AFRIGA 124 Edición en galego

ESTAMOS EN WWW.REVISTAAFRIGA.COM, FACEBOOK E TWITTER

Nº 124

AFRIGA

ANO XXII Agosto - Setembro 2016

P

R

O

D

U

D O S S I E R :

AGROPECUÁRIA MONTE INGLÊS: UNHA PRODUCIÓN SUSTENTABLE

C

I

Ó

N

D

C U L T I V O S

E

L

E

I

T

E

P R A T E N S E S

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

z

LONXEVIDADE

sumario

3

AFRIGA

P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

CONVOCATORIAS Concurso Rexional da Raza Holstein Frisia de Murtosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Concurso de Gando Bovino da Raza Holstein-Frisia dos Azores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Concurso de Gando Frisón de Irún . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Concurso de Gando Vacún Frisón Valle de Carriedo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Concurso-Exposición Rexional de Gando Vacún de Llanera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 12 16 16 16

EXPLOTACIÓN

ACTUALIZACIÓN!

ECONOMÍA

Probade o simulador de custos de produción para granxas!

A crise láctea. Punto e seguido . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

(Desenvolvido por ConsuVet)

Casa Gabino (Friol, Lugo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

PANORAMA INTERNACIONAL Nace o Programa de Leite de Vacas Felizes nos Azores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Agropecuária Monte Inglês (San Miguel, Os Azores) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

NOVAS TECNOLOXÍAS A gandería de precisión e o proxecto 4d4f: un enfoque participativo . . . . . . . . . . . . . . . 44

NUTRICIÓN Aspectos básicos da nutrición en base a aminoácidos no gando leiteiro . . . . . . . . . . . . 50

SANIDADE Filaria do ubre en vacas de leite: claves para o seu control . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Paratuberculose bovina: breves apuntamentos da enfermidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

É o novo servizo gratuíto da app Revista Afriga! Para móbiles e tablets Dispoñible en

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO Toma de mostras e indicadores de calidade en ensilados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Calidade do ensilado de millo nas explotacións leiteiras galegas . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

PRODUCIÓN Estrutura produtiva e sistemas de alimentación das explotacións leiteiras de Galicia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES Sistemas de multiplicación de semente en ambientes controlados: tecnoloxía de microinvernadoiros desenvolvida no CIAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 O rendemento de pratenses e cultivos de inverno na produción de leite. Traballos recentes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 A conservación e o uso de recursos fitoxenéticos de especies pratenses galegas no CIAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva.

SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo.

VOGAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla.

Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa.

Membro de DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez.

DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez.

DESEÑO-MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez, Martín Sánchez.

COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín.

REDACCIÓN, Begoña Gómez Rielo.

CORRECCIÓN LINGÜÍSTICA, Alexandra Cabaleiro Carro.

FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido.

Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366.

Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es.

Web: www.ager.com.es Tiraxe: 17.000 exemplares Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

ISSN: 2444-149X

Outras vantaxes da app!

• Acceso directo a noticias do sector (sen conexión a Internet!)

• Acceso directo á revista (co último número visible tamén sen conexión a Internet!)

• Acceso directo aos vídeos de Afriga.tv

Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:

revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web

www.revistaafriga.com Síganos tamén en Twitter e Facebook Síganos también en Twitter y Facebook Follow us on Twitter and Facebook

ISBN: 978-84-617-4330-8

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

4

PUBLIRREPORTAxE

S A G E R T N E S NUEVA ROVINCIA DE PALENCIA EN LA P

En la foto, Julio (izq.) y Jordi (dcha.)

Fernández Díez, propietarios de la máquina

PICADORA DE FORRAJE NEW HOLLAnD FR 600 ¡Entregada a Agropecuaria Fernández Díez SL, de Villarrodrigo de la Vega!

La venta incluye un cabezal para maíz de 4,5 m de ancho de trabajo.

El JUMBO 10010 L Combiline Tridem, durante su puesta en marcha en el mes de julio

Los hermanos Roberto (izq.) y Jose Fernández Martín (dcha.), junto a Miguel Á.

González, de Talleres Neumáticos Saldaña

REMOLQUE AUTOCARGADOR PÖTTINGER JUMBO 10010 L COMBILINE TRIDEM ¡Entregado a los hermanos Fernández Martín, de Dehesa de Romanos!

Se trata del modelo más equipado hasta el momento vendido en España.

Búscanos en

Ambas ventas se efectuaron en colaboración con nuestro distribuidor en la provincia de Palencia, Talleres y Neumáticos Saldaña Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

AFRIGA ANO XXI - Nº 118

DURAN DAYS DEMOSTRACIÓN EN CAMPO

Recolección de forraje | Pulverización | Laboreo y siembra | Equipos para ganadería 16 y 17 de septiembre 2016 Santervás de Campos - Valladolid De 10:00 a 20:00 horas en horario continuado

A N DE L Ó I C A NT PRESE PACADORA R E M ROTOE DE PÖTTING S S IMPRE

Búscanos en

www.duranmaquinaria.com Organiza:

Colaboran: AYUNTAMIENTO DE SANTERVÁS DE CAMPOS

6

publirreportaxe

AGROPEC 2016 CELEBRARASE DO 23 AO 25 DE SETEMBRO

Esta feira anual dedicada ao sector primario, que adoita congregar arredor de 50.000 visitantes, inclúe no seu programa o tradicional Concurso Nacional da Raza Frisona.

O

Proyecto2_Maquetación 1 2/8/16 12:22 Página 1

recinto feiral Luis Adaro de Xixón acollerá no outono unha nova edición de Agropec, a Feira Monográfica do Campo e das Industrias Agrícolas, Gandeiras, Forestais e Pesqueiras, unha cita que ten como obxectivo facer máis forte e competitiva unha actividade que constitúe un piar na economía da rexión.

Este evento, organizado pola Cámara Oficial de Comercio, Industria e Navegación da capital coa colaboración da Consellería de Agrogandería e Recursos Autóctonos do Goberno do Principado, acollerá o Concurso Nacional da Raza Frisona, así como talleres e xornadas técnicas. Outros dos seus atractivos son o gran mercado agroalimentario, con numerosos expositores de produtores asturianos, e as exhibicións de animais, entre elas a Feira Internacional de Avicultura, Colombicultura e Cunicultura, o Monográfico de Pita Pinta Asturiana, o Monográfico de Pombas Mensaxeiras de Cor, a Exposición Nacional para Ovellas da Raza Suffolk e o Monográfico de Razas Autóctonas Asturianas.

O horario de Agropec será das 11.00 ás 21.00 horas ininterrompidamente, abrindo a partir das 9.30 h o sábado e o domingo, por mor das competicións morfolóxicas.

O NACIONAL DE CONAFE Do Nacional frisón encárganse a Confederación de Asociacións de Frisona Española (Conafe) e a Asociación Frisona de Asturias (Ascolaf), co patrocinio da Consellería de Agrogandería e Recursos Autóctonos do Principado, o Concello de Xixón, o Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente, a Cámara de Comercio de Xixón, Caja Rural de Asturias, Central Lechera Asturiana e Divertia.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

Este certame reunirá as mellores vacas de ganderías de todo o país os días 24 e 25 de setembro. Comezará o sábado 24, a partir das dez da mañá, coa participación das xatas e das xovencas, e pola tarde terá lugar a décimo sexta edición da competición nacional de mozos manexadores. O domingo 25 pola mañá continuarase co xulgamento das seccións de vacas en

lactación, cuxa gran final está prevista para o mediodía.

No campionato que tivo lugar neste mesmo recinto en setembro de 2015, xulgado por Massimo Capra, Llera Goldwyn Gala ET (Llera Her e Alberto Medina) proclamouse vaca gran campiona e Casa-Nova McCutchen 1019 (gandería Carro) gañou o gran campionato de xatas e xovencas.

afriga.tv Á carta. novidades!

Congreso Anembe de Medicina Bovina

Concurso de Novos Manexadores Memorial Luís Louzao

Gandería J. Thymm (Alentexo, Portugal)

Explot. Agr. de José Dinis Sousa Ferreira (Os Azores)

Xornada de formación de Nestlé

Foro BVD de Boehringer-Ingelheim

Concurso Rexional da Raza Holstein Frisia de Murtosa

Presentación da Máquina Verde de Alltech

Sistemas de multiplicación de semente de pratenses en microinvernadoiros do CIAM

www.afriga.tv

#AfrigaTV

#AfrigaTV

8

publirreportaxe

O AGRI MILK SHOW APOSTA POLO FUTURO DO SECTOR LEITEIRO PORTUGUÉS A feira terá lugar na Exponor do 3 ao 6 de novembro; serán catro días integramente dedicados a promover toda a cadea do leite, dende a produción ata o consumo.

ALGÚNS DATOS RELEVANTES • O Agri Milk Show abrangue unha área de + 10.000 m2 de exposición.

• Localízase no recinto da Exponor con capacidade de atraer profesionais, visitantes de todo Portugal (en especial do norte e do centro) e norte de España.

• Conta cunha ampla estratexia de comunicación que pretende ter unha cobertura multicanle (online e off-line).

A

frontar con éxito a abertura global dos mercados e a fin das cotas leiteiras na Unión Europea son dous dos principais desafíos que fan nacer, do 3 ao 6 de novembro, a Feira Internacional do Agro-Negocio Leite e Alimentación, o Agri Milk Show.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

A Exponor, en Matosinhos-Porto, acollerá así un evento innovador no que produtores, tecnoloxía, maquinaria e equipamento agrícola, investigación, biotecnoloxía e marcas se xuntan nun gran foro de reflexión e galvanización do sector.

• Acolle varios tipos de eventos con capacidade para mobilizar os profesionais do sector: enxeñeiros agrónomos, zootécnicos, biolóxicos, veterinarios, nutricionais ou profesionais da canle Horeca, entre outros.

publirreportaxe

O OBXECTIVO PRIMORDIAL DA FEIRA É FORTALECER TODA A CADEA PRODUTIVA E INTEGRAR TAMÉN O PRODUTO FINAL, ASOCIANDO PARA ISO OS FACTORES CALIDADE, NUTRICIÓN E SAÚDE O grande acontecemento do Agri Milk Show será o 36.º Concurso Nacional da Raza Holstein Frisia. A competición é promovida pola Asociación Portuguesa de Criadores de Raza Holstein-Frisia e contará con máis de douscentos animais a concurso.

Este novo evento ten dous conceptos asociados: o Agri Milk Tech, dirixido aos profesionais da cadea produtiva e dos procesos de produción do leite (nutrición, ensilado e forraxes, saúde, benestar animal, tecnoloxías de muxido, maquinaria agrícola e xenética), e o Agri Milk Food, centrado nos lácteos e dirixido a profesionais da canle Horeca, comercio especializado e consumidor final.

Congresos, seminarios, workshops, demostracións comerciais e outras actividades marcarán tamén este evento.

Será unha inxección de confianza e unha motivación para o sector “para que apoien o potencial que existe no país, crendo no futuro e na sustentabilidade do sector. É preciso defender a capacidade instalada e o know how avanzado existente”, subliña Carlos Diogo Salgueiro, presidente da Asociación Portuguesa de Criadores de Raza Frisia, que coorganiza esta feira xunto a IS International, empresa de organización de eventos.

TECNOLOGIAS DE PRECISÃO

TECNOLOGIAS PECUÁRIA, DE ORDENHA E PRODUÇÃO DE LATICÍNEOS

NUTRIÇÃO ALIMENTAR, GENÉTICA, BEM ESTAR ANIMAL E FÁRMACOS

PAV 6

PERFIL DO EXPO

Maquinaria, equipam e utensílios agrícola MAQUINARIA E INSTRUMENTOS AGRÍCOLAS

CONCURSO NACIONAL DA RAÇA HOLSTEIN FRÍSIA

Máquinas e tecnolog e de ordenha;

Equipamentos, mate explorações agrícola Nutrição animal; Genética animal;

FEIRA

Adubos e pesticida

Produtos, tecnologia

CONCURSO DE ANIMAIS CONSUMÍVEIS AGRÍCOLAS

Tecnologias para pr

CONGRESSOS, SEMINÁRIOS & WORKSHOPS

Tecnologias e equip armazenamento e t

Tecnologias de prec

Empresas de softw consultoria e presta

BIO-TECNOLOGIA

Universidades, Polit sionais e Centros de Centros Tecnológico

EXPOSIÇÃO DE ANIMAIS DEMONSTRAÇÕES DE INOVAÇÕES E TECNOLOGIAS

Outros relacionado do Agro-negócio.

PERFIL DO VISIT Agricultores;

CRIAÇÃO DE NEGÓCIOS

AGRI MILK TECH INTERNATIONAL CLUB

RONDAS DE NEGÓCIOS B2B

CASOS DE ESTUDO

START UP MEETINGS & PITCH

Criadores de gado;

Produtores de leite

Técnicos e especial agro-pecuário e ag (Eng. Agrónomos, E Veterinários, Eng. A superiores, técnicos do setor agrícola, d do leite e da indúst

Empresários do set Público em geral.

POR QUE O AGRIMILK SHOW ?

• A fin das cotas leiteiras esixe un novo posicionamento da produción nacional do leite e dos seus derivados.

• Para promover o sector do leite.

• Para constituír unha plataforma de negocios do leite e derivados que promova e fortaleza toda a cadea produtiva, que integre tamén o produto final.

• Para internacionalizar o sector e fortalecer a capacidade de exportación e a dos axentes económicos implicados.

• Para promover marcas e produtos.

• Porque o leite é un produto saudable e natural: as súas características conseguen un estilo de vida saudable e feliz.

• A quen non lle gusta un iogur acompañado con froitos vermellos? Ou nunha ensalada? Que delicia un queixo cun bo viño! Existen mil e unha maneiras de saborear o leite!

www.agrimilkshow.com

9

“O leite é a aposta nesta feira de nicho. Esta será unha feira que quere estar á altura da grandeza deste sector en Portugal”, sintetiza o director do certame, Miguel Corais, da IS International prometendo sorprender o mercado xa nesta edición de estrea, na cal estarán presentes todos os axentes implicados, co fin de crear unha “plataforma de negocios e de coñecemento”.

O obxectivo primordial da feira, que pretende converterse nunha das principais referencias do sector, é fortalecer toda a cadea produtiva e integrar tamén o produto final, asociando para iso os factores calidade, nutrición e saúde.

https://www.facebook.com/agrimilkshow/

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

10Diseño convocatorias de programas

genéticos

Servicios Invivo e Invitro

III CONCURSO REXIONAL DA RAZA HOLSTEIN FRISIA. MURTOSA (AVEIRO, PORTUGAL)

Laboratorios móviles

Vaca gran campiona

DOBRE VITORIA PARA MANUEL TAVARES REBIMBAS SOUSA E HERDEIROS A localidade de Murtosa, no distrito portugués de Aveiro, acolleu o 16 e o 17 de xullo a terceira edición do Concurso Rexional da Raza Holstein Frisia, que nesta ocasión xulgou José Manuel Simões Dias. Os principais títulos do certame, no que participaron arredor dun cento de animais, recaeron na gandería de Manuel Tavares Rebimbas Sousa e Herdeiros, que conseguiu tanto a vaca gran campiona como a xovenca gran campiona. O mellor criador foi José Luciano Fonseca O. Rodrigues e o mellor conxunto foi o presentado por Gurgo & Filhos.

Xata campiona

Garantías de gestación Transferencia embrionaria

Xovenca gran campiona

www.embriomarket.com daniel@embriovet.es • 649 809 064 AFRIGA ANO XXII - Nº 124 javiersabin@embriovet.es • 616 138 613

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

convocatorias Creación de proyectos 11 ganaderos: Te asesoramos y gestionamos financiación PALMARÉS GAÑADORA

CATEGORÍAS XATAS DE 6 A 9 MESES E XATA CAMPIONA

09217

XATAS DE 10 A 12 MESES

05626

XATAS DE 13 A 15 MESES

09635

XOVENCAS DE 16 A 18 MESES

03072

XOVENCAS DE 19 A 22 MESES

06268

XOVENCAS DE 23 A 27 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

MTRSH Dempsey Lucy

MELLOR CRIADOR VACAS ATA 36 MESES

04003

VACAS ATA 4 ANOS E VACA GRAN CAMPIONA VACAS ATA 5 ANOS

05643

VACAS DE MÁIS DE 5 ANOS

06259

MELLOR UBRE

06259

MELLOR CONXUNTO

02210

PAI Charlesdale Supertition-ET Welcome Gervase-ET Regancrest-Gv S Bradnick-ET Val-Bisson Doorman Coppertop Doberman-ET Lirr Drew Dempsey

GANDERÍA PucaroMilk - Agro Pecuária José Luciano Marrinhas T. Sousa

Comercio de embriones en todo el mundo

Manuel Marques Ruela Gurgo & Filhos José Luciano Fonseca O. Rodrigues Manuel Tavares Rebimbas Sousa e Herdeiros

José Luciano Fonseca O. Rodrigues Bomaz Shtl Kampman Qualileite 691-ET Maple-Downs-I G Manuel Tavares Rebimbas W Atwood-ET Sousa e Herdeiros Erbacres Damion Soc. Agrícola do Ouvedo Ladino Park EPADRV, Esc. Prof. Agric. D Talent-Imp-ET Rural Vagos Ladino Park EPADRV, Esc. Prof. Agric. D Talent-Imp-ET Rural Vagos Gurgo & Filhos

Mellor criador

Especialistas en seguros agrarios

Todas las razas: leche y carne

Mellor conxunto

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

www.embriomarket.com administracion@embriomarket.com AFRIGA ANO XXII - Nº 124 981 791 843 • 649 239 488 • 636 977 610

CAMPIONATO REXIONAL DOS AZORES 12

convocatorias

CONCURSO DE GANDO BOVINO DA RAZA HOLSTEIN-FRISIA. OS AZORES

AS MELLORES FRISONAS DO CAMPIONATO REXIONAL DOS AZORES Competiron reses criadas por gandeiros das illas de San Miguel, San Jorge, Pico, Faial e Terceira, todas do arquipélago azoriano, ante o xuíz Giuseppe Beltramino (Italia), que proclamou vaca gran campiona a PT 9 17 007 751, de Mário

Xovenca campiona (á esquerda) e gran campiona (á dereita)

CATEGORÍA XATAS DE 3 A 6 MESES XATAS DE 6 A 8 MESES XATAS DE 8 A 10 MESES, XATA CAMPIONA E XOVENCA GRAN CAMPIONA XATAS DE 10 A 12 MESES XATAS DE 12 A 14 MESES XOVENCAS DE 14 A 17 MESES XOVENCAS DE 17 A 20 MESES XOVENCAS DE 20 A 23 MESES XOVENCAS DE 23 A 27 MESES E XOVENCA CAMPIONA VACAS NOVAS DE 2 A 3 ANOS VACAS INTERMEDIAS DE 3 A 4 ANOS VACAS INTERMEDIAS DE 4 A 5 ANOS VACAS ADULTAS DE MÁIS DE 5 ANOS, VACA GRAN CAMPIONA E MELLOR UBRE MELLOR CONXUNTO MELLOR MANEXADOR

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

Jorge Pereira Oliveira, e xovenca gran campiona a PT 8 18 407 007, de Francisco Hildeberto Toledo Ávila. Este certame morfolóxico tivo lugar no marco da Feira Agrícola Azores 2016, celebrada no Pico do 8 ao 10 de xullo.

Vaca gran campiona

PALMARÉS GAÑADORA PAI PT 3 18 435 616 PT 1 18 592 797 Regancrest Mr. Samuelo

GANDERÍA Marília Conseição Almeida Cãmara (San Miguel) Jorge Alberto Serpa Costa Rita (San Miguel)

PT 8 18 407 007

-

Francisco Hildeberto Toledo Ávila (Terceira)

PT 5 18 734 619 PT 2 18 728 148 PT 6 18 769 132 PT 8 17 361 817 PT 7 18 692 147 PT 5 17 361 809 PT 1 17 121 467 PT 1 17 117 187 PT 5 17 007 177

Val-Bisson Doorman Zani Bolton Mascalese Beaver Ray NBA Gillette Windbrook De-su Gillespy Crackholm Fever Crackholm Fever Coldsprings Gabe

Nelson Manuel Quadros Azevedo (San Jorge) Francisco Hildeberto Toledo Ávila (Terceira) Jorge Miguel Martins Rocha (San Jorge) João Eleutério Borges Toste (Terceira) Paulo Henrique Serpa Costa Rita (San Miguel) João Eleutério Borges Toste (Terceira) Manuel da Silva Gonçalves (Pico) Mário Jorge Pereira Oliveira (Pico) Mário Jorge Pereira Oliveira (Pico)

PT 9 17 007 751

Picston Shottle

Mário Jorge Pereira Oliveira (Pico)

Mário Jorge Pereira Oliveira (Pico) Fábio Medeiros Oliveira (San Miguel)

Encamadoras suspendidas de 1m3 a 2.2m3 opcional tripuntal de carga

Encamadora de 1.7m3 para serrin, entregada en Irmaos Fernandez Gomes Soc. Agricola en Carvahlosa, Pazos de Ferreira (Portugal).

EXTENDEDORES DE SILO DE Ø 70, 90 Y 110

EXTENDEDOR DE SILO

batidor DE purín. especial para pozos de arena

FABRICAMOS EN 6, 7 Y 8.5 METROS

Astilladoras verticales y horizontales de 8,10,12,15, 20 y 25 tn.

GRADilla niveladora PARA CAMAS DE ARENA. De 4 a 7 discos de trabajo dependiendo del formato de los cubículos

Chisel reforzado en diferentes anchos con o sin rodillo w w w. c o r b a r s l l . c o m

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

Mattress

SMART VIBRA MAT The

1 st smart and connected cow mattress

Gomas e Camas para Vacas Limpezas Automáticas Estabulacións Libres

distribución material gandeiro

Pacific mattresses since 1997. A proven lity products is now being directed toward gration of intelligence and communication COLCHÓN LOUISIANE mproved herd management.

Dous millóns de vacas descansan sobre eles!

• Capa inferior amortecedora moi resistente, densidade and analysis ofexcepcional; the housing650 environment to ao peso da vaca kg/m3; adaptado duration/frequency of the rest phases, • Cuberto de caucho impermeable con tea interior O máisofresistente do mercado, testado por un nd the temperature cows. laboratorio independente • Deseño do cubertoeach estudado para que o gando se levante con vibration system that “teaches” cow to seguridade, sen risco de lesións: by lot. It can also be used to gently stimulate Suco de drenaxe response such- as improved blood circula- Deseño central que permite reter o secante eneficial given that a cow needs over 300 - Acabado “pel de melocotón” para un contacto suave co animal milk.

• Fixación en barras plásticas e puntas para formigón

• Fácil montaxe x can measure psychological, thermal and o Flux application is based on the THI and ect subclinical( +39°C) and clinical (+41°C) ronment manages itself through automation e in real time. Misting is available as an

Pacific Smart Vibra Mat

Patented worldwide innovation SMART VIBRA MAT • Seguimento da evolución do peso • Recoñecemento individual • Control do tempo que pasan deitadas • Comunicación e estimulación con vibracións

can be a symptom of illness, hoof problems Connect, an alert is transmitted allowing up.

T IMPORTAN

Mantas

communication being just a first step, the h centers and/or livestock institutes more nowledge of animal intelligence.

Smart Mat

! s w o c r u o y h t i w e t mmunica Xestión do rabaño mediante un colchón intelixente

Gomas e Camas para Vacas

NACIONAIS

S INTER ES PREMIO

developed to meet the dairyman's informan be read in real time on computers, tablets,

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

BIORET AGRI - ZI De la Sangle Impasse de la Côte - 44390 Nort-sur-Erdre France - Tél. (33) 02 40 72 12 30 - Fax (33) 02 40 72 25 03 E-mail : contact@bioret-agri.com www.bioret-agri.com

distribu

distribuÍdo para espaÑa por http://www.dismagan.es

GOMA 20 MM CON PICOS • Caucho en rolo adaptable a calquera anchura de cubículos • Superficie antiesvarante “caparazón de tartaruga” • Fácil instalación

COLCHÓN DE AUGA PARA VACAS • Adáptase á morfoloxía da vaca • Altura axustable; unha vez que atopou a presión óptima, vostede regúlaa e isto traducirase nunha posición estendida natural da vaca • Adáptase a calquera colchón e a calquera establo

OUTROS PRODUTOS • Goma para patios • Goma puzle • Goma para salas de muxido

Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es distribución material gandeiro

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

CAMPIONATO REXIONAL DOS AZORES 16

convocatorias

CONCURSO DE GANDO VACÚN FRISÓN VALLE DE CARRIEDO. SELAYA (CANTABRIA)

CASA NUEVA VOLVE GAÑAR EN IRÚN

TRIUNFO DE PEREJIL BOBALICONA ET

Foto: Afca

Foto: Irene Arnaiz

CONCURSO DE GANDO FRISÓN. IRÚN (GUIPÚSCOA)

A Asociación Frisona de Guipúscoa celebrou o 1 de xullo un novo concurso, no que Casa Nueva Xacobeo Melissa, da gandería Casa Nueva (Karrantza), obtivo a vitoria no gran campionato de vacas, igual que na convocatoria de 2014. A xovenca gran campiona foi Ardeo McCutchen 1317 ET, de Ardeo (Gatika). Participaron máis de 50 animais e xulgou José Manuel Paz.

A localidade cántabra de Selaya acolleu o 6 de agosto o seu 22.º certame frisón, que tivo como xuíz a Pol Collell. Granja Perejil El Macho gañou o gran campionato de vacas e conseguiu os títulos de mellor ubre e xovenca campiona pero o resto do palmarés estivo moi repartido entre SAT Tezanillos (vaca nova campiona, mellor rabaño e mellor criador), El Campo (vaca adulta campiona) e Fuente Espina (xovenca gran campiona).

CONCURSO-EXPOSICIÓN REXIONAL DE GANDO VACÚN. LLANERA (ASTURIAS)

SERRABASSA PREMIA A BADIOLA ATWOOD KOKETA Fotos: Ayuntamiento de Llanera

Xovenca gran campiona

Vaca gran campiona

O xuíz catalán Jaume Serrabassa, encargado de valorar a calidade morfolóxica dos preto de cen animais presentados por 76 explotacións ao 42.º concurso frisón de Llanera, outorgoulle o título de vaca gran campiona a esta coñecida femia de Badiola que competía na sección de vacas de 4 a 5 anos e que foi posuidora do mellor ubre. Ademais, a gan-

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

dería de Gozón gañou o campionato de vacas adultas, con Badiola Shottle Megadonna ET, e o gran campionato de xovencas, con Badiola Atwood Megacrisy. Os premios de vaca nova campiona e xata campiona recaeron en Venturo Atwood Allison e Venturo Dorman Rock, respectivamente, presentadas por Casa Venturo (Salas).

productividad GEA Monobox -– Calidad, Calidad,productividad ad y flexibilidad todo en enuno uno flexibilidad todo Módulo profesional de ordeño automático para el máximo rendimiento y la máxima salud de su rebaño.

El nuevo nuevo módulo GEA El GEA Monobox Monobox aprovecha aprovechalas lasventajas ventajasdel delcelebrado celebrado módulo DairyProQ para para una unaproducción producciónsuperior superiordedecalidad calidad módulo de de ordeño DairyProQ de de leche. rutina de ordeño completa dentro la pezonera, leche.

La La rutina de ordeño completa tienetiene lugarlugar dentro de la de pezonera, lo lo que asegura ordeño higiénicamente impecable una mayor que asegura un un ordeño higiénicamente impecable y unay mayor salud salud del del rebaño para una leche de calidad premium rebaño para una leche de calidad premium La efi eficiencia sussus vacas enen el momento La ciencia única únicade deGEA GEAMonobox Monoboxordeña ordeña vacas el momento oportuno. oportuno.

18

publirreportaxe

USÍAS HOLSTEINS: VOLVE O CONCURSO FRISÓN NOCTURNO Un ano máis, o municipio cordobés de Dos Torres atraerá os afeccionados do gando vacún da raza frisona ao seu certame, o único de España no que as campionas se escollen de noite, creando unha animada atmosfera de show.

A

s xatas, xovencas e vacas frisonas das ganderías do Valle de Los Pedroches teñen unha cita coa pista de Dos Torres o 21 e o 22 de outubro para competir polos grandes títulos do IX Concurso Morfolóxico Usías Holsteins.

O ano pasado Jaume Serrabassa xulgou uns 70 animais presentados por 15 explotacións da comarca e concedeulle

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

o premio de vaca gran campiona a Lola, da explotación María del Carmen, e o de xovenca gran campiona a H.Tobías McCutchen AM Adene ET, de Huerta Los Tobías, Alberto Medina e Planillo.

Este outono saberase quen as sucederá no podio, e farase, como é habitual neste evento, en horario nocturno, entre luces, música e aplausos.

A FEIRA Esta competición desenvólvese dentro da programación da IX Feira de Gando Frisón Usías Holsteins, que nesas mesmas datas adoita ofrecer conferencias técnicas sobre temas de actualidade do sector leiteiro, por unha banda, e tamén actividades de lecer, coma concursos de manexo e muxido a man, xogos de transporte de apeiros e de condución de tractores con remolque e talleres infantís.

w w w. r m h m i x e r. c o m

50 años de experiencia

■■ Modelos en autopropulsados adaptados a cada necesidad

■■ VS11 y 12 m3 ■■ Mixelfarm 13 y 15 m3 ■■ VS 18,20 y 22 m3 ■■ VSL 14, 16 y 18 m3 ■■ Megamix 18 y 20 m3 ■■ Vulcan 14, 16 E 18 (novo) ■■ Premium 17,19 y 21 m3 ■■ Mixellent 22, 24, 26 y 30 m3

■■ Nº 1 en tecnología Basada en la experiencia ■■ La mejor publicidad, nuestros clientes

■■ 2 nuevos modelos para el año 2016, nueva motorización y grandes prestaciones • Premium 17,19 y 21 m3 • Vulcan 14,16 y 18 m3 ■■ DISPONEMOS DE CARROS USADOS TOTALMENTE REVISADOS Y CON GARANTÍA Distribuidor zona norte y Portugal: Chantada - Lugo.

Tlfs. 982 44.14.51/ 678.465.922, www.icos.es, e-mail: lito@icos.es

Distribuidor zona sur:

Talleres Delgado Serrano, S. L. El Viso (Córdoba) Tlfns. 957 127 727 / 617 317 514 email: tdelgadoserrano@hotmail.com

20

explotación

CASA GABINO. FRIOL (LUGO)

CONFIANZA NUN FUTURO MELLOR

José Higinio, María José e Iván

En pouco tempo, Casa Gabino deixará de ser titularidade de José Higinio Río Ramos para converterse nunha SC da que tamén formarán parte a súa muller María José Lorenzo López e o fillo de ambos, Iván Río Lorenzo. Isto ocorrerá cando a Administración lles conceda a axuda para a incorporación de mozos á actividade gandeira, á cal opta Iván para integrarse oficialmente no negocio familiar, no que xa colabora desde hai anos e no que ten postas as súas expectativas de futuro.

Esta gandería atópase no barrio da Portela, pertencente á parroquia de Narla, en Friol. A súa orixe remóntase a finais dos 70, cando o seu fundador, Gabino Río, empezou cunhas cantas vacas que serviron de xerme para o posterior desenvolvemento da actividade. En 1988 toman o relevo o seu fillo José Higinio e mais a súa nora María José, aos cales se une Iván no ano 2006, despois de rematar a Ensinanza Secundaria Obrigatoria. Con todo, o seu ingreso oficial producirase cando a Xunta aprobe o plan empresarial que Iván presentou para optar ás axudas para a incorporación de mozos ao sector agrario.

Así pois, atopámonos ante unha explotación de terceira xeración na que, a día de hoxe, hai 106 animais. En concreto, o día que a visitamos había 54 vacas en muxidura, 8 secas, 39 xatas e xovencas e 5 machos.

Unha parte do rabaño actual procede da compra en poxas. Empezaron indo ás que se celebraban en Bos e agora acoden ás que organiza Africor Lugo. Tamén asistiron ás que tiveron lugar na gandería Outeiro Holstein, de Chantada. Conta Iván que as razóns que os impulsan a decantarse pola compra de femias nestes lugares responden, en primeiro lugar, ás garantías sanitarias que ofrecen, “que xa vale moito”, á comodidade do sistema e porque “ás veces, hai animais moi interesantes”.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

explotación

A RACIÓN DAS VACAS DE PRODUCIÓN ESTÁ INTEGRADA POR 21 KG DE SILO DE HERBA, 20 KG DE SILO DE MILLO E 11 KG DUNHA MESTURA PERSONALIZADA QUE VARÍA EN FUNCIÓN DOS RESULTADOS NUTRICIONAIS DAS ANALÍTICAS DOS SILOS

Moitos animais do rabaño proceden da compra en poxas

DATOS DE PRODUCIÓN E VENDA DO LEITE A media de produción da última campaña foi de 10.071 kg de leite, cun 4,56 % de graxa e un 3,21 % de proteína.

No mes de xullo, a media individual ascendía a 32 litros/ día, cun 3,96 % de graxa e un 3,22 % de proteína. O último reconto celular foi de 106.000 e a bacterioloxía sitúase nas 14.000 ufc/ml.

O leite entréganllo á cooperativa Agris. O importe final (prezo base, calidades e IVE) do último recibo foi de 0,313 €/litro. Ao ser socios non teñen obriga de ter contrato coa cooperativa, a cal vende o leite dos seus asociados de maneira conxunta a varias industrias, entre elas Danone, Besnier e Clesa.

BASE TERRITORIAL E TRABALLOS AGRÍCOLAS Teñen 45 hectáreas de superficie agrícola, pero non todas en propiedade. Unha parte do terreo está preto da explotación e o resto nun raio de 3-4 km, distribuído en varias fincas. Nelas cultivan herba “unha mestura de raigrás e leguminosas”, millo “en 14-16 ha” e este ano, como novidade, sementaron algo de xirasol debido ás esixencias de diversificación de cultivos da PAC. A filosofía destes gandeiros é lograr que as forraxes propias sexan suficientes para a alimentación dos animais, sen necesidade de ter que adquirilas no mercado, co conseguinte aumento dos custos.

Coa mesma finalidade de reducir gastos, eles mesmos se encargan de todos os traballos agrícolas, excepto da recolección do millo. Para levar a cabo estes labores dispoñen da maquinaria necesaria. Teñen catro tractores, picador, segadora, arado, sementadora do millo, cisterna…

lubricantes

BTS

NEW HOLLAND TD5. EN POCAS PALABRAS, LA VERSATILIDAD DE SERIE.

S COSTES BAJO

FIABLE

Prestaciones de primer nivel y un excelente confort que elevan el valor de su explotación. Impulsado por los motores F5C Tier 4A que ofrecen una mayor eficiencia de par y combustible, los cuatro modelos de la serie TD5 ofrecen una serie de novedosas mejoras, como una mayor capacidad de elevación, incorporan el galardonado sistema de elevación Lift-O-Matic™ Plus para una mayor productividad, aumento de la capacidad del depósito de combustible para mayor autonomía, el nuevo sistema hidráulico y el nuevo régimen de la tdf para una mayor eficiencia, nuevo tablero de instrumentos, consola nueva y ergonómica para facilitar mayor confort en las tareas diarias.

Los intervalos de servicio son de 600 horas para reducir los tiempos muertos de mantenimiento y bajar los costos y, de este modo usted entenderá por qué el TD5 Tier 4A es realmente la versión moderna del modelo tradicional.

NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111 ASISTENCIA E INFORMACIÓN 24/7. *La llamada es gratuita desde teléfono fijo.

Antes de llamar con su teléfono móvil, consulte tarifas con su operador.

www.newholland.es

MAYOR RENDIMIENT O

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

21

22

explotación

As vacas secas dormen en cubículos de area

Sala de 10 puntos con retiradores automáticos e medidores electrónicos

Establo da recría

O SEU PROPÓSITO É AUMENTAR A CAPACIDADE DE RECRÍA PARA PODER VENDER OS ANIMAIS QUE LLES SOBREN E TER OUTRA FONTE DE INGRESOS COMPLEMENTARIA

ALIMENTACIÓN A ración das vacas de produción está integrada por 21 kg de silo de herba, 20 kg de silo de millo e 11 kg dunha mestura personalizada que varía en función dos resultados nutricionais das analíticas dos silos.

Por outra parte, para as vacas secas elaboran unha ración que leva 32 kg de silo de herba, 6 de herba seca e 4 de penso. Iso si, fana cada dous días, a diferenza da ración das de leite, que elaboran e distribúen a diario.

Os animais de preparto ingresan na parideira 4-5 días antes de parir e durante ese tempo xa lles dan algo da ración de produción.

MANEXO DA RECRÍA Nada máis nacer, os neonatos son separados das nais e trasladados a boxes individuais, onde se alimentan a base de leite en po á mañá e á noite, penso de arrinque, herba seca e auga. Para evitar que se mamen entre eles cando se xuntan no primeiro lote da recría, sempre abandonan o box un pouco despois da desteta, que lles practican entre os dous e os tres meses.

Co penso de arrinque están aproximadamente ata o medio ano e despois fano coa ración dos animais de produción. Máis tarde, a partir dos 10-11 meses, empezan a inxerir a ración das secas.

INSTALACIÓNS E ORGANIZACIÓN DO GANDO As vacas en lactación e mais as secas alóxanse no establo novo, construído no ano 2003. Dormen en cubículos de area –teñen 52 para as de leite e 10 para as secas– que renovan parcialmente dúas veces á semana. Nel tamén dispoñen dunha parideira e dun espazo para o touro Precioso, que usan para a monta natural.

A nave ten estrutura de formigón, teito de uralita e peches de bloque. No seu interior teñen instalados varios ventiladores para que os animais non sufran estrés por calor.

A sala de muxido é de espiña de dez puntos. Conta con retiradores automáticos, medidores electrónicos e fai rexistros de produción individuais, para o que lles teñen podómetros a todas as vacas en lactación. Os muxidos realízanos ás 8:15 horas da mañá e ás 19:30 horas da tarde.

A recría ata os 5-6 de preñez téñena no establo antigo, que é no que empezou Gabino no seu día, pero que co tempo se foi ampliando e adaptando ás necesidades de cada época. Actualmente, os animais máis pequenos están en cama quente e, a partir dun ano, dormen en cubículos con camas de goma. O chan está emparrillado e a limpeza é totalmente manual; non ocorre o mesmo no establo novo, no que teñen arrobadeira arrastrada.

Cómpre adiantar que en breve van realizar unhas reformas na nave de produción para pasar a recría adulta para ela e facilitar así o seu manexo.

Teñen dúas fosas de xurro; a destinada aos residuos dos animais de produción ten unha capacidade de 600 m3 e a da recría, menos da metade.

En canto ao aforro enerxético, dispoñen dun panel solar de tubos de baleiro que xera toda a auga quente que empregan na explotación; para almacenala contan cun acumulador de 250 litros.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

Coma sempre, os primeiros dende 1975

NOVOS COMEDEIROS DE EXTERIORES CON TEITO VOLADIZO!

OFERTA ESPECIAL de lanzamento Consulta prezos e condicións!

LEVA OS MELLORES PRODUTOS PARA A TÚA GANDERÍA!

Dispoñibles catro modelos: • Con cornadizas 2 x 3 e 14 prazas • Con cornadizas 2 x 2 e 12 prazas • Con separadores 2 x 3 e 14 prazas • Con separadores 2 x 2 e 12 prazas

Con apertura lateral para a carga de forraxe

Consulte prezos sen compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

24

explotación

REPRODUCIÓN E XENÉTICA Ata hai pouco, ás xovencas practicábanlles a primeira inseminación aos 15 meses, pero agora están adiantándollela un mes porque, segundo explica Iván, comprobaron que facéndollela antes preñan mellor, sempre e cando o talle do animal sexa o adecuado.

A media de inseminacións por preñez é de 2,4 nas xovencas, nas que adoitan utilizar seme sexado, e de 4,4 nas vacas. Comenta Iván que son conscientes de que a das vacas está demasiado alta e que están indagando cal pode ser o motivo. A taxa de detección de celos é do 62 % en xovencas e do 54 % en vacas. O intervalo medio entre partos é de 447 días e a media do número de partos, de 2,4.

Levan apostando polo implante de embrións desde hai xa uns anos. Cando pechou a U.T.E. de Bos compraron varios lotes, pero desde aquela foron traballando unicamente cos que lles extraen a femias da propia granxa. Ao comezo utilizaban a técnica de flushing e agora decántanse pola fecundación in vitro. As receptoras adoitan ser xovencas ou, en casos máis concretos, vacas de primeiro parto.

Ultimamente tamén implantaron algún en femias doutras explotacións para aumentar a capacidade de recría. A súa idea é empezar a comercializar os embrións a curto prazo.

Aínda que o seu obxectivo non é medrar máis en número de cabezas –si en termos de produción–, polo de agora a recría destínana practicamente toda á reposición do rabaño; non obstante, o seu propósito é recriar máis para poder vender os animais que lles sobren e ter outra fonte de ingresos complementaria.

O que si xa están vendendo son os machos, a maioría a outras ganderías galegas. Un deles, de nome Portelo e fillo de Doorman e dunha Delete, foi adquirido por Xenética Fontao.

Actualmente, a case todos os animais que van nacendo lles fan a proba xenómica para coñecer o antes posible a súa valía xenética e poder rendibilizala.

“Se melloras a xenética vas ter mellores animais, máis sans e máis rendibles, o que vai supoñer un maior beneficio”, argumenta Iván. Sobre a selección dos touros apunta: “Gústame que sexan correctos, equilibrados e positivos a todo: patas, ubre, tipo, leite, calidades… Xa sei que é difícil pero, hoxe en día, coa oferta que hai, creo que é posible”. Á hora de mercar non adoita coller moitas doses dun touro e inseminar a todas as vacas co mesmo. Prefire coller 4 ou 5 doses para 4 ou 5 femias coas que acople ben, e así con todos. Dos apareamentos encárgase el mesmo guiándose polo programa de Conafe.

A media ICO da explotación é de 2.376 e a última cualificación morfolóxica foi de 81,09. Neste momento teñen 14 vacas cualificadas MB. Por outra parte, no rabaño contan con algunhas descendentes da familia Aeroflower e da Laurie Sheik. “Hai algunha outra familia que igual non é de nome pero das que a min me parece que en futuras xeracións poden saír bos animais”, explica Iván.

O panel solar da imaxe xera toda a auga quente que empregan na explotación

Almacén de forraxes e maquinaria

FUTURO DO SECTOR A Iván sempre lle gustaron as vacas, por iso, ao rematar a ESO optou por quedar na casa e axudar no negocio familiar. Diso hai xa dez anos e, na actualidade, atópase inmerso no proceso de incorporación oficial á granxa.

“Os mundos igual eran algo mellores daquela que hoxe en día, pero con todo e estar as cousas peor, a min ségueme gustando isto”.

Con respecto ao porvir do sector, este gandeiro lucense móstrase optimista e confiado: “Igual non a curto prazo, pero eu penso que futuro ten que telo. E como a min me gusta, estou decidido a seguir, así que haberá que buscar o camiño”. Sobre cal cre el que podería ser ese camiño, isto é o que responde: “O camiño, de momento, creo que ninguén o sabe. Simplemente teremos que facer as cousas o mellor posible, iso si, aforrar no que se poida e buscar, se cadra, outras saídas ao leite e outros ingresos complementarios que cheguen á explotación á parte da venda do leite”.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

NUESTRA PRIORIDAD: LA SALUD Y LONGEVIDAD DE SUS ANIMALES

Distribuidas Distribuidas por:por:

Distribuidas por:por:por: Distribuidas Distribuidas Ganaderia Sinesio de Curtis (A Coruña)

Avda.

Avda.

Terra Terra Cha,Cha, 11 11 Telf.: Telf.: 982982 310310 026026 27260 27260 Castro Castro Riberas Riberas de Lea de Lea (Lugo) (Lugo) 659 659 445 445 627 627 Avda.

Terra Cha, 11Cha, Telf.: 982 310 026 Avda.

Avda.

Terra Terra Cha, 11 11 Telf.: Telf.: 982 982 310 310 026026 e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660 660 417 417 676 676 Distribuidas por: 27260 Castro Riberas de Lea (Lugo) 659659 445 627 27260 27260 Castro Castro Riberas Riberas de Lea de Lea (Lugo) (Lugo) 659 445 445 627627 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax: Fax: 982 982 310 310 295 295 e-mail: info@dovalmaquinaria.com 660660 417 676 e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660 417 417 676676 www.dovalmaquinaria.com Fax: 982 310 295 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax:Fax: 982982 310310 295295

Tractor de orugas Motor de 9.8 L con 438 caballos de potencia máxima

Doval Maquinaria Agrícola hace entrega del primer tractor Challenger MT775E en Galicia a Servicios Agrarios Onega Ares de Ponte de Outeiro (Lugo)

Distribuidas por: Distribuidas Distribuidas Distribuidas por:por:por: Distribuidas Distribuidas Distribuidas por: Distribuidas por:por: por:

Avda. Terra Cha, 11 Avda.

Avda.

Terra Avda.

Terra Cha, Terra Cha, 11Cha, 11 11 Telf.:Telf.: 982 Telf.: 982 310982 310 026310 026 026 de L 27260 Castro Riberas 27260 27260 Castro 27260 Castro Castro Riberas Riberas Riberas de Lea de Lea de(Lugo) Lea (Lugo) (Lugo)e-mail: 659659 445659 445 627445 627627 info@dovalmaquin Avda.

Avda.

Terra Avda.

Terra Cha, Terra Cha, Avda.

11Cha, 11Terra 11 Cha, 11 Telf.: Telf.: 982 Telf.: 982 310 982 310 026 Telf.: 310 026982 026 310 026 e-mail: e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660 660 417 660 417 676 417 676 676 27260 27260 Castro 27260 Castro Castro Riberas 27260 Riberas Riberas de Castro Lea de Lea de (Lugo) Riberas Lea (Lugo) (Lugo) de Lea (Lugo) 659 659 445 659 445 627 445 627 659 627 445 627 www.dovalmaquinaria.com e-mail: e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com e-mail: info@dovalmaquinaria.com660660 417 660 417 676 417 676660 676 417 676 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax:Fax: Fax:982 982 Fax: 982 310982 310 295 310 295982 295 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax: Fax: 982 310 982 310 295 Fax: 310 295 295 310 295

AS CLAVES DO ÉXITO DO ROBOT LELY Unha cabina ampla e cómoda onde a vaca se atopa tranquila entre as súas compañeiras. Un brazo intelixente capaz de facer a conexión das tetoeiras e seguir os movementos da vaca. Todo o rabaño en réxime de tráfico libre incrementando a produtividade da máquina ata os 200 muxidos diarios.

Todo iso desemboca nun incremento da rendibilidade e nun aforro en horas de traballo. Así de sinxelo é o sistema LELY! INTRODUCIÓN Cando un gandeiro decide realizar o investimento nun sistema de muxido automático está a buscar en maior ou menor medida tres cousas: mellorar a calidade de vida, obter máis rendibilidade dos muxidos das súas vacas e xestionar a súa explotación máis eficientemente con máis datos, máis apoio para tomar decisións.

A rendibilidade destes sistemas vén principalmente determinada pola media de muxiduras por vaca, que debería estar en arredor de 3 muxidos/vaca/día. O segundo factor determinante é proporcionar o concentrado da vaca en función da súa produción. O terceiro factor sería o aforro en horas de traballo, xa que as vacas móxense pola súa conta.

O sistema LELY conxuga mellor que calquera outra marca rendibilidade (máis leite), calidade de vida (menos horas) e produtividade (máis vacas por robot) para conseguir que o negocio do gandeiro funcione o mellor posible.

Imos analizar as claves que ten a máquina para conseguir o éxito.

BRAZO / CABINA / TRÁFICO LIBRE Un dos elementos destacables do robot LELY é o seu brazo. Este permanece baixo a vaca durante todo o proceso do muxido e acompáñaa en todos os seus movementos. Se algunha tetoeira é desconectada non cae ao chan, senón que colga do brazo e é rapidamente conectada de novo. A técnica de conexión de tetoeiras non se ve afectada polos movementos da vaca; por esta razón, a cabina é ampla e cómoda e nela a vaca non sofre ningún estrés.

AMPLITUDE, COMODIDADE INTEGRADA NO RABAÑO

As cabinas de calquera outra marca son estreitas e curtas para impedir o movemento da vaca cando se realiza a conexión de tetoeiras. Esta limitación de espazo provoca estrés na vaca e fai da cabina de muxido un lugar desagradable para o animal. Como consecuencia, o tráfico libre de vacas non funciona e os fabricantes recorren a tráficos non voluntarios: “se a vaca quere comer debe pasar polo robot”, “se a vaca quere deitarse debe pasar polo robot” ou “se a vaca quere beber debe pasar polo robot”.

Co LELY Astronaut A4 foise un paso máis alá e deseñouse unha cabina con entrada e saída en liña recta. Este deseño mellora aínda máis o tráfico libre: unha máquina A4 realiza 15 muxidos máis que os modelos LELY anteriores.

A saúde dos animais Se as vacas están coxas non van ao robot.

A saúde das patas é importante tamén para a circulación das vacas. As vacas enfermas, ademais de producir menos, perden o interese polo muxido e a comida. A saúde e o benestar dos animais favorece o tráfico libre.

O DESAFÍO DO SISTEMA LELY Cando un gandeiro se propón mellorar o axuste da alimentación das súas vacas e a saúde de patas e ubres e favorecer o tráfico libre na súa granxa, o sistema LELY respóndelle con máis rendibilidade da explotación e cun aforro de horas de traballo.

O tráfico libre que se practica nos robots LELY permítelle á máquina realizar 200 muxidos diarios cun mínimo de traballo. Esta produtividade da máquina redunda na rendibilidade e na satisfacción do gandeiro.

MELLORAR O TRÁFICO LIBRE Mellorar a muxidura nunha granxa LELY é mellorar o tráfico libre, é dicir, actuar sobre todo o que pode beneficiar o achegamento voluntario das vacas ao robot.

Deseño e colocación do robot Cando se coloca o robot na granxa deséñase o lugar pensando na vaca máis que no gandeiro. A vaca ten que achegarse a ese lugar sen atopar obstáculos, a través de corredores anchos e cun espazo diante do robot amplo que evite o conflito entre vacas. Os chanzos de paso dun corredor a outro, o máis baixos posible.

CABINA ESTREITA, VACA ESTRESADA VACA INCÓMODA POR FALTA DE ESPAZO

Dispor de auga nas inmediacións e dun cepillo rascador facilitan tamén o achegamento dos animais.

A alimentación A ración no presebe non debe deseñarse para cubrir todas as necesidades alimenticias do animal como se fai nunha granxa con sala de muxido. Nunha granxa con robot unha parte importante do concentrado fornécese na cabina. Se a ración non está ben axustada e, por exemplo, no presebe as vacas consomen máis enerxía da conta, estas reducirán o seu interese por achegarse ao robot e empeórase o tráfico libre.

Se o concentrado que se fornece no robot non lles gusta ás vacas tamén se reducirá o tráfico libre.

ES14001-D

A innovación ao servizo da gandería

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes.

Lely garante que só técnicos certificados interveñen no voso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE. www.lely.com

ES14001-DE-advertisement-Frisona Espanola-210x297-TL.indd 1

innovators in agriculture

31-Jan-14 09:19:30

28

panorama internacional

NACE O PROGRAMA DE LEITE DE VACAS FELIZES NOS AZORES

O seu obxectivo é valorizar a forma de produción tradicional das illas Azores, é dicir, lograr que o leite procedente de vacas que pastan os 365 días do ano sexa recoñecido no mercado como un produto de calidade superior que lles proporcione aos produtores unha mellor remuneración.

O Programa de Leite de Vacas Felizes, promovido pola filial portuguesa da multinacional láctea Bel, parte da idea de sacarlles proveito ás condicións naturais de

produción nos Azores, isto é, rendibilizar a posibilidade de que as vacas permanezan durante todo o ano pastando ao aire libre; unha circunstancia, en palabras do director de Recollida do Leite de Bel e líder do proxecto, Eduardo Vasconcelos, “especial e seguramente única en Europa” que se debe explotar. “Non quere dicir que o leite intensivo sexa nocivo para a saúde, pero o de pastos é máis saudable e máis rico nutricionalmente”, matiza.

A iniciativa foi presentada o ano pasado e neste momento atópase en pleno proceso de certificación de produtores. Para adherirse é necesario cumprir unha serie de boas prácticas internacionais que garantan a saúde e o benestar animal, a seguridade alimentaria e o respecto polo medio ambiente, así como uns requisitos relacionados co sistema de produción (infraestruturas, condicións de recollida, servizos de apoio, parámetros de alta calidade...) e orientados a preservar tanto a calidade nutricional do leite como a eficiencia da granxa.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

panorama internacional

PARA ADHERIRSE AO PROGRAMA É NECESARIO CUMPRIR UNHA SERIE DE BOAS PRÁCTICAS INTERNACIONAIS QUE GARANTAN A SAÚDE E O BENESTAR ANIMAL, A SEGURIDADE ALIMENTARIA E O RESPECTO POLO MEDIO AMBIENTE, ASÍ COMo UNS REQUISITOS RELACIONADOS CO SISTEMA DE PRODUCIÓN

DiStribuiDorES pArA ESpAñA y portugAL

“Estamos seguros que estas cargadoras Schäffer contribuirán a aumentar el rendimiento de sus explotaciones ganaderas”

Liña de produción do leite de pastos

O proceso de certificación pasa por tres etapas consecutivas: • Produtor base: ten que cumprir un mínimo de boas prácticas internacionais.

• Produtor responsable: ten que cumprir un mínimo dun 60 % de boas prácticas e un 60 % dos requisitos.

• Produtor certificado de Leite de Vacas Felizes: ten que cumprir un mínimo dun 90 % de boas prácticas e o 100 % dos requisitos.

A auditoría final é feita por unha empresa independente internacional que valida se o produtor cumpre realmente todas as condicións para recibir a certificación.

Actualmente, o programa conta con 36 produtores certificados, pero o proceso continúa en marcha. A expectativa de Bel é ter o 20 % dos seus produtores certificados en tres anos. “Polo de agora estamos traballando cos nosos gandeiros, pero trátase dunha iniciativa aberta e respaldada polo Goberno azoriano á que poden unirse outros operadores do mercado, sempre e cando cumpran os requisitos”, explica Vasconcelos.

MÚLTIPLES BENEFICIOS PARA OS GANDEIROS O produtor certificado vai ter unha mellor valorización do seu leite –“preto dun 10 % por riba do intervalo económico normal”, afirma o líder do proxecto– ademais doutros beneficios, tales como axudas para a adquisición de sistemas informáticos de xestión da granxa, o fortalecemento do soporte técnico a través da formación dun equipo especializado e o acceso a expertos externos.

Nueva telescópica 6680t.

Entrega realizada por Agricola Caharron, en Zaide - Lugo

*FiNA

N

ESE – 24 M ÓN 0% CiACi

S

Limpiador de colchonetas

Arrimador de comida

*consulte condiciones en su concesionario

Distribución portugal: ZjCarrageta Lda – Évora. www.zjcagriparts.pt Agrovergeira – Pombal. www.agrovergeira.pt

Distribución España: Formada por 25 concesionarios

Avda. Galicia, 109 • 33770 Vegadeo (Asturias) • Tel./Fax: (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

29

30

panorama internacional

OS CINCO PIARES DO PROGRAMA Pastoreo. A alimentación natural, baseada no consumo de herba verde os 365 días do ano, garante un leite máis puro e saudable. As “vacas felices” deben permanecer, como mínimo, o 80 % das horas diúrnas no pasto. Poden utilizarse ensilados de millo e de herba e non se prohíbe o uso de concentrado como complemento.

Benestar animal. As “vacas felices” viven ao aire libre, sen estrés. O seu benestar, a súa saúde e a súa hixiene son controladas por veterinarios de maneira regular.

O plan inclúe un protocolo de detección de potenciais doenzas baseado na visualización do animal e na análise de comportamentos que poden indicar que algo non está ben. Así mesmo, introduce unhas condicións adecuadas para o correcto desenvolvemento da recría.

Calidade e seguridade alimentaria. Asegúranse uns criterios de calidade e trazabilidade rigorosos, así como a recollida do leite en 24 horas e o seu enfriamento en tempos curtos para garantir a frescura e as propiedades nutricionais.

Produción sustentable. Entre os obxectivos atópase o de coidar os recursos naturais do arquipélago a través de boas prácticas ambientais e dun consumo de enerxía máis eficiente. Trátase de fomentar unha produción menos intensiva que minimice o impacto ambiental.

Eficiencia. Establécense apoios para que as explotacións sexan máis eficientes, proporcionándolles aos gandeiros soporte técnico e sistemas informáticos para a súa xestión.

OUTRO DOS PROPÓSITOS DO PROGRAMA É A CONSECUCIÓN DE FORRAXES DE ALTA CALIDADE QUE CONTRIBÚAN A OBTER UN LEITE MÁIS RICO NUTRICIONALMENTE E QUE PERMITAN REDUCIR A CANTIDADE DE CONCENTRADO DA RACIÓN

Eduardo Vasconcelos, director de Recollida do Leite de Bel e líder do programa

Terra Nostra é a marca coa que Bel comercializa os produtos dos Azores

SELECCIÓN DE PASTOS MÁIS RICOS Outro dos propósitos do programa é a consecución de forraxes de alta calidade que contribúan a obter un leite máis rico nutricionalmente e que permitan reducir a cantidade de concentrado da ración. Nese sentido, Bel ten en marcha un proxecto conxunto con outras entidades locais e co Goberno nacional de ensaios de enriquecementos de pastos a nivel de leguminosas e gramíneas.

ACTUALIZACIÓN DO SISTEMA TRADICIONAL O habitual nos Azores é que os gandeiros teñan unha unidade móbil de muxido que van trasladando de finca en finca cando mudan as súas vacas. O leite pásase directamente ao tanque portátil que levan na carriña e, de aí, transpórtano ao punto de recollida ou directamente á central láctea. Non obstante, o Programa de Leite de Vacas Felizes aposta por salas de muxido fixas cun tanque de refrixeración, de maneira que o leite estea frío cando as cisternas de Bel acuden á explotación a recollelo.

O transporte desde o pasto ata a fábrica pode ser unha fonte de contaminación en orixe que, con este protocolo, pretenden eliminar.

INICIO DA COMERCIALIZACIÓN No mes de maio tivo lugar o lanzamento do leite líquido de pastos UHT no mercado nacional. A medida que se vaia engrosando o número de produtores certificados, a intención de Bel é crear unha gama de produtos máis ampla e introducirse noutros mercados que valoricen un leite máis natural e máis adaptado á alimentación humana actual. No supermercado, a diferenza entre un leite convencional de Bel e un leite de “vacas felices” pode estar entre os 5 e os 10 céntimos, conforme afirma Eduardo Vasconcelos.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

t el y ™

ly,

Qu

p le

G e nt

www.boumatic.com

ic k ly

and C

om

Perfecta higiene de la ubre con la familia BlueMAX

Ingredientes de limpieza y desinfección de Alta Calidad.

Excelentes propiedades cosméticas.

Sumamente hidratantes.

rem t X

Barrier

• • •

l

Baño de pezones BlueMAX.

DC o n t ro

Mantener la piel de los pezones suave y saludable, comienza por aplicar un baño a los pezones antes y después del ordeño con la calidad BlueMAX para ayudar a prevenir la sequedad, el agrietamiento y daños de la piel del pezón. Cada baño de pezones de la familia BlueMAX contiene emolientes – que son los ingredientes especiales que condicionan la piel del pezón para mantenerla suave y blanda reponiendo los aceites naturales que se pierden durante la desinfección y el ordeño.

BC l

n ea

Los Emolientes marcan la Diferencia.

Pr e

eu

ium m

BlueMAX Premium

BlueMAX Xtrem

Es el primer y único producto de higiene de la ubre en la industria lechera basado en dióxido de cloro listo para usar en pre y post ordeño!

Sellador acondicionador de la piel de los pezones con dióxido de cloro listo para usar.

32

panorama internacional

AGROPECUÁRIA MONTE INGLÊS (SAN MIGUEL, OS AZORES)

UNHA PRODUCIÓN SUSTENTABLE E RESPECTUOSA COA NATUREZA

Eugénio Câmara, propietario da gandería Monte Inglês, foi dos primeiros produtores en recibir a certificación do Programa de Leite de Vacas Felizes.

Este gandeiro azoriano aposta polo aproveitamento dos recursos naturais dunha maneira sustentable que contribúa a preservar o medio ambiente do arquipélago.

Para chegar ata Monte Inglês hai que viaxar ao municipio azoriano de Ponta Delgada, na illa de San Miguel.

Alí, na freguesía de Fajã de Cima, atópase esta gandería dirixida por Eugénio Câmara.

Comenta o propietario de Monte Inglês que a súa familia é de tradición gandeira; o seu bisavó, o seu avó e o seu pai xa se dedicaban a isto. A súa incorporación produciuse en 1989 e, desde entón, os seus obxectivos foron ampliar a base territorial e parcelala de acordo ás súas necesidades, mellorar as infraestruturas e adquirir tecnoloxía máis avanzada que facilite a xestión diaria da explotación. Como el mesmo explica, “trátase dun proceso dinámico ao longo da miña actividade como produtor de leite”.

O rabaño actual engloba uns 200 animais, dos cales a metade son vacas de produción. Para coidalo, na granxa traballan, xunto con Eugénio, outros dous empregados.

Eugénio Câmara

EN CIFRAS Vacas en muxidura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Media de produción aos 305 días . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.575 kg/vaca Porcentaxe graxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,86 % (407 kg) Porcentaxe proteína . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,10 % (326 kg) Media de produción total . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.651 kg/vaca Porcentaxe graxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,86 % Porcentaxe proteína . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,13 %

ALIMENTACIÓN CON BASE NOS PASTOS O sistema de produción aséntase no pastoreo. As vacas pasan todo o tempo no pasto, a excepción das dúas veces ao día que acoden a unha sala de muxido fixa. Alí son suplementadas con concentrado, que lles é subministrado informaticamente de acordo coa produción individual de cada unha. Ademais, na estabulación anexa á sala reciben unha ración variable a base de silo de millo e concentrado para equilibrar a parte enerxética da achega nutricional da herba verde, que é esencialmente proteica.

A superficie agrícola abrangue 56 hectáreas, en 14 das cales cultivan millo no verán. A maquinaria que precisan para os labores agrícolas –excepto os referentes ao corte e á ensilaxe do millo– compártena coa explotación do pai de Eugénio, de maneira que cando mercan un novo equipo fano pensando en darlles servizo a ambas as dúas.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

panorama internacional

Sala de 16 puntos con rexistros de produción e administración automática de concentrado

Instalacións onde as vacas reciben a ración cando acoden á sala de muxido

EUGÉNIO CÂMARA: “É A PRIMEIRA VEZ QUE UNHA INDUSTRIA PROMOVE REALMENTE AQUILO QUE É NOSO DUNHA FORMA FORTE. PARA NÓS, A ÚNICA SOLUCIÓN É VALORIZAR O NOSO PRODUTO DE FORMA QUE CONSIGAMOS RENDIBILIZAR O NOSO TRABALLO”

MANEXO DA RECRÍA A recría alóxase dentro dunha pequena nave. Para os animais acabados de nacer dispoñen de boxes individuais que están elevados do chan para facilitar a limpeza. No fondo teñen unha parrilla, de maneira que os residuos van caendo ao piso e, así, o interior do box sempre está limpo. Eugénio di que se decanta polos boxes individuais porque lle permiten facer un mellor seguimento das posibles enfermidades, tales como as diarreas.

n ! ó e l i b c a ntia t p n e o r gara a L de

Scariflex - de 4,80 a 9,60 m

s

no 3a

Solodisc

Silo-SPACE

TR

www.joskin.com

UNA AMPLIA GAMA ADAPTADA A SUS NECESIDADES DE GANADERO

tel : +32 43 77 35 45

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

33

34

panorama internacional

Os boxes están elevados un metro do chan para facilitar a limpeza

REPRODUCIÓN E XENÉTICA No ámbito reprodutivo intentan ter un certo agrupamento dos partos no inverno, por ser a época de maior abundancia de pastos. “Aquí neste sitio, nos meses de xullo, agosto, setembro e incluso parte de outubro temos pouca produción forraxeira e interesa ter o maior número de animais en estado seco, de maneira que a curva de produción de leite se produza no momento de maior produción de pasto”, explica. Neste sentido, ás xovencas practícanlles a primeira inseminación arredor do ano “sempre que o seu desenvolvemento corporal sexa o correcto” para que o parto se produza no outono. Eugénio non adoita usar seme sexado, xa que comercializa a carne dos machos. As femias quedan case todas na granxa para repoñer as de desvelle.

En canto á selección xenética, empregan o programa de apareamentos da Asociación Agrícola de San Miguel.

Eugénio escolle os touros que desexa utilizar e, posteriormente, o sistema dispón o touro ideal para cada vaca.

Así mesmo, avalía o inicio e o fin dos celos e establece o momento ideal da inseminación, que é feita polo propio gandeiro a partir da información que lle proporciona o programa.

Na elección dos touros prevalece o índice de produción.

Eugénio cre que nos Azores unicamente a venda de leite pode xerar rendementos a curto e a medio prazo. “A venda de xenética como negocio representativo das explotacións é, na miña opinión, difícil na zona onde vivimos, xa que temos unha competencia moi grande e máis próxima aos grandes mercados. A distancia do mar dificúltanos o acceso a eses mercados, inda que non quere dicir que non se poida facer algo no futuro, pero a min preocúpame máis a cuestión produtiva, por iso elixo touros positivos en leite e que non sexan negativos en graxa e en proteína porque, ao vivir no medio do mar, temos que vender materia seca, queixo, polo que nos interesa aumentar os sólidos totais”, argumenta. Tamén busca sementais que teñan un tipo equilibrado para evitar vacas con problemas físicos que máis tarde poidan penalizar a produción.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

panorama internacional

As vacas están no campo os 365 días do ano

PROGRAMA DE VACAS FELIZES O leite véndenllo a Bel, que logo o comercializa coa marca Terra Nostra. Ademais, como adiantabamos ao comezo, Monte Inglês está adherida ao Programa de Leite de Vacas Felizes que puxo en marcha esta industria láctea.

O prezo base actual é de 21 céntimos o litro, pero a empresa outorga varias primas atendendo a parámetros como a calidade, a cantidade, o transporte para a fábrica e a certificación do Programa de Leite de Vacas Felizes. Segundo apunta Eugénio, a suma destas gratificacións pode supoñer ata nove céntimos sobre o valor inicial.

Este produtor móstrase agradecido coa actitude de Bel por impulsar un proxecto tan ambicioso como é o das Vacas Felizes, xa que “é a primeira vez que unha industria promove realmente aquilo que é noso dunha forma forte”. O programa valoriza a forma de produción tradicional dos Azores, con vacas que viven ao aire libre e que pastan os 365 días do ano: “É unha cousa que sempre foi así, só que nunca foi debidamente promovida e nunca tivemos o retorno desa característica única en Europa. Para nós, a única solución é valorizar o noso produto de forma que consigamos rendibilizar o noso traballo”, afirma Eugénio, que aposta por unha produción menos intensiva, pero que, en contrapartida, teña unha mellor recompensa.

COMERCIALIZACIÓN DOS MACHOS Nesta gandería crían os xatos ata os 8-10 meses para vendelos no mercado da carne. Incluso, nalgúns casos nos que non lles interesa ter descendencia para leite, inseminan as vacas con touros da raza Angus, orientada cara á produción cárnica.

O AGROTURISMO COMO COMPLEMENTO En Monte Inglês combinan a produción de leite co agroturismo, do cal se ocupa a irmá de Eugénio. Aínda que a xestión das dúas actividades está separada, na práctica ambas se complementan perfectamente, xa que os turistas que o solicitan poden visitar a explotación, ter contacto con ela e descubrir como funciona. Non obstante, se o visitante non está interesado, ten a posibilidade de aloxarse sen pisar a granxa.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

35

TUBIO ROMERO S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk

SAC EQUIPOS PARA TODO TIPO DE ORDEร O

San Cristรณbal Monterroso, S.L.

Avda. Pontevedra, nยบ 59 - Monterroso 27.560 Lugo - Telf.: 982 377 103

SAYCA Automatizaciรณn

C/ Do Madr Tel: 0

ón

www.etxeholz.net Teléfono 948 983 390

Gracias a los 40 años de experiencia que cada una de las compañías atesora en el diseño, fabricación y montaje de material ganadero, nos ponemos a su disposición para asesorar y suministrar las mejores soluciones a los profesionales del vacuno de leche de alta producción.

LIMPIEZAS AUTOMÁTICAS Arrobaderas para las condiciones de trabajo más exigentes. Son equipos muy robustos, de fácil montaje y escaso mantenimiento. Contamos con tipo de soluciones para adaptarnos a cualquier tipo de explotación.

COLCHON CONTINUO Colchón continuo de gran confort para la vaca, suave, antideslizante y de larga duración sin perder sus características iniciales.

SUELOS DE GOMA

Antideslizantes Resistencia garantizada Fácil colocación en puzzle En pasillos, sala de espera y ordeño Adaptables para arrobadera Made in Canada

www.animat.ca

C/ Domingo Fontán nº. 4 Madrid, 28028 Tel: 034 645 81 11 82

Para más información llámenos a Interlock España y le pondremos en contacto con nuestro distribuidor más próximo 948 98 33 90

Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – A Coruña - Telf.: 981 805 112 importlait@importlait.com - www.importlait.com

TUBIO ROMERO

Delegación en Ordes: Rúa da Feira, 14 baixo 15690 Ordes (A Coruña) Telf.: 981 682 419

38

ECONOMÍA

Cómpre reforzar a situación do noso sector lácteo en dous asuntos claves: no aumento da base territorial e no aumento da capacidade industrial

A CRISE LÁCTEA. PUNTO E SEGUIDO Os efectos da crise orixinada polo elevado aumento da produción tras a eliminación das cotas non están sendo contrarrestados polas medidas provenientes da Unión Europea, nin coa sinatura do acordo impulsado polo Ministerio, nin coa nova normativa dos contratos, e faltan, ademais, medidas específicas a levar a cabo pola Xunta de Galicia, debido á maior caída de prezos e ao papel básico do sector na nosa economía rural.

Francisco Sineiro Escola Politécnica Superior de Lugo (Universidade de Santiago de Compostela)

A situación do sector lácteo agravouse no último ano. O prezo medio do leite en Galicia, de 0,27 euros/litro en xuño (último mes cos datos publicados), está un 4 % por baixo do cobrado un ano antes e, ademais, é un 11 % inferior ao recibido no resto de España. Estes baixos prezos son o resultado dun aumento importante da produción coa eliminación das cotas, ao non cumprirse as previsións da Unión Europea, tanto sobre o volume dese aumento coma sobre o seu destino á exportación ao mercado internacional, que

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

estivo afectado por un descenso nas importacións dalgúns países e polo bloqueo de Rusia ás exportacións europeas.

Ante as expectativas creadas pola eliminación das cotas nos últimos dous anos e medio, a produción de leite aumentou na Unión Europea nuns 13 millóns de toneladas, isto é, un 9 % sobre a produción de 2013, que é o dobre da cantidade prevista pola Comisión Europea e da que, ademais, só se exportou unha terceira parte, ocasionando un descenso nos prezos e un aumento nos excedentes, debido a un débil aumento do consumo. A pesar de haber uns lixeiros incrementos nos prezos dos produtos lácteos nas últimas semanas, non se prevé unha mellora consistente no prezo do leite no resto deste ano debido ao elevado volume de produtos lácteos almacenados.

ECONOMÍA

NON SE PREVÉ UNHA MELLORA CONSISTENTE NO PREZO DO LEITE NO RESTO DESTE ANO DEBIDO AO ELEVADO VOLUME DE PRODUTOS LÁCTEOS ALMACENADOS

A RESPOSTA DA UE A resposta da Unión Europea para facer fronte a esta situación de grave crise do mercado, que sobre todo está orixinada pola eliminación das cotas e polos erros cometidos nas previsións dos seus efectos, foi moi limitada e atrasada no tempo. As medidas ordinarias existentes son moi limitadas tanto no volume como no prezo de compra dos excedentes, que equivale a un prezo do leite de 0,21 euros e se sitúa moi por baixo dos custos de produción.

As primeiras medidas extraordinarias aprobadas a finais do ano pasado tiveron un efecto moi limitado tanto no que respecta á ampliación dos volumes de excedentes de produtos lácteos comprados ou almacenados como ao establecemento dunha axuda, que en España foi de 1 céntimo de euro por litro sobre a produción de catro meses (de abril a xullo), que apenas serviu para aliviar a renda dos gandeiros.

Nas últimas semanas aprobouse un novo paquete de medidas co obxectivo de lograr unha redución voluntaria da produción. Por fin, case un ano e medio despois do comezo da crise, establécense unhas medidas dirixidas á orixe do problema, por desfasamento existente entre a produción e o consumo. Con todo, os seus resultados van ser probablemente reducidos por varias razóns. A máis importante está en non ser unha medida de carácter obrigatorio, que pode levar a que o efecto na contención da produción por parte duns gandeiros sexa contrarrestado por continuar outros cos aumentos na mesma. O seu orzamento é tamén limitado, de modo que só se financiaría a redución de 1,1 millóns de toneladas, que é moi inferior ao aumento de produción acumulado duns 9 millóns de toneladas que non se exportaron durante os últimos anos. Así mesmo, a duración do período de redución da produción, que é de só tres meses, limita a capacidade do axuste a realizar nas explotacións e pódense provocar, ademais, diferenzas importantes entre países nos fondos nacionais que se acheguen de modo complementario.

O ESTADO DO ACORDO LÁCTEO A situación e os efectos da crise son bastante diferentes entre países, tanto nos aumentos rexistrados na produción como nos prezos, así como nas medidas complementarias establecidas en cada un deles. En España, o Ministerio de Agricultura impulsou o denominado Acordo para a Estabilidade e Sustentabilidade da Cadea de Valor do Sector de Vacún de Leite, que subscribiron no pasado mes de setembro as principais industrias lácteas, as empresas de distribución e só unha parte do sector produtor. Desgraciadamente, apenas tivo resultados positivos ao non cumprirse os compromisos incluídos que eran de carácter voluntario, aínda que boa parte deles poderían ser esixidos e sancionados por afectar á normativa dos contratos ou á lei de mellora da transparencia na cadea alimentaria.

Un dos obxectivos do acordo era a revalorización do leite nos produtos de consumo, que debería axudar á sustentabilidade económica das explotacións e das industrias lácteas fronte á súa desvalorización por parte das empresas de distribución que o utilizan como un produto reclamo para atraer os consumidores aos seus establecementos. Esta desvalorización dos produtos lácteos é evidente sobre todo no leite envasado das marcas de distribución (MDD ou marcas brancas), que se estendeu tamén aos iogures e sobremesas lácteas aos que, en conxunto, se destina case a metade do leite recollido en España. Esta situación reduce as marxes para as industrias, que resultan á súa vez nuns prezos baixos para os gandeiros. A estratexia do uso continuado do leite MDD como un produto reclamo favorece unicamente os intereses da distribución coa atracción dos clientes aos seus establecementos, pois os posibles menores prezos do leite compénsanse con outros máis elevados noutros produtos, polo que o consumidor non se ve tampouco beneficiado por pagar uns menores prezos no conxunto da súa cesta da compra.

Coa firma do acordo, o prezo do leite subiu de 2 a 4 céntimos, pero volveu baixar nos últimos meses a uns niveis similares aos existentes antes de setembro de 2016, situándose entre os 54 e os 59 céntimos, por baixo dos 65 céntimos obtidos no Observatorio de Prezos dos Alimentos do Ministerio de Agricultura como resultado de incorporar os custos da produción, da industria e da distribución. E este valor debería ser incluído como referencia para sinalar a utilización das vendas a perdas e poder establecer as sancións correspondentes. Tampouco se cumpriu aínda o compromiso da publicación dos prezos de venda do leite MDD polas industrias ás empresas de distribución, que era outro dos puntos do acordo para dar unha maior transparencia na formación de prezos desde a produción ao consumo.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

39

ECONOMÍA

A CURTO PRAZO SERÍA NECESARIO ESTABLECER UN SEGUIMENTO E CONTROL ESPECÍFICO SOBRE OS CONTRATOS CON PREZOS POR BAIXO DE 0,25 EUROS E MEDIDAS REAIS DE AXUDA CON INCLUSIÓN DE AVAIS NO REFINANCIAMENTO DAS EXPLOTACIÓNS ENDEBEDADAS

X16

A16

M16

F16

M16

X16

D15

N15

S15

Resto España

A15

X15

Xl15

A15

M15

F15

M15

X15

Galicia 0.40 0.38 0.36 0.34 0.32 0.30 0.28 0.26 0.24 0.22 0.20

O15

Prezo leite (euros/litro)

40

meses

O impacto da crise é máis elevado en Galicia, que ten un prezo do leite un 11 % inferior ao do resto de España. Fonte: FEGA

O ESTADO DOS CONTRATOS A aplicación da normativa sobre os contratos de venda de leite, que é obrigatoria desde hai xa catro anos, non obtivo na práctica o seu obxectivo de reequilibrar as relacións entre produtores e industrias. As condicións dos contratos son establecidas polas industrias e teñen que ser aceptadas polos gandeiros baixo a ameaza de deixar de recollerlles o leite. As industrias negáronse tamén a establecer negociacións sobre os contratos coas organizacións de produtores existentes. A situación empeorou coa eliminación das cotas tanto no prezo como na cantidade de leite a recoller. Antes da súa eliminación, a comercialización do leite estaba asegurada ao estar limitado o volume de leite dispoñible, mentres que agora as industrias teñen máis alternativas de recollida co aumento rexistrado na produción. Ademais, a maior parte delas fixaron unhas cantidades mensuais de recollida por riba das cales aplican uns prezos referenciados a un teórico destino para a fabricación de leite en po e manteiga, aínda que despois poidan ter outros usos que non se están a verificar.

A DESVALORIZACIÓN DOS PRODUTOS LÁCTEOS É EVIDENTE SOBRE TODO NO LEITE ENVASADO DAS MARCAS DE DISTRIBUCIÓN (MDD OU MARCAS BRANCAS), QUE SE ESTENDEU TAMÉN AOS IOGURES E SOBREMESAS LÁCTEAS

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

OS EFECTOS DA CRISE O impacto da crise é máis elevado en Galicia, que ten un prezo do leite un 11 % inferior ao do resto de España. Este menor prezo débese a varios factores, como son as limitacións existentes na nosa industria láctea, que ten unha elevada dependencia en produtos de marcas brancas; á venda como leite cru para ser industrializado noutras zonas de máis dun terzo da produción, e ao peso crecente da recollida efectuada por empresas intermediarias para a súa revenda posterior ás industrias. Estas diferenzas pódense acentuar no futuro no caso de reducir as súas compras en Galicia algunhas industrias, ao ter outras alternativas de subministración e poder concentrar a súa recollida en zonas máis próximas ás súas instalacións.

Os efectos da crise son importantes tanto pola súa duración como polo baixo nivel de prezos, que non chega para cubrir os custos de produción, aínda que quedasen algo aliviados no último ano polo descenso dos prezos dos concentrados e a enerxía. Polo momento, as medidas establecidas a nivel xeral na Unión Europea foron moi insuficientes por non estar dirixidas á orixe do problema dos excedentes existentes sobre o consumo mediante unha redución temporal obrigatoria e compensada da produción. O último paquete de medidas aprobado en xullo, que aínda está pendente de desenvolver, non parece que vaia ter os efectos necesarios tanto porque a redución da produción non é obrigatoria como pola cantidade para compensar co orzamento dispoñible. As medidas de resposta á crise foron moi limitadas en España e en concreto en Galicia. En España concretáronse por parte do Ministerio de Agricultura no acordo asinado en setembro, que tivo un efecto moi limitado, e nunha axuda complementaria aos gandeiros que cobraban os prezos máis baixos. En Galicia, a Xunta tan só concedeu axudas no refinanciamento das explotacións máis endebedadas, que tiveron unha resposta moi reducida debido ás esixencias de garantías polas entidades financeiras ao non estar incluídas nas medidas a posibilidade de conceder avais.

CONCLUSIÓN A curto prazo sería necesario, polo menos, establecer un seguimento e control específico sobre os contratos con prezos por baixo de 0,25 euros e medidas reais de axuda con inclusión de avais no refinanciamento das explotacións endebedadas. Ademais, cómpre reforzar a situación do noso sector lácteo en dous asuntos claves para facerlles fronte a futuras crises: no aumento da base territorial das explotacións que lles permita mellorar a súa competitividade e reducir os custos de produción e no aumento da capacidade industrial, en especial de queixos e de produtos industriais, os dous grupos de produtos nos que é deficitario o mercado español.

VMS™ Spectra edición limitada El único robot de ordeño que puntúa diariamente, la condición Cámara puntuación corporal de lacorporal vacaBCS

alimentación Esto promueve Medición de leche por tá disponible cuarterones 4 MM27

Contador de células OCC

VMS+

Programa de Gestión DelPro

buidor local o

OPTIMAT

FEEDING WAGON

HERD NAVIGATOR

C p C apl adl

PARLOUR MILKING

d P P D D iD iD w w

www.delaval.es

VMS, VOLUNTARY MILKING SYSTEM AUTOMATIC MILKING ROTARY

42

publirreportaxe

SOLUCIONES PARA ALIMENTACIÓN DE VACUNO DE LECHE AHORRANDO DINERO Y MEJORANDO LA CALIDAD

TATOMA lleva desde 1983 comprometida en la concepción, el diseño, la fabricación y la puesta en marcha de sistemas de alimentación para ganado rumiante.

Su gama abarca prácticamente todos los tipos de tecnologías de sinfines y soluciones tanto para los pequeños ganaderos como para aquellos que han convertido sus granjas en fábricas de leche.

E

n base a este conocimiento y para ganaderías de 1.500 vacas en adelante se pueden proponer como alternativas las plantas estáticas totalmente automatizadas y los autopropulsados de gran capacidad, con un coste de producir una tonelada distribuida en el comedero de entre 4 y 5 euros por tonelada, respectivamente.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

PLANTAS ESTÁTICAS AUTOMATIZADAS En 1987 TATOMA comenzó a concebir y a diseñar plantas estacionarias para la producción de mezclas haciendo uso de su conocimiento y experiencia en el sector de los mezcladores.

La primera planta de mezclas totalmente automatizada se fabricó en 1993 para la Cooperativa Pirenaica de la Seo de Urgel (Lérida), la cual, desde entonces, produce 5.000 raciones diarias para vacas de producción en solo cinco horas de trabajo.

Se combinan la disposición de los silos y los ingredientes en una área próxima al mezclador con una serie de alimentadores que descargan sobre una cinta pesadora donde se preparan los ingredientes de la ración que se introducirán en el mezclador. Mediante la automatización se solapan los ciclos de carga, mezcla y descarga, produciéndose importantes ahorros de tiempo respecto a los mezcladores arrastrados y autopropulsados, puesto que duplica su capacidad de producción. Además, permite mejorar la gestión del negocio, ya que se tienen registros de las cantidades de ingredientes y producto final.

publirreportaxe

Con tracción en dos ejes y dirección en otros dos, el MBS-30 está dotado con dos sinfines horizontales que permiten la mezcla de cualquier tipo de producto, obteniendo una mezcla de increíble homogeneidad.

Puede circular sobre cualquier tipo de terreno, por complicado que sea, hasta 30 km/h.

El MVS-26, mezclador vertical para uso en terrenos complicados, con suspensión hidráulica y ambos ejes motrices con tres tipos de dirección: carretera, redondo y cangrejo. Como en el resto de máquinas, los sinfines se adaptan a las necesidades de los clientes en función de los productos a mezclar. Todos los modelos están en condiciones de obtener la correspondiente homologación para la circulación por vías públicas.

El MVS-27 SUPRAMIX comenzó a producirse en el año 2009; es una máquina para un entorno industrial con suelos pavimentados, montando dos reductores rueda en el eje trasero con ruedas gemelas, suspensión por ballestas en el eje delantero y pudiendo moverse hasta 25 km/h.

En total son más de 100 plantas en funcionamiento, de las cuales 25 funcionan de una forma totalmente automatizada y 13 son específicamente para la producción de mezclas para vacas.

El colofón a toda la investigación y desarrollo invertidos durante estos casi treinta años lo pone la planta de mezclas de la empresa Ambar Feed Mills, que es la mayor y más avanzada fábrica de piensos de Israel y pertenece a Granot Central Cooperative Ltd, una de las mayores cooperativas del mundo.

Su producción anual está cercana al millón de toneladas de comida compuesta para animales.

En 2010 se firmó un contrato para la construcción de una planta estática capaz de producir 5.000 raciones diarias para vacas de leche, estando constituida por un mezclador horizontal, una cinta pesadora, dos alimentadores de cadena, un alimentador de sinfín y diferentes equipos trabajando de forma totalmente automatizada. Tras constatarse ahorros de hasta el 7 % en materias primas, debido a una mayor exactitud en la carga y a la reducción en los desperdicios, así como sustanciales mejoras en la homogeneidad y estabilidad de la ración, se realizó una segunda ampliación en el año 2011 consistente en la incorporación de tres nuevos alimentadores al sistema original. Finalmente, en 2014 y para poder abastecer la creciente demanda, se puso en marcha una última ampliación para llegar a las 10.000 raciones diarias con un nuevo mezclador y un sistema de cintas auxiliares en paralelo con el ya existente, mejorando también la respuesta ante averías de alguno de los sistemas. El tiempo total de ciclo de una mezcla está entre 10 y 15 minutos en función de la composición y de las cantidades de la ración. Tras la ampliación se ha pasado de 45 a 75 toneladas por hora.

Ahora, y casi dos años después de la última ampliación, también se han detectado una serie de mejoras no directamente observables, tales como: • Reducción de los porcentajes de merma y desperdicio de ingredientes del 2 al 0,2 % en granos y concentrados, del 5 al 1 % en henos y del 7 al 3-4 % en ensilados • Reducción de la mano de obra en el proceso de carga, mezcla y distribución, y ahorros muy importantes en los costes de mantenimiento a medio y a largo plazo • Exactitud en la composición de la ración, de tal forma que lo que come el animal coincide con lo programado por el nutricionista • Homogeneidad y estabilidad en la producción de leche, con incidencia directa en el aumento de la producción y en la reducción drástica del porcentaje de problemas metabólicos Desde un punto de vista económico, el incremento en las ganancias de la empresa, obtenidos esencialmente por estas mejoras, se estima en más del 45 % en un intervalo de 24 meses.

MODELOS AUTOPROPULSADOS DE GRAN CAPACIDAD Respecto a los autopropulsados hay que remontarse hasta 1988, cuando TATOMA fabricó su primer autopropulsado.

Desde entonces y hasta ahora ha ido desarrollando sus productos en función del crecimiento de sus clientes, tanto con tecnología de mezcladores horizontales como de verticales.

Hay máquinas trabajando todavía con más de 22.000 horas de funcionamiento. En el año 2009 se inició la producción de una gama de modelos específicos de alto rendimiento, capaces de producir entre 200 y 220 toneladas/día y alimentar en 10 horas a más de 2.000 animales en producción, además de novillas, secas y terneros de recría. Son máquinas para trabajar en las condiciones más duras de temperatura, climatología y ambientes pulverulentos y están dotadas de las últimas tecnologías en electrónica, hidráulica y refrigeración, con puestos de operación cómodos y ergonómicos para soportar largos periodos de trabajo. Cumplen las directivas comunitarias sobre seguridad en máquinas y compatibilidad electromagnética.

Los motores instalados de más de 300 CV son conformes a las exigencias en materia de emisiones de la Unión Europea.

Todos los modelos cuentan con velocidad de mezcla regulable y puede seleccionarse una velocidad corta adecuada para la carga y mezcla y otra larga que permite la perfecta limpieza de la cuba. Las fresas que equipan estas máquinas son las más potentes del mercado, como demuestran las velocidades de corte de los diferentes productos: 4.500 kg/min. en silo de maíz, 2.200 kg/min. en silo de raigrás y 320 kg/min. en paja.

Se ofrecen en diferentes anchuras y número de cuchillas en función de los silos a manejar.

INMOSA INGENIERÍA Y MONTAJES MONZÓN S.L. (GRUPO TATOMA) Pol. Industrial Las Paules 53-55 22400 Monzón (Huesca) SPAIN Tlf. +34 974 40 13 36 • Fax: +34 974 40 06 70 www.grupotatoma.com

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

43

44

novas tecnoloxías

A GANDERÍA DE PRECISIÓN E O PROXECTO 4D4F: UN ENFOQUE PARTICIPATIVO 4d4f (Data Driven Dairy Decisions for Farmers) é unha rede temática europea na que se está desenvolvendo unha rede de contactos que permita o intercambio de coñecementos entre gandeiros do sector leiteiro, empresas que comercializan tecnoloxía de sensores e traballan con datos, investigadores e asesores.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

César Fernández, Aida Xercavins, Isabel Blanco-Penedo, Antonio Velarde Subprograma de Benestar Animal. IRTA. Veïnat de Sies s/n E-17121, Monells (Xirona)

QUE É O PROXECTO 4D4F? O proxecto comezou este ano 2016 co obxectivo de explorar novas formas de obter e usar os datos que se xeran nas granxas a través da utilización de sensores ou dispositivos, e que lles sirvan de axuda aos gandeiros para ampliar a información sobre os animais e a explotación e para mellorar a toma de decisións.

A presenza on-line (www.4d4f.eu) será tamén crucial e estará aberta á participación de gandeiros, provedores de tecnoloxía e investigadores interesados nesta materia.

A rede conta con 16 socios de 9 países europeos (España, Reino Unido, Bélxica, Suecia, Holanda, Romanía, Malta, Estonia e Letonia) e inclúe tanto empresas tecnolóxicas do sector (DeLaval, Porphyrio) como universidades, institutos tecnolóxicos e empresas de innovación.

novas tecnoloxías

O PROXECTO COMEZOU ESTE ANO CO OBXECTIVO DE EXPLORAR NOVAS FORMAS DE OBTER E USAR OS DATOS QUE SE XERAN NAS GRANXAS A TRAVÉS DA UTILIZACIÓN DE SENSORES OU DISPOSITIVOS, E QUE LLES SIRVAN DE AXUDA AOS GANDEIROS PARA AMPLIAR A INFORMACIÓN SOBRE OS ANIMAIS E A EXPLOTACIÓN E MELLORAR A TOMA DE DECISIÓNS

POR QUE É IMPORTANTE O EMPREGO DESTA TECNOLOXÍA? O crecemento nos tamaños das ganderías, a necesidade de ser cada vez máis competitivos e a dispoñibilidade de novas tecnoloxías da información, así como as estreitas marxes de beneficio, demandan que o sector gandeiro se apoie cada vez máis en decisións máis precisas baseadas en datos reais.

Esta necesidade é especialmente acusada no vacún de leite, onde o modelo de produción tende a rabaños de maior tamaño, representando unha esixencia cada vez maior tanto para o propio animal como para o gandeiro. Convértese en

prioritario observar os animais con detemento, proporcionar unha alimentación adecuada e reaccionar con rapidez aos cambios no estado sanitario. Todo iso non é fácil e require moito tempo e atención. É entón cando o gandeiro debe servirse dos diversos equipos que a actual tecnoloxía pon ao seu alcance, pois alivíano de traballos pesados e repetitivos. Ademais, permítenlle reducir o custo laboral (económico e físico), xa que un sistema automatizado fai posible que o gandeiro manexe os seus animais con menos man de obra (Svennersten-Sjaunja e Pettersson, 2008; De Koning, 2010).

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

45

46

novas tecnoloxías

O USO DE TECNOLOXÍAS DE PRECISIÓN NA PRODUCIÓN ANIMAL OFRECE A VANTAXE DE PODER REXISTRAR OS DATOS OBTIDOS DE FORMA INMEDIATA E CONTINUA, TANTO DIRECTAMENTE DO ANIMAL COMA DOS RECURSOS DA GRANXA, A TRAVÉS DE SENSORES, CÁMARAS E MICRÓFONOS A gandería de precisión defínese como o uso das tecnoloxías da información e da comunicación para mellorar o control dos parámetros de cada animal e o seu medio, co fin de optimizar o rendemento económico, social e ambiental (Eastwood et al., 2012). O uso de tecnoloxías de precisión na produción animal ofrece a vantaxe de poder rexistrar os datos obtidos de forma inmediata e continua, tanto directamente do animal coma dos recursos da granxa, a través de sensores, cámaras e micrófonos (figuras 1 e 2). Disponse así en todo momento de datos actualizados que axudan a xestionar o rabaño. Unha correcta monitorización do estado dos animais e do ambiente no que viven repercute favorablemente no seu benestar e axuda a detectar precozmente calquera anomalía, algo indispensable nos sistemas de trazabilidade, de maneira que se axusta aos mercados internacionais cada vez máis esixentes na calidade/trazabilidade do alimento que se ofrece. No ámbito sectorial, a súa correcta implantación permitiría controlar a evolución das explotacións, así como a súa comparación nacional e internacional, facilitando un mellor coñecemento da situación do sector para as institucións e asociacións de produtores, e permitíndolles realizar estratexias de mellora e políticas máis acertadas a partir de datos reais.

A automatización e a recollida de datos máis precisos sobre os animais poden facilitar un incremento da eficiencia (maior produción de leite con menos consumo de factores produtivos) e a toma de boas decisións na granxa.

Figura 1. Esquema conceptual da gandería de precisión

“Ganadería de precisión en vacuno lechero”, Frisona Española 205 (Callejo Ramos, 2015)

Figura 2. Exemplos de sensores en vacún leiteiro Cámaras de vixilancia

Temperatura e calidade do aire

Xeolocalización

Alimentación de precisión

Sensores de ruminación

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

Medicións no leite Termografía

Sensores de actividade

O proxecto 4d4f trata dun tema clave para garantir a produtividade e a sustentabilidade futuras da industria láctea en Europa, sendo de relevancia para a maioría de ganderías do sector que queiran avanzar cara a unha maior profesionalización.

Ademais, actualmente existe a necesidade de mellorar o rendemento das granxas tendendo pontes e estreitando os lazos entre a investigación e o mundo real. En ocasións estas tecnoloxías non son prácticas no campo, ou son custosas para o gandeiro en comparación co beneficio que ofrecen, polo que o intercambio de coñecemento que fomenta o proxecto é crucial para asegurar a súa implantación. Por iso terase en conta a opinión dos gandeiros e da industria, en todas as fases do proxecto, de forma que se poidan establecer rutas de traballo en función das necesidades destes actores.

DE QUE TECNOLOXÍAS SE DISPÓN ACTUALMENTE? A gama de tecnoloxías que poderían ser útiles no sector leiteiro é moi ampla. En moitos casos estes sensores permiten que o persoal non necesite estar presente na granxa, senón que recibe alarmas nun terminal (teléfono móbil, ordenador…) cando os datos se desvían da normalidade, posibilitando, ademais, consultar a información recibida en calquera momento en tempo real, a distancia e para cada animal. No mercado adoitan asociarse a sistemas de xestión (software) que permiten integrar e analizar a información obtida.

Poñamos algúns exemplos de sensores: No animal • Sensores de actividade. A ferramenta que nos resulta máis familiar son os podómetros, pero tamén se pode medir o mesmo con colares de movemento ou con cámaras de vixilancia. Tanto nos serven para recoñecer animais con valores máis baixos do normal (enfermos) como para detectar animais con maior actividade (detección de celos), e mesmo para detectar coxeiras.

• Xeolocalizadores. Para sistemas extensivos existen colares de xeolocalización para avaliar o comportamento en pastoreo, mellorar a xestión de pastos e mesmo controlar o ataque de predadores.

• Termografía mediante infravermellos, que pode usarse para detectar mamites subclínicas.

• Actividade ruminal. Os cambios na ruminación son dos primeiros signos que podemos obter dunha vaca para advertirnos de problemas metabólicos potenciais. Por iso úsanse bolos de pH, que monitorizan o pH do rume para detectar enfermidades metabólicas (especialmente para detectar acidose ruminal subclínica e asegurar que as racións están ben balanceadas). Tamén existen colares de ruminación, que, ademais de empregarse para medir os movementos dos animais, levan un micrófono que monitoriza a frecuencia coa que os animais rumian, e así obtense unha aproximación do consumo de alimento.

SOLUCIONES SOLUCIONES INNOVADORAS INNOVADORAS PARA UN MUNDO QUE CAMBIA PARA UN MUNDO QUE CAMBIA

Agosto Agosto 2016 2016 Catรกlogo Catรกlogo de de toros toros

Eurodistribuciรณn Ganadera, SL Eurodistribuciรณn Ganadera, SL

Eurodistribucion@eurodistribucion.com Eurodistribucion@eurodistribucion.com +34 987 213 172 +34 676 46 77 46

+34 987 213 172 +34 676 46 77 46

www.criespana.com www.criespana.com

48

novas tecnoloxías

A PRESENZA ON-LINE (WWW.4D4F.EU) SERÁ CRUCIAL E ESTARÁ ABERTA Á PARTICIPACIÓN DE GANDEIROS, PROVEDORES DE TECNOLOXÍA E INVESTIGADORES INTERESADOS NESTA MATERIA

• Crotais con termómetros na canle auricular. Para monitorizar cambios na temperatura corporal co fin de detectar posibles problemas de saúde (poden ser moi útiles en xatos para captar pneumonías ou diarreas).

• Cámaras 3D. Para avaliar a condición corporal e a súa evolución. Tamén se están estudando para a detección automática de coxeiras.

No ambiente Os sensores de calidade ambiental axúdannos a evitar problemas de saúde. Inclúen detección de temperatura ambiental, humidade, luminosidade, velocidade do aire e calidade do aire (concentracións de CO2 e NH3), e poden usarse en calquera ambiente e especie animal. Tamén nos axudan a optimizar recursos como no caso da alimentación “de precisión”, que permite unha administración precisa do penso por nivel de produción ou mesmo por compoñentes do leite. Mesmo existen dosificadores para a administración de leite en xatos lactantes. A diminución do nivel de inxestión tamén permite un diagnóstico a tempo de animais enfermos.

Produtos O parámetro máis común que se mide no leite é o nivel de produción, mediante medidores de fluxo básicos. Pero existen outros sensores que poden ser de utilidade para detectar enfermidades. Por exemplo, pódense incorporar sensores á liña de muxido para descubrir: • A enzima lactato deshidroxenasa, que se libera no leite cando as células son destruídas durante a inflamación e que, por tanto, indica enfermidades subclínicas.

• A condutividade eléctrica, que se incorpora nos medidores de leite e indica se hai posibilidade de mamites. O uso de sensores permítenos chegar a detectar casos de mamites incipientes tres días antes do curso clínico destas, evitando que se poidan xerar casos de mamite severa.

• Proxesterona en leite para a detección de problemas de fertilidade. Este sensor permite monitorizar a flutuación desta hormona e detectar se os animais están en celo, se están ciclando normalmente, se hai quistes ováricos ou ben se hai preñez ou aborto.

• Niveis de graxa-proteína permiten a detección de balances enerxéticos negativos e cetoses, así como de acidose ruminal subclínica.

QUE METODOLOXÍA SE USA NO PROXECTO? A base do traballo é que o proxecto recoñece que todos os gandeiros, asesores e membros da industria teñen coñecementos e experiencias de valor para o resto dos participantes da rede (figura 3). Por iso, a participación dos usuarios AFRIGA ANO XXII - Nº 124

nun debate colaborativo permitirá o desenvolvemento das habilidades de cada un dos membros.

Cada área temática que se estableza na rede (por exemplo, mamite, reprodución, coxeiras etc.) contará coa participación dos gandeiros, dos investigadores e da industria con experiencia e interese nese tema, para establecer un diálogo que permita implantar solucións. Isto fará posible usar a mellor tecnoloxía dependendo das condicións reais específicas de cada granxa.

Ademais, nos próximos anos organizaranse, con carácter práctico, eventos nas granxas con demostracións de sensores e talleres participativos onde se debaterá como integrar nas explotacións o uso de sensores e sobre a toma de decisións (figura 3).

Figura 3. Funcionamento da rede 4d4f para compartir e xerar información Reunións na rede

Plataforma virtual

Eventos

(gandeiros, asesores, investigadores, empresas)

QUE IMPACTO SE PROPÓN A REDE? • Mellora do fluxo da información e de coñecemento entre a investigación e os que utilizan a tecnoloxía de forma práctica, dun modo bidireccional. Os gandeiros e a industria recibirán información sobre as novidades existentes en investigación. Doutra banda, os investigadores e a industria recibirán a opinión dos gandeiros e dos asesores en canto á implantación práctica da innovación.

• Desenvolvemento de material formativo (guías de boas prácticas, vídeos...) dispoñible on-line para o usuario final, de forma que o gandeiro non teña que desprazarse para aprender. Non só recibirá material, senón que tamén poderá discutilo.

• Obtención dun enfoque práctico para a investigación en sensores. A rede on-line permitirá que se faga promoción dun modo efectivo e eficiente de novos produtos a potenciais novos usuarios, grazas á participación de gandeiros e da industria da innovación.

• Maior intercambio de información entre rexións europeas. Haberá un gran fluxo de información en canto a diversidade de innovacións e experiencias prácticas de distintos sistemas gandeiros e zonas climáticas, do que todos poden beneficiarse a través da rede.

VANTAXES DA REDE PARA O GANDEIRO - Ter acceso gratuíto a ferramentas de aprendizaxe (vídeos, guías prácticas, discusións etc.)

- Aprender das experiencias doutros - Participar no desenvolvemento de mellores produtos e servizos - Mellorar a rendibilidade dos seus investimentos - Influír na investigación - Facer un mellor uso da tecnoloxía dispoñible para tomar mellores decisións e dunha maneira máis fácil - Manterse informado e actualizado sobre os últimos avances en innovación - Mellorar a súa calidade de vida, así como a dos seus animais

novas tecnoloxías

A REDE CONTA CON 16 SOCIOS DE 9 PAÍSES EUROPEOS E INCLÚE TANTO EMPRESAS TECNOLÓXICAS DO SECTOR COMO UNIVERSIDADES, INSTITUTOS TECNOLÓXICOS E EMPRESAS DE INNOVACIÓN

CAL É O ESTADO ACTUAL DO PROXECTO EN ESPAÑA? Estamos a dar a coñecer o proxecto e establecendo contacto con empresas tecnolóxicas que comercialicen este tipo de sensores, ganderías interesadas e expertos no sector, para desenvolver unha “comunidade de práctica” onde se intercambien inquietudes e coñecementos, e onde todos os participantes poidan beneficiarse a través da colaboración.

Tamén coa axuda do sector leiteiro téntase determinar cales son para os gandeiros as áreas máis interesantes con potencial de uso desta tecnoloxía para centrarnos nelas durante o proxecto.

Ademais, estamos a planificar o desenvolvemento tanto de eventos en granxas, onde se mostre na práctica o funcionamento destas tecnoloxías, como de seminarios, para entender mellor a utilidade e como aproveitar a información que se obtén con estes dispositivos, tan necesarios para modernizar o sector e afrontar os retos futuros que se presentan. Serán de tipo práctico e tamén se desenvolverán noutros países de Europa.

MANTENTE INFORMADO! Para estar informado sobre o proxecto pódese acceder á web www.4d4f.eu ou ben seguirnos en Facebook (/4D4Fproject/), Twitter (@4d4fproject) e LinkedIn (4D4F - Data Driven Dairy Decisions For Farmers).

Para formar parte do proxecto e ter parte activa nas discusións só hai que encher o formulario que está dispoñible, dentro da web de 4d4f, no apartado chamado Join now!

Ao inscribirse, o gandeiro, técnico ou veterinario interesado recibirá as últimas noticias e os avances da rede.

Para suxestións e dúbidas, ou para máis información, podedes contactar con cesar.fernandez@irta.cat e isabel.blanco@irta.cat.

REFERENCIAS De Koning, C. J. A. M. 2010. Automatic milking—Common practice on dairy farms. Page 52–67 in Proc. First North Am. Conf. Precision Dairy Management, Toronto, Canada.

Eastwood, C. R., Chapman D. F., y M. S. Paine. 2012. Networks of practice for coconstruction of agricultural decision support systems: Case studies of precision dairy farms in australia.

Agricultural Systems 108(0):10-18.

Svennersten-Sjaunja, K. M., y G. Pettersson. 2008. Pros and cons of automatic milking in Europe. J. Anim. Sci. 86:37–46.

Callejo Ramos, A. 2015. Ganadería de precisión en vacuno lechero. Frisona Española 205:94-100. ISSN 0211-3767.

UNA EXPLOTACIÓN LECHERA DE CHILE ADQUIERE 64 ROBOTS DELAVAL VMS™

Fundo El Risquillo, una granja grande en Chile con 6.500 vacas lecheras, acaba de firmar un acuerdo para instalar 64 robots de ordeño DeLaval VMS™, por lo que será la mayor granja de ordeño automático del mundo.

La finca, propiedad de Agrícola Ancali y parte del Grupo Bethia, que ya tiene instalados 16 robots DeLaval VMS™, ha sido capaz de ver los resultados: un rendimiento medio de 45,2 litros de las 920 vacas que pasan hoy por el sistema de ordeño automatizado. Es decir, un aumento del 10 % en la producción de leche, así como una reducción de los costes laborales. Todo se trata de hacer más con menos.

“Los beneficios han sido notables”, dice Pedro Heller, CEO de Agrícola Ancali. “Más producción, mejores condiciones de bienestar de los animales y menos estrés para las vacas”. Este proyecto incluye dos etapas: en primer lugar, se compararon los beneficios del uso de los sistemas de DeLaval VMS™ con los sistemas de ordeño rotativo. “Empezamos a usar robots para 500 vacas y cuando vimos los beneficios económicos nos dimos cuenta de que era posible mejorar la producción por vaca en un 10 % y reducir el estrés de la vaca. En la segunda etapa decidimos modificar la granja, cambiando nuestro sistema de ordeño convencional por un sistema de ordeño automático. El plan es tener nuestras mejores 4.500 vacas ordeñadas por DeLaval VMS™ y creemos que tenemos una situación perfecta si decidimos crecer más en el futuro”.

La explotación de hoy incluye también una serie de soluciones de confort para la vaca de DeLaval, tales como sistemas de ventilación, refrigeración de la vaca, suelo de goma, cepillos rotativos, bebederos e iluminación.

Cuando la nueva instalación se haya completado, se ordeñarán con robot 4.500 vacas, mientras que se mantendrá una rotativa para las vacas nuevas y con necesidades especiales. Actualmente hay cuatro salas rotativas en funcionamiento.

Mientras que muchos ganaderos ven el DeLaval VMS™ como un robot para una explotación familiar, el CEO Pedro Heller calcula fácilmente después de la primera instalación que hubo un claro retorno de la inversión, junto con las otras soluciones de confort de la vaca.

La primera instalación de DeLaval VMS™ se llevó a cabo con ocho robots de ordeño en octubre de 2014. A principios de 2017 habrá 64 robots DeLaval VMS™ haciendo de esta explotación la mayor granja de ordeño automático en el mundo y una de las más productivas.

La finca está situada 500 km al sur de Santiago y es parte de una operación más grande que incluye una explotación agrícola de carne y un criadero de caballos.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

49

50

nutriCIÓN

ASPECTOS BÁSICOS DA NUTRICIÓN CON BASE EN AMINOÁCIDOS NO GANDO LEITEIRO O equilibrio de aminoácidos é un requisito cada vez máis aceptado na alimentación de ruminantes. Isto débese, en parte, á necesidade de revisar os niveis de proteína bruta das racións debido aos altos prezos dos suplementos de proteínas, a unha tendencia xeral á alza dos prezos das proteínas do leite, a unha mellora significativa dos modelos nutricionais e a unha maior dispoñibilidade de aminoácidos protexidos no rume.

Charles G. Schwab Profesor Emérito Animal Sciences, Universidade de New Hampshire, New Hampshire, USA, & Schwab Consulting, LLC Tradución: Javier Mateos Aguado. Kemin Animal Nutrition and Health. EMENA

En 2001 o modelo NRC Dairy permitiu a valoración das dietas en proteína degradable no rume, proteína non degradable no rume, así como a lisina (Lis) e a metionina (Met), en relación á proteína metabolizable. Esta última defínese como a proteína verdadeira que se dixire posruminalmente e o compoñente AA absorbido polo intestino.

Para a vaca leiteira, os AA, e non as proteínas, son os nutrientes necesarios.

A produción de leite e o seu contido proteico poden aumentarse mediante a mellora do perfil de AA na MeP subministrada; isto conséguese mediante a redución do excedente de proteína non equilibrado e un aumento da cantidade de hidratos de carbono fermentables na dieta. Con todo, o éxito do equilibrio en AA require aceptar varios AFRIGA ANO XXII - Nº 124

aspectos básicos da nutrición en AA e “esquecernos” do racionamento en exclusiva en base a proteína bruta (PC).

ASPECTOS BÁSICOS DA NUTRICIÓN DE AMINOÁCIDOS Os aminoácidos son nutrientes necesarios Hai máis de 700 AA na natureza, pero só 20 serven como bloques de construción de proteínas. Destes 20 AA “proteína”, 10 clasifícanse como esenciais (indispensables), o que significa que non poden ser sintetizados no corpo e deben ser subministrados pola dieta. Necesítanse os aminoácidos para a síntese de 100 dos diferentes tecidos e moléculas do organismo, incluíndo, entre outros, o músculo, os enzimas e o sangue. Os AA libres (proteínas e AA non proteico) tamén son os principais reguladores de diversos procesos patolóxicos e fisiolóxicos, incluíndo a resposta inmune. Así mesmo, son utilizados para a síntese doutros compostos do organismo que conteñen N no corpo, que inclúen decenas deles, tales como hormonas, neurotransmisores, nucleótidos (ARN e ADN) e poliaminas.

nutriCIÓN

ABREVIATURAS

AA: aminoácidos; RP-AA: aminoácidos protexidos no rume; BCAA: aminoácidos de cadea ramificada; MP: proteína microbiana (proteína de bacterias, protozoos e fungos no rume); MeP: proteína metabolizable (proteína que se dixire posrume e o compoñente absorbido son os AA); NFC: carbohidratos non fibrosos (amidón e azucres); RDP: proteína degradable no rume; RUP: proteína non degradable no rume.

A homocisteína e a taurina son importantes AA non proteicos que se sintetizan a partir de metionina, como é o tripéptido glutatión. A homocisteína é un intermediario clave no ciclo metabólico da metionina. Esta é unha vía metabólica moi regulada, equilibrando continuamente a dispoñibilidade de metionina cos requisitos para a síntese de proteínas, a necesidade de glutatión e taurina e a necesidade de grupos metilo (CH3).

A taurina e o glutatión non só servirán como principais antioxidantes no corpo, tamén teñen outras funcións importantes. A taurina actúa como un modulador da dixestión e absorción de vitaminas liposolubles, como un regulador da osmolaridade intracelular e da actividade dos fotorreceptores da retina, así como compoñente clave da rede de condución do nervio. O glutatión ten unha lista aínda máis longa de funcións metabólicas e de regulación. Estas inclúen a síntese de prostaglandinas, a transdución de sinais, a expresión de xenes, o ADN e a síntese de proteínas, a proliferación celular e a consecución da resposta inmune

a través da activación dos linfocitos T. O glutatión tamén xoga un papel importante na reprodución tanto masculina como feminina: na espermatoxénese, na maduración do esperma e no desenvolvemento dos ovocitos.

A metionina ten un papel moi importante nas reaccións de metilación. Os grupos metilo consomen unha cantidade significativa da metionina absorbida, e a síntese de creatinina e fosfatidilcolina consomen a maior parte dos grupos metilo. Mentres a metionina é unha fonte primaria de grupos metilo, a metionina desmetilada pode ser novamente remetilada por grupos metilo mediante metiloxénese (vía folato) e betaína (sintetizado a partir de colina). A metionina convértese primeiro en S-adenosilmetionina (SAM), que, á súa vez, é o doante de metilo real. A S-denosilmetionina participa en máis de 50 reaccións de metilación diferentes.

As fontes de aminoácidos absorbidos Nos ruminantes, os AA son proporcionados pola proteína microbiana sintetizada no rume e, en menor medida, pola proteína endóxena, que son mucoproteínas na saliva, células epiteliais desprendidas (do tracto respiratorio, a boca, o esófago, o rume, o omaso e o abomaso) e enzimas secretados no abomaso. A proteína microbiana refírese ás proteínas constituíntes das bacterias, protozoos e fungos no rume. A proteína non degradable nos ruminantes é a porción da proteína de alimentación que se escapa ou resiste á degradación ruminal.

EASY-COVERING

· AHORRO DE HASTA UN 90% EN CIMENTACIÓN

Naves Ganaderas, Almacenes y Cobertizos · MENOR ESTRÉS TÉRMICO Puerto de Vega (Asturias) Nave para novillas

O Pino (A Coruña)

º

Ampliación de establo

Gran aislamiento y luminosidad · Ventilaciones Automáticas · Mejores Condiciones internas

Tel. (+34) 985 303 752 – www.easy-covering.com P. de Somonte, c/Mª Glez. La Pondala nº 41, C.P. 33393 Gijón (Asturias) AFRIGA ANO XXII - Nº 124

51

52

nutriCIÓN

A proteína microbiana habitualmente subministra unha maioría de AA e pode achegar máis do 50 % dos AA absorbidos en vacas de alta produción alimentadas cunha dieta alta en concentrado que se equilibra para cumprir os requisitos para rume de proteína degradable e non degradable. A cantidade de AA proporcionada polas secrecións endóxenas de proteína é menor; representan menos do 10 % do total absorbido.

AMINOÁCIDOS LIMITADORES Metionina e lisina foron identificados como os dous AA máis limitadores en vacas leiteiras lactantes alimentadas con racións a base de millo. Isto non é sorprendente dadas as baixas concentracións de metionina e lisina na maioría das proteínas dos alimentos se as comparamos coas concentracións que temos nas bacterias do rume, no leite e nas proteínas dos tecidos (táboa 1).

Táboa 1. Unha comparación das concentracións de histidina, lisina, metionina e porcentaxe na proteína crúa PC de tecido magro, o leite, as bacterias do rume e algunhas materias primas utilizadas en racións de vacas de leite Material Tecido magro1 Tecido magro2 Leite1 Bacteria do rume1 Silo de millo Silo de herba Cebada Millo Avea Trigo Fariña de semente de algodón Fariña de soia Fariña de xirasol Fariña de sangue Fariña de plumas Fariña de pescado 1: O’Connor et al. (1993); 2: Tylutki et al. (2008)

Lis 6.4 6.3 7.6 7.9 2.5 3.3 3.6 2.8 4.2 2.8 4.1 6.3 3.6 9.0 2.6 7.7

Met 2.2 1.8 2.7 2.6 1.5 1.2 1.7 2.1 2.9 1.6 1.6 1.4 2.3 1.2 0.8 2.8

Hist 2.5 2.4 2.7 2.0 1.8 1.7 2.3 3.1 2.4 2.4 2.8 2.8 2.6 6.4 1.2 2.8

Outros AA esenciais tamén foron avaliados pola súa posible limitación despois da suplementación de lisina e metionina. Prestouse especial atención á histidina (Hist) e aos AA de cadea ramificada (BCAA; isoleucina, leucina e valina), en parte debido a que algúns modelos predín estes últimos como máis limitadores que outros AA. Con todo, os resultados con histidina son moito máis positivos que con BCAA. A histidina talvez é máis importante cando proporcionamos dietas baixas en RUP. A histidina é o primeiro AA limitador para a produción de leite e proteína cando se inclúen niveis altos de forraxe, ensilado de herba, suplementados con cebada e avea, con ou sen fariña de plumas, como fonte primaria de RUP. Isto non é de estrañar porque a cebada, a avea e a fariña de plumas teñen concentracións máis baixas de histidina en CP que o millo e outros suplementos proteicos (táboa 1). Ademais, cando son subminis-

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

tradas este tipo de dietas sábese que achegan máis MP e menos RUP en % sobre a proteína total que chega cara ao intestino delgado. Como se pode ver na táboa 1, as concentracións de histidina nas bacterias do rume son máis baixas que na maioría das proteínas alimentarias.

Outra proba da importancia de histidina como AA limitador témola nos traballos de Lee et al. (2012) e Hadrova et al. (2012), onde as vacas alimentadas con dietas de millo e con achega suplementaria de lisina e metionina responderon á suplementación con histidina. En ambos os experimentos houbo concentracións baixas de RUP na dieta (4,5 e 3,6 % da dieta DM, respectivamente). O consumo de materia seca, a produción e a proteína de leite volveron aos mesmos niveis que os do control positivo, cando eran suplementados en lisina, metionina e histidina.

Estes resultados corroborarían tres principios básicos da nutrición AA: 1) As vacas teñen necesidades particulares para cada AA. 2) A capacidade de síntese de proteína na vaca está máis directamente influída pola subministración do AA máis limitador que pola subministración de MeP. 3) A eficiencia de uso de MeP para a produción de proteína do leite vese afectada pola súa composición en AA. EQUILIBRANDO EN AMINOÁCIDOS Nos últimos anos conseguiuse un progreso considerable na construción de modelos co fin de predicir as subministracións nutricionais de AA absorbidos en ruminantes. Seguir avanzando no equilibrio das dietas en AA podería facerse mediante o establecemento das concentracións óptimas do AA máis limitador en MeP, para o modelo de elección, formulando as dietas a fin de aproximarnos o máximo posible a satisfacer as devanditas concentracións óptimas, e reducindo o contido de RUP da dieta tanto como sexa posible, pero sempre sen comprometer os beneficios de produción obtidos polo equilibrio de AA. O primeiro paso para o balance na ración de lisina e metionina (isto é, establecendo as concentracións óptimas en MeP) foi aprobado polo NRC (2001). Este enfoque non só elimina a necesidade de requisitos directos en AA, tamén ten a vantaxe decisiva de permitir o establecemento de concentracións óptimas do AA máis limitador en MeP (gráficos 5-12 e 5-13 en NRC 2001). As directrices para equilibrar as dietas de AA utilizando o modelo de Dairy NRC (2001) descríbense no capítulo 10 do libro Strategic amino acid formulation in today’s dairy cows (sobre formulación estratéxica de aminoácidos nas vacas leiteiras de hoxe en día).

BENEFICIOS DA FORMULACIÓN EN AMINOÁCIDOS Os beneficios do correcto equilibrio en AA, co foco centrado na actualidade, polo momento, case por completo no Lis e Met, son ben coñecidos (Schwab, 2012). Estes inclúen a redución do risco dunha deficiencia de AA, a optimización da saúde de vacas en transición, o aumento da produción de leite e os seus compoñentes, e a posibilidade dunha alimentación con menos RUP en vacas postransición.

54

nutriCIÓN

Alimentar con menos RUP non só diminúe os custos de alimentación, senón que tamén permite o aumento da inxestión de carbohidratos. A consecuencia é un incremento da síntese de MP, unha proteína de alta calidade, e un aumento da síntese de ácidos graxos volátiles, substratos importantes para a lactosa e a síntese de graxa. Os beneficios do equilibrio de AA son máis notables nas vacas en transición e lactación temperá, pero existen beneficios durante toda a lactación.

O correcto equilibrio de aminoácidos pode ter efectos moi notables en vacas en lactación temperá. Cando as dietas de pre e posparto, con alta Lis basal, se complementaron con Smartamine M ou MetaSmart houbo unha marcada resposta das producións de leite e a súa composición (Osorio et al., 2013). Varios indicadores de saúde metabólica tamén foron influídos positivamente. En experimentos anteriores (antes de 1999), cando se lles proporcionou ás vacas un suplemento de RP-Lis e RP-Met desde o parto ata 4-12 semanas de lactación houbo unha resposta media positiva de produción de leite de 3,9 kg cun rango de entre 2 e 5,5 kg. Con todo, necesitarase máis investigación en vacas en transición para identificar mellor o equilibrio ideal en AA. MELLORAS NA PRODUCIÓN DE LEITE E OS SEUS COMPOÑENTES Sete ensaios que proporcionaron racións enriquecidas con Lis e Met metabolizables, inmediatamente despois do parto ou dentro das primeiras 2 ou 3 semanas de lactación, e continuando ata polo menos 120 días en lactación, foron resumidos por Garthwaite et al. (1998). Neles demostrábase que a produción de leite diaria increméntase de media en 0,7 kg e a proteína de leite en 80 g, cun aumento do 0,16 %.

En cinco estudos similares nos que as racións se enriqueceron igualmente en Lis e Met na ración de preparto, así como para o primeiro terzo de lactación, a produción diaria de leite incrementouse nunha media de 2,3 kg e a proteína do leite en 112 g, cun aumento do 0,09 %. En todos os casos, as dietas AA-equilibradas tiñan o mesmo ou menores niveis de proteína da dieta que as dietas control.

Este resumo dos experimentos non só mostra a importancia de enriquecer as dietas con Lis e Met na produción de leite, senón que tamén mostra que os principios de equilibrar as racións de Met e Lis se deberían aplicar tamén nas racións de preparto para obter o máximo beneficio durante toda a lactación.

As respostas ao suplemento con Met e Lis foron en ocasións variables, pero na maioría dos casos obtivéronse beneficios económicos. As menores respostas case sempre parecen ser o resultado dunha non optimizada nutrición de hidratos de carbono. Isto é debido principalmente a unha fibra efectiva insuficiente ou unha sobrealimentación de carbohidratos non fibrosos, unha sobrealimentación en RUP, unha sobreestimación do valor de biodispoñibilidade en Met do produto protexido RP-Met, ou unha achega dun ou máis suplementos de proteínas que serían sometidos a altas temperaturas dando como resultado un menor nivel de dixestibilidade da RUP-Lis. Noutros casos, AFRIGA ANO XXII - Nº 124

non obstante, os aumentos en produción de leite foron sorprendentes, con significativos aumentos na produción xunto con incrementos na proteína láctea de 0,10 a 0,20 % ou máis e un aumento de graxa láctea de 0,10 a 0,15 % ou máis. O obxectivo en canto ao retorno do investimento ROI debe ser de 3-5 a 1 e, polo xeral, pódese lograr con rabaños ben manexados, onde se presta atención ao detalle, e, por suposto, cun racionamento en base a alimentos de alta calidade.

MELLORA DA EFICIENCIA DE UTILIZACIÓN DA MeP Este factor é fundamental para lograr o beneficio de equilibrar as racións en Lis e Met. En esencia, cando un AA é limitador, a vaca leiteira ten un exceso de oferta de todos os demais AA, e cando este se subministra nas cantidades adecuadas, estamos a proporcionar os enlaces que nos faltan e, por tanto, máis moléculas de proteína do leite poderán ser sintetizadas. Isto reduce o superávit de AA e, a menos que haxa un excedente considerable de MeP, debido á sobrealimentación RUP, increméntase a eficiencia da súa utilización. É esencial prestar atención ao contido de Lis e Met de MeP. Como exemplo, consideremos o impacto que ten unha menor eficiencia da utilización do MeP. Para unha vaca que produce 40 kg de leite cun 3,0 % de proteína láctea, se a eficiencia global da utilización de MeP baixa do 0,67 a 0,60, a produción de proteína do leite caerá un 10 % (120 g). Unha perda no rendemento de 120 g de proteína de leite equivale a 2 kg menos leite cunha menor concentración de proteína de leite (-0,15 %). Esta faceta importante das racións de equilibrio para AA é mostrada por Piepenbrink et al. (1999). Alimentáronse animais cunha ración enriquecida en Met e observouse a resposta aos aumentos das subministracións de Lis. A síntese de proteínas de leite aumentou de maneira lineal. A resposta óptima a aumentar a achega diaria de MeP-Lis ata 34 g adicionais foi de 173 g extra de proteína do leite (2,7 kg de leite, + 0,2 % de proteína láctea). A eficiencia da utilización de MeP para a síntese de proteínas lácteas foi só do 0,53 para a ración desequilibrada, sen ningunha suplementación de Lis. O consumo de DM non cambiou, porén, co nivel óptimo de administración de suplementos de Lis, a eficiencia de utilización de MeP mellorouse ata alcanzar o valor do 0,67.

Estes resultados indican que cando só consideramos a MeP como o nutriente que define as subministracións de AA non hai ningunha estimación da probabilidade de limitación destes. Por tanto, a produción de leite é probable que sexa menos predicible.

Schwab et al. (2004) compararon subministracións de Lis e Met MeP como preditores do volume de produción de leite e proteína. A achega de proteína metabolizable fai un traballo aceptable (r2 de 0,65) en canto a esta predición do volume de leite e un traballo algo mellor en canto á predición da cantidade de proteína de leite (r2 de 0,74). En comparación co MeP, a subministración de Met foi un mellor preditor do leite en volume (r2 de 0,76) e a produción de proteína de leite (r2 de 0,81).

® ® SMARTAMINE SMARTAMINE M ®®M SMARTAMINE SMARTAMINE SMARTAMINE MM ® ® MetaSMART MetaSMART ®® MetaSMART MetaSMART MetaSMART LysiGEM LysiGEM LysiGEM LysiGEM LysiGEM CholiPEARL CholiPEARL CholiPEARL CholiPEARL CholiPEARL TOXFIN TOXFIN TOXFIN TOXFIN TOXFIN MUCHAS MUCHAS COSAS COSAS ESTÁN MUCHAS MUCHAS MUCHASCOSAS COSAS COSASESTÁN ESTÁN ESTÁN ESTÁN CAMBIANDO CAMBIANDO EN ENENLA LA LA CAMBIANDO CAMBIANDO CAMBIANDOEN LA PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN DE DEDELECHE, LECHE, LECHE, PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN PRODUCCIÓNDE LECHE, LECHE, NO NO SOLO SOLO ESTO...

ESTO...

NO NONO SOLO SOLO SOLOESTO...

ESTO...

ESTO...

TM TM TM TM TM

TM TM TM TM TM

TM TM TM TM

LaLa nutrición nutrición lechera lechera está está evolucionando evolucionando La La nutrición Lanutrición nutrición lechera lecheraestá estáestá evolucionando evolucionando evolucionando rápidamente. rápidamente.

Lalechera producción, producción, yayano noes esel el único único rápidamente. rápidamente. rápidamente.

La La producción, producción, La producción, ya no ya no es es el es el único el único objetivo, objetivo, otros otros objetivos objetivos como comolalasalud saludy único yla la objetivo, objetivo, objetivo, otros otros otros objetivos objetivos objetivos como como la salud la salud salud yy layla la fertilidad fertilidad de de los los animales, animales, ooelcomo elmedio medio ambiente ambiente fertilidad fertilidad fertilidad dede los de losanimales, los animales, animales, oo elo medio medio el medio ambiente ambiente ambiente sese vuelven vuelven igual igual de importantes. importantes. sese vuelven vuelven se vuelven igual igual igual de deimportantes. importantes. de importantes.

Las Laspalabras palabras claves claves en enla laactualidad actualidad son: son: Las Las palabras palabras claves claves claves en enla la enactualidad actualidad la actualidad son: son: son: • Las • palabras Optimización Optimización •• •• •• ••

Optimización •Optimización Optimización Eficiencia Eficiencia Eficiencia •Eficiencia Eficiencia Ahorro Ahorro de de costes costes

•• •• •• ••

Ahorro •Ahorro Ahorro de decostes costes de costes Rendimiento Rendimiento Rendimiento •Rendimiento Rendimiento Calidad Calidad

•• •• •• ••

Calidad •Calidad Calidad Fertilidad Fertilidad Fertilidad •Fertilidad Fertilidad Salud Salud

• • Salud •Salud Salud • • Medioambiente Medioambiente • • Medioambiente •Medioambiente Medioambiente Estas Estaspalabras palabras deben deben formar formarparte partededenuestro nuestro Estas Estas Estas palabras palabras palabras deben deben deben formar formar formar parte parte de de de nuestro nuestro nuestro idioma idioma yyser ser nuestra nuestra meta. meta. idioma idioma idioma y yser ser ynuestra ser nuestra nuestra meta. meta. meta.

Kemin Kemin pretende pretende proporcionar proporcionar una una nueva nueva Kemin Kemin Kemin pretende pretende pretende proporcionar proporcionar proporcionar una una una nueva nueva nueva visión visión de de la la nutrición, nutrición, yy para paraello ellotenemos tenemos visión visión visión de de la de la nutrición, la nutrición, nutrición, yser y para ysus para ello elloello tenemos tenemos tenemos como como principal principal objetivo objetivo ser sus colaboradores. colaboradores. como como como principal principal principal objetivo objetivo ser ser ser sus sus colaboradores. colaboradores. colaboradores.

Buscamos Buscamos una unaobjetivo producción producción sostenible sostenible aa la la vezvez Buscamos Buscamos Buscamos una unauna producción producción producción sostenible sostenible sostenible aa lala auna vez la vez vez que que competitiva, competitiva, que que tenga tengacomo como resultado resultado una que que competitiva, que competitiva, competitiva, que que que tenga tenga tenga como como como resultado resultado resultado una una una alimentación alimentación más más eficiente eficienteyyrentable. rentable. alimentación alimentación alimentación más másmás eficiente eficiente eficiente yy rentable. rentable. y rentable.

Revise Revise sussus dietas, dietas, Kemin Kemin puede puede ayudarle. ayudarle.

Revise Revise Revise sus sus sus dietas, dietas, dietas, Kemin Kemin Kemin puede puede puede ayudarle. ayudarle. ayudarle.

Kemin Kemin Ibérica Ibérica Tel Tel 977 25 977 4125 8841 88 Kemin Kemin Kemin Ibérica Ibérica Ibérica TelTel Tel 977977 977 25 25 41 41 88 88 88

® ® ©© Kemin Kemin Industries, Industries,Inc. Inc.and and its group groupofofcompanies companies 2016.

2016.

AllAll rights rights reserved. reserved. ® ™ ® Trademarks ™ Trademarks of Kemin of Kemin Industries, Industries, Inc., U.S.A. Inc.,MetaSmart U.S.A. MetaSmart is a Trademark is a Trademark of Adisseo France of Adisseo S.A.S.France S.A.S. ® ® © Kemin © Kemin © Industries, Kemin Industries, Industries, Inc. Inc. and and Inc. itsitsgroup and group itsof group ofcompanies companies of companies 2016.

2016. 2016.

All rights rights All rights reserved. reserved. reserved. ® ®™™Trademarks ®Trademarks ™ Trademarks of of Kemin Kemin of Kemin Industries, Industries, Industries, Inc.,Inc., U.S.A. Inc., U.S.A. U.S.A. MetaSmart MetaSmart MetaSmart is a®Trademark isisaa Trademark Trademark of Adisseo of of Adisseo Adisseo FranceFrance France S.A.S.S.A.S. S.A.S.

2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd1 1

08/02/16 17:23 08/02/16 17:23

2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 1 1 1

08/02/16 08/02/16 08/02/16 17:2317:23 17:23

56

nutriCIÓN

Con todo, cando os estudos se limitan a aqueles nos que a relación Lis:Met en MeP foi menor de 3,25: 1, a subministración de Lis demostrou ser o mellor preditor tanto do volume de leite coma de proteína cun r2 de máis de 0,90. Esta análise mostra que a predición dos resultados de produción de leite mellórase se se teñen en conta polo menos os dous primeiros AA limitadores. Se continuamos formulando as racións unicamente en base á proteína metabolizable PeM, sen consideración algunha do Lis e Met metabolizables, o rendemento será menor e menos predicible, e a produción de leite e os seus compoñentes (proteína e graxa) non estarán optimizados, obtendo como consecuencia unha redución dos rendementos netos da venda do leite.

As dietas tradicionalmente eran formuladas cun 18 % de PC ou máis, sen ter en conta os niveis de Lis e Met en MeP. Con todo, a consideración dun enfoque de formulación a fin de aumentar os niveis de Lis e Met en MeP permite racións formuladas cun 16,5 a 17,5 % de PC, mantendo ou aumentando a produción de leite e os seus compoñentes.

A EFICIENCIA ALIMENTICIA A eficiencia da utilización de MeP mellórase cando as racións se equilibran para Lis e Met pero tamén melloramos a eficiencia en xeral da alimentación. Normalmente, isto exprésase como kg de 3,5 % de leite corrixido en graxa por kg alimento consumido (DM). Hutjens (2005) propuxo unha medida que se pode calcular e utilizar como un indicador da eficiencia da alimentación e outro indicador que corrixe pola proteína, así como pola graxa, que é máis adecuado cando tamén son importantes os efectos sobre o rendemento de proteína do leite.

Redución nos trastornos metabólicos Pero unha alta eficiencia da alimentación en si mesma pode non ser un bo indicador dunha ración saudable se é a expensas da mobilización das reservas de enerxía con demasiada rapidez, o que podería conducir a trastornos metabólicos e reprodución tardía ou errada. Emporiso, cando as racións son equilibradas para Lis e Met, esta mellora da eficiencia de uso do MeP necesita menos enerxía para eliminar o excedente de ácido amino-N como urea, permitindo que a enerxía sexa posta a disposición do animal para o seu uso produtivo. Tamén a mellora da eficiencia da alimentación e no estado de enerxía particular pode estar asociada con outras funcións da Met no metabolismo, en lugar de ser utilizada simplemente como un bloque de construción para a síntese de proteínas do leite.

Durante moito tempo defendeuse que a metionina ten un papel favorable no metabolismo hepático a través da súa función como doante de grupos metilo. Esta desempeña un papel clave na síntese de apoproteína B, un compoñente esencial na formación da lipoproteína de moi baixa densidade (VLDL), complexo, que é responsable do transporte de triglicéridos desde o fígado aos tecidos periféricos.

O balance entre a entrada e saída de VLDL, antes, despois e durante a infusión de Lis e Met adicional e a través do fígado, foi estudado por Durand et al. (1992). Antes e desAFRIGA ANO XXII - Nº 124

pois das infusións houbo un saldo negativo, mentres que durante a infusión de Met e Lis obtívose un saldo positivo.

Isto pode ser debido a múltiples efectos da Met. En primeiro lugar, a Met é un elemento esencial para a formación de apoproteína B. En segundo lugar, a Met parece estar implicada na transcrición de xenes e/ou tradución de ARNm para a síntese de apoproteína B. En terceiro lugar, a Met tamén pode actuar como un doante de grupos metilo para favorecer a síntese de lecitina, que é esencial para a elaboración da envoltura hidrofílica da VLDL hepática.

O efecto neto sería unha redución nos riscos de infiltración da graxa do fígado que predispoñen a problemas tales como fígado graxo e a cetose.

Dous estudos de lactación leváronse a cabo posteriormente durante as primeiras 4 a 6 semanas de lactación. As vacas foron alimentadas para estar con sobrecondición corporal ao momento do parto e logo foron alimentadas cunha dieta restrinxida en enerxía no comezo da lactación. A metade das vacas foron alimentadas cunha suplementación de Lis e/ou Met. As melloras en produción foron notables: un extra de 2,5 kg de leite e un incremento de 0,25 unidades porcentuais de proteína e un incremento combinado no rendemento de compoñentes lácteos que era de máis de 250 g/día. No segundo ensaio, as melloras en produción de leite asociáronse cunha redución na circulación de corpos cetónicos na segunda semana de lactación, o que confirma que o suplemento adecuado con Met e Lis pode axudar a reducir os trastornos metabólicos.

Mellora da reprodución Un razoamento convencional indicaría que calquera manipulación da ración que poida axudar a minimizar os trastornos metabólicos e mellorar o estado enerxético das vacas en lactación temperá tamén debe ter o potencial de influír positivamente nos parámetros reprodutivos. Robert et al.

(1997) observaron que as vacas que reciben unha ración equilibrada en Lis e Met tiñan maiores niveis de proxesterona previos á ovulación non errada que os animais control.

Isto é máis que necesario para conseguir unha forte ovulación. Ademais, durante os 5 días despois da inseminación, os niveis de proxesterona foron máis altos, o que a miúdo se considera como un factor positivo para que o embrión se implante con éxito. Thiaucourt (1996) demostrou en ensaios de campo (53 granxas, 2.000 vacas) que as racións formuladas e balanceadas en Lis e Met melloraban os prazos ata a primeira inseminación e o intervalo entre partos en 5 días (p <0,1).

O equilibrio de AA tamén inflúe positivamente na función reprodutiva, facilitando unha redución dos altos niveis de urea en sangue mediante a redución do contido na ración de CP, pero sen prexudicar ou comprometer a produción de leite. Hai unha asociación negativa xeralmente aceptada do nivel de N ureico no plasma, soro e leite, así como a súa relación coas taxas de concepción en vacas de alta produción durante a lactación. A sobrealimentación en RUP ou RDP na dieta reduce o pH do útero no día 7 do ciclo estral das xovencas e no caso de sobrealimentación en RDP isto asociouse cunha taxa de concepción moito máis baixa (Elrod e Butler, 1993).

Siempre Siempre Siempre un un un paso paso delante delante en la No Nodeje deje aa los más más No deje alos los másen Siempre Siempre Siempre delante delante enla la alimentación alimentación alimentación de de los terneros terneros pequeños pequeños bajo bajo la la lluvia.. lluvia.. alimentación alimentación alimentación los terneros pequeños bajo la lluvia..

Aún Aún Aún más más más Aún Aún Aún más más más volumen volumen volumen volumen volumen volumen

Apta Apta Apta para para para Apta Apta Apta para para para terreno terreno terreno terreno terreno terreno

Móvil Móvil para para limpieza limpieza y y Radiocontrol Ventilación Ventilación Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador Radiocontrol Radiocontrol Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador Radiocontrol Radiocontrol cambio cambio de de ubicación ubicación Radiocontrol natural natural remotor remotor remotor remotor remotor remotor

Limpieza Limpieza Limpieza Limpieza automática automática automática automática automática automática

¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad?–– ¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad?–– ningún ningún ningúnproblema problema problema ningún ningún ningúnproblema problema problema

Crianza Crianza concon pocos pocos Protección Protección contra contra Más Más espacio espacio queque Bastidor Bastidor Bastidor seguro seguro seguro Dosifi Dosifi Dosificación cación cación Bastidor Bastidor Bastidor seguro seguro seguro Dosifi Dosifi Dosificación cación cación gérmenes gérmenes intemperie intemperie el requerido el requerido de de de 44ruedas ruedas sencilla sencilla sencilla de de de44ruedas ruedas sencilla sencilla sencilla

DeDe 1 a114 a 14 terneros terneros Bajos Bajos gastos gastos de de Limpieza Limpieza simple simple construcción construcción

Ampliable Ampliable

lll ú ee lg llú gd d i i r r l l e e o o e e t t d d d d n n r r r r e e o o o !! ten v n ntto etv v ve e iln ivllnlleiiviin nn n D D ¡D eD de d! ee ee e ade a ¡D¡eD D ! ! d ¡¡¡¡l¡D i ih c h h a a c c p p ! e e a a e e l l c c h d ax rn gttrta ga xaiiiind ee e lleecc www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com dede d de

www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com

Manejo Manejo Manejo Manejo intuitivo intuitivo intuitivo intuitivo

tttaaaxx

MóvilMoorweg para limpieza yWesterrönfeld, Ventilación Crianza con Protección contra Más espacio que Moorweg Moorweg Moorweg 66 • 24784 24784 6 • 24784 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania Alemania Alemania • Teléfono: •- •Teléfono: •Teléfono: Teléfono: +351 +351 +351 - 919 -Frior -pocos 919 919 919 028028 028 028 774774 774 • Correo ••Correo Correo Correo electrónico: electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de info@holm-laue.de Delegado: Miguel Sá (00351919028774) Distribuido por: (981774500) /electrónico: Cosmolabor (00351964139487) Moorweg Moorweg Moorweg 66 • 24784 6 • 24784 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania Alemania•- •Teléfono: •Teléfono: Teléfono:+351 +351 -919 919 919028 028 028774 774••Correo Correo Correo electrónico: electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de info@holm-laue.de Delegado: Miguel Sá (00351919028774) Distribuido por:-Frior (981774500) / Cosmolabor (00351964139487) cambio de ubicación natural gérmenes intemperie el requerido

M ca

D

w

58

nutriCIÓN

Un papel na resposta inmune?

O papel da Met e Lis na función inmune é aínda algo especulativo nas vacas leiteiras. Nos polos demostrouse que o nivel de AA axofrados é un determinante importante da resposta inmune. Spears (1996) demostrou que a subministración ás dietas de Lis e Met reduce a temperatura rectal en comparación cos controis, despois da inoculación coa rinotraqueíte infecciosa bovina intranasal, seguida 7 días despois dunha inxección de glóbulos vermellos porcinos. Isto foi acompañado por unha resposta humoral mellorada.

En vacas leiteiras existe certa evidencia indirecta de que balancear as racións en Lis e Met poden impactar positivamente no sistema inmunolóxico. Thiaucourt (1996) demostrou as clásicas melloras en proteína do leite (0,13 %) e unha mellora da produción na lactación temperá (1,6 kg/día) cando as racións eran balanceadas en Lis e Met. Pero, doutra banda, o reconto de células somáticas tamén se reduciu en 50.000 ml. Hai varias posibles explicacións para este fenómeno. A resposta inmune mellórase se os animais teñen un status enerxético óptimo, a subministración adicional de Met aumenta os niveis circulantes de taurina que se consideran importantes no mantemento da estabilidade das membranas celulares e nas reaccións antioxidantes. A síntese do anel da queratina, unha proteína rica en cisteína, na extremidade do conduto do teto pode ser mellorada, mellorando a protección contra infeccións intramamarias.

CONCLUSIÓNS Algúns puntos importantes da nutrición proteica e en AA nas vacas leiteiras son: • A proteína degradable no rume é requirida polos microorganismos do rume mentres que os aminoácidos son requiridos pola vaca.

• Os aminoácidos son os nutrientes necesarios para a vaca leiteira, non a proteína bruta CP. • A metionina e a lisina son os AA máis limitadores en vacas de leite, e a metionina case sempre é máis limitadora que a lisina.

• Un óptimo equilibrio entre a achega de RDP e unhas correctas subministracións de metionina adoitan reducir os custos de alimentación.

• Balancear as racións en lisina e metionina pode proporcionarnos oportunidades importantes á hora de reducir ao mínimo o risco de vacas que experimentan as deficiencias de AA e para reducir a necesidade de suplementos de proteína.

• Os aumentos nas concentracións de proteína de leite e graxa observados co balance en lisina e metionina reflicten un estado proteico mellorado que pode ter efectos de longo prazo sobre a saúde e a produción.

• Aínda que os beneficios do equilibrio de AA poden ser máis notables en transición e vacas en lactación temperá, existen beneficios ao longo de toda a lactación.

• Os suplementos de metionina e lisina non deben ser proporcionados sen unha confirmación científica da súa biodispoñibilidade metabólica a niveis de suplementación comerciais.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

• O equilibrio en AA, sen dúbida, é un factor que contribúe a unha maior produción de leite, a mellores niveis dos seus compoñentes e a unha maior rendibilidade do rabaño para a maioría dos produtores.

REFERENCIAS Durand, D. and Y. Chillard, D. Bauchart,(1992) Effects of lysine and methionine on in vitro hepatic secretion of VLDL in the high yielding dairy cow. Journal of Dairy Science, 75: Supplement 1, (Abstract).

Garthwaite, B. D., C. G.Schwab, and B .K. Sloan, (1998). Amino acid nutrition of the early lactation cow. Proceedings of the Cornell Nutrition Conference, pp. 38-50.

Hadrova, S., L. Krizova, M. Richter, J. Trinacty, and M. Drackova.

(2012). The effect of duodenal infusion of histidine on milk yield, milk composition, and plasma amino acids in dairy cows. Journal of Animal and Feed Sciences, 21: 555-565.

Hutjens, M. F. (2005). Feed efficiency and its economic impact on large herds. Proceedings of the 20th Annual Southwest Nutrition and Management Conference, pp. 186-191.

Lee, C., A. N. Hristov, T. W. Cassidy, K. S. Heyler, H. Lapierre, G. A. Varga, M. J. de Veth, and R. A. Patton. (2012). Rumen-protected lysine, methionine, and histidine increase milk protein yield in dairy cows fed a metabolizable protein-deficient diet. Journal of Dairy Science, 95: 6042-6056.

NRC (National Research Council), (2001). Nutrient Requirements of Dairy Cattle. 7th rev. ed. Natl. Acad. Sci., Washington, DC, USA. Osorio, J. S., P. Ji, J. K. Drackley, D. Luchini, and J. J. Loor. (2013).

Supplemental Smartamine M or MetaSmart during the transition period benefits postpartal cow performance and neutrophil function.

Journal of Dairy Science, 96: 6248–6263.

Piepenbrink, M. S., C. G. Schwab, B. K. Sloan, and N. L. Whitehouse. (1999). Importance of dietary concentrations of absorbable lysine on maximizing milk protein production of midlactation cows.

Journal of Dairy Science. 82: (Suppl. 1): 93. (Abstract.).

Robert, J. E., Williams, P. E. V. and Bouza, B. (1997). Influence of source of methionine and protection technology on the post ruminal delivery and supply to the blood of dairy cows of an oral supplement of methionine. Journal of Dairy Science, 80: Suppl. 1. 248.

Schwab, C. G., R. S. Ordway, and N. L. Whitehouse. (2004). Amino acid balancing in the context of MP and RUP requirements. 15th Annual Florida Ruminant Nutrition Symposium, pp. 10-25 Schwab, C.G. (2012). Amino Acid Balancing – Is the Transition Cow Interested? Proceedings of the California Nutrition Conference.

Spears, J.W. (1996). Optimizing mineral levels and sources for farm animals. in E.T. Kornegay (Ed.) Nutrient Management of Food Animals to Enhance and Protect the Environment. CRC Press - Lewis Publishers, Boca Raton, USA. pp 259-275.

Thiaucourt, L. (1996). L opportunite de la methionine protégée en production laitiere. Bulletin des GTV 2B, 45.

Tylutki, T. P., Fox, D. G., Durbal, V. M., Tedeschi, L. O., Russell, J. B., Amburgh, M. E., Overton, T. R., Chase, L. E., Pell, A. N. (2008).

Cornell net carbohydrate and protein system: a model for precision feeding of dairy cattle. Animal Feed Science and Technology, 143: 174–202.

60

sanidade

FILARIA DO UBRE EN VACAS DE LEITE: CLAVES PARA O SEU CONTROL

Centrámonos nun problema importante que existe nas ganderías de vacas de leite: a filaria, un parasito que produce a úlcera do ubre. Ademais de frecuente, é frustrante para moitos gandeiros pois ocasiona perdas económicas polo malestar das vacas e mesmo fai que moitas delas teñan que ir ao matadoiro.

Antonio Jiménez Ceva Salud Animal antonio.jimenez@ceva.com

INTRODUCIÓN En ocasións podemos detectar na sala de muxido unhas lesións no ubre en forma de úlceras ou feridas húmidas de forma circular ou ovalada, xeralmente entre os cuarteiróns, que tardan en curarse, responden mal aos antisépticos ou antibióticos e que mesmo poden ter complicacións graves que poden ocasionar a eliminación da vaca. A causa é unha infestación por Stephanofilaria stilesi ou por outras especies do mesmo xénero, un nematodo ou verme redondo, transmitido por moscas, que vai circulando dunhas vacas a outras causando as lesións iniciais que despois se contaminan por bacterias. A estefanofilariose, do mesmo xeito que outras parasitoses, é un problema de explotación, polo que as curacións individuais non constitúen ningún éxito AFRIGA ANO XXII - Nº 124

importante, porque ao pouco tempo volven aparecer casos novos. Só unha estratexia integral que abarque todo o ciclo do parasito desde un punto de vista de explotación permite o control adecuado dese parasito.

Lesións circulares, ulceradas e con costras na rexión anterior do ubre Fonte: Miyakawa et al. (2009)

Ferida na parte anterior do ubre (imaxe esq.); ferida entre cuarteiróns (imaxe dta.)

Fonte: Silva et al. (2010)

STEPHANOFILARIA STILESI, CICLO BIOLÓXICO O axente causal destas lesións do ubre, Stephanofilaria stilesi, coñecido como filaria do ubre, é un verme pequeno duns 8 mm de lonxitude, que se transmite pola mosca dos cornos: Haematobia irritans.

sanidade

Esta mosca pequena (de 3 a 5 mm) pasa case todo o tempo sobre o hospedador, normalmente mirando cara a abaixo, en lugares coma o lombo, os flancos, o abdome e a base dos cornos. Chupan sangue de maneira intermitente durante todo o día, afastándose do hospedador case exclusivamente para pór ovos sobre excrementos vacúns frescos.

A maior abundancia destas moscas prodúcese na primavera e no verán, especialmente con humidade e calor. O ciclo de vida no verán dura duns 9 a 12 días e nunha tempada pódense suceder dez ou máis xeracións. As crisálidas das últimas xeracións poden superar o inverno e producir as primeiras xeracións da tempada seguinte. Por iso, a maior circulación do parasito parece ocorrer durante o verán, cando é maior a poboación de moscas, aínda que o desenvolvemento das lesións pode observarse no outono ou mesmo no inverno.

Haematobia irritans, mosca dos cornos Fonte: Marcelo de Campos Pereira, Dpto. de Parasitoloxía (Universidade de São Paulo)

Lesións causadas por Stephanofilaria spp no ubre (A e B). Na imaxe B, complicación por míase

Aínda que as moscas dos cornos tenden a congregarse ao redor da cruz e da cabeza das vacas durante algunhas épocas do ano, cando hai altas temperaturas desprázanse ás partes máis baixas do corpo, onde se alimentan do sangue e da linfa e inxiren microfilarias viables de S. stilesi.

No sistema dixestivo da mosca, a microfilaria evoluciona e localízase na saliva, sendo liberada na seguinte vaca na que a mosca acode a alimentarse.

A estefanofilaria pode afectar a animais novos non lactantes, aos que lles aparecen lesións preto da liña media, e a animais adultos, aos que se lles localizan moi frecuentemente entre os cuarteiróns. Os vermes adultos baixo a pel destrúen as glándulas sudoríparas e os folículos pilosos e poden ocasionar caída do pelo. Isto irrita moito as vacas afectadas, que buscan a maneira de fregarse intensamente, empeorando as feridas, que ao comezo son pequenas pero poden alcanzar dimensións de mesmo 20-30 cm² ou máis en pouco tempo.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

61

62

sanidade

DIAGNÓSTICO O diagnóstico definitivo pode facerse pola demostración da presenza de microfilarias por exame directo con microscopio do sedimento dunha mostra de material da ferida.

A. Estefanofilarias observadas por exame directo do sedimento da solución fisiolóxica na cal permaneceu embebido o tecido biopsiado B. Cabeza con espiñas C. Microfilaria no interior da femia D. Espícula na cola do macho Fonte: Miyakawa et al. (2009)

TRATAMENTO E CONTROL Este nematodo é moi sensible a moitos antiparasitarios e, ademais, non existen resistencias reportadas, por isto normalmente as lesións recentes teñen unha resposta moi favorable a tratamentos con endectocidas habituais. As lesións de máis longa duración xeralmente teñen unha peor curación debido ás infeccións secundarias por bacterias e mesmo por míase ou por erosión, por exemplo en cubículos de area. É moi frecuente que tratemos un animal e as lesións remitan pero que en pouco tempo aparezan novos animais co problema, polo que é a típica enfermidade na que hai un goteo de casos, a modo de punta de iceberg dun problema moito maior, con portadores sen síntomas clínicos apreciables que explican a persistencia na explotación. A dificultade do control da mosca dos cornos tamén explica a persistencia do parasito na explotación.

Principais claves para o control - Control xeral de moscas no verán. Potencialmente outras moscas poderían actuar tamén como vectores do parasito, polo que unha campaña de control baseada en produtos adulticidas e larvicidas é moi útil no control deste parasito. Son especialmente importantes a xestión do esterco (eliminalo ou mantelo seco) e a limpeza xeral das instalacións, sobre todo eliminar lugares húmidos e todo tipo de lixos e restos orgánicos onde poden desenvolverse as larvas das moscas. En lugares de alta incidencia de estefanofilaria pode ser recomendable manter o gando estabulado nas épocas de alta frecuencia das moscas.

- A desparasitación sistemática de todos os animais á vez coa pauta clásica de primavera/outono cun endectocida eficaz para eliminar o risco da existencia de portadores controla eficazmente este e outros parasitos frecuentes e é o final do verán o momento máis importante para a desparasitación fronte á estefanofilaria. A eprinomectina é un endectocida moi potente con coñecida acción fronte a nematodos, cun tempo de espera de 0 horas, o cal permite tratar todos os animais á vez sen producir perdas económicas por retirada de leite nin riscos para o consumidor.

- A opción máis precisa é a aplicación de eprinomectina inxectable e na súa dose correcta, o cal permite unha farmacocinética totalmente predicible, para garantir que os niveis plasmáticos de antiparasitario son os adecuados AFRIGA ANO XXII - Nº 124

e que se reducen ao máximo os riscos de resistencias ou de presenza de animais portadores. Comprobouse que as eprinomectinas pour-on teñen unha farmacocinética moi variable, que resulta en niveis plasmáticos impredicibles que dependen de moitos factores, pero, sobre todo, de se os animais lamben ou non o produto (curiosamente os animais que lamben o produto logran concentracións plasmáticas maiores, mentres que os que non o lamben poden ter niveis de fármaco de ata a metade).

Moscas dos cornos na cruz dunha vaca Fonte: Alexandre Latchininsky. Proxecto de investigación Horn Flies (Universidade de Wisconsin)

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS Pazinato R. et al. Stephanofilariasis in dairy cattle: the need for early diagnosis and treatment. Vet. e Zootec.2013 dez.; 20(4): 582-587.

Hiber CP. Development of stephanofilaria stilesi in the horn fly. J Parasitol. 1966;52:890-8.

Miyakawa VI, Reis ACF, Lisbôa JAN. Clinical features and diagnosis of Stephanofilariasis in dairy cows. Rev Bras Parasitol Vet. 2008;17:172-4.

Miyakawa VI, Reis ACF, Lisbôa JAN. Epidemiological and clinical features of stephanofilariasis in dairy cows and diagnosis methods confrontation. Pesqui Vet Bras. 2009;29:887-93.

Miyakawa VI, Reis ACF, Lisbôa JAN. Aspectos epidemiológicos e clínicos da Estephanofilariaose em vacas leiteiras. Arch Vet Sci. 2007;12 Supl:171-2.

Dies KH, Pritchard J. Bovine Stephanofilarial dermatitis in Alberta. Can Vet J. 1985;26:361-2.

Silva LAF, Rabelo RE, Moura MI, Fioravanti MC, Borges LMF, Lima CRO. Aspectos epidemiológicos e tratamento de lesões parasitárias semelhantes a Stephanofilariasis filariose em vacas lactantes. Semina Cienc Agrar. 2010;31:689-98.

Laffont CM, Alvinerie M, Bousquet-Mélou A, Toutain PL. Licking behaviour and environmental contamination arising from pour-on ivermectin for cattle. Int J Parasitol. 2001 Dec;31(14):1687-92.

Laffont CM, Bousquet-Mélou A, Bralet D, Alvinerie M, Fink-Gremmels J, Toutain PL. A pharmacokinetic model to document the actual disposition of topical ivermectin in cattle.

Vet Res. 2003 Jul-Aug;34(4):445-60 Rehbein S, Visser M, Kellermann M, Letendre L. Reevaluation of efficacy against nematode parasites and pharmacokinetics of topical eprinomectin in cattle. 2012 Sep;111(3):1343-7.

abcd

¿Qué tengo que hacer para controlar la BVD ¿Qué que hacer si mistengo animales suben a los cuando pastos?

incorporo un animal a mi explotación?

ANTES DE SUBIR:

PLAN VACUNAL Establece un plan vacunal de modo que suban siempre animales a puerto convenientemente protegidos.

• Prevén la diseminación de enfermedades infecciosas.

Descarta animales con cualquier

En la MANTENIMIENTO DE LOS PUERTOS

síntoma de enfermedad En la

explotación de de vallados, comederos, bebederos yexplotación de Revisión periódica mangas.

• Facilita el manejo sanitario y zootécnico.

ORIGEN Pregunta porDESTINO el plan vacunal de la explotación de origen LIMITA EL CONTACTO CON OTROS REBAÑOS • Limita en lo posible la administración a granel de suplementos minerales (por ejemplo sustituir las piedras de sal por bolos).

• Dificulta la transmisión de procesos infecciosos entre rebaños Consulta el plansusceptibles. vacunal

del animal en concreto

DIFICULTA EL CONTACTO CON LA FAUNA SALVAJE Y OTROS ANIMALES EN LOS PASTOS • Sitúa los comederos y bebederos a una altura mínima de 80 cm del suelo.

Revisa la documentación del animal • Dificulta la creación de portadores.

NO BVD

en el momento de la carga

EXIGE CERTIFICADOS SANITARIOS DE LOS MACHOS QUE COMPARTAN PASTOS CON TU REBAÑO EN LOS PUERTOS • Controla este importante mecanismo de transmisión, tanto dentro de tu rebaño, como entre los distintos rebaños.

CONTROL DE CADÁVERES

No compartas transporte con otros destinos ni otras procedencias

Recoge de inmediato los cadáveres para su correcta eliminación.

• Controla la transmisión de enfermedades.

AL BAJAR DEL PUERTO: En el NO BVD

Comprueba el estado de transporte HAZ UN TESTAJE DE LOS ANIMALES AL REGRESO DEL PUERTO desinfección del vehículo

Muestreo de sangre de ganado adulto y de cartílago en terneros.

• Controla las enfermedades infecciosas y toma las medidas sanitarias oportunas.

Protege a tu rebaño

Asegura el bienestar animal en el transporte (conforme a legislación) vacunando frente a la BVD

La vacunación es una parte esencial en cualquier plan de control de la BVD. Vacuna tanto si tu rebaño ya está infectado, para frenar la diseminación de la enfermedad, como si está libre de BVD, para evitar que la contraiga, ya que corre un alto riesgo de padecerla y de manera explosiva. En este último caso, el virus puede entrar, infectar vacas que estén preñadas y generar nuevos PI’s. ¡Las pérdidas económicas pueden ser cuantiosas!

P m v

d

a

abcd

Elige una vacuna que te ofrezca protección total durante largo tiempo

¿Qué tengo que hacer cuando • Utiliza vacunas que te permitan vacunar en cualquier momento, aunque si es la primera incorporo un animal a mi explotación? vez, asegúrate de que sea al menos tres semanas antes del momento de riesgo.

• Asegúrate de que todos tus animales estén protegidos antes de la subida a pastos.

Revacuna anualmente. En un estudio reciente, sólo el 24% de los ganaderos lo hacía correctamente.1 • Aplica las dosis de recuerdo cuando corresponde según elanimales prospecto.

Sólo un 48% de Descarta con cualquier los ganaderos lo hace.2

síntoma de enfermedad En la En la explotación de recomendadas explotación de Sigue las pautas de vacunación ORIGEN Pregunta porDESTINO el plan vacunal Referencias: Trabajo de investigación y difusión. Mejora de la bioseguridad en las explotaciones ganaderas valle del Nansa. de 2011. de ladelexplotación origen Raquel Jaroso, Nelson Marreros, Catherine Lutton, Beatriz Beltrán, Joaquín Vicente, Pelayo Acevedo, Christian Gortázar 1. Meadows (2010) Cattle Practice 18: 202–215. 2. Peterhans et al. (2010) Vet Res 41(6): 44.

Consulta el plan vacunal del animal en concreto

Para más información visita: NO BVD

PREGUNTA A TU VETERINARIO Revisa la documentación del animal en el momento de la carga

Con Bovela®, finalmente la amenaza de la BVD ha encontrado su rival.

Gracias a su innovadora tecnología L2D (vacuna viva con doble deleción), Bovela® asegura la completa protección del En1 yel2 del virus ganado contra los genotipos de la BVD. Con una única dosis, aplicada a transporte cualquier animal mayor de 3 meses de edad y sin tener en cuenta su status reproductivo, protege frente a la BVD durante todo un año, lo que implica que previene el nacimiento de animales PI por infección transplacentaria.

Así con Bovela® puedes ayudar a tus clientes a poner fin a la historia de la BVD.

abcd No compartas transporte con otros destinos ni otras procedencias

HAZ HISTORIA DE LA BVD UNA SOLUCIÓN ÉPICA AHORA EN TUS MANOS

Comprueba el estado de desinfección del vehículo

Asegura el bienestar animal en el transporte (conforme a legislación)

Protección épica, de forma sencilla

Bovela® liofilizado y disolvente para suspensión inyectable para bovino. Composición: Cada dosis (2 ml) contiene: BVDV tipo 1 vivo modificado, cepa no citopática KE-9: 104,0 – 106,0 DICC50. BVDV tipo 2 vivo modificado, cepa no citopática NY-93: 104,0 – 106,0 DICC50. Indicaciones: Inmunización activa de bovino - a partir de los 3 meses de edad - a fin de reducir la hipertermia y minimizar la reducción del recuento de leucocitos provocada por el BVDV-1 y BVDV-2 y para reducir la excreción vírica y la viremia causada por el BVDV-2. Inmunización activa de bovino frente a BVDV-1 y BVDV-2, a fin de prevenir el nacimiento de terneros persistentemente infectados causado por la infección transplacentaria. Inicio de la inmunidad: 3 semanas después de la inmunización. Duración de la inmunidad: 1 año. Posología: Primovacunación: Administrar una dosis (2 ml) por vía intramuscular. Se recomienda vacunar a los bovinos al menos 3 semanas antes de la inseminación / cubrición para suministrar protección fetal desde el primer día de la concepción. Revacunación: Se recomienda la revacunación al cabo de 1 año. Reacciones adversas: Leves hinchazones o nódulos en el punto de inyección. Aumento de la temperatura corporal, dentro de los límites fisiológicos. Tiempo de espera: Cero días. Conservación: Conservar y transportar refrigerado. No congelar. Presentación: 5 o 25 dosis, con 10 o 50 ml de disolvente. Reg. núm: EU/2/14/176/001 (5 dosis) -009 (25 dosis). Titular: Boehringer Ingelheim Vetmedica GmbH.

66

sanidade

PARATUBERCULOSE BOVINA: BREVES APUNTAMENTOS DA ENFERMIDADE Resolvemos algunhas preguntas acerca da paratuberculose bovina: que é, como se transmite e se propaga, canto nos custa, como se diagnostica ou cales son os métodos máis eficaces de control e de prevención desta doenza, cuxa presenza é mundial e vai en aumento nos últimos anos nos países desenvolvidos.

Eduardo Yus1, M.ª Luisa Sanjuan1, Francisco Javier Diéguez1, 2 Unidade de Epidemioloxía e Sanidade Animal, Facultade de Veterinaria, Instituto de Investigación e Análises Alimentarias (Universidade de Santiago de Compostela) 2 Departamento de Anatomía, Produción Animal e Ciencias Clínicas Veterinarias, Facultade de Veterinaria (Universidade de Santiago de Compostela)

1

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

QUE É A PARATUBERCULOSE E ONDE EXISTE A ENFERMIDADE? A paratuberculose é unha enfermidade entérica crónica causada pola bacteria Mycobacterium avium subsp. paratuberculosis (MAP), que afecta principalmente ao gando vacún e aos pequenos ruminantes, aínda que pode afectar a diversas especies de animais domésticos e silvestres, e que se caracteriza por producir unha enterite granulomatosa.

A súa distribución é mundial e a súa presenza é crecente na maioría dos países desenvolvidos. En Galicia determináronse un 2,3 % de animais infectados e un 6 % de rabaños de gando vacún leiteiro infectados (teñen, polo menos, un animal infectado).

sanidade

COMPROBOUSE QUE A TRANSMISIÓN INTRAUTERINA É UN RISCO IMPORTANTE EN RABAÑOS LEITEIROS CUNHA ALTA PREVALENCIA (40 %) E PODERÍA MANTER A INFECCIÓN NO RABAÑO AÍNDA CANDO SE ESTABLECESEN MEDIDAS DE HIXIENE ADECUADAS

É MOI RESISTENTE A BACTERIA CAUSANTE DA ENFERMIDADE? As micobacterias son as bacterias sen formas de resistencia como os esporos máis resistentes ás condicións ambientais; así MAP (figura 1) é resistente ao frío, á desecación e ao tratamento térmico segundo condicións de aplicación: • MAP sobrevive a altas temperaturas: 72 °C durante 15 segundos (pasteurización a tempo curto e temperatura elevada) en leite cru • Inactivado a 60 °C durante 60 minutos en calostro • MAP non é viable en leite de refugallo despois de 65,5 °C durante 30 minutos (pasteurización a tempo longo e temperatura baixa) • A homoxeneización do leite incrementa a eficacia do tratamento térmico para inactivar MAP

a idade do animal infectado. A menor idade no momento do contacto coa bacteria o máis probable é que o animal acabe desenvolvendo a enfermidade, mentres que a probabilidade de que os animais adultos expostos resulten infectados é escasa. Tras a infección por MAP, existen diferentes posibilidades: • O animal elimina rapidamente a bacteria sen producirse infección.

• Supera a infección nas fases iniciais pola súa propia resposta inmunitaria.

• Desenvolve unha infección subclínica que co tempo evolucionará a enfermidade clínica. Os animais que a desenvolven acaban eliminando gran cantidade de bacterias polas feces e, como consecuencia, contaminan os pastos e a auga a través do calostro e do leite.

Algunhas vacas infectadas poden transmitirlle a infección no útero ao feto antes do nacemento. Comprobouse que a transmisión intrauterina é un risco importante en Figura 1. MAP é unha rabaños leiteiros cunha alta prevalencia (40 %) e podería bacteria non esporulada manter a infección no rabaño aínda cando se establecesen con gran resistencia ás condicións ambientais medidas de hixiene adecuadas.

A transmisión entre xatos/as pode suceder; con todo, este tipo de transmisión é pouco importante e non incrementa a prevalencia da enfermidade entre os animais novos.

O po en rabaños infectados pode conter MAP viable, polo que non pode ser descartada esta ruta de transmisión A bacteria pode sobrevivir por extensos períodos no dentro da granxa. chan (máis dun ano) e aínda máis na auga e pode ser Os principais factores favorecedores da introdución ou inactivada por solucións acuosas de formalina a 5 %, transmisión da enfermidade nun rabaño reflíctense na tácresol ao 3 %, fenol ao 2,5 % e hipoclorito cálcico ao 2 boa 1. De todos eles destacamos a introdución nun rabaño % durante 10 minutos, así como polas radiacións ultra- de animais infectados ou enfermos e a entrada de vehívioletas solares. culos contaminados (figura 2) como os factores de risco máis frecuentes para a introdución da infección por MAP COMO SE TRANSMITE E SE PROPAGA A nunha granxa, mentres que a presenza de animais portaPARATUBERCULOSE? dores eliminadores fecais ou de enfermos, unha zona de A bacteria penetra principalmente por vía oral e é capta- partos con contaminación fecal e os aloxamentos de anida polas placas de Peyer do intestino delgado. A evolu- mais novos con vacas adultas antes dos 6 meses de idade ción da infección dependerá da dose infectiva inxerida de coa gran posibilidade de contacto coas feces (figura 3) seMAP, o estado inmunolóxico do animal infectado, deter- rían as circunstancias que poderían facilitar a transmisión minados factores xenéticos predispoñentes e, sobre todo, da infección dentro dun rabaño infectado.

AgroBank

Asesoramento e servizo para o sector agrario

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

67

68

sanidade

Táboa 1. Principais factores predispoñentes á introdución ou á transmisión da infección por MAP nun rabaño Factores de risco de introdución nun rabaño Introdución de animais infectados ou enfermos Uso de pastos comunais contaminados Visitas con vestimenta ou calzado contaminados Entrada de vehículos contaminados Alimentos ou auga de bebida contaminados Uso de sementais infectados Transferencia de embrións a partir de vacas infectadas

Factores de risco de transmisión nun rabaño Presenza de vacas portadoras eliminadoras ou enfermas Zona de partos contaminada Inxestión de calostro ou leite contaminados Hixiene deficiente en instalacións Aloxamentos de xatos/as con vacas adultas (contacto con feces) Fontes de alimentos ou auga de bebida contaminadas Utensilios ou vestimenta/calzado contaminado Pastos fertilizados con esterco de vacas infectadas

Figura 2. A contaminación fecal en tractores ou noutros vehículos pode introducir a paratuberculose nunha granxa

Por outra banda, sábese desde hai anos que os ruminantes silvestres son vectores e reservorios de MAP, pero o seu papel como fonte de infección e o risco para o gando vacún doméstico non están claros.

CANTO PODE CUSTAR A ENFERMIDADE? As principais perdas económicas derivadas da paratuberculose son as seguintes: • A estimación das perdas de produción leiteira nun rabaño cunha prevalencia moderada (2 % de animais eliminados por ano con sintomatoloxía clínica) é de 2.900 €; 4 % de diminución na produción leiteira en animais “subclínicos” e ao redor do 20 % nos animais afectados clinicamente; reflectido con outros datos, sería unha redución da produción media entre 500 e 1.400 kg/vaca na lactación en que a infección é detectada.

• Unha maior susceptibilidade a outras enfermidades como mamite (incremento ata do 22,6 %; aumento do reconto de células somáticas en animais infectados), coxeiras e procesos metabólicos.

• Aumento de problemas reprodutivos con diminución da fertilidade: incremento medio de 1,7 meses no intervalo entre partos e de 14 días no intervalo partoprimeira inseminación en animais infectados.

Figura 3. Xata aloxada con vacas adultas e en contacto coas súas feces

• Un incremento nas taxas de eliminación de animais infectados debido a morte ou sacrificio de urxencia, baixa produtividade e infertilidade.

• A probabilidade de parto difícil increméntase case 3 veces nas vacas infectadas.

• Eliminación prematura de animais afectados con redución do valor do canal.

• Limitacións na venda da recría dos rabaños infectados.

• Morte final dos animais enfermos con acurtamento da vida produtiva media.

• Perda de material xenético.

Os custos increméntanse co tempo e coa maior prevalencia da enfermidade/infección no rabaño.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

Shopping Foto: Ornia

SNOWMAN x BAXT E R x G O L D W Y N x L I L A Z E X - 9 4

CID SHOPPING MAIKA (MB-85) Gandeiria Cid, S.C. - Barreiros - Lugo

• Extraordinario en Tipo.

BB K-Caseína

• Vacas muy productoras y longevas.

• Ubres impresionantes y excelentes patas.

• De fácil parto.

ESCOLMO, S.L.

Distribuidor para Galicia y Asturias C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

e Buena-83) SOTA (Más qu G IN PP O SH s - Lugo VEIGUEIRO .G. - Barreiro Veigueiro S.C

Disponible en:

70

sanidade

CALES SON OS SIGNOS CLÍNICOS DA PARATUBERCULOSE? Tendo en conta os animais novos que non superan a infección e dado o curso lento da doenza, os signos clínicos non van aparecer ata alcanzar a madurez (de 2 a 3 anos en diante), ao comezo un cadro clínico pouco específico e posteriormente aparecerán signos dixestivos máis evidentes: • Fase inicial: adelgazamento leve e con apetito do animal afectado, produción leiteira e fertilidade diminuídas, e incremento de incidencia de enfermidades metabólicas posparto • Fase intermedia: adelgazamento evidente e diarrea intermitente nas fases máis críticas do ciclo da vaca como o posparto • Fase final: adelgazamento extremo (emaciación) [figura 4], diarrea continua, ocasionalmente edema en zonas declives como a mandíbula e morte do animal.

Figura 4. Vaca que amosa adelgazamento marcado (emaciación)

QUE RISCOS IMPLICA PARA A SAÚDE PÚBLICA? É UNHA ZOONOSE? Non se demostrou claramente que a paratuberculose sexa unha zoonose (enfermidade transmitida dos animais ao ser humano ou á inversa). Con todo, detectouse ocasionalmente MAP nalgúns pacientes coa enfermidade de Crohn, afección inflamatoria intestinal dos humanos, crónica e dolorosa, con diarreas que se asemellan ás da paratuberculose.

COMO SE DIAGNOSTICA A ENFERMIDADE? As sospeitas da doenza poden basearse nos signos clínicos, con confirmación por medio de probas de laboratorio, aínda que en ocasións estes non son concluíntes. No entanto, o principal escollo no control da enfermidade é a dificultade de detectar animais infectados que non mostran signos de enfermidade (animais portadores “silenciosos”), que poden estar presentes en número relativamente alto nunha explotación afectada.

O cultivo de feces ou a aplicación da técnica de PCR sobre mostras individuais de feces ou mestura de feces de varios animais permiten detectar animais infectados, polo menos, 6 meses antes de que desenvolvan signos clínicos. Unha vez que o rabaño é confirmado como infectado, os ELISA usados en soro ou leite son as técnicas que permiten levar a cabo programas de control da infección/enfermidade.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

O PRINCIPAL ESCOLLO NO CONTROL DA ENFERMIDADE É A DIFICULTADE DE DETECTAR ANIMAIS INFECTADOS QUE NON MOSTRAN SIGNOS DE ENFERMIDADE (ANIMAIS PORTADORES “SILENCIOSOS”), QUE PODEN ESTAR PRESENTES EN NÚMERO RELATIVAMENTE ALTO NUNHA EXPLOTACIÓN AFECTADA

INFLÚE A PARATUBERCULOSE NO DIAGNÓSTICO DA TUBERCULOSE BOVINA? A presenza de paratuberculose, como infección clínica ou como infección subclínica, en rabaños infectados con tuberculose podería empeorar os resultados obtidos na tuberculinización intracutánea e na proba do γ-interferón, técnicas aplicadas actualmente no programa de erradicación da tuberculose bovina en Galicia, polo que é necesario o uso combinado de diversas técnicas de diagnóstico para asegurar a detección de tuberculose nestes rabaños.

Aínda que certa resposta protectora fronte á tuberculose como consecuencia da exposición a micobacterias ambientais e a MAP do complexo Mycobacterium avium pode ser unha vantaxe no ambiente natural da granxa, ao mesmo tempo podería reducir a eficacia do diagnóstico e da eliminación de animais infectados por tuberculose.

COMO PREVIR OU CONTROLAR ESTA ENFERMIDADE? Non existe un tratamento curativo para esta enfermidade.

A prevención e o control da paratuberculose poden mellorar a sanidade e o benestar das vacas, aumentar a produtividade, reducir problemas potenciais de mercado e incrementar a rendibilidade da granxa.

As medidas de prevención e control comprenden boas prácticas sanitarias e de xestión, incluídos os controis nos animais novos para identificar e eliminar os animais infectados e adquirir animais, se é posible, en rabaños “certificados” como libres de paratuberculose, e unha vixilancia constante dos animais adultos (maiores de 2 anos).

Nos rabaños infectados con paratuberculose é fundamental evitar o contacto dos animais novos coas posibles fontes de infección mencionadas anteriormente: • As zonas de parto deben estar libres de esterco.

• Os xatos/as serán separados/as da nai inmediatamente despois do nacemento e evitarase administrar calostro ou leite de vacas infectadas (positivas a ELISA), usando calostro comprobado libre de MAP ou calostro pasteurizado.

• Non mesturar calostros conxelados de varias vacas.

• Evitar a contaminación das zonas dos animais máis novos con feces de animais adultos e, se é posible, recría separada dos adultos ata polo menos un ano, evitando que compartan bebedoiros, comedeiros e mesmo pastos.

72

sanidade

En xeral, é importante pór atención naquelas prácticas ou lugares onde as feces poidan entrar en contacto co alimento ou coa auga para evitar a contaminación: • Evitar utilizar o mesmo instrumental para manexar comida e esterco (figura 5) • Elevar fontes de pensos e auga • Non pasar directamente do patio das vacas ao corredor de alimentación • Manter a comida afastada do esterco • Non utilizar silos de autoconsumo Figura 5. O uso común de utensilios para a alimentación e as feces pode transmitir a paratuberculose dentro do rabaño

Outras medidas complementarias que deben ser aplicadas: • Adecuada limpeza e desinfección entre os distintos lugares da explotación, así como das persoas e vehículos que accedan a esta.

• Illamento dos animais con sintomatoloxía clínica e, se se confirman como afectados de paratuberculose, eliminalos.

• Unhas adecuadas rutinas de traballo, visitando primeiro os animais máis novos e deixando para o final os adultos, mesmo usando botas e roupas específicas na recría.

• Para minimizar a transmisión en útero, se é posible, débese evitar recriar de vacas positivas a ELISA e os animais que excretan a bacteria por feces deberían ser eliminados do rabaño.

Os obxectivos das medidas de control da paratuberculose levadas a cabo en diversos países infectados endemicamente por paratuberculose bovina, entre eles Holanda, Reino Unido e Dinamarca, inclúen mellorar a seguridade alimentaria, protexer as áreas/rabaños libres, reducir o número de rabaños infectados, proporcionar ferramentas de apoio ao control establecido polos gandeiros, proporcionar acreditacións de rabaños de baixo risco, reducir o impacto negativo da enfermidade e erradicación a longo prazo.

Para tentar alcanzalos introducen medidas para reducir os custos de participación (vixilancia mediante cultivo fecal do ambiente, redución dos requirimentos de testaxe de animais de baixo risco, frecuencia de testaxe menor en rabaños negativos que nos positivos e subvencións polo Goberno para a participación inicial), clasificación de rabaños, medidas de control de bioseguridade, avaliación de riscos na granxa, potenciación da testaxe regular de rabaños para facilitar o control e eliminación de animais de alto risco (enfermos ou infectados).

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

UNHA VEZ QUE O RABAÑO É CONFIRMADO COMO INFECTADO, OS ELISA USADOS EN SORO OU LEITE SON AS TÉCNICAS QUE PERMITEN LEVAR A CABO PROGRAMAS DE CONTROL DA INFECCIÓN/ENFERMIDADE

A maior parte destas medidas xa están establecidas no programa sanitario de paratuberculose bovina posto en marcha nas explotacións bovinas leiteiras integradas nas Agrupacións de Defensa Sanitaria Gandeira (ADSG) de Galicia para tentar alcanzar obxectivos similares.

A vacinación fronte á paratuberculose no gando vacún empregouse con bos resultados: non prevé a infección, pero redúcense as perdas na produción láctea e os efectos negativos dos animais con enfermidade clínica e, sobre todo, reduce a excreción de MAP nos animais infectados, diminuíndo a contaminación ambiental; no entanto, son aínda vacinas moi rudimentarias e débense mellorar as formulacións e o tipo de vacinas. Con todo, o seu uso está limitado e en moitos países como España está prohibida porque pode interferir nas probas de detección da tuberculose bovina.

COMO SE PODE CERTIFICAR/CLASIFICAR UN RABAÑO DE VACÚN LEITEIRO EN RELACIÓN Á ENFERMIDADE? A clasificación de rabaños facilita o control coordinado nunha rexión, o que permite o comercio de animais baseado no risco e proporciona un recoñecemento do progreso que se vai logrando no que respecta á granxa individual e á rexión.

Dende hai algúns anos hai países que estableceron diversos sistemas de clasificación dos rabaños con base no status sanitario en relación coa paratuberculose bovina. Así, existen métodos fundados na probabilidade de detección da infección baseándose nos resultados do test sobre mostras de animais individuais e na detección do número máximo de animais con resultados positivos a test realizado, que foi elaborado nos EE. UU. Actualmente en Galicia estase poñendo en marcha nas granxas bovinas integradas nunha ADSG o seguinte esquema sobre o sistema de clasificación de explotacións: Nivel 0: aquelas con algún animal confirmado de paratuberculose nos dous últimos anos Nivel 1: aquelas con animais positivos a ELISA e probas de confirmación negativas Nivel 2: aquelas con menos dun 8 % de animais positivos a ELISA e probas de confirmación negativas durante 2 anos Nivel 3: aquelas cun ano de mostraxe negativa a ELISA Nivel 4: aquelas con dous anos de mostraxe negativa a ELISA Nivel 5: aquelas con tres anos de mostraxe negativa a ELISA Nivel 6: aquelas con catro anos de mostraxe negativa a ELISA.

ESPACIO CETOSIS. TODO LO QUE HAY QUE SABER

THE

espaciocetosis.com

DOCTOR CARSTEN DAMMERT Veterinario en la región de Lisboa (Portugal)

“EN LAS GANADERÍAS EN LAS QUE SE PRODUCE MUCHA LECHE Y LA ALIMENTACIÓN NO ACOMPAÑA PODEMOS TENER INCIDENCIAS HASTA EL 40-50 % DE CETOSIS. EN LAS QUE YO TRABAJO, GENERALMENTE, ESTÁ ENTRE EL 25-30 % Y, SI HAY BUENAS MEDIDAS DE PREVENCIÓN, TENEMOS ENTRE EL 5 Y EL 10 %”

Nos dirigimos a usted como veterinario especialista en vacuno de leche con el fin de recabar su opinión y experiencia acerca de la cetosis y su manejo en las granjas. Antes de seguir adelante nos gustaría conocer un poco más sobre su situación. ¿Nos podría hablar un poco sobre el modelo de granjas y las recomendaciones de manejo del ganado desde el momento del secado hasta el siguiente pico de lactación?

Generalmente, son ganaderías grandes. El manejo consiste en el secado de la vaca y, después, un preparto unas tres semanas antes, más o menos. Los animales van para una maternidad o un parque especial de ganado donde generalmente paren. No las puedo calificar de maternidades como tal, de vacas individuales que vemos en ganaderías grandes, ya que están en grupo pariendo. Hay un manejo alimentario propio para las vacas que están secas y para las de preparto, tres semanas antes, también hay una alimentación propia: unos utilizan sales aniónicas, otros no. ¿Cuáles son los principales retos sanitarios a los que se enfrenta en sus explotaciones en lo referente a la producción de leche?

Pienso que las enfermedades conocidas de origen infeccioso las tenemos más o menos controladas con medidas profilácticas y/o de vacunación. El reto principal para mí, en las ganaderías de alta producción, está en la alimentación, es decir, que la alimentación sea acorde a las necesidades de la vaca para tener menos problemas durante el parto y en el postparto inmediato. ¿Consideraría la cetosis como un problema de fondo de todos los demás?

Obviamente que sí. Pienso que los principales problemas son la hipocalcemia, la cetosis y la caída de inmunidad en el periparto de las vacas; la hipocalcemia y la cetosis para mí tienen casi la misma importancia, especialmente la hipocalcemia subclínica.

“The Vital 90™ Days” es el periodo crítico que abarca desde dos meses antes hasta un mes después del parto. Del éxito de la transición durante “The Vital 90™ Days” dependerá la capacidad de la vaca para afrontar las demás fases de la lactación.

¿Ha desarrollado algún programa de monitorización para evaluar el porcentaje de vacas afectadas por cetosis en el postparto en las ganaderías en las que trabaja?

Sí. Hemos desarrollado diferentes planes según las ganaderías. En unas quieren hacer la medición de cuerpos cetónicos cinco días después del parto; para mí lo ideal es monitorizar una vez al mes todas las vacas.

Entre el día 1 y el día el 30 postparto lo hacemos en leche y, las que nos dan positivas, cotejamos después con sangre. En todas las vacas que caen en producción en este periodo -del día 1 al día 30- o no están produciendo lo suficiente, inmediatamente lo primero que monitorizamos es la cetosis y el desplazamiento de cuajar. ¿Puede compartir algún resultado sobre la incidencia que pueden tener las ganaderías o la relación entre algún tipo de ganadería y una incidencia mayor o menor de cetosis?

Sí. Pienso que en las ganaderías en las que se produce mucha leche y la alimentación no acompaña podemos tener incidencias hasta el 40-50 % de cetosis. En las que yo trabajo, generalmente, está entre el 25-30 % y, si hay buenas medidas de prevención, tenemos una incidencia entre el 5 y el 10 %. ¿Cómo valoraría las consecuencias de la cetosis entre sus clientes?

Para mí, cuando controlamos, cuando monitorizamos la cetosis, el cliente queda satisfecho. El cliente satisfecho es lo mejor para mí.

Desde el punto de vista profesional, ¿cómo le afectaría que en las granjas en las que trabaja el problema de la cetosis estuviese controlado?

Me afectaría positivamente porque el cliente estaría muy contento conmigo y con las indicaciones que yo le doy.

Elanco, Keto-test, The Vital 90 y la barra diagonal son marcas registradas propiedad de Eli Lilly and Company, sus filiales o afiliados, o bien autorizadas por ellos. © 2015 Elanco Animal Health. ESDRYKTO00044.

76

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

TOMA DE MOSTRAS E INDICADORES DE CALIDADE EN ENSILADOS Para saber se facemos unha correcta elaboración do noso ensilado, é necesario levar a cabo unha rigorosa análise a través da recollida de mostras e dos indicadores de calidade en ensilados, un proceso que mellorou significativamente nos últimos anos grazas á tecnoloxía NIRS. Adela Martínez Fernández, Begoña de la Roza Delgado e Ana Belén Soldado Cabezuelo Servicio Regional de Investigación y Desarrollo Agroalimentario (Serida) Apdo. 13, 33300, Villaviciosa (España)

IMPORTANCIA DO ENSILADO NA ALIMENTACIÓN DE GANDO VACÚN O incremento do tamaño das explotacións gandeiras implica a necesidade de dispor de máis cantidade de alimentos conservados para cubrir as necesidades nutritivas dos animais durante o período invernal e de estío. As principais opcións para conservar forraxes son a henificación natural ou o ensilado, aínda que este último, ao ser máis indepenAFRIGA ANO XXII - Nº 124

dente das condicións atmosféricas, resulta máis recomendable en zonas húmidas.

Os tres principais obxectivos que se perseguen coa elaboración de ensilados son os seguintes: • Aproveitar o exceso de forraxe, antes de que esta se embasteza e diminúa o seu valor nutritivo.

• Conservar esa forraxe o mellor posible para utilizala como alimento durante os períodos de estabulación (inverno e veráns moi secos).

• Conseguir un alimento de “relativo” baixo custo para o gandeiro, cun valor alimenticio aceptable mantendo unha boa apetecibilidade polo gando e sen que se produzan durante o proceso substancias tóxicas para a saúde animal.

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Actualmente as explotacións leiteiras da cornixa cantábrica dependen do ensilado durante un período anual de 4-6 meses ao ano e obsérvase unha dependencia crecente dos ensilados en detrimento da utilización de forraxes verdes para a alimentación do gando, xa que cada vez é maior o número de explotacións leiteiras que practican o sistema de “todo ensilado”, combinado coa utilización de carros mesturadores para a elaboración de racións completas mesturadas (forraxe + concentrado).

Inxestión de mestura unifeed por vacas leiteiras elaborada con ensilado de millo como base forraxeira

Aínda que durante moito tempo o ensilado por excelencia foi o de herba de pradeira, nos últimos anos produciuse un incremento da superficie agraria dedicada a millo forraxeiro destinado a ensilar, particularmente marcado nas explotacións leiteiras de maior dimensión. Centrándonos

77

NAS ZONAS TEMPERADO-HÚMIDAS DO NORTE DE ESPAÑA, ONDE ESCASEA A SUPERFICIE DE SOLO MECANIZABLE, O MILLO XOGA UN PAPEL MOI IMPORTANTE Á HORA DE OBTER FORRAXE CONSERVADA DE CALIDADE E EN CANTIDADE SUFICIENTE PARA O INVERNO

na alimentación de ruminantes, nas zonas temperadohúmidas do norte de España, onde escasea a superficie de solo mecanizable, o millo xoga un papel moi importante á hora de obter forraxe conservada de calidade e en cantidade suficiente para o inverno. Tras o proceso fermentativo, o ensilado de millo é unha mestura única de gran e fibra dixestible de grande utilidade en nutrición animal cunha elevada achega enerxética, que deriva do seu alto contido en carbohidratos de reserva (azucres solubles e amidón) e da boa dixestibilidade das súas partes verdes. Ademais, a súa ensilabilidade é moi superior á da herba e non dá problemas de fermentación butírica, tan habituais nos ensilados de forraxe de prado e de pradería.

Maíz híbrido KWS. El silo para el ganado más exigente.

El silo de nuestras variedades de maíz cumplen sus más altas expectativas y las de su ganado, y lo comprobamos con usted gracias a nuestros equipos portátiles de análisis. ¿Necesita analizar su silo?

Contacte con nosotros y podremos ayudarle.

www.kws.es

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

78

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

COMPOSICIÓN QUÍMICA E VALOR NUTRICIONAL DOS ENSILADOS En termos xerais, a alimentación do gando constitúe un dos aspectos claves na rendibilidade das explotacións gandeiras. Por iso, o coñecemento da composición química e o valor nutricional dos alimentos son fundamentais para a planificación do seu funcionamento. Un dos principais problemas do ensilado é que se trata dunha técnica que hai que realizar con moito coidado para lograr o obxectivo previsto. Un ensilado ben elaborado debe conter practicamente a mesma enerxía e proteína que a forraxe de partida, pero, se o proceso non se realiza adecuadamente, o resultado final pode ser negativo.

Así, o valor enerxético, nitroxenado e a inxestibilidade dos ensilados dependerán das especies vexetais de partida e do seu estado de desenvolvemento no momento da recolección, das alteracións producidas nestes ligadas ás técnicas de recolección e de manexo, e dos cambios que teñan lugar durante a fermentación microbiana no silo. Na fotomontaxe amósanse as diferentes etapas de elaboración dun ensilado de millo dende o momento da colleita ata o peche do silo.

Ademais, durante a almacenaxe e o período de alimentación é habitual que ocorra unha infiltración de aire na masa ensilada, que estimula o crecemento de microorganismos aerobios e provoca unha rápida deterioración do ensilado. É o que comunmente se coñece como inestabilidade aerobia. Os fermentos inician este proceso degradando o ácido láctico e provocando o quecemento dos ensilados, debido a reaccións exotérmicas, coa consecuente perda de materia seca e enerxía. Tamén hai que ter en conta que a duración do ensilado non é indefinida aínda que fermentase de maneira correcta e por este motivo debe consumirse preferentemente antes de que transcorra un ano desde a súa elaboración.

DURANTE A ALMACENAXE E O PERÍODO DE ALIMENTACIÓN É HABITUAL QUE OCORRA UNHA INFILTRACIÓN DE AIRE NA MASA ENSILADA, QUE ESTIMULA O CRECEMENTO DE MICROORGANISMOS AEROBIOS E PROVOCA UNHA RÁPIDA DETERIORACIÓN DO ENSILADO

Aínda que nos últimos anos se notou unha evolución positiva en relación coa calidade nutritiva e fermentativa dos ensilados, aínda son frecuentes os casos de mala ou insuficiente fermentación nos ensilados de herba de prados, praderías e de raigrás italiano, que en ocasións vai unido a baixos contidos en enerxía e proteína, como se pode ver na táboa 1.

Por todo iso, é necesario realizar a súa análise química bromatolóxica, que consiste na determinación dos diversos compoñentes que teñen sentido nutricional, para coñecer a calidade nutritiva e fermentativa e, en función delas, facer un racionamento correcto.

Sucesivas etapas da elaboración dun ensilado trincheira: 1. Colleita e picado do millo forraxeiro 2-5. Enchido do silo trincheira 6. Pisado do material cultivado no interior do silo 7-9. Pechado e selado do silo

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

80

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Táboa 1. Valores medios de calidade nutritiva e fermentativa dos ensilados analizados no Laboratorio de Nutrición Animal do Serida no período 2010-2015 Tipo de ensilado

Forraxes verdes (herba) Pradeira

Prado

Raigrás italiano

Millo

Leguminosas en monocultivo Alfalfa

Chícharo

Faba

Outros Polpa de remolacha

pH

4,43

4,48

4,43

3,63

4,79

4,64

4,11

3,74

Materia seca (%)

32,01*

35,06*

31,54*

31,29

42,33*

33,60*

30,25*

25,50

Cinzas

10,80

9,71

10,63

3,67

9,65

13,31

9,83

7,11

Proteína bruta

11,74

11,57

11,71

7,40

17,49

20,39

15,73

10,28

Fibra bruta

30,81

31,12

30,19

21,65

26,28

23,87

30,17

20,54

Fibra neutro deterxente

58,64

59,56

55,13

43,04

45,85

41,60

49,76

61,78

Fibra ácido deterxenteLC

34,40

35,16

32,74

26,19

33,62

31,37

38,26

25,38

9,81

Amidón

33,45

Enerxía metabolizable (MJ/kg MS)

9,15

9,11

9,67

11,22

10,23

10,53

NNH3 (% N total)

9,33

7,87

8,23

5,75

9,88

8,81

6,94

2,94

Ácido láctico

4,49

4,19

5,91

5,31

5,41

7,38

8,26

2,26

Ácido acético

1,50

1,41

1,70

1,83

1,55

1,48

1,60

1,97

Ácido propiónico

0,57

0,55

0,54

0,43

0,80

<LD

<LD

0,23

Ácido butírico

2,04

1,64

1,81

0,41

1,33

0,29

<LD

0,70

*: Con prehenificado ≥ 30 %; LC: libre de cinzas; LD: límite de detección (valores expresados en porcentaxe MS salvo especificacións)

TOMA DE MOSTRAS DE ENSILADOS PARA A SÚA POSTERIOR ANÁLISE Esta importantísima operación é moito máis difícil do que parece e realizada sen respectar certas normas pode facer totalmente inútil o posterior esforzo que supón efectuar con rapidez unha análise correcta. O material vexetal que integra os ensilados non constitúe unha masa homoxénea.

A mostra tomada debe posuír o mesmo grao de heteroxeneidade para representar ben o total de onde procede. Por iso aconséllase a obtención de mostras en diversos puntos da superficie e en toda a altura da masa de forraxe ensilada co fin de obter unha mostra representativa. Esta introducirase nunha bolsa ou nun colector ben limpo e seco, fabricado nun material impermeable á auga e ao aire, que non produza alteración ningunha nas características do produto mostreado. Pecharase hermeticamente e é recomendable envasar ao baleiro e conservar refrixerada. Unha vez tomada a mostra, non vai ser estable, polo que debe chegar ao laboratorio o máis rapidamente posible, tomando as precaucións necesarias para evitar calquera modificación da súa composición, contaminación ou alteración que poida sobrevir no transcurso do transporte ou do almacenamento. Se non pode chegar ao laboratorio o mesmo día, poden manterse refrixeradas 24 horas. Períodos superiores a 24 h requiren conxelación.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

ACONSÉLLASE A OBTENCIÓN DE MOSTRAS EN DIVERSOS PUNTOS DA SUPERFICIE E EN TODA A ALTURA DA MASA DE FORRAXE ENSILADA CO FIN DE OBTER UNHA MOSTRA REPRESENTATIVA En silos horizontais a composición do ensilado varía segundo profundidade e distancia ás caras laterais e frontal do silo. O proceso ideal de mostraxe recomenda introducir unha sonda ata nove veces: tres na parte dianteira do silo, tres na central e outras tres na traseira, extraendo como mostra individual de cada unha a columna completa da sección circular dende a superficie ata o fondo do silo. Estas nove mostras reúnense constituíndo unha soa, cuxo peso final non debe ser inferior a 1 kg (ver figura 1).

1/3 1/3 1/3 Figura 1. Esquema de toma de mostras en silos horizontais

A toma das mostras individuais cómpre realizala cunha sonda construída en aceiro inoxidable e coa boca afiada cara ao interior, formando un bisel de 7 °, para poder penetrar sen dificultade na masa de ensilado. É de sinalar que, se a altura do silo é superior a 0,50 m, o cal será habitual, se precisará introducir a sonda máis dunha vez en cada perforación para extraer unha columna completa dende a superficie ata o fondo. O baleiro xerado con cada perforación debe encherse con polpa de remolacha ou cun concentrado granulado e o orificio na lámina de peche do silo débese pechar cun anaco de plástico que se ha de adherir mediante pegamento ou cinta illante (ver figura 2).

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Figura 2. Esquema de toma de mostras con sonda en silos horizontais

Este proceso de toma de mostras é lento, laborioso e require un grande esforzo físico, en particular en silos de gran capacidade con alturas superiores a dous metros. Para facilitar este proceso, a sonda para a toma de mostras pode estar accionada mecanicamente por un trade eléctrico con batería.

Agora ben, se non se dispón de sonda, é imprescindible esperar a abrir o silo e retirar unha sección transversal o máis profunda posible e tomar tres mostras nunha das capas máis elevadas, na central e noutra próxima ao fondo.

En silos verticais, a toma de mostras non está estandarizada coma no caso de silos horizontais pero o obxectivo final da mostraxe é o mesmo, é dicir, tomar alícuotas do material ensilado a diferentes alturas e distancias do perí-

81

metro para reunir unha cantidade de mostra (ao redor de 1 kg) representativa para efectuar unha correcta análise. Para iso pódense efectuar varias descargas e mostrear a man en diversos puntos e, se é posible, engadir mostra da capa máis superficial. Se se trata dun silo hermético con descarga automática, débese efectuar unha descarga e tomar alícuotas a intervalos regulares ao longo do sen fin. Se se trata dun silo torre en obra, hai que acceder á capa superficial e dende esta tomar dúas mostras a metade de raio procurando alcanzar a maior profundidade posible coa sonda. Se se pode acceder á masa ensilada a través de xanelas, débese introducir a sonda anterior nestas, penetrando ata a zona máis interior posible (ver figura 3).

Figura 3. Esquema de toma de mostras en silos torre a través de xanelas

Productos: • Optisil Feed Stabil Líquido y Granulado • Optisil Biolac 1 (Lactobacillus Buchneri) • Optisil Biolac 3 (Lactobacillus Buchneri y Lactobacillus Plantarum)

S.L.U.

S.L.U.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

82

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Táboa 2. Valores óptimos dos indicadores de calidade dos ensilados de herba, raigrás italiano e millo Constituínte

Herba 1.º corte <4 ≤20 %* < 15 % > 15 % ≤ 45 % <30 % -≥70 % ≥10

Raigrás italiano 2.º corte <4 ≤20 %* < 15 % > 15 % ≤ 50 % <35 % -≥65 % ≥9

1.º corte <4 ≤20 %* < 15 % 15 % ≤ 40 % <25 % -≥75 % ≥11

pH Materia seca sen prehenificar (%) Cinzas Proteína bruta Fibra neutro deterxente Fibra ácido deterxenteLC Amidón Dixestibilidade da materia orgánica (%) Enerxía metabolizable (MJ/kg MS) *: Con prehenificado ≥ 30 %. LC: libre de cinzas (valores expresados en % MS salvo especificacións)

Con ensilado de rotopacas débense considerar como “partida a mostrear” as rotopacas que proceden dun mesmo corte e dunha mesma forraxe, non mesturando cortes nin forraxes diferentes, aínda que si parcelas distintas (en caso de estaren identificadas as procedentes de cada parcela pódese facer unha mostraxe estratificada). O número de rotopacas a mostrear irá en función das que integren a partida. Xeneralizando, se o número total de rotopacas dunha partida é inferior ou igual a 16, débese mostrear un total de catro e se n > 16, mostrearase un número igual a √n, ata un máximo de 20 rotopacas en total. Utilizarase a sonda de aceiro inoxidable descrita para extraer unha columna vertical enteira, segundo se representa no esquema, en función de que as rotopacas descansen sobre unha das súas bases ou sobre unha superficie lateral (ver figura 4). A continuación procederase a encher o oco da columna baleirada con polpa de remolacha ou un concentrado granulado e a pechar a perforación no plástico cun parche adherido con pegamento. Todas as columnas verticais extraídas acumularanse nunha bolsa común, totalizando como en casos anteriores unha cantidade nunca inferior a 1 kg.

Se non se alcanza o fondo cunha soa perforación, pódese facer unha segunda

Figura 4. Esquema de toma de mostras en rotopacas

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

2.º corte <4 ≤20 %* < 15 % 15 % ≤ 45 % <30 % -≥70 % ≥10,5

Millo <4 >30 % <7% 7-10 % ≤ 45 % <30 % >30 % >70 % ≥11

INDICADORES DE CALIDADE DO ENSILADO As determinacións analíticas mínimas necesarias para poder efectuar a valoración nutricional dun ensilado son pH e a análise química bromatolóxica para coñecer o seu contido en principios nutritivos (materia seca, cinzas, proteína bruta, fibra neutro deterxente e estimación da dixestibilidade da materia orgánica). A estes parámetros engadirase o amidón en ensilados de millo. En función deles pódese efectuar a valoración enerxética e é necesario lembrar que o contido enerxético dun alimento non reflicte a cantidade de enerxía que realmente utilizan os animais, xa que unha parte se perde nos procesos dixestivos. O valor enerxético dos alimentos pódese expresar como enerxía bruta, dixestible, metabolizable ou como enerxía neta. Os actuais sistemas de alimentación dos ruminantes coinciden en que as necesidades enerxéticas son cuantitativamente as máis importantes e difíciles de cubrir. En principio, a enerxía neta sería a opción máis adecuada, pero con todo presenta inconvenientes na súa determinación experimental, polo que na práctica os diversos sistemas de valoración enerxética de alimentos para ruminantes utilizan enerxía metabolizable ou enerxía neta empregando aproximacións para facer máis sinxelo o seu manexo.

Na táboa 2 preséntanse os valores recomendables para os constituíntes químico-bromatolóxicos, pH, dixestibilidade e contido enerxético en ensilados de herba, raigrás italiano e millo forraxeiro para seren considerados de boa calidade.

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

83

Táboa 3. Clasificación da calidade dos ensilados en función dos parámetros fermentativos Calidade Excelente Bo Mediocre Malo Moi malo

N soluble (% N total) < 50 50 - 60 60 - 65 > 65 > 75

N amoniacal (% N total) <7 7 - 10 10 - 15 15 - 20 > 20

Ácido láctico (% MS) >3 1,5 - 3 1,5 - 0,5 < 0,5 Ausencia

Agora ben, o pH, a composición químico-bromatolóxica e a dixestibilidade non bastan para predicir se o ensilado será ben aceptado polos animais ou non. É preciso avaliar se o proceso fermentativo que tivo lugar foi correcto e se a masa ensilada alcanzou as debidas condicións de acidez para que o ensilado resultante sexa un alimento estable, mediante a determinación de parámetros fermentativos como nitróxeno amoniacal, nitróxeno soluble total, azucres residuais, alcois, ácidos graxos volátiles e ácido láctico.

En función destes parámetros fermentativos, un ensilado pódese considerar ben fermentado cando presenta as características que se recollen na táboa 3, segundo a clasificación realizada polo Institut National de la Recherche Agronomique (INRA). Aínda que hai diferentes baremos segundo países, as táboas do INRA resultan moi comprensibles á hora de avaliar a calidade fermentativa dun ensilado.

Ácido acético (% MS) <2 2-4 4 - 5,5 5,5 - 7,5 > 7,5

Ácido propiónico (% MS) Ausencia Trazas < 0,5 > 0,5 > 0,5

Ácido butírico (% MS) Ausencia Trazas < 0,5 > 0,5 > 0,5

Como resumo, podemos indicar que un ensilado presenta “boa calidade fermentativa” se cumpre as seguintes características: • Alto contido en ácido láctico: superior ao 3 %, referido a MS • Contido medio en ácido acético: 0,5 - 1 %, referido a MS • Ausencia ou trazas de ácidos propiónico e butírico • Nitróxeno amoniacal respecto ao nitróxeno total: inferior ao 5-10 % • Nitróxeno soluble respecto ao nitróxeno total: inferior ao 50 %

ENSILADO DE MAÍZ Y GIRASOL EN MICROSILOS

TRATADO CON INOCULANTES

NO ES HIERBA, ES MAÍZ

PRECIOS ESPECIALES COMPRANDO DURANTE CAMPAÑA (AGOSTO Y SEPTIEMBRE)

SILO DE GIRASOL: aproximadamente, 14 % de proteína y 11 % de grasa SILO DE MAÍZ: aproximadamente, 31-35 % de materia seca y 30-34 % de almidón MEZCLAS HÚMEDAS A LA CARTA • Girasol-Maíz • Avena • Raigrás • Centeno

VENTAJAS DEL MICROSILO

• Disponibilidad del producto en las cantidades deseadas • Fácil y cómodo de transportar • Puede utilizarse directamente como comedero ad libitum • Puede estar al aire libre • Larga conservación: hasta 24 meses

Disponemos de maquinaria para preparar pastone y grano húmedo con nuestros maizes o con los suyos

Tels: 629 558 710 - 618 742 195 alfonsolasope@gmail.com

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

84

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Cando é imposible efectuar unha toma de mostra para realizar a súa análise e sexa preciso efectuar a subministración de ensilado ao gando, pódese estimar a calidade visualmente. Aínda que non resulte unha información precisa, factores coma o cheiro, a cor ou a aparencia xeral poden dar unha información xeral e necesaria. Neste caso as recomendacións son as seguintes: - O ensilado debe presentar unha cor verdosa ou amarelada, moi semellante á da planta que procede, lixeiro cheiro afroitado que lembra un pouco a vinagre e un sabor acedo.

Isto é indicativo dunha fermentación normal.

- Se o cheiro, aínda que sexa forte, non é a vinagre e se dá a mesma cor, trátase dunha ensilaxe obtida por fermentación fría, con temperatura máxima non superior a 20 °C. Dáse en forraxes ensiladas con moita humidade. O valor nutritivo pode ser excelente, pero déronse maiores perdas de materia seca.

- No caso de forraxes de tipo herbáceo, a cor está influída pola temperatura. Se a cor é amarela escura, indica que a temperatura foi superior a 30° C; marrón escura por riba de 45° C e por riba de 60° C a cor tende a negrexar polo proceso de acaramelado dos azucres. Pode ser debido á pouca compactación e o exceso de calor inhibiría a fermentación butírica, pero en detrimento da dixestibilidade.

- En caso de presentarse cheiro desagradable, parecido ao de certos queixos, indica que tivo lugar fermentación butírica. Se se ven zonas mofentas e mesmo cheiro a esterco, o valor nutritivo pode ser nulo. En xeral, o cheiro é mellor índice do éxito ou do fracaso do proceso de ensilado que a cor.

AÍNDA QUE NON RESULTE UNHA INFORMACIÓN PRECISA, FACTORES COMO O CHEIRO, A COR OU A APARENCIA PODEN DAR UNHA INFORMACIÓN XERAL E NECESARIA

APLICACIÓN DA REFLECTANCIA NO INFRAVERMELLO PRÓXIMO (NIRS) PARA O CONTROL DE CALIDADE DOS ENSILADOS A tecnoloxía NIRS é considerada a nivel mundial un potente sensor para a análise cualitativa e cuantitativa na industria agroalimentaria e foi recoñecida a súa capacidade para substituír ou complementar os métodos analíticos tradicionais pola súa rapidez de resposta, ademais de ser unha tecnoloxía limpa co medio ambiente, dado que non emprega reactivos. A súa aplicación na medida da calidade da dieta, inxestibilidade e dixestibilidade, contido en proteína, humidade, graxa, fibra e demais parámetros nutritivos en alimentos para animais foi amplamente demostrada.

No Servicio Regional de Investigación y Desarrollo Agroalimentario (Serida), a investigación en valor nutritivo de forraxes ensiladas lévase a cabo na Área de Nutrición, Pastos e Forraxes e atópase ligada ao Laboratorio de Nutrición, o cal é o vehículo de subministración de datos de referencia. O laboratorio está acreditado para a determinación da composición químico-bromatolóxica de alimentos para animais mediante vía húmida e foi, ademais, o primeiro laboratorio nacional acreditado pola Entidade Nacional de Acreditación (ENAC) en cumprimento da Norma UNE EN ISO/IEC 17025 para a análise de alimentos por NIRS. En concreto, a tecnoloxía NIRS que asocia os datos primarios a datos espectrais para o desenvolvemento de calibracións de predición tanto de valor nutritivo de alimentos coma de resposta animal constitúe unha liña de investigación propia. Pero, ademais, adicionalmente á súa actividade investigadora, o Serida vén prestando un labor de servizo analítico a agricultores, cooperativas, asociacións e gandeiros, así como a outros programas de investigación mediante NIRS dende 1994.

Kempleesrde maíz

Búscanos en

Cabeza

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

85

TODA ESTA EXPERIENCIA DO SERIDA NO CAMPO DA TECNOLOXÍA NIRS PERMITIU UN CAMBIO RADICAL NOS PROCESOS DE ANÁLISES E CONTROL DOS ENSILADOS

La solución más fresca para su ensilado No momento actual dispón de modelos de predición de valor nutritivo para diferentes alimentos, ensilados de herba e millo, praderías, feos de herba e alfalfa, pensos compostos e mesturas, ademais de diversos parámetros metabólicos e de resposta animal e mesmo parámetros fermentativos en ensilados.

Equipamentos NIRS portátiles

- RCS Lallemand 405 720 194 - 042009.

Equipamento NIRS de laboratorio

Figura 5. Algúns exemplos de instrumentación NIRS

Toda esta experiencia do Serida no campo da tecnoloxía NIRS, principalmente con equipamentos de laboratorio xunto cos novos desenvolvementos quimiométricos e instrumentais cara a equipos portátiles, lixeiros, de alta velocidade de resposta e baixo custo (na procura de estratexias que teñan en conta un alto potencial de mostraxe) permitiu un cambio radical nos procesos de análises e control dos ensilados. Na actualidade estas aplicacións permiten unha avaliación inmediata e precisa dos atributos de calidade, xa que os alimentos se analizan no seu estado natural. No caso de ensilados isto supón que a análise se realiza directamente en estado húmido, tras só un proceso de picado no laboratorio ou mesmo directamente na explotación (ver figura 5).

LALSIL® Fresh, Lactobacillus buchneri NCIMB 40788 : • Limita las pérdidas por mohos y hongos, • Conserva su ensilado fresco y apetente hasta el comedero, • Optimiza el valor nutricional de su ensilado.

REFERENCIA BIBLIOGRÁFICA Martínez Fernández, A.; Argamentería Gutiérrez, A.; De la Roza Delgado, B. (2014). Manejo de forrajes para ensilar. Ed.: Servicio Regional de Investigación y Desarrollo Agroalimentario. 280 pp.

A cada ensilado su solución Lalsil

LALLEMAND BIO, SL Télf : (+34) 93 241 33 80 Email : animal-Iberia@lallemand.com

www.lallemandanimalnutrition.com

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

86

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

O ensilado de millo representa, de media, a metade da ración forraxeira das vacas de leite

CALIDADE DO ENSILADO DE MILLO NAS EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS GALEGAS Ofrecemos algunhas consideracións sobre a importancia de producir elevados rendementos de millo de alta calidade co obxectivo de incrementar a rendibilidade da explotación, para o que é fundamental a conservación óptima da forraxe producida e do seu valor nutricional.

S. Pereira-Crespo1, R. Lorenzana1, M. Barreal1, M. Rodríguez1 e G. Flores-Calvete2 1 Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (LIGAL) 2 Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM)

INTRODUCIÓN O sector de vacún de leite é unha actividade estratéxica en Galicia tanto polo valor económico xerado, directa e indirectamente, coma pola súa contribución á ocupación no rural e á vertebración do territorio. O sector produtor representa aproximadamente o 53 % das explotacións leiteiras e o 40 % da produción total de leite de vaca de España. Esta cifra converte a Galicia nunha das 10 rexións da UE co maior nivel de produción de leite de vaca (Eurostat, 2013).

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

O desenvolvemento do sector produtor leiteiro galego foi unido ao incremento da importancia da utilización de forraxes ensiladas na alimentación do gando, acentuada nos últimos anos, e en paralelo a unha rápida concentración da produción nun número cada vez máis reducido de explotacións. Resultados dun recente estudo sobre a estrutura das explotacións leiteiras galegas mostran que naquelas con máis de 175.000 kg de leite producidos anualmente (que representan o 37 % en número e o 75 % en volume de produción) a ración ofrecida no establo ás vacas está composta por un 40 % de concentrados e un 60 % de forraxes conservadas. Unha mostra da importancia dos ensilados para a produción leiteira en Galicia é o feito de que, do total de forraxes empregadas no citado segmento de explotacións, aproximadamente un 45 % corresponde a ensilado de herba e unha porcentaxe igual a ensilado de millo, mentres que o 10 % restante son forraxes secas (Flores et al., 2015).

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

COA FINALIDADE DE REDUCIR A DEPENDENCIA DE ALIMENTOS DO EXTERIOR E ANTE A REDUCIDA DISPOÑIBILIDADE DE TERRA PARA AMPLIAR A BASE TERRITORIAL, NUMEROSAS EXPLOTACIÓNS RECORRERON Á AMPLIACIÓN DA SUPERFICIE DEDICADA AO CULTIVO DO MILLO FORRAXEIRO

Por outra parte, asúmese que, dentro das prácticas de manexo adecuadas, as forraxes producidas nas explotacións constitúen a fonte alimenticia máis barata para a produción de leite (Beauchemin e Rode, 2012; Chamberlain, 2013).

A partida de alimentación é a máis salientable da estrutura de custos, segundo Barbeyto-Nistal e López-Garrido (2012, 2013) en torno ao 60 % dos gastos dunha explotación (variables e mais fixos) son atribuíbles á alimentación, na que se inclúen os alimentos comprados e as forraxes producidas na explotación; polo tanto, a súa contención e o seu axuste son imprescindibles para garantir a viabilidade do sector, sendo necesario optimizar a utilización de forraxes de alta calidade. O coñecemento de forma precisa e fiable do valor nutricional dos ensilados de herba e de millo é un requirimento clave para elaborar racións económicas e equilibradas.

87

O Anuario de estadística do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente (MAGRAMA), correspondente a 2014, indica que nas explotacións leiteiras galegas se cultivan 69.000 hectáreas de millo forraxeiro que se corresponden ao 63 % do total da superficie deste cultivo en España. O millo é, en gran medida, o protagonista do incremento continuado da produción de leite de vaca en Galicia. O proceso de intensificación forraxeira das explotacións leiteiras galegas iniciouse a mediados dos anos 80 do pasado século e continúa na actualidade. Coa finalidade de reducir a dependencia de alimentos do exterior e ante a limitada dispoñibilidade de terra para ampliar a base territorial, numerosas explotacións recorreron á ampliación da superficie dedicada ao cultivo do millo forraxeiro.

O millo é o cereal máis empregado como forraxe ensilada nas explotacións de vacún leiteiro galego debido á alta produtividade, ao elevado contido de enerxía e á facilidade de colleita e conservación. Entre as vantaxes que presenta o cultivo do millo destinado a ser ensilado para o seu uso na alimentación de ruminantes, Phipps e Wilkinson (1985) citan as seguintes: • Presenta unha elevada calidade nutricional durante un período de colleita relativamente longo.

• Produce altos rendementos de materia seca, con alta densidade enerxética e boa inxestibilidade.

• Fermenta consistentemente ben no silo sen necesidade de aditivos.

• Só se require unha operación de colleita.

KRONE BIG X 480/630* Picadora de forraje

KRONE TX 460/560** Remolque para forraje

*

• Nuevos motores MTU con potencias de hasta 630 CV. • 6 rodillos alimentadores para una compactación y picado perfectos.

• Sistema VariStream.

• Suspensión trasera independiente.

• Compacta: Anchura máxima de 3 m con neumáticos 710/70 R42.

• Nueva familia de cabezales con plegado en 2 y 3 secciones.

**

• Modelos con capacidades de 46 y 56 m3.

• Eje tándem o Triple con suspensión-compensación hidráulica.

• Descarga rápida gracias a sus cadenas y barras, además de su pared frontal basculante.

• Lanza de enganche articulada.

• Lona hidráulica opcional.

• Báscula integrada opcional.

Importador exclusivo para España y Portugal

979 728 450 - www.deltacinco.es Consulte nuestra red de distribuidores

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

88

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

A ELECCIÓN DAS VARIEDADES A SEMENTAR DEBE ESTAR AXUSTADA ÁS CONDICIÓNS EDAFOCLIMÁTICAS DA ZONA NA QUE SE VAI DESENVOLVER O CULTIVO

Unha correcta fermentación permite manter o seu valor nutricional durante o tempo que dure o seu almacenamento no silo

VARIABILIDADE ANUAL DOS RENDEMENTOS O millo forraxeiro destaca polas elevadas producións de materia seca que alcanza, en condicións normais pódense obter ao redor de 14-15 toneladas de materia seca por hectárea en 4-4,5 meses. A elección das variedades a sementar debe estar axustada ás condicións edafoclimáticas da zona na que se vai desenvolver o cultivo e é de vital importancia para conseguir optimizar a súa rendibilidade, dado que, as diferenzas entre elas, tanto en produción coma en valor nutritivo, poden ser importantes.

Gráfico 1. Produción de millo forraxeiro na finca experimental do CIAM (30 ha) durante os últimos 14 anos 18.000 17.000

conservacion_ensilado:

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

15.000 14.000 Media 14 anos

13.000 12.000 11.000 10.000

Fonte: Flores-Calvete, 2016

20 15

20 14

20 13

20 12

20 11

20 10

20 09

20 08

20 07

20 06

20 05

20 04

20 03

9.000 20 02

CONSIDERACIÓNS XERAIS SOBRE O VALOR NUTRITIVO DA PLANTA ENTEIRA DE MILLO Desde o punto de vista nutritivo, o ensilado de millo é un alimento de elevado valor enerxético (alto contido en amidón), baixo valor proteico e baixo contido en minerais. O valor nutricional do ensilado está condicionado por factores xenéticos e ambientais, polo estado de madurez na colleita e pola calidade de fermentación desenvolvida durante o almacenamento no silo. Trátase dunha especie fácil de ensilar, polo que normalmente presenta unha boa calidade fermentativa, pero, en contrapartida, ten unha alta predisposición á inestabilidade aerobia debido ao seu maior contido en azucres residuais e á baixa concentración en ácidos graxos volátiles (ácidos acético e propiónico), os cales restrinxen o crecemento de microorganismos aerobios.

Producir elevados rendementos de millo de alta calidade é fundamental para incrementar a rendibilidade da explotación, pero o esforzo pode ser inútil se a forraxe producida e o seu valor nutricional non son conservados correctamente, polo tanto a obtención dun ensilado de calidade non só esixe recoller unha forraxe de alto valor nutritivo senón que, ademais, debe asegurarse unha adecuada conservación da forraxe. Unha correcta fermentación permite manter o seu valor nutricional durante o tempo que dure o seu almacenamento no silo e vai depender, sobre todo, do contido en materia seca, do grao de acidificación e do mantemento das condicións de anaerobiose dentro do silo. Un aspecto importante a ter en conta é que un ensilado pode estar ben conservado, pero ter un baixo valor nutricional; en cambio, un ensilado mal conservado vai ter sempre un baixo valor nutricional, e acompañado probablemente dunha mala calidade hixiénica.

Produción (kg MS/ha)

16.000

Ano

Flores-Calvete (2016) detectou unha elevada variabilidade anual nos rendementos do millo forraxeiro recollido na finca experimental (30 hectáreas) do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) entre os anos 2002 e 2015 (gráfico 1). O rango de variación que observou no rendemento foi desde 9.329 kg MS/ha (ano 2015) ata 16.976 kg MS/ha (ano 2009) e unha media anual de 12.789 kg MS/ha. Ao relacionar a climatoloxía cos rendementos de millo obtidos, observouse que a precipitación acumulada no mes de xullo explica un 77 % da variabilidade do rendemento do millo forraxeiro (gráfico 2). Durante o período estudado, os valores extremos de chuvia acumulada no mes de xullo foron 6,4 mm (ano 2015) e 103,5 mm (ano 2009), que se corresponderon co rendemento mínimo e máximo, respectivamente.

Esta elevada variabilidade na produción do millo forraxeiro suxire a necesidade de desenvolver nas explotacións sistemas de rega para períodos críticos. Entre os menos custosos pódese citar a almacenaxe da auga procedente da chuvia para ser utilizada no mes de xullo en regas estratéxicas que aseguren un bo rendemento do cultivo. Estas actuacións deberan estar acompañadas de labores destinados á mellora da drenaxe nas zonas de alta precipitación e/ou capa freática elevada que poidan dificultar a entrada ás terras coa maquinaria en épocas de chuvias persistentes.

silostop.com

¿Has pedido ya mi SILOSTOP? Ellas sí notan la diferencia.

Proporcióneles silo fresco y sabroso en las mejores condiciones con SILOSTOP.

LÍDER EN TECNOLOGÍA DE PROTECCIÓN DE ENSILADO

90

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

A espectroscopía DE REFLECTANCIA NO INFRAVERMELLO PRÓXIMO (NIRS) ESTÁ AMPLAMENTE ACREDITADA COMO A FERRAMENTA MÁIS ADECUADA PARA A ESTIMACIÓN DO VALOR NUTRITIVO DAS FORRAXES DE FORMA FIABLE, RÁPIDA E BARATA EN MAN DE OBRA E REACTIVOS

Gráfico 2. Relación entre a produción de millo e a precipitación acumulada no mes de xullo 18000 17000

y = 69,1x + 9996,9 R2 = 0,77

Produción (kg MS/ha)

16000 15000 14000 13000 12000 11000 10000 9000 0

20

40

60

80

100

120

Precipitación acumulada (mm) no mes de xullo

Fonte: Flores-Calvete, 2016

DESENVOLVEMENTO DE MÉTODOS DE LABORATORIO PARA A ESTIMACIÓN RÁPIDA E PRECISA DO VALOR NUTRITIVO DO MILLO EN ESTADO FRESCO E ENSILADO A optimización na utilización das forraxes esixe contar con métodos de laboratorio fiables e rápidos para caracterizar o valor enerxético e proteico das forraxes frescas e ensiladas producidas nas explotacións gandeiras.

A espectroscopía de reflectancia no infravermello próximo (NIRS) está amplamente acreditada como a ferramenta máis adecuada para a estimación do valor nutritivo das forraxes de forma fiable, rápida e barata en man de obra e reactivos. Como contrapartida, require contar con modelos de predición NIRS robustos e precisos para cada tipo de forraxe.

A metodoloxía que proporciona a maior exactitude para a predición do valor enerxético dos ensilados de herba e millo é mediante o desenvolvemento de calibracións NIRS, a partir de coleccións de mostras con dixestibilidade da materia orgánica (DMO) in vivo determinada en ensaios específicos con animais, seguida polos métodos de DMO in vitro con líquido ruminal. Tamén existen modelos de regresión que empregan parámetros químicos como preditores para a estimación do valor enerxético das forraxes, os cales presentan un baixo poder preditivo. A pesar da súa exactitude non satisfactoria, na actualidade existen laboratorios de servizo que empregan modelos baseados no valor da fibra neutro deterxente para o cálculo do valor enerxético das forraxes, polo que a estimación desta maneira non será precisa e, como consecuencia, será difícil optimizar a utilización das forraxes producidas na explotación.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

O Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (LIGAL) é unha asociación sen ánimo de lucro, declarada de utilidade pública, na que están representados paritariamente as industrias lácteas e os produtores. Foi creada en 1989 e desde 1990 presta, entre outros servizos, a análise dos alimentos para o gando, colaborando desde a súa posta en funcionamento co CIAM en proxectos de mellora dos métodos de estimación do valor nutricional de forraxes frescas e ensiladas, con especial énfase no desenvolvemento e na aplicación da tecnoloxía NIRS. O CIAM dispón de amplas coleccións de mostras de DMO in vivo coñecida de diferentes tipos de forraxes, principalmente ensilados de herba e millo. As avaliacións in vivo realizadas con animais iniciáronse nos anos 90 do século pasado e continúan ata a actualidade. A partir destas coleccións de mostras desenvolvéronse as ecuacións de calibración NIRS para ensilados de herba e millo, as cales foron transferidas desde o CIAM ao LIGAL no ano 2003.

Unha vez obtidas as ecuacións de calibración NIRS robustas e precisas, o traballo non finaliza, xa que se require unha mellora continua, incorporando novas mostras co obxectivo de aumentar e reforzar a precisión e a robustez das calibracións obtidas, reducindo os erros de estimación e incrementando a variabilidade das mostras representadas na poboación de calibración.

Recentemente finalizou un proxecto colaborativo de investigación (Feader 2013/22) levado a cabo polo LIGAL e polo CIAM, no cal a finalidade foi o incremento da capacidade analítica do LIGAL mediante os seguintes obxectivos: • Creación e mellora de ecuacións de calibración NIRS que permitan a estimación directa da DMO in vivo e a degradabilidade ruminal do nitróxeno de ensilados de millo e de herba.

• Obtención de novas ecuacións de calibración NIRS para a estimación da composición química e DMO in vitro de millo e de herba en estado fresco.

• Obtención de novas ecuacións de calibración NIRS para a predición da calidade fermentativa de ensilados de millo e de herba.

Dos resultados obtidos no citado proxecto, cabe salientar tanto a mellora das ecuacións de calibración NIRS para a estimación do valor enerxético dos ensilados maioritariamente utilizados nas explotacións leiteiras galegas como, particularmente, dispoñer por primeira vez nun laboratorio de servizos en España de calibracións NIRS capaces de predicir a degradabilidade ruminal do nitróxeno dos ensilados de herba.

Solamente con alimentos de alta calidad se obtienen altas producciones en las vacas lecheras. El buen ensilado de maíz es básico para la producción

www.schaumann.info

Consiga máxima rentabilidad con los productos de ensilado de BONSILAGE MAÍZ : : 4

un 5 % más de alimento digestible un 5 % menos de pérdidas del ensilado en el frente un 10 % más de energía con BONSILAGE MAÍZ

Más energía y más leche por hectárea gracias a la estabilidad de su ensilado de maíz Con las mismas Has. más alimento y de más calidad para sus animales En momentos en los que el precio de las materias primas aumenta sobremanera, la energía adicional que aporta BONSILAGE MAÍZ es más valiosa que nunca (de 100 a 170 €/ha. de incremento de beneficios) MARAGATOS, 75 49600 BENAVENTE mga@mgasl.es 980 63 04 97

92

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

A MOSTRAXE DA FORRAXE É UN DOS PUNTOS IMPORTANTES PARA QUE A ANÁLISE DESTA SEXA FIABLE, POLO CAL A MOSTRA DEBE SER REPRESENTATIVA DE TODA A VARIABILIDADE EXISTENTE NA MASA DE FORRAXE QUE QUEREMOS ANALIZAR E, ADEMAIS, O SEU ENVÍO AO LABORATORIO DEBE REALIZARSE O MÁIS RAPIDAMENTE POSIBLE

Táboa 1. Rango e calidade da capacidade preditiva das ecuacións de calibración NIRS desenvolvidas para os parámetros de millo en estado fresco e ensilado Parámetro

Mínimo

Máximo

Calidade da capacidade preditiva (r2)*

Millo en estado fresco

No caso do millo en estado fresco e ensilado, na táboa 1 móstranse o rango dos valores de referencia das mostras que conforman as poboacións de calibración e a calidade da capacidade preditiva das ecuacións de calibración NIRS obtidas para as estimacións dos diferentes parámetros. Para a interpretación de resultados tívose en conta o coeficiente de determinación no proceso de validación cruzada (r2) ou a porcentaxe da variación existente no grupo de validación cruzada que pode ser explicado polo modelo para o parámetro estudado. Para este estatístico, segundo os criterios indicados por Shenk e Westerhaus (1996), defínense tres niveis de precisión das calibracións obtidas: os valores de r2 superiores a 0,90 indican que a calibración é excelente; para valores de r2 entre 0,89 e 0,70 a calibración pode considerarse boa, permitindo unha boa predición cuantitativa; aquelas calibracións con valores de r2 entre 0,69 e 0,50 permitirían tan só unha adecuada discriminación entre valores altos, medios e baixos.

As mostras que conforman as poboacións das calibracións proceden de explotacións leiteiras galegas e de diversos traballos realizados nas fincas experimentais do CIAM, as cales presentan unha elevada variabilidade en canto a xenotipos, estado de madurez, localidade, condicións climáticas, manexo agronómico e manexo da tecnoloxía do ensilado. Saliéntase que os rangos para os parámetros da composición química, DMO e calidade fermentativa son moi amplos, e representan a poboación de mostras obxecto da predición, aspecto clave para a obtención de modelos de predición precisos e robustos. A calidade da capacidade preditiva dos modelos de predición obtidos, segundo Shenk e Westerhaus (1996), posúe unha precisión boa e excelente, o que permite unha predición cuantitativa de forma precisa e fiable dos diferentes parámetros de millo en estado fresco e ensilado.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

MO (% MS)

93,5

97,8

Excelente (r2 = 0,92)

PB (% MS)

4,5

8,3

Excelente (r2 = 0,95)

FAD (% MS)

18,6

40,6

Excelente (r2 = 0,97)

FND (% MS)

38,1

60,1

Excelente (r2 = 0,95)

AM (% MS)

3,8

44,0

Excelente (r2 = 0,99)

DMO in vitro (%)

53,0

75,3

Excelente (r2 = 0,94)

Ensilado de millo MO (% MS)

91,8

98,1

Boa (r2 = 0,73)

PB (% MS)

4,1

10,2

Boa (r2 = 0,85)

FAD (% MS)

14,4

42,6

Boa (r2 = 0,88)

FND (% MS)

30,2

62,9

Boa (r2 = 0,84)

AM (% MS)

0

49,5

Excelente (r2 = 0,93)

DMO in vivo (%)

60,3

75,4

Boa (r2 = 0,74)

pH

3,48

4,21

Boa (r2 = 0,89)

LACT (% MS)

0

13,0

Excelente (r2 = 0,93)

ACET (% MS)

0

3,9

Boa (r2 = 0,88)

N-NH3 (% NT)

1,2

12,8

Excelente (r2 = 0,90)

Nsol (% NT)

22,7

80,1

Excelente (r2 = 0,93)

*Criterios definidos por Shenk e Westerhaus (1996); MS: materia seca; MO: materia orgánica; PB: proteína bruta; FAD: fibra ácido deterxente; FND: fibra neutro deterxente; AM: amidón; DMO: dixestibilidade da materia orgánica; LACT: ácido láctico; ACET: ácido acético; N-NH3: nitróxeno amoniacal; Nsol: nitróxeno soluble; NT: nitróxeno total

Como se citou anteriormente, para poder optimizar a utilización de forraxes na explotación é clave coñecer de forma precisa e fiable o valor nutricional das forraxes producidas na explotación. Polo tanto, é necesario incluír o control periódico da analítica das forraxes como parte importante da xestión da explotación. A mostraxe da forraxe é un dos puntos importantes para que a análise desta sexa fiable, polo cal a mostra debe ser representativa de toda a variabilidade existente na masa de forraxe que queremos analizar e, ademais, o seu envío ao laboratorio debe realizarse o máis rapidamente posible.

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

DESTACA A RELATIVAMENTE BAIXA VARIABILIDADE DA CALIDADE DOS ENSILADOS AO LONGO DA SERIE ESTUDADA E, EN CONSECUENCIA, A CONSTANCIA Do SEU BO VALOR NUTRICIONAL

EVOLUCIÓN DA CALIDADE DOS ENSILADOS DE MILLO Coa finalidade de achegar información da evolución nos últimos 13 anos do valor nutritivo e da calidade fermentativa do ensilado de millo nas explotacións leiteiras galegas realizouse un traballo, no cal se empregaron os resultados da análise de 10.373 mostras de ensilados de millo procedentes de explotacións leiteiras galegas, recepcionadas no LIGAL para a súa análise desde 2003 ata a actualidade.

Táboa 2. Clasificación dos ensilados de millo segundo a dixestibilidade da materia orgánica in vivo, pH e contido en amidón Parámetro de interese DMO in vivo (%)

Calidade Satisfactoria

Aceptable

Deficiente

DMO in vivo ≥ 68 62 ≤ DMO in vivo < 68 DMO in vivo < 62

93

Táboa 3. Valores medios do valor nutritivo e da calidade fermentativa dos ensilados de millo durante o período 2003 ata a actualidade DMO in vivo

ENL

%

Mcal/ KgMS

24,7 47,3 26,2

69,0

1,54

3,99

9,2

24,9 49,0 28,4

68,3

1,54

4,03

9,3

24,7 48,2 30,3

70,1

1,59

3,93

2006 903 34,2 96,2

8,6

24,8 46,8 28,9

71,5

1,63

3,89

2007 1.118 32,8 96,2

8,4

25,0 47,6 26,4

71,0

1,62

3,81

2008 919 30,7 96,2

8,0

25,6 50,0 25,4

70,2

1,60

3,85

2009 1.031 32,2 96,4

7,8

24,9 51,3 28,2

70,5

1,61

3,99

2010 805 34,6 96,7

7,4

23,7 48,9 30,6

71,0

1,63

3,98

2011 689 34,0 96,6

7,4

24,0 47,3 29,1

71,4

1,64

4,00

2012 658 32,4 96,6

7,6

24,2 46,5 29,6

71,2

1,63

4,01

2013 573 28,5 96,3

7,5

25,2 48,5 28,7

69,5

1,58

3,76

2014 796 31,3 96,4

7,4

24,7 48,1 29,8

69,6

1,58

3,76

2015 423 32,5 96,4

7,6

23,8 49,7 30,9

70,3

1,60

3,73

2016* 143 32,2 96,3

7,9

23,7 50,3 29,7

70,7

1,61

3,73

8,1

24,7 48,5 28,6

70,5

1,61

3,90

5,54 0,62 1,01 2,64 4,42 5,40

2,32

0,07

0,32

MS MO

PB

FAD FND AM

% MS

% MS

% MS

2003 904 31,2 96,1

7,4

2004 746 32,5 96,0 2005 895 33,0 96,1

Ano

n %

Media SD

32,5 96,3

% MS

% MS

pH

MS: materia seca; DMO: dixestibilidade da materia orgánica

*: datos ata o 30 xuño de 2016; MS: materia seca; MO: materia orgánica; PB: proteína bruta, FAD: fibra ácido deterxente; FND: fibra neutro deterxente; AM: amidón; DMO: dixestibilidade in vivo da materia orgánica; ENL: enerxía neta leite; n: número de observacións; SD: desviación estándar

A determinación de materia seca (MS) realizouse mediante secado en estufa de aire forzado a 80 °C durante 18 horas e, sobre a mostra seca e moída a 1 mm, mediante as ecuacións de calibracións NIRS desenvolvidas no CIAM os parámetros estimados foron os contidos en materia orgánica (MO), proteína bruta (PB), fibra ácido deterxente (FAD), fibra neutro deterxente (FND), amidón (AM), pH e a dixestibilidade da materia orgánica (DMO) in vivo. A partir do valor de DMO in vivo das mostras calculouse a concentración en enerxía neta leite (ENL) segundo Flores et al. (2003). Na táboa 2 indícanse os criterios globais de calidade seguidos para a categorización dos ensilados de millo a partir de Flores (2004), que están actualmente en uso no LIGAL.

A evolución do valor nutritivo e pH dos ensilados de millo nos últimos 13 anos (2003 ata a actualidade) móstrase na táboa 3. Os valores medios da mostra e o rango de variación das medias anuais foron: MS 32,5 % (28,5 a 34,6), MO 96,3 (96,0 a 96,7) % MS, PB 8,1 (7,4 a 9,3) % MS, FAD 24,7 (23,7 a 25,6) % MS, FND 48,5 (46,5 a 51,3) % MS, AM 28,6 (25,4 a 30,9) % MS, DMO 70,5 (68,3 a 71,5) %, ENL 1,61 (1,54 a 1,64) Mcal/kg MS e pH 3,90 (3,73 a 4,03). En relación á clasificación da calidade de ensilados de millo en uso no LIGAL (táboa 2), a colección mostra un valor enerxético elevado, superior ao valor 68 % DMO in vivo para a media de todos os anos, así como un valor de pH inferior ao de 4,0 indicativo dunha boa calidade de fermentación.

pH

pH ≤ 4,0

4,0 < pH ≤ 4,2

pH > 4,2

Amidón (% MS)

Amidón ≥ 30

27 ≤ Amidón < 30

Amidón < 27

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

94

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

O valor medio de DMO dos ensilados de millo foi 7,3 unidades superior ao mostrado na serie equivalente dos ensilados de herba

En canto ao contido en amidón, pódese considerar como aceptable, aínda que nun 40 % dos anos se considera como satisfactoria ao ter un valor de AM próximo ou superior ao 30 % MS. Destaca a relativamente baixa variabilidade da calidade dos ensilados ao longo da serie estudada e, en consecuencia, a constancia do seu bo valor nutricional. O valor medio de DMO dos ensilados de millo foi 7,3 unidades superior ao mostrado na serie equivalente dos ensilados de herba (DMO in vivo = 63,2 %) analizados no LIGAL durante o mesmo período, mentres que o contido medio en PB foi de 12,7 % MS, case 5 unidades superior ao dos ensilados de millo, indicando a complementariedade destas dúas forraxes na ración das vacas de leite. Os contidos medios de MS poden considerarse correctos, aínda que nun terzo dos anos os devanditos valores estaban próximos ou por debaixo do 30 %, o que indica que a colleita se realizou nun estado relativamente precoz, o que se traduce nuns contidos de amidón lixeiramente por baixo da media.

CONCLUSIÓNS • Os ensilados de millo mostraron un valor nutricional consistentemente elevado, acompañado por unha boa calidade fermentativa ao longo do período estudado.

Os perfís enerxéticos e proteicos dos ensilados de herba e de millo poden considerarse como complementarios nas dietas do gando vacún leiteiro.

• Con propósito de servizo ás explotacións gandeiras, o LIGAL dispón dunha ampla oferta analítica en diferentes tipos de mostras (forraxes frescas e ensiladas) cunha técnica rápida, precisa, robusta e sen utilización de reactivos químicos. Isto permite a caracterización das forraxes producidas nas explotacións leiteiras dunha maneira precisa, rápida e fiable, condicións necesarias para a súa utilización eficiente na alimentación animal, a través da preparación de dietas equilibradas e de baixo custo.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

BIBLIOGRAFÍA BARBEYTO NISTAL, F. E LÓPEZ GARRIDO, C. (2012).

Resultados técnico-económicos das explotacións de vacún de leite en Galicia 2010. Xunta de Galicia, 104 pp. Santiago de Compostela, España.

BARBEYTO NISTAL, F. E LÓPEZ GARRIDO, C. (2013). Resultados técnico-económicos das explotacións de vacún de leite en Galicia 2011. Xunta de Galicia, 104 pp. Santiago de Compostela, España.

BEAUCHEMIN, K.A. E RODE, L. (2012) Efficient use of forages and impact on cost of production. WCDS Advances in Dairy Technology, 24: 241-253.

CHAMBERLAIN, T. (2013) Understanding the economics of dairy farming: feed costings. Livestock, 18 (5): 158-163.

EUROSTAT (2013) http://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index.php/Milk_and_milk_product_statistics.

FLORES, G.; RESCH, C.; DAGNAC, T.; VALLADARES, J.; DÍAZ, N.; BOTANA, A.; LORENZANA, R. E FERNÁNDEZ-LORENZO, B. (2015) Encuesta general sobre estructura y sistemas de alimentación de las explotaciones lecheras. Informe anual de seguimiento del proyecto INIA RTA2012-00065-C05-02. Anualidad 2014-2015, 30 pp.

FLORES-CALVETE, G. (2016) Leguminosas anuales para la producción de leche en Galicia. En: Baéz Bernal, M.D. et al. (Eds.). Innovación sostenible en pastos: Hacia una agricultura de respuesta al cambio climático, pp. 217-219. Lugo-A Coruña, España.

MAGRAMA (2014) Anuario del Ministerio de Agricultura, Alimentación y Medio Ambiente.http://www.magrama.gob. es/es/estadistica/temas/publicaciones/anuario-de-estadistica/.

PHIPPS, R.H. E WILKINSON, M. (1985). Maize Silage.

Chalcombe Publications. 48 pp. Marlow, Bucks, Reino Unido.

SHENK J.S. E WESTERHAUS M.O. (1996) Calibration the ISI way. En: Davies A.M.C. e Williams P. (Eds). Near Infrared Spectroscopy: the Future Waves, NIR Publications, pp.198-202. Chichester, Reino Unido.

Liberando todo el potencial del maíz en las dietas de vacuno lechero RONOZYME® RumiStar™ es la primera enzima que ha sido capaz de demostrar eficacia en el rumen de las vacas lecheras. Una innovación radical en la alimentación de vacas lecheras, este nuevo ingrediente tiene múltiples beneficios probados: • Mejora la eficiencia de utilización del maíz • Aumenta el aprovechamiento del almidón y la fibra en el rumen • Mejora la digestión del almidón de by-pass • Aumenta la producción de leche • Mejora la eficiencia del alimento en la producción de leche • Aumenta los márgenes de beneficio.

C/ Honduras, P-26 A 28806 Alcalá de Henares (Madrid) Tel. +34 91 104 55 51 nutricion-animal.madrid@dsm.com www.dsm.com/animal-nutrition-health @DSMfeedtweet

HEALTH • NUTRITION • MATERIALS

96

publirreportaxe

Alltech, líder global da industria da saúde e da nutrición animal, estivo presente este verán en España coa súa “Máquina Verde”, un potente vagón de mestura que se adapta ás necesidades de todo tipo de gandeiros fabricado por Keenan, a filial irlandesa de Alltech e empresa líder en solucións éticas e rendibles para o agro.

A “MÁQUINA VERDE” DE KEENAN, DE RUTA POR ESPAÑA DA MAN DE ALLTECH O ROAD SHOW DE KEENAN FRANCIA POR ESPAÑA Este Road Show, desenvolvido por Alltech e Keenan, permitiulles a máis de 200 gandeiros acompañar o equipo de Alltech Spain na presentación oficial do carro mesturador Keenan, coñecido como a “Máquina Verde”, onde se deron a coñecer as súas múltiples vantaxes.

Trátase dun sistema completo de alimentación para mellorar a eficiencia alimentaria das racións e satisfacer os obxectivos dos produtores.

O equipo comercial e nutricionista de Keenan Francia estivo coa “Máquina Verde” en Córdoba, en Palencia, en Lugo, en Cantabria ou en Biscaia, entre outros lugares: “Foi un pracer poder compartir as nosas innovacións cos gandeiros españois. O seu interese, a súa curiosidade e a súa atención foron un estímulo á hora de promover o noso carro mesturador”, comentou Ségonlène Labesque, nutricionista de Keenan Francia.

Na súa presentación en Laxes, O Corgo (Lugo), os representantes franceses destacaron que “a diferenza doutros carros que mesturan a base de infinidades nos que se exerce moita presión sobre as forraxes, co noso sistema de pas a mestura resultará máis aireada. Para Keenan a estrutura da ración é o máis importante, por iso nós fabricamos unicamente este tipo de carro”. Unha das principais novidades da máquina radica

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

O NOVO VAGÓN MESTURADOR SUPÓN UN INNOVADOR AVANCE PARA AQUELES AGRICULTORES E GANDEIROS COMPROMETIDOS COA EFICIENCIA ENERXÉTICA E CO AFORRO DE CUSTOS NA PRODUCIÓN

na posición fixa das coitelas. “Co sistema que patentou Keenan, a fibra non se machuca senón que se corta de maneira precisa e limpa, preservando o seu valor como fibra efectiva”. Así mesmo, grazas ao seu innovador mecanismo de transmisión, coa “Máquina Verde”

conséguense baixos custos de funcionamento: “Con este sistema de mestura demándase pouca potencia para o tractor. Por exemplo, para un carro de 12 metros cúbicos (necesario para unha explotación de 50-60 vacas), tan só serían precisos 60 cabalos de potencia”.

publirreportaxe

97

VANTAXES DA MÁQUINA VERDE KEENAN • Grazas ao seu sistema de mesturado a base de pas, permite obter unha ración homoxénea e aireada.

• A posición fixa das coitelas preserva o valor estrutural da fibra, mesmo con ensilados húmidos e/ou sen picar.

• O seu sistema de “Bala Enteira” permite o uso de calquera tipo de forraxe (balas de silo, feo ou palla) con menor demanda de potencia do tractor.

• A súa descarga elevada facilita a distribución da ración en calquera tipo de comedeiro.

• A súa transmisión con gran desmultiplicación aforra combustible e permítenos traballar con pouca demanda tractora.

TECNOLOXÍA MECA-FIBRE™ COMBINADA CO CONSELLO NUTRICIONAL DE ALLTECH Grazas á tecnoloxía patentada MecaFibre e ao modo de funcionamento dos carros Keenan, obtense unha mestura homoxénea; a fibra longa córtase de maneira precisa e limpa garantindo un bo efecto fibra no rume, optimizando así a función ruminal.

A combinación do uso das solucións nutricionais proporcionadas polos técnicos nutricionistas de Alltech, xunto coa execución dunha ración homoxénea e que preserve o valor estrutural da fibra, aseguran unha mellor dixestibilidade das dietas e, polo tanto, unha mellor eficiencia para os nosos gandeiros. En palabras de Labasque, “para aumentar a eficiencia alimentaria é imprescindible garantir unha boa función ruminal. Isto non se consegue só co racionamento senón que depende tamén de como se elaboren as mesturas. Esta é a gran contribución de Keenan”.

Alltech | www.alltech.com Pol. Ind. Can Roqueta II | C/Can Lletget 11 08202 Sabadell | Barcelona Tel. +34 937 484 327 / 647 618 480 facebook.com/AlltechNaturally | @AlltechSpain www.alltech.com/news www.keenansystem.com

Alltech Portugal Morada e telefone: Alltech Portugal (Continente e Ilhas) Parque Monserrate, Av. Dr. Luis Sá nº 9, Armazem A Abrunheira | 2710-089 Sintra Tel: 219605510 | Fax: 219605519 | Contato: Elsa Mano, Telem: 916609323

En vídeo

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

98

PRODUCIÓN

A produción de leite dos sistemas de pastoreo permite diferenciar o produto

ESTRUTURA PRODUTIVA E SISTEMAS DE ALIMENTACIÓN DAS EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS DE GALICIA Preséntase neste artigo un resumo dos principais resultados obtidos en canto á descrición da estrutura produtiva e dos sistemas de alimentación característicos das explotacións leiteiras de Galicia. Na parte final realízase unha comparativa sobre un reducido número de variables de tamaño e de estrutura obtidos en dous inquéritos realizados no CIAM entre titulares de explotacións leiteiras de Galicia, seguindo a mesma metodoloxía, en 1996 e en 2013, proxectados ao total das explotacións produtoras galegas neste período.

B. Fernández-Lorenzo†, G. Flores†, A. Botana†*, C. Resch†, T. Dagnac†, M. Veiga*, S. Pereira††* e R. Lorenzana†† † Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) †† Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (LIGAL) *Realizando o doutoramento no CIAM Autor correspondente: gonzalo.flores.calvete@xunta.es

INTRODUCIÓN No desenvolvemento dos proxectos INIA RTA201200065-C05-02 e FEADER 2012/20 foi realizado un inquérito en explotacións leiteiras galegas durante a campaña 2013-2014. O tamaño de mostra aproximado foi do 2.4 % do total autonómico. Deseñouse un modelo de enquisa que incluía máis de 200 preguntas relativas a distintos aspectos que caracterizan o sistema de produción, entre as que se AFRIGA ANO XXII - Nº 124

incluían a composición do rabaño, a produción, a man de obra, a base territorial, os pastos, os cultivos forraxeiros, a conservación de forraxes, o sistema de alimentación e as instalacións. Realizáronse un total de 284 inquéritos, dos cales o 42 % corresponde a explotacións da Coruña, o 41 % de Lugo, o 15 % de Pontevedra e o 1 % de Ourense. A mostra foi tomada de forma que os diferentes estratos de cota (tamaño das explotacións) estivesen suficientemente representados. Tendo en conta a cota asignada ás explotacións (en miles de l/explotación), os estratos considerados foron: 1.- menos de 25; 2.- de entre 25 e 75; 3.- entre 75 e 175; 4.- entre 175 e 325; 5.- entre 325 e 500 e 6.máis de 500. O tamaño foi suficientemente representativo como para proxectar os resultados, referidos á campaña 2013/2014, ao conxunto do sector produtor galego.

PRODUCIÓN

A EXPLOTACIÓN MEDIA OCUPA O EQUIVALENTE A 2.2 PERSOAS A TEMPO COMPLETO, DISPÓN DE 20 HECTÁREAS DE SAU E 28 VACAS DE LEITE QUE PRODUCEN UNS 6.800 LITROS ANUAIS

• Cañón hidráulico dirigible • Combinación del agitador de hélice con la

bomba centrífuga • Especial para mover la arena sedimentada en

el fondo del pozo • 5 metros de largo + 2 cabezales (opcional) • 100 CV de potencia absorbida,

según densidad del purín • 540 revoluciones CondiC io EspECia nEs l financ Es dE iaciÓn

1. COTA TOTAL E NÚMERO DE EXPLOTACIÓNS No momento de realizarse o inquérito (2013) Galicia contaba con algo máis de 11 mil explotacións (aprox. o 55 % do total español) e tiña asignada unha cota de case 2.3 millóns de toneladas, que representaba case o 40 % do Estado.

No seguinte cadro móstrase a estrutura produtiva por estratos de cota, sendo de salientar que a metade da cota está en mans do 17 % das explotacións (as de máis de 325 mil l/ explot.). Por provincias, a cota está distribuída da seguinte maneira: A Coruña 42 %, Lugo 41 %, Pontevedra 15 % e Ourense 1 %.

Universo e mostra de explotacións de vacún de leite con cota en Galicia en 2013

a La aren urín ión para ep La soLucda en eL pozo d ta sedimen

Universo Mostra Estrato por Cota en 103 l Explotacións Cota total Explotacións rango de cota (x 1.000 l) Mín. Máx. n % n % x 106 l %

1.- < 25 2.- 25 a 75 3.- 75 a 175 4.- 175 a 325 5.- 325 a 500 6.- > 500

0 25 1.404 12 20 1 18 1.3 25 75 2.624 22 128 6 35 1.3 75 175 3.504 29 419 18 77 2.2 175 325 2.338 20 558 24 69 3.0 325 500 1.133 10 460 20 44 3.9 500 881 7 714 31 41 4.7 Total 11.884

2.299 284 2.4 Mín.: valor mínimo; Máx.: valor máximo; n: número de explotacións en cada estrato

2. GANDO E PRODUCIÓN DE LEITE O rabaño medio ten un tamaño de 28 vacas en lactación, cun total anual por explotación de 211.000 litros. Estes rabaños presentan unha media de 4.4 lactacións, aínda que esta cifra diminúe nos estratos máis altos de produción de maneira que con producións anuais/explotación superiores a 500.000 l, o número de lactacións diminúe ata 3.2. A taxa de recría sitúase no 45 % cun rendemento medio de 6.800 l/vaca, que coincide bastante coa media española. Os resultados da mostra, proxectados ao conxunto do sector polo peso de cada observación en cada estrato de cota, indicarían aspectos relevantes da estrutura produtiva. Dun total de 336 mil vacas produtoras de leite, aproximadamente o 40 % está nos dous estratos superiores, que producen máis do 50 % da cota. Estes estratos teñen vacas con alto mérito xenético e producións de algo máis de 10 mil l/vaca e que se sitúan entre os valores medios máis altos da UE.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

99

PRODUCIÓN

100

AS EXPLOTACIÓNS DE MAIOR TAMAÑO SON MÁIS DEPENDENTES DE INSUMOS EXTERNOS E TEÑEN ALTA CARGA GANDEIRA, SENDO TAMÉN AS MÁIS EXPOSTAS AOS FACTORES DE RISCO RELATIVOS Á SÚA SOSTIBILIDADE ECONÓMICA E AMBIENTAL

É necesario mellorar a calidade das forraxes

Composición do rabaño, carga gandeira e rendemento Estrato 1 2 3 4 5 6 Media

Vacas de leite n 5.4 10.5 22.4 35.9 49.4 94.2 28.3

Suma 7.644 27.589 78.590 83.999 55.981 82.986 336.788

Lactacións Taxa de por vaca recría n % 5.4 36 5.0 29 4.5 43 4.0 55 3.2 62 3.2 66 4.4 45

Vacas de Rendemento Carga carne declarado UGM/ n Suma l/vaca/ano ha 3.4 4.758 3.960 1.93 2.0 5.248 4.849 1.58 1.1 3.732 6.503 2.01 0.3 678 7.838 2.18 0.2 258 9.607 2.25 0.2 215 10.566 2.76 1.3 14.888 6.796 2.02

A produción anual de leite por explotación é, de media, de 211 mil litros, oscilando entre os 17 mil e os 898 mil litros/explotación no primeiro e último estrato, respectivamente. Algo máis da metade das explotacións asinaron un contrato de recollida coa industria, valor que supera o 75 % no caso das explotacións dos tres estratos superiores, que representan o 75 % da cota total asignada a Galicia.

O rendemento de leite por hectárea de SAU é de 9.4 mil litros e descende desde 18.8 a 3.6 mil l/ha SAU desde o estrato superior ao inferior.

Produción de leite por explotación Produción (litros) Estrato

Media por explotación

Total estrato x 106 l

1 2 3 4 5 6 Media

17.343 52.377 127.421 246.001 407.479 898.626 211.616

22 122 446 575 462 792 2.418

SAU (ha) Media por explot.

8 11 18 25 32 52 21

Total por estrato 10.754 28.558 63.033 59.024 36.458 46.236 244.063

Leite por ha de SAU (l) Media por explot.

3.621 5.650 9.038 11.261 13.657 18.898 9.430

3. MAN DE OBRA Nas explotacións de leite de Galicia vivían no momento da realización do inquérito un total de 44.5 mil persoas (3.74 de media por explotación) e empregan anualmente un total de 25.758 UTA (2.17 UTA/explotación). Aproximadamente o 61 % da man de obra está concentrada nos tres estratos inferiores, responsables tan só do 25 % da cota total. Consecuentemente, a produtividade da man de obra é moi superior nos estratos superiores. Cun valor medio de 97 mil litros producidos e 13.8 vacas manexadas por UTA (fixa), a produtividade oscila entre 11.6 e 77.4 mil litros e 3.2 e 13.6 vacas/UTA para os tres estratos inferiores e entre 125.5 e 294.8 mil litros e 18.6 e 31.6 vacas/UTA para os tres estratos superiores, respectivamente. Respecto do tipo de explotación, cabe destacar que as explotacións de tipo societario correspóndense cos estratos máis altos de produción. É relevante o feito de que a figura asociativa das SAT, que de media representa o 2 % do total das unidades produtoras, se concentre nos dous estratos superiores (6.8 e 19.5 % do total de explotacións) segundo os resultados do inquérito. En moitos casos aparece a figura administrativa de “Sociedade Civil”, pero que segue sendo “explotación familiar” porque, aínda que ten outra forma xurídica, os socios son os dous cónxuxes da mesma unidade familiar. Con bastante frecuencia é relevante a presenza de integrantes da unidade familiar que cobran unha pensión, o cal ten grande importancia en determinados casos na estrutura de ingresos das persoas que viven na explotación.

Man de obra nas explotacións de leite

Estrato

Porcentaxe de SAT

1 2 3 4 5 6 Media

0.0 0.0 0.0 0.0 6.8 19.5 2

Viven na granxa Persoas Total por persoas explotación por estrato 3.61 5.070 3.49 9.147 3.71 13.015 4.17 9.759 3.98 4.506 3.41 3.008 3.74 44.505

Produtividade da man de obra Estrato 1 2 3 4 5 6 Media

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

Man de obra (UTA total) Total UTA UTA por por explotación estrato 1.78 2.496 1.91 5.023 1.95 6.826 2.29 5.354 2.75 3.116 3.34 2.944 2.17 25.758

Litros leite/ ha SAU/UTA ha SAU/UTA Vacas leite/ Vacas leite/ UTA fixa total fixa UTA total UTA fixa 11.696 4.62 4.66 3.14 3.21 34.875 7.44 7.46 7.01 7.02 77.427 10.26 10.30 13.52 13.63 125.589 12.30 12.70 18.05 18.61 166.701 13.29 13.56 19.75 20.13 294.864 17.42 18.17 30.10 31.63 97.061 10.19 10.37 13.57 13.87

102

PRODUCIÓN

AS EXPLOTACIÓNS DE MENOR DIMENSIÓN SON UN GRUPO NUMEROSO NO QUE A PRESENZA DO PASTOREO É RELEVANTE, CONSTITUÍNDO UN NÚCLEO POTENCIALMENTE INTERESANTE PARA A POSTA NO MERCADO DE PRODUTOS DIFERENCIADOS EN BASE ÁS CARACTERÍSTICAS CONFERIDAS POLO SISTEMA DE PRODUCIÓN 4. SUPERFICIE AGRARIA ÚTIL A SAU sobre a que se asenta a base forraxeira das explotacións leiteiras galegas ascende a 243 mil ha. A meirande parte desta superficie (case o 70 % de media) é propiedade dos titulares das explotacións e o arrendamento ten unha presenza comparativamente moito máis reducida, xa que algo menos do 20 % da SAU xestionada polas explotacións lácteas está baixo esta forma de tenencia da terra. A importancia desta figura ascende conforme se incrementa o tamaño da explotación. A SAU media por explotación é de 20 ha, oscilando entre as 7.7 e 52.5 ha das explotacións dos estratos superior e inferior, respectivamente. Esta superficie está moi fragmentada (34 parcelas de media) e consecuentemente o tamaño medio da parcela é reducido (0.94 ha). A concentración parcelaria, iniciada en Galicia hai máis de 60 anos, só afectou, de media, ao 38 % das explotacións leiteiras, aumentando a súa incidencia co tamaño de explotación, desde o 38 % no primeiro estrato ata o 53 % no estrato superior. Aproximadamente o 71 % das explotacións leiteiras galegas declaran posuír superficie forestal. A superficie media forestal é de 4.2 ha, cun total de 35.8 mil ha.

Superficie Agraria Útil das explotacións leiteiras SAU Estrato ha por explot.

1 2 3 4 5 6 Total

7.7 10.9 18.0 25.1 32.2 52.5 20.5

Titularidade da SAU (% da SAU total da explotación)

Total ha por Propia Arrendada Cedida estrato

10.754 28.558 63.033 58.685 36.510 46.236 243.776

79.8 79.2 66.2 69.8 59.7 53.5 69.8

10.4 12.9 20.7 18.0 28.8 35.2 19.1

Produtividade l/ha SAU

9.8 7.9 11.8 12.0 11.5 11.2 10.7

Superficie Carga pastada gandeira % SAU UGM/ha

3.621 5.650 9.038 11.283 13.621 18.898 9.431

45 42 40 21 9 3 32

1.93 1.58 2.01 2.18 2.25 2.76 2.02

Estrato

1 2 3 4 5 6 Media

n.º parcelas por explotación 17 26 30 41 48 63 34

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

Explotacións con SAU concentrada

ha/ parcela

% total

0.60 0.65 0.95 1.15 1.22 1.41 0.94

38.89 22.86 41.56 40.58 45.45 53.66 38.19

Explotacións con superficie forestal % ha/ total explotación 72 77 66 77 73 54 71

1.9 4.1 3.8 6.1 4.2 5.4 4.2

Aproximadamente un 61 % das explotacións leiteiras aumentaron SAU nos últimos 10 anos, mostrando as explotacións dos estratos superiores o seu dinamismo na ampliación da súa base territorial. A forma máis frecuente de aumentar foi por arrendamento en máis da metade dos casos. A compra, cesión e roturación do monte foron as outras opcións seguidas en algo menos dun terzo dos casos en que se ampliou a SAU da explotación. Neste sentido, cómpre subliñar que as explotacións con menos de 75 mil l de cota, que representan o 34 % do total das granxas leiteiras galegas, posúen só o 7 % da cota pero manexan o 16 % da superficie total dedicada a producir leite. No extremo oposto, as explotacións de máis de 325 mil l de cota posúen a metade da cota pero só xestionan o 34 % da superficie total. A este respecto, unha das incógnitas para o futuro do sector lácteo galego é coñecer en que medida a superficie que será inexorablemente liberada polas explotacións que deixen o sector (particularmente nos estratos de cota máis baixos) poderá ser captada polas explotacións que continúen no mesmo, a fin de poder desenvolver sistemas de alimentación a custos competitivos onde pastos e forraxes de boa calidade formen unha parte importante da dieta.

Aumento da SAU nos últimos 10 anos nas explotacións de leite

Parcelación da SAU, concentración parcelaria e superficie forestal das explotacións de leite Parcelas SAU

A produción de forraxes é un punto forte da gandería de leite galega

Total ha por estrato 1.911 8.213 8.867 10.890 3.453 2.537 35.872

Estrato

1 2 3 4 5 6 Media

Modo de aumento (% explotacións que Porcentaxe de aumentaron SAU) explotacións Roturación que aumentaron SAU Arrendamento Compra Cesión de monte 17 0 6 6 6 43 14 6 11 14 64 32 18 21 12 80 46 25 26 23 86 68 34 11 23 90 80 24 20 34 61 56 28 28 27

PREFABRICADOS Y HIERROS

TOURÓN

Vilar de Sarria, 34 - 27614 Sarria (Lugo) Tfno: 982 530 469 - Fax: 982 535 501 Mób: 629 802 700 - 629 817 933 E-mail: hierrostouron@gmail.com

• Montaje de naves ganaderas en general • Estructuras • Cerchas y pórticos • Cubiertas de naves en uralita y panel sándwich • Taller de ferralla • Cubículos de hormigón prefabricados

104

PRODUCIÓN

5. OCUPACIÓN DA SAU A SAU das explotacións leiteiras galegas repártese, case na súa totalidade, entre a superficie ocupada por prados e pradeiras (case 173 mil ha) e a superficie de millo forraxeiro para ensilar (algo máis de 67 mil ha).

Prados, pradeiras e millo forraxeiro na SAU das explotacións leiteiras Prados e pradeiras (n=11.706) Estrato

Porcentaxe de explotacións

1 2 3 4 5 6 Media

100 100 99 97 100 93 99

Superficie Total ha

% SAU

8.828 22.411 52.088 42.364 22.368 24.820 172.879

88 78 81 71 59 51 75

Millo forraxeiro (n=7.732) Porcentaxe de explotacións

Superficie Total ha

% SAU

972 3.982 8.605 15.607 15.322 23.056 67.544

22 26 35 42 49 57 38

50 63 49 75 91 98 65

5.1. Prados e pradeiras Os prados ocupan unhas 45.7 mil ha e as pradeiras 127. 1 mil ha, e están presentes na práctica totalidade das explotacións. A proporción da SAU ocupada por prados descende considerablemente conforme aumenta o tamaño da explotación (desde o 64 % no estrato 1 ata menos do 8 % no estrato 6) mentres que a ocupación da SAU polas pradeiras permanece relativamente constante a través de todos os estratos, cun valor medio do 59 % da SAU. A duración media declarada das pradeiras, antes de proceder á súa renovación ou resementeira, é de 3.8 anos.

As especies pratenses máis utilizadas para a sementeira de pradeiras son, segundo as declaracións dos titulares de explotacións entrevistados, por esta orde e expresadas como porcentaxe do total de explotacións que sementa pradeiras, o raigrás italiano (61 %), o raigrás inglés (56 %), o raigrás híbrido (34 %), o trevo branco (33 %), o trevo violeta (30 %) e, moi por debaixo, a festuca (1.1 %) e o dactilo (1.1 %). Non se aprecia unha tendencia definida, en relación ao tamaño de explotación, para o raigrás inglés e os trevos, mentres que a sementeira do raigrás italiano e do híbrido parece ser máis frecuente nas explotacións de maior dimensión.

Un 58 % das explotacións declara aproveitar a herba de prados e pradeiras mediante o pastoreo, práctica que descende co aumento de tamaño das explotacións tanto en porcentaxe de explotacións que o practican como en porcentaxe de SAU de cada explotación destinada a pastoreo.

A forma maioritaria de aproveitamento da herba é mediante ensilado, que practica case o 100 % das explotacións, destinando de media o 76 % da superficie de prados e pradeiras. Tamén practicamente todas as explotacións (94 %) fan herba seca, pero a superficie de prados e pradeiras destinada a este tipo de aproveitamento é moito menor (37 % de media) e descende desde case o 50 % nos tres primeiros estratos ao 18 e 5 % nos estratos 4 e 5, para desaparecer totalmente no estrato superior.

Forma de aproveitamento de prados e pradeiras nas explotacións de leite Pastoreo Estrato

Superficie de prados e pradeiras nas explotacións de leite Estrato

Prados

Pradeiras

% da SAU

Total ha

% da SAU

Total ha

64 57 35 29 14 8 40

4.031 10.638 13.606 12.075 3.052 2.339 45.741

57 54 68 56 55 48 59

4.797 11.774 38.482 30.289 19.316 22.481 127.138

1 2 3 4 5 6 Media

Duración media (anos) 3.1 4.5 3.7 3.8 3.6 3.4 3.8

1 2 3 4 5 6 Media

% % % % explot.† superf.†† explot. superf.

78 60 72 49 30 26 58

Herba Corte en seca verde

Ensilado

52 42 52 26 14 8 38

89 97 100 99 93 97 97

56 75 77 81 82 88 76

≥2 cortes % explot. % % explot. explot.

56 44 100 56 44 91 37 63 95 25 75 93 24 76 95 22 79 84 38 62 94

1 corte

% explot.

44 63 46 18 5 0 37

Explotacións con prados ou pradeiras (n=11.706) % explot.†: porcentaxe de explotacións con prados e/ou pradeiras % superf.††: porcentaxe da superficie ocupada por prados e/ou pradeiras

Especies sementadas nas pradeiras das explotacións de leite Trevo branco n % explot. n % explot. n % explot. n % explot.† 1 56 780 22 312 33 468 28 390 2 49 1.275 23 600 63 1.649 26 675 3 66 2.275 36 1.229 70 2.412 36 1.229 4 45 1.017 39 881 64 1.457 42 949 5 66 747 50 567 70 798 36 412 6 53 430 45 365 47 387 29 236 Media 56 6.523 34 3.953 61 7.171 33 3.891 % explot.†: porcentaxe de explotacións con pradeiras que declaran sementar cada especie n: número de explotacións que declaran sementar cada especie Estrato

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

Raigrás inglés

Raigrás híbrido

Raigrás italiano

Trevo violeta % explot. n 17 234 31 825 36 1.229 31 712 36 412 18 150 30 3.561

Festuca % explot.

0.0 2.9 0.0 1.5 0.0 2.6 1.1

Dactilo n 0 75 0 34 0 21 130

% explot.

0.0 0.0 2.6 1.5 0.0 0.0 1.1

n 0.0 0.0 91.0 33.9 0.0 0.0 125

ALGAS CALCÁREAS CORALÍFERAS “LITHOALGAS” (Tipo: Lithothamnium Calcareum, Coralloides, Maërl) Utilizando solo nuestras algas, hacemos nuestros productos ecológicos:

DOLOFOS®

LITHOCAL®

TRATAMIENTO PARA CAMAS DE ANIMALES TRAITEMENT POUR LITIÈRE D’ANIMAUX TRATAMENTO PARA CAMAS DE ANIMAIS

ABONO-ENMENDANTE SUELOS ÁCIDOS ENGRAIS-AMENDEMENT SOLS ACIDES CORRECTIVO CALCARIO-ADUBO

Por su porosidad y baja densidad es el tratamiento más completo para camas de animales (vacuno, porcino, caprino, aves, compañía). Por su alta solubilidad no decanta en el fondo del estercolero. Encapsula los malos olores y repele a los insectos de sangre fría. Funciona como insecticida, fungicida y acaricida. Y todo sin perder su condición de producto ECOLÓGICO.

Enmienda cálcica de acción rápida y completo fertilizante, con un equilibrio ideal de Calcio, Magnesio, M.O. y más de 32 oligoelementos. Eleva el pH del suelo y evita la mala germinación.

Todo ello repercute en una mejor producción de leche y carne.

La mayor parte de los problemas de crecimiento de las plantas es debida a la acidez del suelo (pH), motivada principalmente por el lavado de las aguas de las lluvias, al uso de fertilizantes acidificantes y al abuso de purines.

Por su gran riqueza en Calcio, Magnesio, M.O. y microelementos, enriquece el estiércol y a la vez el suelo donde se aplique.

Aplicar directamente a las camas o mezclar sulfatos, arenas, etc. Dosis a razón de 600 gramos/semana por animal (dos o tres veces).

Se puede mezclar con cualquier tipo de fertilizantes enriquecidos con Calcio y Magnesio muy asimilables, así como en oligoelementos. Mezclándolo con turba hace que esta tenga un poder mucho mayor de retención de agua, aparte de enriquecerla.

Se utiliza eficazmente también como: Insecticida y fungicida natural: Alimentación animal y humana, Secado de animales recién nacidos, Cosmética, Pinturas, Farmacia, Productos corporales, Aislamientos, Depuración de aguas, aceites, vinos, etc.

Composición y propiedades físico-químicas Carbonato Cálcico Orgánico (CaCO3): . . . . 97-99 % Óxido de Calcio (CaO): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 % Óxido de Magnesio (MgO): . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 % Caliza activa: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 ppm Oligoelementos: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Densidad: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 650-950 kg/m2 Porosidad: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55-56 %

Solubilidad en agua: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 % Solubilidad carbónica: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 % Absorción agua: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 % Equivalencia: . . . . . . . . . . . . . . . 1 kg - 1,56 de otros Valor neutralizante: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 % Valor neutralizante: . . . . . . . . . . . . . . . 1 kg - 0,6 CLH Valor neutralizante: . . . . . . . . . . . . . 1 kg - 18 ml 1N

PRESENTACIÓN Y ENVASADO Polvo (<1 mm), Microgranulado (1-2 mm), Compactado (2-6 mm), Granulado (2-6 mm), Granel, Cubetas (5 l), Sacos (10 y 25 kg) y Big-Bag (500-1.000 kg)

Basicidad útil: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97-99 % pH: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Color: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . hueso - marfil Olor: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . inodoro Humedad normal: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 % Reservas: . . . . . . . . . . . . . . 5 millones de toneladas Productos seleccionados

¡¡Únicos exportadores de estos productos a Francia y Portugal!!

IMPORTANTE: Con el fin de que los precios de nuestros productos no se vean afectados en exceso por el coste de transporte, hemos creado un depósito en Sarria (Lugo), en el que se podrá retirar cualquier cantidad.

C/ Alfonso Álvarez de Miranda, 28 39408 LOS CORRALES DE BUELNA Cantabria, ESPAÑA Tel. 942 832 462 - 629 519 793 secan@secanvite.com www.secanvite.com

106

PRODUCIÓN

AS VÍAS DE MELLORA ENCAMIÑADAS A INCREMENTAR A RENDIBILIDADE DAS EXPLOTACIÓNS A LONGO PRAZO BASEADAS NA MAIOR INDEPENDENCIA FORRAXEIRA ASEMELLAN ESTAR PENDENTES DO ASEGURAMENTO NA TRANSMISIÓN DO USO DA SUPERFICIE ENTRE AS QUE PERMANEZAN ACTIVAS E AS QUE ABANDONEN A PRODUCIÓN

A ordenación de usos do solo é esencial para a supervivencia do sector produtor de leite

5.2. Cultivos forraxeiros O cultivo do millo protagonizou o proceso de intensificación forraxeira das explotacións leiteiras galegas desde mediados dos anos 80 do pasado século ata a actualidade. Ante a reducida dispoñibilidade de terra para ampliar a base territorial das explotacións leiteiras, moitas delas recorreron á ampliación da superficie de cultivo do millo para reducir a dependencia de alimentos do exterior. En gran medida o cultivo do millo foi o protagonista do incremento continuado da produción de leite de vaca en Galicia. A superficie de millo forraxeiro en Galicia (69 mil ha, segundo o anuario do MAPA de 2013) sitúase próxima ao 75 % do total da superficie de millo forraxeiro de España (94 mil ha segundo a mesma fonte).

Aproximadamente unhas 7.700 explotacións (65 % do total) cultivan o millo forraxeiro, porcentaxe que ascende claramente desde o 50 % das explotacións máis pequenas ata superar o 90 % das explotacións de maior dimensión, situadas, como vimos, nos dous estratos superiores. Arredor do 97 % da superficie sementada con millo forraxeiro en Galicia (67 mil s/69 mil ha) estaría nas explotacións leiteiras.

A meirande parte da superficie de millo forraxeiro ten, como cultivo de inverno, o raigrás italiano, que ocuparía, segundo os resultados deste inquérito, un total de algo máis de 45 mil ha. Esta rotación está presente en case o 60 % das explotacións que cultivan millo. Outras rotacións, menos populares, son o millo/pradeira (31 %), millo/cereal de inverno (6 %) e millo/outros cultivos (6 %). Debe salientarse que un 23 % das explotacións que cultiva millo forraxeiro indica que deixan (en todo ou en parte) a superficie de millo sen cultivo durante o inverno.

Rotacións con millo máis usuais nas explotacións de leite Millo/R. Millo/ Millo/cereal Millo/outros Millo/millo italiano pradeira % explot. % explot. % explot. % explot. % explot.† 1 33 11 11 33 33 2 55 18 14 9 27 3 55 39 5 3 18 4 71 40 0 0 15 5 65 33 8 5 28 6 58 35 3 5 28 Media 58 31 6 7 23 Explotacións que cultivan millo forraxeiro (n=7.732) % explot.†: porcentaxe sobre as explotacións que cultivan millo Estrato

Ocupación da terra de cultivo durante o inverno tras a colleita do millo Nunca a deixa sen sementar % explot.† 56 59 61 73 60 58 62

Estrato 1 2 3 4 5 6 Media

Sempre a deixa sen sementar % explot.

11 23 13 6 23 25 16

Ocasionalmente déixaa sen sementar % explot.

33 14 24 19 18 18 20

Explotacións que cultivan millo forraxeiro (n=7.732) % explot.†: porcentaxe sobre as explotacións que cultivan millo

Cultivos forraxeiros anuais nas explotacións leiteiras Raigrás italiano (cultivo invernal) Estrato

1 2 3 4 5 6 Media

Explot.† % do total 22 57 49 59 66 66 53

Superficie/explotación % SAU 26 22 24 40 42 50 32

Total ha 741 3.520 6.420 12.053 9.452 13.000 45.186

Explotacións que cultivan raigrás italiano (n=6.275) Explotacións que cultivan millo forraxeiro (n=7.732)

†

††

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

Millo forraxeiro

Ensilan

1 corte

2 cortes

Corte en fresco

% explot.

% explot.

% explot.

% explot.

100 100 97 100 100 100 99

22 11 8 7 9 7 43

22 11 8 8 9 7 54

25 65 34 10 7 0 29

Explot.†† % do total 50 63 49 75 91 98 65

Superficie/explotación % SAU 22 26 35 42 49 57 38

Total ha 972 3.982 8.605 15.607 15.322 23.056 67.544

Noel Balsa 619 760 916 ~ Diego Santos 664 833 372 ~ Ivan Torrado 650 894 565 Helena Villar 691 563 465 ~ Alberto Lamas 680 115 019

Semenzoo EspaĂąa

~ www.semenzooitaly.it ~ semenzoo@semenzoo.es

108

PRODUCIÓN

6. APROVEITAMENTO FORRAXEIRO E ALIMENTACIÓN NAS EXPLOTACIÓNS DE LEITE É relevante coñecer o alcance das formas de utilización das forraxes producidas nas explotacións leiteiras, en concreto a utilización da herba como forraxe verde e a práctica do ensilado de herba e de millo nas explotacións leiteiras pola súa influencia na composición do leite.

6.1. Aproveitamento da herba en estado fresco Como se pode ver no cadro seguinte, aproximadamente o 71 % das explotacións de leite galegas (8.423 explotacións) declara que a alimentación con herba fresca supón unha contribución significativa á dieta das vacas en lactación en algún momento do ano. A maior parte destas explotacións (6.517) declara realizar pastoreo, mentres outras 4.710 declaran ofrecer herba segada en comedeiro polas dificultades de realizar o pastoreo e 2.560 explotacións declaran compatibilizar os devanditos sistemas. En todo caso, a alimentación con forraxes frescas ten unha importancia inversamente proporcional ao tamaño da explotación, de forma que nos dous últimos estratos esta estratexia de utilización da forraxe pode considerarse testemuñal. A superficie pastoreada por vacas de leite en Galicia ascendería, segundo os resultados do inquérito, a un total de case 60 mil ha, das cales case o 70 % estaría nos tres estratos inferiores.

Manexo rotacional de pastos

Alimentación con herba fresca nas explotacións de leite Explotacións que Realizan En pastoreo e En comedeiro alimentan con pastoreo en comedeiro † herba Estrato % % % % n n n n explot. explot. explot. explot.† 1 94 1.326 78 1.092 56 780 33 468 2 97 2.474 68 1.724 71 1.799 38 975 3 88 3.094 71 2.503 47 1.638 27 956 4 54 1.254 41 949 19 440 6 136 5 20 232 18 206 5 52 2 26 6 5 43 5 43 0 0 0 0 Media 71 8.423 55 6.517 40 4.710 22 2.560 † Explotacións nas que o consumo de herba fresca supón unha contribución significativa á dieta das vacas en lactación % explot.†: porcentaxe sobre o total de explotacións entrevistadas; n: número de explotacións

Práctica do pastoreo nas explotacións de vacún de leite: superficie e porcentaxe de parcelas pastadas Superficie pastada Estrato

% SAU por explotación

ha por explotación

1 58 4 2 67 7 3 56 10 4 45 13 5 38 11 6 44 75 Media 57 9 Explotacións que fan pastoreo (n=6.517)

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

Parcelas pastadas % Parcelas Total ha por totais estrato da explotación 4.894 60 11.762 83 24.259 56 12.436 45 2.237 38 3.223 30 58.810 61

A declaración dos titulares de explotacións que fan pastoreo permite coñecer outras características do aproveitamento da herba fresca, como o número de horas diarias que o gando permanece nas parcelas, pero desgraciadamente non permite estimar en que medida a herba contribúe a cubrir as necesidades alimenticias do gando, sendo obrigado recorrer a métodos indirectos (a inxestión media de materia seca dunha vaca de leite foi estimada pola expresión IMSteórica=12+PL/3, sendo PL a produción diaria de leite, en kg) como os utilizados no presente proxecto. A pesar da escasa validez do tempo de pastoreo para deducir a importancia do pasto fresco na dieta das vacas, indicaremos que a media de horas pastadas por día, cando as explotacións teñen as vacas en pastoreo, oscila entre 7 horas en primavera e 4 horas en inverno. Practicamente o 100 % das explotacións suplementan a dieta de pasto no establo.

Práctica do pastoreo nas explotacións de vacún de leite: duración do pastoreo e suplementación ao pasto Horas pastadas/día Estrato

Primavera

Verán

Outono

1 7 7 6 2 7 6 6 3 7 7 6 4 8 8 7 5 6 4 5 6 4 5 5 Media 7 7 6 Explotacións que fan pastoreo (n=6.517)

Inverno 4 4 4 5 4 5 4

Suplementación No No establo pasto % % 100 0 100 4 100 7 96 7 88 0 100 0 99 5

PRODUCIÓN

6.2. Ensilados de herba e de millo Aproximadamente o 100 % das explotacións leiteiras ensila herba e o 58 %, de media, ensila millo forraxeiro. Practicamente todas as explotacións que ensilan millo, ensilan tamén herba en maior ou menor proporción. O ensilado de millo aumenta a súa importancia, como vimos, co tamaño da explotación, en base ao seu elevado rendemento en condicións normais de cultivo e á facilidade para ensilar correctamente. As explotacións dos tres últimos estratos declaran ensilar millo entre o 75 e o 93 % dos casos.

Ensilado de millo e de herba nas explotacións leiteiras Ensilan herba e millo n % explot. n % explot. n % explot.† 1 94 1.326 28 390 28 390 2 97 2.549 49 1.275 49 1.275 3 100 3.504 48 1.684 48 1.684 4 100 2.338 75 1.762 75 1.762 5 98 1.107 89 1.004 86 979 6 100 881 93 817 93 817 Media 98 11.705 58 6.931 58 6.905 % explot.†: porcentaxe sobre o total de explotacións entrevistadas; n: número de explotacións Estrato

Ensilan herba

Ensilan millo

109

Os resultados do inquérito confirman que o uso de aditivos para asegurar a calidade de conservación dos ensilados de herba e de millo é unha práctica pouco estendida nas explotacións leiteiras, acadando tan só o 4 % e 6 % das explotacións, respectivamente. A forma de almacenamento da herba para ensilar máis frecuente, pola súa versatilidade e por non requirir de instalacións para gardar a forraxe, é a confección de rotopacas, que declara realizar o 64 % das explotacións. A frecuencia deste método é maior nas explotacións de menor dimensión e descende conforme aumenta o tamaño, sendo utilizado polo 88 % e o 34 % das explotacións nos estratos inferior e superior, respectivamente.

A porcentaxe de explotacións que declaran almacenar herba e millo forraxeiro en silos tipo trincheira, foxa en terra e plataforma sobre obra de fábrica é do 18 e 35 %, 12 e 18 % e 7 e 10 % do total, respectivamente. A súa frecuencia aumenta co tamaño da explotación, sobre todo para os silos tipo trincheira con piso e paredes laterais de formigón. Inversamente, as explotacións de menor dimensión recorren con máis frecuencia a confeccionar silos directamente sobre terra. Esta práctica realízana, de media, o 35 % das explotacións que ensilan herba e o 41 % das que ensilan millo. O ensilado en bolsas de plástico continuo (“embutidoras” ou “salchichas”) ten unha incidencia moi escasa tanto para a herba como para o millo.

Frecuencia de uso de aditivos e tipos de silos máis usuais nas explotacións leiteiras que ensilan herba Tipo de silos Estrato

Usan aditivo

Plataforma Rotopacas

Trincheira

Foxa en terra

% explot.† n % explot. n % explot. n % explot. n 1 6 78 88 1.170 0 0 0 0 2 0 0 71 1.799 6 150 6 150 3 1 46 73 2.548 5 182 14 501 4 4 102 49 1.152 23 542 17 407 5 12 129 44 489 51 567 21 232 6 17 150 34 301 71 623 10 86 Media 4 504 64 7.460 18 2.064 12 1.375 Explotacións que ensilan herba (n=11.705) % explot.†: porcentaxe sobre o total de explotacións entrevistadas; n: número de explotacións

Obra de fábrica % explot.

0 0 4 10 26 15 7

n 0 0 137 237 283 129 786

Sobre terra % explot.

12 32 45 41 30 24 35

Salchicha n 156 825 1.593 949 335 215 4.072

% explot.

0 0 0 0 2 0 0

n 0 0 0 0 26 0 26

Frecuencia de uso de aditivos e tipos de silos máis usuais nas explotacións leiteiras que ensilan millo forraxeiro Tipo de silos Estrato

1 2 3 4 5 6 Media

Usan aditivo % explot.† 0 0 3 9 10 15 6

Plataforma Trincheira n 0 0 46 169 103 129 447

% explot.

0 12 16 34 63 88 35

Foxa en terra n 0 150 273 610 644 752 2.429

% explot.

0 18 24 19 23 5 18

n 0 225 410 339 232 43 1.248

Obra de fábrica % explot.

0 0 11 15 15 8 10

n 0 0 182 271 155 64 672

Sobre terra % explot. n 80 312 71 900 49 819 36 644 13 129 8 64 41 2.868

Salchicha % explot.

0 0 3 0 3 0 1

n 0 0 46 0 26 0 71

Explotacións que ensilan millo (n=6.931) % explot.†: porcentaxe sobre o total de explotacións entrevistadas; n: número de explotacións

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

110

PRODUCIÓN

A estimación do número de rotopacas de herba realizadas o ano do inquérito polas 7.460 explotacións de leite de Galicia que declararon facer rotopacas de herba ascendeu a 928 mil unidades. Pola súa parte, un total de 10.172 explotacións declararon facer feo tamén en rotopacas, estimándose un total de 1.233 mil unidades segundo os resultados dispoñibles.

Estimación do número de rotopacas de ensilado de herba e de feo realizadas nas explotacións de vacún de leite de Galicia Nº de rotopacas de ensilado Nº de rotopacas de feo Por Por Total por estrato Total por estrato explotación explotación 1 94 110.214 78 109.044 2 90 162.688 100 201.823 3 133 338.932 124 377.749 4 196 226.244 113 225.905 5 103 50.238 181 186.404 6 134 40.397 198 132.214 Media 124 928.714 121 1.233.140 † Explotacións que ensilan herba en rotopacas (n=7.460) † Explotacións que recollen feo en rotopacas (n=10.172)

SON EVIDENTES OS CAMBIOS DE USO ACONTECIDOS NA BASE TERRITORIAL DAS EXPLOTACIÓNS GALEGAS DIRIXIDOS A AUMENTAR A IMPORTANCIA DOS CULTIVOS ANUAIS EN DETRIMENTO DAS SUPERFICIES DE PRADEIRAS E PASTOS PERMANENTES COMO VÍA DE AUMENTAR A PRODUCIÓN FORRAXEIRA POR UNIDADE DE SAU

Estrato

Aproximadamente unha de cada catro explotacións leiteiras declara comprar forraxe fóra da explotación. Esta proporción aumenta a máis do 50 % nas explotacións do último estrato, o que alerta acerca da dependencia forraxeira das explotacións de maior dimensión.

A alimentación con carro mesturador ou unifeed permite facer un manexo máis preciso, seguro e eficiente da alimentación e é especialmente interesante para alimentar vacas con producións (e requirimentos nutricionais) elevadas e dietas de alto uso de concentrados. En consecuencia, está ausente nos estratos inferiores e é maioritariamente utilizado nos dous estratos superiores, chegando ao 100 % das explotacións de maior tamaño. Como media, na metade dos casos é propiedade do titular da explotación, pertencendo no resto dos casos a unha cooperativa ou a unha CUMA.

6.4. Composición media da ración Os resultados do inquérito permiten contar con información acerca da composición da ración media nas explotacións dos diferentes estratos. No cadro seguinte móstranse os valores medios da ración consumida no comedeiro, e exclúese, polo tanto, o pasto consumido a dente nas explotacións que fan pastoreo. Como se indicou anteriormente, no proxecto estimamos a inxestión media de materia seca dunha vaca de leite mediante a expresión IMSteórica=12+PL/3, sendo PL a produción diaria de leite, en kg. Así, considerando 300 días de lactación, unha vaca do estrato 1 (3.960 l) produciría diariamente 13.2 l e unha vaca do estrato 6 (10.566 l) tería unha produción diaria de 35.2 l. A inxestión de MS teórica sería de entre 16.4 kg MS e 23.7 kg MS, respectivamente.

Sinálanse, como aspectos relevantes, que a práctica do pastoreo diminúe desde o 78 % das explotacións ao 5 % (estratos 1 e 6, respectivamente) e, inversamente, a participación do ensilado de millo na ración forraxeira ofrecida en comedeiro ascende do 6 % ao 62 % da MS (estratos 1 e 6, respectivamente). A porcentaxe do ensilado de herba na ración forraxeira cursa tamén de forma inversa á presenza de ensilado de millo, sendo maior nas explotacións de menor dimensión (cerca do 60 % nos tres primeiros estratos) e baixando ata o 28 % no estrato superior. A participación do concentrado no total de MS ofrecida en presebe ten moita menos variación ca os ingredientes forraxeiros, oscilando entre o 34-36 % e o 41-43 % da MS total para os estratos 1 e 2 comparados cos estratos 3 a 6, respectivamente.

6.3. Compra de forraxes e dispoñibilidade de carro mesturador para a alimentación do gando Estrato

Realizan compra de forraxe†

Dispoñen de carro unifeed

Propio % explot. n 0 0 50 91 52 474 34 309 51 451 46 1.326

n % explot. n % explot.† 1 0 0 0 0 2 3 75 0 0 3 23 819 5 182 4 41 949 39 915 5 41 464 80 901 6 54 473 100 881 Media 24 2.779 24 2.879 † Explotacións que compran forraxe habitualmente % explot.†: porcentaxe sobre o total de explotacións entrevistadas; n: número de explotacións

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

Propiedade do carro unifeed Cooperativa CUMA % explot. n % explot.

0 0 25 46 25 15 136 30 37 335 23 24 215 20 25 731 24

n 0 0 46 271 206 172 694

Empresas % explot. n 0 0 0 0 0 0 6 52 7 64 4 116

GTPI: +2652 Leche: +1386 % Gr: +0.15 DPR: +2.4 Tipo: +1.74

A CORUÑA: XESGA Tel. 609 218 992

www.genesdiffusion.com DISTRIGEN

distrigen@distrigen.es Tel. 689 233 030 649 466 728

LUGO NORTE: XESGA Tel. 647 817 278 (RUBÉN VIDAL) LUGO SUR: BAIXO HOLSTEIN Tel. 620 563 748 (YAGO) PONTEVEDRA: GANADERÍA O CASTRO Tel. 669 840 752 (SUSO) ASTURIAS: TOMÁS PELÁEZ Tel. 620 948 136

Distribución en PORTUGAL:

MÀRIO OLIVEIRA

genetica@regivete.com ZONA IND. OVAR Tel. 256 575 679 / 932 745 762

112

PRODUCIÓN

Alimentación nas explotacións de vacún de leite de Galicia: composición aproximada da ración media das vacas en lactación ofrecida no presebe Estrato

Práctica do pastoreo

Uso de carro unifeed

% explot.†

% explot.

Total MS†† kg 12.7 14.6 17.7 20.7 23.0 24.0 18.0

1 78 0 2 68 0 3 71 5 4 41 39 5 18 80 6 5 100 Media 55 24 †† Non se inclúe o pasto consumido a dente % explot.†: porcentaxe sobre o total de explotacións entrevistadas

Composición da materia seca (MS) da ración Sobre total de MS ofertada Sobre total de MS forraxe Forraxe Concentrado Ensilado de Ensilado de % % herba % millo % 63.7 36.3 55 6 65.6 34.4 57 20 58.9 41.1 57 23 59.7 40.3 48 39 58.7 41.3 40 54 57.0 43.0 28 62 60.9 39.1 51 30

COMPARACIÓN DE RESULTADOS DE ESTRUTURA DAS EXPLOTACIÓNS DE LEITE GALEGAS A PARTIR DOS INQUÉRITOS REALIZADOS NO CIAM EN 1996 E EN 2013 Aínda que a evolución da estrutura produtiva das explotacións leiteiras galegas fica fóra do alcance deste artigo, considérase de interese comparar algunhas variables, resultado dos inquéritos realizados no CIAM, seguindo a mesma metodoloxía, nos anos 1996 (Proxecto INIA SC95-014, de título “Análisis del sector lechero gallego y su posible evolución tras la asignación definitiva de cuotas e identificación de los obstáculos para su reorientación”, coordinado por C. López-Garrido) e 2013 (Proxectos INIA RTA2012-00065-C05-02 e FEADER 2012/20, coordinados por G. Flores), proxectados ao conxunto de explotacións leiteiras de Galicia. A comparación de valores medios das dúas instantáneas, distantes nun espazo temporal de case 20 anos, ilustra o notable dinamismo produtivo e a acelerada reestruturación que sufriron as explotacións leiteiras galegas.

Como caracteres distintivos de tal evolución vemos que no citado período desapareceron tres de cada catro explotacións leiteiras (de case 50 mil a algo menos de 12 mil) e o número de vacas leiteiras reduciuse un 30 %, desde 475 mil a 336 mil efectivos, a pesar do cal a produción de leite de Galicia aumentou aproximadamente un 20 %, desde un valor estimado de 2.0 millóns de toneladas en 1996 ata os 2.4 actuais. Este volume de produción lévase a cabo nunha SAU que pasou de 421 a 240 mil ha, desaparecendo do sector leiteiro unhas 180 mil ha que representaban case un 40 % da SAU xestionada polas explotacións lácteas en 1996, e que pasaron aparentemente a outros usos ou directamente ao abandono.

O tamaño medio das granxas leiteiras galegas no citado período aumentou considerablemente, se ben mentres a produción total por granxa se multiplicou por un factor de cinco (de 40.9 a 204.2 mil litros/explotación) e o número de vacas se multiplicou por tres (de 9.8 a 28.5 vacas leiteiras/explotación), a base territorial que sostiña a produción tamén aumentaba, pero en menor proporción, de 8.5 a 20.4 ha de SAU/explotación. Como consecuencia, a produción de leite por ha de SAU practicamente se duplica no citado período, pasando de 5.2 a 9.8 mil litros de leite/ha SAU. AFRIGA ANO XXII - Nº 124

ENTRE 1996 E 2013 A SAU OCUPADA POLAS GRANXAS LEITEIRAS GALEGAS PASOU DE 421 A 240 MIL HA, DESAPARECENDO DO SECTOR UNHAS 180 MIL HA QUE REPRESENTABAN CASE UN 40 % DA SAU XESTIONADA POLAS EXPLOTACIÓNS LÁCTEAS EN 1996, E QUE PASARON APARENTEMENTE A OUTROS USOS OU DIRECTAMENTE AO ABANDONO Este incremento de produtividade vese reflectido, en parte, polos cambios de uso da base territorial dirixidos a aumentar a importancia dos cultivos anuais en detrimento das superficies de pradeiras e pastos permanentes. Así, no conxunto das explotacións galegas de leite, a superficie total de cultivos forraxeiros (practicamente millo forraxeiro na súa totalidade, que adoita rotar con raigrás italiano nun sistema de dous cultivos/ano) pasou de aproximadamente 55 mil ha en 1996 a 67.5 mil ha en 2013 (aumento dun 23 %), mentres que as superficies de pradeiras pasaban nese período de 259 mil ha a 127 mil ha e as de pastos permanentes de 107 mil ha a 45.7 mil ha, rexistrándose, en ambos os casos, un descenso algo superior ao 50 % das superficies existentes en 1996. A distribución da SAU na explotación leiteira media de 1996 era de 1.2 ha de cultivos forraxeiros, 5.2 ha de pradeiras e 2.1 ha de pastos permanentes, mentres que en 2013 era de 5.6 ha de cultivos forraxeiros, 10.7 ha de pradeiras e 4.1 ha de pastos permanentes, multiplicándose por un factor de 5 a superficie de cultivos e por un factor de 2 a de pradeiras e pastos permanentes.

Asignando, en base a resultados produtivos obtidos no CIAM (en diferentes proxectos; ver en www.ciam.es), uns rendementos medios por ha de 13 t MS/ha para o millo forraxeiro, 6 t MS/ha para o raigrás italiano anual en rotación co millo, 9 t MS/ha para as pradeiras e 4 t MS/ha para os pastos permanentes, resultaría que, mentres o balance forraxeiro dunha explotación leiteira en 1996 estaría claramente dominado pola “herba” (70 % “herba” e 30 % “millo forraxeiro”), en 2013 as achegas estarían practicamente equilibradas cun 50 % da MS subministrada polo cultivo de verán e o resto pola herba producida tanto nas superficies de pastos plurianuais coma do cultivo de herba invernal en rotación co millo.

Naves ganaderas, almacenes y cobertizos

Ganadería Juan Manuel Pérez López Laiosa - O Incio

Ganadería Jose Manuel Reboiro Campo Grilo de Guntín - Bóveda

Fabricado por:

Distribuidor en la provincia de Lugo para los ayuntamientos de: O Corgo, Guntín, Quiroga, O Saviñao, Monforte de Lemos, Bóveda, O Incio, A Pobra do Brollón, Sober, Ferreira de Pantón, Paradela, Láncara, Sarria, Baralla, Becerreá, O Páramo, Friol y Triacastela.

Distribuidor en la provincia de Ourense para los ayuntamientos de: Verín, Allariz, A Gudiña y Riós.

C/ Doctor Casares 189 - Entresuelo 27400 Monforte de Lemos (Lugo) • Tlf.: 617 334 424

114

PRODUCIÓN

Principais características das explotacións leiteiras galegas segundo os resultados dos inquéritos realizados en 1996 e 2013

1996

2013

Tamaño de mostra (n.º explotacións entrevistadas)

1.300

284

Tamaño de mostra (% explotacións entrevistadas/total Galicia)

A conservación das forraxes, clave da alimentación das vacas de leite

2.6 % 2.4 %

Total Galicia Número de explotacións (x 103)

49.6

11.8

Produción declarada de leite (x 109 litros)

2.03

2.41

Número de vacas de leite

474.5

336.7

Produción de leite/vaca (x 103 litros)

4.0

6.7

(1) Cultivos

54.7

67.5

(2) Pradeiras

259.4

127.1

(3) Prados e pasteiros

107.5

45.7

Superficie Agraria Útil (SAU)=(1)+(2)+(3)

421.6

240.3

9.8

28.5

40.9

204.2

Superficie das explotacións

Valores medios por explotación Vacas de leite/explotación

A DISTRIBUCIÓN DA SAU NA EXPLOTACIÓN LEITEIRA MEDIA DE 1996 ERA DE 1.2 SAU/explotación (ha) 8.5 20.4 HA DE CULTIVOS FORRAXEIROS, 5.2 HA DE PRADEIRAS E 2.1 HA DE PASTOS Composición da SAU/explotación (ha) PERMANENTES, MENTRES QUE EN Cultivos 1.2 5.6 2013 ERA DE 5.6 HA DE CULTIVOS Pradeiras 5.2 10.7 FORRAXEIROS, 10.7 HA DE PRADEIRAS Prados e pasteiros 2.1 4.1 E 4.1 HA DE PASTOS PERMANENTES, Produción de leite/ha SAU (x 10 litros) 5.2 9.8 MULTIPLICÁNDOSE POR UN FACTOR DE 5 A SUPERFICIE DE CULTIVOS E POR UN FACTOR DE 2 A DE PRADEIRAS E PASTOS CONCLUSIÓNS • No ano 2013 en Galicia había aproximadamente 12 PERMANENTES Produción de leite/explotación (x 10 litros) 3

3

mil explotacións de leite que producían uns 2.3 millóns de toneladas en base a 337 mil vacas e 244 mil hectáreas de superficie agraria útil.

• A explotación media ocupa o equivalente a 2.2 persoas a tempo completo, dispón de 20 hectáreas de SAU e 28 vacas de leite que producen uns 6.800 litros anuais.

A superficie está ocupada na maior parte por prados e pradeiras e millo forraxeiro, sendo pouco significativa a presenza dos cultivos de inverno.

• Hai unha notable concentración dos factores de produción nas explotacións de maior tamaño. Así, o 17 % das explotacións con máis de 325 mil litros de cota teñen a metade da produción, o 41 % do gando produtor, o 34 % da SAU e preto do 25 % da man de obra, sendo as máis dinámicas e cun maior grao de intensificación produtiva e dependencia externa para a alimentación do rabaño. Non obstante, dada a súa dependencia de insumos externos e a alta carga gandeira, son tamén as máis expostas aos factores de risco relativos á sostibilidade económica e ambiental das explotacións.

• As de menor dimensión son un grupo numeroso no que a presenza do pastoreo é relevante e que xestionan maior superficie da que lles correspondería polo seu peso relativo na produción. Están caracterizadas na súa estrutura de ingresos pola dependencia daqueles non directamente agrarios como pensións e outras actividades, sendo un núcleo potencialmente interesante para

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

a posta no mercado de produtos diferenciados en base ás características conferidas polo sistema de produción.

• As vías de mellora encamiñadas a incrementar a rendibilidade das explotacións a longo prazo baseadas na maior independencia forraxeira asemellan estar pendentes do aseguramento na transmisión do uso da superficie entre as que permanezan activas e as que abandonen a produción.

• Porén, a importante perda neta de SAU total xestionada polas explotacións leiteiras galegas nas últimas décadas pon énfase na necesidade de recuperar parte desa superficie para a produción de forraxes.

• Sendo a produción de forraxes un dos puntos clave da alimentación do gando, a dispoñibilidade de SAU das explotacións para a súa produción, a mellora da calidade nutricional das forraxes e da súa utilización ben en verde ou conservadas, a selección de superficie apta para o millo en rotación con outros cultivos (cereal de inverno), así como a xestión da auga para o aseguramento das producións, deberán ser acometidas sen máis demora e impulsadas pola Administración.

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal.

Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo.

AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com

116

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

SISTEMAS DE MULTIPLICACIÓN DE SEMENTE EN AMBIENTES CONTROLADOS: TECNOLOXÍA DE MICROINVERNADOIROS DESENVOLVIDA NO CIAM

Ao ser un sistema permeable, en días de choiva ou néboa a auga penetra a través da malla, así que a cantidade de auga requirida para rega asistida en cultivo é notablemente inferior

A multiplicación de sementes é un dos procesos cruciais no mantemento dos bancos de xermoplasma, xa que as accesións son particularmente vulnerables á perda da súa diversidade por contaminacións. Presentámosvos o sistema innovador para pratenses que vén de patentar o INGACAL nas instalacións do CIAM para levar a cabo este proceso con maior eficiencia e menor custo que cos sistemas tradicionais.

Julio E. López Díaz1 e Gonzalo Flores Calvete2 1 Asociación de Desenvolvemento Rural (GDR) As Mariñas-Betanzos 2 Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo. INGACAL

Nas condicións de almacenamento dunha cámara de xermoplasma a 2 oC e un 20-30 % de humidade relativa, as sementes poden manter o seu poder de xerminación entre 10 e 30 anos dependendo da especie e da calidade da conservación, así que periodicamente é necesario multiplicar o material considerado estratéxico ou aquel máis antigo.

Dos diversos pasos implicados na conservación da diversidade xenética nun banco de xermoplasma (recolección,

multiplicación e almacenamento), o factor máis limitador é sempre a multiplicación. En especies autógamas (que se polinizan individualmente entre elas mesmas) é relativamente fácil o mantemento das accesións individuais, xa que non requiren illamento externo. En especies anemófilas alógamas (que se polinizan polo vento e son autoincompatibles), a necesidade de illamento con respecto a outras poboacións naturais próximas restrinxe o número de accesións que poden ser multiplicadas na mesma área sen risco de contaminación. Nas especies entomófilas (que se polinizan por insectos, principalmente abellas) é practicamente imposible o control estrito da polinización, xa que os insectos xa portan pole doutras áreas.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

OS SISTEMAS TRADICIONAIS DE MULTIPLICACIÓN DE SEMENTE REALÍZANSE AO AIRE LIBRE EN CAMPOS SEPARADOS E ILLADOS MEDIANTE UNHA BARREIRA DE CEREAL QUE IMPIDE O PASO DE POLE DUNS CAMPOS A OUTROS. ESTE MÉTODO É CUSTOSO E REQUIRE DE GRANDES SUPERFICIES DE CULTIVO E DE MAN DE OBRA

A multiplicación é un dos procesos máis cruciais no mantemento dos bancos de xermoplasma, e é un paso no que as accesións son particularmente vulnerables á perda da súa diversidade por contaminacións. Os sistemas tradicionais de multiplicación de semente realízanse ao aire libre en campos separados e illados mediante unha barreira de cereal que impide o paso de pole duns campos a outros.

Este método é custoso e require de grandes superficies de cultivo e de man de obra. Por outra banda, a multiplicación vese influída por innumerables factores ambientais que poden afectar á conservación da diversidade xenética. López (2010), e posteriormente López e Oliveira (2012), estudaron como se vía afectada a conservación da diversidade

117

xenética en poboacións naturais de raigrás multiplicadas ao aire libre utilizando estudos agronómicos e de electroforese de isoenzimas, e concluíron que nalgúns casos non se garantía a conservación debido a factores ambientais, como a contaminación por pole externo ou fallos na barreira de illamento. Polo tanto, no CIAM iniciouse unha serie de investigacións para idear metodoloxías máis eficientes de multiplicación de sementes mediante a instalación de sistemas que producen microambientes controlados e illados fisicamente do exterior. A polinización realízase no interior tanto para especies anemófilas coma para entomófilas.

No primeiro caso, mediante sistemas de ventilación asistida que permitan o desprazamento do pole e, no segundo, mediante a introdución de colmeas de abellóns no seu interior durante a época de floración da planta para garantir o transporte de pole. En Galicia existen antecedentes satisfactorios con este sistema de multiplicación; por exemplo, na MBG (Misión Biolóxica de Galicia) multiplicáronse accesións de diversas especies hortícolas (principalmente brasicáceas) mediante este método con bos resultados.

No que se refire a especies pratenses, moitos dos traballos de multiplicación de Lindner dende os anos 80 (Lindner, 1997) baseáronse nesta técnica utilizando gaiolas grandes de multiplicación de distintos tamaños, aínda que moito máis sinxelas e só para especies anemófilas.

pradeiras anuais e perennes Selección de variedades gramíneas e leguminosas, adaptadas ao clima e aos solos das zonas húmidas da Península Ibérica

Mesturas de pradeiras dispoñibles en envases de 10 e 25 kg

MESTURAS ANUAIS, O MELLOR CULTIVO COMO ALTERNANCIA AO DO MILLO

WAMESTRADA S. L. L. Zona industrial de Toedo, 36680 A Estrada, Pontevedra, España Telf. e Fax (0034) 986 572 445 info@semillaswam.com www.semillaswam.com

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

118

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

NOS MICROINVERNADOIROS A POLINIZACIÓN REALÍZASE NO INTERIOR TANTO PARA ESPECIES ANEMÓFILAS COMA PARA ENTOMÓFILAS. NO PRIMEIRO CASO, MEDIANTE SISTEMAS DE VENTILACIÓN ASISTIDA QUE PERMITAN O DESPRAZAMENTO DO POLE E, NO SEGUNDO, COA INTRODUCIÓN DE COLMEAS DE ABELLÓNS DURANTE A ÉPOCA DE FLORACIÓN DA PLANTA PARA GARANTIR O TRANSPORTE DE POLE DESCRICIÓN E CARACTERÍSTICAS DO SISTEMA O conxunto total da instalación dos microinvernadoiros do CIAM sitúase nunha parcela de 60 m (longo) x 9 m (ancho). A estrutura é ríxida con cimentación de 20 cm (fondo) x 20 cm (ancho) con formigón armado e base de bloque. A parte aérea está construída con perfiles “K” de metal que proporcionan máis protección e resistencia ao vento ou fronte a temporais.

O sistema está dividido en 10 compartimentos, con teito en arco para impedir a acumulación de auga. O chan, permeable á auga, revestiuse con malla antiherba resistente ás pisadas. Unha dobre porta cruzada permite individualmente o acceso a cada compartimento, e cada acceso consta de batente ou reembalse por todo o perímetro. Todas as portas abren cara a fóra para crear unha corrente de aire inversa no momento da apertura e así dificultar a entrada de pole externo para evitar contaminacións. As paredes e o teito están revestidos con malla antitrips de calibre 13 x 31 fíos/cm2 (urdido-trama) para impedir o paso do pole Figura 1. Parte superior: visión xeral do conxunto da instalación; cada pero que deixa pasar o aire e a auga, e está reforzada para compartimento é accesible individualmente e non están comunicados uns cos impedir roturas ou danos polo vento. No caso de rotura outros. Parte inferior: instalación do sistema de rega e soportes para ventilación asistida. A dobre porta cruzada en cada compartimento dificulta a entrada de pode ser perfectamente substituíble. Cada compartimento pole externo para evitar contaminacións. consta de 10 liñas individuais de rega automática por goteo que se programan electronicamente e que teñen capacidade para 220 macetas por compartimento, o cal significa No ano 2008 J. Piñeiro, investigador do CIAM, suxería que a capacidade total é de 2.200 macetas. (en comunicación persoal) que os sistemas de multiplicaPara a distribución do pole, no caso de especies anemóción ao aire libre en especies moi comúns en Galicia coma filas instálanse ventiladores internos para permitir o moraigrases, trevos e dactilos poderían entrañar riscos de con- vemento de aire e facilitar a dispersión, que contan cun taminación externa de pole, precisamente polo carácter mi- sistema temporizador para maximizar a ventilación nas nifundista e a gran diversidade autóctona e agrícola desta horas máis axeitadas para cada especie e que proporcionan comunidade autónoma. Por outra banda, estes sistemas re- un caudal de aire mínimo de 400 m3/h, así como con sequiren de moito espazo e man de obra, fitosanitarios, com- lector de velocidades e protector para a choiva. No caso de bustibles etc., e, ademais, o éxito da produción de semente especies entomófilas, no momento da floración instálanse está condicionado a moitas variables, sobre todo ambien- colmeas de abellóns (Bombus sp.), que son menos agresivos que as abellas, de 50 individuos que posteriormente se litais (pragas, inclemencias temporais, man de obra etc.).

En varios traballos realizados no CIAM estudouse como beran. O conxunto da instalación ten 4,5 metros de altura se vía afectada a calidade da conservación da diversidade para permitir o libre desprazamento e o voo dos abellóns. xenética en poboacións naturais de raigrás italiano multi- Tamén permite fusionar compartimentos mediante a eliplicadas ao aire libre (especie anemófila autoincompatible), minación da malla interna que os separa, no caso de que e os resultados foron que no 40 % dos casos non se garantía se requira máis espazo de cultivo da mesma accesión. Dea súa conservación debido a contaminacións por pole ex- bido ao carácter innovador con respecto a outros sistemas, terno, factores ambientais ou erros na barreira de illamento recentemente esta tecnoloxía foi obxecto dunha paten(López e Oliveira, 2012). Daquela, iniciáronse as primeiras te rexistrada polo Ingacal (Instituto Galego da Calidade investigacións para resolver a multiplicación efectiva de se- Alimentaria), dependente da Consellería do Medio Rural (Xunta de Galicia), coa referencia P 2015/8756. mente nas condicións particulares de Galicia.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

MESTURAS FORRAXEIRAS

SPEEDYLMIX, pradeiras anuais de sega ou pastoreo PLURIMIX, pradeiras perennes para secanos frescos REGMIX, pradeiras perennes de regadío SECMIX, pradeiras perennes para secanos

Expresión vexetal

O noso catálogo en www.rocalba.com

120

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

A SEMENTE RECOLLIDA EN AMBIENTES CONTROLADOS NON SE DISPERSA NO MEDIO NATURAL, E OS RESTOS RESULTANTES SON DESTRUÍDOS NO PROCESO DE LIMPEZA E DESINFECCIÓN

Figura 2. Arriba: o material xenético a multiplicar en cada ciclo seméntase en bandexas en invernadoiro convencional. Abaixo: unha vez xerminada a semente, as plantas transplántanse a macetas para o seu transporte final á estrutura de microinvernadoiros.

METODOLOXÍA Inicialmente, o material a multiplicar seméntase en bandexas nun invernadoiro convencional, ben manualmente, ben, no caso de ser moitas plantas, coa axuda dunha sementadora automática (figura 2). Posteriormente, unha vez xerminadas, transplántanse a macetas e xa se poden transportar aos compartimentos (figura 3), que previamente deben ser desinfectados e tratados para impedir a proliferación de pragas internas. Alí instálase a rega por goteo. Na época de espigado ou floración instálanse os sistemas de ventilación e as colmeas de abellóns, dependendo da especie. O sistema queda medio desatendido ata a época de colleita, que é cando se corta a parte aérea das plantas e se procesa a semente resultante a través de varios procesos de limpeza e selección, pasando posteriormente a unha cámara de secado para diminuír a humidade e garantir a súa lonxevidade. Por último, cada mostra pésase, etiquétase e informatízase nas bases de datos e, finalmente, introdúcese na cámara de xermoplasma para a súa conservación (figura 4).

Figura 3. Parte superior: fase inicial de instalación das macetas nos compartimentos, aos cales, cando chega a época de espigado, se lles programan os sistemas de ventilación asistida en especies anemófilas.

Parte inferior: as leguminosas necesitan vectores para transmitir o pole dunhas plantas a outras, polo tanto, instálanse colmeas de abellóns duns 50 individuos que posteriormente se liberan.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

Publicidad Forrajeras A4 v2.0 AAFF.pdf 1 14/07/2015 12:35:05

FÓRMULAS FORRAJERAS Mayor rentabilidad y sostenibilidad para tu explotación agraria C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

TU R B O Gran aporte energético y alta calidad

PERMANENT

Elevada digestibilidad Extraordinaria y gran capacidad de permanencia productiva rebrote

Selva de Mar, 111 • 08019 Barcelona • Tel. 93 303 63 60 • Fax 93 303 63 73 • info@semillasfito.com • www.semillasfito.com

AUTO

Autosiembra de alta calidad

122

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

A SUPERFICIE A MANTER É MOI INFERIOR Á REQUIRIDA NO PROCESO DE MULTIPLICACIÓN AO AIRE LIBRE; POR OUTRA PARTE, NON EXISTE TANTO RISCO DE CONTAMINACIÓN DE MALAS HERBAS AO DISPOÑER DUN ESPAZO CONTROLADO E DESINFECTADO NO MOMENTO INICIAL DE CADA CICLO

Parte superior: fase de limpeza. A semente trátase nunha columna densimétrica de alta capacidade que mediante correntes de aire e vibración separa as fraccións de po e palla da semente válida. Posteriormente, esta semente procesada e limpa pasa á cámara de secado para diminuír a humidade. Parte inferior: finalmente a produción de semente de cada accesión pésase, informatízase e gárdase na cámara de xermoplasma do CIAM.

VANTAXES DESTE SISTEMA Este sistema de multiplicación de semente presenta unha serie de vantaxes respecto dos sistemas tradicionais, entre as que poden sinalarse as seguintes:

Eficiencia de produción de semente • Unha maior autonomía e un maior control nos procesos de multiplicación de semente sen a dependencia doutros cultivos que se utilizan habitualmente como barreira de illamento.

• Diminución da superficie requirida para o proceso de multiplicación habitualmente utilizada ao aire libre, debido á separación mínima necesaria entre as mesmas especies (20-50 m de distancia entre campos), e/ou de especies contaminantes. Tamén se simplifica a man de obra necesaria para o mantemento (preparación do terreo, transporte de planta, transplante, mallas antiherbas, control de malas herbas etc.). Outro aspecto importante a ter en conta é que se facilitan os labores de recolección dos cultivos que serven de barreira de illamento ao non existir obstáculos (os propios campos de multiplicación) que dificultan a colleita que compón a barreira.

• Un mellor control de pragas e enfermidades debido á malla antitrips externa e interna. Ademais, a malla do chan, previamente tratada con herbicidas preemerxentes, prevé a maior parte de danos habitualmente producidos en cultivos ao aire libre debidos a malas herbas. A malla das paredes impide a entrada de insectos, roedores, pequenos moluscos, aves etc., que provocan perdas no cultivo.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

124

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

• A circulación interna e rotativa do pole mediante ventilación asistida nas especies anemófilas permite unha mellor eficiencia do proceso de polinización, e teoricamente sería moito máis rápida, posto que as flores en antese (fase na que se produce o pole despois da floración) teñen unha vida útil de fecundación relativamente curta debido á gran cantidade de enerxía que consomen as plantas no devandito proceso. Tamén hai que ter en conta que en campos ao aire libre a circulación do pole non é rotativa, senón lineal dependendo da dirección do vento. Isto significa que en campos abertos a panmixia (mestura equilibrada de todos os individuos) non está garantida. Nunha circulación rotativa do aire todas as plantas terían acceso posible ao pole.

Cómpre apuntar que ao mesmo tempo que o pole non entra tampouco pode saír, e iso implica que a produción final de semente, aínda que en menor cantidade en superficie, sería máis eficiente dende o punto de vista do consumo de recursos e considerando a calidade estimada da mesma pola emulación dos microambientes necesarios para cada especie a multiplicar.

• En especies entomófilas o control da polinización por vectores (abellóns) nos compartimentos sería absoluto, xa que ao aire libre innumerables insectos, tanto diúrnos coma nocturnos, proveñen de zonas ás veces próximas e ás veces afastadas, polo tanto, non se pode garantir a pureza da semente obtida, ao achegar estes insectos pole externo, e non é posible un control estrito sobre a semente resultante. Por outra banda, os insectos polinizadores en días de choiva ou excesivo vento diminúen notablemente a súa actividade. Esta situación climática de choiva e vento nordés é moi habitual nos meses de primavera e de verán en Galicia, cando a maior parte das plantas están en floración.

Os compartimentos proporcionan certa protección aos insectos, co que poderían exercer a súa función durante máis tempo real.

• Recreación de diferentes ambientes óptimos para cada especie ou experimento: pódese instalar mallas de sombreado para especies de sombra, aumentar ou diminuír a cantidade de auga de rega ou usar diferentes superficies mediante a unión de compartimentos por eliminación de paredes de malla.

• Diminución do estrés térmico provocado polas diferenzas de temperatura diarias: en invernadoiros convencionais onde a circulación de aire está moi restrinxida, as variacións térmicas ao longo do día poden chegar a ser moi importantes, sobre todo en datas estivais. Este sistema permeable ao aire e a ventilación asistida proporcionan un ambiente máis estable e similar ao externo para o crecemento das plantas. Estimouse mediante a instalación de sondas que a temperatura interna das estacións individuais está entre 1 e 2 oC por encima da temperatura exterior.

• A perda de semente no chan pola vibración das máquinas de recolección ou do proceso manual de corte é un feito habitual nos campos de multiplicación ao aire libre.

O sistema de microinvernadoiros e a malla do chan permitirían recuperar a semente perdida cun simple varrido e unha limpeza posterior.

Diminución de custos • Man de obra: diminución da man de obra requirida para o mantemento das plantas en proceso de multiplicación. A superficie a manter é moi inferior á requirida no proceso de multiplicación ao aire libre; por outra parte, non existe tanto risco de contaminación de malas herbas ao dispoñer dun espazo controlado e desinfectado no momento inicial de cada ciclo. Polo tanto, o conxunto do proceso é semidesatendido.

• Pesticidas e man de obra requirida para o mantemento dos campos de multiplicación: reduciríanse os custos de combustible ao non requirir periodicamente desprazamentos de maquinaria nin de persoal. Os compartimentos poden ser facilmente desinfectados e tratados ao final e/ ou principio de cada ciclo de multiplicación. O persoal de mantemento e a maquinaria non tería que desprazarse xa que a superficie a manter non o require.

Beneficios para o medio ambiente • Diminución de emisións dos gases de efecto invernadoiro como consecuencia dun menor uso de maquinaria e aforro de enerxía.

• Aforro de auga: ao ser un sistema permeable, en días de choiva ou néboa a auga penetra a través da malla, así que a cantidade de auga requirida para rega asistida en cultivo é notablemente inferior aos sistemas de rega habitualmente utilizados en invernadoiros convencionais.

• Prevención da dispersión de especies ou xenes invasores: nas recoleccións ao aire libre sempre hai unha porcentaxe de semente que se dispersa no campo e pode ter capacidade de xerminación, caso especialmente grave en variedades foráneas ou transformadas. A semente recollida en ambientes controlados non se dispersa no medio natural, e os restos resultantes son destruídos no proceso de limpeza e desinfección.

REFERENCIAS LINDNER, R.; GARCÍA, A., 1997. Geographic distribution and genetic resources of Dactylis in Galicia (northwest Spain).

Genetic Resources and Crop Evolution, 44, 449-507.

LÓPEZ, J.E., 2010. Estudio de los recursos fitogenéticos del complejo Festuca-Lolium. Tesis doctoral. Universidade de Santiago de Compostela (Ed.), Servizo de Publicacións e Intercambio Científico. Serie Verde: Ciencias Experimentais e Ensinos Técnicos. http://dspace.usc.é/bitstream/10347/2802/1/9788498873740_ content.pdf LÓPEZ, J.E.; OLIVEIRA, J. A., 2012. Conservation of genetic diversity in regenerated landraces of Italian ryegrass.

Plant Genetic Resources: Characterization and Utilization (2012) 10 (1), 5–13. http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?from Page=online&aid=8509486&fulltextType=RA&fileId=S1479 26211100089X

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXII - Nº 124

GRASSGO anuncio.pdf

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

1

28/7/16

13:32

126

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

O RENDEMENTO DE PRATENSES E CULTIVOS DE INVERNO NA PRODUCIÓN DE LEITE. TRABALLOS RECENTES A 55.ª Reunión Científica da Sociedade Española para o Estudo dos Pastos (SEEP) reuniu en abril na Escola Politécnica Superior de Lugo e no CIAM (Mabegondo) cerca dun cento de investigadores que compartiron os estudos que se están a levar a cabo nos ámbitos da botánica e da ecoloxía, da produción animal e vexetal e do silvopastoreo. A continuación reproducimos os resumos dalgúns deses traballos cuxo tema central foron as sementes pratenses e os cultivos de inverno vinculados á produción de leite.

NOTA

Os traballos completos están dispoñibles en www.ciam.gal/seep2016:

M.D. Báez Bernal, L. Campo Ramírez, S. Pereira Crespo, M.J. Bande Castro y J.E. López Díaz, 2016. Innovación Sostenible en Pastos: Hacia una Agricultura de Respuesta al Cambio Climático. Actas 55ª Reunión Científica de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos, Lugo-A Coruña, 26-29 abril 2016

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

EFECTO DO PASTOREO SOBRE A VEXETACIÓN HERBÁCEA: PRODUCIÓN DE BIOMASA E CALIDADE DE PASTO T. Martínez e A. Álvarez Instituto Madrileño de Investigación e Desenvolvemento Rural Agrario (Imidra).

El Encín, apdo. 127, Alcalá de Henares (Madrid). teodora.martinez@madrid.org

AS MESTURAS DE LEGUMINOSAS ANUAIS PODEN MELLORAR A PRODUTIVIDADE DA ROTACIÓN RAIGRÁS ITALIANO-MILLO FORRAXEIRO A. Botana1, J. Valladares1, S. Pereira-Crespo2, N. Díaz1, C. Resch1, B. FernándezLorenzo1, T. Dagnac1, M. Veiga1 e G. Flores-Calvete1 1 Instituto Galego de Calidade Alimentaria. Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (Ingacal-CIAM). Apdo. 10, 15080 A Coruña. adrian.botana.fernandez@xunta.es 2 Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal). Mabegondo, 15318 Abegondo (A Coruña)

127

Avalíase o efecto do pastoreo sobre a produción de biomasa total e dos grupos funcionais, así como sobre a calidade do pasto en áreas pastadas (P) e excluídas ao pastoreo (NP) nun sistema silvopastoral da serra de Madrid. Estúdase en cinco zonas diferentes polo tipo de xestión ou polas características ecolóxicas. A produción de biomasa foi menor nas áreas excluídas ao pastoreo, mentres que a calidade de pasto foi maior. A elevada biomasa de vexetación seca en pé e depositada no chan do ano anterior nas áreas non pastadas impide ou atrasa o rebrote e crecemento da vexetación nova, o que afectaría á produción e á calidade dos pastos nas áreas de exclusión. As maiores diferenzas márcanas a produción de leguminosas e do grupo doutras que foron máis abundantes nas áreas pastadas, especialmente nas zonas de aciñeira.

En vídeo en www.afriga.tv (a partir do min. 22:02)

A rotación típica das explotacións leiteiras de Galicia é un sistema de dous cultivos por ano, con raigrás italiano como cultivo de inverno e millo forraxeiro como cultivo de verán.

Aínda que de elevada produtividade, a rotación é deficiente en proteína, o que obriga a suplementar o concentrado cunha alta proporción de materias primas proteicas. Sendo o millo forraxeiro o cultivo principal, a introdución de leguminosas anuais no cultivo invernal podería ser de interese para mellorar o valor proteico da rotación. Compáranse neste traballo os resultados obtidos en gran parcela durante tres anos, en termos de rendemento de materia seca (MS) e proteína bruta (PB), da rotación raigrás-millo (RI) cunha mestura de trevos anuais-millo (ML). Os valores medios anuais obtidos foron de 18.821 kg MS ha-1 e 1.073 kg PB ha-1 para RI e de 19 744 kg MS ha-1 e 1.423 kg PB ha-1 para ML. Mentres que a produción total de MS non foi significativamente diferente entre as dúas rotacións, a introdución de leguminosas permitiu incrementar un 32,6 % o rendemento anual de PB por hectárea (p<0,01). Conclúese que o cultivo invernal de leguminosas anuais podería substituír vantaxosamente o raigrás italiano nas rotacións forraxeiras intensivas.

En vídeo en www.afriga.tv (a partir do min. 01:05)

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

128

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

IMPORTANCIA DO USO DE ADITIVOS NA CALIDADE E ESTABILIDADE DOS ENSILADOS DE LEGUMINOSAS

A. Martínez-Fernández1, F. Vicente1, B. de la Roza Delgado1, A. Soldado1, J. García2, J.M. Alonso2 e M. Peláez2 1 Servicio Regional de Investigación y Desarrollo Agroalimentario (Serida). Apdo. 13, 33300 Villaviciosa, Asturias (España). admartinez@serida.org 2 Sociedad Asturiana de Servicios Agropecuarios S.L. (ASA). 33199 Granda, Asturias (España)

Neste traballo avaliouse o efecto da utilización dun aditivo biolóxico en ensilados elaborados con forraxe procedente de monocultivos de dúas leguminosas forraxeiras. Para iso, seleccionáronse 16 granxas piloto nas que se sementou como forraxe de inverno chícharo ou faba forraxeira, ambos en monocultivo cunha dose de sementeira de 150 kg de semente por hectárea. Coa forraxe cultivada realizáronse ensilados de laboratorio en condicións de manexo controlado. Tras un período de estabilización de 60 días avaliáronse as súas características nutritivas, fermentativas e estabilidade aeróbica. Os resultados obtidos mostran que o aditivo biolóxico utilizado favorece o proceso fermentativo, diminuíndo o valor de pH final e a formación de N amoniacal e controlando as fermentacións secundarias, pero non mostra ningún efecto positivo con respecto á estabilidade dos ensilados tras a súa apertura.

S

TODA

2

En vídeo en www.afriga.tv (a partir do min. 07:21)

SIEGA “Las mezclas que combinan semillas pratenses, leguminosas y cereales forrajeros en función de las necesidades del agricultor”

LA COMBINACIÓN PERFECTA DE LA ELECCIÓN DE LOS MEJORES RAIGRÁS A NIVEL MUNDIAL

HIBRID

alternativa

LA CALIDAD Y LA PRODUCCIÓN ESTÁN ASEGURADAS

SIEGA

-pro

LA COMBINACIÓN IDEAL DE RAIGRÁS CON TRÉBOLES ANUALES DE ACTITUD FORRAGERA

TREBOL LA MEZCLA DE TRÉBOL POR EXCELENCIA

TRITI LA MÁXIMA PRODUCCIÓN SIN DESCUIDAR LA CALIDAD NUTRITIVA

PASTO LA PRADERA DE LARGA DURACIÓN PARA SIEGA Y PASTOREO

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

afriga124_pub_soaga.indd 2-3

1

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

129

Preséntanse neste traballo os resultados do seguimento da composición, o valor nutricional e a calidade fermentativa dos ensilados de herba e millo nas explotacións leiteiras galegas nos últimos 13 anos (de 2003 a 2015). Os resulS. Pereira-Crespo , R. Lorenzana , M. Barreal , M. Rodríguez e G. Flores-Calvete tados proceden dun total de 13.097 mostras de ensilado Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal), Mabegondo, 15318 Abegondo (A Coruña). soniapereira@ciam.es de herba e de 10.230 mostras de ensilados de millo proceInstituto Galego de Calidade Alimentaria. Centro de Investigacións Agrarias de dentes de granxas leiteiras recibidas para a súa análise no Mabegondo (Ingacal-CIAM), apdo. 10, 15080 A Coruña Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal).

Móstrase unha evolución positiva ao longo do tempo para a calidade fermentativa dos ensilados de herba, relacionada cun elevado contido en materia seca (MS) das mostras, pero unha tendencia negativa en canto á dixestibilidade da materia orgánica (DMO) e ao contido en NUESTRAS VARIEDADES SON SELECCIONADAS ENo que CAMPOS DE ENSAYO proteína bruta (PB), suxire a necesidade de revisar o Y manexo agronómico seguido nas explotacións.

Os ensilados de millo mostraron, de forma consistente, un valor nutricional elevado e unha boa calidade fermentativa ao longo do período considerado. Os valores medios das mostras dos ensilados de herba (DMO 63,2 %, PB 12,7 % MS) e dos de millo (DMO 70,5 %, PB 8,1 % MS) poñen de manifesto a complementariedade de ambas as forraxes nas dietas do gando vacún leiteiro.

CALIDADE DOS ENSILADOS DE HERBA E DE MILLO NAS EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS GALEGAS 1

1

1

1

2

CULTIVOS ALTERNATIVOS SEMILLAS CERTIFICAD

1

2

SEMILLAS GRAOS TODAS

2 LEGUMINOSAS

PRODUCCI

ANUALES-PLURIANUALES

Semillas fijadoras de nitrógeno (PAC). Nuestro departamento técnico viene desa En vídeo en www.afriga.tv (a partir do min. 26:04) desde hace tiempo la elección de las mejores variedades leguminosas en soli mezclas con resultados favorables respecto a los contenidos de proteína y dige

2.1. VEZA: LEGUMINOSA ANUAL de ciclo largo. Buena implantación y resi enfermedades. Alto valor nutritivo (hasta 22% PROTEINA BRUTA). Cosecha en ab

2.2. TITARRO: LEGUMINOSA ANUAL. Variedad para terrenos pobres con co climatológicas extremas.

a

Cultivos alternativos GRAOS, semilla certificada de CEREALES y LEGUMINOSAS 2.3.

GUISANTE: LEGUMINOSA ANUAL. Excelente cobertura de suelo, menos mala

Enrriquece y mejora la estructura del suelo.

CEREALES; TRITICALE, AVENA, CEBADA, CENTENO. LEGUMINOSAS 2.4.

ALFALFA: LEGUMINOSA(ANUALESPLURIANUAL. Variedad seleccionada.

PLURIANUALES); VEZA, TITARRO, GUISANTE, 2.5.

ESPARCETA : LEGUMINOSA PLURIANUAL. ALFALFA, ESPARCETA...

1

2

3

4

5

Consulte a nuestro departamento técnico sobre las diferentes mezclas que se pueden aplicar en función de las necesidades de cada suelo.

Parque Empresarial Vilanova 1 • 36614 Baión • Vilanova de Arousa (Pontevedra)

Tel. 986 516 030 • Faxa 986nuestro 516 035 • www. gruposoaga.com AFRIGA ANO XXII - Nº 124 Consulte departamento técnico sobre las diferentes mezclas q se pueden aplicar en función de las necesidades de cada suelo.

17/08/2016 13:48

130

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

A PEGADA DE CARBONO NAS FORRAXES DE CANTABRIA G. Salcedo Díaz Dpto. de Calidade e Innovación. CIFP La Granja, 39792 Heras (Cantabria). gregoriosalce@ono.com

Sesenta explotacións de vacún leiteiro de Cantabria foron clasificadas en tres grupos atendendo ao seu sistema de produción forraxeira en: i) pradería (P); ii) pradería-millo (PMz) e iii) pradería-millo-cultivos de inverno (PMzCFI), para estimar as emisións de gases de efecto invernadoiro seguindo unha análise de ciclo de vida das distintas formas de utilización da forraxe: herba de pradería en presebe (HPP); ensilados de herba en rotopaca (EHR) e trinchei-

IDENTIFICACIÓN DE SISTEMAS DE ALIMENTACIÓN DE VACÚN CON BASE EN FORRAXES A PARTIR DA COMPOSICIÓN DO LEITE F. Vicente, C. Santiago, M.A. González, J. D. Jiménez-Calderón e A. Martínez-Fernández Servicio Regional de Investigación y Desarrollo Agroalimentario (Serida). Apdo. 13, 33300 Villaviciosa (España). fvicente@serida.org

Durante un ano visitáronse trimestralmente 16 ganderías nas que se identificaron cinco sistemas de alimentación en función da composición de ingredientes da ración. O sistema ensilado de millo presentou unha composición do leite con maiores proporcións de proteína, lactosa, extracto seco magro e urea. O seu perfil de ácidos graxos tivo maiores proporcións de ácidos graxos saturados e menores de

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

ra (EHT); ensilados de millo (EMz) e ensilado de raigrás italiano en rotopacas (ERR). O secuestro de carbono (SC) e o cambio de uso da terra indirecto (LUCind) foron incluídos, tomándose como unidade funcional un quilo de materia seca. Nos tres grupos, as maiores emisións proceden do chan (70,5±8 %), seguidas das operacións de cultivo (21,1±6,1 %) e, por último, con 8,8±7 %, os consumibles.

As forraxes con menor pegada de carbono (UdC) rexístranse no sistema P. Entre forraxes, e de maior a menor, sen considerar o secuestro de carbono, correspondeu ao ERR, EHR, EHT, EMz e HPP, con valores de 0,395; 0,266; 0,232; 0,223 e 0,189 kg CO2/kg MS respectivamente.

En vídeo en www.afriga.tv (a partir do min. 14:30)

ácidos esteárico, vaccénico, oleico e α-linolénico. O perfil de ácidos graxos dos sistemas identificados como pastoreo, ensilado de herba e forraxe seca presentaron maior grao de insaturación, coas maiores concentracións dos ácidos ruménico, vaccénico, oleico, α-linolénico e esteárico. As análises de compoñentes principais diferenciaron o sistema de alimentación con ensilado de millo, tanto a partir da composición química do leite coma a partir do perfil de ácidos graxos. Co resto dos sistemas de alimentación non se puideron establecer as diferenzas de forma clara a través da análise de compoñentes principais debido á súa similitude.

En vídeo en www.afriga.tv (a partir do min. 00:11)

132

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

PERFIL DE ÁCIDOS GRAXOS NO LEITE DE VACAS PASTANDO TRITICALE CON OU SEN TRIFOLIUM INCARNATUM G. Salcedo Díaz1, A. Villar Bonet2 e J. Doltra Bregón2 1 Dpto. de Calidade e Innovación. CIFP La Granja, 39792 Heras, Cantabria. gregoriosalce@ono.com 2 Centro de Investigación e Formación Agrarias (CIFA), 39600 Muriedas, Cantabria

COMPARACIÓN DUNHA MESTURA DE TREVOS ANUAIS CON RAIGRÁS INGLÉS NUN SISTEMA DE PASTOREO CON VACAS DE LEITE

O obxectivo deste traballo foi comparar os efectos do pastoreo de triticale con xenotipo DDRR, en monocultivo (TgDDRRp) ou asociado a Trifolium incarnatum (TgDDRRinc), sobre o perfil de ácidos graxos (AG) do leite en vacas Holstein-Friesian suplementadas con ensilado de millo e concentrado. Doce vacas foron distribuídas en dous grupos e asignadas a pastoreo en cada parcela, segundo un deseño experimental cruzado. O tratamento TgDDRRinc incrementou a produción de biomasa (P<0,001).

A produción de leite e a corrixida ao 4 % graxo do mesmo xeito que a composición química non foron diferentes entre forraxes. O contido en AG omega-3 do leite non diferiu entre tratamentos e si o contido en AG omega-6 (P<0,05), maior en TgDDRRinc (2,58 %) que en TgDDRRp (2,34 %). O contido de ácido linoleico conxugado (CLA) foi superior en TgDDRRinc (1,08 %) que en TgDDRRp (0,62 %). Os contidos de AG insaturados e monoinsaturados do leite foron similares entre tratamentos, a diferenza do contido en poliinsaturados, que foi maior en TgDDRRinc (P<0,004).

En vídeo en www.afriga.tv (a partir do min. 07:25)

M. Veiga1, A. Botana1, C. Resch1, S. Pereira-Crespo2, T. Dagnac1, J. Valladares1, N. Díaz1, B. Fernández-Lorenzo1 e G. Flores-Calvete1 1 Instituto Galego de Calidade Alimentaria. Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (Ingacal-CIAM). Apdo. 10, 15080 A Coruña. gonzalo.flores.calvete@xunta.es 2 Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal), Mabegondo, 15318 Abegondo (A Coruña)

Neste traballo preséntase a comparación, en termos de rendemento de materia seca e do valor nutritivo da herba, así como da produción e da composición de leite de vaca, entre dous pastos: unha mestura de raigrás híbrido con tres especies de trevos anuais (trevo alexandrino, trevo encarnado e trevo persa ssp. resupinatum) e un cultivo monofito de raigrás inglés. Ambos os pastos aproveitáronse mediante un sistema de pastoreo rotacional por vacas leiteiras durante a primavera na zona atlántica de Galicia. A pesar do bo valor nutritivo inicial da mestura de raigrás e leguminosas anuais, a baixa eficiencia da utilización do pasto polas vacas debido ao hábito semiprostrado dos trevos anuais e a rápida diminución da calidade, xera un inconveniente para a inclusión dos trevos anuais nos sistemas de pastoreo.

Ademais, os similares rendementos en produción, graxa e proteína do leite en ambos os tratamentos evidencian que o pastoreo de leguminosas anuais non é unha alternativa clara ás praderías de raigrás inglés clásicas nas condicións de produción de leite de Galicia.

En vídeo en www.afriga.tv (a partir do min. 14:16)

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

134

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

EFECTO DA INCLUSIÓN DE ENSILADO DE LEGUMINOSAS ANUAIS NA RACIÓN DO GANDO VACÚN SOBRE A PRODUCIÓN E O PERFIL DE ÁCIDOS GRAXOS DO LEITE A. Botana1, C. Resch1, L. González1, T. Dagnac1, S. Pereira-Crespo2, B. Fernández-Lorenzo1, J. Valladares1, M. Veiga1 e G. Flores-Calvete1 1 Instituto Galego de Calidade Alimentaria. Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (Ingacal-CIAM). Apdo. 10, 15080 A Coruña. adrian.botana.fernandez@xunta.es 2 Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal), Mabegondo, 15318 Abegondo (A Coruña)

DIMENSIONAMENTO DE FOSAS DE XURRO PARA OPTIMIZAR O SEU VALOR FERTILIZANTE EN EXPLOTACIÓNS DE VACÚN DE LEITE GALEGAS J.F. Castro, M.D. Báez e M. I. García CIAM-Ingacal. Apdo. 10, 15080, A Coruña (España). juan.fernando.castro@xunta.es

Preséntanse neste traballo os resultados dun ensaio no cal se avaliou o efecto da inclusión de ensilados de leguminosas anuais na dieta de vacas de leite sobre a produción e a composición de ácidos graxos do leite. Cultiváronse 4 ha dunha mestura de trevos anuais (ML) e 4 ha dun cultivo monofito de raigrás italiano (RI) na primeira semana de maio de 2013. Os cultivos foron recollidos tras ser presecados 24 h e tratados con inoculante. Seguindo un deseño en cadrado latino 4 x 4, asignáronse catro dietas a un total de 24 vacas de leite de raza Holstein (seis vacas/grupo).

Cada período experimental durou 3 semanas. As racións, en materia seca (MS), estaban compostas por un 50 % de ensilado RI e ML, en proporción variable, 25 % de ensilado de millo e 25 % dun penso comercial con diferente contido en proteína bruta (PB). As racións eran isoproteicas (17 % PB). A substitución progresiva do ensilado RI por ensilado ML permitiu mellorar significativamente o perfil de ácidos graxos do leite desde o punto de vista da saúde humana, sen comprometer a inxestión voluntaria da MS nin a produción de leite. Os resultados demostran a potencialidade das leguminosas anuais para mellorar os sistemas de produción de leite baseados en forraxes.

En vídeo en www.afriga.tv (a partir do min. 21:12)

O obxectivo do traballo foi avaliar a capacidade de almacenamento das fosas de xurro nas explotacións de vacún de leite galegas e propor melloras para optimizar a súa xestión como fertilizante.

Os datos das fosas obtivéronse da enquisa realizada para o proxecto INIA RTA2014-00086-C03-03, que clasifica as explotacións en estratos, do 1 ao 6, de menor a maior cota de leite dispoñible. As fosas estaban cubertas nunha porcentaxe que variaba dende o 75 % ao 42 % para as explotacións do estrato 3 e 6, respectivamente, e a capacidade de almacenamento variaba de 3,6 a 8,5 m3 UGM-1 para as explotacións do estrato 1 e 5, respectivamente.

Nas explotacións máis grandes (estratos 4, 5 e 6), que posuían o 75 % da cota de leite, recoméndase cubrir e aumentar a capacidade das fosas para almacenar o xurro entre 5 e 6 meses, cun dimensionamento de 14 m3 UGM-1. O valor do N aproveitado suporía un aforro medio de 1.949, 1.672 e 4.163 € ao ano por explotación, sendo o custo de cubrición e ampliación das fosas de 1.764, 15.237 e 37.942 € por explotación para os estratos 4, 5 e 6, respectivamente.

En vídeo en www.afriga.tv (a partir do min. 25:22)

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

www.indusagri.es indusagri@indusagri.es

136

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

EFECTO ENCALADOR E FERTILIZANTE DE ESTERCO DE POLO DESHIDRATADO E GRANULADO APLICADO NUNHA ROTACIÓN DE MILLO FORRAXEIRORAIGRÁS ITALIANO

M. J. Bande-Castro1,2, M.J. Sainz2 e M. E. López-Mosquera3 1 Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM), Instituto Galego de Calidade Alimentaria (Ingacal), Apartado 10, 15080 A Coruña (España). maria.bande@ciam.es 2 Departamento de Produción Vexetal, Universidade de Santiago de Compostela, 27002 Lugo (España). j.sainz@usc.es 3 Ibader, Universidade de Santiago de Compostela, 27002 Lugo (España). melvira.lopez@usc.es

Levouse a cabo un ensaio nun solo ácido de Galicia, que se encalou para a súa posta en cultivo, co fin de estudar os efectos da fertilización con esterco de polo deshidratado e granulado, comparándoos con fertilizante mineral convencional, na acidez e no contido en nutrientes do chan (P, K e Ca) durante tres rotacións consecutivas de millo forraxeiro e raigrás italiano alternativo. A aplicación anual de 11.000 kg ha-1 do esterco, ou dose superior, tivo un claro efecto neutralizador da acidez do chan, que se reflectiu na redución da porcentaxe de saturación de aluminio e no aumento do calcio de cambio. O esterco foi competitivo respecto da fertilización mineral convencional para fornecer P e K a ambos os cultivos.

En vídeo en www.afriga.tv (a partir do min. 00:12)

NUN SISTEMA DE ROTACIÓN ANUAL DE DOUS CULTIVOS, INFLÚEN AS LEGUMINOSAS FORRAXEIRAS DE INVERNO NO RENDEMENTO E A CALIDADE DO MILLO FORRAXEIRO?

S. Baizán1, F. Vicente1, D. Celis2, I. Salvador-Loreto2, C. González1, S. Modroño1 e A. Martínez-Fernández1 1 Servicio Regional de Investigación y Desarrollo Agroalimentario (Serida). Apdo. 13, 33300 Villaviciosa, Asturias (España). admartinez@serida.org 2 UAEM, Instituto Literario # 100, Col. Centro, 50000 Toluca (Estado de México), México

No presente traballo avaliouse durante tres anos o efecto de diferentes leguminosas forraxeiras de inverno (altramuz, fabas forraxeiras e trevo violeta), en monocultivo ou asociadas con raigrás italiano manexadas con fertilización orgánica, sobre o rendemento e a calidade do seguinte cultivo da rotación, é dicir, do millo forraxeiro, en comparación cos obtidos nunha rotación clásica raigrás italianomillo en manexo convencional (fertilización química).

Utilizouse un deseño en parcela dividida con tres repeticións que se reiterou durante tres anos consecutivos.

Os resultados obtidos foron contrastados mediante análises de varianza considerando como factor fixo a alternativa invernal previa ao cultivo do millo e o ano como factor de efecto aleatorio. As leguminosas forraxeiras ensaiadas tanto en monocultivo coma asociadas con raigrás italiano non inflúen no rendemento nin na calidade nutritiva do cultivo de millo que completa a rotación en comparación cos resultados obtidos na rotación clásica raigrás italiano-millo.

En vídeo en www.afriga.tv (a partir do min. 20:20)

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

138

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

A CONSERVACIÓN E O USO DE RECURSOS FITOXENÉTICOS DE ESPECIES PRATENSES GALEGAS NO CIAM As coleccións de xermoplasma son un conxunto de mostras de xenotipos de especies domesticadas e das súas formas silvestres, que se manteñen como sementes, plantas vivas ou in vitro. A súa avaliación, caracterización e conservación considéranse fundamentais para o desenvolvemento agrogandeiro e alimentario de calquera rexión.

Julio E. López Díaz1 e Gonzalo Flores Calvete2 Asociación de Desenvolvemento Rural (GDR) As Mariñas-Betanzos 2 Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo. Ingacal

1

Dende que o home fixo a súa aparición na Terra, quedando como único representante dos homínidos, foi a especie que máis influíu na contorna natural. Cando fai uns 20.000 anos se descubriu a agricultura, comezou un proceso de domesticación de todo tipo de especies vexetais que deu como resultado a nosa diversidade agrícola. Con todo, estes esforzos de recolección, mellora e selección derivaron nunha simplificación dos cultivos que implica que AFRIGA ANO XXII - Nº 124

actualmente o 90 % da produción agrícola mundial estea baseada en tan só unhas 10 especies vexetais. Ademais, a utilización masiva dun estreito abano de especies e de variedades comerciais emparentadas, máis uniformes en comportamento e produción, pero tamén máis susceptibles uniformemente fronte a pragas ou adversidades climáticas, pode entrañar un risco de dimensións incalculables.

Por iso, durante as últimas décadas estendeuse por todo o mundo un importante movemento conservacionista destinado a almacenar a diversidade xenética de poboacións naturais e de razas locais de moitas especies que poderían proporcionar xenes adaptados ás condicións edafoclimáticas de onde proceden.

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

As coleccións de xermoplasma definíronse como un conxunto de mostras de xenotipos de especies domesticadas e das súas formas silvestres, que se manteñen como sementes, plantas vivas ou in vitro, e que lles serven como material de partida aos melloradores xenéticos e investigadores. A avaliación, a caracterización e a conservación destes recursos xenéticos considéranse fundamentais para o desenvolvemento agrogandeiro e alimentario de calquera rexión ou país.

O primeiro rexistro existente na historia sobre unha recolección de recursos fitoxenéticos é do ano 1495 a. C., nunha expedición organizada pola raíña Hatshepsut de Exipto no país de Punt (Musgrave et al., 2000) para colleitar, entre outros produtos, especies da árbore da mirra (Commiphora sp) para a fabricación de incenso. Esta fascinación pola vida silvestre, de recolección de sementes e de mellora tradicional das especies cultivadas, continuou durante séculos, tendo un especial auxe entre o XVI e o XIX, co descubrimento de América e as expedicións imperiais dos s. XVIII e XIX.

A AVALIACIÓN, A CARACTERIZACIÓN E A CONSERVACIÓN DESTES RECURSOS XENÉTICOS CONSIDÉRANSE FUNDAMENTAIS PARA O DESENVOLVEMENTO AGROGANDEIRO E ALIMENTARIO DE CALQUERA REXIÓN OU PAÍS

139

O CIAM CONSERVA E MANTÉN A MAIOR COLECCIÓN DE ESPECIES PRATENSES DO NOROESTE IBÉRICO

En Europa a primeira colección substancial de xermoplasma dun cultivo foi levada a cabo por Philippe de Vilmorin, en Verrières (Francia), cara á segunda metade do s. XIX. Tal colección consistía esencialmente en xenotipos de trigo silvestres (Frankel et al., 1995). Non obstante, ata a segunda década do s. XX non se obtiveron as primeiras coleccións sistematicamente recompiladas a cargo de N. I. Vavilov, cuxo obxectivo era obter unha representación mundial da diversidade xenética dos principais cultivos (Vavilov, 1949-50). Dende entón, numerosas institucións destinaron recursos á recolección e conservación de sementes consideradas estratéxicas para usos agroalimentarios, medicinais, estéticos e ambientais.

Galicia, como área de dispersión, mantén unha gran diversidade xenética que é excepcional en moitos cultivos adaptados ás súas características singulares e edafoclimáticas. Unha gran parte desta diversidade está recollida nos bancos de xermoplasma. Entre estes bancos está o Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM), que inclúe variedades autóctonas de millo, especies froiteiras, plantas forraxeiras, cereais de inverno e especies hortícolas.

O banco de xermoplasma da Evega e o da subestación de Salceda de Caselas manteñen variedades de vide, mentres que o banco de Lourizán conserva variedades autóctonas de castiñeiro. A Misión Biolóxica de Galicia (MBG), pertencente ao Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), tamén mantén coleccións de millo, fabas, brásicas e vide, todas elas principalmente de Galicia.

zález Ángel Gil Gonrial Lalín 2000

s A de semente IC R É IB T G A cción de R a, colza etc. z e v A mellor sele , le a ic it cereal, tr de pradeira,

st Polígono Indu A-3 ansporte, nave Tr l de Ciudad edra 36500 Lalín - Pontev 535 636 0 Teléfono: 67 s el@hotmail.e ng la gi e-mail:

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

140

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

A COLECCIÓN CONSÉRVASE NUNHA CÁMARA PROVISTA DE SISTEMAS DE HUMIDADE E TEMPERATURA CONTROLADOS, E CON CONEXIÓN DE ALARMAS QUE PERMITEN TRANSMITIR EN TEMPO REAL POSIBLES ERROS DE MANTEMENTO PARA EVITAR A DETERIORACIÓN DE MATERIAL XENÉTICO

1 1

A Coruña Asturias Lugo Pontevedra Ourense León Fóra de España Santander Navarra Santa Cruz de Tenerife Granada Burgos Xirona Guipúscoa Biscaia Huesca Huelva Cáceres Zaragoza Segovia Palencia Lleida As Palmas Cádiz Baleares Álava Soria Sevilla Salamanca Murcia Málaga Madrid Alxeciras

Respecto das especies pratenses, o CIAM conserva e mantén a maior colección do noroeste ibérico. Un traballo froito de moitos investigadores, que xa nos anos 70 con- Figura 2. Distribución por provincias da colección de sideraron que a conservación e mellora destas especies e especies pratenses conservadas no CIAM dos seus ecotipos poderían ter un resultado decisivo no 350 desenvolvemento das economías agrarias, para responder 321 320 298 en tempo real a certos retos puntuais e para dar respostas a 300 actuais ou futuras cuestións incertas ou cambiantes da nosa agricultura. Tamén para garantir unha conservación per- 250 durable da diversidade dos ecosistemas locais, e para outros 200 192 usos, tales como ambientais, para a mitigación do cambio 178 climático e para impulsar o uso eficiente dos recursos fi- 150 toxenéticos autóctonos como fonte de xenes para unha utilización valiosa en programas de mellora para o desenvol- 100 93 87 vemento dos sistemas agrícolas locais. A importancia desta colección non radica soamente no seu valor científico, 50 33 21 18 14 10 senón tamén no seu valor histórico, xa que pode albergar 9 6 5 5 5 3 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 0 xenotipos que actualmente non existen na natureza (López et al., 2010). Na figura 1 móstrase a distribución xeográfica das mostras recollidas na Península Ibérica. Como se pode observar, a maior parte delas provén de Galicia.

Figura 1. Distribución das mostras da Península Ibérica conservadas no CIAM

Figura 3. Detalle da cámara de xermoplasma de especies pratenses conservadas no CIAM

Como se pode ver na figura 2, a maior parte das mostras procede do noroeste ibérico, principalmente das comunidades autónomas de Galicia, Asturias e Castela e León. A colección consérvase nunha cámara provista de sistemas de humidade e temperatura controlados (figura 3), e con conexión de alarmas que permiten transmitir en tempo real posibles erros de mantemento para evitar a deterioración de material xenético. A información existente actualízase cada ano en bases de datos accesibles publicamente a través da páxina web do CIAM (www. ciam.gal) e dun SIX (Sistema de Información Xeográfica) tamén accesible desde o mesmo sitio.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

GALICAL CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS

NOVA E AD MESTUR N E SERRÍ TO NA CARBO PARA CO CÁLCI S DE CAMA !

VACÚN

APLICACIÓN DO PRODUTO SOBRE O TERREO NOVO SISTEMA DE APLICACIÓN CON SISTEMA DE PESAXE

Redución da acidez dos solos Aumento da produtividade das colleitas

Presentadas en:

EMENDA DE CAL VIVO GRANULADO (90 % CaO) Alta porcentaxe en calcio. Valor neutralizante: > 90 %

• Sacos de 35 quilos • Big bag de 1.100 quilos • Camión cisterna ou camión volquete

EMENDA DE CAL VIVO GRANULADO DOLOMÍTICO (35 % MgO / 60 % CaO) Alta porcentaxe de magnesio. Valor neutralizante: 100 %

Estendidas na propia finca

EMENDA DE CAL VIVO (90 % CaO) Gran poder de neutralización. Valor neutralizante: > 90 %

Transportadas en camións a calquera punto de España e Portugal

EMENDA DE CAL APAGADO (75 % CaO) Potencia o rendemento agrícola. De fácil asimilación.

Valor neutralizante: > 75 % EMENDA DE CAL APAGADO + DOLOMITA (50 % CaO / 23 % MgO) Achega magnesio. Favorece a actividade clorofílica da planta.

Valor neutralizante: > 80 % EMENDA DE CARBONATO CÁLCICO (56 % CaO) Para terra e camas hixiénicas. Eficaz na redución de mamites ambientais e dermatites. Apropiado para a produción de todo tipo de pensos. Valor neutralizante: 56 % EMENDA DE CALIZA DOLOMÍTICA-GALIMAG (33 % CaO / 17 % MgO) Achega magnesio. Valor neutralizante: > 58 %

GALICAL, S.L.L.

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

142

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

O COÑECEMENTO DAS CARACTERÍSTICAS AGROMORFOLÓXICAS, NUTRICIONAIS E AMBIENTAIS DESTE MATERIAL CONSERVADO É FUNDAMENTAL PARA O DESENVOLVEMENTO DE PROGRAMAS DE MELLORA

700 608

600 500 400

220 165

) Lo

tu

s

(7

1) (4 a

us

5 2

O

rn

ith

op

(8 is st

Po

8)

) ro

m

Non caracterizadas

35 6 0 19

23

(1 14

59 (1 a uc

88 24

)

) 85 st

Lo

liu

m

(3

(7 lis ty ac D

Fe

0

90

63

Ag

96

100

iu

156

ol

200

Tr if

300

64

Figura 4. Arriba, campo de caracterización en plantas illadas. Abaixo, campo de caracterización en pequena parcela, neste caso de especies para céspede

Figura 5. Principais xéneros de especies conservadas na cámara de pratenses do CIAM por número de mostras

)

TRABALLOS DE CARACTERIZACIÓN, MULTIPLICACIÓN E TRANSFERENCIA DE TECNOLOXÍA Unha das finalidades dos bancos de xermoplasma é fornecer semente seleccionada e mellorada para a creación de variedades comerciais. Previamente necesítase coñecer o comportamento dos ecotipos e das poboacións naturais, polo que se establecen campos de ensaio nos que se estudan as súas características agronómicas tanto en plantas illadas como en pequena parcela (figura 4).

Caracterizadas

Móstrase o total en verde e o número de caracterizadas de cada xénero, en azul.

Os estudos nutricionais realízanse utilizando tecnoloxía NIRS, que emprega o infravermello próximo para coñecer a calidade nutritiva en plantas forraxeiras. Para iso seméntanse parcelas nas que se toma unha pequena mostra para a súa análise no laboratorio. Outros traballos, como a caracterización de especies interesantes desde o punto de vista ambiental, por exemplo, o céspede de baixo mantemento, ou de especies de interese para a recuperación e restauración de zonas degradadas, noiros, cascalladas, estradas etc., ou ata para aplicacións medicinais ou estéticas, están en curso e xa están sendo obxecto de novas investigacións (figura 6).

O coñecemento das características agromorfolóxicas, nutricionais e ambientais deste material é fundamental para o desenvolvemento de programas de mellora. Mediante o financiamento achegado por varios proxectos de investigación leváronse a cabo numerosas caracterizacións agronómicas e de calidade en parte deste material. En consecuencia, a colección está actualmente caracterizada agronomicamente nun 38 % (figura 5). Estímase que ao longo de 2016-2017 se chegará a un 41 %.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

Figura 6. Cortes realizados en pequena parcela co obxecto de obter a produción de materia seca estimada por ha e para a súa análise posterior no laboratorio mediante tecnoloxía NIRS para estudar o valor nutritivo

144

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

CREACIÓN DE VARIEDADES COMERCIAIS CON BASE XENÉTICA AUTÓCTONA Outros traballos consisten en fornecer sementes con base xenética autóctona a empresas e agricultores interesados en cultivos adaptados ás condicións específicas de Galicia. Por iso, no proceso inicial selecciónanse individualmente plantas adaptadas que proceden de ecotipos locais previamente seleccionados en ensaios de caracterización agronómica.

Posteriormente elimínanse aquelas plantas “fóra de tipo” ou que non cumpren os requisitos específicos. Este proceso, que pode durar anos, a través da selección e a multiplicación, proporciona unha semente moi valiosa e pura, que logo se sementa en gran parcela para obter unha produción homoxénea e subministrable (figura 7). A sementeira en gran parcela garante unha maior produción de semente, pero tamén ten riscos de contaminación externa de pole que provén da contorna, tanto en especies anemófilas (que se polinizan polo aire) como en entomófilas (que se polinizan por insectos). Por esa razón só se recolle como semente subministrable a parte central da parcela, xa que o propio cultivo fai de barreira de illamento desta parte central, mentres que a parte periférica se destina a outros usos non conservativos.

Figura 7. Arriba, campo de multiplicación de plantas illadas nunha pequena parcela rodeada por unha barreira de cereal; as plantas, unha vez espigadas e polinizadas, embólsanse en sacos porosos para evitar a parasitación e a perda de semente por caída ao chan. Abaixo, campo de multiplicación en gran parcela

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

El abonado rentable y eficaz de cultivos forrajeros

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado de los cultivos forrajeros en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente. El nitrógeno estabilizado de ENTEC® permanece en el suelo durante meses en forma amoniacal y retrasa su transformación a nitrato, evitando así las pérdidas de este elemento. Así, con ENTEC® los cultivos forrajeros disponen de nitrógeno en el suelo durante un período más largo, lo que permite disminuir las aplicaciones de abono, siendo posible en algunos cultivos realizar una única aplicación.

Ahora en EuroChem Agro hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en los cultivos forrajeros. ® Marca registrada de EuroChem Agro

EuroChem Agro Iberia, S.L. Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 170 2750 Fax. 93 225 92 91 www.eurochemagro.es

146

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

UNHA DAS FINALIDADES DOS BANCOS DE XERMOPLASMA É FORNECER SEMENTE SELECCIONADA E MELLORADA PARA A CREACIÓN DE VARIEDADES COMERCIAIS

CONCLUSIÓN A maior parte da superficie destinada en España a pradeiras atópase no cuadrante do noroeste peninsular. Concretamente, en tan só dúas comunidades autónomas (Galicia e Asturias) concéntrase o 83 % do total, porcentaxe á que hai que engadirlle tamén as áreas de pastos arbustivos. Xa que logo, é evidente que na España húmida a investigación, conservación, mellora e utilización eficiente destas especies pratenses é esencial, non soamente para o desenvolvemento sostible da agricultura nesta zona, senón tamén para outras aplicacións medioambientais, estéticas, culturais ou ornamentais.

O BANCO DE XERMOPLASMA ABASTECE DE SEMENTES CON BASE XENÉTICA AUTÓCTONA A EMPRESAS E AGRICULTORES INTERESADOS EN CULTIVOS ADAPTADOS ÁS CONDICIÓNS ESPECÍFICAS DE GALICIA

As investigacións na conservación eficiente da biodiversidade supoñen un gran labor de recolección, multiplicación e fornecemento dos recursos fitoxenéticos. Involucran todos os aspectos necesarios para manter o valor económico, estético, cultural ou ambiental dunha rexión ou dun país. A conservación de especies silvestres ex situ é unha estratexia fundamental para manter o xermoplasma autóctono illado dos procesos evolutivos, catástrofes naturais, pragas etc., e con custos de manutención relativamente baixos. As investigacións en conservación e uso dos recursos fitoxenéticos implican a miúdo resultados a medio ou longo prazo; con todo, os seus beneficios para a humanidade son fundamentais, tanto para as xeracións presentes como para as futuras.

A diversidade agrícola e a biodiversidade en sentido amplo non son só importantes para satisfacer as demandas actuais, senón que son tamén indispensables para as necesidades futuras en mellora das plantas cultivadas, na biotecnoloxía, na medicina e na industria, así como para ofrecer unha posible resposta a un cambio climático global.

REFERENCIAS FRANKEL, O.H.; BROWN, A.H.D.; BURDON, J.J., 1995.

The Conservation of cultivated plants. En: The Conservation of Plant Biodiversity, 79-117. Eds. O.H. FRANKEL et al.

Cambridge University Press. Cambridge (Reino Unido), LÓPEZ DÍAZ, J.E; OLIVEIRA PRENDES, J.A.; GONZÁLEZ ARRAEZ, E. 2010. Los recursos fitogenéticos de especies pratenses en Galicia. Pastos, 40(1), 5-27.

MUSGRAVE, T.; GARDNER, C.; MUSGRAVE, W., 2000. The plant hunters – two hundred years of adventure and discovery around the world. The Orion Publishing Group, 224 pp. Londres (Reino Unido).

VAVILOV, N.I., 1949-50. The Origin, variation, inmunity, and breeding of cultivated plants. Chronica Botanica, 13, 1-66.

AFRIGA ANO XXII - Nº 124

FORO BVD

Las entrevistas, en vídeo:

bastantes abortos. Principalmente abortos y temas de infertilidad. ¿Por qué aconsejaste la vacunación de este rebaño con vacuna viva que contiene cepas BVD tipo 1 y tipo 2?

Principalmente por alcanzar mejor protección. Según tenía en conocimiento, habían aparecido en Europa casos de BVD tipo 2, entonces, para cubrir más. Esa es la razón.

MANUEL MONTERO GONZÁLEZ Ganadero Manuel Montero es el propietario de la ganadería Montero López SC, situada en la parroquia de Albán, en el municipio lucense de Sarria. En la explotación también trabajan su mujer y su hijo. Poseen 160 vacas reproductoras de raza Rubia Galega y unas 80 hectáreas de terreno. Hablamos con él y con su veterinario, Miguel Ángel Casado. ¿Cuáles son los protocolos de vacunación actuales en esta explotación?

Yo estoy vacunando con una vacuna que, según el veterinario, salió nueva hace un año. Estoy vacunando con ella por el tema de la BVD. También vacuno para IBR con vacuna marcada. Antes lo hacía dos veces al año pero ahora, con esta vacuna, es suficiente con una dosis al año. ¿En qué índice de fertilidad estás?

Desde que pongo esta vacuna no puedo decir que esté al 100 %, pero a lo mejor a un 99 % sí.

¿Tenías algún miedo al utilizar una vacuna viva y tan innovadora?

Empecé a utilizar esta vacuna porque confío en el veterinario. Me la aconsejó e hicimos línea directa y punto. Yo estoy contento.

La seguiré poniendo hasta que me diga el veterinario. Si un día me dice que hay que cambiar, cambiaré, pero de momento no. Yo no me dedico a la propaganda pero sí diría que estoy vacunando con esto y me va bien.

¿Cómo vacunas la recría?

La vacunamos sobre los 8 o 9 meses. Las sacamos de mamar, las apartamos y ahí es cuando les hacemos la primera vacunación. ¿Cuál ha sido tu experiencia con una vacuna que sólo necesita una dosis al año? ¿Qué te aporta?

Este es el primer año, estoy contento y espero que siga sirviéndome. Tuve menos bajas. No tuve tantos problemas de BVD ni de esos virus que hay. ¿Qué supone para ti adoptar este nuevo sistema de vacunación?

Es muy cómodo. No estás preocupado cada equis tiempo. ¿Has tenido algún efecto adverso?

No, ningún problema. Me encuentro mejor así. Mejoró la fertilidad.

MIGUEL ÁNGEL CASADO FERNÁNDEZ Veterinario ¿Qué efectos tiene o tuvo la BVD en un rebaño como este?

La decisión principal de vacunar fue después de hacer una serie de serologías durante una larga temporada de meses, controlando los animales que se incorporaban, pues había

¿Cuál ha sido tu experiencia con este tipo de vacunas, vacuna viva con cepas de BVD tipo 1 y tipo 2?

Mi experiencia es corta porque solamente llevamos un año haciéndolo. Pero es cierto que durante este año los resultados no fueron peores, todo lo contrario. Se normalizó un poco más la situación de abortos, repeticiones y problemas de infertilidad, porque también hacemos reproducción. ¿Cómo se ha adaptado este protocolo de vacunación en el programa de control de BVD de la ADS que gestionas?

El tema en este tipo de explotaciones es que, como en este ayuntamiento no existe ADS, lo que nosotros hacemos a nivel sanitario es llevar el mismo protocolo que en una ADS. La única diferencia es que, aparte de vacunar con IBR marcado, introdujimos la vacuna viva, por prevenir. Aquí en Galicia, y principalmente en estos ayuntamientos donde hay explotaciones limítrofes, es muy fácil que existan contagios de animales, aunque seguimos haciendo el control de todas las incorporaciones y demás. De todas maneras, yo soy partidario de vacunar por el tema de prevenir, principalmente. ¿Crees que si se impide el nacimiento de animales PI a través de la vacunación, y se van eliminando los PI que existen previamente en la explotación, se puede llegar a controlar la BVD en Galicia?

Soy uno de los firmes defensores de esa teoría. Lo que haría sería vacunar a toda la cabaña ganadera, si de mí dependiera. En esta explotación se desparasitan las vacas, se hacen controles serológicos de las incorporaciones, se vacuna en el caso de IBR con vacuna marcada de IBR. En el caso de BVD lo hago desde ya hace tiempo, aún no existiendo la vacuna viva, pero cuando apareció en el mercado y tras tener conocimiento de cómo funcionaba, fue cuando me decidí a cambiarla. Sobre todo por un tema de manejo; no es lo mismo vacunar a los animales cada 6 meses que vacunarlos, en este caso, una vez al año. Y está el tema de la protección fetal, que para mí es fundamental, la eliminación de los PI…