomendación de abonado con xurro no millo forraxeiro. Utilización de métodos rápidos de análise de xurro. Afriga, 115, 132-140.

García, M.I.; Castro, J.; Báez, D; Camba , J.; López, J. 2010.

Directrices para fertilizar con xurros o millo forraxeiro. Afriga, 85: 66-73.

García, M.I.; Castro, J.; Báez, D.; Díaz, J. 2007. Balance y eficiencia en la utilización del nitrógeno, fósforo y potasio en las explotaciones de vacuno de leche en Galicia. Actas de la XLVI Reunión Científica de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos, 429-435.

Green Dairy Project Interreg Atlantic Area III B Nº 100.

2006. Proceedings of the final seminal. Rennes (France), 13-14 december.

González, A. 1982. Respuesta de la pradera mixta a la aplicación de nitrógeno. Fijación de nitrógeno. Pastos, XII (1), 107-117.

MAGRAMA, 2014. Anuario de Estadística.

Mombiela, F. 1983. El estudio de la fertilidad del suelo en Galicia. Apuntes históricos y problemática general de la investigación sobre la acidez y la falta de fósforo. I Xornada de Estudo dos Recursos da Agricultura Galega, pp. 75-118.

Mombiela, F.; Mateo, M.E., 1984. Necesidades de cal para praderas en terrenos “a monte”. Anales INIA, Serie Agrícola, 25, 129-143.

Oenema, O.; Bannink, A., Sommer, S.G.; Van Groenigen, J.W.; Velthof, G.L. 2008. Gaseous nitrogen emissions from livestock farming systems. En. Nitrogen in the Environment: Sources, Problems and Management, Ed: Hatfield & Follet, 395-441.

Piñeiro, J.; Barbeyto, F.; Castro, J.; Díaz, N. 2000. El redescubrimiento del trébol blanco en Europa. Agricultura, 81, 296-300.

Proxecto Feader 2012/31 “Elaboración de táboas e de programa on-line de recomendación de fertilización nitroxenada nas rotacións forraxeiras das explotacións leiteiras galegas en función do aporte de nitróxeno polo solo”, que a Cooperativa Agraria Provincial da Coruña desenvolveu en colaboración co CIAM.

118

DOSSIER: ABONADO

PRODUCIÓN DE FORRAXE E CALIDADE NUTRITIVA DE CATRO CEREAIS DE INVERNO FERTILIZADOS CON NITRÓXENO EN CONDICIÓNS DE CLIMA ATLÁNTICO

Neste artigo analizo a produtividade, o contido en nutrientes e o perfil de ácidos graxos de catro cereais de inverno (avea, centeo, triticale e cebada) sometidos a doses crecentes de fertilizante nitroxenado en cobertoira.

Gregorio Salcedo Dpto. de Calidade e Innovación Centro Integrado de Formación Profesional La Granja, 39792 Heras, Cantabria gregoriosalce@ono.com

RESUMO O obxectivo deste estudo foi analizar a produtividade, o contido en nutrientes e o perfil de ácidos graxos de catro cereais de inverno: avea (Avena sativa L., cv. Prevision), cebada (Hordeum vulgare L., cv. Meseta), centeo (Secale cereale L., cv. Galma) e triticale (Triticosecale Wittmack, cv.

Titania), ao aumento gradual de fertilizante nitroxenado aplicado en cobertoira (0, 25, 50 e 75 kg ha-1) segundo un deseño experimental de bloques ao azar.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

A produción de materia seca foi diferente entre cereais (P<0,001) e P<0,05 respecto da dose de fertilizante nitroxenado. O N extraído por hectárea non foi significativamente diferente entre cereais e si (P<0,001) respecto da dose de fertilizante. A cantidade que optimizou o fertilizante nitroxenado en cobertoira tanto para a biomasa coma o N extraído por hectárea foi de 34,4 e 35,6 kg N respectivamente. A proteína bruta da forraxe mellorou significativamente coa achega de fertilizante nitroxenado.

A concentración de nitratos nas forraxes aumentou ao incrementar a dose de fertilizante, sendo a avea a de maior concentración e a de menor, a cebada. O contido de nitratos da forraxe reduciu a proteína bruta efectiva ata valores medios do 96,5 % respecto da proteína orixinal ou testemuña sen fertilizante. O perfil de ácidos graxos foi desigual

DOSSIER: ABONADO

entre cereais (P<0,001) e soamente o ácido oleico mostrou diferenzas respecto da fertilización nitroxenada. Para o conxunto de cereais e doses de nitróxeno, os ácidos maioritarios foron o α-linolénico e o palmítico, relacionándose aquel positivamente coa porcentaxe de follas e a proteína bruta e negativamente coa fibra neutro deterxente. Conclúese sinalando que a dose de 35 kg de N ha-1 aplicado en cobertoira foi a que mellor optimizou a produción de biomasa e de nitróxeno, ambos en quilos por hectárea.

INTRODUCIÓN O millo e o raigrás italiano son os cultivos forraxeiros sementados maioritariamente nas explotacións leiteiras do norte de España (Salcedo et al., 2009). No caso do raigrás vén observando un sistema de aproveitamento dun só corte, con tempo suficiente para preparar a sementeira do millo.

Non obstante, outras forraxes, coma os cereais de inverno, teñen cabida neste modelo produtivo, aínda que son menos dixestibles, pois presentan un contido aceptable de proteína bruta, superior á de raigrás italiano (Flores et al., 2015) e producións razoables en centeo (Lloveras, 1987) e en triticale (Salcedo, 2014).

A práctica dun único aproveitamento para ensilado require de achegas temperás de fertilizante en épocas de maior crecemento, pero con elevado risco de non ser utilizado polas precipitacións frecuentes. Do mesmo xeito que outras gramíneas forraxeiras, os cereais de inverno demandan unha correcta dosificación de fertilizante ni-

OS CEREAIS DE INVERNO DEMANDAN UNHA CORRECTA DOSIFICACIÓN DE FERTILIZANTE NITROXENADO PARA MANTER RENDEMENTOS ECONOMICAMENTE ATRACTIVOS troxenado para manter rendementos economicamente atractivos ( Jarvis et al., 1996) e para que incrementen a eficiencia de utilización e contribúan a minimizar as perdas de N por lixiviados que favorecen a formación de gases de efecto invernadoiro coma o óxido nitroso por quilo de materia seca (Salcedo, 2016). Desde o punto de vista nutricional a fertilización nitroxenada reduce o contido de carbohidratos non estruturais e incrementa o do N (Ferri et al., 2004); de nitratos (Ehlig e Hagemann, 1982) e as concentracións de ácidos graxos (Lefebvre et al., 1967). Con todo, cando os cultivos experimentan deficiencias de N temporais, o rendemento e o valor nutritivo poden ser reducidos (Cassman et al., 2003).

Os cereais de inverno son unha fonte de alimento alternativa ao raigrás italiano ( Juskiw et al., 2000), utilizándose dentro dun amplo rango de madurez (Adogla-Bessa e Owen, 1995). O estado óptimo de madurez que maximiza a produción de biomasa e o valor nutritivo para a cebada e a avea é o de gran pastoso (Bergen et al., 1991); mentres, o triticale e o centeo varían dende o desenvolvemento do zurrón ao principio do estado leitoso (Daccord e Arrigo, 1993).

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

119

120

DOSSIER: ABONADO

A ESCASA RESPOSTA DE BIOMASA EN TODOS OS CEREAIS, E ESPECIALMENTE NA AVEA E NO CENTEO, PARA DOSES IGUAIS OU SUPERIORES A 50 KG N HA-1, PODE TRADUCIRSE EN ACUMULACIÓNS DE NITRATO NO CHAN, SUSCEPTIBLE DE PERDERSE POR LIXIVIACIÓN

Campo experimental e estado de madurez das forraxes ao momento da aplicación de fertilizante nitroxenado

MATERIAL E MÉTODOS Localización do experimento O ensaio foi desenvolvido durante os anos 2011 e 2012 na finca de prácticas do Centro Integrado de Formación Profesional La Granja, Cantabria (España), situado a 43° 24’N; 3° 45’W e 5 m sobre o nivel do mar e sempre detrás de millo. O chan onde se realizou o experimento presentou as seguintes características: textura francoarxilolimosa; pH 5,7; materia orgánica oxidable 0,95 %; N 0,17 %; P (Olsen) 6,59 ppm; Ca 855 ppm; Mg 94 ppm; K 87 ppm e capacidade de intercambio catiónico 16,3 mq/100 g solo.

Tratamentos Os tratamentos a avaliar foron catro cereais de inverno para forraxe: avea (Avena sativa L., cv. Prevision), cebada (Hordeum vulgare L., cv. Meseta), centeo (Secale cereale L., cv. Galma) e triticale (Triticosecale Wittmack, cv. Titania), fertilizados en sementeira con 45 kg de N, P2O5 e K2O ha-1 e catro doses de fertilizante nitroxenado en forma de nitrato amónico cálcico do 27 % aplicados en cobertoira (0, 25, 50 e 75 kg ha-1), denominados (N0, N25, N50 e N75 kg N ha-1), dispostos nun deseño experimental de bloques, con tres tratamentos de N por bloque e catro repeticións por tratamento de N e parcela elemental de 5 x 3 metros.

Manexo e condicións climatolóxicas A preparación do terreo consistiu en dous pases superficiais cruzados con fresadora. A sementeira realizouse con sementadora a chorro o 27 e o 21 de outubro de 2010 e 2011 respectivamente, a dose de 250 kg semente por hectárea. O fertilizante nitroxenado de cobertoira foi aplicado ao estado de vástago principal e un fillo (código 21 da clasificación de Zadocks et al. (1974) os días 14 e 11 de xaneiro dos anos 2011 e 2012 respectivamente. A temperatura media e pluviometría durante os dous anos do ensaio foron proporcionadas pola Axencia Estatal de Meteoroloxía de Cantabria (táboa 1).

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Táboa 1. Datos meteorolóxicos durante o crecemento do cultivo 2011-2012 e a media de temperaturas e precipitacións no período 1984-2010 Precipitación (mm)

Temperatura (°C) Media de máximas Media das mínimas 1984-2010 2011-2012 1984-2010 2011-2012 1984-2010 2011-2012 Xaneiro 54,18 53,67 13,53 13,60 5,76 5,88 Febreiro 44,05 45,72 13,91 13,87 5,75 5,70 Marzo 45,58 43,87 15,63 15,74 6,97 6,95 Abril 42,68 42,43 16,57 16,67 8,33 8,41 Maio 46,01 44,80 19,17 19,20 11,16 11,14 Xuño 35,22 34,38 21,52 21,64 13,98 13,94 Xullo 27,56 27,47 23,58 23,69 15,96 15,91 Agosto 26,61 25,37 24,33 24,43 16,50 16,44 Setembro 36,52 35,28 22,76 23,06 14,39 14,42 Outubro 65,05 62,08 20,39 20,73 11,90 11,89 Novembro 85,11 87,29 16,22 16,39 8,70 8,80 Decembro 61,41 64,31 14,21 14,30 6,63 6,68

Mostraxe das parcelas As forraxes foron segadas a 4-5 cm do chan cunha barra gadañadora (BCS, tipo BF80/175) de 1 m de corte, os días 8 e 16 de abril en 2011 e 2012 respectivamente, aos estados de madurez sinalados na táboa 2. A decisión da data de aproveitamento foi debida en primeiro lugar a descensos de dixestibilidade por aumento da porcentaxe de talos respecto das follas (Cherney e Marten 1982) e, en segundo lugar, a dispor de tempo suficiente para realizar os labores preparatorios para a sementeira de millo.

Posteriormente, a forraxe de cada parcela dentro de cada tratamento foi pesada, tomándose alícuotas de aproximadamente 3.500 gramos, divididos á súa vez en dúas submostras: a primeira, de 500 g aproximadamente, dos que 400 g foron utilizados para separar manualmente as fraccións de follas, talos e espigas (no seu caso) e o resto para determinar en estufa a 60 °C durante 48 horas o contido en materia seca; a segunda, de 3.000 g secada de igual forma, serviu para analizar o contido en principios nutritivos, antinutritivos (NO3-) e perfil de ácidos graxos.

Estas últimas mostras foron moídas cun muíño Retsch a 1 mm, conservándose en colectores de plástico herméticos de 500 ml ata a súa posterior análise, tomándose dúas réplicas por tratamento para a análise de NO3- e de ácidos graxos e catro para o de principios nutritivos.

Táboa 2. Estadios de madurez das forraxes Anos 2010-2011 Cereal Código Descrición Avea 47 Inchado de panículas Cebada 59 Fin do espigado Centeo 49 Inchado de panículas Triticale 49 Inchado de panículas Fonte: Zadoks et al., 1974

Código 47 51 43 55

2011-2012 Descrición Inchado de panículas Inicio do espigado Inchado de panículas Metade de espigado

SOCIEDAD AGRĂ?COLA GALEGA SL

Unha familia ao completo

Parque Empresarial Vilanova I 36614 Baion - Vilanova de Arousa (Pontevedra) Tf. 986 51 60 30 - soaga@soaga.com www.soaga.com

122

DOSSIER: ABONADO

A PRODUCIÓN DE MATERIA SECA PODE SER CONSIDERADA COMO SATISFACTORIA PARA O CONXUNTO DOS CEREAIS, CON RENDEMENTOS MEDIOS DE 7,7 T MS HA-1 PERO DIFERENTE ENTRE ELES (P<0,001)

Triticale

Análises químicas A análise dos principios nutritivos consistiu na determinación da materia seca final a 103 ° C; o N como N-Kjeldahl co KjeltecTM 2300 de TECATOR; a fibra neutro deterxente (NDF) e a súa dixestibilidade in vitro da materia orgánica con celulasa (IVDMO; Riveros e Argamentería, 1987) no propio Laboratorio de Nutrición Animal do CIFP La Granja. O extracto etéreo (EE) con éter de petróleo 40-60 °C nun SoxhlecTM de TECATOR no Laboratorio Agroalimentario de Santander do Ministerio de Medio Ambiente, Medio Rural e Mariño. Os nitratos foron extraídos en auga quente segundo a Norma UNE EN 1214-4. A solución acuosa foi tratada con acetonitrilo para eliminar as substancias interferentes. O contido de nitratos determinouse por cromatografía líquida utilizando unha columna de intercambio iónico e un detector de ultravioleta a unha lonxitude de onda de 204 nm. Esta análise foi realizada no Laboratorio Agroalimentario de Santander do Ministerio de Medio Ambiente, Medio Rural e Mariño.

Para a preparación dos ésteres metílicos dos ácidos graxos da materia graxa das forraxes seguiuse a Norma ISO 15884/FIL 182:2002 no Laboratorio Agroalimentario de Santander do Ministerio de Medio Ambiente, Medio Rural e Mariño. A separación e cuantificación dos ésteres metílicos dos ácidos graxos efectuouse cun cromatógrafo de gases Autosystem XL de Perkin Elmer, equipado cunha columna capilar de silica fundida (Chrompack CP-SIL 88, de 50 metros, 0,25 mm de diámetro interno e 0,20 µm de espesor da fase estacionaria). O volume de inxección foi de 1 µL e o gas portador helio, a un fluxo de 1,15 mL/minuto. O modo de inxección foi Split a unha relación 1:42,5 e a temperatura do inxector, de 275 ° C. A do forno programouse de 50 °C a 190 °C. Cálculos Eficiencia do uso do N aplicado en cobertoira para a materia seca como (MSi – MS0)/Ni, sendo MSi = kg de materia seca por hectárea do tratamento “i”, MS0 = kg materia seca por hectárea do tratamento sen nitróxeno en cobertoira e Ni = kg de N por hectárea aplicados no tratamento “i”.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Eficiencia do uso do N aplicado en cobertoira para o N: (Nri – Nr0)/Ni, sendo Nri = kg de nitróxeno recolectado no tratamento “i” con abono de cobertoira; Nr0 = kg de nitróxeno recolectado no tratamento sen nitróxeno en cobertoira, Ni = kg de N por hectárea aplicados no tratamento “i”.

O valor relativo forraxeiro (VRF) segundo Dunham (1998) a partir da estimación da materia seca dixestible (DMS) e da inxestión de materia seca (IMS) segundo as ecuacións: (1) DMS (% MS) = 88,9 – (0,779 x % FAD); (2) IMS (% peso vivo) = 120 / % FND e (3) VRF = (DMS x IMS) / 1,29.

Análise estatística Os resultados foron analizados segundo un deseño de bloques ao azar. Os factores de efectos fixos incluídos no modelo foron o cereal e a dose de N por hectárea aplicados en cobertoira, e o ano foi considerado como efecto aleatorio co Modelo Lineal Mixto (SPSS 15.0). Realizouse unha análise de correlación entre as diferentes partes vexetativas dos cereais, principios nutritivos e fertilizante nitroxenado sobre o perfil de ácidos graxos.

RESULTADOS Efectos do tipo de cereal sobre a produción de materia seca e composición química A produción de materia seca pode ser considerada como satisfactoria para o conxunto dos cereais, con rendementos medios de 7,7 t MS ha-1 pero diferente entre eles (P<0,001).

O rendemento máximo de 8,8 t MS ha-1 foi para a avea e a menor de 6,7 t para o centeo e non houbo diferenzas significativas entre a cebada e o triticale (táboa 3), con producións de 7,6 e 7,8 t MS hectárea respectivamente. Do total de biomasa recolectada, as espigas achegaron a menor porcentaxe (10 %), as follas o 33,2 % e o 56,6 % os talos.

A maior porcentaxe de follas entre cereais correspondeu ao centeo (38,7 %) e a menor, de 26,2 %, ao triticale (táboa 3).

A maior proporción de espigas rexistrouse na avea (táboa 3); isto pode ser debido ao propio peso da espiga no estado de “inchado de panículas” respecto dos do centeo.

Nitramid - AFCA 210x297.indd 1

24/2/16 11:58

124

DOSSIER: ABONADO

Táboa 3. Produción de materia seca e nitróxeno por hectárea e porcentaxe de follas, talos e espigas nas forraxes Cereal

N0

N25

N50

N75

Media por forraxe

E.S.

Forraxe Dose FxN (F) N *** * ns

Materia seca, kg ha-1 Avea 7,8a 8,8b 9,3c 9,4c 8,8c 1,4 Cebada 6,6a 7,5ab 8,1b 8,4b 7,6b 0,25 Centeo 5,7a 6,8b 7,2b 7,2b 6,7a 0,16 Triticale 6,8a 7,7b 8,1c 8,5d 7,8b 0,13 Media por 6,7a 7,7b 8,1ab 8,4c 7,7 0,11 fertilizante ns *** ns Kg MS producido kg-1 N Avea 39,1 28,9 21,5 29,8a 4,2 Cebada 37,6 29,4 25,1 30,7a 2,4 Centeo 44,0 29,7 20,6 31,4a 3,0 Triticale 33,4 24,7 22,7 26,9a 1,3 Media por 38,5 28,2 22,5 29,7 1,4 fertilizante -1 Nitróxeno extraído, kg ha Avea 134a 159ab 181b 192b 167a 8,0 ns *** ns Cebada 115 135 154 178 146a 6,6 Centeo 130a 164b 178bc 190c 166a 5,2 Triticale 126a 152ab 170bc 189c 159a 7,2 Media por 126a 152b 171c 187d 159 3,4 fertilizante Recuperación aparente do N, % ns ns ns Avea 1,0a 0,95a 0,77a 0,91a 0,10 Cebada - 0,77a 0,77a 0,86a 0,80a 0,27 Centeo - 1,38b 0,96a 0,80a 1,05a 0,08 Triticale - 1,03a 0,87a 0,84a 0,91a 0,08 Media por - 1,05a 0,89ab 0,82a 0,92 0,04 fertilizante Follas, % *** ns ns Avea 32,5a 35,5a 35,9ab 36,9b 35,9c 0,22 Cebada 32,1a 31,9ab 32,4b 32,9b 32,1b 0,20 Centeo 38a 38,1a 39,1a 39,8a 38,7d 0,56 Triticale 25,3a 26,1a 26,7a 27,1a 26,3a 0,31 Media por 32,4a 32,9a 33,5a 34,2a 33,2 0,50 fertilizante Talos, % *** *** ns Avea 47,3c 47,0c 46,2b 45,1a 46,4a 0,20 Cebada 59,1a 57,8b 57,2b 56,2c 57,6b 0,24 Centeo 60,0c 59,7bc 58,5ab 57,5a 58,9c 0,29 Triticale 65,2a 64,2a 63,1a 62,3a 63,7d 0,48 Media por 57,9a 57,2a 56,2a 55,3a 56,6 0,66 fertilizante Espigas, % *** ns ns Avea 17,4a 17,4a 17,7a 17,9a 17,6c 0,11 Cebada 9,5a 10,2a 10,3a 10,8a 10,2b 0,23 Centeo 1,9a 2,1a 2,3a 2,6a 2,2c 0,34 Triticale 9,5a 9,6a 10,1a 10,4a 9,9b 0,70 Media por 9,59a 9,85a 10,1a 10,4a 10 0,59 fertilizante VRF, % * ns ** Avea 86,0a 89,0a 88,0a 85,8a 87,2b 0,95 Cebada 85,7a 84,8a 84,2a 84,8a 84,9a 0,39 Centeo 86,2a 89,1c 86,6ab 88,2bc 87,1b 0,36 Triticale 82,0a 83,2a 89,7b 88,1b 85,7ab 1,02 Media por 85,0a 86,5a 86,7a 87,1a 86,3 0,38 fertilizante VRF: valor relativo forraxeiro; a,b,c: valores acompañados de distinta letra dentro de cada cereal e dose de N difiren P<0,05; *** P<0,001, * P<0.05, n.s.: non significativo P >0,05; 1: proteína bruta = N x 6,25

A dose de fertilizante nitroxenado aplicado na primavera que optimizou a produción de materia seca por hectárea vén reflectida na táboa 4. Considerando as producións medias indicadas na táboa 3, variou dende 31,3 kg N ha-1 para a avea ata 36,4 kg en centeo, con valores medios para o conxunto de cereais equivalente a 34,4 kg por hectárea.

Mentres, a do N extraído oscilou dende 31,8 kg na cebada ata 37,5 kg na avea, con medias para o conxunto de forraxes de 35,6 kg N por hectárea.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Centeo

Táboa 4. Estimación das doses óptimas de N Forraxe

Kg MS Intercepto Pendente ha-1

Avea Cebada Centeo Triticale

8.800 7.600 6.700 7.800

Avea Cebada Centeo Triticale 1 : rendemento medio ha-1 en cobertoira

167 146 166 159 para o

R2

±

Dose óptima de N

Materia seca -276,7 0,035 0,75 14,5 31,3 -62,5 0,013 0,32 24,0 36,3 -131,1 0,025 0,50 20,6 36,4 -278,2 0,040 0,88 9,6 33,8 Nitróxeno -32,08 0,417 0,33 23,9 37,5 -55,8 0,60 0,52 20,0 31,8 -122,7 0,96 0,74 14,4 36,6 -48,1 0,539 0,44 21,7 36,6 conxunto de tratamentos desde 0 ata 75 kg N

Segundo a clasificación de Fundación Española para o Desenvolvemento da Nutrición Animal (FEDNA) e para as condicións do experimento, o valor relativo forraxeiro (VRF) variou dende a terceira ata a cuarta categoría, configurándolle unha forraxe de media calidade ao momento da recolección (preto do inicio do espigado). A avea e o centeo rexistraron os maiores VRF, sen diferenzas entre ambos, atribuído á menor madurez (táboa 2) e ao inferior contido de fibra neutro deterxente (táboa 5).

En xeral, observáronse diferenzas significativas para os contidos de materia seca (MS), fibra neutro deterxente (FND), proteína bruta (PB) e extracto etéreo (EE) entre forraxes (táboa 5). Os contidos medios de MS nas condicións do experimento foron de 171 g kg-1 MS e a composición química (en g kg-1 MS) de 645 g a FND; 128 g o PB; 575 g a DIVMO; 18,6 g MS a EE e a EM de 9,2 MJ kg-1 MS (táboa 5). Os contidos de MS e FND foron maiores na cebada, e PB e EE no centeo, sen diferenzas significativas a DIVMO e a EM (táboa 5).

126

DOSSIER: ABONADO

A DOSE DE FERTILIZANTE NITROXENADO APLICADO EN COBERTOIRA E PARA A ZONA COSTEIRA DE CANTABRIA QUE MELLOR OPTIMIZOU AS PRODUCIÓNS DE MATERIA SECA E NITRÓXENO VARIOU DE 31 A 37 KG DE N POR HECTÁREA Táboa 5. Composición en principios nutritivos das forraxes Cereal Avea Cebada Centeo Triticale Media por fertilizante Avea Cebada Centeo Triticale Media por fertilizante

N50

N75

E.S.

MS, g kg-1 MS 171a 176a 193a 187a 158a 159a 163a 155a

Media por forraxe

168a 200a 162a 166a

173a 189a 160a 159a

172b 192c 160a 161a

5,2 2,35 0,76 2,6

171a

174a

170a

171

2,0

FND, g kg-1 MS 631a 630a 670a 667a 636a 641a 653b 623a

641a 659a 637a 631a

636a 667b 638a 638a

ns 4,2 4,5 2,8 3,0

640a

642a

645

2,2

PB, g kg MS 107a 111a 110a 112a 143a 150ab 114a 122a

121a 119b 154ab 130a

126a 132c 163c 137a

116a 118a 152b 126c

4,5 2,0 2,6 4,1

118a

131ab

139b

128

2,2

IVDMO, g kg MS 572a 592c 583ab 556a 569a 567a 573a 572a 570a 569a 563a 604a

574a 580a 577a 576a

580a 568a 573a 578a

2,8 4,3 3,2 6,8

568a

N25

N0

640a 674a 637a 646b 649a

169a

647a -1

Avea Cebada Centeo Triticale Media por fertilizante

124a -1

Avea Cebada Centeo Triticale Media por fertilizante Avea Cebada Centeo Triticale Media por fertilizante Avea Cebada Centeo Triticale Media por fertilizante

581a

577a

575

2,3

EM, g kg-1 MS 9,1a 9,4b 8,9a 9,1a 9,17a 9,16a 9,1a 9,0a

574a

9,3ab 9,1a 9,12a 9,6a

9,1a 9,3a 9,23a 9,2a

9,3a 9,1a 9,17a 9,2a

0,04 0,07 0,05 0,10

9,09a

9,3a

9,2a

9,2

0,03

EE, g kg-1 MS 19,1a 17,7a 17,0a 17,5b 23,7a 23,7a 16,1a 15,8a

9,2a

16,3a 17,0a 23,5a 15,3a

18,1a 17,5b 24,0a 15,7a

17,8a 17,2a 23,6b 15,7a

0,47 0,07 0,18 0,60

18,9a

17,9a

18,8a

18,6

0,36

18,7a

Forraxe Dose FxN (F) N ***

ns

ns

Cebada

***

ns

ns

***

***

ns

ns

ns

ns

ns

ns

ns

***

ns

ns

MS: materia seca; FND: fibra neutro deterxente; PB: proteína bruta; IVDMO: dixestibilidade in vitro da materia orgánica; EM: enerxía metabolizable; EE: extracto etéreo; a,b,c: valores acompañados de distinta letra dentro de cada cereal e dose de N difiren P<0,05; *** P<0,001, * P<0,05, n.s.: non significativo P >0,05

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Efectos do N aplicado sobre a produción de nitróxeno e composición química O N extraído non diferiu entre cereais e si P<0,001 respecto á achega de fertilizante, sen diferenzas na interacción cereal x fertilizante (táboa 3). A menor produción de N rexistrouse na cebada á dose N0 de 115 kg e a máxima, de 192 kg en avea para N75 kg de N por hectárea. Este experimento mostrou que en aplicacións superiores a 25 kg de N ha-1 en avea, cebada e centeo os rendementos unitarios por hectárea non melloraron significativamente; pola contra, si o fixo con 400 kg MS ha-1 o triticale. Posiblemente, esta circunstancia, entre outras, pode ter a súa orixe tal e como sinalan Varughese et al. (1987) na maior eficiencia de absorción do fósforo do chan.

A escasa resposta de biomasa en todos os cereais, e especialmente na avea e no centeo, para doses iguais ou superiores a 50 kg N ha-1, pode traducirse en acumulacións de nitrato no chan, susceptible de perderse por lixiviación, reducindo a eficiencia de uso do N e un dano ambiental causado por unha maior formación de óxido nitroso (N2O), agravándose este feito polas continuas precipitacións desde o momento da aplicación á recolección.

A resposta ao uso do N aplicado en termos de incrementos relativos de produción respecto ao tratamento control (N0) en kg MS recolectado kg-1 N aplicado en cobertoira para o conxunto de valores foi de 29,7 kg MS kg-1 e de 0,92 kg N kg-1 N aplicado (táboa 3). En xeral, aplicacións de fertilizante superiores a 25 kg de N ha-1 diminuíron o uso de utilización do N en 10,3 kg MS en N50 e 16 kg en N75 (táboa 3). Do mesmo xeito, a eficiencia de utilización do N (kg N recollido kg-1 N aplicado en cobertoira) no conxunto de cereais diminuíu de 1,05 kg kg-1 en N25 a 0,82 en N75 kg (táboa 3), sen diferenzas significativas entre tratamentos para a avea, a cebada e o triticale.

A fertilización nitroxenada non modificou as concentracións de MS, FND, IVDMO e EE (táboa 4), pero si (P<0,001) a proteína bruta, con incrementos porcentuais do 5,1 %; 11 % e 17,8 % para N25, N50 e N75 respecto de N0 (táboa 5).

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal.

Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo.

AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com

DOSSIER: ABONADO

Efectos do cereal e aplicación de N sobre o contido de nitratos (NO3-) O contido de nitratos (NO3-) incrementou significativamente ao aumento de fertilizante nitroxenado en todos os cereais (táboa 6 e figura 1), coincidente con De Villiers e Van Ryssen, (2001) en raigrás e Nurdilek et al. (2010) en triticale. Con todo, factores ambientais como a humidade do chan, o índice de luminosidade, a radiación solar, a temperatura do chan e aire non controlados neste experimento poden tamén relacionarse co NO3- (Gomm, 1980).

Táboa 6. Concentración de nitratos na forraxe Cereal

N0

N25

N50

NO3, mg kg-1 MS Avea 2222a 3752a 4969a Cebada 941a 983a 2642b Centeo 1489a 2475ab 3417b Triticale 1569a 3350b 4211bc Media por 1555a 2640b 3810c fertilizante N-NO3, g 100 g-1 N da forraxe Avea 2,77a 4,45ab 5,5ab Cebada 1,2a 1,23a 3,12b Centeo 1,43a 2,27ab 3,10b Triticale 1,94a 3,8b 4,51c Media por 1,84a 2,94b 4,06c fertilizante PB útil, % sobre a orixinal Avea 97,2b 95,5ab 94,5ab Cebada 98,7c 98,7c 96,8c Centeo 98,5c 97,7ab 96,8b Triticale 98,06c 96,1b 95,4b Media por 98,1d 97,0c 95,9b fertilizante

N75 5794a 3657c 5386c 5175c 5003d

Media Forraxe Dose por E.S. FxN (F) N forraxe *** *** ns 4184d 605 2056a 298 3192ab 412 3576c 416 3252

3,84

96,5

***

***

ns

0,21

93,6a 95,2a 2,06 96,1a 97,6c 0,30 95,3a 97,1bc 0,33 94,7a 96,1ab 0,33 94,9a

***

***

ns

0,21

PB útil: PB menos o NO3; a,b,c: valores acompañados de distinta letra dentro de cada cereal e dose de N difiren P<0,05; *** P<0,001, * P<0,05, n.s.: non significativo P >0,05

A proteína bruta incrementou ao aumentar a dose de fertilizante nitroxenado e, de igual forma, fíxoo a concentración de nitratos na forraxe, con valores medios de 3.252 mg kg-1 MS, equivalente a 109 % respecto ao tratamento N0. O maior contido de NO3- en avea e o menor en cebada foron coincidentes con Nass et al. (1975) e Suber et al. (2002), recolectados en ambos os casos antes do espigado. A figura 1 representa a relación entre a achega de fertilizante nitroxenado e o contido de nitratos nos diferentes cereais, observándose aumentos de 0,046 g kg-1 de fertilizante nitroxenado aplicado para o conxunto de datos (r2=0,46 P<0,001) e de 0,048 (r2=0,32 P<0,02); 0,039 (r2=0,89 P<0,001); 0,051 (r2=0,78 P<0,001) e 0,047 (r2=0,65 P<0,001) g kg-1 en avea, cebada, centeo e triticale respectivamente.

O nitrato (NO3) per se presenta unha baixa toxicidade para os animais, eliminándose a través dos ouriños. Con todo, a “intoxicación por nitratos” é en realidade unha “intoxicación por nitritos (NO2)”, como resultado do proceso de redución do nitrato no aparato dixestivo.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Figura 1. Relación entre o contido de nitratos e o fertilizante nitroxenado

239

6,3b 4,7c 0,51 3,91c 2,36a 0,30 4,66c 2,86ab 0,33 5,25d 3,87b 0,33 5,03d

Este nitrito ten o potencial de oxidar o ferro ferroso do pigmento vermello do sangue, a hemoglobina, a férrico, producindo metahemoglobina, pigmento que lle transfire unha cor amarronada ao sangue dos animais intoxicados, diferenciándose da hemoglobina, que é incapaz de transportarlles osíxeno ás células, ocasionando os síntomas de intoxicación. Algúns traballos (Wright e Davinson, 1964; Murphy e Smith, 1967) suxiren non fornecer forraxes a ruminantes xestantes cando a concentración é superior a 5.000 mg kg-1 MS. Pola contra, Phipps (1975) non observou efectos negativos en vacas leiteiras cando inxiren herba con 7.000 mg kg-1 MS. En xeral, niveis superiores a 10.000 mg kg-1 MS son considerados tóxicos para toda clase de gando (Hixon, 1991).

FNO3, mg kg1 MS

128

9.000

Cebada

8.000

Avea

7.000

Centeo

6.000

Triticale

5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 0

25

50

75

Fertilizante, kg N ha-1

A menor resposta numérica en kg MS kg-1 N aplicada en avea e centeo á dose de 75 kg N ha-1 (táboa 3) traduciuse nunha maior acumulación de nitrato (táboa 6), o que suxire acumulacións potenciais de nitratos no solo, susceptibles de seren lixiviados, contribuíndo coas emisións de óxido nitroso nos procesos de desnitrificación. Pola contra, a cebada cunha resposta maior, aínda que non significativa, presentou a menor concentración de nitratos. A acumulación de nitratos na planta contribúe a reducir a proteína útil porque eles forman parte da proteína non verdadeira.

Ambos, acumulación de nitratos no chan e redución de proteína verdadeira, poden ser considerados como ineficiencia do sistema solo-planta. Con todo, non é descartable unha baixa actividade da encima nitrato reductasa durante o inverno por unha baixa radiación global, o que pode incrementar a concentración de nitratos neste tipo de cultivos (Steingrower et al., 1993).

Efectos do cereal sobre o perfil de ácidos graxos Os contidos medios ± erro estándar en g kg-1 MS dos diferentes ácidos graxos (AG) para o conxunto de cereais foron diferentes (P<0,001), con valores medios de 9,67±1,86 g kg-1 MS (táboa 7). As maiores diferenzas rexistráronse en centeo (P<0,05) con concentracións medias de 12,3±0,4 g; sen diferenzas significativas a avea e a cebada, de 9,2±1,2 e 8,9±0,19 g respectivamente, e a menor en triticale, con 8,1±1,5 gramos por quilo de materia seca. Estes resultados foron inferiores a 26 g kg-1 MS en Lolium perenne (Dewhurst et al., 2001; Elgersma et al., 2003; Elgersma et al., 2005) e de 26,9 g en Lolium multiflorum alternativo

130

DOSSIER: ABONADO

NO CONXUNTO DAS FORRAXES NON SE OBSERVARON MELLORAS NO CONTIDO DE ÁCIDOS GRAXOS COA APLICACIÓN DE FERTILIZANTE, AÍNDA QUE O CENTEO FOI O CEREAL QUE MANIFESTOU UNHA MAIOR CONCENTRACIÓN DE ÁCIDOS GRAXOS, LINOLEICO E α-LINOLÉNICO A concentración dos diferentes ácidos graxos ordenados de maior a menor para o conxunto de forraxes foron o linolénico (C18:3), palmítico (16:0), linoleico (C18:2), oleico (C18:1), mirístico (C14:0), palmitoleico (C16:1), araquídico (C20:0) e láurico (12:0) de 49,5 %; 22,1 %; 15,1 %, 4,8 %; 2,05 %, 20,5 %; 2,01 %; 1,11 % e 1,01 % respectivamente. A suma de C16:0, C18:2 e C18:3 representa o 86,7 % do total dos ácidos graxos, porcentaxes similares ás sinaladas por Boufaïed et al., (2003) para 12 especies de pratenses.

A porcentaxe de follas e o contido de proteína bruta foron as variables positivamente mellor relacionadas co total de AG (táboa 8). Jarrige et al. (1995) sinalan que os lípidos e os ácidos graxos se atopan maioritariamente nos cloroplastos das follas, mentres o contido dos talos é de dúas a tres veces inferior. Coincidente con Jarrige et al. (1995), a porcentaxe de follas explicou o 68 % a variabilidade do total de ácidos graxos e diferente porcentaxe para cada un dos diferentes AG, con mínimos do 38 % para o ácido oleico (C18:1) e máximos do 66 % o linoleico (C18:2). Pola contra, a porcentaxe de espigas relacionouse negativamente con todos os ácidos graxos, sen relacións significativas nos talos, excepto o esteárico (C18:0), que o fixo negativamente (r=-0,55 P<0,01).

Cada un dos ácidos graxos foi estatisticamente diferente segundo o tipo de cereal. Así, o maior contido de C16:0 correspondeulle ao centeo (2,86 g kg-1 MS), o menor en triticale (1,50 g kg-1 MS) e intermedios a avea e cebada (táboa 6). Con todo, a nivel de conxunto observouse unha relación moderada e positiva coa porcentaxe de follas e o contido de proteína bruta da forraxe (táboa 8), e leve pero negativa (r=-0,30 P<0,05) a porcentaxe de espigas e r=0,31 P<0,01 a DIVMO. As concentracións de C18:0 foron inferiores en triticale, sen diferenzas a cebada e o centeo e as maiores en avea (táboa 7), imputable á maior porcentaxe de follas respecto ao talo (táboa 3), como o corrobora a análise de correlación (táboa 8), onde as follas o fan positivamente e de forma negativa os talos. O oleico C18:1 foi similar na avea e no triticale e maior no centeo (P<0,05), sendo a porcentaxe de follas a variable mellor relacionada (táboa 8), sen relacións significativas os contidos de PB, FND e DIVMO; pola contra, en todos os cereais se observaron relacións negativas entre o C18:1 e o fertilizante nitroxenado aplicado. A maior concentración de C18:2 e C18:3 rexistrouse no centeo (P<0,05), sen diferenzas para a avea e a cebada o C18:2 e en avea e triticale, C18:3 (táboa 7). Tanto o C18:2, como o C18:3 relacionáronse positiva e moderadamente coa porcentaxe de follas, sen relacións coa porcentaxe de talos (táboa 8). O contido de PB das forraxes relacionouse positivamente cos gramos por quilo de materia seca para o C18:2 ou C18:3 (r=0,62 e r=0,75 P<0,01 respectivamente), sen relacións coa fibra neutro deterxente o C18:2 e negativamente (r=0,38 P<0,01) o C18:3.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Táboa 7. Concentración de ácidos graxos Cereal

N0

N25

Láurico, g kg-1 MS Avea 0,18a 0,16a Cebada 0,082a 0,084a Centeo 0,077a 0,087a Triticale 0,065b 0,052a Media por 0,10a 0,09a fertilizante Mirístico, g kg-1 MS Avea 0,13a 0,11a Cebada 0,27a 0,26a Centeo 0,31a 0,32a Triticale 0,14a 0,11a Media por 0,21a 0,20a fertilizante Palmítico, g kg-1 MS Avea 2,39a 2,06a Cebada 2,21a 2,21a Centeo 3,05a 3,15a Triticale 1,65a 1,50a Media por 2,33a 2,23a fertilizante Palmitoleico, g kg-1 MS Avea 0,11a 0,11a Cebada 0,14c 0,13ab Centeo 0,12a 0,13a Triticale 0,057a 0,079a Media por 0,11a 0,11a fertilizante Esteárico, g kg-1 MS Avea 0,34a 0,27a Cebada 0,22a 0,20a Centeo 0,24a 0,22a Triticale 0,11a 0,08a Media por 0,23a 0,20a fertilizante Oleico, g kg-1 MS Avea 0,53b 0,35ab Cebada 0,50b 0,52b Centeo 0,72b 0,68b Triticale 0,48b 0,38ab Media por 0,56b 0,48ab fertilizante Linoleico, g kg-1 MS Avea 1,57a 1,41a Cebada 1,45a 1,45a Centeo 1,85a 1,81a Triticale 1,2a 1,2a Media por 1,52a 1,47a fertilizante Linolénico, g kg-1 MS Avea 4,36a 4,49a Cebada 3,66a 3,93a Centeo 5,6a 5,56a Triticale 4,38a 4,7a Media por 4,5a 4,6a fertilizante Araquídico, g kg-1 MS Avea 0,13a 0,15a Cebada 0,28a 0,24a Centeo 0,33b 0,32b Triticale 0,10a 0,09a Media por 0,21a 0,20a fertilizante AGS, g kg-1 MS Avea 9,77a 9,16a Cebada 8,86ab 9,07bc Centeo 12,3a 12,3a 8,21a 8,22a Triticale Media por 9,7a 9,6a fertilizante

Media por Cereal Dose E.S. CxN forraxe (C) N

N50

N75

0,14a 0,10a 0,082a 0,052a 0,09a

0,18a 0,072a 0,071a 0,044a 0,09a

0,16c 0,084b 0,079c 0,053a 0,096

0,01 0,004 0,03 0,002 0,006

0,14a 0,28a 0,27a 0,10a 0,20a

0,18a 0,21a 0,23a 0,09a 0,17a

0,13a 0,26b 0,28b 0,11a 0,20

0,01 0,01 0,03 0,007 0,01

1,77a 2,14a 2,66a 1,39a 1,99a

2,26a 2,19a 2,59a 1,44a 2,12a

2,12b 2,19b 2,86c 1,50a 2,17

0,16 0,06 0,18 0,06 0,08

0,09a 0,11ab 0,11a 0,063a 0,09a

0,15a 0,09a 0,11a 0,077a 0,11a

0,12b 0,12b 0,12b 0,069a 0,108

0,01 0,009 0,005 0,004 0,004

0,22a 0,22a 0,19a 0,08a 0,18a

0,27a 0,19a 0,18a 0,09a 0,18a

0,27c 0,213b 0,21b 0,09a 0,20

0,03 0,006 0,01 0,005 0,011

0,25a 0,46a 0,53a 0,30b 0,39a

0,42ab 0,45a 0,50a 0,29b 0,41a

0,39a 0,48b 0,61c 0,36a 0,46

0,03 0,01 0,031 0,03 0,01

1,28a 1,31a 1,96a 1,14a 1,42a

1,15a 1,52a 1,93a 1,12a 1,43a

1,35b 1,43b 1,89c 1,16a 1,46

0,08 0,05 0,06 0,036 0,04

4,52a 3,91a 6,03ab 4,7a 4,8a

4,77a 4,13a 6,61b 4,96a 5,1a

4,54b 3,91a 5,95c 4,68b 4,77

0,13 0,09 0,17 0,30 0,13

0,19a 0,27a 0,21a 0,09a 0,19a

0,13a 0,25a 0,22a 0,10a 0,18a

0,15b 0,26c 0,27c 0,09a 0,19

0,01 0,015 0,019 0,007 0,01

8,64a 8,82a 12,1a 7,95a 9,4a

9,51a 9,14c 12,4a 8,24a 9,8a

9,27b 8,97b 12,3c 8,16a 9,67

0,30 0,04 0,10 0,38 0,23

***

ns

ns

***

ns

ns

***

ns

ns

***

ns

ns

***

*** ***

***

ns

ns

***

ns

ns

***

ns

ns

***

ns

ns

a,b,c: valores acompañados de distinta letra dentro de cada cereal e dose de N difiren P<0,05 *** P<0,001, * P<0,05, n.s.: non significativo P >0,05

DOSSIER: ABONADO

A ACUMULACIÓN DE NITRATOS NA PLANTA CONTRIBÚE A REDUCIR A PROTEÍNA ÚTIL PORQUE ELES FORMAN PARTE DA PROTEÍNA NON VERDADEIRA Avea

cale e o linolénico en centeo (táboa 7). A escasa resposta do fertilizante sobre os diferentes ácidos graxos pode ter a súa orixe nas baixas doses de N aplicadas. Pola súa banda, Lefebvre et al. (1967) e Boufaïed et al. (2003) sinalaron que os efectos da fertilización nitroxenada sobre os ácidos graxos sexan máis evidentes a doses superiores a 120 kg N ha-1. Así, por exemplo, en dáctilo fertilizado con 240 kg N ha-1 as concentracións de lípidos e de ácidos graxos incrementan respecto de doses variables de 24, 50 e 120 kg N ha-1 (Lefebvre et al., 1967).

Táboa 8. Relacións entre as partes vexetativas, principios nutritivos e o fertilizante nitroxenado cos ácidos graxos

Efectos do fertilizante nitroxenado sobre o perfil de ácidos graxos O oleico (C18:1) foi o único ácido graxo que manifestou diferenzas significativas ao aumento gradual de fertilizante nitroxenado entre forraxes, sen relacións significativas para o C16:0, C18:0, C18:1, C18:2, C18:3 e o total de ácidos graxos en avea (táboa 7). Entre cereais, o oleico relacionouse negativamente ao aumento de fertilizante e positivamente (r=0,57 P<0,05) na cebada, centeo e triti-

C16:0 C18:0 C18:1 C18:2 Partes vexetativas Follas, % 0,42** 0,40** 0,38** 0,66** Talos, % ns -0,55** ns ns Espigas, % -0,30* 0,28* -0,47** -0,59** Folla/Talo ns 0,52** ns 0,34** Principios nutritivos -1 PB, g kg MS 0,41** ns ns 0,62** FND, g kg-1 MS ns ns ns ns DIVMO g kg-1 MS -0,31** ns ns 0,28* Fertilización Avea ns ns ns ns Cebada ns ns -0,65** ns Centeo ns -0,52* -0,74** ns Triticale ns ns -0,63** ns ** P<0,01, * P<0,05, n.s.: non significativo P>0,05

C18:3

AG

0,52** ns -0,65 ns

0,68** ns -0,64 0,35**

0,75** -0,38** ns

0,76** ns ns

ns ns 0,57* ns

ns ns ns ns

Desexámoslles bo Nadal e felices festas!

Avda. de Castelao, 18 TOURO (A Coruña) Telf: 981 517 348

Avda. de Lugo, 110 1500 ARZÚA (A Coruña) Telf: 981 508 061

Avda. del Brasil, 65 - baixo 15840 SANTA COMBA (A Coruña) Telf: 981 896 922 - 646 106 767

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

131

132

DOSSIER: ABONADO

CONCLUSIÓNS Os cereais de inverno proporcionan producións de biomasa aceptables con moderado valor nutritivo. O centeo foi o cereal de menor rendemento de materia seca, pero con superior contido en proteína bruta. Os aspectos nutricionais desfavorables da fertilización nitroxenada en cobertoira (mediados de xaneiro) foron os aumentos de nitratos na forraxe, reducíndose o seu contido en nitróxeno proteico.

BIBLIOGRAFÍA ADOGLA-BESSA T., OWEN T. 1995. Ensiling of whole crop wheat cellulase-hemicelulase based enzeimes 1. Effect of crop growth stage and exime on silage composition and stability. Animal Feed Science Technology, 55, 335-347.

BERGEN W., BYREN T., GRANT A. 1991. Ensiling characteristics of whole-crop small grains harvested at milk and dough stages. Journal Animal Science, 69, 1766-1774.

BOUFAÏED H., CHOUINARD P.Y., TREMBLAY G.F., PETIT H.V., MICHAUD R.Y., BÉLANGER G. 2003. Fatty acids in forages. I. Factors affecting concentrations. Canadian Journal of Animal Science, 83, 501511.

CASSMAN K.G., DOBERMANN A., WALTERS D.T., YANG H. 2003. Meeting cereal demand while protecting natural resources and improving environmental quality. Ann. Rev. Environ. Resour. 28, 315-358.

CHERNEY J.H., MARTEN G.C. 1982. Small grain crop forage potential: II. Interrelationships among biological, chemical, morphological and anatomical determinants of quality. Crop Science, 22, 240-245.

DACCORD R., ARRIGO Y. 1993. Valeur nutritive duy seigle plante entière. Revue suisse Agric. 25, 283-286.

De VILLIERS J., RYSSEN J. 2001. Performance response of lambs of various ages to Italian ryegrass (Lolium multiflorum) fertilized with various levels of nitrogen. S. Afr. J. Anim. Sci. 31(3), 142-148.

DEWHURST R J., SCOLLAN N.D., YOUELL S.J., TWEED J.K., HUMPHREYS M.O. 2001. Influence of species, cutting date and cutting interval on the fatty acid composition of grasses. Grass and Forage Science, 56, 68-74.

DUNHAM J.R. 1998. Relative feed value measures forage quality.

Kansas State University, Research and Extension, 41, 3.

EHLIG C.F., HAGEMANN R.W.1982. Nitrogen management for irrigated annual ryegrass in Southwestern United States. Agronomy Journal, 74, 820-823.

ELGERSMA A., ELLEN G., VAN DER HORST H., MUUSE B.G., BOER H., TAMMINGA S. 2003. Influence of cultivar and cutting date on the fatty acid composition of perennial ryegrass. Grass Forage Science, 58, 323-331.

ELGERSMA A., MAUDET P., WITKOWSKA I.M., WEVER A. 2005. Effects of nitrogen fertilization and regrowth period on fatty acids concentrations in perennial ryegrass (Lolium perenne L.). Annals of Applied Biology, Vol. 147 Issue 2, 145-152.

FERRI C.M., STRITZLER N., PAGELLA J.H. 2004. Nitrogen Fertilization on Rye Pasture: Effect on Forage Chemical Composition, Voluntary Intake, Digestibility and Rumen Degradation. Journal of Agronomy and Crop Science. Vol. 190 (5), 347-354.

FLORES G., VALLADARES, J., PEREIRA S., RESCH C., DAGNAC T., DIAZ N., AGUIÓN A., VEIGA M., BOTANA A. 2015. Productividad y composición nutricional de un cultivo invernal de raigrás italiano y leguminosas anuales con diferentes tratamientos de fertilización nitrogenada. AFRIGA AÑO XXI- Nº 120, 94-111.

GOMM F. 1980. Correlation of environmental factors with nitrate concentration in meadow plants. Journal of Range Management, 33 (3), 223-227.

HIXON D. 1991. Management of high nitrate forages. Proceedings, The Range Beef Cow Symposium XII December 3, 4, & 5, 1991, Ft. Collins, Colorado. EE.UU. JARRIGE R., GRENET E., DEMARQUILLY C., BESLE J. M. 1995. Les constituants de l’appareil végétatif des plantes fourragères. En: R. JARRIGE, Y. RUCKEBUSCH, C. DEMARQUILLY, M. H. FARCEN, AND M. JOURNET, (eds). Nutrition des ruminants domestiques.

Ingestion et digestion, 21-81. INRA edition. Paris (Francia).

JARVIS S., SCHOLEFIELD D., PAIN B.F. 1995. Nitrogen cycling in grazing systems. In Nitrogen fertilization in the environment (ed. P. E. Bacon), pp. 381-419. Marcel Dekker, New York.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

No conxunto de forraxes non se observaron melloras no contido de ácidos graxos coa aplicación de fertilizante, aínda que o centeo foi o cereal que manifestou unha maior concentración de ácidos graxos, linoleico e α-linolénico. A dose de fertilizante nitroxenado aplicado en cobertoira e para a zona costeira de Cantabria que mellor optimizou as producións de materia seca e nitróxeno variou de 31 a 37 kg de N por hectárea.

JUSKIW P.E., HELM J.H., SALMON D.F. 2000. Forage yield and quality for monocrops and mixtures of small grain cereals. Crop Sci. 40, 138-147.

LEFEBVRE J., JAILLET C., DI COSTANZO G., MÉRIAUX S. 1967. Sur les lipides des feuilles de Dactylis glomerata L. Incidences de la fertilization azotée. C. R. Acad. Sc. Paris. 265, 459–461.

LLOVERAS, J. 1987. Forage production and quality of several crop rotations and pastures in northwestern Spain. Grass and Forage Science 42, 241-247.

MURPHY L., SMITH G. 1967. Nitrate accumulation in forage crops.

Agronomy Journal 59, 171-174.

NASS H.G., KUNELIUS H.T., SUZUKI M. 1975. Effects of nitrogen application on barley, oats and triticale grown as forage. Can. J. Plant Sci. 55, 49-53.

NURDILEK G., INCI T., AYSEGUL A. 2010. Changes in nitrate concentration of triticale forages (xTriticosecale Wittmack) at different growth stages by increasing nitrogen rates. Journal of Food, Agriculture & Environment Vol. 8 (2): 449-453.

PHIPPS H. 1975. The effects on dairy cows of grazing pasture containing high levels of nitrate-nitrogen. Journal of the British Grassland Society 30:45-49.

RIVEROS E., ARGAMENTERIA A. 1987. Métodos enzimáticos de la predicción de la digestibilidad in vivo de la materia orgánica de forrajes. 1. Forrajes verdes. 2. Ensilados y pajas. Avances en Producción Animal, 12-49.

SALCEDO G., MARTÍNEZ-SULLER L., SARMIENTO M. 2009. Efectos del color de plástico y número de capas sobre la composición química y calidad fermentativa en ensilados de hierba y veza-avena.

La multifuncionalidad de los pastos: producción ganadera sostenible y gestión de los ecosistemas, pp 279-286. Ed.: Reiné, R.; Barrantes, O.; Broca, A.; Ferrer, C. Huesca, España. 279-286. Sociedad Española para el Estudio de los Pastos.

SALCEDO G. (2011b). Producción, contenido en principios nutritivos y composición en ácidos grasos del cultivo de Lolium multiflorum solo o asociado a Trifolium. Pastos, 41 (2), 191-209.

SALCEDO G., MARTÍNEZ C., BARCELO P., LAZZERI P., MARTÍN A. 2014. Potencial productivo y nutritivo de los triticales de nueva generación. Pastos y PAC 2014-2020. Ed. Juan Busque, Gregorio Salcedo, Enma Serrano, Manuel José Mora, Benito Fernández. Actas de la 53ª R.C. de la SEEP. Potes, Cantabria, 263-270.

SALCEDO G. 2016. La huella de carbono de los forrajes de Cantabria.

Innovación Sostenible En Pastos: Hacia una Agricultura de Respuesta al Cambio Climático. Eds. Mª Dolores Báez, Laura Campo, Sonia Pereira, María José Bande, Julio E. López. 55ª Reunión Científica de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos Lugo-A Coruña, 26 a 29 Abril 2016, 159-165.

SPSS 2006. SPSS for Windows, version 15.0 Ed. SPSS Inc., Chicago (USA).

STEINGROVER E.G., STEENHUIZEN J.W., BOON J., VAN DER BOON J. 1993. Effects of low light intensities at night on nitrate accumulation in lettuce grown on a recirculating nutrient solution. Neth.

J. Agr. Sci. 41, 13-21.

SUBER M., CASH, D., BOWMAN, J., MEUCHEL M. 2002. Nitrate Concentration of Cereal Forage Species at Three Stages of Maturity.

Montana State University, Bozeman, MT 59717.

VARUGHESE G., BARKER T., SAARI E. 1987. Triticale. 32 p. CIMMYT, México, D.F., México.

WRIGHT M., DAVISON K. 1964. Nitrate accumulation in crops and nitrate poisoning in animals. Advances in Agronomy 14, 197-217.

ZADOKS J.C., CHANG T.T., KONZAK C.F. 1974. A decimal code for the growth stages of cereals. Weed Research 14, 415-421.

www.indusagri.es indusagri@ indusagri.es

134

PUBLIRREPORTAXE

ENTREVISTA A SANTIAGO GARCÍA SOUTO, DE FINCA LA ASUNCIÓN QUIÓN, TOURO (A CORUÑA)

¿Cuánto tiempo hace que usa los abonos EXCEED (Intergal-Grupo Fertiberia)?

Desde que EXCEED empezó a trabajar en la comarca, hace unos ocho años, y los conocí gracias al distribuidor para esta zona, Botica do Campo. ¿Qué superficie dedica a pradera y con qué la abona?

Tengo unas 50 hectáreas dedicadas al cultivo de praderas. Antes no sembraba praderas, pero desde hace cinco años hago unos buenos ensilados de hierba, que abono con FERTIJET para los dos cortes, a una dosis de 200 kg/ha; aplico dosis bajas por el alto porcentaje de leguminosas en las mezclas de mis praderas. Las producciones rondan las 22 T/ha con más de 5 T de materia seca/ha y con unas analíticas, este año, de un 20 % de proteína en el primer corte y de un 18 % en el segundo.

Marca de identidad

En relación al maíz, ¿cuánta superficie cultiva y qué abono utiliza?

Siembro otras 50 hectáreas en las que aplico purín y también uso AMICOTE CORBIGRAN, unos 400 kg/ha, y una única aplicación de NERGETIC 20-810 a unas dosis de 400 kg/ha, obteniendo siempre una buena cosecha que se mantiene verde hasta el final del ciclo, con muy buenas calidades en analítica, este año un 38 % de almidón y un 35 % de materia seca, y unas producciones por hectárea superiores a los 40.000 kg. ¿Conoce más abonos de EXCEED? Si, PROFERTIL. Lo empleo siempre que tengo que entrar a sulfatar en postemergencia, ya que se puede mezclar con todo tipo de herbicidas e insecticidas, y se observan muy buenos resultados.

Diferencias entre NERGETIC y NPK Blending. Ordes, 2015

Parcela con una parte tratada con PROFERTIL y otra sin él. Guitiriz, 2015

¿Recomendaría los fertilizantes EXCEED? Sí, sin duda. Llevo años usándolos y los recomiendo habitualmente.

Torre Espacio. Paseo de la Castellana, 259-D-Pl. 47 - 28046 Madrid, España Tel.: +34 91 571 88 35

AFRIGA ANO XXII - Nº 126 Códigos de color Pantone Cuatricromía

Pantone 349 C

Pantone 1655 C

100% cyan 0% magenta 85% amarillo 55% negro

0% cyan 65% magenta 100% amarillo 0% negro

AMIC TE T EC NO LOG IA C -V I DA

pantone preto

pantone black

pantone 485

pantone vermelho 032

pantone 7503

pantone 7469

pantone branco

pantone branco

AMIC TE Pantone 381 C

Pantone 2766 / C100 M 96 Y 41 K 42

T EC NO LOG IA C -V I DA

pantone preto pantone 485 pantone 7503 pantone branco

Delegado en: - A Coruña: 636 163 729 - Lugo: 626 441 510 - Asturias y Cantabria: 646 197 572 http://www.intergal.es - info@intergal.es

anuncio app exceed 210X297.pdf

1

20/12/16

18:27

ADP EXCEED FERTILIZERS LA MEJOR SOLUCIÓN SIEMPRE CONTIGO

Hemos creado una APP para que tenga en su mano toda la información cuando y donde precise. Destinada a agricultores, técnicos y distribuidores.

Ofrece un acceso rápido y sencillo a la gama de productos comercializados, así como a toda la información técnica sobre tecnologías, cultivos y suelos, permitiendo al mismo tiempo, un contacto rápido con el equipo técnico-comercial.

Aplicación útil y eficaz que se convertirá rápidamente en una herramienta indispensable para su trabajo diario.

Productos

Equipo Técnico-comercial

Cultivos

Identificación de carencias

Servicios agronómicos

Ensayos y demostraciones

Aplicación disponible para Android e IOS.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

PRODUCTOS

EQUIPO TÉCNICO-COMERCIAL

CULTIVOS

Consulte todas las características y ventajas de los productos Exceed.

Conozca cuál es nuestro técnico más cercano a usted; siempre estará dispuesto a ayudarlo.

Sabrá cuales son las mejores soluciones de fertilización para cada cultivo.

IDENTIFICACIÓN DE CARENCIAS

SERVICIOS AGRONÓMICOS

ENSAYOS Y DEMOSTRACIONES

Sea cual sea su cultivo, compruebe que le está aportando todo lo necesario o que es lo que necesita para obtener una mejor producción.

Conozca todos los servicios que el equipo de Exceed pone a su disposición.

Compruebe el comportamiento de nuestros productos sobre el terreno.

136

DOSSIER: ABONADO

FERTILIZACIÓN NITROXENADA MINERAL E ORGÁNICA DO RAIGRÁS ITALIANO CON INCORPORACIÓN DO INHIBIDOR DA NITRIFICACIÓN 3,4-DIMETILPIRAZOL FOSFATO: PRODUCIÓN DE FORRAXE E EMISIÓNS DE ÓXIDO NITROSO Amosamos os resultados do ensaio levado a cabo no CIAM no que se compararon a produción e o valor nutritivo do raigrás italiano sementado no outono baixo diferentes tipos de fertilización orgánica con xurro de vacún e/ou mineral, e no que se avaliou a incorporación do inhibidor 3,4-dimetilpirazol fosfato desde o punto de vista produtivo e ambiental.

M.D. Báez Bernal, C. Gilsanz Rey e M.I. García Pomar Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM)-Instituto Galego de Calidade Alimentaria (INGACAL) dolores.baez.bernal@xunta.es

INTRODUCIÓN Actualmente as políticas agrarias apostan por modelos de produción sustentables e son incentivadas prácticas respectuosas co medio ambiente, como son a redución da dose de fertilizantes nitroxenados e a utilización de fertilizantes máis eficientes que poidan mitigar as emisións de gases de efecto invernadoiro.

Na bibliografía descríbese que a aplicación conxunta de fertilizantes nitroxenados con inhibidores da nitrificación AFRIGA ANO XXII - Nº 126

(IN) poden mitigar problemas como a lixiviación de nitratos e as emisións de óxido nitroso (Gilsanz et al., 2016), gas con potente efecto invernadoiro, aproximadamente 300 veces maior que o dióxido de carbono (IPCC, 2007).

Os IN, como o 3,4-dimetilpirazol fosfato (DMPP) [Zerulla et al., 2001], permiten prolongar a dispoñibilidade do nitróxeno (N) para os cultivos en forma amoniacal e poden aumentar a eficiencia do N polo cultivo, podéndose obter maior produción coas mesmas doses de fertilizante ou cun número menor de aplicacións, o que permitiría maior flexibilidade na data de aplicación (Pasda et al., 2001). O DMPP aparece formulado no mercado xunto a fertilizantes minerais nitroxenados ou complexos, pero tamén pode ser incorporado (Merino et al., 2005) en solución a fertilizantes líquidos orgánicos como xurros.

DOSSIER: ABONADO

NOS CORTES DA FORRAXE EFECTUADOS NO MES DE MAIO A FERTILIZACIÓN CON XURRO DE VACÚN A COMEZOS DO MES DE ABRIL PROPORCIONOU FORRAXES MÁIS DIXESTIBLES

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

“La diferencia está en nuestros 50 años de experiencia.

El nombre de cargadoras Schäffer representa nuevos estándares de rendimiento, fiabilidad y durabilidad”

O raigrás italiano como cultivo invernal é altamente produtivo (Flores et al., 2013), e é o cultivo máis común nas explotacións leiteiras galegas formando parte da rotación millo-raigrás italiano (Fernández-Lorenzo et al., 2016).

Por outra parte, esta rotación intensiva require elevadas achegas de fertilizantes nitroxenados en forma mineral ou orgánica, polo que é necesario determinar, desde o punto de vista produtivo e ambiental, a mellor estratexia de fertilización aproveitando de base o propio xurro xerado na explotación e, desta forma, axudar a reducir outros custos de tratamento e de fertilización dos cultivos.

Atendendo a estas premisas, e ante a demanda de información por parte de técnicos, agricultores e gandeiros sobre o uso dos inhibidores da nitrificación en cultivos forraxeiros, os obxectivos deste traballo son comparar a produción e o valor nutritivo do raigrás italiano sementado no outono baixo diferentes tipos de fertilización orgánica con xurro de vacún e/ou mineral, e, á súa vez, avaliar a incorporación do inhibidor 3,4-dimetilpirazol fosfato en aspectos produtivos e de redución de emisións de óxido nitroso.

EXPERIMENTACIÓN O ensaio levouse a cabo durante dous anos entre os meses de outubro e xuño na mesma parcela localizada na finca experimental do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM), Abegondo, A Coruña, zona costeira atlántica de Galicia a 97 m de altitude, latitude 43° N, lonxitude 8° O. O cultivo de raigrás italiano anual (Lolium multiflorum L.), variedade tetraploide tipo alternativo, cv Promenade, foi sementado en novembro (28/11/2014 e 09/11/2015) a unha densidade de sementeira de 40 kg/ ha. Aínda que as condicións climáticas do primeiro ano, con elevadas precipitacións durante o mes de novembro, fixeron atrasar a sementeira ata finais do mes, o segundo ano foi bastante máis chuvioso que o primeiro (figura 1), especialmente os meses de xaneiro a maio. En canto á evolución das temperaturas, os primeiros meses (de outubro a febreiro) de establecemento e crecemento do cultivo do primeiro ano foron máis fríos que o segundo e, pola contra, de marzo a xuño máis suaves (figura 1).

Entregada por GRUPEMA en Jaen

Entregada por VS DISEL en Ciudad Real

Entregada en Valdés - Asturias

*FINA

N

SE 24 ME 0% – N Ó I CIAC

S

Arrimador de comida

Limpiador de parrillas

*consulte condiciones en su concesionario

Distribución Portugal: ZjCarrageta Lda – Évora. www.zjcagriparts.pt Agrovergeira – Pombal. www.agrovergeira.pt

Distribución España: Formada por 25 concesionarios

Avda. Galicia, 109 • 33770 Vegadeo (Asturias) • Tel./Fax: (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

137

DOSSIER: ABONADO

138

Táboa 1. Tratamentos de fertilización nitroxenada no raigrás italiano Fertilizantes

Dose de N (kg N ha-1) Primeiro ano

Dose de N (kg N ha-1) Segundo ano

Trat.

1.ª apl.

2.ª apl.

27/11/2014

09/04/2015

N Total

06/11/2015

07/04/2016

T1

-

-

0

0

0

0

0

N Total 0

T2

PV

PV

56

60

116

58

87

146

T3

PV+DMPP

PV+DMPP

57

63

120

59

93

152

T4

PV

NAC 27

51

70

121

59

70

129

T5

PV

Entec® 26

54

70

124

59

70

129

T6

PV+DMPP

Entec® 26

64

70

134

53

70

123

T7

NPK 15-15-15

NAC 27

50

70

120

50

70

120

T8

Entec® 24-8-7

-

120

-

120

120

-

120

PV: xurro de vacún; DMPP: 3,4-dimetilpirazol fosfato; NAC: nitrato amónico cálcico; Entec®: incorpora o 1 % de DMPP relativo ao NH4+-N do nitrosulfato amónico

Aplicáronse oito tratamentos de fertilización (táboa 1), resultado de fertilización orgánica con xurro de vacún (PV), mineral e mixta, incorporando nalgúns dos tratamentos o inhibidor da nitrificación DMPP. Os fertilizantes aplicáronse en dúas achegas: inmediatamente antes da sementeira (fondo) e tras o primeiro aproveitamento de forraxe (cobertoira), excepto o T8, que se aplicou a dose completa en fondo. O deseño experimental foi de bloques completos ao azar con catro repeticións. A aplicación do PV en fondo realizouse cun sistema de inxección a 25-30 cm de profundidade e a aplicación tras o corte cun sistema de inxección máis superficial (5 cm) con discos. A solución co inhibidor (36,35 % de DMPP) foi engadida á cisterna do xurro a unha dose de 2 l/ha, de forma que a dose de aplicación do DMPP fose de 1 kg/ha. A composición química dos xurros aplicados preséntase na táboa 2.

Figura 1. Precipitacións mensuais (mm) e temperaturas medias os meses de crecemento do cultivo 350

Precip. mm

Precip. 2014/15

Precip. 2015/16

Tra. media 2014/15

Tra. media 2015/16

Tra. °C

20 18

300

16 250

14 12

200

10 150

8 6

100

4 50 0

2 Out

Nov

Dec

Xan

Feb

Mar

Abr

Mai

0

Xuñ

Táboa 2. Composición química dos xurros utilizados no experimento Data de aplicación

1

Densidade g/cm3

pH

MS %

MO

1

N

1

P

1

K

1

Ca

1

Mg

1

27/11/2014

1,063

8,52

7,73

690,7 38,3

8,2

70,7 21,0

5,4

09/04/2015

1,021

8,56

7,24

696,0 37,4

8,0

62,3 21,0

5,6

06/11/2015

0,985

8,20

7,1

706,5 38,8

9,3

61,9 20,7

5,6

07/04/2016

1,003

7,95

8,8

723,0 38,6

8,1

44,7 34,5

6,2

Valores expresados en g/kg de MS a 105 °C

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

O primeiro ano realizáronse dous cortes de forraxe: o 08/4/2015 e o 19/5/2015 (46 días tras a aplicación dos fertilizantes de cobertoira). No segundo ano, o primeiro corte levouse a cabo o 01/04/2016 e o segundo, o 25/05/2016 (48 días tras a aplicación de cobertoira); ademais, antes do agostamento do cultivo, houbo un terceiro aproveitamento do rebrote o 28/06/2016. Para determinar a produción de biomasa en campo rexistrouse o peso en verde en dúas bandas de 0,8 m x 9,0 m de cada parcela e de cada unha delas recolléronse dúas submostras de planta para determinar a materia seca (MS) mediante secado en estufa de aire forzado (16 h a 80 °C). A concentración de N no material vexetal determinouse nas mostras secas e moídas con tamiz de 1 mm utilizando o método micro Kjeldahl, seguido da determinación colorimétrica do ion amonio (Castro et al., 1990). Os espectros das mostras secas e moídas foron rexistrados nun espectrofotómetro Foss NIRSystem 6500 e o seu contido nas fraccións de materia orgánica (MO), fibra ácido deterxente (FAD), fibra neutro deterxente (FND), carbohidratos solubles en auga (CSA) e dixestibilidade in vitro da MO foron estimadas aplicando unha ecuación de calibración para forraxes existentes no CIAM. Inmediatamente despois da aplicación de cobertoira colocáronse en cada parcela dúas cámaras estáticas pechadas para a toma de mostras dos gases emitidos. Estas mostraxes realizáronse a diario a primeira semana tras a fertilización e, posteriormente, cunha frecuencia de dúas ou tres veces por semana ata o segundo corte. O primeiro ano, a monitorización das emisións de gases levouse a cabo durante o período comprendido entre o 09/04/2015 e o 19/05/2015, e o segundo, desde o 07/04/2016 ata o 24/05/2016. As mostras de gases foron analizadas utilizando un cromatógrafo de gases (Agilent 7890A) equipado cun detector de captura electrónica (ECD) para a determinación do óxido nitroso (N2O).

A análise estatística dos datos levouse a cabo mediante a análise da varianza (GLM) utilizando o paquete estatístico SPSS versión 15.0 e para a separación de medias utilizouse o test de Duncan, empregando un nivel de significación de P< 0,05.

RESULTADOS Produción de materia seca Nos dous anos achouse unha resposta produtiva e de extracción de N significativa á achega dos fertilizantes (táboas 3 e 4).

MESTURAS FORRAXEIRAS

SPEEDYLMIX, pradeiras anuais de sega ou pastoreo PLURIMIX, pradeiras perennes para secanos frescos REGMIX, pradeiras perennes de regadío SECMIX, pradeiras perennes para secanos

Expresión vexetal

O noso catálogo en www.rocalba.com

140

DOSSIER: ABONADO

No primeiro corte de abril non se atoparon diferenzas produtivas entre a fertilización orgánica con PV (con e sen inhibidor) e a mineral (NPK). Un incremento na dose de N aplicada en fondo de 70 kg N/ha (de 50 a 120 kg N/ha) con Entec® 24-8-7 incrementou a produción respecto do resto dos fertilizantes (PV e NPK) en 1,90 e 0,86 t MS/ha no primeiro e segundo ano respectivamente (figuras 2 e 3).

No que se refire á produción entre os meses de abril e xuño (figuras 2 e 3), os resultados diferiron entre anos; no primeiro, a fertilización mineral con NAC ou Entec® 26 incrementou a produción obtida con PV en 2,02 t MS/ ha. Pola contra, no segundo, a maior produción obtívose ao aplicar PV incorporando o inhibidor DMPP, superior á obtida con NAC e Entec® 24-8-7, pero sen diferenza estatística coa aplicación de PV sen inhibidor e Entec® 26.

Neste segundo aproveitamento da forraxe, a aplicación de Entec® 24-8-7 en fondo derivou na menor produción dos tratamentos fertilizados o primeiro ano e o segundo ano foi incluso estatisticamente similar ao control.

Táboa 3. Produción de biomasa, extracción de nitróxeno e composición química do raigrás italiano durante o primeiro ano Biomasa

22,4a 573c

Táboa 4. Produción de biomasa (kg MS/ha), extracción de nitróxeno (kg N/ha) e valor nutritivo do raigrás italiano no segundo ano Biomasa Data de corte

MO

PB

FND

FAD

15,0c 4542a 63,6a 90,3b 9,0a 46,8a 28,0a 26,1c 76,9c

Sig

1

19/05/2015 T1 Corte 2

**

PB

FND

FAD

CSA DMOIV

92,6

5,0 35,6c 19,9c 43,0a 84,5a 5,4 39,0b 22,5b 38,6b 82,0b

T3,T6 18,3 2998b 25,2b T7

18,8 2839b 24,6b

T8

16,9 3749a 37,0a

Sig

1

25/05/2016 T1 Corte 2

92,4

5,2 39,0b 22,3b 39,6ab 81,9b

92,4

5,3 39,4b 22,8ab 38,8b 81,6b

92,2

6,2 43,2a 24,6a 33,3c 78,7c

25,0

92,3

5,4

39,2

***

***

ns

ns

***

20,7a 796c

6,3c

Media 18,5 2841 ns

22,4 38,7 81,8 **

**

**

92,3c 5,0 41,1d 23,3d 39,6a 81,3a

T2 18,1bc 2306b 16,1b 93,3ab 4,4 44,8c 26,5bc 38,9ab 79,1b T3 18,7bc 2893ab 20,8ab 93,5ab 4,5 45,1c 26,9b 38,6ab 78,8b T4 18,4bc 2507b 18,3b 94,0a 4,6 50,7ab 30,4a 32,6c 74,9c T5

17,5c 2602b 20,0ab 93,7a 4,8 51,6a 30,7a 31,5c 74,5c

T6 18,4bc 3284a 24,4a 94,0a 4,6 50,1ab 30,0a 33,8c 75,0c T7

17,6c 2258b 17,0b 93,5ab 4,7 48,6b 29,2a 35,0bc 76,3c

T8 20,0ab 1206c Media 18,7

T3,T6 19,0b 2726b 26,8bc 92,5a 6,2b 38,6b 22,2bc 39,8ab 82,8b T8

MO 92,1

Corte 1 T2,T4,T5 19,8ab 2211b 23,9c 92,1a 6,7b 37,3b 21,8c 39,4ab 83,1b

Media 19,1

Composición química, %MS

kg kg MS/ha N/ha

20,1 1677c 13,8c

6,3d 92,2a 6,6b 33,7c 19,3d 43,0a 85,4a

18,2b 3003b 34,6b 91,8a 7,1b 39,5b 23,6b 36,2b 81,6b

% MS

Corte 1 T2,T4,T5 18,5 2835b 24,8b

CSA DMOIV

T7

Trat.

01/04/2016 T1

Composición química, % MS

Data kg kg Trat. % MS de corte MS/ha N/ha 08/04/2015 T1

mineral (T7 e T8). O efecto do inhibidor co xurro foi máis evidente no segundo ano e, aínda que non dunha forma estadística, a produción foi superior en T3 vs. T2 e en T6 vs. T5. O T3 foi máis produtivo (P<0,05) que as combinacións T4 e T7, e que o T8.

Sig 28/06/2016 T1 Corte 3

9,4c 92,8bc 4,9 43,4cd 25,1c 38,4ab 79,8ab

796

16,4

93,4

4,7

47,0

27,8 36,0 77,4

***

***

**

ns

***

***

21,5 446d

5,0c

*

***

***

91,1d 7,0a 60,0ab 31,5abc 18,6d 68,4

T2

19,8 900ab 10,0a 92,0ab 7,0a 59,2abc 32,2ab 20,4b 70,1

2519

28,8

91,9 6,9 38,6

22,6

37,8

82,3

T3

19,5 1000a 10,7a 92,1ab 6,7ab 58,5bcd 32,4ab 20,1bc 70,7

***

***

***

***

***

***

T4

21,9 632cd 6,5bc 92,4a 6,4bc 59,5abc 31,4bcd 23,0a 69,3

*

***

21,2a 1080d 12,3d 91,7bc 7,0a 49,5c 30,2c 25,2b 73,8b

T5

21,0 728bc 7,4b 91,7abc 6,4bc 57,9bcd 31,3bcd 22,2a 70,2

T2 20,5abc 3077c 25,3c 92,8ab 5,1b 49,5c 29,2cd 35,0a 76,9a

T6

21,4 729bc 7,3b 92,2ab 6,3c 57,5cd 30,3d 23,3a 71,1

T3

20,6ab 3325c 27,1c 92,7ab 5,1b 50,0c 29,6c 33,1a 76,5a

T7

20,3 545cd 5,6bc 91,3cd 6,5bc 56,8d 30,8cd 22,4a 71,2

T4 19,7abc 5668a 61,1a 92,4ab 6,7a 58,5a 34,9a 24,1b 71,1c

T8

21,6 573cd 6,1bc 91,9abc 6,7ab 60,9a 32,6a 18,9bc 68,6

T5

19,5bc 5145ab 49,3b 92,4ab 6,0ab 56,7ab 33,7ab 26,5b 72,3bc

T6

18,8cd 4936b 49,1b 92,4ab 6,2ab 55,6b 32,9b 26,6b 72,7bc

T7

17,4d 5121ab 56,9ab 91,4c 6,9a 56,9ab 34,0ab 24,6b 71,5c

T8

21,3a 2298 20,4c 93,5a 5,6b 47,4c 27,7d 37,4a 77,7a

Media 19,9 Sig

***

3848

38,0

***

***

92,4 6,1 53,1 **

**

***

31,6

29,1

74,0

***

***

***

MS: materia seca; MO: materia orgánica; PB: proteína bruta; FND e FAD: fibra neutro e ácido deterxente; CSA: carbohidratos solubles en auga; DMOIV: dixestibilidade in vitro da MO (%). 1Sig.:*** (p<0,001); ** (p<0,01); * (p<0,05); ns, non sig. Para cada parámetro valores seguidos por letras diferentes son significativamente diferentes a p<0,05 test de Duncan

Se se considera o rendemento total de forraxe, no primeiro ano (figura 2) os tratamentos de combinación de fertilización orgánico-mineral (T4, T5 e T6) proporcionaron producións similares estatisticamente ás obtidas con fertilización mineral (T7 e T8). Unha soa achega con Entec® 24-8-7 (T8) reduciu lixeiramente a produción obtida cos tratamentos T4, T5, T6 e T7.

No segundo ano (figura 3), a fertilización con xurro (T2) equiparou as producións obtidas coa combinación orgánico-mineral dos tratamentos T4, T5 e T6, ou unicamente

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Media 21,5 Sig

ns

684

7,2

91,8

6,6

58,8

**

***

*

**

**

31,5 21,1 69,9 **

***

ns

MS: materia seca; MO: materia orgánica; PB: proteína bruta; FND e FAD: fibra neutro e ácido deterxente; CSA: carbohidratos solubles en auga; DMOIV: dixestibilidade in vitro da MO (%). 1Sig.:*** (p<0,001); ** (p<0,01); * (p<0,05); ns, non sig. Para cada parámetro valores seguidos por letras diferentes son significativamente diferentes a p<0,05 test de Duncan

Nas táboas 3 e 4 móstrase a evolución dalgúns parámetros de valor nutritivo nos diferentes cortes, como a dixestibilidade da materia orgánica (DMOIV), que determina o valor enerxético da forraxe. Este parámetro depende esencialmente do seu contido en constituíntes da parede celular e da súa dixestibilidade, diminuíndo esta a medida que aumenta o contido en paredes celulares e o seu grao de lignificación. Observouse, como é habitual en pratenses, que a dixestibilidade dos rebrotes foi inferior á da herba do primeiro ciclo ao comezo do seu crecemento na primavera.

Nos dous anos observouse no primeiro corte un descenso da dixestibilidade coa achega de Entec® 24-8-7 e un incremento no contido en fibras. Tendo en conta que a celulosa é dixestible nun 50 % aproximadamente, a hemicelulo-

El abonado rentable y eficaz de cultivos forrajeros

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado de los cultivos forrajeros en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente. El nitrógeno estabilizado de ENTEC® permanece en el suelo durante meses en forma amoniacal y retrasa su transformación a nitrato, evitando así las pérdidas de este elemento. Así, con ENTEC® los cultivos forrajeros disponen de nitrógeno en el suelo durante un período más largo, lo que permite disminuir las aplicaciones de abono, siendo posible en algunos cultivos realizar una única aplicación.

Ahora en EuroChem Agro hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en los cultivos forrajeros. ® Marca registrada de EuroChem Agro

EuroChem Agro Iberia, S.L. Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 170 2750 Fax. 93 225 92 91 www.eurochemagro.es

142

DOSSIER: ABONADO

sa nun 79 % e a lignina é practicamente indixestible son desexables contidos baixos de FND (fibra neutro deterxente, que representa a suma de celulosa, hemicelulosa e lignina) e de FAD (fibra ácido deterxente, que representa a fracción de celulosa e lignina). No segundo corte a fertilización con xurro de vacún conduciu á obtención de forraxes máis dixestibles.

Por outra banda, a ensilabilidade dunha planta está relacionada co seu contido en azucres (carbohidratos solubles en auga, CSA), co poder tampón e co seu contido en materia seca. En todos os cortes os contidos en CSA superaron o rango 12-13 % en MS, que sería o limiar de referencia para obter unha boa calidade de fermentación de ensilados cultivados por corte directo.

Figura 2. Produción de materia seca (MS) por cortes tras cada unha das fertilizacións e total no ciclo do cultivo en función do tipo de fertilización durante o primeiro ano

Figura 3. Produción de materia seca (MS) por cortes tras cada unha das fertilizacións e total no ciclo do cultivo en función do tipo de fertilización durante o segundo ano Corte 1

Corte 1 6

t MS/ha

6 5

a

5

t MS/ha

a

4

4

b

b

3

b

2 1

b

b

3

c

2 1

c

0

0 c

PV

PV-DMPP

Entec® 24-8-7

NPK

c

PV

PV-DMPP

t MS/ha a

5

5

b

4

b

b

t MS/ha

6

a

4 3

a c

2

d

d 1

1

0

0 c

PV

PV-DMPP

c

Entec® 26 Entec® 24-8-7

NAC

PV

PV-DMPP

Entec® 26 Entec® 24-8-7

NAC

Produción total, t MS/ha

Produción total, t MS/ha 9

9 A

8

AB

8

AB

AB

7

BC CD

6

ab

ab

b

3

b

b

2 e

b b

b

b

3 2

E

1

B

b

bc

B

a

abc b

b

b c

b

d

d

PV Entec® 26

PV-DMPP Entec® 26

NPK 15-15-15 Nac 27

Total 2+3 corte 1 corte

PV Nac 27

Total 2+3 corte 1 corte

PV-DMPP PV-DMPP

Total 2+3 corte 1 corte

Total 2+3 corte 1 corte

PV PV

Total 2+3 corte 1 corte

Total 2+3 corte 1 corte

C

Total 2+3 corte 1 corte

NPK 15-15-15 Entec® 24-8-7 Nac 27

0

a

ab

c

Total 2+3 corte 1 corte

PV-DMPP Entec® 26

Total 2 corte 1 corte

PV Entec® 26

Total 2 corte 1 corte

Total 2 corte 1 corte

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

PV Nac 27

Total 2 corte 1 corte

Total 2 corte 1 corte PV-DMPP PV-DMPP

Total 2 corte 1 corte

Total 2 corte 1 corte

Total 2 corte 1 corte

PV PV

C

ab bc

d

c

C

AB

B

ab

4

c

c

AB AB

5

a

4

A

7 6

a

D

5

0

a

b

3

c

2

1

Entec® 24-8-7

NPK

Corte 2 + 3

Corte 2 6

b

Entec® 24-6-7

DOSSIER: ABONADO

143

A FERTILIZACIÓN CON NAC NO MES DE ABRIL PROVOCOU OS MAIORES PICOS DE EMISIÓN DE N2O, GAS CUN EFECTO INVERNADOIRO 300 VECES MAIOR QUE O DIÓXIDO DE CARBONO

Figura 4. Fluxos medios de emisión de óxido nitroso (N2O) para cada tratamento e evolución da porcentaxe de poros do solo cheos de auga (WFPS) durante as medidas do primeiro ano 100

C

NAC 27

PV-DMPP

PV -1

g N2O-N ha d

Entec® 26

Entec® 24-8-7

WFPS 100

-1

WFPS,%

Figura 5. Fluxos medios de emisión de óxido nitroso (N2O) para cada tratamento e evolución da porcentaxe de poros do solo cheos de auga (WFPS) durante as medidas do segundo ano C

1.000

PV

PV-DMPP

NAC 27

Entec® 26

Entec® 24-8-7

WFPS

100

WFPS,%

g N2O-N ha-1 e d-1

800 80

600

400

60

200 40

-200

16

16

5/ /0 30

20

/0

5/

20

20

16 5/ /0 10

4/ /0 30

20

16 20

16 20

/0

4/

20

16 20 4/ /0 10

/0

3/

20

16

0

31

Emisións de N2O Nas figuras 4 e 5 móstranse os fluxos de emisión de N2O nos dous períodos de estudo. No primeiro ano o pico de emisión obtívose sete días despois da achega dos fertilizantes, coincidindo cun incremento dos valores da porcentaxe de poros do solo cheos de auga (WFPS), índice que reflicte a humidade do solo como consecuencia das precipitacións acontecidas nos días anteriores pero que se relaciona mellor coas emisións de N2O. Ao finalizar o período, as emisións diminuíron progresivamente ata alcanzar valores similares ás do tratamento control. Os valores de WFPS durante o período de medida atopáronse entre porcentaxes do 59 %, valor medio para o período entre o 9 de abril e o 15 de abril, e do 73 %, valor medio para o período entre o 16 de abril e o 7 de maio. A partir deste momento os valores descenderon a valores próximos ou inferiores ao 60 %.

No segundo ano os maiores fluxos de emisión atopáronse coa aplicación de NAC, alcanzando neste tratamento o fluxo máximo de emisión transcorridos catro días da achega dos fertilizantes e coincidindo cun valor en solo de WFPS ao 80 %. Este mesmo día obtívose un fluxo inferior, pero tamén destacado, no tratamento de Entec® 26.

Os valores no tratamento control e xurros (sen e con inhibidor) foron baixos durante todo o experimento e non se detectaron picos de emisión tal e como ocorreu coas achegas minerais. Os valores de WFPS achados durante o segundo ano foron bastante máis elevados cós do primeiro, especialmente os días posteriores á aplicación de fertilizantes, feito que propiciou fluxos de emisión de N2O máis elevados.

20

Emisións acumuladas de N2O As emisións acumuladas de N2O nos períodos de medida móstranse na figura 6. Nos dous anos a emisión de N2O máis elevada observouse tras a aplicación mineral de NAC e Entec® 26, superiores ás obtidas coas achegas de xurro de vacún. Como era de esperar, as emisións acumuladas durante os períodos de medida para o Entec® 24-8-7 (aplicado en fondo e sen aplicación en cobertoira) foron baixas, lixeiramente superiores ao control.

O Entec® 26 reduciu as emisións netas de N2O obtidas con NAC en porcentaxes do 18 e 67 %, primeiro e segundo ano respectivamente, e cabe destacar que a incorporación do inhibidor co xurro reduciu as emisións netas de maior proporción: 54 % e 84 %, primeiro e segundo ano respectivamente. Nos dous casos, fertilización mineral e orgánica, as reducións ao incorporar o inhibidor foron maiores no segundo ano, cando se deron condicións climatolóxicas de humidade en solo favorables para as emisións de N2O.

80 80

60

40

60

20 40

-20

15 /2 0 /0 5 16

11 /0

5/ 2

01 5

01 5 5/ 2 06 /0

01 5 5/ 2 01 /0

01 5 4/ 2 26 /0

01 5 4/ 2 21 /0

01 5 4/ 2 16 /0

01 5 4/ 2 11 /0

06 /0

4/ 2

01 5

0

20

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

144

DOSSIER: ABONADO

A INCORPORACIÓN DO INHIBIDOR DMPP CO XURRO DE VACÚN REDUCIU AS EMISIÓNS NETAS DE N2O EN MAIOR PROPORCIÓN QUE NO CASO DO FERTILIZANTE MINERAL

Figura 6. Emisións acumuladas de N2O (kg N-N2O/ha) para cada tratamento A) Período entre o 09/04/2015 e o 19/05/2015 1,0

AGRADECEMENTOS Este traballo foi realizado dentro do contrato subscrito entre o INGACAL-CIAM e a empresa EuroChem Agro Iberia S.L. durante os anos 2015 e 2016.

kg N-N2O/ha

0,8

0,6

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS

0,4

0,2

0,0 C

PV

PV-DMPP

NAC 27

Entec® 26 Entec® 24-8-7

B) Período entre o 07/04/2016 e o 24/05/2016 6,0 5,0 4,0 kg N-N2O/ha

En condicións climatolóxicas de elevadas precipitacións e de maior risco de emisións de óxido nitroso ou outro tipo de perdas de N, a fertilización con xurro de vacún equiparou a produción obtida con fertilización mineral e o efecto positivo do inhibidor incorporado ao xurro e ao fertilizante mineral foi desde o punto de vista produtivo e de redución de emisións de óxido nitroso máis evidente.

A fertilización con Entec® 24-8-7 nunha soa aplicación en fondo anterior á sementeira do cultivo reduciu a produción de forraxe nos aproveitamentos da primavera respecto doutras estratexias de fertilizado nas que as achegas de N foron distribuídas en sementeira e tras o primeiro corte da forraxe en cobertoira.

3,0 2,0 1,0 0,0 C

PV

PV-DMPP

NAC 27

Entec® 26 Entec® 24-8-7

CONCLUSIÓNS Os resultados derivados de dous anos de experimentación en campo indican que a fertilización do raigrás italiano con xurro de vacún anterior á sementeira do cultivo e Entec® 26 en cobertoira pode igualar os rendementos de materia seca obtidos con fertilización convencional mineral NPK en fondo e NAC en cobertoira e, ao mesmo tempo, obter un beneficio ambiental ao reducir as emisións de óxido nitroso.

AFRIGA ANO XXII - Nº 126

Castro P., González Quintela A., Prada Rodríguez D., 1990.

Determinación simultánea de nitrógeno y fósforo en muestras de pradera. Actas de la XXX Reunión Científica de la SEEP. San Sebastián, España: Sociedad Española para el Estudio de los Pastos, 200-207.

Fernández-Lorenzo B., Flores G., Botana A., Resch C, Dagnac T., Veiga M., Pereira S., Lorenzana R., 2016. Estrutura produtiva e sistemas de alimentación das explotacións leiteiras de Galicia. AFRIGA, ano XII-Nº 124, 98-113.

Flores G., Díaz N., Díaz D., Valladares J., Pereira-Crespo S., Fernández-Lorenzo B., Resch C. Rodríguez-Diz X., Piñeiro J., 2013. Evaluación de cultivares de raigrás italiano e híbrido como cultivo de invierno para ensilar en primavera. Pastos, Nº 43(1), 20-34.

Gilsanz C., Báez D., Misselbrook T.H., Dhanoa M.S., Cárdenas L.M., 2016. Development of emission factors and efficency of two nitrifrication inhibitors, DCD and DMPP. Agriculture, Ecosystems and Environment 216, 1-8.

IPCC, 2007. Climate change 2007: the Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. ed S. Solomon, D. Qin, M. Manning, Z. Chen, M Marquis,K. B. Averyt, M. Tignor and H. L. Miller.

(Cambridge: Cambridge University Press), 996.

Merino, P., Menendez, S., Pinto, M., Gonzalez-Murua, C., Estavillo, J.M., 2005. 3,4-dimethylpyrazole phosphate reduces nitrous oxide emissions from grassland after slurry application.

Soil Use and Management 21, 53-57.

Pasda, G., Hahndel, R., Zerulla, W., 2001. Effect of fertilizers with the new nitrification inhibitor DMPP (3,4-dimethylpyrazole phosphate) on yield and quality of agricultural and horticultural crops. Biology and Fertility of Soils 34, 85-97.

Zerulla, W., Barth, T., Dressel, J., Erhardt, K., von Locquenghien, K.H., Pasda, G., Radle, M., Wissemeier, A.H., 2001. 3,4-Dimethylpyrazole phosphate (DMPP) - a new nitrification inhibitor for agriculture and horticulture - An introduction. Biology and Fertility of Soils 34, 79-84.

Naves ganaderas, almacenes y cobertizos

Ganadería Juan Manuel Pérez López Laiosa - O Incio

Ganadería Jose Manuel Reboiro Campo Grilo de Guntín - Bóveda

Fabricado por:

Distribuidor en la provincia de Lugo para los ayuntamientos de: O Corgo, Guntín, Quiroga, O Saviñao, Monforte de Lemos, Bóveda, O Incio, A Pobra do Brollón, Sober, Ferreira de Pantón, Paradela, Láncara, Sarria, Baralla, Becerreá, O Páramo, Friol y Triacastela.

Distribuidor en la provincia de Ourense para los ayuntamientos de: Verín, Allariz, A Gudiña y Riós.

C/ Doctor Casares 189 - Entresuelo 27400 Monforte de Lemos (Lugo) • Tlf.: 617 334 424

FORO BVD La cooperativa agropecuaria San Francisco de Borja (Fuente Palmera, Córdoba) es primera compradora de dos millones de litros anuales de leche de cabra y de ocho millones de leche de vaca. Hablamos con la responsable del área ganadera, Gema Aguilar García, sobre el control de la BVD en los rebaños de vacuno de la sociedad.

GEMA AGUILAR GARCÍA ¿Qué efectos tiene o tuvo la BVD en los rebaños de esta cooperativa?

En mi corta experiencia, lo que he observado han sido malformaciones en terneros en un par de granjas, que han nacido con alteraciones del tegumento, reabsorciones a nivel de vacas, bajadas de fertilidad y abortos generalizados. ¿Por qué aconsejaste la vacunación con la vacuna viva que contiene cepas del BVD tipo 1 y tipo 2 a las granjas de la cooperativa?

Porque había llegado a Europa y con la importación de vacas que se está haciendo de Alemania o de Holanda, por ejemplo, donde sí se ha encontrado esta cepa, creo que hay que prevenir este riesgo de que entre el serotipo en la zona. Por otra parte, esta vacuna me permite tener un mayor control de cómo se hace la vacunación en las granjas, ya que el problema es que los ganaderos no hacían un buen programa sanitario, sobre todo en la revacunación de su reposición. ¿Por qué con Bovela?

Porque la tecnología que aporta no la ha aportado hasta ahora ninguna otra vacuna. El tema de la doble delección creo que es muy interesante y también la seguridad que nos da con los animales. No nos va a dar hiper-

Veterinaria

termia, nos permite una sola dosis al año, con lo cual nos aseguramos de que la inmunidad se va a reflejar en todos los animales de nuestra granja.

Van a tener una protección de la barrera transplacentaria, es decir, va a permitir que la BVD no nos llegue al feto, con lo cual vamos a ahorrar la generación de animales PI o persistentemente infectados. ¿Cómo está siendo tu experiencia con esta vacuna?

Hasta ahora llevamos solo un año vacunando con Bovela y tenemos datos de en torno al 30 % de las granjas que están vacunando. La toma de datos deja que desear en esta zona, pero la realidad es que notamos mejores índices de fertilidad y menos abortos. ¿Cómo se ha adaptado el protocolo de vacunación al programa de control de la BVD en la cooperativa?

El protocolo de vacunación depende del tipo de granja. Hay granjas que han decidido optar por la vacuna monovalente de BVD junto con la tetravalente que ya venían usando para seguir completando su ciclo de vacunación del resto de enfermedades, y hay otras granjas que están aplicando tanto vacuna monovalen-

te de BVD como de IBR, y el resto de las enfermedades respiratorias o pasteurella la están haciendo aparte. ¿Crees que si se impide el nacimiento de animales PI a través de la vacunación, y se van eliminando los PI que existen previamente en las explotaciones se puede llegar a controlar la BVD en una zona como esta?

Yo creo que si se eliminan los animales PI sí que se puede llegar a controlar a la larga la diseminación de la enfermedad, siempre y cuando vayamos de la mano con las medidas de bioseguridad, que creo que son fundamentales en todas las granjas. ¿Nos puedes indicar los datos productivos y reproductivos de antes y después de la vacunación?

Hay una mejora de entre un 10 y un 20 %, tanto en producción como en fertilidad. La pena de los datos es que, desde mi punto de vista, no se toman de la manera correcta, con lo cual tendemos a inventarnos razonadamente este porcentaje, ya que en esta zona hay pocas granjas que tengan ordenadores para poder tomar unos datos fiables con los que trabajar.

Las entrevistas, en vídeo:

La explotación de Rafael Delgado Vargas se encuentra en Écija (Sevilla). La granja se la heredó su padre hace unos cuarenta años y en la actualidad ya están incorporados sus hijos. El rebaño abarca 500 animales de los que alrededor de 300 son vacas en ordeño. La superficie agrícola de la que disponen es limitada, por lo que se ven obligados a comprar casi la totalidad de las materias primas que utilizan para la alimentación, excepto el raigrás.

RAFAEL DELGADO VARGAS Ganadero

¿Cuáles son las rutinas de manejo de los animales de producción (ordeño, descanso, alimentación…)?

Los tenemos en cubículos y en cama caliente. Antes estábamos haciendo tres ordeños, pero el año pasado con la crisis volvimos a dos. La alimentación es una mezcla que hacemos nosotros aquí de cebada, maíz, soja, semilla de algodón, silo de maíz, pulpa de remolacha, heno, alfalfa y cebadilla. ¿Tenéis muchos abortos en la granja?

Los normales. Estamos teniendo casi un ternero por vaca y año. ¿Hacéis control reproductivo?

Sí, tenemos un veterinario contratado y todas las semanas se repasan los animales preñados, ven los días que están abiertos, los días que están cerrados, como van las cosas. ¿En qué índice de fertilidad estáis más o menos?

Ahora no te lo puedo decir porque no he hablado con el veterinario, pero en verano está bajísimo. En esta zona, por el efecto del calor, la fertilidad en verano baja casi al cien por

cien. En julio, agosto, septiembre y casi octubre baja al 90 o al 95 %. ¿Tenéis algún protocolo especial para inseminar en los meses de invierno?

Antes no seguíamos ningún protocolo pero ahora sí lo estamos siguiendo. No queremos inseminar en este mes ni en el que viene para que no nos paran las vacas en julio y en agosto. Inseminamos solo las que salen en celo de manera natural; a las demás no se lo provocamos. ¿Cuáles son los protocolos de vacunación en la explotación?

Vacunamos de BVD con Bovela a los 10-11 meses, de IBR cada 5 meses y también vacunamos de pasteurella y de basquilla. ¿Cuándo vacunáis a la recría?

La vacunamos a partir de dos meses. ¿Cuál ha sido tu experiencia con la vacuna que solo necesita una dosis al año?

Es pronto para decirlo todavía porque solo llevamos dos años. Hemos vacunado ahora otra vez y parece que hay algún aborto menos y que de fertilidad vamos un poquito mejor.

¿Qué supuso para ti utilizar este sistema de vacunación?

Al menos, un ahorro de tiempo.

Vacunas una vez al año y de la otra manera tenías que hacerlo tres veces al año. ¿Habéis detectado algún efecto?

Prácticamente no hemos notado nada. ¿Tuviste miedo de utilizar una vacuna viva tan innovadora como esta?

Sí lo teníamos, sí. Miedo en el sentido de que alguna vez se utilizó una vacuna parecida y no fue bien.

Lo que pasa es que ahora nos convencieron y parece que sí, que va bien. Tenemos un poquito más de fertilidad y menos abortos.

ARMONICO GICO

PROTEÍNA

VVH ARMONICO