AFRIGA 116 Edición en galego

ESTAMOS EN WWW.REVISTAAFRIGA.COM, FACEBOOK E TWITTER

Nยบ 116

AFRIGA

ANO XXI Abril-Maio 2015

P

R

afriga116_Portada_galego.indd 1

O

D

U

C

I

ร

N

D

E

L

E

I

T

E

20/05/2015 16:00

pub_fontao_torrel.indd 2

17/05/2015 16:47

sumario

AFRIGA P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

stop

E

CONVOCATORIAS Concurso Nacional de Portugal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Moexmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Concurso de Cataluña . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Concurso de Mallorca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 1.ª Reunión de Primavera da SGPF no CIAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

EXPLOTACIÓN SAT Casa Menor (Boimorto, A Coruña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

PANORAMA INTERNACIONAL Castelbosco (Piacenza, Italia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

ENQUISA Os produtores opinan sobre a fin das cotas, a nova PAC e a negociación coa industria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

DOSSIER: MAMITE Impacto dun programa de control de calidade de leite dirixido ás vacas con menos de 120 días posparto . . . . . . . . . . . . .

Influencia da alimentación na mamite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Diagnóstico rápido de mamite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Aspectos de benestar relacionados coa muxidura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

58 68 78 80

SANIDADE O papel do sistema inmunolóxico na vaca leiteira en transición . . . . . . . . 84 Entrevista a James A. Roth (Universidade de Iowa, EE. UU.) . . . . . . . . . . . . 90

NUTRICIÓN Formulación de torta de colza prensada en frío en penso para o vacún leiteiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

MEDIO AMBIENTE O ensilado de millo como potencial mitigante de gases de efecto invernadoiro nas explotacións leiteiras de Galicia . . . . . . . . . . 102

AGRICULTURA Estrutura, conservación e distribución do banco de xermoplasma de millo do CIAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 Estados de desenvolvemento vexetativo do cultivo do millo . . . . . . . . . . 126 Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva.

SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo.

VOGAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla.

Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa.

Membro de DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez.

DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez.

DESEÑO-MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez, Martín Sánchez.

COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín.

REDACCIÓN, Begoña Gómez Rielo.

CORRECCIÓN LINGÜÍSTICA, Alexandra Cabaleiro Carro.

FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido.

Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366.

Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es.

Web: www.ager.com.es Tiraxe: 14.500 exemplares

A

portada de Afriga 116 vén a ilustrar un reto actual para o sector lácteo: saltar ou non o stop. Existe unha barreira que podería deter a continuidade da produción de leite, un freo pisado por distintas Administracións, industrias e empresas de distribución e engrosado polos criterios da nova PAC, a fin das cotas e a supertaxa, as modificacións e os incumprimentos nas relacións contractuais, o aumento dos custos da alimentación animal, as caídas do prezo do leite, a venda a perdas nas grandes superficies… Todo á vez.

Que facemos? Unirnos e reivindicar o noso papel, facer presión para que se respecte e se apoie o noso traballo e medio de vida, que somos moitos. Poñer en valor o que representa o vacún leiteiro en termos sociais e económicos.

O que producimos alimenta a poboación; é, daquela, o ben máis necesario para un país, o que lle outorga soberanía. Como sector estratéxico debería ser (mellor) atendido polos Gobernos. Resulta decepcionante ter que insistir neste aspecto aínda hoxe nun país marcadamente agrogandeiro.

No punto de mira desta demanda de cooperación e sinerxías tamén está a industria. Por que non nos defende aos produtores e abastecedores? Por que non innova?

Por que non desenvolve produtos con valor engadido?

Cando vai cambiar o seu modelo de negocio? Cando a distribución vai deixar de utilizar o leite como produto reclamo? Cando se van tomar medidas sobre os pactos entre industrias para o pago do leite ao produtor, e que as sancións derivadas non sexan tan só un 10 % do beneficio obtido por esta práctica ilegal?

Acaso non estamos nós a profesionalizarnos? Acaso non investimos con moito esforzo para crecer ou mellorar?

Acaso as nosas explotacións non son pequenas, medianas e grandes empresas xeradoras de riqueza e de emprego?

Hai un descontento xeral pero tamén un coñecemento profundo da problemática, como non!, e a intención de reclamar alternativas, de protestar, de buscar o noso sitio.

Confiemos, pois, no orgullo de ser gandeiros.

Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:

revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web

www.revistaafriga.com Síganos tamén en Twitter e Facebook Síganos también en Twitter y Facebook Follow us on Twitter and Facebook

Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

ISSN: 2444-149X ISBN: 978-84-606-8597-5

afriga115_Sumario_galego.indd 3

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

21/05/2015 09:47

4

PUBLIRREPORTAxE

S A G E R T N E S NUEVOARAS DE FORRAJE NEW HOLLAND FR PICAD

JOSÉ ANTONIO REY RODRÍGUEZ

José Antonio (izqda.) y su hijo, Jhonatan, que va a ser el principal maquinista de la picadora

PROPIETARIO DE SERVICIOS AGRARIOS J. A. REY RODRÍGUEZ “VIAÑO” Tordoia (A Coruña)

“COMPRÉ ESTA MÁQUINA PORQUE ME HICIERON UNA BUENA FINANCIACIÓN Y TAMBIÉN POR EL SERVICIO QUE DA DURÁN” ¿Por qué te has decantado por esta máquina?

Porque me hicieron una buena financiación a 7 años y también por el servicio que da Durán Maquinaria Agrícola. Además, la picadora que tenía ya era de New Holland y estoy contento con la marca. ¿Cuánto tiempo hace que la tienes?

Me la entregaron el 14 de abril. ¿Qué esperas de ella?

Que haga mucho trabajo en muy poco tiempo porque el clima de Galicia así lo requiere. ¿La vas a usar sólo para maíz o también para hierba?

Para las dos cosas. De hecho, ahora he comprado la máquina y el pick-up para hierba de 3,5 metros de trabajo; el cabezal de maíz ya lo había comprado el año pasado para la otra máquina.

Primeras pruebas de la FR700 en una finca de hierba de la zona

Si ya la has probado, ¿cómo fue la experiencia?

De momento [a 24 de abril] debe de tener unas 20 horas de trabajo, pero las primeras pruebas fueron satisfactorias. ¿Influyó en tu compra que Durán Maquinaria Agrícola sea el distribuidor oficial de las picadoras New Holland en España?

Si las vendiera otra gente puede que no la hubiese comprado porque otros no me dan lo que me da esta empresa; digamos que hay otra gente que se desentiende y con Durán, de momento, eso nunca me ha pasado. ¿Desde cuándo eres cliente de la empresa?

Desde hace diez años aproximadamente.

¿Qué otros aperos has comprado en Durán Maquinaria Agrícola?

Remolques autocargadores, una sembradora mecánica para hierba y una grada rotativa. ¿Qué picadora tenías antes y por qué la cambiaste?

Tenía una New Holland FX50 del año 2003 y la cambié porque se me había quedado antigua y, sobre todo, pequeña.

AFRIGA AÑO XX - Nº 109

afriga116_publirreportaxe_Duran_galego.indd 4

19/05/2015 19:57

PUBLIRREPORTAxE

5

RAMÓN PASTÓ NIUBÓ

ADMINISTRADOR DE AGRÍCOLA BELLPÁS Bellvís (Lérida)

“JUNTO CON LA MÁQUINA compramos UN PICK-UP DE 3,5 M DE TRABAJO Y UN CABEZAL DE MAÍZ DE 8 HILERAS QUE SE ADECÚA MUY BIEN AL TAMAÑO DEL MAÍZ DE ESTA ZONA” ¿Por qué te has decantado por esta máquina?

Hace mucho tiempo que trabajamos con empacadoras y picadoras de forraje de la marca New Holland [aparte de la que acaban de comprar, tienen dos picadoras más]. Tenemos un servicio muy bueno en la zona, un servicio que también nos puede dar Durán, independientemente de que esté un poco más lejos. Aparte de esto, nos hemos decantado por esta picadora por su mecánica, sabemos que es una máquina que funciona muy bien. ¿Cuándo te la entregaron?

El 23 de marzo. ¿Qué esperas de ella?

Rendimiento y bajada de costes.

Ramón Pastó posa delante de su nueva picadora New Holland FR700

¿La vas a usar sólo para maíz o también para hierba?

Para las dos cosas. Junto con la máquina, compramos un pick-up de 3,5 m de ancho de trabajo y un cabezal de maíz de 8 hileras, concretamente el modelo 460 Plus, que se adecúa muy bien al tamaño del maíz de esta zona. Además, al tener 4 rodillos grandes, también sirve para cortar cereales de invierno, como el triticale o la avena.

Si ya la has probado, ¿cómo fue la experiencia?

La primera prueba ha sido muy buena, he quedado contento. De momento, la máquina desarrolla mucho. ¿A qué picadora sustituye?

Al modelo FX50, del año 2003. ¿Por qué la renovaste?

Porque necesitábamos una máquina más moderna y que desarrollase más. ¿Influyó en tu compra que Durán Maquinaria Agrícola sea el distribuidor oficial de las picadoras New Holland en España?

Aunque es la primera vez que trato con ellos, sí que ha influido un poco porque es una gente muy profesional en el sector y que están dedicados a máquinas de recolección de forraje en general, por eso saben lo que tienen entre manos y cómo tienen que responder para que el cliente quede satisfecho de sus servicios.

Durán Maquinaria Agrícola es el distribuidor exclusivo de las picadoras de forraje New Holland en España

Búscanos en

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

AFRIGA AÑO XX - Nº 109

afriga116_publirreportaxe_Duran_galego.indd 5

19/05/2015 19:58

6

convocatorias

XXXV CONCURSO NACIONAL DA RAZA HOLSTEIN FRISIA DE PORTUGAL. BRAGA, 26-29 DE MARZO Vaca gran campiona, destacada polo xuíz pola forza, a estrutura e o sistema mamario

QR SÁNCHEZ BOMBA, VACA GRAN CAMPIONA DE PORTUGAL Mellor conxunto nacional

Mellor ubre

A gandería Quinta do Rio foi a protagonista da final do Nacional de Portugal de vacas deste ano. Na de xatas e xovencas triunfou Vilas Boas & Pereira, con Pereira Braxton Lara como gran campiona. O certame celebrouse no Parque de Exposicións de Braga, no marco da feira AGRO, cun total de 138 animais xulgados por un veterano do país, José Manuel Simões.

Mellor manexador

Campionato de vacas intermedias

Vaca nova campiona

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_convocatorias_nacional_portugal_galego.indd 6

Vaca adulta campiona

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

16/05/2015 15:57

convocatorias

7

PRINCIPAIS RESULTADOS

Xovenca gran campiona, “a mellor balanceada, con máis angulosidade e os mellores membros”

CATEGORÍAS

GAÑADORA

GANDERÍA

XATA CAMPIONA

Encanto Atwood 420

Encanto Natural (Ponte de Lima)

XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

Pereira Braxton Lara

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima)

MELLOR CRIADOR NACIONAL MELLOR MANEXADOR

Encanto Natural (Ponte de Lima) Filipe Suárez (Vale de Leandro, Maia)

VACA NOVA CAMPIONA

LB Windbrook 160

Leonel Fernando Batista Barbosa (Ponte de Lima)

VACA INTERMEDIA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

Qr Sánchez Bomba

Quinta do Rio (Cantanhede)

Pereira Goldwyn Gipsy

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima)

LB Messi 138

Leonel Fernando Batista Barbosa (Ponte de Lima)

VACA ADULTA CAMPIONA MELLOR UBRE MELLOR CONXUNTO NACIONAL

Leonel Fernando Batista Barbosa (Ponte de Lima)

Xata campiona

Distribuidores exclusivos de PONDEROSA HOLSTEINS para España e Portugal

ANGUS, a raza chamada a liderar o mercado de carne de calidade

• ESPECIALISTAS EN TRANSFERENCIA EMBRIONARIA IN VIVO E IN VITRO • Laboratorio móbil autorizado para exportación • Servizo en toda España e Portugal (leite e carne) • Preñar vacas difíciles? Transferencia embrionaria terapéutica • Embrións dispoñibles con sistema de xestación femia garantida

• RAZA HOLSTEIN: OS MELLORES PEDIGREES NO NOSO CATÁLOGO. • WAGYU, BROWN SUISSE, FLECKVIEH, ANGUS, PUSTERTALER SPRINZEN… • AÍNDA NON TEN SEGURO NA SÚA EXPLOTACIÓN? Pídanos presuposto sen compromiso. Financiamento total sen custo adicional.

• RAZA BLONDA: a eficiencia cárnica por excelencia.

Embrións e animais vivos dispoñibles

Toda a información que necesitas:

www.embriomarket.com Tel. 981 791 843 • 649 239 488 636 977 610

daniel@embriovet.es administracion@embriovet.es móbil 649 809 064

administracion@embriomarket.com

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

AFRIGA116_convocatorias_nacional_portugal_galego.indd 7

javiersabin@embriovet.es móbil 616 138 613

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

16/05/2015 15:57

NEOPRINIL® POUR-ON 5 mg/ml solución para unción dorsal continua para bovino Composición Eprinomectina 5,00 mg/ml. Indicaciones Tratamiento de infestaciones por los siguientes parásitos sensibles a la eprinomectina: Vermes redondos gastrointestinales (adultos y larvas L4): Ostertagia ostertagi (incluyendo L4 inhibidas), Ostertagia lyrata (sólo adultos), Haemonchus placei, Trichostrongylus axei, Trichostrongylus colubriformis, Cooperia sp. (incluyendo L4 inhibidas), Cooperia oncophora, Cooperia punctata, Cooperia pectinata, Cooperia surnabada, Bunostomum phlebotomum, Nematodirus helvetianus, Oesophagostomum radiatum, Oesophagostomum sp. (sólo adultos), Trichurisdiscolor (sólo adultos); Vermes pulmonares: Dictyocaulus viviparus (adultos y L4); Moscas (fases parasitarias): Hypoderma bovis, Hypoderma lineatum; Ácaros: Chorioptes bovis, Sarcoptes scabiei var. Bovis; Piojos chupadores: Linognathus vituli, Haematopinus eurysternus, Solenopotes capillatus; Piojos mordedores: Damalinia bovis; Moscas: Haematobia irritans. El medicamento veterinario protege a los animales frente a reinfestaciones por: Nematodirus helvetianus durante 14 días; Trichostrongylus axei y Haemonchus placei durante 21 días; Dictyocaulus viviparus, Cooperia oncophora, Cooperia punctata, Cooperia surnabada, Oesophagostomum radiatum y Ostertagia ostertagi durante 28 días. Contraindicaciones Sólo para aplicación tópica a bovino de carne y leche, incluyendo bovino de leche en lactación. No usar en otras especies animales. No administrar por vía oral o parenteral. No usar en caso de resistencia a la sustancia activa. No usar en animales con hipersensibilidad conocida a la sustancia activa o a algún excipiente.

Precauciones Sólo para uso externo. Para evitar reacciones por la muerte de las larvas de la mosca en el esófago o en la columna vertebral, administrar al finalizar el enjambre de las moscas y antes de que las larvas lleguen a sus lugares en el cuerpo. Consulte a un veterinario para saber el período de tratamiento apropiado.

No usar en otras especies. Aplicar solamente en piel sana. La persona que administra el producto debe evitar el contacto directo con la piel y los ojos y usar ropa de protección adecuada. La eprinomectina es muy tóxica para los organismos acuáticos y fauna del estiércol y se puede acumular en los sedimentos. La eprinomectina es persistente en suelos. Reacciones adversas Reacciones de lamido transitorio, temblor de piel en el sitio de administración, reacciones locales leves como la presencia de caspa y escamas en la piel en el lugar de administración. Uso en gestación y lactación Puede utilizarse durante la gestación, lactación así como en toros reproductores. Interacciones La eprinomectina se une fuertemente a proteínas plasmáticas, por lo que se debería tener en cuenta si se administra junto con otras moléculas de las mismas características. Posología Unción dorsal continua. Administración tópica en un solo tratamiento de una dosis de 500 μg de eprinomectina/

pub_virbac.indd 8

17/05/2015 02:23

Una nueva forma de desparasitar

Hace más fácil la vida del ganadero Tratamientos antiparasitarios en Flexibag® PO SIN TIEMRA DE ESPE E EN LECH

Kg (1 ml por 10 kg de pv). Aplicar a lo largo de la línea media de la espalda en una estrecha franja entre la cruz y el nacimiento de la cola. Tiempo de espera Carne: 15 días. Leche: 0 horas.

Extremadamente peligroso para los peces y la vida acuática. No contaminar estanques, canales o zanjas con el medicamento veterinario o envase vacío. Formatos Botellas de 1 - 2,5 - 5 l y Flexibag de 2,5 - 4,5 y 8 l. Número de Registro VIRBAC 3028 ESP. Uso veterinario. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria.

DELTANIL® 10 mg/ml solución pour-on para bovino y ovino Composición Deltametrina 10 mg/ml. Indicaciones Aplicación tópica para el tratamiento y prevención de infestaciones de piojos y moscas en bovino, garrapatas, piojos, melófagos e infestaciones cutáneas por larvas de moscas en ovino y piojos y garrapatas en corderos. Reacciones adversas 48 horas después del tratamiento se ha observado formación de escamas y prurito en algunos bóvidos. Posología Para uso externo. Aplicar a lo largo de la línea media de la espalda a nivel de los hombros. Bovino: 100 mg de deltametrina/animal (10 ml medicamento). Ovino: 50 mg de deltametrina/animal ( 5 ml de medicamento ) y Corderos (de menos de 10 kg de pv o 1 mes de edad): 25 mg de deltametrina /animal ( 2,5 ml de medicamento). Precauciones No aplicar en los ojos y mucosas del animal ni cerca de los mismos. Evitar que el animal se lama después del tratamiento. Administrar sólo en piel intacta.

Precauciones para el usuario Usar ropa protectora adecuada. Este medicamento contiene deltametrina que puede producir hormigueo, picor y enrojecimiento con manchas en la piel expuesta.

La deltametrina es tóxica para los insectos del estiércol. Gestación y lactancia En vacas y ovejas utilícese únicamente de acuerdo con la evaluación beneficio/riesgo efectuada por el veterinario responsable. Interacciones No utilizar con cualquier otro insecticida o acaricida. La toxicidad de la deltametrina aumenta especialmente en combinación con compuestos órgano fosforado.

Sobredosis Se ha observado parestesia e irritación en bovino, así como micción intermitente o ganas de orinar en corderos jóvenes. Estos efectos son leves, transitorios y se resuelven sin tratamiento. Tiempo de espera Bovino Carne: 17 días. Leche: 0 horas. Ovino Carne: 35 días. Leche: 0 horas. La deltametrina es tóxica para los organismos acuáticos y abejas de miel y se puede acumular en sedimentos. Conservar cerrado en el envase original y alejado de la comida, bebida y pienso. Formatos Botella de 1 l y Flexibag de 2,5 l. Número de Registro VIRBAC 3026 ESP. Uso veterinario. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria.

Construyendo el futuro de la salud animal

pub_virbac.indd 9

17/05/2015 02:23

10

convocatorias

29.º CONCURSO DE GANDO FRISÓN MOEXMU 2015. MUIMENTA (COSPEITO), 11 E 12 DE ABRIL Vaca gran campiona

Vaca nova campiona

Vaca adulta campiona

REY 547 SONRRISA SID VOLVE AO PODIO DA MOEXMU No único certame morfolóxico que se celebra na provincia de Lugo participaron 19 ganderías, algunhas da Coruña e de Pontevedra, con preto dun cento de frisonas. A de mellor calidade, segundo o xuíz Javier Freije, foi a vaca gañadora en 2014, procedente da explotación pastoricense Rey de Miñotelo.

Rey 547 Sonrrisa Sid competiu na sección de animais de 3 anos, onde se proclamou vaca intermedia campiona, paso previo ao seu nomeamento como gran campiona en Muimenta por segundo ano consecutivo. Ademais, Rey de Miñotelo conseguiu os títulos de vaca nova campiona, mellor rabaño e mellor descendencia de vaca. Nese campionato tamén tiveron premios destacados Capón e Manteiga, merecedoras das bandeirolas de vaca adulta campiona e mellor criador, respectivamente.

En cambio, no concurso de xatas e xovencas foi a gandería Pozo a que xuntou as escarapelas máis importantes, ao escoller Freije a Pozosaa Goldwyn 0892 Camila como xata campiona e a Pozosaa Windbrook 7127 Sonia como xovenca campiona e gran campiona; xa en edicións anteriores se fixera con esta última distinción.

MANEXADORES O Concurso de Novos Manexadores deste ano estivo moi concorrido co paso dunha trintena de rapaces e rapazas pola pista do recinto feiral de Muimenta. O cántabro Miguel Expósito volveu gañar a final, na que a chantadina Águeda Capón quedou de subcampiona.

POXA A Moexmu acolleu unha poxa organizada por Africor Lugo, na que se venderon 19 reses a un prezo medio de 2.000 euros. A femia mellor valorada foi unha primeiriza presentada pola gandería Forcao (Outeiro de Rei), filla de Artes, adxudicada por 2.700 euros.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_convocatorias_moexmu.indd 10

16/05/2015 16:04

convocatorias

11

PALMARÉS CATEGORÍAS XATAS ATA 8 MESES

GAÑADORA

GANDERÍA

Pozosaa Doorman 2317

Pozo (Lugo)

XATAS DE 8 A 10 MESES E XATA CAMPIONA

Pozosaa Goldwyn 0892 Camila

Pozo (Lugo)

XATAS DE 11 A 13 MESES

Xercas CAV Siria Doormn FIV.ET

Cavadas (Xermade, Lugo)

XOVENCAS DE 17 A 19 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

Pozosaa Windbrook 7127 Sonia

Pozo (Lugo)

XOVENCAS DE 20 A 22 MESES

A Vereda Windbrook Macira

A Vereda (Castro de Rei, Lugo)

XOVENCAS DE 23 A 25 MESES

Casa-Nova Delia Fever 943

Casa Nova (Mesía, A Coruña)

Rey 593 Dinia Atwood

Rey de Miñotelo (A Pastoriza, Lugo)

VACAS ATA 30 MESES E VACA NOVA CAMPIONA VACAS DE 31 A 35 MESES VACAS DE 3 ANOS, VACA INTERMEDIA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA VACAS DE 4 ANOS VACAS DE 5 ANOS VACAS DE 6 ANOS OU MÁIS E VACA ADULTA CAMPIONA MELLOR CRIADOR MELLOR RABAÑO MELLOR DESCENDENCIA DE VACA MELLOR GANDERÍA DE NOVA PARTICIPACIÓN

Pozosaa Sid 3322 Barbie

Pozo (Lugo)

Rey 547 Sonrrisa Sid

Rey de Miñotelo (A Pastoriza, Lugo)

Bos Rey 533 Marta Sánchez ET

Rey de Miñotelo (A Pastoriza, Lugo)

Pozosaa Goldwyn 6821 Rula

Pozo (Lugo)

Capón-Holstein Goldwyn Larisa

Capón (Chantada, Lugo)

Gandería Manteiga (Vila de Cruces, Pontevedra) Rey de Miñotelo (A Pastoriza, Lugo) Rey 584 Sospecha Dude Rey de Miñotelo (A Pastoriza, Lugo) Rey 547 Sonrrisa Sid Adonis Xermade (Lugo)

MELLOR CONCELLO

N ín TCI PICHs O de pur

Cuba

Lugo

De 1 a 3 ejes Gama de 2.600 a 30.000 litros Fabricación a medida Chasis integrado que proporciona el centro de gravedad más bajo del mercado Galvanización exterior e interior Adaptación a las diferentes soluciones de carga y descarga

Búscanos en

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

2015-05-11_Duran_Picon 174x124.indd 1

12/05/2015 20:18

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_convocatorias_moexmu.indd 11

16/05/2015 16:04

12

convocatorias

Xovenca gran campiona

Xata campiona

Mellor criador

Campión e subcampiona dos manexadores

Os manexadores máis pequenos da Moexmu

ios

pat OS de e D t n A liza RAYALGO ides 2 cm t n a FID iento echo de cm m

r est o de 4 do h aya o anc arrillas R • ad de p y a • R yado a •R

ta Tra

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_convocatorias_moexmu.indd 12

a Vale lles ugo a b ar - L 488 da el C 1 anu - Traba 630 28 M n e a t Ju beto 1 158 r Vila 659 12 : Tel.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

19/05/2015 19:55

66

MF 6600 ES EL MOMENTO T R A C T O R I M P O R T · B i r l o q u e , 8 6 · A C o r u ñ a · Te l . 9 8 1 1 7 7 7 1 4 · F a x 9 8 1 1 7 7 7 0 6

RED MF DE GALICIA Y ASTURIAS A CORUÑA M.A.LISTE VILLAVERDE, S.L. Oroso Tel. 981681652 MUIÑO SUMINISTROS, S.L. San Sadurniño Tel. 981404515 AGRÍCOLA CARBALLEIRA, S.L. Pontedeume Tel. 981431899 TALL. CASTELLANA, S.C. Aranga Tel. 981789511 DESIDERIO FACAL Carballo Tel. 981703288

LUGO AGROFORESTAL SAN ISIDRO, S.L. Lugo TEL. 982207334 TALL. FDO. RIVAS, S.L. Cospeito Tel. 982520105 AGRÍCOLA CADI, S.L. Sarria TEL. 982531187 JULIO ALVITE GARCÍA Pastoriza TEL. 982349341

MASIDE MAQUINARIA, S.L. Baralla TEL. 982363339 CIAL. LEMOS EIRE, S.L. Chantada Tel. 982440274 TALL. LOUREIRO Ribadeo Tel. 982128473 OURENSE DESAGRI, S.L. Quintela de Canedo Tel. 988211274 AGRÍCOLA SUÁREZ Xinzo de Limia Tel. 988461127

PONTEVEDRA AGRÍCOLA MORAÑESA Moraña Tel. 986553611 MAXIDEZA, S.L. Lalin Tel. 986781468

ASTURIAS JOSÉ MANUEL UZ ALBA Tineo Tel. 985837060

es una marca mundial de AGCO.

pub_massey_galego.indd 13

17/05/2015 02:24

Gomas e Camas para Vacas Limpezas Automáticas Estabulacións Libres distribución material gandeiro

N O V i D A D E S SEPARADOR PARA LOTES ELEVABLE

2 0 1 5

FIXACIÓN ÚNICA PARA TUBO E CINTA

CORNADIZAS XATOS PEQUENOS pub_dismagan_galego.indd 14

19/05/2015 19:56

BOX INDIVIDUAL EASY CLEAN

BOXES EXTERIORES

- Fáciles de transportar e limpar - Gran número de accesorios - Grande apertura - Novidade: Comedeiro interior para herba

Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Tfno.: 671 485 702 (Toni) toni@dismagan.es - www. dismagan.es distribución material gandeiro

pub_dismagan_galego.indd 15

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500 info@grupoladislao.com - www.grupoladislao.com

16/05/2015 16:05

16

convocatorias

XVIII CONCURSO CATALÁN DA RAZA FRISONA. LA SEU D’URGELL (LLEIDA), 26 DE ABRIL

CAL MARQUET E CAL DILIGENT RECOLLEN OS PRINCIPAIS PREMIOS EN CATALUÑA Fotos: Federación Frisona de Cataluña (Fefric)

Vaca gran campiona

Xovenca gran campiona

A localidade ilerdense de La Seu d’Urgell acolleu o 26 de abril a décimo oitava edición do Concurso Catalán da Raza Frisona Fefric’15, no que que participaron preto de 90 animais que foron valorados na pista polo xuíz nacional de Conafe José Manuel Paz Conde.

A gandería Cal Diligent conseguiu un dos galardóns máis importantes do certame ao proclamarse a súa frisona Di.Elen 359 Spirte gran campiona de vacas de Cataluña.

Outra das ganderías que entrou no palmarés foi Cal Mar-

quet, cuxa xovenca C.Novas Dande Explode Dibbs se fixo co título de gran campiona de xatas e xovencas. Esta explotación de Lleida tamén recolleu os premios de mellor rabaño e mellor criador.

Hortets Goldday Sinia 1093, da gandería Hortets, foi nomeada xata campiona, mentres que Soca 185 Yorick, propiedade de Can Soca, se alzou co título de vaca nova campiona. Ademais, esta gandería logrou a distinción de mellor sistema mamario grazas á súa femia Soca 9 Ernesto.

PRINCIPAIS PREMIOS CATEGORÍA

GAÑADORA Hortets Goldday Sinia 1093 C.Novas Dande Explode Dibbs Soca 185 Yorick Di.Elen 359 Spirte Soca 9 Ernesto Cal Marquet Cal Marquet

XATA CAMPIONA XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE XATAS E XOVENCAS VACA NOVA CAMPIONA VACA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE VACAS MELLOR SISTEMA MAMARIO MELLOR RABAÑO MELLOR CRIADOR

GANDERÍA Hortets Cal Marquet Can Soca Cal Diligent Can Soca

XXXVI CONCURSO MORFOLÓXICO DE GANDO VACÚN DE RAZA FRISONA DE MALLORCA. CAMPOS, 9 E 10 DE MAIO

CATEGORÍA XATA CAMPIONA E XOVENCA GRAN CAMPIONA XOVENCA CAMPIONA VACA NOVA CAMPIONA VACA INTERMEDIA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA VACA ADULTA CAMPIONA MELLOR UBRE

PRINCIPAIS PREMIOS GAÑADORA

GANDERÍA

Son Quart Delete Jeyn

Son Quart (Ciutadella)

Binillubet Atwood Travesia SC Delete Libana

Binillobet (Es Mercadal) SAT Son Carbo (Campos)

Binisegui Vell Shottle Eva

Binisegui Vell (Es Mercadal)

BINISEGUI VELL SHOTTLE EVA PROCLÁMASE VACA GRAN CAMPIONA EN MALLORCA Fotos: Asociación Frisona Balear

Os días 9 e 10 de maio celebrouse a trixésimo sexta edición do Concurso Morfolóxico de Gando Vacún Frisón de Mallorca no concello de Campos, que organiza a Asociación Frisona Balear.

Este ano concursaron 17 ganderías e 74 animais, que foron xulgados polo xuíz nacional de Conafe Paulino Badiola. Nesta edición a vaca gran campiona foi Binisegui Vell Shottle Eva, propiedade da gandería Binisegui Vell (Es Mercadal), mentres que o premio á xovenca gran campiona recaeu en Son Quart Delete Jeyn, propiedade da gandería Son Quart (Ciutadella).

Binillubet Talent Fatima Binillobet (Es Mercadal) Binimel La Vell Knowledge Raya Binimel La Vell (Es Mercadal)

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_conv_concurso_Catalunha-Mallorca.indd 16

19/05/2015 20:05

Quicke r palas o id u ib r edra Dist y Pontev a ñ u r o C para esto presupu PÍdanos

batidor DE purín. especial para pozos de arena batidor CENTRÍFUGO

FABRICAMOS EN 6, 7 Y 8.5 METROS

Capacidad de 3 a 5 m3.

Manejable por tractores pequeños

ARRIMADOR-BARREDOR PARA TELESCÓPICAS

ENCAMADORA ARRASTRADA CON CENTRAL HIDRÁULICA DISPONEMOS DE ENCAMADORAS ARRASTRADAS Y SUSPENDIDAS DE 1 M3, 1.7 M3 Y 2.2 M3

GRADilla niveladora PARA CAMAS DE ARENA. De 4 a 7 discos de trabajo dependiendo del formato de los cubículos

Astilladoras verticales y horizontales de 8,10,12,15, 20 y 25 tn.

w w w. c o r b a r s l l . c o m

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

pub_corbar.indd 17

EXTENDEDOR DE SILO

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

20/05/2015 11:07

18

convocatorias

1.ª REUNIÓN DE PRIMAVERA DA SGPF. ABEGONDO (A CORUÑA), 28 DE ABRIL

A PRODUCIÓN DE LEITE EN SISTEMAS FORRAXEIROS, A ANÁLISE

O programa incluíu visitas aos campos de ensaio do CIAM e ao Ligal

O Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) acolleu unha xornada divulgadora, organizada xunto coa Sociedade Galega de Pastos e Forraxes (SGPF), á que asistiu máis dun cento de profesionais.

Juan Piñeiro Andión iniciou o encontro cun repaso dos cambios observados na produción de forraxes ao longo da cornixa cantábrica durante catro décadas de traballo investigador. Seguidamente, M.ª Isabel García Pomar analizou os pasos a dar para lograr unha fertilización racional de pradeiras e cultivos forraxeiros aproveitando mellor os nutrientes e reducindo os custos de aplicación, obxectivo para o que deseñaron unha aplicación informática de apoio. A charla posterior, de César Resch Zafra, estivo orientada ao uso de sistemas de pastoreo; o relator afirmou que para obter o máximo rendemento hai que facer unha estimación da produción de herba, controlala, facer o silo só coa herba sobrante e optimizar o agrupamento de partos.

Entre os temas tratados tamén se atoparon a estrutura produtiva das explotacións leiteiras galegas e as dietas típicas. Respecto do primeiro, Roberto Lorenzana expuxo algúns datos extraídos dunha enquisa entre os gandeiros Colza

Enlace ás 15 fichas de cultivos forraxeiros e á guía da fertilización

iniciada en 2013, no marco dun proxecto de investigación no que participan o CIAM, o Serida, o CIFA, o Neiker e o Intia. En canto ao segundo, Marcos Veiga compartiu as conclusións dun estudo emprendido en 60 granxas galegas nas que se avaliaron os resultados en calidade do leite de cinco dietas: de pasto, de ensilado de millo e herba, de ensilado de herba, de ensilado de millo e de herba con semente de liño e de ensilado de herba con subprodutos coma a polpa de remolacha.

Ademais das charlas, organizouse unha mesa redonda para comentar a situación do complexo lácteo galego, na que se abordaron cuestións coma o papel que desempeña a Administración, a debilidade da industria e do tecido cooperativo ou a necesidade de transformación do produto, diversificación e reorganización da cadea. As opinións foron dadas por Higinio Mougán Bouzón (Agaca), Edelmiro López Iglesias (USC), Xosé Turnes Paredes (Terra e Leite) e Xoán Rodríguez Diz. GUÍAS DE CULTIVOS O CIAM reuniu información básica de 15 cultivos forraxeiros cos que se pode optar ás axudas da PAC en canto a diversificación e superficie de interese ecolóxico. Cada ficha inclúe un calendario do lugar que ocupa o cultivo na rotación, os requirimentos do solo e da fertilización, as variedades a escoller, como será a sementeira, recomendacións de rotación e manexo sanitario e datos sobre a colleita, o rendemento e o valor nutritivo.

A propósito, Gonzalo Flores explicou cales son os efectos da aplicación do pago verde nas explotacións leiteiras galegas. Segundo os seus cálculos, están afectadas polo greening aproximadamente o 35 % das ganderías, que producen máis do 60 % do leite, e un 85 % das 67.000 hectáreas de millo. Flores indicou que nesas circunstancias hai unha redución dun 10 % do rendemento do millo nun 85 % da superficie, o que supón unha perda de 187 €/ha afectada polo greening.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_convocatorias_ciam_pastos.indd 18

20/05/2015 17:28

SAT AS PEDREIRAS. A AUTOMATIZACIÓN COMPLETA DA GRANXA Con apenas un mes de funcionamento, os beneficios do muxido Lely aprécianse xa en SAT As Pedreiras. A rápida adaptación dos animais e o incremento de produción de 5 l por vaca supera as previsións a curto prazo máis optimistas. A automatización de máis tarefas da granxa con máquinas Lely converte a SAT As Pedreiras nunha granxa do futuro.

SAT AS PEDREIRAS Esta sociedade ten as súas instalacións no Pacio, en Friol (Lugo), e está formada por tres socios: Antonio, Óscar e José.

José é o entrevistado neste artigo.

Na granxa manéxanse unhas 235 cabezas, das cales 120 están en produción.

Ata a chegada de Lely á granxa, o muxido realizábase en sala de muxido de 2x7.

Os animais mostran unha boa xenética, a calidade das patas é excelente (non hai vacas coxas) e os cubículos están moi coidados.

Aproveitando a obra civil para acondicionar as novas máquinas melloráronse varias zonas da granxa: creouse un novo recinto para as xatas aproveitando a instalación da aleitadora Lely Calm; creáronse unha parideira e unha zona de separación para vacas con problemas, ambas en cama quente, e ampliouse a zona entre os cubículos e os robots para que as vacas se movan con fluidez.

O limpador de parrillas Lely Discovery Toda a ampliación da granxa fíxose con chan emparrillado e esta máquina será a encargada de manter este chan limpo e desinfectado. Na xornada do 2 de xullo poderase avaliar con máis perspectiva o traballo desta máquina.

Máis máquinas Lely na granxa: aleitadora Lely Calm, cepillos Lely Luna e tanque Lely Nautilus O novo recinto para as xatas e a automatización da súa alimentación coa Lely Calm é tamén moi interesante e digno de verse en directo.

O próximo 2 de xullo de 2015 Lely organizará unha xornada de portas abertas en SAT As Pedreiras para que vostede poida ver o funcionamento de todas estas máquinas en directo e en perfecta harmonía no que poderiamos denominar a granxa do futuro. Gustaríanos contar coa súa presenza.

A AUTOMATIZACIÓN José cóntanos que, xa metidos no investimento, o obxectivo era automatizar todos os aspectos que se puidese da granxa e aforrar en man de obra, mellorando todo o posible a súa calidade de vida.

O muxido. Dous Lely Astronaut A4 A automatización do muxido é o máis importante de todo o investimento. A posta en marcha realizouse a primeira semana de abril e, cun mes de funcionamento, o máis destacable é a rápida adaptación dos animais. En canto á produción, pasamos de 34 l na sala en 2 muxidos no mes de marzo a 38 l nos robots, cunha media de case 3 muxidos por vaca neste mes de maio. “Isto supera as nosas previsións máis optimistas”, comenta José.

O arrimador de presebe Lely Juno Tamén están moi contentos con esta máquina. Parte do incremento da produción da granxa débese a este arrimador.

As vacas agora necesitan comer máis debido ao incremento de produción e esta máquina permite que as vacas teñan sempre comida dispoñible.

AFRIGA116_publi_lely.indd 20

16/05/2015 16:21

A innovación ao servizo da gandería

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

as s abert a t r o p a de s Xornad edreira P s A SAT as Lely en dende 5 1 0 2 llo de h 2 de xu s 17:00 a a t a ) 10:00 h l (Lugo o i r F , o O Paci

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes.

Lely garante que só técnicos certificados interveñen no voso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE. www.lely.com

AFRIGA116_publi_lely.indd 21

innovators in agriculture

16/05/2015 16:21

22

explotación

SAT CASA MENOR. BOIMORTO (A CORUÑA)

NÚMERO 1 POR ICO DE ESPAÑA

Javier Vázquez dirixe a granxa desde a xubilación dos seus pais

Con 73 animais de produción e 2.463 puntos, a gandería Casa Menor é actualmente a número 1 de España por ICO, unha posición que xa acadara no ano 2011.

Desde a xubilación dos seus pais, Javier Vázquez García dirixe esta explotación familiar situada no Marco de Abaixo, na parroquia boimortense de Sendelle.

Aínda que o xerme desta granxa se remonta á época dos avós de Javier –que empezaron cunhas poucas vacas do país–, as bases da gandería actual sitúanse na metade da década dos oitenta, cando Javier e mais os seus pais, partindo de 13 produtoras e dunha cota de 38.000 kg, crean unha sociedade e inician a construción dunha nave de parrillas para 84 animais. O aumento progresivo do rabaño levounos a facer no ano 1998 un novo establo de produción con capacidade para 80 vacas. Tres anos despois tiraron a nave de parrillas e, no seu lugar, construíron unha nova para o aloxamento da recría.

A día de hoxe, o rabaño ascende a 140 animais, dos que 73 son vacas de produción. Os encargados de atender a granxa son Javier e dous empregados, un a xornada completa e outro a media xornada que se ocupa unicamente dos muxidos.

Na última campaña regulada polo sistema de cotas dispoñían de 849.000 kg propios mais outros 47.000 kg que lles asignaron da reserva nacional e, aínda que Javier nos comentou que se pasaron 30.000 kg, tamén cre que non van ter problemas de supertaxa.

A media de produción do ano 2014 foi de 11.400 kg/vaca/ ano, cun 3,60 % de graxa, un 3,23 % de proteína e un RCS de 113.000, logrando o mellor índice celular entre os produtores que entregan a súa materia prima a Leche Pascual.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_explot_CasaMenor.indd 22

17/05/2015 01:38

explotación

Interior da nave de produción

23

As secas e as xovencas pasan a maior parte do día no campo

ALIMENTACIÓN Recoller unhas forraxes de boa calidade, que permitan abaratar o custo da alimentación, é un dos piares sobre os que se asenta a rendibilidade desta explotación.

A ración actual das vacas de leite está composta por 31 kg de silo de millo, 1 kg de palla moída, 3 kg de alfalfa e 7 kg de mestura. Non obstante, a máis habitual inclúe entre 10 e 12 kg de silo de herba e non leva alfalfa. Este ano, ao rematar o silo de herba antes de dispoñer dunha nova remesa, decidiron mercar esta leguminosa porque a conseguiron a bo prezo no mercado pero, outras veces, cando o importe é máis elevado, substitúena por unha cantidade maior de palla. Do que se trata, tal e como nos explicou Javier, é de conseguir que a ración sexa sempre o máis rendible posible.

As secas e as xovencas a partir de 12 meses pasan a maior parte do día –de 11 da mañá a 6 da tarde– no pasto. Á parte do que pacen fóra, a ración deste grupo inclúe 3 kg de palla, 4 kg de silo de millo e 1 kg de mestura.

Ambas as dúas racións fanas na explotación, tarefa para a que dispoñen dun carro mesturador propio. A das vacas de produción elabórana diariamente e a das secas e as xovencas, cada dous.

En canto á alimentación da recría, a partir da desteta, que lles fan en torno aos dous meses, baséase en penso e herba seca.

EASY-COVERING

· AHORRO DE HASTA UN 90% EN CIMENTACIÓN

Naves Ganaderas, Almacenes y Cobertizos · MENOR ESTRÉS TÉRMICO Pegoes (Portugal)

Taborcias (Asturias)

Nave para 800 terneros de cebo

Nave para 110 vacas de leche

Gran aislamiento y luminosidad · Ventilaciones Automáticas · Mejores Condiciones internas

Tel. (+34) 985 303 752 – www.easy-covering.com P. de Somonte, c/Mª Glez. La Pondala nº 41, C.P. 33393 Gijón Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_explot_CasaMenor.indd 23

17/05/2015 01:38

24

explotación

Os cubículos das vacas de leite son de carbonato cálcico e serraduras ao 50 %

Sala de muxido de espiña de peixe de 12 puntos

INSTALACIÓNS E BENESTAR ANIMAL Como adiantabamos antes, en Casa Menor dispoñen de dous establos, un de 950 m2 para as vacas de lactación e outro de 800 m2 para a recría e as secas. Ambos teñen estrutura de formigón, peches de bloque e teito de uralita.

A sala de muxido, situada nunha nave independente pero moi próxima á de produción, é de espiña de peixe de 2x6 puntos.

As vacas de leite dormen en cubículos de carbonato cálcico e serraduras ao 50 %. En cambio, os cubículos da recría –a partir dos seis meses– e das secas teñen un colchón debaixo que lles permite reducir a cantidade de carbonato cálcico e serraduras que levan enriba.

Os animais máis novos permanecen sobre cama quente de palla, primeiro en boxes individuais ata o mes e medio de vida e despois en lotes de diferentes idades.

O benestar do rabaño é moi importante para Javier, por iso dispoñen de cepillos de cow comfort nos dous establos, así como de ventiladores artificiais no de leite. A limpeza das naves fana cun sistema de arrobadeira por cadea.

En canto ao resto de instalacións, cómpre citar un almacén no que gardan forraxes e penso, tres fosas de formigón para o xurro cunha capacidade total de 1.100.000 litros e cinco silos de formigón.

REPRODUCIÓN E XENÉTICA Outra das áreas nas que destaca esta explotación é a reprodutiva; precisamente, a observación e o adecuado manexo dos animais conforman outro dos piares básicos do seu funcionamento.

En 2014, a taxa de detección de celos situouse no 71,64 %; a de fertilidade, no 51,22 % (43 % en vacas e 33 % en xovencas), e a taxa de preñez resultante foi do 36,69 %. A media de inseminacións por preñez foi de 2 doses en vacas e de 2,5 en xovencas. Neste último caso hai que ter en conta que para as femias virxes utilizan unicamente seme sexado, cuxa fertilidade é inferior. A primeira inseminación practícanllela entre os 13,5 e os 14 meses.

O intervalo medio entre partos é de 399,64 días e a media de partos do conxunto do rabaño é de 3,36.

Para optimizar todo o anterior, Javier ten claro que a elección da xenética xoga un papel fundamental, xa que as vacas con maiores índices xenéticos son máis eficientes, é dicir, aproveitan mellor o que comen. Neste sentido, os parámetros con base nos cales elixe os touros para a recría son a saúde do ubre –nunca os merca negativos en RCS–, a fertilidade, a vida produtiva, os quilos de proteína e patas e ubres.

O 90 % dos sementais que utilizan son xenómicos. Javier sempre traballa cos mellores touros do mercado e, como cada poucos meses están saíndo novos exemplares cuxos índices superan os anteriores, este gandeiro nunca compra seme para máis de tres meses. O día que visitamos a explotación estaba poñendo doses de Supersire, Rubicón, Troy e Pepper.

GEA Farm Technologies ¿Quiere trabajar con nosotros?

Gracias a la creciente demanda de los sistemas de ordeño robotizado MIone en Galicia, GEA Farm Technologies Ibérica S.L. abre el proceso de selección de distribuidor y servicio técnico para la zona centro y norte de la provincia de A Coruña.

Intreresados pueden contactar en la siguiente direccion: Avda Sant Julià 147, 08403 Granollers, España Teléfono: +34 938 617 120 e-mail: agricola@gea.com

engineering for a better world

GEA Farm Technologies

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_explot_CasaMenor.indd 24

19/05/2015 20:07

Coma sempre, os primeiros dende 1975 BOXES DE XATOS FABRICADOS EN OFERTA ELMEGA PARA OFRECER MELLOR ESPECIAL ata 30 DE CALIDADE E MELLOR PREZO! xuño

• PLÁSTICO BRANCO PARA REXEITAR A CALOR • CURRAL GALVANIZADO EN QUENTE • PREGABLE PARA FACILITAR A ENTRADA DO XATO E A LIMPEZA • CAPACIDADE PARA UN OU DOUS XATOS • Amoroable PARA AFORRAR ESPAZO E TRANSPORTE • PREZOS DE FÁBRICA

TANQUES DE FRÍO

Baixo consumo e alto rendemento Calidade e limpeza co mínimo consumo

Salas de ordeño Colchóns Elmega: confort, duración, suavidade e impermeabilidade

Coas nosas novas camas para area gaste só a area imprescindible

Consulte prezos sen compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

pub_elmega_galego.indd 25

19/05/2015 20:08

26

explotación

Ata os 6 meses, a recría dorme en cama quente de palla

Menor Jabir Sacha situouse na 18.ª posición nas probas de abril do Catálogo de Mellores Xatas Xenómicas

UNHA DAS PARTICULARIDADES DESTA GANDERÍA É O USO DE CRUZAMENTO INDUSTRIAL NO 60 % DAS VACAS ADULTAS

Dispoñen dun recuperador de calor no tanque para o aforro enerxético

Unha das particularidades desta gandería é o uso de cruzamento industrial no 60 % das vacas adultas. Explicounos Javier que co emprego de seme sexado nas xovencas, ademais de facilitar os partos, aseguran a recría e, deste xeito, aumentan a rendibilidade dos xatos, posto que os cruzados teñen un valor superior no mercado.

No mes de febreiro empezáronlles a facer probas xenómicas aos animais que nacen na granxa e de entre eles xa saíu algún destacado, coma Menor Jabir Sacha, que se colocou no número 18 nas probas de abril do Catálogo de Mellores Xatas Xenómicas.

A media ICO da explotación é de 2.463 puntos, e actualmente ocupa a primeira posición de España non só no seu tramo –de 75 a 200 reprodutoras– senón tamén no ranking absoluto. Cómpre destacar, ademais, que este lugar xa o ocupara tamén nas probas de 2011. Por outra parte, a última cualificación morfolóxica, feita no mes de novembro, foi de 81 puntos.

SUPERFICIE E MAQUINARIA AGRÍCOLA En Casa Menor dispoñen de 60 ha dedicadas ao mantemento do rabaño; na metade cultivan millo e, na outra metade, herba. Ao seu favor teñen que as fincas están moi próximas entre si –só unha se sitúa a máis de 2 km da explotación–, o que lles permite traballar a terra dunha maneira máis eficiente.

As campañas de ensilado sempre as contratan cunha empresa externa. O ano pasado, a produción media de millo foi de 40 t/ha cun corte alto, por riba dos 60 cm.

En canto aos traballos de laboreo e sementeira, eles fan unha parte e o resto contrátano cunha empresa especializada. Do resto de tarefas agrícolas encárganse eles integramente. Para levalas a cabo, dispoñen dun parque de maquinaria que inclúe 3 tractores de 140, 105 e 95 cv, cisterna, segadora, restrelos extendedor e fileirador, grade, arado subsolador etc.

VENDA DO LEITE E FUTURO DO SECTOR Ao ser preguntado sobre como vía o futuro do sector, Javier afirmou tallante que ata había dous meses o vía ben, xa que estaba gañando diñeiro. Porén, a situación cambiou co contrato que vén de asinar con Leche Pascual por un período dun ano coas seguintes condicións de recollida: o 75 % da produción páganlla cun prezo base de 30 céntimos/ kg (un céntimo máis ou menos en función do mes) mais calidades (graxa e proteína) mais IVE e, o 25 % restante, a 24 céntimos/kg (un céntimo máis ou menos en función do mes) mais calidades mais IVE. Javier ve este contrato como unha forma de subsistir. “Rendibilidade empresarial, ningunha”, declara.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_explot_CasaMenor.indd 26

17/05/2015 16:48

NUESTRA PRIORIDAD: LA SALUD Y LONGEVIDAD DE SUS ANIMALES

Distribuidas Distribuidas por:por:

Distribuidas por:por:por: Distribuidas Distribuidas

Avda.

Avda.

Terra Terra Cha,Cha, 11 11 Telf.: Telf.: 982982 310310 026026 27260 27260 Castro Castro Riberas Riberas de Lea de Lea (Lugo) (Lugo) Telf.: 982659 659 445 445 627627 Avda.

Terra Cha, 11 310 026 Avda.

Terra Terra Cha,Cha, 11 11 Telf.: Telf.: 982982 310310 026026 Pda. Copa D’Or, 38. 25197 Lleida Avda. e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660 417 417 676676 27260 Castro Riberas de Lea (Lugo) 659660 445 627 27260 27260 Castro Castro Riberas Riberas de Lea de Lea (Lugo) (Lugo) 659 659 445 445 627627 Tel/fax: 973 213 211 - Móvil: 686 384 894 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax: Fax: 982 982 310 310 295295 e-mail: info@dovalmaquinaria.com 660 417 676 e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660 660 417 417 676676 Email: pomo.23@hotmail.com www.dovalmaquinaria.com Fax:Fax: 982 310 295 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax: 982 982 310 310 295295

Xenética Fontao

Distribuidas Distribuidas Distribuidas por:por:por: Distribuidas Distribuidas Distribuidas por:por:por:

pub_rotomix_castelan.indd 27

Avda.

Avda.

Terra Avda.

Terra Cha, Terra Cha, 11Cha, 11 11 Telf.:Telf.: 982 Telf.: 982 310982 310 026310 026026 27260 27260 Castro 27260 Castro Castro Riberas Riberas Riberas de Lea de Lea de(Lugo) Lea (Lugo) (Lugo) 659659 445659 445 627445 627627 Avda.

Avda.

Terra Avda.

Terra Cha, Terra Cha, 11Cha, 11 11 Telf.: Telf.: 982 Telf.: 982 310 982 310 026 310 026026 e-mail: e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660 417 660 417 676 417 676 27260 27260 Castro 27260 Castro Castro Riberas Riberas Riberas de Lea de Lea de (Lugo) Lea (Lugo) (Lugo) 659660 659 445 659 445 627 445 627676 627 e-mail: e-mail: e-mail: info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com info@dovalmaquinaria.com 660660 417 660 417 676 417 676676 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax: 982 Fax: 982 310 982 310 295 310 295 www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com Fax:Fax: Fax: 982 Fax: 982 310 982 310 295 310 295295 295 19/05/2015 20:09

TUBIO ROMERO S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk

SAC, REFERENTE MUNDIAL DE LA TECNOLOGÍA DE ORDEÑO

TUBIO ROMERO

pub_importlait.indd 28

Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – A Coruña - Telf.: 981 805 112 importlait@importlait.com - www.importlait.com Delegación en Ordes: Rúa da Feira, 14 baixo 15690 Ordes (A Coruña) Telf.: 981 682 419

SAYCA Automatización C/Domingo Fontán nº. 4 Madrid, 28028 Tel: 034 645 81 11 82

17/05/2015 01:34

Diseñada según nuestra amplia experiencia con los sistemas de limpieza y con las opiniones de los ganaderos, la arrobadera Compak es el resultado de nuestro trabajo de desarrollo cuyo objetivo es ofrecer las mejores soluciones a nuestros clientes.

www.etxeholz.net Teléfono 948 983 390

Pensada para las grandes instalaciones, la arrobadera Compak se caracteriza por una mecánica más simple, una mayor fuerza de tracción y una reducción del consumo eléctrico.

Se trata de un modelo de arrobadera muy versátil, que se adapta a todo tipo de distribuciones, permitiendo la reutilización de sistemas de limpieza existentes.

Nueva arrobadera Compak

Made in Canada

www.animat.ca Iman Toxiña, nº 7 - Noceda - Lalín 36.512 - Pontevedra 606.607.367

pub_importlait.indd 29

Para más información llámenos a Interlock España y le pondremos en contacto con nuestro distribuidor más próximo 948 98 33 90

San Cristóbal Monterroso, S.L. Avda. Pontevedra, nº 59 - Monterroso 27.560 - Lugo 982.377.103

Moure Maquinaria, S.L. Calle Calvo Sotelo, nº 44 - Lourenzana 27.760 - Lugo 982.121.035

Serviagrícola, S.L. Calle Guardias, nº 52-B - Lugo 27.004 - Lugo 982.212.614

17/05/2015 01:34

30

panorama internacional

AZIENDA AGRICOLA CASTELBOSCO. GRAGNANO TREBBIENSE (PIACENZA, ITALIA)

Vista xeral dunha das naves

CASTELBOSCO, UN REFERENTE DA SELECCIÓN XENÉTICA ITALIANA A pesar da mesta néboa que reinaba no ambiente o día que visitamos a explotación, o primeiro que chama a atención ao chegar a Castelbosco é o colorido das instalacións, que foron pintadas polo artista británico David Tremlett. No seu interior alóxanse case mil vacas de produción, entre elas Castelbosco G Shot Godiva ET, nai do coñecido touro Harcos.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_panorama_internacional_Castelbosco_galego.indd 30

A gandería Castelbosco atópase en Gragnanino, lugar pertencente á localidade de Gragnano Trebbiense, situada na rexión de Emilia-Romaña e a unha distancia de algo máis de 90 km de Milán. Nela traballan 17 persoas coordinadas por Umberto Traversa, que nos recibiu nas instalacións e explicounos como é o funcionamento da explotación.

Castelbosco foi comprada hai 21 anos por Gianantonio Locatelli, un gandeiro natural da provincia de Lodi, onde xa era propietario da gandería Grande Fontana, situada na localidade de Camaraigo e coñecida no mundo da selección xenética polo touro Fontana Mark Paradise, moi famoso a finais dos 80; unha filla súa, Gaia, foi campiona da súa categoría na Confrontación Europea de Barcelona.

Cando Locatelli adquiriu a granxa, nela había 170 vacas.

O rabaño actual ascende a 2.100 cabezas, das que 960 son vacas en lactación. Dada a elevada cantidade de animais, tomaron a decisión de contratar dúas persoas exclusivamente para o muxido, que fan dúas veces ao día nunha sala de 32 puntos.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

20/05/2015 17:33

panorama internacional

31

CUNHA PRODUCIÓN MEDIA ACTUAL DE 33,5 QUILOS VACA/DÍA, O LEITE VÉNDENLLO A UNHA QUEIXERÍA PRIVADA DA DENOMINACIÓN GRANA PADANO E NO MES DE FEBREIRO COBRÁRONO A 37-38 CÉNTIMOS O QUILO A produción media actual é de 33,5 quilos vaca/día, cun 4 % de graxa, un 3,55 % de proteína e un reconto de células somáticas de 250.000. O leite véndenllo a unha queixería privada da denominación Grana Padano e no mes de febreiro cobrárono a 37-38 céntimos o quilo.

INSTALACIÓNS As instalacións de Castelbosco ocupan uns 60.000 metros cadrados que inclúen os establos, a sala de muxido, os almacéns e a planta de biogás. A maior parte das naves teñen cubículos, excepto dúas que teñen cama quente de palla.

Os xatos recentemente nados son trasladados a boxes individuais, nos que instalaron lámpadas de infravermellos para combater as baixas temperaturas dos meses de inverno.

A planta de biogás ten capacidade para xerar dous megawatts de enerxía. Ademais, con ela minimizan o impacto ambiental que resultaría dunha gandería destas dimensións en canto a augas residuais, nitratos e cheiros grazas ao separador da parte sólida da líquida e á implantación dun dixestor de secado para crear un fertilizante granular seco.

Umberto Traversa, coordinador dos empregados de Castelbosco

BVL V-MIX PLUS* Carro mezclador arrastrado

*

• Carros mezcladores altamente compactos con capacidades entre 3,5 y 46 m3.

• Modelos de uno, dos y tres sinfines.

• Sistema patentado de descarga exacta (EDS).

• Sinfines mezcladores de alta resistencia al desgaste.

• Sistema de gestión DairyFeeder (opcional).

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

AFRIGA116_panorama_internacional_Castelbosco_galego.indd 31

Importador exclusivo para España y Portugal

979 728 450 - www.deltacinco.es Consulte nuestra red de distribuidores

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

20/05/2015 10:42

32

panorama internacional

As vacas secas dormen en cama quente de palla

Interior dunha das naves

A maioría das vacas de muxido dormen en cubículos de palla

Sala de muxido de 32 puntos

DISTRIBUCIÓN DOS ANIMAIS E MANEXO En Castelbosco están unicamente as vacas en lactación e as xatas ata os 6-8 meses. Logo pasan por tres establos diferentes ata que regresan a estas instalacións con 8 meses de xestación. As naves nas que aloxan a recría téñenas en réxime de alugamento; a máis afastada de Castelbosco dista 8 km.

O benestar animal é unha das pautas que rexen o día a día. As vacas en muxido divídense en sete grupos de entre 120 e 140 cabezas cada un. A maioría dorme en cubículos, cuxas camas posúen unha base de esterco á que lle engaden palla tres veces por semana. No entanto, as secas e un dos grupos en lactación dormen en cama quente de palla que posteriormente é usada para a produción de biogás.

A pesar do carácter aberto das naves, no verán botan man de ventiladores eléctricos e de auga para evitar que os animais sufran estrés por calor mentres comen, descansan ou son muxidos.

Ademais, na estación estival as vacas báñanse na sala de espera para o muxido e as paredes, que son móbiles, elimínanse.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_panorama_internacional_Castelbosco_galego.indd 32

Zona de boxes dos recentemente nados e detalle da lámpada de infravermellos

ALIMENTACIÓN No referente á alimentación do gando buscan simplificar o traballo, de maneira que todas as vacas de produción comen a mesma ración unifeed, excepto o grupo das recentemente paridas, as cales reciben un suplemento de fariña de millo. Os pensos e parte das forraxes adquírenos no exterior.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

20/05/2015 10:43

pub_nutcat.indd 33

19/05/2015 20:15

34

panorama internacional

Planta de biogás

Fertilizante granular procedente da planta de biogás

Grupo de xatas pequenas

REPRODUCIÓN Dende o ano 2007 traballan con persoal externo especializado para a inseminación artificial e, en relación con esta actividade, utilizan o protocolo de colorear o lombo dos animais para saber cales están inseminados. Ademais, desde hai uns meses están a usar podómetros para a detección de celos.

As xovencas paren ao redor dos 24 meses e as doses de seme por preñez do conxunto do rabaño móvense nunha media de entre 2,8 e 3,2. A media de días parto-concepción é de 170.

XENÉTICA En Italia esta explotación é moi coñecida no ámbito da selección xenética; non en balde, Gianantonio Locatelli sempre apostou polo melloramento xenético do rabaño, investindo nos mellores touros nacionais e estranxeiros en grandes cantidades co fin de conseguir grupos homoxéneos de fillas. Un exemplo disto son as máis de mil doses de Shottle que utilizou.

As familias de vacas máis destacadas proceden da granxa de Camaraigo, á que a finais dos 70 o propietario trouxo moitas xovencas preñadas de América do Norte, onde a xenética xa estaba máis avanzada.

A familia sobre a que máis están traballando na actualidade é a de Rosemarie, unha filla de Chief Mark da que xa descenden sete xeracións consecutivas extremadamente produtivas e con avaliacións morfolóxicas excepcionais.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_panorama_internacional_Castelbosco_galego.indd 34

Moitos dos sementais nados en Castelbosco foron vendidos a centros de fecundación artificial e algúns alcanzaron gran fama tanto dentro coma fóra de Italia. Un deles é Harcos (Planet x Shottle x O-Man), que procede da familia á que faciamos referencia no parágrafo anterior. Outros touros destacados son Hardy ( Jeeves x Shottle x Throne) e os xenómicos Judo (Xota x Shottle x Britt) e Indicus Super, irmán de Harcos.

SUPERFICIE AGRÍCOLA A explotación conta cunha superficie de 650 hectáreas que non só destinan á produción agrícola senón tamén á de biogás. No terreo que dedican á alimentación do gando cultivan millo, alfalfa e pastos permanentes.

MAQUINARIA Dispoñen de maquinaria propia para as tarefas diarias da granxa e tamén para os labores agrícolas, excepto para a recolección do millo, que lle contratan a unha empresa externa. No entanto, debido a que nesa zona o terreo é moi arxiloso e vense obrigados a concentrar os labores nos períodos secos, hai ocasións nas que tamén teñen que recorrer a empresas externas para operacións urxentes de arado ou sementeira.

O FUTURO A medio e a longo prazo, o obxectivo de Locatelli e do seu equipo é mellorar aínda máis a xestión dos animais, tratando de traer a casa as xovencas que agora teñen noutras naves e centrándose na prevención de patoloxías.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

20/05/2015 10:43

36

publirreportaxe

SOLUCIONES DE MONITOREO PARA NUTRICIÓN, REPRODUcCIÓN Y SALUD DE LA VACA

SENSORES MIDEN Y REGISTRAN

SMART DWS ® INFORMA EN TIEMPO REAL

Set de monitorización Medria

THE BOX

¿CÓMO TRABAJA? DWS

®

PROVEE DE INDICADORES Y ALERTAS

SERVERS

ANALISIS DE LA INFORMACIÓN

RECOLECTA Y ENVIA INFORMACIÓN

¿Quién no ha soñado con gestionar su rebaño a distancia, prever el comienzo del próximo parto, realizar la inseminación en el mejor momento o detectar problemas de sanidad o nutrición antes de los primeros signos clínicos?

Todo esto es hoy posible gracias a la monitorización de alta precisión MEDRIA, que ofrece soluciones para el control telefónico e informático de los partos, la actividad reproductiva y los trastornos de alimentación y de salud en vacuno. De esta forma, los ganaderos ganan en comodidad, tranquilidad y, por supuesto, rentabilidad.

El sistema permite consultar datos desde un teléfono móvil de una manera muy sencilla

¿Cómo funciona?

Una base receptora recoge la información de los sensores colocados en la vaca y la envía a unos servidores externos, que interpretan los datos y determinan qué animales necesitan una mayor vigilancia. Posteriormente, el sistema, cuando detecta algún problema, envía los avisos hasta a tres teléfonos diferentes, permitiendo centrar la atención del ganadero sobre los animales que más la necesitan.

FeedPhone

Con la aplicación DWS, a la que se puede acceder desde un ordenador o smartphone, el ganadero tiene información en tiempo real de su rebaño. El sistema permite acceder a curvas, indicadores y datos históricos que pueden ser consultados en cualquier lugar con la aplicación móvil o en el sitio web. Para las urgencias se reciben los mensajes vía SMS.

Gestión de la nutrición para optimizar la eficiencia de la alimentación El captor Axel Medria mide y registra la actividad con el collar colocado en el animal y comunica los datos a la base receptora. De este modo, el FeedPhone proporciona indicadores diarios de ingestión y rumia, y la detección precoz de desórdenes de alimentación y salud.

Publirreportaxe audiovisual en Afriga.TV AFRIGA ANO XX - Nº 116

AFRIGA116_publi_Humeco.indd 36

19/05/2015 20:16

publirreportaxe

37

HeatPhone Control de la reproducción para mejorar la tasa de fertilidad El collar con el captor Axel Medria se coloca en la vaca tres semanas después del parto. El ganadero recibirá un SMS en su teléfono móvil cuando comienza el celo en cada una de las novillas o vacas de la explotación. La solución HeatPhone es la ideal para reducir el intervalo partoparto, inseminar en el mejor momento y optimizar así la fecundidad y productividad de sus animales.

Vacas equipadas con los collares para la detección de celos y desórdenes alimenticios

San’Phone Servicio de detección de problemas de salud El ThermoBolus mide y registra cada 5 minutos la temperatura ruminal de los animales y comunica los datos a la base receptora. El ganadero recibe un SMS de alarma cuando una vaca o un ternero tiene una temperatura anormal. El San’Phone permite aumentar la efectividad curativa de los tratamientos y reducir las pérdidas de producción y reproducción. El ThermoBolus se administra fácilmente con la ayuda de un lanzabolos. Una vez ingerido, pasa el resto de la vida dentro del rumen del animal.

De izquierda a derecha, Eric Manenc (Medria), José Manuel Tamaredo y Raúl Benito (Humeco)

Vel’Phone Servicio de detección del parto El captor Vel’Phone es un termómetro vaginal que mide y registra la temperatura y envía los datos a la base receptora. El ganadero recibe un SMS cuando comienza un parto para, de esta forma, poder reducir el tiempo destinado a la vigilancia del parto y las complicaciones antes, durante y tras el parto, tanto en madres como en terneros.

Termómetro vaginal

José Manuel Tamaredo

Propietario de la ganadería Tamaredo (Castroverde, Lugo) En su explotación dispone de los servicios FeedPhone, HeatPhone, Vel’Phone y San’Phone.

“Yo creo que una gran ventaja de este sistema es que te mande los avisos al móvil, ya que de esta forma casi no necesitas mirar el ordenador, simplemente te despreocupas y, cuando te llega un aviso, lo miras y actúas en consecuencia”.

“La ventaja de los bolos de temperatura, aparte de dar información de la temperatura ruminal, es que dan información de la ingestión de agua, es decir, el sistema manda un aviso al móvil si un animal, por lo que sea, consumió poca agua, y eso es importante para ver después qué pasa con esa vaca”.

“El HeatPhone en un sistema que ayuda bastante en el trabajo porque te permite controlar mejor los celos, saber la hora de la máxima actividad de la vaca y así poder inseminar a una hora más acertada”.

“Con el servicio de detección de celos hemos tenido un aumento de productividad porque se ven más celos y se insemina más, y, al final, la tasa de preñez mejora y también los resultados”.

Productos comercializados en España y Portugal por:

Consorcio Mercantil de Huesca SL Pol. Sepes. Calle de la Mecánica, 11 22006 Huesca www.humeco.net Tel.: +34 974 231 165 • + 34 608 976 886 (Raúl Benito)

Publirreportaxe audiovisual en Afriga.TV AFRIGA ANO XX - Nº 116

AFRIGA116_publi_Humeco.indd 37

19/05/2015 20:16

38

ENQUISA

OS PRODUTORES OPINAN

1. COMO VOS FOI NA EXPLOTACIÓN CO FINAL DAS COTAS LÁCTEAS? 2. QUE PENSAS DA NOVA PAC? 3. COMO ESTÁS NEGOCIANDO COA INDUSTRIA A VENDA DO LEITE?

RAÚL MALILLOS Malillos Sociedad Cooperativa Andavías (Zamora) 46 vacas en produción

“RENUNCIEI A FIRMAR POR 1 ANO PORQUE ME QUERO MARCHAR”

1. Por agora vai ser malo. O único que vai provocar é a caída de prezos porque vai haber máis xente para producir.

2. É que non o teño nada claro. Redúcennos parte da porcentaxe que imos percibir e acabará percibíndoa xente que non a tiña que percibir: médicos, xubilados...

3. Non hai negociación. Fannos firmar o que eles queren [véndenlle a Lactalis]. Non teño nin a posibilidade de marchar. Estiven intentando negociar con Celta pero din que non poden recollerme o leite. É un monopolio. Renunciei a firmar por 1 ano porque me quero marchar; firmei un contrato novo por 3 meses. Antes cobraba 29 céntimos máis volume, súper A e calidades e agora 27,50 máis o mesmo.

JOSÉ MANUEL FERNÁNDEZ PEREIRA SAT Pedrolas Castroverde (Lugo) 180 vacas en produción

“A PAC AFÉCTANOS POLA FALTA DE TERREO”

1. Foi bastante complicado porque a fin das cotas carrexounos unha caída de prezos e un incremento grande no alugueiro de cotas. Nós tivemos que alugar a un prezo bastante alto e realmente o ano anterior apostaramos por crecer, co cal nos supuxo un freo a situación actual.

2. Aféctanos considerablemente pola falta de terreo, porque a nosa base forraxeira é millo, o cal nos obriga a deixar barbeito ou cultivar fixadores de nitróxeno. Podiamos sementar alfalfa ou veza pero o aproveitamento é baixo en Galicia polo exceso de humidade, e non temos moita experiencia nesas sementeiras para valorar se paga a pena ou non.

3. De entrada pretendemos firmar un contrato por 6 meses e o que se nos está ofrecendo son 27 céntimos por quilo de leite, 30 en Leyma Natura.

FACUNDO ARROYO MÁRQUEZ La Loma. Hijos de Julián Arroyo Pozoblanco (Córdoba) 160 vacas en produción

“SE NON FORA POLA COVAP IRÍANOS REGULAR”

1. Agora mesmo non nos vai mal. Seguimos coma antes. Alugamos moita cota, uns 700.000 quilos, e pasámonos en torno a 60.000. Non sabemos que pasará pero espero que a cousa non sexa moi grave.

2. De momento non sei moi ben. Din que aos que non teñen terreo lles vai ir regular porque vai ligada á superficie. Nós temos 85 fanegas; non é que sexa moito pero hai xente que ten moito menos.

3. Somos dunha cooperativa, da Covap. Agora estamos cobrando 34 céntimos de prezo base. Este mes pasado cobrei a 36 céntimos o litro. Sobre todo nesta zona se non fora pola Covap iríanos regular.

JOSE ACEBO SAT Acebo Corrales Meruelo (Cantabria) 120 vacas en produción

“AO RENOVAR FÁISEME O PREZO MOI BAIXO”

1. Mal. Porque enriba agora, cos contratos, que os queren facer por 1 ano, entendo que a empresa ten que tirar para abaixo. En parte enténdoo, se non teñen garantido vender o leite a 1 ano. Tiven que alugar cota pero tampouco moita, 200.000 quilos, e acabei ben.

2. Diso non sei moito porque non a solicitei aínda. A última vez que estiven na oficina comarcal, onde a fago, non saíra a normativa. Din que será parecido.

3. Ao renovar fáiseme o prezo moi baixo. Estou nun grupo de 55 gandeiros aproximadamente, SAT Los Remedios, e son dos que máis vendo do grupo e o que imos cobrar non chega a 33 céntimos. Vendémoslle a Celta, firmamos por 6 meses. Non sei se será mellor ou peor. Cobramos entre 48 pesetas, os máis pequenos, e 52 pesetas, os máis grandes.

IBON PEÑAGARICANO Sabordegi E.Z. Urnieta (Guipúscoa) 100 vacas en produción

“ESTAMOS NUNHA ZONA DE AGRICULTURA DE MONTAÑA E IMOS SAÍR DESFAVORECIDOS”

1. Estou dentro dunha cooperativa, Kaiku, así que nos foi normal coa fin das cotas, igual que como estabamos antes. O medo que temos é a que nos vaia mal. Non notamos o final das cotas pero levámola pagando dende que a compramos, inda estamos pagando o préstamo da cota.

2. O que máis sabemos é que non sabemos nada. Dísenos que vai ser similar.

Pero nós estamos nunha zona de agricultura de montaña e imos saír desfavorecidos respecto da anterior PAC. 3. Ao estar nunha cooperativa negocia ela a compra. De feito, é parte da industria, somos accionistas en Iparlat. No mes de marzo, os socios de Kaiku cobramos 335,05 euros máis menos calidades por tonelada.

PAULI GONZÁLEZ FERNÁNDEZ Silleda (Pontevedra) 40 vacas en produción

“VEXO O SECTOR BASTANTE MAL”

1. Alugamos 110.000 kg de cota ao principio da campaña, no mes de abril, e, xunto coa que tiñamos, foi suficiente para non pasarnos.

2. De momento, un lío. Aínda non solicitei as axudas porque prefiro informarme ben primeiro, xa que lle preguntei a varias persoas e cada un di dunha maneira.

3. Pertencemos á cooperativa ICOS e é ela a que negocia coa industria directamente. De todas formas, vexo o sector bastante mal.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_enquisa_galego_02.indd 38

20/05/2015 15:32

ENQUISA

RICARDO JIMÉNEZ DÍAZ Sigeres (Ávila) 45 vacas en produción

“NIN OPL NIN COOPERATIVAS EN CASTELA E LEÓN TEÑEN O PODER SUFICIENTE PARA NEGOCIAR COAS GRANDES INDUSTRIAS”

1. Para todos foi unha perda patrimonial. Encontramos dous tipos de explotación.

As pequenas, que teñen axustadas as instalacións ás vacas necesarias para producir a cota, comprobamos que con esta baixada de prezos, posiblemente debido a un aumento de oferta por parte dos gandeiros, as marxes reducíronse e son granxas que teñen moi complicado o seu crecemento sen un gasto importante en investimentos novos. Ás granxas novas e en crecemento a desaparición das cotas favoréceas; coa baixada de prezos é posible que, a maior produción, maior beneficio final. Pero se a industria segue con esta política de baixada de prezos, non sei ata onde producir máis é positivo.

2. No sector lácteo non hai moito de onde rascar. Anteriormente subvencionábase por cota láctea, agora só se subvencionan os animais. Ás explotacións que teñan poucas hectáreas penalizaranlles a contía a percibir. A nova PAC non é a solución ao problema do sector lácteo. De momento vexo unha PAC con moitos temas que aclarar: pastos, hectáreas admisibles…

3. O que a industria diga, non hai posibilidade de negociación. Vemos que nin OPL nin cooperativas en Castela e León teñen o poder suficiente para negociar coas grandes industrias; é un sector moi individualista. O maior problema a curto prazo é que non se sabe o volume de produción. Firmei un contrato con Lactalis por 4 meses a 275 euros de prezo base, mais volume, máis menos calidades.

39

EUGÉNIO CÂMARA Ponta Delgada, San Miguel (Os Azores) 90 vacas en produción

“NUN MOMENTO NO QUE AS COUSAS ÍAN BEN O QUE CONSEGUIRON FOI CREAR INESTABILIDADE NO SECTOR”

1. Xa hai moito tempo que se fala da abolición das cotas e cando se estaba aproximando a data, xa comezou a haber unha redución do prezo do litro de leite. Esta situación non coincidiu co momento exacto do final das cotas, pero a tendencia xa comezaba a ser esta algúns meses antes e está alcanzando niveis próximos ao insoportable, porque en termos de custo de produción e pagamento por litro de leite está a quedar con pouca marxe.

2. No que concirne á abolición das cotas, penso que foi unha medida que non debería ser aplicada deste xeito, porque o que fixo xurdir as cotas foi precisamente un aumento da produción e unha deterioración do prezo do litro de leite. O Estado interveu para manter niveis de rendemento satisfactorio e por iso se estableceron as cotas. Dende entón e ata agora houbo algunha estabilidade e regulación do prezo; non sei por que nin por que non, nun momento no que as cousas ían ben -o sector do leite aínda tiña algunha estabilidade malia a fraxilidade da economía europea- o que conseguiron foi crear inestabilidade no sector leiteiro, igual que en todos os outros sectores, e ata o momento non hai ningunha vantaxe nesta decisión. En relación aos apoios comunitarios, o panorama anterior foi excelente para a rexión dos Azores, con boas axudas, o que animou os produtores a investir; é peor entrarmos na situación actual, na que temos que pagar a nosa parte mentres os nosos rendementos baixan; polo tanto, incentiváronnos dun determinado xeito e agora retírannos as axudas.

3. Na actualidade existen contratos de produción, só que estes contratos acaban por non ter gran valor, porque cando hai necesidade de baixar o prezo do leite, altérase o contrato; cando hai necesidade de reducir a produción respecto do contrato, penalízase no leite para que os produtores a reduzan; por tanto, exista ou non contrato, é exactamente igual.

Nova PAC 2015 Facilitámoslle os trámites e anticipámoslle a PAC En ”la Caixa” tramitámoslle a PAC e, ademais, anticipámoslla en condicións moi favorables no momento que o necesite.

E agora, levará1 unha batería portátil para o móbil só por domiciliar as axudas da PAC na nosa entidade.

AgroBank

1. Promoción válida do 1-3-2015 ao 15-5-2015 ou ata esgotar existencias (50.000 unidades). Para os efectos fiscais, esta promoción ten a consideración de remuneración en especie e está suxeita a ingreso á conta. Oferta para domiciliacións de expedientes da PAC cun importe considerado superior a 500 €. NRI: 1127-2015/09681

www.laCaixa.es/agrobank

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_enquisa_galego_02.indd 39

20/05/2015 15:32

40

ENQUISA

MARÍA DEL CARMEN GARCÍA GARCÍA Esvi SC Trabada (Lugo) 60 vacas en produción

“AQUÍ NECESITAMOS A TERRA. NON TEMOS POR QUE CULTIVAR O QUE QUEIRAN OS POLÍTICOS”

1. Ata o mes que vén [maio] non sei como me vai ir. Alugaba cota todos os anos e este último ano o mesmo. Pero non nos imos pasar, non imos pagar supertaxa; de todos modos, ao estar nunha cooperativa temos unha cobertura diferente que se estiveramos cunha empresa privada. Digamos que directamente o final das cotas non nos afecta pero indirectamente si, porque se lle baixan o prezo de leite aos demais a nós tamén nos afecta. E na primavera sempre baixa o prezo do leite, xa case parece que é por costume...

2. Inda non solicitei as axudas, estamos estudando o caso. Nós temos que aternos aos 3 cultivos e inda non sabemos se imos deixar a barbeito ou non.

Pero aquí necesitamos a terra, non temos por que cultivar o que queiran os políticos.

3. Non teño que negociar cunha industria, somos socios dunha cooperativa, de Central Lechera Asturiana. O prezo medio do ano pasado foi de 38 máis IVE. CARLOS TALTAVULL Ses Arenetas Ciutadella (Menorca) 60 vacas en produción

“AS AXUDAS QUE SON PARA A AGRICULTURA DEBERÍAN SER PARA OS PROFESIONAIS”

1. Aquí baixaron os prezos antes e agora parece que van volver baixar. En xaneiro baixaron 2 céntimos e este mes 1,5 céntimos por litro. Ao facer queixo aluguei cota e veremos o que pasa con isto porque nola xogamos un pouquiño. Quedamos cun pouco de sobrepasamento.

2. A política quere quedar ben con todo o mundo. Iso de darlle a PAC a terras que non son agrarias... Fíxose a figura do agricultor activo pero non coa porcentaxe que se quería. As axudas que son para a agricultura deberían ser para os profesionais. E en Menorca non somos os máis prexudicados polo greening porque xa temos rotación de forraxes. A ver se somos capaces de producir o que demanda o mercado porque se se produce de máis baixarán os prezos e os máis prexudicados seremos os gandeiros máis pequenos. Iso sería o importante, máis que os pagos directos ou indirectos.

3. Aquí o ano pasado fíxose un contrato e inda non o renovamos. Nós vendemos o leite e, con traballo, facemos un queixo artesán para conseguir mellor prezo. Estamos en Coinga, a Cooperativa Insular Ganadera de Menorca.

Antes da baixada o prezo base era de 33 para os socios [o seu caso], e de 1 céntimo menos para os que non son socios. O queixo artesán producido na finca págannolo a 4 euros o quilo.

RUBÉN LÓPEZ TEIJEIRA Ganadería Grilo Tapia (Asturias) 88 vacas en produción

“NEGOCIACIÓN NON HAI, OFRÉCENCHE 30 CÉNTIMOS POR LITRO OU NADA”

1. Co final das cotas foinos mal, máis ben co alugueiro da cota, porque tivemos que alugar 500.000 quilos a 10 céntimos, que tal e como está o sector é unha cantidade notable. Pásome un pouco pero non me afectará a supertaxa, segundo a industria.

2. Aínda non teño moi claro como me afectará. Xa a solicitei e a previsión é que máis ou menos quede igual que o ano pasado porque cobrarei o greening pero non sei nada fixo.

3. Negociación non hai, ofrécenche 30 céntimos por litro ou nada. Temos un contrato de 3 meses con Iparlat.

MANUEL IGLESIA IGLESIA SAT A Vereda Castro de Rei (Lugo) 200 vacas en produción

“AS LEGUMINOSAS AQUÍ, POR MOITO QUE QUEIRAN METELAS, NON VAN”

1. Alugamos cota e algo arriscamos e agora a ver o que sucede. Estamos esperando á Administración, a que nos responda con esa supertaxa. Non vemos correcto que haxa no último ano supertaxa pero aí está. Houbo que meter diñeiro en alugar cota, diñeiro que non vai ser bo para a explotación, pero non podemos arriscar un millón de litros.

2. O que fixo a PAC en Galicia tiña que pisar o terreo e ver que é o agricultor.

Porque as leguminosas aquí, por moito que queiran metelas, non van. Unicamente para secalas. Polo menos na nosa zona, na Terra Chá. E para silo non valen, así que non sabemos como nos irá.

3. Andamos niso. O anterior contrato [con Pascual] era de 6 meses e o último mes pagáronnos o leite a 30 céntimos. Esperamos que haxa un pouquiño de baixada e despois non o sabemos moi ben.

JAUME PONT Granja San José Tamarite de Litera (Huesca) 2.200 vacas en produción

“OS NOSOS CONTRATOS SON INDEFINIDOS E ESTÁN INDEXADOS POLOS ÍNDICES DA INLAC”

1. Este último ano tivemos que alugar 14 millóns de quilos e cubrimos a produción. Foi un gasto económico moi forte pero é o último ano de esforzo.

2. Aos gandeiros o tema da PAC na terra prexudícanos; imos perder nos próximos 6 anos un 30 %. É un aspecto negativo. Tamén os hai positivos, como que a amortización de cotas vai desaparecer. Ao final, para compensar nós queremos crecer e o futuro favorécenos porque nolo permite, pero a ver como se desenvolve o mercado xa que o prezo ten que ter tendencia á baixa porque vai haber máis leite no mercado.

3. A negociación coa industria non existe. Se un ten a posibilidade de entregarlle a varias industrias, como é o noso caso, pode pedirlle a cada unha as mellores ofertas. Os nosos contratos son indefinidos e están indexados polos índices da Inlac. En marzo cobramos entre 32 e 33,5 céntimos por litro. Unha parte vendémoslla a Central Lechera Asturiana, da que somos socios, e o resto a Pascual e a Senoble.

GIUSEPPE ARRIGONI Arrigoni Fratelli Bestazzo, Cisliano (Milán, Italia) 190 vacas en produción

“É A INDUSTRIA A QUE O DECIDE TODO”

1. A explotación pechou o período 2014-15 cunha cota de produción fixada en 1.900.000 kg de leite; isto foi así porque en 2011 mercamos gando e a cota dunha explotación veciña e, polo tanto, non houbo problema para manter eses parámetros, mesmo se puido ceder unha parte do leite que non se aproveitou.

2. Non está aínda moi claro cal será o resultado final, aínda que para o produtor de leite se prevé unha diminución das primas. Preocupa a xestión das condicións e das denominadas boas prácticas de cultivo, así como o risco de que se leven a cabo recortes ou supensións de certos aspectos cuxa comprobación a miúdo é arbitraria.

3. O leite é entregado a unha cooperativa que o comercializa. O prezo actual é de 36 céntimos de euro, pero oír falar de leite spot a 32 céntimos non dá moita confianza. Resulta preocupante porque neste momento é a industria a que o decide todo. Recentemente, o ministro de Agricultura promulgou un decreto segundo o cal, entre outros puntos, o contrato do leite deberá ser de, polo menos, un ano, e o prezo deberá ser fixado a partir de determinados parámetros.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_enquisa_galego_02.indd 40

20/05/2015 15:32

ENQUISA

ANDRÉS ABELARDO FOLGOSO VÁZQUEZ SAT Fontelas Arzúa (A Coruña) 90 vacas en produción

“SÓ INTERVÉN NO PREZO A INDUSTRIA, O MEDIADOR NON EXISTE E O VENDEDOR SÓ ESTÁ PARA FIRMAR E CALAR”

1. Vin que a xente se estaba pasando moito, que non facía caso da cota, e eu tiña medo a pagar a multa, así que tomei unha decisión: a principios da campaña aluguei 60.000 kg e no mes de decembro vendín unhas 14 vacas de desvelle, anticipándome ao que había, e quedei a pre.

2. Eu son un coñecedor de Europa porque viaxei moito e non me podo imaxinar que nun sitio coma Galicia teña que quedar esa porcentaxe de verde, cando aquí xa é todo verde. Entendo que esa norma se aplique en países coma Bélxica, Alemaña ou Francia, onde o terreo xa está todo explotado, pero ese non é o caso de Galicia. Galicia estaría moi ben se houbera ordenación do territorio, pero iso a ningún Goberno lle dá votos. Os gandeiros non temos ningún poder de decisión porque somos unha minoría e non podemos presionar os Gobernos. Por outra parte, os bancos estanse valendo de técnicos para tramitar a PAC e iso ocorre porque o proceso é moi dificultoso. O tema debería ser: cantas hectáreas hai?, cantas vacas hai?, canto nos van pagar por isto? Sen darlle máis voltas.

3. Todo iso da negociación é un conto que sae nos medios de comunicación. Hai un papel que che entrega a industria cuns prezos fixados e a túa opción é firmalo ou non. Só intervén no prezo a industria, o mediador non existe e o vendedor só está para firmar e calar. Non hai outra saída. Das 9.700 explotacións aproximadamente que quedan en Galicia, unha terceira parte podería desaparecer rapidamente por cuestións de prezos do leite, de ganderías endebedadas e de que o campo se está envellecendo porque hai pouco relevo xeracional. Os gobernantes e os cidadáns dun país que se prece deberían protexer o sector primario porque cando deixe de existir a produción láctea, cando haxa que importalo todo, vaise saber “o que vale un peite”. O sector primario é unha necesidade, aínda que lle custe cartos ao país.

41

ANTONIO LAX MESEGUER An-Pe Lax SL Las Torres de Cotillas (Murcia) 1.100 vacas en produción

“TEMOS QUE SER AUTOSUFICIENTES E NON ESPERAR A QUE A PAC NOS DEA ALGUNHA ESMOLA”

1. Lamentable, como en todas as explotacións. Primeiro, polo patrimonio que temos adquirido a forza de préstamos. Segundo, porque ao desaparecer as cotas a industria vainos machacar, máis aos pequenos. Terceiro, porque se deron a man todos para baixar o prezo do leite indiscriminadamente. Se alguén dixese que a cota segue ata o 2030, o que está facendo a industria cos gandeiros cambiaba. Isto víase vir. Ao quitar as cotas estannos machacando. A solución sería unha ampliación da cota láctea. Aos grandes non van deixar de recollernos pero o que lles pasa aos pequenos repercute en todos. Non se pode estar traballando para cubrir escasamente os custos de produción ou a perdas, para investir e non gañar nada ou perder. Aquí investiuse moito diñeiro na compra de cota, que nos saía a entre 60 e 80 pesetas, para manter a explotación. O Ministerio fíxonos moito dano, incluso chegamos a pagar a 100 pesetas o litro de cota porque tiñamos que superar o prezo que eles fixaban.

2. É que non sabemos como se vai desenvolver, inda é un proxecto. Agora dise que aos que temos dereitos especiais se nos darán as axudas polo número de cabezas, pero se o ano que vén baixan... Non temos nada seguro.

Aos gandeiros deberían axudarnos a vivir co prezo do leite. Temos que ser autosuficientes e non esperar a que a PAC nos dea algunha esmola.

3. Vendémoslle a Victorino Carrasco Tudela SL, que é o noso primeiro comprador dende hai máis de 20 anos. Merca o 80 ou 90 % do leite de Murcia e márcanos o prezo da media de España. De momento foi así pero como agora é tan baixa non sei como vai manterse porque se colles medias como a de Galicia, que é baixísima... Isto pinta moi mal. O contrato non é a panacea, non serve para nada. Quizais ás granxas pequenas, para darlles un apoio á produción, pero iso non está ocorrendo porque as industrias din que non é viable a recollida.

BATIDOR CENTRÍFUGO • Cañón hidráulico dirigible • Combinación del agitador de hélice con la

bomba centrífuga • Especial para mover la arena sedimentada en

el fondo del pozo • 5 metros de largo + 2 cabezales (opcional) • 100 CV de potencia absorbida, según densidad del purín • 540 revoluciones

TÉCNIC AMEN TESTAD TE O

sed La soL ime uci nta ón da par en e a L L po a ar zo d ena e pu rín AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_enquisa_galego_02.indd 41

20/05/2015 15:33

42

ENQUISA

JOSÉ MANUEL MARTÍNEZ GONZÁLEZ Ganadería Yolanda Soc. Coop.

Laguna Dalga (León) 130 vacas en produción

“SE A NÓS NOS ESIXEN UN TIPO DE CALIDADE DO LEITE, O GOBERNO TENLLE QUE ESIXIR Á INDUSTRIA O MESMO NA VENDA AO CONSUMIDOR”

1. Moi mal. Xa antes o mercado o controlaba todo pero agora todo vale, máis que se aproveitan de nós. Na nosa explotación alugamos uns 200.000 litros na anterior campaña e pasámonos un pouco, sobre 7.000. Fixéronnos pagar por uns papeis que agora nos quitan e non valen para nada. Tiramos o diñeiro e o Goberno lava as mans. Cando un sector se intervén ou se controla mediante a cota non se pode quitar logo, non ten ningunha lóxica.

E xa que a quitan deberían ter a normativa e os controis operativos. Agora estamos moito peor que antes. Quen gaña? A industria. Quen son os prexudicados? Os tontos de sempre, os que traballamos. O das cotas foi un negocio moi grande polo cal tivemos que pagar durante un longo período de tempo e agora quítanse sen ningunha indemnización por parte do Goberno e da industria.

2. Vin moi pouco pero creo que non fai falta PAC. Quen ten que pagar o prezo do leite é a industria. Por que ten que darnos un donativo o Goberno? Nós traballamos de luns a domingo e ten que darnos o Goberno unha esmola e inda así non nos chega. É absurdo. E por riba os políticos sacan peito cando falan da PAC. O que pasa no sector é vergonzoso. O custo de produción dun litro de leite é moi caro inda tendo parte da alimentación propia porque as fincas son un grande investimento. Todo é investir, investir e investir.

3. Vendo o leite a través de Vega Esla e recólleo García Baquero. O mes pasado foi de 31,20 céntimos. Unha vergonza. Un dos problemas é que a industria está indo por debaixo dos custos de produción. Se a nós nos esixen un tipo de calidade do leite, o Goberno tenlle que esixir á industria o mesmo na venda ao consumidor. Non teñen controis nos molles de carga. Cando nos recontan as células somáticas quen resta é a industria; se un día no muxido metes leite con antibióticos e se infecta parte da cisterna tírase o leite, que realmente non se tira, senón que se reutiliza para o consumo, pero que che quiten o diñeiro un mes enteiro polo reconto dun día... Calquera empresa que facture 300.000 euros anuais pode ter un contable e aquí non chega nin para ti. E, mentres, as industrias estrean plantas, cisternas novas, cubas novas... O campo e a gandería é un sector estratéxico e o Goberno debería controlalo; xa sei que non pode pactar os prezos pero podía poñer un mediador. Pero mandan os poderosos e non se pode facer nada. Quero engadir tamén que este gandeiro, propietario dunha granxa con máis de 60 anos de historia, reta a Carlos Martín Soria [a raíz das súas declaracións nun medio de comunicación audiovisual] a que veña coa variña máxica e nos faga millonarios.

JOSÉ MARÍA MIGUEL PORRAS SAT Hermanos Miguel Talavera de la Reina (Toledo) 135 vacas en produción

“OU FIRMAS O DÍA 1 OU NON CHE RECOLLEN O LEITE”

1. Na miña explotación, a chegada dun futuro sen cotas supuxo un freo á produción e un alugueiro de cota por posible multa, co cal a campaña anterior foi complicada.

2. Con respecto á PAC, non a manexo moito. Creo que é bo que se prime aos gandeiros activos e non dar subvencións a quen non exerza a actividade.

3. As negociacións do leite vólvense complicadas. Algunhas industrias non están cumprindo co pactado polo paquete lácteo e están incumprindo cos contratos de forma abusiva. A industria pode ser a que regule o mercado á súa conveniencia. Están ameazando a gandeiros con non recollerlles o leite se non asinan. Isto debemos impedilo os gandeiros pero debe ser de forma organizada. Temos a figura legal da OPL, a cal nos permite algunha alternativa se se fai ben, claro. Aquí, e dende Africama, estamos impulsando a creación dunha organización de CLM [Castela-A Mancha], unirnos á OPL do Sur e poder evitar, polo menos, e de forma inmediata, que non se cometan certos abusos, e, se conseguimos darlle forma, nun futuro poder regular nós o mercado. Nós vendémoslle a Lactalis, a que máis impón. Un contrato a 0,29 e cun 2 % de permisividade. Sen ningún tipo de negociación. Ou firmas o día 1 ou non che recollen o leite.

XESÚS RODRÍGUEZ CORTÓN SAT Andión Pol (Lugo) 100 vacas en produción

“OBRÍGANTE A BARBEITO OU A UN TERCEIRO CULTIVO AO QUE NOS ESTAMOS ACOSTUMADOS”

1. Despois de investir un montón de diñeiro en compra de cota, que empezamos con 200 e pico e agora temos 1.100.000, pois acabando de pagala o ano pasado e agora queda este practicamente sen nada. Din que tiñas aí un patrimonio tremendo e non sei onde vai. Deben de ser outras preferentes ou algo parecido…

2. Que teñen ganas de marearnos co terceiro cultivo. A min tráeme de cabeza que che fagan facer outro cultivo cando a base territorial das explotacións é tan pequena. Obrígante a barbeito ou a un terceiro cultivo ao que nos estamos acostumados. Nese sentido véxoa moi mal. Que che obriguen a ter 4 ou 5 hectáreas paradas cando son moi necesarias. A ver se dan recapacitado.

Non acerto a ver vantaxes, soamente trabas.

3. Por agora estamos a 32 céntimos, non sabemos o que vai ser de aquí para adiante. O máximo polo que firmamos foron 3 meses pero despois iamos case sempre mes a mes [con Reny Picot]. Non temos perspectiva ningunha para a nova campaña, non sabemos nada.

MANUEL IGLESIAS AGRA Iglesias Agra SC Santa Comba (A Coruña) 110 vacas en produción

“A NOVA PAC VAINOS LEVAR A REDUCIR O NÚMERO DE ANIMAIS OU A TER QUE COMPRAR MÁIS ALIMENTOS FÓRA”

1. Fixemos un pouco de todo. Alugamos 500.000 kg de cota e vendemos arredor de 30 vacas, as que tiñan algún problema ou que morfoloxicamente non eran tan correctas. Subimos o nivel de esixencia dos animais, aumentando a calidade do rabaño pero facéndoo máis pequeno. Aínda así, sobrepasámonos un 15 % da cota. Xestionámolo como puidemos, tendo en conta a falta de información por parte da Administración de como se ía compensar [a sobreprodución] coa reserva nacional e en que cantidade ía afectar a multa á nosa explotación.

2. Paréceme moi preocupante e espero que a corrixan canto antes porque é moi prexudicial para o sector leiteiro en Galicia, xa que nós producimos cunhas altas cargas gandeiras baseadas na rotación de cultivos herba/millo, e non podemos producir doutra forma. A nova PAC vainos levar ou a reducir o número de animais ou a ter que comprar máis alimentos fóra.

3. Nós vendémoslle o leite a Feiraco e non hai nin negociación nin contratos porque é unha cooperativa e non temos obriga de firmalos. Pero o que vexo na miña contorna é que non existe negociación, senón imposición por parte da industria, e isto só se podería corrixir coa cooperación entre gandeiros nas formas xurídicas existentes, cooperativas ou OP.

ÁNGEL LUIS CASADO FERNÁNDEZ Martín Muñoz de la Dehesa (Segovia) 48 vacas en produción

“COMO A COUSA SIGA ASÍ E NON CAMBIE É MELLOR QUITARSE DAS VACAS”

1. Mal, porque nos baixaron o leite. Gastamos bastante diñeiro en cupo hai uns anos e agora, nada. Diñeiro perdido. E cos prezos, mal. Nós temos outras actividades e como a cousa siga así e non cambie é mellor quitarse das vacas. As outras actividades son menos rendibles pero menos traballosas.

2. Case non se sabe nin como vai ser. Hai tantas cousas dubidosas. O que tiñan é que pagar ben. Ao final a PAC a leva o consumidor, o diñeiro da PAC vai repercutir no consumidor final.

3. Non nos vai quedar máis remedio que firmar. Estamos con Agaprol, que está negociando; hoxe [23 de abril] hai unha reunión. Estabamos cobrando uns 29 céntimos máis IVE e calidades; agora págannos 27.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_enquisa_galego_02.indd 42

20/05/2015 15:33

DE NA E PI BR LI HYS C RA

B

Behobia

LAS VACAS QUE PRODUCEN MUCHA LECHE CON PROTEÍNA Y MEJORAN CON CADA PARTO

Nº1

ICO

Una vez más, el Indiscutible.

E CONAFbre m ie v o N 2014

+ 3441 ICO (144 hijas) + 1476 kg Leche + 0.04% Proteína + 0.04% Grasa + 110 Longevidad + 1.50 Tipo + 2.12 Ubres

OS LOUREIROS BELLA 463 BEHOBIA (MB-86, 2º Parto) 1-10 370 d. 13.460 Kgs. Leche, 3.66% Grasa, 3.39% Proteína S. Mamario MB-87, Pies y Patas MB-86 Estructura y Capac. MB-86, Estructura Lechera MB-85

CONAFE NOVIEMBRE 2014 PLACTON y PICACHU: d os grandes novedades y de fácil parto BOLET: consolida la prueba. El toro para robots.

BIARRIZ: el semental más completo.

ESCOLMO, S.L.

A 463 BEHOBI ROS BELLA OS LOUREI rto) Pa 2º , 86 B(M

pub_escolmo.indd 43

Distribuidor para Galicia y Asturias C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

16/05/2015 18:41

44

ENQUISA

DIEGO MORENO BRAN Finca Agruñeiras SC Friol (Lugo) 63 vacas en produción

“O ALUGUEIRO ERA IMPENSABLE A UNS PREZOS DE 12-13 CTS/KG NO MES DE FEBREIRO”

1. A nosa situación foi complicada porque tivemos que alugar 200.000 kg no mes de setembro e, ao final, pasámonos 185.000 kg, arredor dun 35 %.

Creo que non vai haber supertaxa para as explotacións que non se pasaran por riba de 300.000 kg e por iso non alugamos máis. De feito, o alugueiro era impensable a uns prezos de 12-13 cts/kg no mes de febreiro, xa que non estabamos dispostos a pagar a perdas.

2. Estou un pouco perdido porque non hai información por parte da Administración, de feito, desde as múltiples asociacións ás que pertenzo pedíuselle o borrador da PAC para ver as condicións nas que xogabamos este ano e pasaron totalmente de nós. Incluso desde a OPL solicitóuselle á Administración autonómica que dese charlas de asesoramento aos gandeiros por comarcas e non fixeron nada ata agora, que estamos en campaña electoral, pero neste momento xa está todo o peixe vendido.

3. Estou negociando por imposición, cun contrato que eles traen, con prezos que eles marcan sen ningún tipo de negociación, así que non é un contrato porque un contrato é entre dúas partes que negocian un prezo e firman de mutuo acordo. En cambio, isto é unha imposición, xa que ou firmas ou non che recollen o leite. Agora mesmo, eu estou entregando sen contrato, e creo que esa sería a solución, que ninguén firmase. O leite estanmo pagando a un prezo base de 27 céntimos.

MIREN ARDEO CB Miren Ardeo Gatika (Biscaia) 115 vacas en produción

“ASINAMOS UN CONTRATO POR 1 ANO PERO DEIXAMOS CONSTANCIA DO NOSO DESCONTENTO”

1. O final das cotas afrontámolo mal principalmente pola baixada dos prezos. En canto á supertaxa, a nós non nos afectará porque o Goberno vasco tíñao bastante controlado. Tampouco tivemos que alugar cota.

2. Hai moitas cousas que habería que dicir para mellorala. No noso caso cremos que máis ou menos manteremos as axudas pero con tendencia á baixa.

O problema principal que nos atopamos é a superficie de terreo.

3. No contrato que temos agora o prezo é máis baixo. Temos un prezo indexado, Cantabria e o País Vasco. Asinamos un contrato por 1 ano pero deixamos constancia do noso descontento. O prezo deste mes con respecto do pasado é de 2,5 céntimos menos, cobrarémolo a 327 máis IVE. Vendémoslle a Lactalis.

JOSÉ LUIS DE LA ROSA VILLALBA SC Jiménez de la Rosa Utrera (Sevilla) 240 vacas en produción

“PARA GANDEIROS CON MÁIS DE 75 VACAS, A NOVA PAC É MÁIS DESFAVORABLE”

1. Tivemos que alugar 1 millón de quilos e pasámonos 250.000 kg.

2. Está orientada ao pequeno gandeiro, que é o que sae máis beneficiado, xa que noutras partes de Europa, como Alemaña e Francia, o que predominan son as pequenas explotacións, cunha media de 50-60 animais de produción.

Para gandeiros con máis de 75 vacas, a nova PAC é máis desfavorable.

3. Aquí o prezo negóciao a OPL Alba Ganaderos, que colle Andalucía, Estremadura e parte de Castela-A Mancha, e reúne uns 200 millóns de litros ao ano. Agora mesmo firmamos con Lactalis por 4 meses, ata o 31 de agosto, cun prezo base de 328 €/tonelada mais calidades e IVE. Vendo o que hai polo resto de España, eu creo que está bastante ben.

JAVIER FREIJE FREIJE Casa Roxo Vegadeo (Asturias) 65 vacas en produción

“A PAC VAI IR A MÁIS VERDE, A MÁIS ECOLÓXICO, E ISO É BO PARA OS PAÍSES DO NORTE E MALO PARA OS DO SUR”

1. Co final das cotas foinos ben, estabamos axustados á cota que tiñamos, entón ben.

2. É unha pregunta complicada. Non sei ata que punto sabemos como nos pode afectar. Vai ir a máis verde, a máis ecolóxico, e iso é bo para os países do norte e malo para os do sur e nós somos do sur. Aquí non temos demasiadas hectáreas, en Galicia algo máis pero en Asturias é máis complicado. Creo que imos a menos en vez de ir a máis, pero hai que afrontalo.

3. Central Lechera Asturiana ten unha condición especial por ser unha SAT, unha sociedade de socios, e nestes momentos gozamos dun prezo un pouco por riba dos demais, e o prezo estase negociando en xunta reitora todos os meses. Non é que o fixemos para 3 meses ou para 6, senón que mensualmente, segundo saen as contas, vanse axustando os prezos. Na miña granxa, o prezo final do último mes foi duns 400 euros, con IVE, calidades e todo.

JAVIER FERNÁNDEZ FERNÁNDEZ SAT La Sarnilla Tezanos, Villacarriedo (Cantabria) 110 vacas en produción

“PENSAMOS EN CRECER MÁIS PERO PARA QUE?”

1. Aquí non tivemos ningún problema, tiñamos suficiente cota.

2. É un roubo a man armada. Gastámonos 40 millóns de pesetas en cota. Si que é verdade que estivemos percibindo a PAC pero cando fixemos a nave nova, hai 13 anos, non tiven que ir a ningún sitio a pedir diñeiro. O banco confiou na miña PAC e na miña cota, e aos 9 días tiña o diñeiro na miña conta. A miña cota tiña valor. Agora temos unha cota de 1.284.000 litros.

No noso sector estivemos vivindo da cota ata hoxe e a partir de agora parece que en Cantabria queren “dobrar”. Alguén ten que crecer pero outros, pola natureza da explotación, pola idade, pola falta de continuidade... van ir a menos. Ao mellor hai que pensar que se chegamos ata aquí, hai que administrar o que hai. Pensamos en crecer máis pero para que? Para traballar máis? Para vivir mellor? Se aos 50 anos inda estás investindo para ti estás fodido.

3. Non negocio. Elas veñen e dinme: “A esto, firmas e se non firmas non che recollemos o leite”. En abril cobraremos a 51 pesetas o litro, a 0,3080 euros.

E en maio e xuño, en teoría. Vendémoslle a unha cooperativa, Ruiseñada, que é primeiro comprador e que logo lle vende a varias empresas.

MANUEL LEGASPI GESTO SAT Os Foros A Pastoriza (Lugo) 125 vacas en produción

“INVESTIMOS EN TORNO A UNS 300.000 EUROS QUE HOXE EN DÍA NON CHE VALEN PARA NADA”

1. Posiblemente investimos en torno a uns 300.000 euros que hoxe en día non che valen para nada.

2. Este é un sitio no que necesitamos o terreo ao máximo e estannos limitando.

Aquí hai xente que está pasando de coller o pago verde porque está cultivando todo a millo e non lle compensa. Nós, como inda tiñamos bastante terreo a pastos, só temos que deixar 3,5 hectáreas a barbeito. Porque non é unha zona onde se vaian dar ben os outros cultivos. Teremos que experimentar nós.

3. Estamos esperando a que veñan e nos digan o que nos van pagar porque iso non ten negociación. Estabamos firmando de 3 en 3 meses e agora falan de que vai ser de 1 ano pero de momento non o sabemos. Estabamos cobrando, coa prima de cantidade e dobre A, 32 céntimos máis/menos calidades e IVE.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_enquisa_galego_02.indd 44

20/05/2015 15:33

Spain LA MISMA FILOSOFÍA GENÉTICA LA MISMA FERTILIDAD EXCEPCIONAL

ahora también disponible en

SexedULTRA

tm

MILLENNIUM

MISSOURI

✓ Tipo +17!!! (CAN) ✓ Tipo + 3.28!!! ✓ Fortísimas estructuras ✓ Leche + 1.460 lbs.

✓ GTPI 2587 ✓ Leche 1.725 lbs. ✓ Vida productiva (PL) + 6.4 ✓ Pedigrí alternativo

(mcCutchen x hero)

(day x robust)

DISTRIGEN

Spain pb_tag.indd 45

http://www.tag-by-st.com www.tagspain.es

distrigen@distrigen.es Tel. 689 233 030 649 466 728

18/05/2015 18:34

46

ENQUISA

DANIELE DINOSIO Aimonetta Carentino (Alessandria, Italia) 400 vacas en produción

“AS EMPRESAS MULTINACIONAIS QUEREN IMPOÑERLLES AOS SEUS SOCIOS UN PREZO VINCULADO AO VALOR DO LEITE SPOT ALEMÁN”

1. A produción deste ano foi particularmente elevada grazas a un verán moito máis fresco do habitual. Arrendáronse 500.000 kg de cota e, a pesar disto, o ano cerrouse cun excedente de produción que espera compensar o inferior ao 6 %. Segundo a última información, parece que Italia non superou a cota asignada, aínda que os datos definitivos se coñecerán en agosto.

2. Seguramente a PAC traerá unha diminución dos ingresos dos gandeiros, sobre todo pola pouca superficie empresarial das súas explotacións. Perderanse as primas vinculadas á calidade do leite e estableceranse primas para os xatos. De calquera xeito, existe moita incerteza aínda sobre o que acontecerá despois do cambio.

3. A gandería está adherida a unha cooperativa que transforma unha parte do leite de produtores e que comercializa 5.000 quintais de leite ao día, a maior parte destinado á transformación en queixo. Cada mes recibe un anticipo que hoxe é de 3,50 céntimos, e un saldo a finais de ano segundo os resultados da temporada. Inquietan as políticas das empresas multinacionais, que queren impoñerlles aos seus socios un prezo vinculado ao valor do leite spot alemán.

ALONSO JOSÉ IGLESIAS TOJO SAT Iglesias A Baña (A Coruña) 93 vacas en produción

“BAIXÁRONNOS O PREZO 2 CÉNTIMOS/LITRO”

1. Nós fixemos un pouquiño de todo. Alugamos 175.000 kg de cota, vendemos algúns animais que doutra forma aguantarían un pouco máis, e tamén se baixou un pouco a produción reducindo o concentrado e dándolles unha ración menos densa. Aínda así, pasámonos entre un 10 e un 15 %, e espero non ter que pagar multa.

2. No noso caso, en principio non creo que cambie moito a situación porque xa estamos botando millo e herba sempre, e o único que nos vai trastornar algo é o do greening.

3. Nós temos un pequeno grupo de catro granxas independentes e reunímonos coa empresa [Leite Celta] un par de veces ao ano para explicarlles a nosa situación e cales son as marxes por debaixo das cales non podemos vender, pero, ao final, a última palabra tena a empresa. Renunciamos ao contrato dun ano e firmamos outro por 6 meses cun prezo final de 300 €/tonelada máis calidades e IVE. Con respecto ao contrato anterior, que renovaramos por 3 meses, baixáronnos o prezo 2 céntimos/litro.

SEGUNDO VÁZQUEZ LÓPEZ Xestoselo SC Guitiriz (Lugo) 140 vacas en produción

“XA NON TEMOS MOITAS TERRAS E POR RIBA MÉTENNOS RESTRICIÓNS”

1. Aluguei a principios da campaña e inda me sobraron 100.000 quilos de cota.

2. Fálase de que hai que deixar terras a barbeito ou con cultivos ecolóxicos e co deficitarios que somos nesta zona de terras iso é moi malo para nós. Xa non temos moitas terras e por riba métennos restricións. Non obstante, inda non fixen a solicitude, no sentido práctico non sei como me afecta.

3. Eu xa teño contrato, do primeiro cuadrimestre, de xaneiro a finais de abril.

A previsión é firmalo por outros 4 meses, me dixeron. Véndolle a Pascual e están pagándome o leite a 32 máis calidades, súper A, certificación...

GERARDO COLILLA TEJERA Colilla y Tejera SL Talavera la Nueva (Toledo) 130 vacas en produción

“O MES PASADO PAGÁRONNOS A 0,33 O LITRO”

1. Co tema do prezo do leite regular, de momento. Nós alugamos cota e axustámonos practicamente ao que tiñamos, así que non teremos que pagar multa.

2. Pois de momento non a coñezo moito. Creo que non imos ter problemas ao solicitar as axudas.

3. Estamos nunha cooperativa, San Francisco de Asís, e negocia a xunta, que lle vende a García Baquero e a Senoble. O mes pasado pagáronnos a 0,33 o litro.

CARMEN MARÍA FERNÁNDEZ MORALES Ganadería Ance SC Tineo (Asturias) 75 vacas en produción

“ESTAMOS NUNHA ZONA ONDE NON NOS RESULTA FÁCIL AUMENTAR A PRODUCIÓN”

1. O final das cotas de momento non nos afectou moito, inda que é algo que preocupa bastante porque estamos nunha zona onde non nos resulta fácil aumentar a produción polas condicións xeográficas.

2. Hai bastante incertidume sobre a nova PAC. Esperamos que a redución de diñeiro non sexa moi grande, xa que é algo imprescindible para a subsistencia das ganderías hoxe en día.

3. Non negociamos nada coa industria. Entregámoslle o leite a Central Lechera Asturiana e carecemos dalgún tipo de contrato. O prezo establéceno eles a final de mes.

VÍCTOR MANUEL LAVANDEIRA PEREIRA Os Loureiros SC Vimianzo (A Coruña) 210 vacas en produción

“DESDE A ADMINISTRACIÓN METÉRONNOS MOITO MEDO”

1. Tivemos que alugar moitísima cota, 1.100.000 kg, e, se cadra, para nada porque ao final non se sabe se o Ministerio tiña reserva suficiente ou non; un día dicían que nos estabamos pasando moito e logo resulta que non era para tanto. Desde a Administración metéronnos moito medo.

2. O que a fixo non ten nin idea do que é Galicia. Resulta que din que non somos competitivos porque falta terreo para cultivos e na nova PAC sacan a norma de que hai que deixar terras en barbeito ou en terceiro cultivo, e ese terceiro cultivo en Galicia non equivale a nada porque de maio a outubro non se pode tocar ese terreo. Estamos pagando o alugueiro de fincas a 10-12 km da explotación e agora obrígannos a deixar barbeito. A PAC estaba ben como estaba.

3. Firmas o que che traen e fóra. Nós firmamos por 6 meses con Leite Río.

Se cumprimos os parámetros de Leite Río Natura, que non é fácil, pagan o establecido no contrato, 0,30 €/kg máis calidades, e, se non os cumprimos, entramos co prezo dun leite normal, de 0,27 €/kg. Con respecto ao contrato anterior, que era de 3 meses, empeoramos un pouco, xa que o prezo era de 0,33 €/kg.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_enquisa_galego_02.indd 46

20/05/2015 15:33

ENQUISA

JOSÉ ALBERTO MARTÍN GONZÁLEZ Terradillos (Salamanca) 45 vacas en produción

“PREFIRO QUE ME PAGUEN O LEITE A UN PREZO XUSTO E NON TER QUE DEPENDER DE NINGUNHA AXUDA”

1. O final foi con moita incertidume, pois dende a Administración non foron nada claros, nin informando a tempo nin con claridade. Foi unha auténtica tortura para os gandeiros, xa que con tanta incertidume só crearon dúbidas.

E vímonos obrigados a tomar decisións sen saber se son acertadas ou non.

No meu caso, despois de 5 anos da miña incorporación pola xubilación do meu pai, e despois de pedir axudas para a incorporación, coa intención de crecer, atópome con que xa non nos dan cota da reserva e tes que alugar para poder crecer. Cinco anos esperando a cobrar as axudas, despois de ter acometido todos os investimentos en adquirir a granxa, e atópome con que o último ano teño que alugar uns 80.000 quilos de cota, que con isto inda me pasei outros 10.000 quilos máis. Espero non ter que pagar nada de multa, xa que é unha taxa mínima. Ao final encontrámonos con que dende a Administración o ano pasado querían facernos ver que a fin das cotas ía ser unha oportunidade para crecer e producir máis, para copar o outro 40 % de consumo de leite nacional, que se tiña que importar, e agora mesmo resulta que esas cotas que estaban en poder do gandeiro, e que che daban a tranquilidade de poder producir ese leite, están en poder da industria, sendo ela a que decide canto podes producir, incluso menos aínda do que ata agora estabas producindo.

2. Asistín a unhas cantas charlas que se foron dando mentres ían modificando a PAC e en vez de aclarar como vai quedar, o que se crea é máis incertidume. O pasado mes pregunteille ao xestor onde fago eu a PAC e tampouco sabía aínda como ía quedar. De todas formas, pola miña parte prefiro que me paguen o leite a un prezo xusto e non ter que depender de ningunha axuda.

3. No meu caso empecei o día 1 de abril a entregarlle á cooperativa [Pecogasa], xa que antes lle entregaba directamente á industria. Creo que estando unidos en cooperativas podemos facer máis forza e estar máis cubertos. O contrato xa dependerá da cooperativa, nun principio a 3 meses, co prezo por definir. De momento, o paquete lácteo, as OP e os contratos están en contra do gandeiro, xa que mentres non se fixen uns prezos mínimos de custo de produción polas distintas zonas de España, e a figura dun mediador que medie entre a industria e os gandeiros, estamos abocados a rendirnos ao que a industria queira.

JARI LOPONEN Lopola Farm Kuru, Pirkanmaa (Finlandia) 75 vacas en produción

“ALGUNHAS DAS NOVAS ‘REGRAS’ NON SE AXUSTAN ÁS NOSAS CONDICIÓNS”

1. Despois dun ano realmente bo para a produción, pasámonos da cota arredor de 120.000 litros. Fomos capaces de evitar a multa, xa que non había a posibilidade de alugar a cota suficiente.

2. Fai as cousas máis complicadas para nós. Algunhas das novas “regras” non se axustan ás nosas condicións en absoluto, pero temos que vivir con elas.

Cara a onde a política europea vai, creará máis e máis problemas aquí, onde as condicións difiren moito das principais zonas de produción da UE. 3. Somos membros da maior cooperativa de Finlandia, VALIO. Ela paga o mesmo prezo a cada produtor. Para obter un prezo diferente, teriamos que unirnos a outra cooperativa ou venderlle a algunha empresa privada. Nós, por suposto, seguimos con VALIO por como está facendo [as cousas] en comparación con outros. Actualmente estannos pagando 36 céntimos/litro, algo menos que outros compradores neste momento, pero como VALIO pagou algúns dos prezos máis altos de Europa durante anos, decidimos permanecer fieis á nosa cooperativa.

47

JOHANN EBERL Eberl Baviera (Alemaña) 100 vacas en produción

“É A PRIMEIRA VEZ QUE O MERCADO LEITEIRO ESTÁ SEN PROTECCIÓN E SEN RESTRICIÓN”

1. Non hai moita excitación, está todo tranquilo. Esperamos máis flutuación de prezos pero a situación establecerase, sempre hai demanda de leite de altísima calidade. Ademais, cunha raza de dobre aptitude estamos ben fundados, xa que unha parte considerable dos ingresos vén da venda da descendencia macho e femia; un macho Fleckvieh de catro semanas sae por 500 euros.

2. É incerto porque é a primeira vez que o mercado leiteiro está sen protección e sen restrición.

3. Non estamos negociando aínda, esperamos o que trae o futuro. Non obstante, os contratos de futuro non teñen tanto prazo.

MARIO GALÁN ARRIBAS Galán SCP Niharra (Ávila) 125 vacas en produción

“A INDUSTRIA AMEAZOU CON DEIXAR DE RECOLLERNOS O 1 DE MAIO SE NON FIRMABAMOS. E ESTAMOS NUNHA OP!”

1. Pois como a todo o mundo, ameazados. Agora a cota pasa á industria, que nos ameazou con deixar de recollernos o 1 de maio se non firmabamos. E estamos nunha OP! 2. Deste tema encárgase o meu irmán e non estou ao tanto pero por aquí a xente quéixase dela.

3. Vendémoslle a Lactalis. Tiñamos que firmar o 30 de abril e presentáronnos o primeiro contrato a 1 ano, cos catro primeiros meses a 275 €/t máis 24 céntimos por calidade e a partir de agosto referenciaban o prezo medio de FEGA de Castela e León. Como nos ían pagar pouco renunciamos ao de 1 ano e firmámolo por 4 meses.

PABLO MANUEL MARTÍNEZ Manuel Martínez Martínez CB Redován (Alicante) 100 vacas en produción

“COMO IMOS FIRMAR CONTRATOS DE 1 ANO TAL COMO ESTÁ O PREZO DO LEITE?”

1. Cun pouco de incertidume porque agora mesmo non sabemos se vai ser bo ou malo. De momento o leite baixou de prezo.

2. Non o sei, polo de agora non solicitei as axudas. Creo que van a menos, a ver cando se vexan os resultados... Eu creo que nin eles saben como van facer a repartición.

3. En principio á baixa. Querían facer contratos de 1 ano pero negámonos e firmamos por 4 meses. Como imos firmar contratos de 1 ano tal como está o prezo do leite? Vendémoslle a Lactalis, agora mesmo a 29 céntimos de prezo base, mais calidades; pero pódenche incrementar como moito 1 ou 2 céntimos se todo está ben. E por aí escóitase que hai quen cobra menos...

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_enquisa_galego_02.indd 47

20/05/2015 15:34

48

ENQUISA

JOSÉ MANUEL BERZOSA ANDRÉS Sociedad Cooperativa Las Senadas Barrios de la Vega (Palencia) 300 vacas en produción

“NON É FÁCIL DIXERIR QUE O ESTADO CHE VENDA A COTA E LOGO CHE DIGA QUE NON VALE PARA NADA”

1. Ao final non nos foi de ningunha maneira, as consecuencias non chegaron todavía. Mal. Mal non, peor. Non é fácil dixerir que o Estado che venda a cota e logo che diga que non vale para nada e non che dea compensación.

Se o principal activo financeiro, que é a cota, cho interveñen... Foi o gran atropelo.

2. Nós somos unha sociedade con 4 socios e se estiveramos independentes...

Por unha banda piden que nos agrupemos e pola outra prémiase aos que van por libre. É difícil de entender.

3. Pertencemos a unha cooperativa, Lacto Unión, e é o consello reitor o que negocia coa industria. Estiveramos en Lacteoscop pero saímonos por diferenzas na negociación. Estamos cobrando sobre 33-34 céntimos. No mes de febreiro o prezo total foi de 0,337 euros.

CARLOS FERNÁNDEZ ARES Gandería Sar Touro (A Coruña) 340 vacas en produción

“O CONTRATO ANTERIOR ERA MELLOR PORQUE PAGABAN TODO O LEITE ENTREGADO POR IGUAL”

1. Alugamos 2 millóns de cota de cesión por 1 ano e pasámonos só 15 días do último mes, así que esperamos non ter problemas de supertaxa e, se os temos, que sexan mínimos.

2. No noso caso, un barullo. Está moi mal pensada. O que vexo menos razoable é ter que deixar un 5 % de barbeito aquí en Galicia, non o vexo lóxico.

Polo demais, tampouco sei moito máis que dicir. Están indo moi lentos [a Administración] porque o outro día fun ao banco para facela e non puiden, xa que o noso expediente aínda estaba sen cargar. Nós temos todo o millo preparado para botar e imos facer o traballo antes da solicitude, cando debería ser ao revés. No SIXPAC cambiou o uso dun montón de fincas e nalgún caso aféctanos negativamente porque pasaron de TA (terra arable) a PS (pasto permanente).

3. De momento non tivemos a oportunidade de negociar. Simplemente nos trouxeron eles [a empresa Capsa] unha oferta e foi a que collemos. O prezo que nos ofrecen é de 300 €/tonelada máis dobre A, graxa, proteína e prima por cantidade no 80 % do leite entregado no mesmo mes da campaña anterior, mentres que o 20 % restante e mais o que se entregue a maiores págano a través dunha fórmula na que collen como referencia o prezo da manteiga e do leite en po. O contrato anterior era mellor porque pagaban todo o leite entregado por igual, aínda que no primeiro trimestre deste ano xa aplicaron o sistema actual.

GUNNAR FORUM Sandagergaard Farm Skals, Jutland (Dinamarca) 435 vacas en produción

“O PREZO DO LEITE SUBIU 1,3 CÉNTIMOS A COMEZOS DE ABRIL”

1. Tivemos que pagar multas por sobreprodución en anos anteriores. Tamén conto con pagar algunha sanción en 2015, pero non moi alta. O meu obxectivo é aumentar a produción de leite da miña granxa, non incrementando o número de vacas senón incrementando a produción por vaca.

2. [Ri].

3. Sempre entregamos o noso leite á cooperativa danesa ARLA. Actualmente, págannos 2 coroas danesas o quilo (aproximadamente, 29,5 céntimos/kg).

O prezo do leite subiu 0,10 DKK (1,3 céntimos) a comezos de abril, e espero que se manteña no mesmo nivel.

ANTONIO SÁNCHEZ VARELA Devesa Langueirón SL Ponteceso (A Coruña) 380 vacas en produción

“A NOVA PAC VAINOS OBRIGAR A IMPORTAR MÁIS CEREAIS AO NON PODER SACARLLE UN BO RENDEMENTO Á POUCA SUPERFICIE ÚTIL QUE TEMOS”

1. Na última campaña non alugamos apenas nada e pasámonos un 25 %.

Supoñemos que algo imos ter que pagar, pero esperemos que non sexa unha contía importante.

2. Penso que non está feita para Galicia porque aquí hai moita superficie forestal e en desuso, e esas normas que se aplican [no resto de Europa] por temas ambientais en Galicia non teñen ningún sentido. O terreo galego ten unha porcentaxe aproveitada moi pequena para a agricultura e a gandería, polo tanto, temos moito greening. A nova PAC vainos obrigar a importar máis cereais ao non poder sacarlle un bo rendemento á pouca superficie útil que temos.

3. Non hai negociación. Traen un contrato á baixa e non hai posibilidade de cambiar para outra empresa que ofreza un mellor prezo porque todas din que teñen leite suficiente e que non lles interesa adquirir leite neste momento. A empresa [Leite Río] ofrécenos contrato por 1 ano, pero non nos interesa polo prezo [30 céntimos cos parámetros de Leite Natura]; imos rexeitalo e tentar firmar por un período máis curto. O contrato anterior era de 6 meses e era un pouco mellor, pero nos últimos meses non o cumpriron, pagáronnos por debaixo do prezo fixado.

JOSÉ MANUEL GUTIÉRREZ MARTÍNEZ Granja J&J San Martín de Soba (Cantabria) 40 vacas en produción

“A DURACIÓN DO CONTRATO É DE 3 MESES”

1. Pasámonos 18.000 quilos pero non alugamos nada porque a empresa que nos recolle tiña gandeiros con cota de sobra e compensounos, por tanto, tampouco pagaremos supertaxa.

2. Non entendo moito a nova PAC pero polos cálculos que me fixeron corresponderanme cantidades similares.

3. A negociación é persoal entre ambas as partes. A duración do contrato é de 3 meses e o prezo, a 0,2965 máis 0,012 por leite AA e calidades de graxa e proteína á parte. Recóllenolo Quesos Prama, unha queixería da zona.

SERGIO GARCÍA GIGANTO Maseca Sociedad Cooperativa San Millán de los Caballeros (León) 200 vacas en produción

“AGORA MESMO O PODER DE NEGOCIACIÓN É CERO”

1. Imaxina! Foi unha perda de capital da explotación co que contabas e agora non tes nada. A cota en si supuxo un agravio na explotación e se agora non existe, a ver que sentido ten!

2. Creo que o revolveron e o mesturaron todo para intentar pagarnos menos. Agora non sabemos a cantidade que imos cobrar polas vacas e cal polo campo.

3. Da mesma maneira. Non existe negociación xa, a industria imponche, ten todo o poder, recólleche o leite ou non. Polo menos iso é o que pasa por esta zona. Agora mesmo, o poder de negociación é cero. Nós firmamos por 3 meses, previa renuncia á contratación anual. Págannos [Lactiber] 290 euros/ tonelada máis menos calidades; este mes estabamos cobrándoo a 300 euros/ tonelada de prezo base.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_enquisa_galego_02.indd 48

20/05/2015 15:34

ANIMAIS DE 1º E 2º PARTO ANIMAIS VENDIDOS EN POXAS ANTERIORES:

• Outeiro Final Cut Bohemia MB-88 3º P. 7ª xeración MB ou EX Vendida a Gandería Xusto • Outeiro Final Cut Sisi MB-88 3º P. Vendida a SAT Teixeiro • Outeiro Darter Ancora MB-85 2º P. 4 xeracións MB Vendida a Gandería Sinesio • Outeiro Million Vita MB-86 1º P. Vendida a Gandería Sinesio • Outeiro Tunno Keyty MB-85 1º P. 3ª xeración MB Vendida a Gandería Sinesio • Outeiro Tunno Baltica MB-85 1º P. 6ª xeración MB Vendida a Gandería Roxelo • Outeiro Ashlar Bokeria BB-84 1º P. Filla de O Final Cut Bohemia Vendida a Gandería Fermín

pub_poxaOuteiro.indd 49

18/05/2015 18:32

50

ENQUISA

JOSEF UECKER Uecker Sauerlach (Baviera, Alemaña) 110 vacas en produción

“POR FIN ESTAMOS NUN MERCADO LIBRE”

1. Véxoo moi tranquilo, por fin estamos nun mercado libre. Inda que imos ter problemas para acostumarnos a esta situación, a longo prazo será unha vantaxe. Non alugamos cota porque carece de leite de alta calidade e as nosas leiterías teñen capacidade de produción.

2. Incerto. Ninguén sabe como será pero no futuro os mecanismos do mercado van fixar os prezos e as flutuacións serán máis fortes. Despois dun certo tempo imos ter unha consolidación do mercado, e para o leite de alta calidade sempre hai mercado.

3. De momento, esperando para ver como se desenvolve o mercado. A longo prazo supostamente non hai cambio de industria. As leiterías son locais que producen produtos de alta calidade e para exportación. O prezo do leite sen IVE vén sendo de 0,35 euros/litro.

RENÉ VAN DER MEIJDEN Ferme l’ Hirondelle Ribeauvillé (Alsacia, Francia) 140 vacas en produción

“A NOVA PAC É CASTASTRÓFICA, NON TEN EN CONTA O HISTORIAL DA EXPLOTACIÓN”

1. Nunca alugamos cota, sempre producimos o leite que tiñamos en cota. O final deste sistema é unha situación dramática para o sector; os prezos estanse desplomando e as industrias lácteas estanse aproveitando do momento.

Agora os gandeiros non temos peso para poder negociar un prezo digno. En Francia non vai haber multas porque hai un déficit na produción. Algúns países, coma Holanda ou Dinamarca, si que van ter que pagar a multa polo exceso da produción.

2. Catastrófica, non ten en conta o historial da explotación. Co novo sistema imos perder diñeiro, no meu caso por non ter suficiente terreo.

3. Non vendo o meu leite [transforman todo o leite en queixo de Le Ribeaupierre] pero polo que teño falado con colegas do sector estanse firmando contratos a 1 ano de 0,27 euros leite A e de 0,22 euros leite B de prezo base.

JUAN GUTIÉRREZ SAT Gutiérrez Peralta (Navarra) 180 vacas en produción

“O CÁRTEL LÁCTEO CONTINÚA”

1. Non cambiou nada. O contrato está firmado dende o 1 de xaneiro e máis ou menos coa produción do ano pasado, cunhas pequenas variacións cara a arriba ou cara a abaixo. Nesta última campaña aluguei cota e producín 1.800.000 quilos, e tiña 1.500.000 entre a miña e a alugada. Espero non ter que pagar multa.

2. Oxalá nos quitaran hai anos as PAC. Oxalá o meu produto tivese o valor que merece. Xa se di: país subvencionado, país arruinado. Oxalá puidese sacar máis diñeiro polo produto sen esperar a PAC, a que sexa a solución para o campo.

3. En decembro rematamos o contrato e non había a quen venderlle, así que apareceu un señor a comprar o leite e tivemos que firmar ese contrato. O cártel lácteo continúa. A xente non pode vender libremente nin ten varias ofertas. Impóñenche as súas condicións e listo. Agora véndolle a Lactoduero cun contrato de 1 ano a 310 euros de prezo base mais calidades.

JESÚS MANUEL MANTEIGA CLARO Manteiga SC Vila de Cruces (Pontevedra) 62 vacas en produción

“ESTOU VENDENDO A PERDAS PORQUE OS CUSTOS DE PRODUCIÓN SON MOI ALTOS”

1. Collín unha explotación coa súa respectiva cota hai 3 anos e agora tiñamos 530.000 quilos, co cal non me foi necesario alugar nada nesta última campaña. Andei aí, igual me pasei 20.000 kg, pero pouca cousa.

2. É moi liosa. A figura de agricultor activo está moi mal definida. As axudas deberían ser para quen traballa a terra.

3. De momento non negociamos porque tiñamos un contrato firmado por 1 ano que remata o 30 de xuño, pero as expectativas son moi malas. Estou vendendo a perdas porque os custos de produción son moi altos.

ROBERTO PONTE Ribeira Grande, San Miguel (Os Azores) 90 vacas en produción

“NON DEBERAN REMATAR CON ESTE SISTEMA. EUROPA TOMOU ESTA MEDIDA POLOS INTERESES DALGÚNS PAÍSES GRANDES E FORTES”

1. Esta medida foi recibida na miña explotación con moita preocupación, dado que somos unha rexión con pouca dimensión en cantidade de leite, mentres que outros países están moito máis preparados para a produción e pódennos asfixiar tanto no que respecta á produción coma ao prezo.

2. Penso que debería haber aínda máis apoios para as rexións ultraperiféricas, como é o caso dos Azores, sobre todo no sector do leite, ou sexa, debería haber un reforzo financeiro no dossier do POSEI, dado que o prezo do leite neste momento está moi baixo e a tendencia é a quedar sempre baixo. En relación á medida de abolición das cotas, penso que non deberan rematar con este sistema. Certamente, Europa tomou esta medida polos intereses dalgúns países grandes e fortes que están moi ben preparados para aumentar aínda máis as súas producións.

3. Non existe ningunha negociación, o prezo impono a industria. Pagan supostamente o que poden, e non pagan máis porque non saben que facer coa gota de leite que Os Azores representan na Comunidade Europea. Nós estamos obrigados a non producir máis, porque a multinacional BEL lles impón aos seus produtores non producir máis do que produciron o mesmo mes do ano anterior, baixo grandes multas no prezo do leite, xa que non saben que facer co excedente de leite que Os Azores produce.

ELÍAS FOUZ OTERO Casa Fouz Baleira (Lugo) 35 vacas en produción

“AO BARBEITO A PRODUCIÓN QUE LLE SACAS É NULA”

1. Mal. A explotación é máis ou menos pequena, con vistas a ampliar, pero non se pode porque as marxes que quedan non dan para ampliar nin para facer nada.

2. De momento o que vexo é que estamos moi mal asesorados. Practicamente ninguén sabe como é… complicada, polos cultivos. Nós estamos amañando agora a solicitude e ao ter máis de 30 hectáreas temos que aumentar un cultivo e o caso é saber cal vas poñer de terceiro, porque ao barbeito a produción que lle sacas é nula.

3. De momento non temos contrato firmado. A ver que ofrecen, por canto tempo é o contrato. Fálase dun ano… E a ver que prezo poñen porque se poñen os prezos que se comentan entón si que hai que seguir como se está, que non se pode ir a máis. Ata o mes pasado estabamos vendendo o leite [a Lactalis] a 29 céntimos e este mes inda non sabemos.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_enquisa_galego_02.indd 50

20/05/2015 15:34

para maíz y todo tipo de forrajes •S eparadores - organizadores de graneles (Abonos, semillas, piensos, cereales, chatarra, estiercol, fruta, etc...)

• C onstrucciones de garajes, hangares, almacenes, cerramiento de fincas, contención, etc.

Patentados desde hace más de 20 años

Úl tim as in st al ac io ne s en Ga lic ia: - G an ad er ía RI VA S de Pa nt iño br e - Ar zÚ a(A Co ru ña )

- G an ad er ía Is id ro

de Cr ec en te - A Pa st or

iza (Lu go )

20 AÑOS DE EXPERIENCIA NOS AVALAN

E-mail: info@sodespa.com / Web: www.sodespa.com Oferta especial

25

aniversario

pub_solucionesDeEspacio_galego.indd 51

17/05/2015 17:17

52

ENQUISA

ALBERTO CORTESI Bugno Roncoferraro (Mantova, Italia) 180 vacas en produción

“O NOVO RÉXIME DA PAC TRAERÁ UNHA CONSIDERABLE DIMINUCIÓN DAS PRIMAS”

1. O último ano de cota coincidiu cun forte aumento da produción grazas a termos un verán máis fresco e chuvioso do habitual. Aínda que as cotas foron arrendadas, a produción chegou aproximadamente ao 4 %. Normalmente existe unha opción de compensación nacional de ata o 6 %, mais para podela usar cumpriría que Italia non alcanzase a súa cota nacional. O risco de que se deban pagar multas é elevado e, nese caso, terá que realizarse en 3 anos sen intereses.

2. Para os produtores de leite de Italia, o novo réxime da PAC traerá consigo unha considerable diminución das primas, que terán que diminuír no prazo dalgúns anos entre o 40 e o 50 %.

3. A explotación produce leite destinado á fabricación de Grana Padano que adquire directamente unha empresa privada da zona. Tras a forte mingua que se produciu despois do segundo trimestre do 2005, o prezo parece estabilizado nos 36 céntimos de euro, o cal, non obstante, non cobre na actualidade os custos de produción e non lle permite a quen ten créditos bancarios facer fronte aos pagos. O prezo co comprador establécese normalmente cada 3 meses.

JOSÉ MANUEL PÉREZ MARTÍNEZ Viladaelle Vegadeo (Asturias) 100 vacas en produción

“O MALO É QUE COBRAREMOS O LITRO A UNHA MEDIA DE 29 CÉNTIMOS MAIS CALIDADES”

1. De momento vémolo fatal. Entregamos 1.200.000 litros. Non haberá problema para producir un 10 % máis. O malo é que cobraremos o litro a unha media de 29 céntimos mais calidades. O 60 % da produción cobrarémola a 0,30 e o 40 %, que vai para leite en po, a 0,275, aínda que a tendencia, segundo nos dixo Reny Picot, é de subir un pouco. Na campaña anterior gastei 8.000 euros en alugar cota porque tiña medo a verme despois coas costas descubertas. Paréceme que ao ser o último ano, e tal como está o sector, ter que alugar ou arriscarse á multa da supertaxa é querer arruinar os gandeiros.

2. Fun a varias charlas que houbo por aquí e parece ser que a historia non cambiará moito. O que me parece surrealista é que eu, que teño 50 hectáreas, teña que deixar 2,5 a barbeito ou 3,5 a leguminosas. Ademais, cos problemas de terra que temos non me parece lóxico.

3. Estamos vendéndolle a Reny Picot a unha media de 29 céntimos, como dixen antes. Tampouco tería problema para aumentar un 10 % a produción.

O contrato actual témolo por 1 ano, revisable mes a mes.

JUAN LÓPEZ APERADOR Ganadería López Lunar Dos Torres (Córdoba) 80 vacas en produción

“A FIN DAS COTAS PÓDENOS FAVORECER PORQUE ESTAMOS A CRECER”

1. En principio, aínda que é pronto para dicir nada, afrontámolo con optimismo. A nós pódenos favorecer porque estamos a crecer e co límite das cotas non o podiamos facer. O ano pasado aluguei 500.000 quilos e tiven sorte xa que a aluguei en marzo e o prezo foi de 0,5 céntimos de peseta.

2. Non sei aínda como nos afectará pero creo que máis ou menos seguiremos igual. Eu teño os dereitos especiais e iso benefícianos. As normas aínda están difusas, a min poida que non me afecte ou mesmo salga beneficiado pero ata que toda a normativa estea clara non podo saber con exactitude como nos afectará. Segundo o noso asesor o máis probable é que non nos afecte ou se o fai será para mellor.

3. Nosoutros somos gandeiros e ao mesmo tempo industria, porque estamos integrados na Covap. Os contratos son do ano pasado e actualmente temos un prezo de 34,5 céntimos mais calidades mais primas, que finalmente nos sae ao redor dos 37 céntimos.

JOSÉ LUIS PEREDA HONDAL As Pachecas SL Jerez de la Frontera (Cádiz) 310 vacas en produción

“SEN AS AXUDAS DA PAC O SECTOR PRODUTOR AGRÍCOLA-GANDEIRO SAIRÍA MOI DETERIORADO”

1. Levamos uns cantos anos estabilizados en canto a número de vacas en produción, o crecemento foi ordenado e paulatino, polo que a finalización das cotas non nos causou ningún trauma. Desde hai moitos anos sempre alugamos a cota que necesitabamos para a produción que temos. O crecemento sempre veu dado pola mellora xenética e o manexo da explotación, non polo crecemento do rabaño.

2. Son axudas que serven para o mantemento de rendas dentro dos sectores produtivos da Unión Europea. Sen elas o sector produtor agrícola-gandeiro sairía moi deteriorado economicamente con respecto aos demais sectores industriais ou de servizos. Polo cal é de xustiza esas axudas que se reciben e ademais serven para a fixación ao medio da poboación, para manter a contorna, co cal economicamente á comunidade lle sae máis viable.

3. A negociación do leite coa industria aquí no sur faise a través da OPL, creada hai dous anos. Nesta organización comercialízase o 98 % do leite que se produce na autonomía e os resultados son bastante favorables. É unha negociación conxunta coa industria e os prezos medios obtidos nos anos 2013 e 2014 foron bastante superiores á media do país, polo que estamos satisfeitos. A negociación da OPL coa industria faise a través dun comité formado por 3 representantes, que negocia todo o leite da organización.

Nestes momentos temos 543.000 toneladas/ano no seo da OPL.

SERGIO ÁLVAREZ PATIÑO Grille S. Coop. Galega Mazaricos (A Coruña) 280 vacas en produción

“O BARBEITO EN GALICIA NON TEN SENTIDO CANDO O 80 % DA SUPERFICIE É FORESTAL”

1. Non alugamos case nada de cota, pasámonos 1.200.000 kg [un 30 %] e a nosa previsión é que, aínda que haxa multa por supertaxa, o importe non sexa moi elevado porque no conxunto de España parece ser que a sobreprodución non foi de tantas toneladas como estaba previsto.

2. Creo que é a barbaridade máis grande que se fixo neste sector. Está feita por xente que non entende nada disto. O barbeito en Galicia non ten sentido cando o 80 % da superficie é forestal. Por outra parte, o prazo para solicitala abriu hai 2 meses pero resulta que, no caso dos que temos máis de 10 fincas, a aplicación non funciona porque aínda non están os datos das fincas volcados e temos que esperar ata o 15 de maio para solicitala. Resulta que imos facer os traballos agrícolas e logo solicitala, cando debería ser ao revés. A outra parte incomprensible é que en Galicia non sirva a rotación de cultivos para computar como cultivo minoritario e en Asturias si.

3. Non hai negociación, é unha imposición.

JESÚS LÓPEZ Casa da Mámoa O Páramo (Lugo) 30 vacas en produción

“IMOS FIRMAR POR 4 MESES, COMO QUERE A INDUSTRIA”

1. Alugamos algo de cota pero tampouco é que nos fixera falta moita. As perspectivas coa fin das cotas moi boas non son, polos prezos, sobre todo. Co paso do tempo saberase como será.

2. Non nos afecta moito porque non nos afecta o pago verde polo número de hectáreas que temos. Polo demais, non se sabe canto se vai cobrar.

3. Inda souben hoxe [11 de abril] como vai ser o prezo, máis baixo. Imos firmar por 4 meses, que é como quere a industria [Lactalis]. Poñen esa opción e nada máis, non houbo outra explicación. Antes estabamos a 3 meses e a 29 céntimos de prezo base e agora vai quedar a 27,5. Máis barato.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_enquisa_galego_02.indd 52

20/05/2015 15:34

phideel.fr

15 18 de Sept. I RENNES - FRANCIA I PLANETA GANADERÍA SPACE: el Salón con una oferta completa en todos los sectores:

bovino (leche-carne), porcino, avícola, ovino y cunícola.

Más de 1.400 expositores repartidos en 11 pabellones, y al aire libre.

Se presentan más de 700 animales.

Se esperan más de 114.000 visitantes profesionales, entre ellos,

a 116.000 m2.

más de 13.000 internacionales.

Una superficie neta de exposición superior Más de 300 periodistas, entre ellos, 70 internacionales.

EL SALÓN INTERNACIONAL DE LAS PRODUCCIONES ANIMALES Tel. +33 223 48 28 80 I international@space.fr

pub_space.indd 53

17/05/2015 17:19

54

ENQUISA

ROBERTO FERNÁNDEZ MARTÍN Hermanos Fernández Martín Dehesa de Romanos (Palencia) 240 vacas en produción

“OS CONTRATOS ESTARÍAN BEN A TRES BANDAS, NON SÓ ENTRE O GANDEIRO E A INDUSTRIA”

1. Foi un pouco complicado axustarse á cota, á produción e ao mercado. Non foi un final feliz. Temos unha cota alugada e aínda non sabemos se nos vai valer ou non. Acabáronse as cotas e agora polo Ministerio aínda non sabemos se nos pasamos ou non.

2. Pois é que creo que ben inda non sabemos como vai quedar. Creo que mellorar non imos mellorar, pero penso que a min non me inflúe moito.

3. De momento, ao estar nunha cooperativa [Agropal], nos nos fai falta contrato. Penso que os contratos estarían ben a tres bandas, non só entre o gandeiro e a industria senón tamén coa distribución. No último mes cobramos o litro a 32,50 céntimos de prezo base.

JOSÉ ANTÓNIO AZEVEDO Irmãos Sozinho & Azevedo Soc. Agr. Angra do Heroísmo (Terceira, Os Azores) 105 vacas en produción

“NON MANDAMOS NO PRODUTO QUE PRODUCIMOS”

1. A supresión das cotas na miña explotación foi anticipada debido á crise no sector leiteiro en Europa. Sinalo catro razóns principais: o embargo ruso, a falta de poder de compra en Europa, a especulación da gran distribución e, finalmente, o aumento de produción coa desaparición das cotas. Xa no último semestre de 2013 comezaron a caer os prezos que se lles pagaban aos produtores, cun total de 5 céntimos por litro no prezo base, ademais de 0,005 en cada punto de bonificación, o que fai un descenso de preto do 20 %, moi elevado partindo dun valor de 31 céntimos. Ante este escenario vívense días difíciles, con receo para facer investimentos e sen saber cando imos ter un prezo xusto polo noso produto.

2. A nova PAC aquí nos Azores, máis concretamente o dossier POSEI das Rexións Ultraperiféricas, que tivo alteracións no modelo de apoios directos á produción, é en gran parte consensual, mais peca por non ter un reforzo de orzamento e medidas concretas para plantar cara á fin das cotas leiteiras.

Ao non existir unha política de prevención, nós os produtores estamos a ser penalizados por decisións políticas erradas e somos nós os que estamos a soportar todo o impacto negativo.

3. Na illa Terceira só temos unha cooperativa, a cal recibe o 99 % do leite producido na illa e entrégallo posteriormente á industria, da cal recibe só o 49 % do capital. O 51 % restante é propiedade da Lactogal. Ao facer as entregas na cooperativa, estamos exentos de obrigatoriedade de facer contratos e, ao manter só o 49 % do capital da industria, non temos a forza suficiente para defender as pretensións da produción. Ante este escenario estamos nunha situación difícil na cal non mandamos no produto que producimos.

RICARDO VILLAVERDE IGLESIAS Sandalio Forcarei (Pontevedra) 39 vacas en produción

“FIRMAMOS UN CONTRATO DE 3 MESES CUN PREZO BASE DE 27,5 CÉNTIMOS/KG MAIS CALIDADES MAIS IVE”

1. Non tiven que alugar cota. Paseime 8.000 kg, non moito.

2. O que máis me fastidia é pedirlle o DNI á xente que me cede as fincas xa que, por riba de que chas deixan gratis, aínda os tes que ir molestar. Polo demais, polo menos no meu caso, considero que é unha axuda importante.

3. A cooperativa Coafor [que preside] é a primeira compradora e é ela a que negocia o prezo do leite coa industria, neste caso con Lactalis, coa que firmamos un contrato de 3 meses cun prezo base de 27,5 céntimos/kg mais calidades mais IVE.

JOSÉ ANTONIO RODRÍGUEZ ALBACETE Santomera (Murcia) 500 vacas en produción

“VENDÉMOSLLE O LEITE A UN PRIMEIRO COMPRADOR PORQUE EN MURCIA NON HAI MOITO MÁIS A QUEN VENDERLLA”

1. A min en principio non me irá mal co final das cotas porque estes últimos anos fun alugando para a maior parte da produción. O problema que vexo é o prezo, que é moi flutuante. Antes, coas cotas, quizais o prezo era máis estable. Na campaña pasada tiven que alugar case 3 millóns de quilos.

2. Non coñezo moi ben como me afectará a nova PAC pero polo que me comentaron podería beneficiarme porque eu a maior parte da cota tíñaa que alugar e non tiña a prima. Agora que conta o número de animais si terei esa prima, así que nese aspecto melloraría.

3. Nós vendémoslle o leite a un primeiro comprador porque aquí en Murcia non hai moito máis a quen venderlla. O prezo pouco o podemos negociar, ou nada, só nos queda aceptar o que nos impoñen. A data de hoxe estámolo cobrando a 52 pesetas. Temos un contrato dun ano pero é máis ben para asinar o papel porque é obrigatorio xa que o prezo é oscilante e non dá a estabilidade que tería que dar un contrato.

JOSÉ CARLOS TAVARES Lagoa, San Miguel (Os Azores) 45 vacas en produción

“LIMÍTANSE A ENVIAR UN SMS PARA AVISAR DA DIMINUCIÓN DO PREZO, SEN NINGUNHA XUSTIFICACIÓN”

1. Penso que o final das cotas traerá inseguridade, porque as cotas eran importantes, principalmente para os países máis pequenos e nos Azores, como rexión ultraperiférica, había un mellor control da produción e da competitividade entre os grandes produtores de leite. Neste momento, nós como pequena rexión non podemos competir co que teñen os grandes países e iso xa se comeza a observar na diminución do prezo e en maior inseguridade.

2. En relación ás axudas concedidas á rexión, foron practicamente as mesmas e houbo algunhas variacións nos criterios de asignación dos apoios; con todo, penso que son necesarios máis orzamentos. No “clima” que estamos atravesar, con estas diminucións do prezo do leite en máis de 5 céntimos nestes últimos catro meses, probablemente daranos medo investir. Mentres esta situación non mude e os produtores non sintan estabilidade neste sector, con bos prezos e co mercado máis seguro, eu penso que nós non faremos grandes investimentos.

3. Coa industria actualmente non teño contrato, simplemente teño a indicación de que non podo producir máis que o ano anterior. Hai unha baixada acentuada do prezo do leite, sen conversacións, limítanse a enviar un SMS para avisar da diminución do prezo, sen ningunha xustificación.

JAUME MASJUAN Can Roca 0611 SL Las Franquesas del Vallés (Barcelona) 52 vacas en produción

“TERÍANSE QUE SUBIR OS PREZOS DOS PRODUTOS PORQUE SENÓN NON VAI QUEDAR NINGÚN GANDEIRO” 1. Pois igual que sempre. Non fixemos barbaridades. Tiñamos unha cota e cumprímola. Non imos facer máis leite, nin tampouco quero.

2. Teríanse que subir os prezos dos produtos porque senón non vai quedar ningún gandeiro. A 200 euros a hectárea non saen os números.

3. Xa firmei [con Pascual]: a 315 medio ano e a 320 medio ano máis. Teño que axustarme aos meus custos de produción e xa está.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_enquisa_galego_02.indd 54

20/05/2015 15:34

ENQUISA

JOSÉ LUIS CAMIÑAS VÁZQUEZ Rodeiro (Pontevedra) 45 vacas en produción

“VEXO POSITIVO O PAGO ACOPLADO POR VACA PERO INSUFICIENTE O PAGO BASE”

1. Houbo que alugar cota. A miña explotación tiña 283.000 kg de cota e tiven que alugar arredor de 120.000 kg a maiores. A pesar diso, aínda nos pasamos algo.

2. Vexo positivo o pago acoplado por vaca pero insuficiente o pago base. En canto ao pago verde, vai haber moitas explotacións que non van dar cumprido os requisitos para acceder a el. Estamos nunha rexión onde non hai terra e, non obstante, aínda temos que deixar a barbeito un 5 % da superficie; pois non ten moito sentido.

3. A negociación é difícil. Unha porcentaxe moi alta de leite estase vendendo entre 20 e 25 céntimos; a pesar diso, na cooperativa O Rodo [da que é presidente] estamos manexando prezos un pouco máis altos. Hai industrias que están deixando leite sen recoller e vexo a situación con moita preocupación, desde logo é unha realidade non vivida desde hai moitos anos, e como a Administración estatal ou a autonómica non tomen medidas, este sector vaise ao garete. Eu firmei un contrato con Leite Celta a finais de marzo cunha duración de 6 meses e cun prezo base de 0,27 €/litro máis prima de volume, calidades e IVE. Empeoramos aproximadamente un céntimo con respecto ao contrato anterior.

JUAN POU VIELA Agrícola y Ganadera El Mirador Fortuna (Murcia) 500 vacas en produción

“QUE É NEGOCIAR CANDO NON HAI ALTERNATIVA?”

1. Tivemos que alugar moita cota a un prezo moi alto; a situación foi moi mala. Pasámonos, pero pouco.

2. Creo que nos dará menos por saco ca antes porque, co final das cotas, vainos ir ben, creo, e o futuro vese esperanzador. O futuro só ten unha cousa mala, e é que me vou facendo maior.

3. Con desvantaxe total. Non hai negociación. Que é negociar cando non hai alternativa posible? Ata que non nos unamos os gandeiros e sexamos algo máis intelixentes, non vai haber alternativa; ata ese momento estamos a expensas do que faga a industria pola nosa estupidez.

CARLOS NEVES Quinta do Sinal, Lda. Vila do Conde (Portugal) 60 vacas en produción

“AQUÍ, NO VERÁN, NECESITAMOS TODA A TERRA DISPOÑIBLE PARA SEMENTAR MILLO”

1. Traballamos como no tempo das cotas pero recibimos menos por litro de leite; baixou 1 céntimo en abril e 2 en maio.

2. O maior problema da nova PAC é o greening, unha cousa mal deseñada en Bruxelas que está a complicar a vida de milleiros de agricultores en toda Europa. Aquí, no verán, necesitamos toda a terra dispoñible para sementar millo. Sería impensable sementar menos do 30 % de millo ou recibir menos do 30 % de axudas. Creo que para os próximos anos a solución pasará pola certificación do cultivo de inverno, como están facendo en Francia. Espero que este ano teñan sentido común en Bruxelas para non complicarlles máis a vida aos produtores de leite, que xa están a recibir un prezo baixo e non necesitan recortes nos apoios.

3. Non estamos a negociar. As industrias marcan o prezo, deciden canto baixan e só podemos escoller entre seguir producindo ou parar. Ningún comprador está a aceptar produtores.

55

LUIS DIMAS VICENTE Molacillos (Zamora) 80 vacas en produción

“NON ALUGUEI PORQUE ME NEGUEI E EXCEDÍNME PRETO DO 80 %”

1. Non aluguei porque me neguei e excedínme preto do 80 %, unha burrada.

Unha irresponsabilidade, dirán algúns. A 16 pesetas tampouco pagaba xa a cota.

2. Case non che podo dicir. Creo que imos saír bastante trasquilados os gandeiros de leite desta política.

3. Nós somos xuíz e parte. Son de GAZA. Que nos implica a nós o contrato?

A ver que camiño colle o mercado e dependendo do camiño estaremos.

M. PRELLE LAURENT GAEC du Grenouillet Perche (Francia) 65 vacas en produción

“O PREZO BASE DO LEITE XIROU AO REDOR DOS 300 EUROS POR 1.000 LITROS”

1. A nosa explotación estivo dirixida cara ao final das cotas con contratos que mantiveron a produción adquirida nas dúas últimas campañas leiteiras.

2. Que ten medidas que conducen os agricultores cara á agricultura biolóxica.

3. Nós non negociamos coas empresas, son as empresas as que nos impoñen o seu prezo. Os contratos son renovados despois de cada campaña. O prezo base do leite xirou ao redor dos 300 euros por 1.000 litros, sobre 30 céntimos de euro por litro. Vendémoslle a Lactalis.

DANIEL VEIGA LEGASPI Patalarga A Pastoriza (Lugo) 54 vacas en produción

“A PAC AFÉCTAME POSITIVAMENTE, XA QUE ME DEDICO A PASTOREO”

1. O final das cotas para nós non tivo influencia no que se refire á supertaxa porque sempre nos limitamos á cota que tiñamos, de 450.000 quilos, e é o que producimos.

2. Na miña explotación aféctame positivamente, xa que me dedico a pastoreo, non teño que sementar millo. Mesmo teño a posibilidade de volver coller o que era o CES (contrato de explotación sustentable).

3. Non temos firmado contrato nin sabemos o que vai ser de aquí para diante. Tratamos de poñernos en contacto coa industria que nos recolle o leite pero di que de momento hai que esperar uns días, que non sabe o que vai facer e que está todo no aire. O leite estaban pagándonolo [Leite Río] a 32 céntimos pero agora non sabemos cal vai ser o prezo.

NOELIA HERRERO CARNICERO Herrero Méndez Soc. Coop.

Algadefe (León) 150 vacas en produción

“ESTANNOS PRESENTANDO UN FUTURO MOI NEGRO AOS MÁIS NOVOS”

1. Mal, coa baixada dos prezos foi bastante mal. O leite cada vez vale menos.

Nós tivemos que alugar cota e pasámonos por pouco.

2. A verdade é que non sei moi ben como está. Pero agora mesmo estannos abocando ao peche das explotacións. Estannos presentando un futuro moi negro aos máis novos e os nosos pais estanse arrepentindo de darnos o relevo. Como o Estado non intermedie para que as industrias deixen de fixar o prezo…

3. A negociación lévaa a Cooperativa Vega Esla, para que ninguén cobre máis que ninguén. Estamos cobrando 287 euros/tonelada [prezo base].

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_enquisa_galego_02.indd 55

20/05/2015 15:34

GANDERÍA LORENZO VILAMEÁ S.C. Froxán, Lalín (Pontevedra) A miña experiencia despois dun mes con robot de muxido VMS Introdución • A orixe da Gandería Lorenzo Vilameá S.C., que está formada pola miña nai, a miña muller e por min, Aurelio Lorenzo Vilameá, remóntase ao noso avó, tratante e gandeiro traballador; logo tiveron vacas os meus pais e en 2004 empecei a traballar con eles, cando tiñan 30 vacas en lactación. O ano pasado decidimos facer unha nave nova de 60 x 42 para muxir con robot co sistema de tráfico inverso.

• Despois dun mes desde a posta en marcha en abril de 2015 estamos moi contentos co robot VMS, co tráfico inverso e coa transición das 54 vacas que estamos muxindo 3,1 veces ao día.

A vaca emprega unha media de 6.35 minutos na estación desde que entra ata que finaliza a extracción de 11,6 kg de leite de media por cada muxidura.

Por que robot de muxidura e VMS? • En principio pensaba poñer unha sala pero decidínme a poñer robot porque a sociedade que temos a familia conta con outras actividades (porcino, avicultura) e necesitaba máis flexibilidade para atendelas, ademais de dispor de máis tempo libre para min e a miña familia co aforro do tempo de muxido.

Aurelio na oficina, con vistas ao VMS

• Levo un mes e xa comprobei que as vacas dan máis leite co robot e é o que interesa.

Aumentamos a produción en 5 litros máis por vaca e día desde que empezamos co robot.

• O VMS de DeLaval ten a rutina de muxido máis completa que limpa o teto mellor que outros robots, extrae os primeiros chorros de leite no seu debido momento coa tetoeira especial e ademais sécao e non gasta desinfectante.

• Tamén considero moi importante o acceso fácil ao ubre que permite visualizalo, tomar medidas de pé como na sala de muxido ou a posibilidade de facer unha muxidura manual para tranquilizar algunha vaca nova sobre todo no primeiro día de muxido ou o último muxido para o secado da vaca.

• O aforro de custos pola actualización do robot VMS sen ter que cambialo, cando sae unha versión nova, hai que telo en conta á hora de amortizar o investimento. Vaime permitir dispor dunha máquina ao día en todo momento e ter acceso a novos produtos no futuro.

Vaca entrando pola porta intelixente de tráfico inverso

• E o máis importante: ter un servizo profesional e cercano.

Que tal a nave con tráfico inverso?

• A nave deseñouse para muxir con robot e tráfico inverso para, entre outros motivos, reducir ao máximo o tempo de ir recoller vacas. Isto é que ten separadas a área de alimentación da área de descanso e de muxido. Todas as vacas, despois de comer, han pasar pola porta intelixente intercalada entre ambas as zonas diferenciadas se queren ir deitarse ao cubículo, a comer o penso do robot ou a muxirse.

• As vacas saen de muxirse cara a área de alimentación para pechar os esfínteres.

• A porta intelixente regulariza o intervalo entre a muxidura, afórranos tempo de ir buscar vacas e permite muxir máis vacas porque non hai rexeitamentos.

• As vacas pasan 11 veces ao día a comer pola porta intelixente e múxense 3,1 veces no VMS. • A adaptación das vacas foi moi tranquila ao tráfico inverso. Xa sabemos do risco que supón a transición a un sistema novo e con robot e o éxito do noso caso creo que foi debido fundamentalmente a tres motivos: 1. Ter as vacas varias semanas comendo penso na estación VMS sen muxirse, levándoas a muxir á sala para que non estrañasen o primeiro día de muxidura con robot.

2. O acceso ao ubre permitiunos tranquilizar algunha vaca e muxir outras en manual.

3. O contador de células OCC alertounos con tempo dalgunha vaca que iniciaba o aumento de células e, tomando medidas, ata hoxe non tivemos ningunha vaca con mastite clínica. Nisto melloramos moito xa que antes sempre había algunha. O OCC paréceme unha ferramenta fundamental para controlar a saúde do ubre e a calidade do leite.

VMS Supra con contador de células OCC

11 pasos por porta intelixente 3,1 muxidos vaca/día 6.35 minutos por muxido

Datos do VMS da Gandería Lorenzo a 15 de maio de 2015

Futuro • Imos seguir metendo vacas no robot para ter más produción e mellor saúde do ubre con menos horas de traballo e, nun futuro próximo, poñer un 2.º VMS. Aurelio, de Gandería Lorenzo Vilameá S.C.

VÍDEO VMS Gandería Lorenzo Vilameá S.C. publi_deLaval.indd 56

20/05/2015 17:34

58

DOSSIER: MAMITE

IMPACTO DUN PROGRAMA DE CONTROL DE CALIDADE DE LEITE DIRIXIDO ÁS VACAS CON MENOS DE 120 DÍAS POSPARTO

O plan de detección precoz reduciu significativamente os custos asociados a mastites na explotación estudada nun curto período de tempo

Presentamos o estudo levado a cabo entre 2012 e 2013 nunha granxa de 750 vacas Holstein situada en Toledo, na que se activou un plan de calidade de leite dirixido a animais de menos de 120 días de leite, co obxectivo de valorar a súa rendibilidade sobre a economía das medianas e das grandes explotacións.

Pérez Villalobos N., Teixeira Justo C., Patrón Collantes R. Trialvet S.L.

INTRODUCIÓN Na actualidade, a tendencia do sector do gando vacún vai cara á concentración do gando ou, o que é o mesmo, cara a reducir o número de explotacións e aumentar o número de cabezas por explotación. Así o confirman os datos máis recentes dispoñibles na web do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente, onde se aprecia que o censo de vacas leiteiras en España continúa descendendo.

Dende marzo de 2009, o número de femias frisonas de máis de 24 meses diminuíu un 2,4 % e en marzo de 2010 había 858.773 animais, fronte aos 879.577 animais do ano anterior (datos do SITRAN). Doutra banda, o número de

explotacións tamén diminuíu, cunha redución de máis de 1.200 explotacións, para situarse en 24.156 a 1 de abril de 2010. Por outro lado, e ante a desaparición das cotas lácteas, as posibilidades de crecemento para as explotacións aumentan, polo que é de esperar que o censo nas explotacións tamén o faga. Por tanto, podemos vernos a curtomedio prazo ante un sistema produtivo algo diferente ao que estamos afeitos, coa necesidade de adecuar as medidas de manexo e os servizos sanitarios á nova realidade do sector. Isto é así porque as explotacións grandes teñen moitas diferenzas de manexo respecto das granxas pequenas: contan cunha maior informatización de datos, unha maior demanda de servizos veterinarios especializados e tamén un maior número de problemas debido á maior cantidade de vacas en risco (Oliveira et al., 2013).

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_dossier_mamite_impacto_pcl.indd 58

17/05/2015 17:20

DOSSIER: MAMITE

60

OBXECTIVO Unha estratexia posible para demostrar a rendibilidade dun bo servizo de control de calidade de leite en explotacións grandes e introducilo progresivamente podería ser comezar cun servizo parcial, por tanto máis económico nas tarifas, pero que teña un impacto positivo na economía da granxa suficiente para incentivar o establecemento dun control completo da calidade do leite nas grandes explotacións. Por todo iso, o obxectivo do noso estudo foi valorar se sería rendible realizar un programa de calidade de leite dirixido a un estrato concreto da poboación, en concreto as vacas con menos de 120 días en leite (DEL), nunha explotación de tamaño mediano-grande da zona centro de España.

MATERIAIS E MÉTODO Con base nesta premisa, realizamos un estudo retrospectivo de datos recompilados entre outubro de 2012 e maio de 2013 nunha granxa de 750 vacas Holstein en muxido da provincia de Toledo, con animais estabulados en cubículos, salvo un patio de cama quente que demandou o servizo de calidade de leite por atravesar unha grave elevación do RCS. A explotación carecía de programa de control de calidade de leite e, aínda que non achegaba datos obxectivos, os resultados iniciais globais eran deficientes. Inicialmente realizouse unha enquisa para a detección de puntos críticos en calidade de leite e así detectáronse os erros fundamentais na rutina de muxido, que resultaron ser a limpeza e a preparación do ubre. Realizáronse as recomendacións oportunas e implantóuselles un programa de control e detección precoz (PDP) de mastite unicamente ás vacas de ata 120 días posparto (todas aloxadas en cubículos).

Tomáronse mostras mensuais de leite para reconto de células somáticas (RCS) só a este segmento da poboación e realizouse unha visita semanal durante o muxido para detección de mastites novas mediante a realización do test de California (CMT). Toda vaca cunha mastite nova tratouse con dúas cánulas intramamarias de cefalexina-kanamicina (Ubrolexin) cun intervalo de 24 horas. Ademais, tomouse mostra para unha análise bacteriolóxica antes do primeiro tratamento, aos 14 e aos 21 días, para confirmar a ausencia de xermes ambientais.

Ante a ausencia de datos de mastites subclínicas, os dous primeiros meses tras a posta en funcionamento do programa aplicóuselles un tratamento parenteral a aquelas vacas de menos de 120 DEL que superaron as 800.000 CS na mostraxe e que, ademais, eran positivas ao CMT en dous ou máis cuarteiróns e valorouse a súa evolución. O resto do manexo tanto de detección coma de tratamento das mastites da explotación dos animais de máis de 120 DEL seguiu levándose a cabo polo persoal da explotación e foi recompilado nun histórico de datos e con base nas súas prácticas habituais (PH), con ata catro produtos antibióticos diferentes de uso intramamario rexistrados para mastites en vacún de leite. Non se realizaron cambios substanciais nin na alimentación nin no manexo dos patios durante o período en estudo fóra da ampliación da explotación cun novo patio de cubículos onde se aloxaron as vacas confirmadas como xestantes e en ningún caso con menos de 120 DEL.

A PESAR DE QUE SE INTENSIFICOU A DETECCIÓN DE MASTITES NA EXPLOTACIÓN, A MELLORA NAS CIFRAS DE MASTITES NOVAS DURANTE O PERÍODO DE APLICACIÓN DO PROGRAMA FIXO QUE O NÚMERO GLOBAL DE CASOS SE REDUCISE

Figura 1 RCS <120 DEL 70,00 % 0-100

60,00 %

100-200 % 0-200 % 201-400

50,00 %

% 400-600 % 601-800

40,00 %

% 801-1000 % 1001-1500 % > 1500

30,00 %

20,00 %

10,00 %

0,00 % 0-100

100-100

% 0-200

% 201-400

% 400-600

% 601-800 % 801-1000 %1001-1500

% >1500

ANÁLISE DOS RESULTADOS O RCS inicial do estrato seleccionado ao comezo do programa, a pesar de que o 60 % dos animais se atopaba por baixo das 200.000 CS, foi de 1.498.000 CS. O RCS realizado aos animais con menos de 120 DEL aos seis meses da implantación do programa foi de 495.000 CS, cun 79,82 % dos animais por baixo das 200.000 CS. Isto indícanos unha redución media do grupo de estudo de máis de 1.000.000 de CS. Ademais do dato diferencial, cabe apuntar que o RCS determinado dende o comezo do estudo foi sempre decrecente, excepto no mes de marzo, no que houbo un lixeiro aumento posiblemente ligado a un brote de mastite puntual (figura 1).

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_dossier_mamite_impacto_pcl.indd 60

17/05/2015 17:21

Untitled-4 61

17/05/2015 02:07

DOSSIER: MAMITE

62

Os resultados bacteriolóxicos indicaron unha ampla presenza de xermes ambientais na granxa

O RCS determinado dende o comezo do estudo foi sempre decrecente

O MAIOR INCREMENTO NA PRODUCIÓN, DO 22,87 %, OBSERVOUSE NAS VACAS MULTÍPARAS DE <120 DEL, POSTO QUE ERAN AS MÁIS AFECTADAS E CON MAIOR MARXE DE MELLORA

Malia a incorporación da visita semanal veterinaria para a detección de mastites novas (incluídas as leves), a incidencia media global de detección de mastites (as mastites graves detectadas polo persoal da explotación e mais as leves e graves detectadas polos veterinarios na visita de detección precoz) reduciuse. Isto quere dicir que, a pesar de que se intensificou a detección de mastites na explotación, a mellora nas cifras de mastites novas durante o período de aplicación do programa fixo que o número global de casos se reducise.

Os resultados clínicos extraídos do seguimento dos casos do PDP de mastites en animais de <120 DEL e os datos obtidos das PH da granxa do resto dos animais que se atopaban nas mesmas condicións (mesma rutina de muxido e en cubículos) mostraron que as vacas con máis risco de seren detectadas con mastites eran as de tres partos (vacas multíparas), con 52 DEL (para as vacas PDP, é dicir, ao redor do pico de lactación) e 150 DEL (para as PH). O feito de ter un pico de mastite nos meses previos ao secado pode explicarse máis facilmente de maneira fisiolóxica polo traballo continuado do ubre durante a lactación e a súa exposición, máis aínda cando os DEL da explotación son elevados, coma no caso da explotación en estudo. Con todo, as altas porcentaxes de mastites, aínda de grao leve, durante os primeiros meses da lactación demostran a necesidade da posta en marcha dun programa de control da calidade de leite para reducir o importante impacto económico que producen estas mastites próximas ao pico de lactación.

A porcentaxe de vacas con mastites tratadas que afectaba a un só cuarteirón foi do 100 % (102/102) para o programa PDP e do 90,05 % (200/221) para as PH. Destas vacas, houbo recaídas no mesmo cuarteirón (mastites antes de 30 días) nun 3,92 % dos casos (4 animais) en PDP e un 4,09 % (9 animais) en PH. En canto ás reinfeccións do mesmo cuarteirón tratado (mastites despois de 30 días do tratamento), só se viron nun 0,98 % dos casos (1 animal) en PDP, mentres que en PH a cifra ascendeu ao 7,27 % (16 animais). A comparativa de casos con reinfección nun cuarteirón distinto ao orixinal nun tempo medio duns 39 e 64 días posmastites foi do 11,76 % (12 animais) en PDP e do 17,27 % (38 animais) en PH, de modo que, en liñas xerais, o programa de detección precoz mellorou os datos de recaídas e recidivas da explotación.

O resultado de curación clínica das mastites foi do 95,1 % (97 animais) en PDP, mentres que o máximo esperable en PH foi do 83,52 % (185 animais). Falamos de máximo esperable neste grupo xa que, ao traballar a partir dos datos dun histórico, hai unha alta porcentaxe de animais que deixan de aparecer neste sen resultado coñecido: uns podería ser por curarse pero outros poderían perder o cuarteirón ou seren desbotados. Por tanto, consideramos que este dato está falsamente mellorado pero aínda así evidencia unha diferenza positiva do plan de detección precoz en canto á curación clínica.

A porcentaxe de animais que perderon o cuarteirón do grupo PDP foi de 2,19 % (2 animais) e de, polo menos, un 3,62 % (5 animais con cuarteirón perdido confirmado) en PH. En canto ás vacas que se converteron en crónicas (tres tratamentos ou máis) atopamos un 1,09 % (1 vaca de 91) no programa PDP e o 3,62 % (5 vacas de 138) nas PH. A porcentaxe de animais desbotados nesa lactación foi do 14,28 % (13 de 91 animais) para o grupo do PDP e do 24,63 % (34 de 138 animais) no grupo PH. Daquela, tanto o dato de perdas de cuarteirón coma o de vacas crónicas e o de descarte foron mellores para o grupo de vacas do programa de detección precoz.

Os resultados bacteriolóxicos indicaron unha ampla presenza de xermes ambientais na explotación. A día de hoxe, os axentes ambientais, ademais de habituais nas nosas granxas, son os máis problemáticos ao redor do parto e especialmente en vacas multíparas (Pyorala, 2008). No entanto, a gravidade dos casos a miúdo é máis importante que a etioloxía das mastites (Fuenzalida et al., 2015).

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_dossier_mamite_impacto_pcl.indd 62

17/05/2015 13:27

pub_syva.indd 63

01/06/2015 10:44

DOSSIER: MAMITE

64

A produción media da explotación durante os tres meses previos á instauración do programa era de 28 litros/día (l/d), cuns datos produtivos medios de 25,6 l/d nas vacas primíparas e de 29,2 l/d nas multíparas. Se analizamos só os datos das vacas con máis de 120 DEL, estas estaban a producir unha media de 30,4 litros e a media das vacas dun só parto é de 25 l/d e de 32,7 l/d nas multíparas. A porcentaxe de vacas primíparas deste grupo era do 31 % do total das vacas.

A produción media global dos seis meses posteriores á instauración do programa foi de 32,2 l/d cunha media de 28,4 l/d en primíparas e 34,2 l/d en multíparas, o que xa mostra un aumento xeral da produción. Se nos centramos nas vacas con menos de 120 DEL, as medias foron de 35,6 litros con 27,9 l/d de produción media nas primíparas e 40,2 l/d para as multíparas. Estes datos (figura 2) reflicten un aumento produtivo global do 14,91 %, a pesar de darse un aumento de aproximadamente o 3 % do número de vacas primíparas sobre o total dos animais (como vimos as vacas dun só parto reducen a media de produción), en comparación á media previa ao comezo do programa. No entanto, o maior incremento na produción observouse nas vacas multíparas de <120 DEL, como era de esperar, posto que eran as vacas máis afectadas e, por tanto, con maior marxe de mellora, cun aumento da produción do 22,87 %.

40,00 35,00 30,00

Litros

25,00 20,00 15,00

GLOBAL

10,00

<120DEL

5,00

13 3/

20

13 /0 17

2/

20

13 /0 17

1/

20

12 /0 17

2/

20

12 /1 17

1/

20

12 /1 17

/1

0/

20

12 20 17

9/ /0 17

8/

20

12

0,00

/0

CONCLUSIÓNS En conclusión, a detección precoz da mastite nos primeiros 120 días de lactación cun protocolo terapéutico adecuado, como pode ser o utilizado neste estudo a base de cefalexina-kanamicina (Ubrolexin), ofrece uns bos resultados numéricos de curación e, ademais, pode mellorar a medio prazo tanto os índices globais de mastites das vacas dunha explotación coma a produción global en granxas de tamaño medio-grande con problemas de calidade de leite relacionados fundamentalmente con xermes de tipo ambiental, aumentando o beneficio económico da explotación. Polo tanto, sería interesante incorporar este plan de detección precoz nas explotacións de tamaño medio ou grande dentro dun programa de asesoramento e control veterinario de calidade do leite nas explotacións de gando vacún leiteiro.

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS

Figura 2

17

como do ubre e a frecuencia coa que se substitúen os filtros (Dohmen et al., 2010), entre outras das medidas controladas polos equipos de calidade de leite.

Dado que xa sabemos que os maiores custos das mastites a medio-longo prazo están asociados á perda de produción e ao desvelle involuntario e posto que o plan de detección precoz instaurado na granxa mellorou ambos os parámetros, podemos dicir que o plan de detección precoz reduciu significativamente os custos asociados a mastites nesta explotación nun curto período de tempo. A intensificación da monitorización das mastites posparto está ben referenciada na bibliografía con recomendación do seu uso mesmo a partir do día 3-4 posparto en animais identificados coma de risco por presentaren edema de ubre, sangue no leite ou fugas de leite (Waage et al., 2001), mesmo coa nosa mesma ferramenta: o CMT (Anderson et al., 2010).

Con todo, non debemos esquecer que a aplicación destas medidas especiais do posparto non deben desprazar as recomendacións clásicas que tanto impacto teñen sobre as mastites, como son a hixiene xeral tanto das explotacións

Anderson, K.L., Correa, M.T., Allen, A., Rodriguez, R.R., 2010. Fresh cow mastitis monitoring on day 3 postpartum and its relationship to subsequent milk production. J. Dairy Sci. 93, 5673–5683. doi:10.3168/jds.2009-2885 Dohmen, W., Neijenhuis, F., Hogeveen, H., 2010. Relationship between udder health and hygiene on farms with an automatic milking system. J. Dairy Sci. 93, 4019–4033. doi:10.3168/ jds.2009-3028 Fuenzalida, M.J., Fricke, P.M., Ruegg, P.L., 2015. The association between occurrence and severity of subclinical and clinical mastitis on pregnancies per artificial insemination at first service of Holstein cows. J. Dairy Sci. doi:10.3168/jds.2014-8997 Halasa T, Huijps K, Østerås O, Hogeveen H, 2007. Economic effects of bovine mastitis and mastitis management: a review.

Vet Q 29, 18–31 Heikkilä, A.-M., Nousiainen, J.I., Pyörälä, S., 2012. Costs of clinical mastitis with special reference to premature culling. J. Dairy Sci. 95, 139 150. doi:10.3168/jds.2011-4321 Oliveira, L., Hulland, C., Ruegg, P.L., 2013. Characterization of clinical mastitis occurring in cows on 50 large dairy herds in Wisconsin. J. Dairy Sci. 96, 7538–7549. doi:10.3168/jds.20126078 Pinzón-Sánchez, C., Cabrera, V.E., Ruegg, P.L., 2011. Decision tree analysis of treatment strategies for mild and moderate cases of clinical mastitis occurring in early lactation. J. Dairy Sci. 94, 1873–1892 doi:10.3168/jds.2010-3930 Pyorala, S., 2008. Mastitis in Post-Partum Dairy Cows. Reprod. Domest. Anim. 43, 252–259. doi:10.1111 /j.1439-0531.2008.01170 S. Waage, S. A. Ødegaard, A. Lund, S. Brattgjerd, T. Røthe, 2001. Case-Control Study of Risk Factors for Clinical Mastitis in Postpartum Dairy Heifers. J Dairy Sci 84, 392–399

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_dossier_mamite_impacto_pcl.indd 64

19/05/2015 20:18

JESÚS VÁZQUEZ Ganadería Ferreiro Rial SC (Antas de Ulla, Lugo)

Vacas en ordeño: 77 Animales en total: 160

“MEJORAMOS LA RACIÓN, TENEMOS LOS ANIMALES EN CAMA DE PAJA CON SALIDA AL EXTERIOR, ESTAMOS USANDO UNOS BOLOS QUE SE DAN ANTES DE PARIR Y PRÁCTICAMENTE REDUCIMOS A CERO EL PROBLEMA DE LA CETOSIS”

¿Cuáles son los principales retos sanitarios a los que se enfrentan en lo referente a la producción de leche?

Un gran reto que ahora tenemos solventado fue la cetosis. La cetosis posparto era algo que nos comía la cabeza.

¿Considera la cetosis un problema de fondo de todos los demás?

Sí, es un problema que arrastra otros problemas a mayores. Generalmente, la cetosis es una enfermedad que se da en el posparto, cuando el animal está recién parido. El animal se debilita y arrastra problemas de fertilidad, pierde muchísimos kilos y la producción baja de manera importante.

¿Ha desarrollado algún programa de monitorización para evaluar el porcentaje de vacas afectadas por cetosis en el posparto?

Sí, lo controlamos por medio de unos test en leche y había un porcentaje importante de animales con cetosis.

¿Cuánto tiempo lleva con este programa de control?

¿Cómo valoraría las consecuencias de la cetosis en su explotación desde el punto de vista económico?

Es un gasto muy grande, primero en medicamentos y luego por lo que repercute en producción y reproducción. El animal arrastra un montón de problemas después de la cetosis.

¿Qué supone para usted tener controlada la cetosis?

Era algo que teníamos que controlar sí o sí porque veíamos que se nos escapaba muchísima rentabilidad.

¿Qué medidas tomaron para controlar la cetosis?

Mejoramos la ración, tenemos los animales en cama de paja con salida al exterior, estamos usando unos bolos que se dan antes de parir y prácticamente reducimos a cero el problema de la cetosis.

¿Hicieron algún cambio en la ración?

Alguno sí. Antes les dábamos el concentrado en pesebre y ahora lo estamos repartiendo en unifeed en el carro mezclador. El resto es similar, el manejo fue lo que más varió.

Un año y medio, más o menos.

ESPACIO CETOSIS. TODO LO QUE HAY QUE SABER

THE

espaciocetosis.com

ÁNGEL ÁVILA

Veterinario especialista en producción de vacas de leche

“LA CETOSIS ES COMO LA PUNTA DE UN ICEBERG, QUE VES LA PARTE DE ARRIBA PERO EN LA PARTE DE ABAJO ESTÁ EL 85 % DE LOS PROBLEMAS” ¿Cuáles son los principales retos sanitarios a los que se enfrentan sus explotaciones en lo referente a la producción de leche?

El 95 % de los problemas que hay en las explotaciones de leche siempre ocurren antes o inmediatamente después del posparto, tales como cetosis clínica, cetosis subclínica, cuajares, metritis, retenciones de placenta, etc. Después, durante la lactación, puede haber alguna cojera, alguna mamitis, pero realmente casi siempre todos los problemas aparecen al posparto.

¿Considera la cetosis un problema de fondo de todos los demás?

Sí, esto es como la punta de un iceberg, que ves la parte de arriba pero en la parte de abajo

está el 85 % de los problemas. La cetosis da lugar a otros problemas que he comentado anteriormente, que son la metritis o los cuajares.

Consecuentemente, en la cetosis subclínica nos aparecen un montón de problemas que, muchas veces, el ganadero no sabe de dónde vienen.

¿Ha desarrollado algún programa de monitorización para evaluar el porcentaje de vacas afectadas por cetosis en el posparto en las ganaderías en las que trabaja?

Estamos intentándolo. Es complicado porque es una rutina que se hace bien durante el ordeño, bien en sangre. En esta ganadería [Ferreiro Rial SC] se está haciendo desde hace año y medio un control de cetosis subclínica en las vacas en leche; es decir, en el momento en que las vacas paren, entre los tres y los veinte días posparto, se hace una analítica de leche. A mayores, desde hará un año, el control de leche nos mide el betahidroxibutirato en leche y vemos además un poco la problemática que hay a nivel de control lechero, pues podemos tener también una referencia de la cetosis subclínica.

¿De qué porcentajes podemos hablar en cuanto a casos positivos?

Cuando nos ponemos a trabajar en serio, en las granjas vamos a diagnosticar entre un 35 y un 40 % de cetosis subclínica que realmente no se ve; la cetosis subclínica es aquella que no vemos.

“The Vital 90™ Days” es el periodo crítico que abarca desde dos meses antes hasta un mes después del parto. Del éxito de la transición durante “The Vital 90™ Days” dependerá la capacidad de la vaca para afrontar las demás fases de la lactación.

afriga115_publirreportaxe_elanco_galego-castelan_02.indd 65

¿Cómo valoraría las consecuencias de la cetosis entre sus clientes?

Una vez que empezamos a diagnosticarla, repercute muchísimo sobre la producción y, si repercute sobre la producción, va a repercutir claramente sobre el bolsillo. Los ganaderos lo tienen muy asumido, no sólo desde el punto de vista económico sino desde el punto de vista de la tranquilidad de la granja. Un ganadero que tiene problemas tiene que pinchar aquellas vacas todos los días, revisarlas, ver si tienen fiebre, si no tienen fiebre… Entonces, cuando empezamos a monitorizar y a hacer un control sobre cetosis subclínica, el ganadero, como dice siempre: “Voy a ordeñar, preparo camas y me voy”. De la otra manera es siempre una rutina de llegar a la granja un poco estresado y ver qué está pasando. Yo creo que es un tema, más que económico, de tranquilidad.

Desde un punto de vista profesional, ¿cómo le afectaría que estuviese controlado el problema de la cetosis en las granjas?

Pues dormir tranquilamente, llegar a mi casa siempre con el trabajo bien hecho. Yo creo que en las ganaderías como esta [Ferreiro Rial SC], cuando no hay problemas posparto y la granja va como una seda, es positivo para el ganadero y positivo para los veterinarios. Lo que intentamos siempre es que el ganadero tenga una rentabilidad porque si no hay rentabilidad, los veterinarios tampoco vamos a cobrar.

Elanco, Keto-test, The Vital 90 y la barra diagonal son marcas registradas propiedad de Eli Lilly and Company, sus filiales o afiliados, o bien autorizadas por ellos. © 2015 Elanco Animal Health. ESDRYKTO00036.

20/05/2015 10:20

pub_progenex.indd 66

17/05/2015 17:23

pub_progenex.indd 67

17/05/2015 17:23

68

DOSSIER: MAMITE

INFLUENCIA DA ALIMENTACIÓN NA MAMITE

Problemas graves de calidade de leite en numerosas ocasións esconden tras de si fallos na alimentación

A saúde do ubre está relacionada de forma directa co sistema inmunolóxico dos animais, por iso un dos factores fundamentais para manter a calidade de leite e evitar as mastites é a adecuada alimentación do gando.

José Luis Míguez Vázquez Servizo de Calidade do Leite Seragro, Sociedade Cooperativa Galega

No desenvolvemento dun programa de calidade de leite pódense establecer puntos críticos de control que nos axudan a identificar causas polas cales aumentan os recontos celulares tanto de leite de tanque coma individuais e, por tanto, o risco de novas infeccións intramamarias clínicas ou subclínicas.

Dentro destes puntos críticos cabe destacar a avaliación do afianzamento dunha rutina de muxido eficaz, o control da condición de tetos, a avaliación dos rexistros dinámicos sen carga en pico-fluxo durante o muxido, a integridade funcional da unidade de muxido, a avaliación do sistema de xeración e mantemento sen carga, o control periódico do sistema de pulsación e o mantemento do confort da explotación.

A pesar de todo, e aínda que pareza que temos baixo control as causas multifactoriais da mastite, moitas explotacións seguen padecendo unha alta casuística desta doenza. Os puntos fundamentais de manexo que teñen en común os mellores establos son o mantemento constante do confort, ambiente cómodo, hixiénico e boa ventilación; unha adecuada rutina de muxido e unha sanidade e nutrición adecuadas a partir de maximizar a calidade das forraxes, o monitoreo do consumo de materia seca e unha relación constante co nutrólogo. É a alimentación un dos factores que máis directamente inflúen na calidade de leite dunha explotación, onde o maior impacto sobre a saúde do ubre está relacionado co desafío do sistema inmunolóxico.

Problemas graves e sostidos de calidade de leite en numerosas ocasións esconden tras de si fallos na alimentación. Cabe ter en conta que o dimensionamento dos sistemas de muxido correu paralelo ao crecemento das explotacións e as rutinas de preparación nos modernos sistemas de muxido son máis eficientes e funcionan mellor con altas producións.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_dossier_mamite_alimentacion_v3.indd 68

17/05/2015 13:32

DOSSIER: MAMITE

ENFERMIDADES METABÓLICAS Aínda que o ideal é un ciclo produtivo da vaca leiteira de alta produción sen incidencias, entre o secado e o pico de produción maniféstase en maior ou menor medida un conxunto de desordes metabólicas cuxo impacto sobre a saúde do ubre parece estar relacionado cunha estimulación do sistema inmunolóxico.

69

AÍNDA QUE É IMPORTANTE ASEGURARSE de QUE NON TEÑAMOS UNHA DEFICIENCIA, NON É ACONSELLABLE TENTAR SOLUCIONAR UN PROBLEMA DE MAMITE COA SUPLEMENTACIÓN DALGÚN MINERAL OU VITAMINA COMO ÚNICA MEDIDA

VITAMINAS E MINERAIS

A suplementación con vitaminas e minerais para a redución do reconto celular e a prevención da mastite mostrou resultados dispares polo que, aínda que é importante asegurarse de que non teñamos unha deficiencia, non é aconsellable tentar solucionar un problema de mamite coa suplementación dalgún mineral ou vitamina como única medida. Minerais e vitaminas actúan sobre a saúde do ubre de maneira directa; así sucede co Se, Vit E, Cu, Zn, Vit A e β-caroteno.

Se e Vit E: actúan como antioxidantes. A Vit E é unha vitamina liposoluble, polo que é esencial a súa achega en vacún a través do alimento; a súa forma máis activa é o tocoferol. A súa función principal é protexer as membranas lipídicas da oxidación. O selenio é un micromineral esencial, compoñente da encima glutatión peroxidada, que protexe o citosol das células da oxidación. A súa deficiencia diminúe a actividade dos neutrófilos. As racións que se basean en forraxes conservadas adoitan ser baixas en vi-

tamina E. Á súa vez, o contido de Se da forraxe na nosa zona tamén adoita ser baixo debido á acidez dos solos, o que fai imprescindible a súa suplementación (600-800 mg/ vaca/día en lactación e 1.000-1.500 UI/vaca/día durante o período de secado).

Cu: o cobre está involucrado na produción de neutrófilos e afecta á súa capacidade de fagocitose; tamén é necesario para o desenvolvemento de anticorpos e replicación de linfocitos.

Zn: intervén na formación de queratina, esencial no epitelio da canle do teto.

Vitamina A e β-caroteno: ambos se atopan relacionados co sistema inmunolóxico. Estas dúas vitaminas son importantes para manter a saúde dos epitelios. Tamén o β-caroteno actúa como antioxidante.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_dossier_mamite_alimentacion_v3.indd 69

17/05/2015 13:31

DOSSIER: MAMITE

70

BALANCE ENERXÉTICO NEGATIVO E CETOSE

Os requirimentos enerxéticos e nutricionais posparto dunha vaca de alta produción leiteira superan as achegas e isto compénsase mobilizando reservas. É o coñecido balance enerxético negativo, onde unha excesiva mobilización de depósitos graxos e elevados niveis de betahidroxibutirato (BHBA) conduce ao estado de cetose. Distintos autores (Oltenacu, Ekesbo 1994; Kremer 1998) demostraron que en casos de cetose clínica se duplica o risco de mastite clínica e, máis concretamente, a concentración de BHBA mostra unha correlación positiva con mastite por E. coli debido a un fallo no sistema inmunolóxico do ubre pola redución da capacidade de fagocitose de neutrófilos e macrófagos e diminución de funcionalidade dos leucocitos.

Un estudo canadense do ano 2000 demostraba que o 28,6 % das vacas con cetose preparto desenvolveron mastite clínica fronte a un 8,7 % en vacas sas. Dentro do manexo da vaca leiteira no período de transición é fundamental o control da condición corporal e que esta non caia máis de 1 punto do parto ao pico de lactación. A perda manifesta de condición corporal no posparto está asociada á caída do status inmunolóxico e con iso existe máis risco de mastite.

O uso de precursores glicoxénicos como o propilenglicol a 200-250 cc/día de 5 a 7 días preparto a posparto podería ser imprescindible en animais con condición corporal >4 ao parto para diminuír a mobilización da graxa e controlar a caída da inxestión.

ACIDOSE

A acidose metabólica é un caso particular dentro da problemática dixestiva en posparto. Prodúcese unha caída do pH ruminal a partir de altas concentracións de carbohidratos facilmente degradables con selección de microorganismos máis produtores de ácido láctico (Lactobacillus spp.).

Prodúcese a morte masiva de protozoos e xermes ruminais gram (-) e ten lugar unha liberación ao torrente circulatorio de endotoxinas bacterianas vasoactivas e, en particular, histamina, que alteran a microcirculación sanguínea con relaxación dos shunts arteriovenosos, vasodilatación, hipoxia e aumento do infiltrado leucocitario. A lesión máis coñecida e visible é a laminite, por alteración do corion do casco, pero tamén hai unha alta incidencia de mamite e metrite.

CARBOHIDRATOS

UBRE

RUME

LACTOSA

FERMENTACIÓN AC. LÁCTICO

ACIDOSE METABÓLICA

AC. PROPIÓNICO

EXCESOS

LEITE

GLICOSA MORTE BACTERIANA CARNE ENDOTOXINAS

VASO DILATACIÓN E TROMBOSE MENOR IRRIGACIÓN SANGUÍNEA MENOS O2 E AA DERMATITE=>LAMINITE, ÚLCERAS, LIÑA BRANCA AFECTADA

HISTAMINAS MASTITE OU METRITE AGUDA

O OUTRO GRANDE ASPECTO, SE NON O PRIMEIRO E NON MENOS IMPORTANTE A TER EN CONTA NA ALIMENTACIÓN DAS VACAS DE PRODUCIÓN LEITEIRA, É O DA CALIDADE E DISPOÑIBILIDADE DA AUGA DE BEBIDA Os tempos limitados de acceso á comida, ben por superficie insuficiente de comedeiro ou ben pola competencia con animais dominantes, son causas que desencadean a acidose ruminal. O mal mesturado da ración unifeed, o tamaño dispar de partículas, a falta de arrimado da comida e os excesos de concentrado ou suplementos extras por toma son outros dos fallos de manexo implicados.

Signos visibles de acidose ruminal sobre os cales hai que estar atentos son os descensos da actividade de rumia, as variacións diarias na inxestión de materia seca superiores a un 5 %, a falta de uniformidade nas feces do rabaño coa presenza de feces líquidas e de pouca consistencia con burbullas e restos de fibra sen dixerir ou mesmo con mucina e fibrina por dano intestinal, a casuística de laminite e que as vacas escollan fibra longa na ración.

ALCALOSE METABÓLICA

A alcalose, do mesmo xeito que a acidose, adoita derivar nos mesmos problemas e tamén en mamite. Neste caso, a morte masiva de xermes ruminais gram (-) ocorre a partir dun ambiente amoniacal en rume a partir dun exceso de proteína soluble facilmente degradable na ración e baixos niveis de carbohidratos non fibrosos en relación á proteína e á pouca fibra efectiva ou ao consumo en exceso de nitróxeno non proteico.

HIPOCALCEMIA

A maior parte das vacas de alta produción leiteira pasan por un período de deficiencia subclínica de calcio, xa que as necesidades son superiores á oferta e o mecanismo de regulación do metabolismo do Ca (PTH, Calcitonina e Vit D) está desfasado respecto da detección da deficiencia.

Deficiencias de Ca diminúen o ton muscular esquelético e liso intestinal, a motilidade ruminal e a inxestión. Á vez, a diminución do ton muscular liso mingua a motilidade uterina e a involución uterina, o que aumenta a casuística de metrite. O estado de toxemia e a diminución da inxestión favorecen a mobilización de reservas, a aparición de cetose e a acentuación do balance enerxético negativo. O estado de hipocalcemia e outros problemas metabólicos asociados á cascada hipocalcémica están relacionados cunha alta casuística de mamite clínica, en particular de tipo colibacilar.

EDEMA DE UBRE

Desenvólvese pola incapacidade do sistema linfático de drenar o exceso de fluído acumulado en ubre. Postúlanse como causantes o exceso de enerxía, Na e K en preparto.

Supoñen unha causa de mamite e descarte de animais pola interferencia coa baixada do leite, a alteración das posibilidades de muxido pola condición edematosa dos tetos, o aumento do tempo de muxido e do período de baixo fluxo ao final deste e a rotura do aparello suspensor do ubre.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_dossier_mamite_alimentacion_v3.indd 70

19/05/2015 20:21

Perfecta higiene de la ubre con la familia BlueMAX

Ingredientes de limpieza y desinfección de Alta Calidad.

Excelentes propiedades cosméticas.

Sumamente hidratantes.

rem t X

Barrier

• • •

l

Baño de pezones BlueMAX.

D Co n t ro

Mantener la piel de los pezones suave y saludable, comienza por aplicar un baño a los pezones antes y después del ordeño con la calidad BlueMAX para ayudar a prevenir la sequedad, el agrietamiento y daños de la piel del pezón. Cada baño de pezones de la familia BlueMAX contiene emolientes – que son los ingredientes especiales que condicionan la piel del pezón para mantenerla suave y blanda reponiendo los aceites naturales que se pierden durante la desinfección y el ordeño.

BC l

n ea

Los Emolientes marcan la Diferencia.

Pr e

eu

ium m

BlueMAX Premium

BlueMAX Xtrem

Es el primer y único producto de higiene de la ubre en la industria lechera basado en dióxido de cloro listo para usar en pre y post ordeño!

Sellador acondicionador de la piel de los pezones con dióxido de cloro listo para usar.

BouMatic.com

pub_boumatic.indd 71

17/05/2015 13:34

72

DOSSIER: MAMITE

Tractor ensilando

Placa de fungos na fronte de consumo

MOFOS E FERMENTOS PRODUCEN QUECEMENTO, AUMENTO DOS VALORES DE PH E AUMENTO DA DEGRADACIÓN PROTEICA CON FORMACIÓN DE AMINAS BIÓXENAS (HISTAMINA) QUE TEÑEN REPERCUSIÓNS PODAIS (LAMINITE) E DIMINUCIÓN DO STATUS INMUNOLÓXICO (MAMITE) ALIMENTACIÓN E PERÍODO DE TRANSICIÓN Cómpre lembrar que os niveis adecuados de fibra efectiva na ración favorecen a motilidade ruminal, a rumia e a produción de saliva e aumentan o tamponado do pH ruminal e son a mellor maneira de corrixir as desordes metabólicas e os niveis de histamina circulante. Nas adaptacións preparto débeselles prestar atención aos edemas de ubre e ao balance de Ca, evitando alimentos ricos en Ca (polpa de remolacha, de cítricos...) e en Na (sal, bicarbonato...) e excesos de proteína facilmente degradable. As instalacións de vacas secas deben favorecer o exercicio físico e hai que evitar os cambios bruscos de ambiente e os cambios sociais continuos. Na adaptación posparto os cambios na ración deben ser paulatinos ao longo de 2 semanas e hai que recordar que o máximo de inxestión de materia seca non adoita ocorrer antes da 7.ª semana posparto. Débese formular tendo en conta as porcentaxes de forraxe e concentrado. O picado excesivo da ración diminúe a eficacia de promover a rumia e a secreción salivar. É desexable conseguir un 25 % das partículas de forraxe cunha lonxitude mínima de 5 cm e un nivel de carbohidratos non estruturais non superior ao 35-40 % da materia seca da ración e arrimar a comida o maior número de veces ao día. Está indicado o uso de buffers como bicarbonato sódico 150-200 g (non superior ao 1 % da materia seca da ración).

Consumo incorrecto da fronte que multiplica a superficie

ENSILADOS E MICROBIOLOXÍA UNIFEED Un aspecto moi concreto de como a alimentación está relacionada directamente coa inmunosupresión é o desafío inmunolóxico derivado tanto da carga microbiolóxica como da presenza de toxinas na ración. O manido recurso buscacausas da “caída de produción” é o suficientemente grave como para ser investigado a fondo. Pode obedecer a un estrés calórico, estrés por manexo (campañas, vacinacións, desparasitacións, cambios de lotes, recorte funcional do pezuño...), viremias etc., pero en moitos casos está relacionada cun cambio cualitativo non coñecido na alimentación.

A primeira vista moitos ensilados ofrecen un aspecto óptimo, que non fan sospeitar o máis mínimo acerca da súa idoneidade, pero investigacións recentes demostran que a contaminación microbiolóxica dun silo pode provir da planta en verde.

Un ensilado trátase dunha forraxe conservada a un pH baixo, debido a que os azucres presentes sofren un proceso de fermentación no cal se transforman en ácidos orgánicos.

O proceso de fermentación iníciase cunha fase de respiración aerobia de 1 día de duración en caso de estar ben pisado, seguida dunha fermentación anaerobia que se prolonga ata os 30 días na que bacterias lácticas homofermentativas (producen ácido láctico) e outras menos eficientes na produción de ácido láctico (heterofermentativas que renden tamén ácido acético, etanol e CO2) transforman os azucres en ácidos orgánicos que baixan o pH a valores de 3,8-5.

Rematada a fermentación, ten lugar un período de estabilización dos valores de pH e da concentración de ácidos orgánicos.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_dossier_mamite_alimentacion_v3.indd 72

17/05/2015 13:32

Especialistas en el cuidado y la higiene

de Tu Ganado

Cuhigen - Grupo Inatega - Tl. 987 213 172 - www.inatega.com pub_cri.indd 73

19/05/2015 20:24

DOSSIER: MAMITE

74

A apertura dun ensilado de forraxe nunha explotación debe ser tida en conta como un punto crítico. Aínda que é sabido que se debe cultivar, ensilar e empacar a forraxe coa madurez adecuada e de forma compacta que asegure o mantemento dunha atmosfera anaerobia, as condicións fisicoquímicas de humidade e actividade da auga moi elevadas (os silos húmidos teñen un contido de humidade >75 %; silos presecados 60-75 %; silos semisecos 40-60 %), a composición do substrato con alto contido en azucres solubles, o amplo rango de temperaturas xunto ás variacións día-noite, o rango de pH e as variacións na relación O2/ CO2 na masa dun silo condicionan a existencia máis que probable e o desenvolvemento de mofos, fermentos, Clostridium spp., Escherichia coli e enterobacterias.

Mofos e fermentos producen quecemento, aumento dos valores de pH e aumento da degradación proteica con formación de aminas bióxenas (histamina) que teñen repercusións podais (laminite) e diminución do status inmunolóxico (mamite). En condicións anaerobias, un alto contido en fermentos degrada o ácido láctico a etanol e CO2. En condicións aerobias degrada este ácido láctico a CO2 e auga. As enterobacterias, á parte de diminuír o valor nutritivo do silo, tamén producen aminas bióxenas inmunosupresoras. Os Clostridium spp. son polo xeral de orixe telúrica, proveñen da contaminación con terra da masa do silo. Producen butírico e degradan as proteínas, co cal o valor nutritivo chega a baixar ata un 30-50 %, os valores de pH soben por riba de 4,4 e increméntanse as perdas de materia seca. Son especialmente activos con silos de alta humidade.

As micotoxinas son metabolitos secundarios tóxicos producidos polos mofos baixo determinadas condicións fisicoquímicas e biolóxicas. Débeselles prestar especial atención ás épocas con grandes flutuacións de temperatura entre o día e a noite, xunto con alta humidade ambiental, agravada en ocasións coa oferta da ración ás vacas sobre comedeiros de superficie porosa, polo xeral formigón non pulido, que aseguran, xunto co lambido, o desenvolvemento dunha película de limo en superpé altamente contaminado. Aínda que a presenza de mofo non implica necesariamente a presenza de micotoxinas, existe un rexeitamento do alimento e unha deficiencia nutritiva e enerxética, pois a calor xerada na masa do silo provén da transformación da enerxía.

Nos silos de millo, unha fronte de cor verde azulada ao abrir, con Tª>20 °C, obedece á presenza de Aspergilus fumigatus. Dan lugar á presenza de aflatoxinas B1, B2, G1, G2, M1 e ocratoxina A, inmunosupresoras e abortivas, e, en especial, a B1 asóciase á presenza de altos recontos celulares. Unha cor amarela verdosa da fronte de silo obedece á presenza de Trichoderma spp., que cursa co desenvolvemento de diarreas e hemorraxias intestinais.

A presenza na masa do silo de formacións de aspecto branco algodoeiro é debida á existencia de Fusarium spp., por mal picado e compactado e consumo lento. Dá lugar á presenza de toxinas T2, fumonisinas B1, B2 e diacetoxiscirpenol, inmunosupresoras e dioxinivalenol, asociado ao aumento de recontos celulares. Formacións brancas de aspecto máis compacto e podre débense á presenza na

Bagazo mal conservado con fungos

Silo de herba en mal estado para incorporar ao unifeed

INVESTIGACIÓNS RECENTES DEMOSTRAN QUE A CONTAMINACIÓN MICROBIOLÓXICA DUN SILO PODE PROVIR DA PLANTA EN VERDE

masa do silo de Geotrichum spp. e Byssochlamys spp., con influencia na presentación de alteracións estroxénicas e ruminais.

Aínda que as analíticas de microbioloxía tanto de forraxes ensiladas coma de pensos e mesturas unifeed nos dan valores en ufc/g por separado, debemos valorar preferentemente o efecto sinérxico do conxunto da carga microbiolóxica da mestura unifeed que come o animal coa incidencia de mamite e recontos celulares da explotación en relación ao desafío inmunolóxico que poidan estar a causar.

Caídas de produción, perdas de condición corporal e mal aspecto xeral dos animais, aumento dos índices de mamite clínica e, en especial, de tipo colibacilar, ou mesmo aumento dos recontos celulares de tanque sen casuística aparente de mamite débennos convidar a realizar unha análise microbiolóxica da ración.

Ao non existir referencias bibliográficas estándar para recontos microbiolóxicos en mesturas unifeed e baseándonos en regulamentación técnico-sanitaria de materias primas para a alimentación animal, establecemos os recontos desexables en <100 ufc/g para E. coli, <100.000 ufc/g para mofos, <10 ufc/g para Clostridium spp. e <200.000 ufc/g para fermentos. Aínda que podemos analizar ensilados de herba e millo, é máis difícil realizar unha mostraxe realmente representativa da fronte de silo, máis tendo en conta a existencia dos bordos mal conservados e a proximidade ás zonas de mostraxe. Sobre un total de n=178 mostras de mestura unifeed realizadas por Seragro entre xaneiro e agosto de 2010 (onde houbo problemas de calidade de leite), os recontos de E. coli son >100 ufc/g no 56,17 %; para mofos son >100.000 ufc/g no 58,42 %; para Clostridium spp. son >10 ufc/g no 32,58 % e para fermentos son >200.000 ufc/g no 84,26 %. Tendo en conta o efecto de dilución por mesturado e presupoñendo que se fai un saneamento diario dos silos, os resultados antóllanse sorprendentes e, en non poucas analíticas, escandalosos.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_dossier_mamite_alimentacion_v3.indd 74

17/05/2015 13:33

www.esteve.com

EN VACAS CON MASTITIS

Incrementa la producción media

Reduce el recuento de células somáticas

Reduce el tiempo de ordeño

Menor volumen de dosificación: 1ml/50 kg pv/día.

Menor período de supresión: Leche 0 horas - Carne 2 días

Efecto inmediato sobre la fiebre, la inflamación y el dolor.

pub_esteve_A4.indd 75

19/05/2015 14:45

76

DOSSIER: MAMITE

CONFORT EN ALIMENTACIÓN Cómpre lembrar que se ás vacas se lles ha de ofertar unha ración balanceada segundo as necesidades enerxéticas, nutritivas e de produción, á parte dun acceso cómodo, continuo e sen competencias en termos de cow comfort, estas han de “comer en prato limpo”. Para iso manterase a superficie de comedeiro perfectamente limpa co recubrimento de material liso e non poroso, fácil de limpar e desinfectar, como son o aceiro inoxidable, as resinas sintéticas ou as placas cerámicas.

Almacén de forraxes correctamente ventilado

Ensilando; perfecta compactación

É necesario asegurar o mantemento dunha atmosfera anaerobia; a ausencia de O2 inhibe o crecemento fúnxico.

O ensilado dunha forraxe moi encanada e lignificada, xunto cun picado groso, así como as frontes de nova apertura e finais de silo mal compactadas, aseguran unhas condicións ideais para o desenvolvemento de fungos (mofos e fermentos). Ademais, o manexo diario desta fronte de silo debe asegurar unha atmosfera anaerobia, sen roturas nin quebrantos que fagan penetrar aire na masa do silo. O consumo de fronte debe ser o máis continuo posible e abarcar moita fronte e pouca profundidade. Débense valorar e refugar a diario as partes superiores mal compactadas, con mofo, quentes e visiblemente mal conservadas. En relación a isto, aplicar a regra de que o peso que se coloca na parte superior en forma de sacos, pneumáticos, bloques... nunca será o suficiente. As frontes abertas de silo non se deben tapar, pois desenvolveranse condensación e aumento da humidade ambiental e da temperatura na cámara de aire creada, o que dará lugar ao crecemento exponencial de fermentos e mofos.

Que facer cun silo altamente contaminado? Se se trata dun silo visiblemente en moi mal estado, con grandes zonas podres e cheo de fungos, aínda que pareza impopular, ante a mínima oportunidade deberase tiralo e utilizalo como fertilizante. Gañaremos diñeiro. Nunca utilizalo en vacas secas ou periparto, pois estes animais xa poden estar sometidos a un desafío inmunolóxico o suficientemente importante como para botar leña ao lume.

Cando o aspecto organoléptico é correcto pero temos problemas de calidade de leite e as analíticas indícannos contaminación, ademais das medidas de manexo xa mencionadas pódese recorrer ao emprego de antifúnxicos (ácido propiónico, propionato de amonio, acetato de Zn) e desinfectantes antifúnxicos (sorbato de Na, Cl, K) nas frontes de silo en forma de fumigado. Tamén se utilizan antifúnxicos (ácido propiónico, propionato de amonio, ácido fórmico e formiato de amonio) para engadirlles ás mesturas unifeed, que non actúan contra as posibles micotoxinas presentes; para iso hanse de utilizar absorbentes (zeolita, manano oligosacáridos...). En caso de presenza de clostridios, está indicada a vacinación con toxoides. Ademais, é recomendable hixienizar e desinfectar periodicamente os silos de penso e os carros mesturadores.

A AUGA O outro grande aspecto, se non o primeiro e non menos importante a ter en conta na alimentación das vacas de produción leiteira, é o da calidade e dispoñibilidade da auga de bebida. En canto aos parámetros de calidade organoléptica, fisicoquímica, microbiolóxica e sanitaria (toxicoloxía e vector de enfermidades), adáptase a normativa referente a consumo humano; aínda que o gando bovino é tolerante a algúns niveis de contaminación, esta normativa é de obrigado cumprimento para a auga destinada á limpeza e desinfección das superficies en contacto co leite dos sistemas de muxido e almacenamento (tanques de frío).

Son recomendables os bebedoiros de aceiro inoxidable, facilmente volteables para a súa limpeza diaria, e de pouco volume pero enchido rápido, de maneira que se dispoña dunha auga sempre fresca e renovada e con baixa contaminación fecal derivada do contacto directo dos animais co bebedoiro. Como recomendación, débense situar os pozos a unha distancia mínima de 15 m a fosas sépticas, 30 m a naves de gando e 100 m a balsas de xurros ou campos de cultivo estercados.

• pH 6,5-9,5 • Condutividade <2.500 • Turbidez <5 UNF • Amonio <0,5 mg/l • Nitratos <50 mg/l • Nitritos <0,5 mg/l • E. coli 0 ufc/100 ml • Aerobios 22 °C <100 ufc/1 ml • Clostridium 0 ufc/100 ml • Pseudomona ausencia/250 ml • Enterococos 0 ufc/100 ml • Coliformes totais 0 ufc/100 ml BIBLIOGRAFÍA Silos 2008. Servicio de Nutrición de Seragro El problema de las micotoxinas en la alimentación animal: realidad o ficción. Alberto Gimeno Efecto de la calidad del agua sobre la producción bovina.

María Devant Alimentación en tiempos de crisis. Propuestas sencillas de manejo. Servicio de Nutrición de Seragro Laminitis. Juan Sánchez de Toca Triviño. Servicio de Reproducción de Seragro

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_dossier_mamite_alimentacion_v3.indd 76

20/05/2015 10:16

Si tu vaca está de mala leche

debes ser el Delvotest Starter Kit

primero

en enterarte GRATIS*

Por la compra de 130 kg de producto*

* Por la compra de 130 KG* de producto de higiene de la gama Excellence / Promoción válida por la compra de 120 kg de un mismo producto y 10 kg de otro difierente excepto Green Barrier / Promoción válida del 15 de junio al 15 de julio 2015 / Consulta las bases de la promoción en tu cooperativa o en el teléfono: 981519920 pub_delagro.indd 77

21/05/2015 07:40

78

DOSSIER: MAMITE

DIAGNÓSTICO RÁPIDO DE MAMITE O Laboratorio de Sanidade e Produción Animal de Galicia puxo en marcha o diagnóstico rápido de mamite, un novo servizo co que pretende ofrecerlles un resultado áxil, rápido e eficaz aos veterinarios que poderán coñecer, nun breve período de tempo, o xénero do microorganismo causante do problema para poder iniciar o tratamento acaído ao caso.

Méndez Gándara, A.1; Lamas López, A.2; Gómez Gómez, V.3 Xefe da Área de Bacterioloxía: antonio.mendez.gandara@xunta.es 2 Xefa de sección de Bacterioloxía: amada.lamas.lopez@xunta.es 3 Veterinaria do Departamento de Bacterioloxía: veronica.gomez.gomez@xunta.es Laboratorio de Sanidade e Produción Animal de Galicia (Lasapaga) Xunta de Galicia, avda. de Madrid 77, 27004 Lugo

1

QUE É O DIAGNÓSTICO RÁPIDO? Na inmensa maioría das ocasións, aos profesionais veterinarios bástalles con coñecer a especie bacteriana causante do proceso para levar a cabo un tratamento efectivo. A meirande parte dos casos de mamite son procesos subclínicos que se tratan no momento do secado, polo que non se require unha actuación inmediata só recomendada en mamite clínica, en mamite por Streptococcus agalactiae ou en casos de aumento considerable do reconto en tanque. Tampouco precisan a realización dun antibiograma xa que, coñecendo o axente causal, poden aplicar o tratamento antimicrobiano recomendado a priori fronte a esa bacteria ou fronte a ese xénero bacteriano. Unicamente se este fallase cumpriría, xa que logo, a realización do test de sensibilidade.

Para o diagnóstico rápido baseámonos no estudo da morfoloxía macroscópica dos cultivos (forma e tamaño das colonias, metabolización ou non da esculina, presenza ou non de hemólise, pigmento etc.) e realizamos uns sinxelos, pero efectivos, tests bioquímicos como a proba da catalasa (figura 1), a grupaxe para estreptococos (figura 2), a proba do PYR (figura 3) [que permite distinguir entre enterococos e estreptococos], a proba da coagulasa (permite a identificación de Staphylococcus aureus fronte a estafilococos coagulasa negativa), a tinguidura de gram [para a determinación de gram (+), de gram (-) e da morfoloxía do microorganismo] e a oxidasa para diferenciar enterobacterias de non enterobacterias. Con estes datos hanos ser posible chegar á identificación do microorganismo, como mínimo, a nivel de xénero. O resultado é absolutamente fiable. Trátase dunha ferramenta moi útil como test screening para coñecer a situación sanitaria da explotación na primeira visita, para comprobar a efectividade dos tratamentos ou para casos de urxencia, así como para o control rutineiro de mamite.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_dossier_mamite_diagnostico.indd 78

19/05/2015 20:25

DOSSIER: MAMITE

Figura 4. Mostra con moita contaminación, o que dificultará, atrasará ou mesmo impedirá o diagnóstico rápido

Figura 1. Proba da catalasa

Daquela, co método proposto podemos diagnosticar mamite causada, dentro dos estreptococos, por Streptococcus pyogenes e Streptococcus anginosus, Streptococcus agalactiae, Streptococcus dysgalactiae sub. dysgalactiae, Streptococcus dysgalactiae sub. equisimilis, Streptococcus equi sub. zooepidemicus, Streptococcus canis, Streptococcus bovis e Streptococcus grupo F (que engloba Streptococcus anginosus, Streptococcus constellatus e Streptococcus intermedius, especies raras en mamite pero que aparecen en ocasións). O resto dos estreptococos causantes de mamite aparecerán no resultado final como “estreptococo de orixe ambiental”. Este grupo miscelánea inclúe o Streptococcus uberis, microorganismo para o que, por desgraza, non existe proba específica ningunha. O grupo dos enterococos e lactococos só pode ser identificado en canto ao xénero, é dicir, aparecerá no informe final como Enterococcus spp., o que non ten maior inconveniente, xa que o tratamento é o mesmo para todas as especies causantes de mamite (Enterococcus faecalis, Ent. faecium, Ent. gallinarum, Ent. casseliflavus...).

Figura 2. Grupaxe de estreptococos

Outros microorganismos identificados son Trueperella (Arcanobacterium) pyogenes, Corynebacterium bovis, Listeria spp., Bacillus spp. e Nocardia asteroides.

En canto aos estafilococos, distinguiremos entre Staphylococcus aureus e o gran grupo dos Staphylococcus coagulasa negativa (ECN). Coma no caso dos enterococos, esta identificación tan xenérica non ten maiores problemas para a elección do tratamento, xa que todos os ECN se tratan do mesmo xeito, coa excepción do Staphylococcus epidemidis, que adoita presentar maior taxa de resistencias a antimicrobianos que o resto das especies do grupo, xa que moitas cepas presentan o xen MecA de resistencia á meticilina que as fai inmunes a todos os beta-lactámicos. Este tipo de resistencia tamén empeza a ser frecuente en Staphylococcus aureus. No tocante aos gram negativos, só podemos distinguir entre enterobacterias, gram– non enterobacterias e Pseudomonas aeruginosa. Porén, e dado que Escherichia coli e o xénero Klebsiella presentan un aspecto macroscópico característico, nos casos nos que sexa posible indicarase a sospeita de que se trate dunha ou doutra especie.

Dada a variabilidade de fenotipos de resistencia antibiótica que existe, dentro dos gram negativos, entre individuos da mesma cepa nós recomendamos, no caso de illamento dun microorganismo deste tipo, solicitar a posteriori que se faga o antibiograma. Deste xeito evitaranse posibles fracasos terapéuticos e a aparición de resistencias.

79

Figura 3. Test PYR para enterococos

Por último, tamén poderemos indicar cando a mamite é causada por levaduras (sen distinción de especie) e Prototheca spp. Con isto cubririamos os axentes causais de máis do 90 % das mamites diagnosticadas en Galicia a un baixo custo e nun breve período de tempo.

EN CANTO TEMPO SE PODE OBTER UN RESULTADO? Case todos os microorganismos causantes de mamite medran, en condicións normais, nun período de 24 horas. Só Trueperella (Arcanobacterium) pyogenes e o xénero Corynebacterium requiren 48 h para se faceren visibles na placa de cultivo. Outras veces, se a carga bacteriana da mostra é moi baixa, tamén cómpren máis de 24 h para obter colonias na superficie do ágar-ágar. En ocasións ha ser necesario un reillamento de colonias cando a mostra teña moita contaminación xa que, nestes casos, a cantidade de bacteria obtida na primeira sementeira será insuficiente para poder realizar as probas bioquímicas descritas (figuras 4 e 5). Isto atrasará o diagnóstico 24 horas.

Así pois, en condicións óptimas, o normal é ter un resultado válido nesas primeiras 24 horas. Non obstante, para considerarmos un resultado de “ausencia de crecemento” han transcorrer necesariamente 72.

O laboratorio iralle enviando ao veterinario ou á ADSG mediante correo electrónico os resultados de cada unha das mostras a medida que se vaia obtendo un diagnóstico, de xeito que os últimos informes que se envíen serán os das ausencias de crecemento (ás 72 h).

As placas de cultivo conservaranse 48 h despois do diagnóstico por se o veterinario quixera facer unha identificación bioquímica completa ou ben antibiograma ao microorganismo illado. Neste caso os prazos de tempo serán os habituais, tendo en conta que os microorganismos han ser resementados para obter cultivos en fase estacionaria de crecemento.

Figura 5. Mostra correctamente recollida da que se obtivo un cultivo puro en primeiro illamento, apto para diagnóstico rápido SOLICITUDE DO SERVIZO Esta solicitude pode dirixirse a través de correo electrónico a calquera dos veterinarios do Departamento de Bacterioloxía do Lasapaga. Igualmente, para calquera información adicional os veterinarios e gandeiros poden dirixirse por correo electrónico a calquera dos veterinarios do devandito departamento.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_dossier_mamite_diagnostico.indd 79

19/05/2015 20:25

80

DOSSIER: MAMITE

É importante aproveitar cada muxidura para optimizar a interacción entre o gandeiro e as súas vacas

ASPECTOS DE BENESTAR RELACIONADOS COA MUXIDURA O benestar animal e as enfermidades vinculadas coa muxidura e o manexo do rabaño están claramente relacionados. Neste caso, a enfermidade máis común é a mamite e, do mesmo xeito, é unha das enfermidades que máis dor causan aos animais, o que fai que o seu rendemento se vexa claramente mermado.

Déborah Temple, Eva Mainau1, Xavier Manteca 1 eva.mainau@uab.cat Investigadores do SNIBA (Servizo de Nutrición e Benestar Animal) e membros de FAWEC (Farm Animal Welfare Education Centre; www.fawec.org) Facultade de Veterinaria da Universidade Autónoma de Barcelona

O benestar animal é fundamental para un bo rendemento, así como a prevención de enfermidades ocasionadas polo estrés derivadas dun manexo deficitario. Cabe destacar a boa relación que debe haber entre o gandeiro e as súas vacas, sendo o muxido o momento de máxima interacción, para a prevención da mamite. Agora ben, unha vez que un animal presenta síntomas de ter mamite contaxiosa son primordiais a identificación, o tratamento e a prevención.

RELACIÓN GANDEIRO-ANIMAL Os gandeiros de vacún de leite valoran a muxidura como unha das tarefas rutineiras máis importantes e tamén máis

agradecidas, entre outras cousas porque é o momento de interacción directa máis frecuente entre as vacas e o produtor.

O estrés agudo durante a muxidura reduce a produción de leite a través dunha inhibición central da secreción de oxitocina, así como polos efectos periféricos das catecolaminas. A oxitocina, que é unha hormona secretada polo sistema nervioso central ao torrente circulatorio, é a principal responsable do reflexo de exección de leite. A secreción de oxitocina resulta ser de suma importancia para optimizar a produción leiteira. Varios factores de estrés tales como o illamento social, a exposición a contornas novas (sobre todo no caso das xovencas) ou o medo ás persoas presentes na sala de muxido poden inhibir a exección do leite. Destacamos, en termos de rendibilidade, que o 30 % da variabilidade entre granxa en produción de leite atribúese a unha diferenza no grao de medo das vacas.

Ademais do seu impacto sobre a produtividade, o comportamento axitado das vacas en situacións de estrés aumenta o risco para os traballadores.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_dossier_mamite_benestar.indd 80

17/05/2015 13:40

DOSSIER: MAMITE

Durante a muxidura, a presenza dun coidador que actúa con movementos bruscos e imprevisibles, gritando ou golpeando os animais, pode facer que as vacas reteñan o leite debido á inhibición da secreción de oxitocina. Os estudos que comparan granxas con condicións ambientais similares e vacas coa mesma xenética demostraron que as granxas que teñen producións de leite máis altas son aquelas que teñen gandeiros que máis adoitan falarlles ás vacas e tocalas. Baixo condicións experimentais, tan só a presenza dun coidador que lles provoca aversión aos animais durante o momento da muxidura é suficiente para aumentar o leite residual nun 70 % e reducir a produción de leite.

Así pois, é importante aproveitar cada muxidura para optimizar a interacción entre o gandeiro e as súas vacas e evitar algúns comportamentos rutineiros que poderían dar lugar a que as vacas sexan máis medorentas. Deste xeito, o gandeiro debe adoptar varias posturas para mellorar a relación coa vaca. En primeiro lugar deberanse maximizar os contactos positivos, tales como falar, acariñar as vacas ou pousar a man no lombo do animal. Da mesma maneira, haberá que reducir os contactos negativos, intentando evitar berros, golpes ou movementos bruscos e inesperados. De forma complementaria pódese facilitar a entrada na sala de muxido con pequenas cantidades de penso que o animal entende como un premio e que o tranquilizan durante o muxido.

81

TAN SÓ A PRESENZA DUN COIDADOR QUE LLES PROVOCA AVERSIÓN AOS ANIMAIS DURANTE A MUXIDURA É SUFICIENTE PARA AUMENTAR O LEITE RESIDUAL NUN 70 % E REDUCIR A PRODUCIÓN DE LEITE

MAMITES CONTAXIOSAS En termos de enfermidades e lesións relacionadas coa muxidura, é de especial relevancia a prevención das lesións do teto e das mastites (sobre todo cando están involucrados os microorganismos das mastites contaxiosas). A mamite é unha enfermidade multifactorial e un dos principais problemas económicos e de benestar nas vacas de leite. A maior incidencia de mamite adoita ocorrer durante o pico de lactación e as vacas cunha taxa de fluxo de leite máis alta son máis susceptibles ás infeccións a través da canle do teto. Hai certa evidencia de que a incidencia de mamite pode reducirse mediante o aumento da frecuencia de muxido. Por outra banda, muxiduras máis frecuentes poden aumentar o risco de lesións no teto e de infección por patóxenos ambientais despois do muxido.

DOS POSIBILIDADES EN HIGIENE DE PEZONES UN MISMO PRINCIPIO ACTIVO:

DIÓXIDO DE CLORO · Calidad cosmética asegurada por sus altas concentraciones de dermoprotectores sumados a la acción del ALOE VERA · Alto rendimiento, menor consumo · Acción repelente de moscas · Disponible en envases fáciles de mezclar y manejar (16+4, 8+2, 4+1) · La mezcla permanece activa tres semanas

Lactox Alta eficacia a un coste óptimo.

Oxilact

Máxima eficacia debido a la más alta concentración de principios activos.

Higiene integrada respetuosa con el medio ambiente

www.proquideza.com

Pol. Ind. Lalín 2000 Parcela C42/43 36500 Lalín (Pontevedra) España · Telf. (+34) 986 787 537

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_dossier_mamite_benestar.indd 81

20/05/2015 19:34

DOSSIER: MAMITE

82

As mamites graves son consideradas polos gandeiros e veterinarios como un dos procesos máis dolorosos para os animais; non obstante, é ben sabido que as vacas con mamites leves ou moderadas tamén o poden experimentar. De feito, incluso as mamites subclínicas van acompañadas dun incremento dos niveis de bradicinina, un péptido que actúa como mediador da resposta de inflamación do ubre.

Táboa 1. Indicadores de dor causada polas mamites nas vacas de leite Indicadores de comportamento Incremento Inquietude durante a muxidura Distancia entre os xarretes cando a vaca está de pé Diminución Tempo tumbada Tempo comendo Ruminación Tempo dedicado á conduta de acicalado (lamberse)

Indicadores fisiolóxicos e produtivos Incremento Frecuencia cardíaca e respiratoria Temperatura rectal Proteínas de fase aguda Diminución Produción e calidade do leite Consumo de materia seca

Durante a muxidura aconséllase levar a cabo programas de prevención e control rutineiros, como a desinfección dos tetos ou muxir as vacas con infeccións ao final. É moi importante identificar canto antes os casos de mamite, tanto en lactación como durante o período de secado, así como o seu adecuado seguimento e tratamento. Para asegurar un funcionamento idóneo do sistema inmunolóxico das vacas, hai que manter unha nutrición adecuada, así como minimizar as situacións de estrés. O uso de antiinflamatorios non esteroideos é un aspecto fundamental no tratamento das mamites, xa que reduce a dor e acelera a recuperación dos animais.

BENESTAR NA SALA DE MUXIDO Hai varios indicadores de comportamento que poden ser de utilidade para identificar algúns problemas de benestar relacionados coa muxidura: • A frecuencia de pasos durante a muxidura pódese utilizar como un indicador de falta de confort (por exemplo, dor crónica) e de medo cara ás persoas. Os animais ansiosos e nerviosos presentan unha maior frecuencia de pasos. As vacas que reciben un manexo adecuado e tranquilo adoitan acercarse máis ao gandeiro e presentan unha frecuencia de pasos máis baixa durante a muxidura.

• As vacas que experimentan dor debido a lesións no teto son máis propensas a dar patadas durante a muxidura.

As vacas máis medorentas tenden a non patear. A frecuencia de couces é tamén un indicador da incomodidade causada por un fluxo de leite baixo.

• O aumento das defecacións, as miccións e as vocalizacións son indicadores de estrés agudo e de medo nas vacas. A súa frecuencia aumenta cando o animal está illado ou cando se aloxa en espazos novos. Curiosamente, estes indicadores non adoitan aparecer tan a miúdo en presenza do gandeiro cando a relación humano-animal é boa. Por tanto, a presenza dunha persoa pode reducir a resposta de medo das vacas.

O 30 % da variabilidade entre granxa en produción de leite atribúese a unha diferenza no grao de medo das vacas

A INCIDENCIA DA MAMITE PODE REDUCIRSE MEDIANTE O INCREMENTO DA FRECUENCIA DE MUXIDO PERO PODE AUMENTAR O RISCO DE LESIÓNS NO TETO E DE INFECCIÓN BIBLIOGRAFÍA Hemsworth PH, Coleman GJ. Human-Livestock interactions, 2nd edition. 2010. The stockperson and the productivity and welfare of intensively farmed animals, CABI international.

Hemsworth PH, Barnett JL, Tilbrook AJ, Hansen C, 1989.

The effects of handling by humans at calving and during milking on the behaviour and milk cortisol concentrations of primiparous dairy cows. Applied Animal Behaviour Science22, 313–326.

Hogeveen H, Huijps K, Lam TJGM, 2011. Economic aspects of mastitis: new developments. New Zealand Veterinary Journal, 59:16-23.

Hopster H, Bruckmaier RM, Van der Werf JTN, Korte SM, Macuhova J, Korte-Bouws G, and van Reenen CG, 2002. Stress Responses during Milking; Comparing Conventional and Automatic Milking in Primiparous Dairy Cows. J. Dairy Sci. 85:3206–3216.

Leslie KE, Petersson-Wolfe CS, 2012. Assessment and management of pain in dairy cows with clinical mastitis. Veterinary Clinics of North America: Food Animal Practice, 28:289-305.

Pastell M, Takko H, Gröhn H, Hautala M, Poikalainen V, Praks J, Veermäe I, Kujala M, Ahokas J, 2006. Assessing cows’ welfare: weighing the cow in a milking robot. Biosystems Engineering, 93, 81-87.

Rousing T, Bonde M, Badsberg JH, Sørensen JT, 2004. Stepping and kicking behaviour during milking in relation to response in human-animal interaction test and clinical healt in loose housed dairy cows. Livestock Production Science 88, 1 - 8.

Rushen J, de Passille AMB, Munksgaard L, 1999. Fear of people by cows and effects on milk yield, behaviour and heart rate at milking. Journal of Dairy Science 82, 720–727.

Rushen J, Munskgaard L, Marnet PG, AM DePassillé, 2001.

Human contact and the effects of acute stress on cows at milking. Applied Animal Behaviour Science, 73, 1-14.

Siivonen J, Taponen S, Hovinen M, Pastell M, Lensink BJ, Pyörälä S, Hänninen L, 2011. Impact of acute clinical mastitis on cow behaviour. Applied Animal Behaviour Science, 132:101-106.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_dossier_mamite_benestar.indd 82

19/05/2015 20:27

El mejor robot de ordeño multicabina del mercado Descubra el mejor robot de ordeño multicabina del MIone.

Calidad de ordeño para una buena calidad de vida mercado El Sistema inteligente MIone integra de manera suave la tecnología en el proceso de ordeño, para un ordeño de altas prestaciones. Su sistema One step coloca, estimula, limpia, seca, despunta y ordeña con una única colocación. Sistema limpio y rápido para la máxima calidad de leche.

MIone mantiene los elevados niveles de calidad en el ordeño exigidos por GEA Farm Technologies en sus más de 80 años de historia.

Sistema One Step

Sistema Milk Rack ¡¡Próxima unidad MIone 2 boxes !!

GEA Farm Technologies Ibérica S.L.

CHAVIAN S.C Mariz, Chantada, Lugo

Avda Sant Julià 147 -08403 Granollers, Barcelona Tel: +34 938 617 120 email: agricola@gea.com www.gea.com | www.gea-farmtechnologies.es

engineering for a better world

Untitled-2 83

GEA Farm Technologies

16/05/2015 16:30

84

sanidade

O PAPEL DO SISTEMA INMUNOLÓXICO NA VACA LEITEIRA EN TRANSICIÓN Este artigo repasa a importancia do papel do sistema inmunolóxico nas vacas de leite na súa etapa de transición e analiza tamén o balance enerxético e as patoloxías do posparto.

Cristina Andreu DVM. PhD. Técnico de ruminantes. Elanco, España andreu_cristina@elanco.com

No período próximo ao parto, as vacas non só experimentan cambios nas racións, as rutinas diarias e o ambiente no que se atopan, senón que sofren, ademais, gran cantidade de cambios “internos”: hormonais e metabólicos, e tamén cambios na forma na que o seu sistema inmunolóxico é capaz de facer fronte ás posibles infeccións. Durante os días que transcorren dende o momento do secado e ata cumprido o mes posparto, a vaca está “na corda frouxa”; por iso, un manexo adecuado da inmunidade nesta etapa é fundamental para garantir o rendemento da vaca durante o resto da lactación.

O SISTEMA INMUNOLÓXICO, UN MECANISMO DE PROTECCIÓN O sistema inmunolóxico é o “exército” de defensa do noso organismo fronte aos diferentes axentes patóxenos aos que nos vemos expostos diariamente. Os distintos elementos deste “exército” organízanse en dúas liñas, que actúan en diferentes momentos e de forma complementaria: a resposta inmunolóxica innata (ou natural) e a inmunidade adaptativa (ou adquirida).

A inmunidade innata constitúe a primeira liña de defensa, os primeiros “efectivos” en chegar ao lugar onde se produciu unha lesión ou por onde os microorganismos están a entrar ao noso corpo. Ademais das barreiras físicas que evitan a entrada dos microorganismos (a pel, as mucosas, o pH ácido do estómago...), as células protagonistas do sistema inmunolóxico innato son algúns dos leucocitos (células brancas) do noso organismo (principalmente os macrófagos e os neutrófilos). Nos minutos seguintes a

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

ARTIGO116_sanidade_sistema_inmunoloxico.indd 84

17/05/2015 02:17

sanidade

85

que se produza a lesión, un “batallón” de neutrófilos desprázase ata a zona co obxectivo de destruír as bacterias ou os virus invasores. Fano fagocitándoos, isto é, atrapándoos e “destruíndoos” mediante mecanismos de degranulación e metabolismo oxidativo unha vez que o microorganismo patóxeno se atopa no seu interior.

En moitas ocasións, a actuación deste primeiro batallón é suficiente para destruír os patóxenos e controlar a infección a nivel local. Se non fose así, o primeiro “batallón” de defensa (resposta innata) “pediría reforzos”. A esta chamada responderán nuns días os linfocitos, principais células da resposta inmunolóxica adquirida, que actuarán tamén para controlar a infección mediante a produción de anticorpos (resposta humoral) e eliminando células infectadas (resposta celular).

Figura 1. Cadro resumo das patoloxías do posparto que desencadean o balance enerxético negativo e a inmunodepresión periparto e as asociacións directas e indirectas entre elas

INMUNODEPRESIÓN DO PERIPARTO O sistema inmunolóxico é, no seu conxunto, un elemento indispensable para manter a saúde dun animal. Cando se produce unha alteración do funcionamento do sistema inmunolóxico dicimos que o animal está inmunodeprimido e é, por tanto, moito máis susceptible ás enfermidades.

Dende as dúas ou tres semanas previas ao parto e durante o posparto temperán todas as vacas leiteiras experimentan certo grao de inmunodepresión que, polo xeral, representa unha diminución do 25 % ao 40 % da función tanto dos neutrófilos (inmunidade innata) coma dos linfocitos (inmunidade adquirida).

A inmunodepresión do periparto é, xunto co balance enerxético negativo (BEN), a causa de fondo de moitas das doenzas que as vacas leiteiras presentan durante o posparto. De feito, mentres o balance enerxético negativo está directamente asociado aos desprazamentos de abomaso, a cetose e a función ovárica (anestro, quistes...), a inmunodepresión que sofren as vacas en torno ao parto é causa directa de retención de placenta, metrite e mastite. Ademais, estas patoloxías gardan numerosas asociacións entre si e, en moitos casos, o feito de que unha vaca sufra unha delas, aumenta a probabilidade de que desenvolva outra das enfermidades (figura 1).

BALSAS DE GEOMEMBRANA (para purín o agua) • Posibilidad de techarlas con distintos materiales y estructuras • Cisternas flexibles

Vendemos material ganadero de Industrias Javier Cámara

Contacto: Avda. José Antonio, 35. Sarria (Lugo) Tefl.: 685 840 310 sarriacanal@yahoo.es

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

ARTIGO116_sanidade_sistema_inmunoloxico.indd 85

17/05/2015 02:17

86

sanidade

OS NEUTRÓFILOS, UNHA PEZA CLAVE NA RESPOSTA INMUNOLÓXICA NO PERIPARTO Como comentamos, a inmunidade innata e a adaptativa actúan de forma complementaria e coordínanse no tempo co obxectivo común de eliminar o axente invasor ou microorganismo infeccioso. De feito, a resposta innata é imprescindible para “espertar” a inmunidade adquirida que, aínda que tarda algúns días ou semanas en desenvolverse completamente, ten a capacidade de “memoria”, o que lle permite activarse máis rapidamente e de forma máis efectiva cando se enfronte de novo ao mesmo axente infeccioso. En ocasións, a “memoria” do sistema inmunolóxico adaptativo fronte a infeccións previas é quen activa a resposta innata.

Con todo, nalgúns casos as enfermidades repítense, como nas mastites recorrentes, o que apunta a que nalgúns trastornos a “memoria” do sistema inmunolóxico adaptativo non sempre basta ou non resulta o suficientemente rápida como para protexer totalmente as vacas leiteiras. Por iso considérase que os neutrófilos (sistema inmunolóxico innato) son a peza clave para a protección da vaca contra as enfermidades do periparto.

A ACTIVIDADE DO NEUTRÓFILO (UN EXEMPLO COA MASTITE) Os neutrófilos son células que se forman na medula ósea e teñen unha curta vida, pero resultan extremadamente importantes para a resposta inmunolóxica innata. Conteñen gránulos que poden matar os microorganismos que entran en contacto con eles e poden penetrar nos tecidos mortos para “limpar” a zona. Circulan polo torrente sanguíneo e atravesan as paredes dos vasos sanguíneos cando reciben o “sinal” de que existe unha infección e algunhas das substancias químicas “guíanos” ata o punto de infección, onde actúan.

Como actúan os neutrófilos fronte aos microorganismos que causan a mastite?

Imaxe 1. Alvéolos sans. Os alvéolos son as unidades funcionais da produción leiteira. Están constituídos por unha monocapa de células secretoras en forma de esfera oca en cuxo interior se secreta o leite, rodeada por capilares sanguíneos e células mioepiteliais (similares ás células musculares).

A INMUNODEPRESIÓN DO PERIPARTO É, XUNTO CO BALANCE ENERXÉTICO NEGATIVO, A CAUSA DE FONDO DE MOITAS DAS DOENZAS QUE AS VACAS LEITEIRAS PRESENTAN DURANTE O POSPARTO

Imaxe 2. Inicio da infección. A infección comeza cando as bacterias colonizan os alvéolos.

Célula secretora de leite Axente infeccioso (bacteria) Capilar sanguíneo

Imaxe 3. A resposta inmunolóxica innata. Os macrófagos (en azul) “chaman” os neutrófilos (en verde), que se producen na medula ósea, e diríxense ata o lugar da infección atravesando a parede dos capilares.

Neutrófilo Capilar sanguíneo Macrófago

Alvéolo

Axente infeccioso (bacteria)

Imaxe 4. A actividade dos neutrófilos. Os neutrófilos acaban cos axentes invasores mediante fagocitose (inxestión e destrución dos microorganismos no interior do neutrófilo).

Neutrófilo fagocitando unha bacteria

Fonte: Profesor Hans-Martin Seyfert

Lóbulo (conxunto de alvéolos)

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

ARTIGO116_sanidade_sistema_inmunoloxico.indd 86

17/05/2015 02:17

Feroes - PlantaMix m e z c l a s p a r a a l i m e nta c i ó n an i ma l PRODUCTOS: ¿QUE HACEMOS? Seleccionamos todos los productos por su calidad, con los que elaboramos las mejores mezclas para cada tipo de ganado.

- Alfalfa - Avena - Festuca

- Raygras - Triticale - Veza

Somo especialistas en ELABORAR MEZCLAS a su medida de TODO TIPO de FORRAJES

Alfalfa

¡NUEVO! Primer productor de PAJA ENRIQUECIDA con MELAZA y PAJA PICADA de PROTEÍNA. la mejor calidad: -

Paja Paja Paja Paja

F0 (< 2 cm) F1 (2 - 4 cm) FC (4 - 8 cm) para camas

EXENTA

Ventajas

DE POLVO Y PIEDRAS

•M ejora las fermentaciones ruminales •M ejora la digestibilidad de la fibra •M ejora la calidad de la leche

Silo

Mexcla Mix

Disponemos de servicio de transporte.

Ventas por cargas completas con la posibilidad de combinar productos.

FEROES PLANTAMIX N-122 Km 407. Torrecilla de la Abadesa, Valladolid Telf.:+34 669 933 068 / +34 639 389 735 feroes@feroes.net • plantamix@feroes.net • www.feroes.net

pub_feroes.indd 87

17/05/2015 17:47

88

sanidade

Aínda que unha mastite poida dar lugar a unha forte reacción local, como comentamos, durante o posparto temperán estes neutrófilos poden non ser de todo funcionais, a súa actividade non é óptima, entre outros factores, debido aos altos niveis de ácidos graxos non esterificados (NEFAs) en sangue e ao aumento dos niveis de cortisol ligado ao estrés do parto.

A posibilidade de incrementar a actividade dos neutrófilos para contrarrestar esta situación e “fortalecer” a resposta inmunolóxica podería supor un grande avance para previr as enfermidades do periparto. Este campo de investigación resulta moi prometedor e numerosos estudos científicos están a tentar desenvolver solucións e analizar a forma de aumentar os niveis de neutrófilos que axuden nun futuro a restaurar a inmunidade. Pero, que podemos facer a día de hoxe?

REDUCIR O ESTRÉS E O BALANCE ENERXÉTICO NEGATIVO PARA MELLORAR A INMUNIDADE DA VACA Para diminuír a incidencia das enfermidades do periparto é importante facer todo o posible para salvagardar a inmunidade. Ademais de coidar a limpeza das instalacións para diminuír a presión bacteriana e vacinar e desparasitar as vacas para minimizar os riscos de que se produzan infeccións víricas, bacterianas ou parasitarias, é importante coidar outros factores, como o manexo da alimentación e a densidade dos patios de secado e preparto, ou prestarlles atención aos movementos de vacas en distintos grupos e aos conflitos xerárquicos que lles seguen. Garantir o benestar das vacas e minimizar a calor mediante ventiladores e duchas co fin de reducir o estrés son aspectos extremadamente importantes para crear un ambiente favorable para as vacas naqueles momentos nos que a súa capacidade de mobilizar as súas propias defensas se atopa minguada.

Moitos destes aspectos teñen por obxectivo minimizar o balance enerxético negativo que afecta ás vacas leiteiras nas que, durante o posparto, as necesidades de enerxía para o mantemento e a produción de leite superan a capacidade de inxestión do animal. Esta situación, aínda que transitoria, demostrou afectar negativamente na función dos neutrófilos. Por tanto, resulta fundamental prestarlle atención á alimentación da vaca seca e de preparto para reducir o risco de que o seu sistema inmunolóxico innato se deteriore e para manter a saúde das vacas no periparto. O control regular da condición corporal das vacas no secado, no parto e ao mes de lactación pode axudar a evidenciar problemas no manexo da transición e contribuír a axustar as racións das vacas secas e preparto para reducir o BEN e, en consecuencia, a caída da resposta inmunolóxica.

OS NEUTRÓFILOS (SISTEMA INMUNOLÓXICO INNATO) SON A PEZA CLAVE PARA A PROTECCIÓN DA VACA CONTRA AS ENFERMIDADES DO PERIPARTO

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS Simposio sobre ciencias de la inmunidad de Elanco, Viena 2013, Zerbe H. Transition period: the eye of the needle. How does energy balance interact with immunity, puerperal disorders and sub-fertility?

Goff J. 2008. Transition cow immune function and interaction with metabolic disease. In: Proceedings from the TriState Dairy Nutrition Conference; April 22-23, 2008 Duffield T., Impact of hyperketonemia in early lactation dairy cows on health and production. Journal of Dairy Science 2009; 92 (2): 571–580.

Loeffler S., de Vries M., Schukken Y., The Effects of Time of Disease Occurrence, Milk Yield, and Body Condition on Fertility of Dairy Cows. Journal of Dairy Science 1999; 82 (12): 2589–2604.

Kimura K., Goff J.P., Kehrli M.E., Decreased Neutrophil Function as a Cause of Retained Placenta in Dairy Cattle.

Journal of Dairy Science 2002; 85 (3): 544–550.

Huzzey J.M., Prepartum Behavior and Dry Matter Intake Identify Dairy Cows at Risk for Metritis. Journal of Dairy Science 2007; 90 (7): 3220–3233.

Sordillo L.M., Factors affecting mammary gland immunity and mastitis susceptibility. Livestock Production Science 2005; 98: 89–99 Simposio sobre ciencias de la inmunidad de Elanco, Viena, noviembre de 2013. Profesor Hans-Martin Seyfert. Innate immunity: activation of the initial immune response during pathogen-specific mastitis.

Ster C., Loiselle M.C., Lacasse P. (2012). Effect of postcalving serum nonesterified fatty acids concentration on the functionality of bovine immune cells. Journal of Dairy Science, 95(2):708-17.

Burton J.L., Erskine R. (2003). Immunity and mastitis.

Some new ideas for an old disease. Vet Clin Food Anim (19):1–45Simposio sobre ciencias de la inmunidad de Elanco, Viena 2013. Profesor James Roth. Innate vs. adaptive immunity with emphasis on the role of neutrophils.

Hammon D., Evjen I.M., Dhiman T.R., Goff J.P., Walters J.L (2006). Neutrophil function and energy status in holstein cows with uterine health disorders, Veterinary Immunology and Immunopathology (113):21-29

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

ARTIGO116_sanidade_sistema_inmunoloxico.indd 88

19/05/2015 20:28

HAZ HISTORIA DE LA BVD UNA SOLUCIÓN ÉPICA

Con Bovela®, finalmente la amenaza de la BVD ha encontrado su rival.

Gracias a su innovadora tecnología L2D (vacuna viva con doble deleción), Bovela® asegura la completa protección del ganado contra los genotipos 1 y 2 del virus de la BVD. Con una única dosis, aplicada a cualquier animal mayor de 3 meses de edad y sin tener en cuenta su status reproductivo, protege frente a la BVD durante todo un año, lo que implica que previene el nacimiento de animales PI por infección transplacentaria.

Así con Bovela® puedes ayudar a tus clientes a poner fin a la historia de la BVD.

AHORA EN TUS MANOS

Protección épica, de forma sencilla

Bovela® liofilizado y disolvente para suspensión inyectable para bovino. Composición: Cada dosis (2 ml) contiene: BVDV tipo 1 vivo modificado, cepa no citopática KE-9: 104,0 – 106,0 DICC50. BVDV tipo 2 vivo modificado, cepa no citopática NY-93: 104,0 – 106,0 DICC50. Indicaciones: Inmunización activa de bovino - a partir de los 3 meses de edad - a fin de reducir la hipertermia y minimizar la reducción del recuento de leucocitos provocada por el BVDV-1 y BVDV-2 y para reducir la excreción vírica y la viremia causada por el BVDV-2. Inmunización activa de bovino frente a BVDV-1 y BVDV-2, a fin de prevenir el nacimiento de terneros persistentemente infectados causado por la infección transplacentaria. Inicio de la inmunidad: 3 semanas después de la inmunización. Duración de la inmunidad: 1 año. Posología: Primovacunación: Administrar una dosis (2 ml) por vía intramuscular.

Se recomienda vacunar a los bovinos al menos 3 semanas antes de la inseminación / cubrición para suministrar protección fetal desde el primer día de la concepción. Revacunación: Se recomienda la revacunación al cabo de 1 año. Reacciones adversas: Leves hinchazones o nódulos en el punto de inyección. Aumento de la temperatura corporal, dentro de los límites fisiológicos. Tiempo de espera: Cero días. Conservación: Conservar y transportar refrigerado. No congelar. Presentación: 5 o 25 dosis, con 10 o 50 ml de disolvente. Reg. núm: EU/2/14/176/001 (5 dosis) -009 (25 dosis). Titular: Boehringer Ingelheim Vetmedica GmbH.

pub_boehringer.indd 89

17/05/2015 17:49

90

sanidade

“ OS FACTORES DE MANEXO SON MOI IMPORTANTES PARA CONSERVAR A INMUNIDADE INNATA” James A. Roth é director do Centro de Seguridade dos Alimentos e Saúde Pública e profesor emérito do Departamento de Microbioloxía Veterinaria e Medicina Preventiva da Universidade de Iowa (EE. UU.).

Cristina Andreu DVM. PhD. Técnico de ruminantes. Elanco, España andreu_cristina@elanco.com

_Por que as vacas están inmunodeprimidas durante o período de transición? _Durante o período de transición as vacas leiteiras están sometidas a moito estrés. Sabemos que entón se inhiben moitos aspectos do seu sistema inmunolóxico. Existen varios factores que propician a inhibición da inmunidade innata das vacas en período de transición. Durante o parto, prodúcense cambios hormonais, como a liberación de cortisol, unha hormona do estrés que reduce a función dos neutrófilos, e outros cambios hormonais ligados ao parto que reducen a inmunidade innata e a función dos neutrófilos. A gran demanda enerxética das vacas leiteiras de hoxe en día para iniciar a lactación tamén afecta á inmunidade innata e á función dos neutrófilos. _Por que deberían preocuparse os gandeiros polo estado inmunolóxico das súas vacas? Como inflúe a función inmunolóxica na saúde da vaca durante o período de transición? _O estado inmunolóxico das vacas é moi importante para preservar a saúde e a rendibilidade das vacas leiteiras. A inmunodepresión, que, segundo sabemos, se produce durante o período de transición, expón a vaca a infeccións bacterianas, especialmente a mastite e a metrite.

_Que é a inmunidade innata? Que importancia ten? _O sistema inmunolóxico pódese dividir en inmunidade innata e inmunidade adaptativa. A inmunidade innata inclúe os factores que preservan a saúde do animal na súa vida cotiá e responden rapidamente ante unha infección.

A inmunidade adaptativa tarda un par de semanas en desenvolverse totalmente tras a infección e este é o motivo polo que vacinamos os animais: para estimular a inmunidade adaptativa coas vacinas. A inmunidade innata inclúe distintos tipos de glóbulos brancos e outros compostos químicos do sangue, e é extremadamente importante para protexer cada día a saúde do animal. Ao inhibir a inmunidade innata, detéctanse problemas asociados principalmente ás infeccións bacterianas. _Que é un neutrófilo? Cal é a súa importancia? _Os neutrófilos son moi importantes, especialmente para acabar coas infeccións bacterianas. Considéranse a primeira liña de defensa ante as infeccións bacterianas. Os neutrófilos son un tipo de glóbulos brancos que circulan polo sangue de forma ininterrompida. Son os glóbulos brancos predominantes no torrente sanguíneo e responden con rapidez ante as invasións bacterianas. Abandonan o torrente para dirixirse ao lugar da invasión bacteriana, onde buscan e eliminan as bacterias. Se funcionan correctamente, o animal non desenvolve enfermidades clínicas. Se se inhibe dalgún modo a función destes neutrófilos, non son capaces de controlar completamente a infección bacteriana, ou teñen menos probabilidades de conseguilo, e isto pode dar lugar a unha enfermidade clínica, como unha enfermidade respiratoria, unha mastite ou unha metrite.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

ARTIGO116_sanidade_sistema_inmunoloxico.indd 90

19/05/2015 20:36

sanidade

“DEBEMOS SUBMINISTRAR UN ALIMENTO ADECUADO E AS RACIÓNS DEBEN SER EQUILIBRADAS: AS PROTEÍNAS, A ENERXÍA, OS MINERAIS E AS VITAMINAS SON MOI IMPORTANTES PARA AXUDAR A PREVIR A INMUNODEPRESIÓN DAS VACAS EN TRANSICIÓN”

_Interactúan os neutrófilos con outras partes do sistema inmunolóxico para modificar a inmunidade xeral? _A actividade dos neutrófilos está regulada por outras partes do sistema inmunolóxico. Sabemos que os anticorpos e a inmunidade mediada por células, que forman parte da inmunidade adaptativa, inflúen considerablemente na función dos neutrófilos. O primeiro sinal en resposta á infección bacteriana consiste en atraer os neutrófilos cara ao lugar e activalos para que actúen con maior agresividade. O sistema inmunolóxico adaptativo tamén fomenta a eficacia dos neutrófilos, xa que a presenza de anticorpos facilita a procura e a erradicación das bacterias. Ademais, os sinais emitidos durante a inmunidade mediada por células son especialmente importantes para que os neutrófilos actúen con máis agresividade e eficacia no control das infeccións bacterianas. _Que poden facer os gandeiros e os veterinarios para mellorar a inmunidade das súas vacas? _Os factores de manexo son moi importantes para conservar a inmunidade innata, especialmente a función dos neutrófilos. Por conseguinte, é necesario reducir o estrés dos animais, manter a súa comodidade e vacinalos contra as infeccións virais, que poden inhibir a actividade dos neutrófilos. Tamén é importante prestarlle especial atención á nutrición para manter a función dos neutrófilos e preservar a saúde do animal. No entanto, mesmo cun manexo ópti-

91

mo, as vacas en período de transición sofren unha redución da función inmunolóxica debido aos cambios hormonais e á elevada demanda enerxética ligados ao comezo da lactación. Tratamos de optimizar o manexo no período de secado, a condición corporal, a alimentación durante o período de secado, a alimentación despois do parto, a duración do período de secado e o espazo da vaca para reducir a exposición a organismos infecciosos co fin de aliviar o estrés e mellorar o seu benestar. _Restablecen as vacinas a inmunidade durante o período de transición? _As vacinas axudan a previr determinadas enfermidades infecciosas, virais e bacterianas, polo que é moi importante administrar correctamente as vacinas efectivas que existen para as enfermidades das vacas. Non obstante, a inhibición da inmunidade innata e a función dos neutrófilos das vacas en transición non están relacionadas coas vacinas.

A devandita supresión da inmunidade innata débese aos factores nutricionais e aos cambios hormonais asociados ao parto. _É posible previr a inmunodepresión mediante a subministración de determinados ingredientes ou aditivos durante o período de transición? _Alimentar os animais con determinados ingredientes e aditivos no período de transición pode afectar á función inmunolóxica. Isto é algo moi importante que hai que ter en conta. Debemos fornecer un alimento adecuado e as racións deben ser equilibradas: as proteínas, a enerxía, os minerais e as vitaminas son moi importantes para axudar a previr a inmunodepresión das vacas en transición. _Existe algún indicador nas vacas ou nas explotacións que poidan usar os gandeiros ou veterinarios para avaliar e controlar o estado inmunolóxico da granxa? _Se a explotación leiteira rexistra máis problemas de mastite, metrite ou retencións de placenta, isto constitúe un indicador da función inmunolóxica deprimida nas vacas en transición; por tanto, é moi importante manter unha nutrición e outros factores de manexo correctos, como evitar o estrés para as vacas en transición. _Que enfermidades do posparto se asocian a unha mala función inmunolóxica nas vacas leiteiras? _A inmunosupresión das vacas en transición asóciase ás infeccións bacterianas do ubre (mastite) e do útero (metrite) e á retención de placenta.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

ARTIGO116_sanidade_sistema_inmunoloxico.indd 91

19/05/2015 20:36

92

publirreportaxe

GANADERÍA CASA PETO S.C. DE TAPIA DE CASARIEGO (ASTURIAS) TAMBIÉN REDUCE EL ESTRÉS POR CALOR TODOS LOS VERANOS GRACIAS A ENERMILK La Ganadería CASA PETO, una de las más punteras de Asturias, tiene su origen a principios del siglo XX y ha ido pasando de padres a hijos. “En la actualidad la granja cuenta con 260 animales, de los cuales 125 son vacas en ordeño y el resto se reparte entre secas y recría”, nos comenta su actual propietario Javier Álvarez Bravo.

Una buena maquinaria es fundamental para una buena faena

La explotación cuenta con una superficie agrícola de 83 ha, de las que 35 se destinan al cultivo de maíz, 45 ha al de raigrás y 3 ha al de alfalfa. Estos cultivos, junto con el pienso, constituyen la base de la alimentación, para la cual se utiliza un carro unifeed de 20 m3. Para todo eso disponen de 3 silos zanja para maíz, 1 silo trinchera para raigrás y la alfalfa se cosecha en bolas.

Para el ordeño dispone de dos robots Lely y tuvo unos resultados de producción media en el año 2014 certificados por el Centro Autonómico de Control Lechero de Asturias (Ascol) de 13.092 kg de leche, 496 kg de grasa y 439 kg de proteína. Por otro lado, el recuento de células somáticas ronda las 150.000 cel/ml.

Respecto al tema reproductivo, los intervalos entre partos son de 414 días, la media de inseminaciones por gestación es de 2,42 y la edad de la primera inseminación es de 14 meses. Hay que destacar el nivel genético de la explotación usando toros americanos y canadienses de las mejores familias mundiales. De esta ganadería salió el TORO NÚM. 1 en genómico en noviembre de 2014, MELVIN. Javier viene usando ininterrumpidamente desde hace 2 años Enermilk (aceite esencial de Innofarm) como un componente más de sus raciones. Destaca la incidencia de su uso en la reproducción, donde ha aumentado el número de inseminaciones con celos naturales, disminuyendo el uso de prostaglandinas para este cometido. “Además, utilizamos semen sexado y realizamos frecuentemente transferencia de embriones desde hace 15 años. Hemos obtenido

Javier en su explotación tras el reparto de la ración

mejor respuesta en los resultados desde que empezamos a usar Enermilk”, expone Javier.

Otro hecho que nos destaca Javier es el efecto del producto en los animales durante los meses de verano, siendo la ingesta de las vacas constante y regular sin apenas reducciones, lo que lleva a mantener la condición corporal durante todo el verano y a que las producciones no se vean afectadas. En definitiva, la incidencia del estrés por calor sobre los animales durante los meses de verano es casi inapreciable gracias a Enermilk.

AFRIGA ANO XX - Nº 116

AFRIGA116_publi_innofarm.indd 92

17/05/2015 13:41

pub_innofarm_enermilk.indd 93

17/05/2015 17:51

94

nutrición

FORMULACIÓN DE TORTA DE COLZA PRENSADA EN FRÍO EN PENSO PARA O VACÚN LEITEIRO Ante a situación actual do mercado de materias primas, é aconsellable atopar alternativas para a alimentación animal que permitan manter as producións e reducir o custo dos pensos. Neste contexto nacen Life Seedcapital e INIA, dous proxectos que están a estudar o efecto da inclusión da torta de colza prensada en frío na dieta de vacas leiteiras.

Izaro Zubiria, Raquel Atxaerandio, Roberto Ruiz, Aser García-Rodríguez (Neiker-Tecnalia) Departamento de Produción Animal, Granja Modelo de Arkaute, apdo. 46, 01080 Vitoria-Gasteiz

INTRODUCIÓN Tras a revisión da PAC de 2009, os plans de desenvolvemento rural dotáronse economicamente para afrontar novos retos como o cambio climático, a produción de enerxías renovables, a xestión da auga, a biodiversidade, a restruturación do sector leiteiro ou a innovación, entre outros, dirixidos á consolidación de formas extensivas e sustentables de prácticas agrícolas e gandeiras asociadas á

preservación da paisaxe. Neste contexto hai que ter en conta que a viabilidade a medio prazo de moitas explotacións de vacún leiteiro está condicionada pola superación dun gran número de problemas, entre os que destacan pola súa importancia os relacionados con aspectos económicos e ambientais. A estratexia no subsector vacún leiteiro estivo habitualmente ligada ás melloras de produtividade e dimensión. Isto trouxo consigo unha concentración da produción de leite en menos explotacións, o que supuxo que en todas as rexións estatais o número destas se reduciu de modo moi importante. Doutra banda, unha consecuencia non desexada desta concentración foi a tendencia á intensificación de gran parte das explotacións, co que supón de menor autonomía alimentaria.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_NUTRICION_torta de colza.indd 94

17/05/2015 13:44

nutrición

A UTILIZACIÓN DE TORTA DE COLZA PRENSADA EN FRÍO PODERÍA CONTRIBUÍR A REDUCIR OS CUSTOS DE PRODUCIÓN, Á VEZ QUE PERMITIRÍA INCREMENTAR OS INGRESOS DOS GANDEIROS

Na actualidade aproximadamente o 75 % das necesidades de proteína vexetal da UE cóbrense a partir de recursos importados doutros países, fundamentalmente de soia procedente dos Estados Unidos, Arxentina e Brasil. Por tanto, a soia é a principal fonte proteica para a alimentación do vacún leiteiro e caracterízase polo seu alto contido proteico, a súa alta dixestibilidade e o bo equilibrio de aminoácidos. Este manexo de intensificación dos rabaños

La Temperatura aumenta…

El estrés por calor afecta negativamente a los resultados zootécnicos de las vacas ¿Sabía que el estrés por calor puede costarle más de 400 €/vaca/año?1 Las consecuencias del estrés por calor comportan importantes pérdidas de producción de leche (que pueden alcanzar hasta el 35%) como también problemas relacionados con desequilibrios en el rumen y en la reproducción.

El impacto del estrés por calor en las vacas lecheras viene determinado por la combinación de temperatura y humedad. Nuevas investigaciones han demostrado que por encima de 20ºC y 50% de humedad relativa disminuye la confortabilidad de las vacas y la producción de leche.2

95

leva elevados custos de produción nas explotacións, entre os cales o concepto da alimentación é o máis importante.

Máis ou menos supón en torno ao 40 % do produto bruto, o 60 % do total de gastos e máis do 80 % dos custos variables, aínda que os incrementos de produción por vaca amortecen o constante aumento dos gastos realizados neste concepto.

En vista da situación mundial do mercado de materias primas, e en particular o da torta de soia, sería aconsellable atopar materias primas alternativas para a alimentación animal que permitan manter as producións, á vez que reducen o custo dos pensos. Por tanto, o compromiso a alcanzar debería ser establecer as bases e as estratexias para o desenvolvemento de sistemas sustentables de produción de leite de vacún de calidade, producindo o litro de leite ao máis baixo custo posible por gastos de alimentación, mantendo tanto a saúde coma a eficiencia reprodutiva do rabaño. Para iso, a mellora da rendibilidade do sector require da utilización de sistemas de alimentación que utilicen con eficiencia os recursos propios, de tal forma que se produza a maior cantidade de unidades de valoración enerxética ou proteica dentro da explotación e que haxa a maior cantidade posible por kg de materia seca.

…LEVUCELL® SC maximiza la producción de leche incluso en el periodo de estrés por calor.

Incluso en condiciones de estrés por calor, LEVUCELL® SC maximiza el potencial de su ración y los Ingresos sobre los Costes de Alimentación (IOFC) • Rendimiento lechero: +1,2 a 2,5 litros/vaca/día • Aumenta la Eficacia Alimentaria: más de 7%*, 120 g de leche/kg MS ingerida • Optimiza el pH del rumen (menos acidosis).

LEVUCELL® SC levadura viva específica para rumiantes, Saccharomyces cerevisiae I-1077, seleccionada en el INRA (Francia). *Marsola et al, ADSA 2010.

1 Saint Pierre et al., 2003 - 2 Burgos & Collier, 2011.

LALLEMAND ANIMAL NUTRITION Tel: +34 93 241 33 80 Email: animal-iberia@lallemand.com

www.lallemandanimalnutrition.com

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_NUTRICION_torta de colza.indd 95

20/05/2015 10:47

96

nutrición

A INCLUSIÓN DA TORTA DE COLZA PRENSADA EN FRÍO NO CONCENTRADO DIMINUÍU A INXESTIÓN DO PENSO A PARTIR DA SEXTA SEMANA SEN QUE ISO REPERCUTISE NUN DESCENSO DA PRODUCIÓN LEITEIRA

Ata a actualidade vénse utilizando cada vez máis a torta de colza obtida mediante prensado mecánico seguida de extracción química con solventes como unha posible alternativa. Outra opción tamén sería a utilización de tortas de oleaxinosas (colza), neste caso obtidas por prensado en frío. Por outra banda, a Unión Europea estableceu como obxectivo para todos os estados membros que o 20 % do consumo de enerxía final bruta en 2020 proveña de fontes renovables. Unha das alternativas consideradas sería a substitución parcial ou completa de gasóleo por aceites vexetais como carburante. Estes aceites obtéñense por medio dun proceso de prensado mecánico en frío de sementes de oleaxinosas (colza), sen adición de solventes, e obtense como coproduto un residuo sólido rico en proteína (2535 %) e graxa bruta (18-27 %). Estas tortas poden supor unha materia prima alternativa á soia na alimentación de ruminantes.

Neste contexto xorden o proxecto Life Seedcapital (LIFE ENV/ES/590) e o proxecto INIA (RTA 201200065-C05). Un dos obxectivos de ambos os proxectos é estudar o efecto da inclusión da torta de colza prensada en frío na dieta de vacas leiteiras, sobre a produción e composición do leite, as características organolépticas do leite e o comportamento alimenticio dos animais.

MATERIAL E MÉTODOS Animais e alimentación O estudo realizouse na explotación de vacún leiteiro da Escola Agraria de Fraisoro (Zizurkil, Gipuzkoa) durante un total de 10 semanas, das cales se destinaron as dúas primeiras a un período de adaptación ou covariable. Para o ensaio utilizáronse 6 vacas da raza suíza mellorada e 10 vacas da raza Holstein, cun manexo en sistema de estabulación permanente, con muxido mediante robot e sistema de alimentación automático. As vacas da raza suíza mellorada eran de primeira lactación cunha produción media ao comezo do ensaio de 23,1±4,42 kg de leite/día con 4,2±0,51 % de graxa e 3,4±0,24 % de proteína bruta.

As vacas da raza Holstein eran todas multíparas con producións medias de 27,4±9,30 kg de leite/día con 3,9±0,42 % de graxa e 3,1±0,42 % de proteína bruta.

Táboa 1. Ingredientes, analítica química e prezo do penso control e do experimental formulado con torta de colza prensada en frío Ingrediente (%) Millo Soia Torta de colza prensada en frío Torta de palmiste Fariña de colza DDG millo Cebada Trigo Melaza Graxa protexida Pellets de alfalfa Fariña de trigo Mineral Analítica UFL Graxa (%) Fibra (%) Proteína (%) Amidón (%) Prezo (€/tm)

Control 23,7 20 0 15 0 14,9 10,8 6 2 2 2 0 3,6

Colza 15,6 14,8 20 0 2 1,8 23,6 15 2 0 0 1,2 4

1,02 6 6,6 19 25 302

1,02 6,3 5,3 19 31 276

Os animais distribuíronse en parellas segundo a raza, a produción láctea, o número de partos e os días en lactación e obtivéronse en total 8 parellas homoxéneas. Unha das vacas que conformaban a parella recibiu un penso comercial e a outra, un penso experimental en cuxa formulación se utilizou a torta de colza prensada en frío como materia prima (táboa 1). Ambos os pensos foron formulados para que fosen isoproteicos e isoenerxéticos. O penso proporcionouse individualmente ben no robot de muxido ou ben nun caixón de alimentación automática. A forraxe administrouse ad líbitum en forma de unifeed.

Rexistros e toma de mostras Os datos de inxestión de concentrado e produción de leite rexistráronse diariamente durante o tempo do ensaio.

Tomáronse mostras de unifeed e de concentrado cunha frecuencia semanal e cada dúas semanas, respectivamente, para a súa posterior análise. Nas semanas 2, 4, 5, 8 e 10 tomáronse mostras de leite individuais para a determinación de proteína, graxa, lactosa e urea.

Para poder realizar un estudo sensorial na semana 10 recolleuse leite en catro cantinas diferentes segundo a raza e a alimentación, para o cal as vacas se muxiron manualmente.

Análises químicas As mostras de unifeed analizáronse para determinar materia seca (MS), proteína bruta (PB), extracto etéreo (EE), fibra neutro deterxente (FND), fibra ácido deterxente (FAD), lignina ácido deterxente (LAD), cinzas e cinzas insolubles en ácido. O penso analizouse para determinar PB, cinzas, cinzas insolubles en ácido, MS, amidón, EE, xofre, FAD e LAD.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_NUTRICION_torta de colza.indd 96

17/05/2015 17:57

spain_rumi.indd 97

17/05/2015 17:58

98

nutrición

O PENSO CON COLZA PRENSADA EN FRÍO PROVOCOU UN CAMBIO NA COMPOSICIÓN DO LEITE DE VACA AO INCREMENTAR A PORCENTAXE DE GRAXA NUN 12,8 %

Análise sensorial Para determinar se existe diferenza sensorial perceptible entre as mostras de leite, levouse a cabo unha proba triangular de diferenzas. Esta proba consiste en que os catadores reciben un conxunto de tres mostras e infórmanos de que dúas das mostras son iguais e unha é diferente. Os xuíces deben sinalar a mostra que cren que é diferente. A elección pode deberse a diferentes características do produto, á valoración global e/ou polos atributos (aparencia, cheiro, sabor e textura) de cada unha das mostras a avaliar, ou mesmo poida que a elección se realice ao azar. Para coñecer a opinión do consumidor sobre os produtos, realízase unha proba de tipo afectivo. Concretamente realizouse unha valoración da aceptación por parte dun grupo de consumidores dos 4 tipos de leite para análise. Cada catador realizou unha valoración por atributos (aparencia, cheiro, sabor e textura) e unha valoración global de cada unha das mostras a avaliar: Indica o grao de aceptación atendendo á seguinte escala de puntuación: 1. Desgústame extremadamente 2. Desgústame moito 3. Desgústame moderadamente 4. Desgústame levemente 5. Nin me gusta nin me desgusta 6. Gústame levemente 7. Gústame moderadamente 8. Gústame moito 9. Gústame extremadamente

Ademais, valorouse o leite pola súa calidade (ton de cor, intensidade de cheiro, intensidade e persistencia do sabor).

A análise levouse a cabo en Leartiker (Leartiker, Edificio de Tecnoloxía dos Alimentos, Markina-Xemein, Bizkaia) e participaron 60 catadores non adestrados (homes e mulleres de entre 18-65 anos cunha media de 38 anos de idade). As mostras presentáronse temperadas en vasos transparentes. O volume das mostras correspondeu a 1/3 do volume do vaso.

Para a realización da proba triangular, as mostras foron presentadas en dúas quendas, dúas tríades, unha correspondente á raza frisona e outra á raza suíza. As 3 mostras de cada cata presentáronse diante dos catadores á vez. Proporciónase un formulario de resposta para cada tríade de mostras. Para a realización da cata hedónica ou de aceptación e a valoración da calidade do leite, as mostras foron presentadas unha a unha. Neste caso, proporciónaselles un formulario de respostas para as dúas probas e as catro mostras.

RESULTADOS E DISCUSIÓN No presente ensaio formuláronse dous pensos isoenerxéticos e isoproteicos. No entanto, a formulación dun 20 % de torta de colza prensada en frío no penso implicou diferenzas importantes na inclusión doutras materias primas: redución da torta de palmiste (100 %), DDG (88 %), millo (34 %), torta de soia (26 %) e incremento de cebada e trigo, fundamentalmente. Estes cambios supuxeron que o penso formulado con torta de colza prensada en frío presentase un contido en amidón superior e un contido en fibra inferior (táboa 1).

Na táboa 2 pode verse o efecto da formulación de torta de colza prensada en frío no penso sobre a inxestión de penso, e a produción e composición do leite. Mentres que a inxestión de penso foi similar en ambos os grupos durante as primeiras semanas, a partir da sexta semana observouse un descenso do 13 %. No entanto, a produción leiteira diaria en ambos os grupos foi similar (táboa 2).

Táboa 2. Efecto da formulación de torta de colza prensada en frío no penso sobre a inxestión de penso e a produción e composición do leite Parámetro Inxestión de penso Produción de leite kg/día Graxa bruta % Proteína verdadeira % Lactosa % Urea mg/l

Torta de colza 8,2 25,3 4,4 3,4 4,9 166

Control 9,3 23,9 3,9 3,3 4,9 211

EEM 0,37 0,96 0,05 0,08 0,01 10,9

P <0,001 0,494 0,061 0,572 0,490 0,004

EEM: erro estándar da media

O penso con colza prensada en frío provocou un cambio na composición do leite de vaca ao incrementar a porcentaxe de graxa nun 12,8 %. Este aumento da concentración de graxa en leite sen diminuír a produción pode ser interesante dende un punto de vista económico porque suporía que, considerando que o prezo do leite se prime en 3,005 €/1.000 l de graxa por cada décima por riba de 3,7 %, co penso que contén torta de colza prensada en frío na súa formulación, en comparación co penso control, incrementaríase o prezo de venda do leite en 15,025 €/1.000 l. Ademais, é preciso ter en conta que o prezo do penso que contén torta de colza prensada en frío foi un 9 % máis barato. Por tanto, estes resultados preliminares suxerirían que a utilización de torta de colza prensada en frío podería contribuír a reducir os custos de produción, á vez que permitiría incrementar os ingresos dos gandeiros.

Por outra banda, o penso con torta de colza prensada en frío resultou nunha diminución da concentración de urea en leite en máis dun 21 % (táboa 2). Debido ao rápido equilibrio da urea nos fluídos orgánicos, a concentración de urea en leite tomouse coma un índice da ineficiencia de utilización do nitróxeno (Baker et al., 1995).

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_NUTRICION_torta de colza.indd 98

17/05/2015 17:57

pub_agroseguro.indd 99

17/05/2015 17:56

100

nutrición

Táboa 3. Respostas correctas e incorrectas dos catadores cando lles ofrecen leite pasteurizado obtido de vacas alimentadas con penso con colza ou experimental MOSTRA

Respostas correctas en cata triangular

Respostas necesarias para concluír que existen diferenzas perceptibles (n=60, α=0,05)

Leite raza frisona

37

27

Leite raza suíza

38

27

Os valores de urea encontrados no presente estudo atópanse dentro do rango normal. Cando se presenta un exceso de proteína degradable en relación coa enerxía no rume, aumenta a concentración de amoníaco ruminal, de forma que se o amoníaco non é utilizado polos microorganismos, este é absorbido e pasa ao sangue, onde ten que sufrir un proceso de detoxificación que require enerxía para converter amoníaco en urea. Por tanto, a redución do 21 % dos niveis de urea observada co penso con torta de colza prensada en frío indicaría unha maior eficiencia no uso da proteína inxerida e, por conseguinte, unha menor excreción de N en ouriños e xurros. Este é un aspecto importante, non só desde o punto de vista produtivo do gando, senón tamén desde un punto de vista ambiental, xa que cunha alimentación proteica máis equilibrada, como a obtida co penso con torta de colza prensada en frío, se podería reducir o impacto da gandería sobre a eutrofización das augas subterráneas.

No que se refire ao estudo sensorial do leite, dado que nas probas triangulares (para ambas as razas) que se realizaron o número de respostas correctas foi maior que o valor establecido, é dicir, de 27 (n =60 cun α = 0,05), rexeitouse a hipótese “Non existe diferenza” entre as mostras catadas.

Daquela, pode dicirse que existen diferenzas apreciables entre os leites pasteurizados das dúas razas alimentadas co penso con torta de colza ou experimental (táboa 3), isto é, o consumidor é capaz de diferenciar o leite daquelas vacas que consumiron o penso experimental daqueloutras que consumiron o penso control.

En canto á cata hedónica e de valoración da calidade, todas as mostras de leite pasteurizado foron valoradas positivamente por parte dos catadores, xa que se obtiveron puntuacións de 6 (“Gústame levemente”) sobre 9.

Os datos obtidos dos parámetros para a valoración da aceptación das mostras correspondentes á aparencia, o cheiro e a textura foron moi parecidos en todas as mostras.

A diferenza, sobre todo, observouse na valoración do parámetro do sabor. Entre as mostras de leite pasteurizado obtido das vacas de raza frisona non se apreciaron diferenzas significativas, as dúas corresponderon á resposta “Gústame levemente”. Con todo, non ocorre o mesmo coas mostras das vacas de raza suíza. Neste caso, valorouse mellor o leite obtido de vacas alimentadas con colza prensada en frío (“Gústame levemente”) que co penso control (“Desgústame levemente” - “Nin me gusta nin me desgusta”).

Resultado / Conclusión 37 > 27 Si existe diferenza perceptible entre as mostras 38 > 27 Si existe diferenza perceptible entre as mostras

O PENSO CON TORTA DE COLZA PRENSADA EN FRÍO RESULTOU NUNHA DIMINUCIÓN DA CONCENTRACIÓN DE UREA EN LEITE EN MÁIS DUN 21 %

Tendo en conta que o panel de catadores sometidos á proba non foi un panel de expertos, podemos concluír acerca dos parámetros de calidade do leite que, en xeral, a cor das mostras a estableceron como branca clara, o seu sabor é moderado, con tendencia a ser intenso, e persistente na boca.

Mención especial merece a intensidade do cheiro. Este é un aspecto relevante porque nos últimos anos se detectou unha problemática en relación ao cheiro do leite, no sentido de que se están incrementando as reclamacións por cheiros indesexables en produto transformado. Tendo en conta que detrás destes cheiros indesexables podería estar un exceso de aminoácidos axofrados, e que a colza é unha fonte importante de aminoácidos axofrados, poderíase pensar que o penso experimental podería levar unha peor percepción do cheiro do leite daqueles animais que o inxeriron. No entanto, non se atoparon diferenzas na percepción do cheiro do leite obtido de vacas alimentadas co penso control ou experimental e, ademais, en ambos os casos o cheiro foi valorado como suave.

CONCLUSIÓNS A inclusión da torta de colza prensada en frío no concentrado diminuíu a inxestión do penso a partir da sexta semana sen que iso repercutise nun descenso da produción leiteira. Ademais, a suplementación do penso con torta de colza prensada en frío resultou nun incremento do contido de graxa en leite á vez que reduciu o contido en urea. Finalmente, aínda que o consumidor é capaz de diferenciar o leite daquelas vacas que consumiron o penso experimental daquelas que consumiron o penso control, valora positivamente ambos os leites.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_NUTRICION_torta de colza.indd 100

17/05/2015 17:57

pub_impex_europa.indd 101

17/05/2015 17:59

102

MEDIO AMBIENTE

o ENSILADO DE MILLO COMO POTENCIAL MITIGANTE DE GASES DE EFECTO INVERNADOIRO NAS EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS DE GALICIA Neste artigo descríbese a investigación realizada mediante o modelo de simulación DairyCant en doce explotacións leiteiras da provincia de Lugo, co obxectivo de valorar a emisión de gases de efecto invernadoiro con base no consumo ou non de millo na alimentación animal.

Salcedoa, G.; Sandeb, V.; Alonsoc, G. a Dpto. Calidade e Innovación. CIFP La Granja, 39792 Heras, Cantabria b Máster de Produción de Leite da Universidade de Santiago de Compostela (USC) c Coordinador do Máster de Produción de Leite da USC

iNTRODUCIÓN Os sistemas de produción de leite emiten gases de efecto invernadoiro (GEI), principalmente dióxido de carbono (CO2), metano (CH4) e óxido nitroso (N2O) [Steinfeld et al., 2006]. Estes gases contribúen ao incremento do quecemento global, posto que teñen a capacidade de absorber calor dos raios infravermellos que proveñen do sol. O potencial de quecemento do CO2 = 1, CH4 = 21 e o N2O = 310 veces máis que un quilo de CO2, sendo o CH4 o gas maioritariamente emitido nas explotacións leiteiras (Gerber et al., 2010).

O metano prodúcese no rume a partir do hidróxeno formado na fermentación dos carbohidratos. O ácido acético formado no rume produce hidróxeno, mentres que a formación de propionato o consome, o que explica a relación positiva entre a produción de metano e a relación acetato/propionato producidos no rume. O hidróxeno é, por tanto, un elemento limitante na produción de metano. Xa que logo, manipular as dietas cara á formación de propionato mediante a adición de alimentos amiláceos como cereais, forraxes de baixo contido en fibra e ensilados de millo, entre outros, contribúe a reducir a formación de CH4. No entanto, a súa produción está relacionada co tipo e consumo de alimento (Dijkstra et al., 2007; Beauchemin et al., 2008; Ellis et al., 2008). Unha das estratexias alimenticias para minimizar o metano de orixe entérica é aumentar o consumo de alimentos ricos en amidón, como os con-

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_medioambiente_salcedo_03.indd 102

20/05/2015 18:41

MEDIO AMBIENTE

centrados ou o ensilado de millo (Mills et al., 2001; Beauchemin et al., 2008; Dijkstra et al., 2011). Estes últimos autores sinalan reducións de CH4 de aproximadamente o 8 % cando substitúen o 50 % do ensilado de herba por ensilado de millo. Por outra banda, o millo require diferente fertilización e manexo da terra, dando lugar a cambios das emisións directas de N2O do solo e indirectas, relacionadas coa produción de fertilizantes (Schils et al., 2005; BassetMens et al., 2009).

As emisións de N2O xorden como produtos ou subprodutos dos procesos microbianos de nitrificación [conversión de amonio (NH4+) a nitrato (NO3-)] e desnitrificación [conversión do (NO3-) a gas dinitróxeno (N2)], con produtos intermedios como o nitrito (NO2-), óxido nítrico (NO) e N2O]. A nitrificación é un proceso aerobio, mentres que a desnitrificación require condicións anaerobias. Os factores máis influentes son a dispoñibilidade de N e C, anaerobiose e, en menor medida, temperatura. Unha porcentaxe de NO3- é lixiviada e depositada na terra, devolta novamente como N2O, e son emisións significativas. Estratexias de mitigación para emisións directas de N2O son dirixidas a reducir a dispoñibilidade de N, particularmente sobre condicións anaeróbicas (por exemplo, exceso de auga), e a impedir os procesos microbianos a través do uso de inhibidores. As mitigacións de perdas directas de N2O, por exemplo vía lixiviados de NO3-, son dirixidas a optimizar a subministración de N para satisfacer a demanda e minimizar o risco do exceso de N no solo.

103

UN DOS FACTORES NUTRICIONAIS QUE CONTRIBÚEN A MINIMIZAR O CH4 ENTÉRICO É MELLORAR O USO DA ENERXÍA BRUTA DA DIETA

As emisións de gases de efecto invernadoiro das explotacións leiteiras, entre outras, están influenciadas polas prácticas de manexo que se realicen. Con todo, debido á multitude de interaccións, os efectos dos cambios individuais, por exemplo achegas de fertilizantes baixas ou minimizar o laboreo, non se poden determinar sen unha análise integral na explotación ( Janzen et al., 2006). Este reto fomentou en moitos países o desenvolvemento de ferramentas de apoio ás decisións, como os modelos de simulación que estiman os GEI, entre eles o SIMSDAIRY (Del Prado et al., 2009); FarmGHG (Olesen et al., 2006); DairyWise (Schils et al., 2005a, 2006); OVERSEER (Wheeler et al., 2008); GHG (O’Brien et al., 2011, 2012), e DairyGEM (Rotz et al., 2014). Non obstante, as decisións de xestión nas explotacións agrícolas están motivadas por maximizar o beneficio, que consiste en mellorar a eficiencia e a redución de custos, é dicir, maximizar a diferenza entre os outputs e inputs.

NEW HOLLAND ESPECIALISTAS EN GANADERÍA

ELEGIDOS POR LOS QUE SABEN BTS

Motores eficientes, con pala frontal completamente integrada controlada por joystick, techo solar panorámico y una maniobrabilidad excepcional. Los tractores New Holland TD5, T5 y T6, ideales para explotaciones agrícolas mixtas y ganaderas, son la opción más acertada para los clientes que buscan gran potencia, versatilidad y alta productividad en el campo. Indicados para la manipulación de materiales, para trabajar en el interior de las naves y para cualquier labor ganadera.

T6 4 y 6 cilindros en los modelos de 120 a 175 CV. Máxima eficiencia y versatilidad.

T5 4 cilindros en los modelos de 95 a 115 CV. La excelencia hecha tractor.

TD5 3 y 4 cilindros en los modelos de 65 a 115 CV. Extraordinario confort y productividad.

lubricantes

T6

T5

TD5

COBERTURA DE DOS AÑOS DE GARANTÍA PARA TODA LA GAMA DE TRACTORES. NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111 ASISTENCIA E INFORMACIÓN 24/7.

*La llamada es gratuita desde teléfono fijo. Antes de llamar con su teléfono móvil, consulte tarifas con su operador.

www.newholland.es

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_medioambiente_salcedo_03.indd 103

19/05/2015 14:05

104

MEDIO AMBIENTE

O primeiro obxectivo deste traballo consiste en estimar as emisións de CO2, CH4 e N2O por quilo de leite corrixido por graxa (ECM), por hectárea e UGM, á saída da granxa de dous sistemas de produción (semiintensivo vs. intensivo) segundo cultiven ou non millo para ensilado de 12 explotacións leiteiras da provincia de Lugo, mediante o modelo de simulación DairyCant (Salcedo, 2014a). O segundo é estimar a porcentaxe de mitigación que representa a sementeira de millo sobre o CH4 entérico respecto das explotacións que non o cultivan.

MATERIAL E MÉTODOS Explotacións Doce explotacións da provincia de Lugo foron agrupadas en dous sistemas de produción: semiintensivos e intensivos, segundo se lles administre herba verde ou non ás vacas leiteiras. Tres explotacións foron asignadas a cada grupo en función de se cultivan ou non millo para ensilado, denominadas SeSI, SeNON, InSI, InNON, cuxos criterios foron a distribución porcentual de SAU (100 % pradeira = NON e ≥25 % millo = SI).

Os inputs e outputs foron obtidos mediante unha enquisa individualizada ao propio empresario, ao que se lle solicitou: I) superficie da explotación (total, pradeira, millo e outras); II) cota de leite (en toneladas); III) número de animais (vacas leiteiras, secas, xovencas < e > de 1 ano); IV) compra e venda de animais, compra de fertilizantes inorgánicos, combustibles, forraxes e concentrados, sementes, produción de leite e composición química (graxa e proteína) e V) proporción e alimentos incluídos nas dietas das vacas leiteiras, vacas secas e xovencas.

A composición química das forraxes (táboa 1) e os concentrados son proporcionados polo gandeiro e analizados no Laboratorio de Mouriscade (Pontevedra). A herba verde procede da propia base de datos do DairyCant (Salcedo, 2014a).

Descrición do modelo de simulación O DairyCant é un modelo empírico baseado na investigación e na análise estatística que simula aspectos de manexo relacionados coa produción de leite e coa saúde ambiental das explotacións leiteiras (Salcedo, 2014a). O traballo experimental de campo foi desenvolvido na Unidade de Produción de Leite do CIFP La Granja (Cantabria) en réxime de pastoreo experimental (Salcedo, 2006) e con explotacións comerciais (Salcedo, 2011). Os modelos matemáticos do pastoreo experimental (Pasexp) desenvolvidos a escala de mes e hectárea foron extrapolados aos sistemas semiintensivos (Ex) a partir de inputs básicos coma superficie, número de animais, fertilizado, cota, enerxía, alimentación, climatoloxía e solo, todos eles procedentes do proxecto INIA RTA2006-00132-CO2-1 e RTA2012-0006512-05. Os intensivos subdivídense naqueles que ofrecen a alimentación mesturada (In) ou disociada (Se), ambos procedentes do proxecto 05-64002.2174 financiado pola Consellería de Medio Ambiente do Goberno de Cantabria. Desta forma o DairyCant agrupa catro sistemas de produción leiteira en función da alimentación (figura 1).

O manexo é considerado conceptualmente como o efecto que orienta as entradas e saídas da explotación (figura 2).

Figura 1. Sistemas forraxeiros/leiteiros de Cantabria Herba

Millo

Dente Non Si nn n Presebe

Sega Ensilado Ensilado Si

Reserva %:%: Reservasuperficie superficie EHb, SM, EHb, SM,CFI CFI

Non

Cultivos inverno Cultivos inverno Cultivos verán

Pastoreo Pastoreo

Extensivo Extensivo

84 F – 16 C

75 – 25

Intensivo Intensivo

Semiintensivo Semiintensivo

48 – 52

nn 57 –n43

Figura 2. Modelo conceptual

Entrada

Manexo

Produción forraxe

Alimentos Explotación

Produción leite Excretas

Sistema de alimentación

Balance e GEI Fertilización

Saídas As necesidades nutritivas do gando son estimadas a partir do NRC (2001) e CNCPS (6,0) considerando a produción de leite, os días en leite, o peso vivo e a porcentaxe de graxa e de proteína. O DairyCant inclúe unha valoración nutritiva de concentrados procedente da Fundación Española para o Desenvolvemento da Nutrición Animal.

O potencial de leite por vaca e por hectárea corrixido por graxa é valorado. A calidade fisicoquímica vén expresada polos parámetros de ácidos graxos (Coppa et al., 2013), graxa, proteína e concentración de urea en leite a partir dos compoñentes que forman a dieta do rabaño. O custo enerxético que representa o exceso de urea e a súa equivalencia en litros tamén é estimado. Outros aspectos, como a eficiencia de utilización do N e P (NUE e PUE) e a eficiencia bruta (kg leite kg-1 MS inxerida), son incluídos nas saídas.

A produción de esterco é calculada a partir da materia seca e dos nutrientes inxeridos; mentres, o dos ouriños valórase a partir do consumo de proteína bruta (Salcedo, 2006) e o P das feces (Salcedo, 2007). A excreción de N

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_medioambiente_salcedo_03.indd 104

19/05/2015 14:05

MEDIO AMBIENTE

e P por hectárea, o tempo de almacenamento do xurro e o número de veces que pode baleirarse a fosa son tamén estimados e utilízase esta información para o cálculo da fertilización.

Os gases de efecto invernadoiro considerados son metano (CH4), óxido nitroso (N2O) e dióxido de carbono (CO2) [figura 3]. O CH4 procede da fermentación entérica e do esterco.

As emisións de N2O divídense en dous tipos: • Directas: procedentes do establo e o estercoleiro, pastoreo, lixiviados, volatilización, fixación biolóxica, aplicación de fertilizante, achegas de xurro, rume, enerxía e os restos de colleita.

• Indirectas: compra de fertilizantes, compra de forraxes e concentrados.

O DairyCant asume un consumo de electricidade equivalente a 0,0562 KWh kg-1 leite. O CO2 procede da compra de plásticos, sementes, concentrados, xovencas de reposición, compra de herbicidas e funxicidas, as actividades de laboreo, sementeira, aplicación de fertilizantes orgánicos e inorgánicos e recolección de forraxes.

O balance global do N do solo é calculado por diferenza entre as entradas e saídas, segundo a expresión [entradas ∑ (N orgánico + N inorgánico + N atmosférico + N simbiótico + N reciclado + o N de orixe mecánica)] – [saídas ∑ (NH3 + NO + N2O + NO3) + extraccións de N]. O balance de P como: [entradas ∑ (P orgánico + P inorgánico + P reciclado + o P de orixe mecánica)] – [saídas ∑ (P extraccións)].

105

A fertilización é avaliada a partir das normas de fertilización, considerando análise de solo, reciclaxe, achegas e extraccións.

Figura 3. Límites do sistema da estimación dos GEI (Flysjö et al., 2011) Da explotación

Vacas

Diesel Fertilizante N

Na explotación

Concentrados Outros alimentos

Consumo alimento

Prod. alimentos

Enerxía

Manexo Esterco

Alimentos industria Electricidade

NO3 NH4

Establo Estercoleiro Aplicación

CO2, N2O

CO2 CO2

respiración solo esterco

N 2O

solo e esterco

NH3 NO3

N2Oind

Muxido

N2Oind CO2 N2O

Excreta

Pastoreo

CH4 Entérico CH4 Esterco

CO2 respiración solo esterco

CO2

Xatos, Carne, Xurro, LEITE

Saídas do modelo e expresións As unidades funcionais desta análise son 1 kg de leite corrixido por graxa (ECM); 1 hectárea, 1 UGM e 1 kg de materia seca producida, cuantificadas en CO2-eq.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_medioambiente_salcedo_03.indd 105

19/05/2015 14:05

MEDIO AMBIENTE

106

Táboa 1. Características das explotacións Superficie e produción de forraxe Total, ha-1 Pradeira, ha-1 Millo, ha-1 CFI detrás de millo, % Materia seca1, t ha-1 Fertilizantes N inorgánico, kg ha-1 P2O5 inorgánico, kg ha-1 N orgánico, kg ha-1 P2O5 orgánico, kg ha-1 Animais, produción de leite e compra de concentrado Vacas leite ha-1 UGM ha-1 Cota, t Leite, ECM vaca ano, t Leite, ECM, t ha-1 Proteína leite, % Concentrado, t MS vaca ano Concentrado, t MS ha-1 Eficiencias NUE da dieta vacas, % PUE da dieta vacas, % NUE da explotación, % PUE da explotación, % NUE do solo, % PUE do solo, % Inxestión de nutrientes das vacas leiteiras MS, kg día EM, MX kg-1 MS PB, % sms PDR, % spb PNDR, % spb PB soluble, % spb FND, % sms Amidón, % sms Amidón degradable, % dMO, % sms CNF, % sms GB, % sms Penso, % Herba verde, % Ensilado herba, % Feos, % Ensilado millo, % Composición química dos ensilados Millo Se Millo In

SeSI

SeNON

InSI

InNON

sd

24,7 18,7 7,5a 26a 9,08ab

25 25 6,39a

39 17 22b 67b 12,0b

44 44 6,5a

19,7 22,1 10,2 34 2,9

37 27 238 26

29 27 195 22

47 13 432 59

56 22 283 39

20 11 169 23

1,31ab 2,27ab 250a 8,66ab 10,9a 3,12 3,21 4,34ab

1,13a 2,03a 195a 8,28a 9,5a 3,05 3,11 3,53a

2,18b 3,95b 1070b 10,45b 23,1b 3,08 3,32 8,19b

1,42ab 2,33ab 508a 8,94ab 12,7ab 3,05 3,61 5,49ab

0,60 1,09 425 1,25 7,3 0,06 0,42 2,5

24,6a 31,7ab 37,7b 48,5 61,3 16,5

23,9a 27,8a 39,9b 38,9 62,3 17,7

32,5b 36,3b 26,7a 40,9 65,8 13,1

26,8ab 32,0ab 23,9a 26,5 61,2 21,9

4,6 4,2 7,3 12,9 6,7 10,2

23,0 10,4a 14,9 65,8b 34,1 37,0 36,8 19,7a 73,2d 66,8 33,3 3,74b 38,3 6,1a 34,1ab 17,8b

22,2 11,2b 15,2 67,1b 32,9 32,9 37,1 17,6a 27,2a 68,6 35,6 3,71b 38,8 18,8b 42,3b -

23,0 10,8b 13,6 62,6a 34,0 34,1 39,7 24,3b 49,8b 68,8 36,6 3,05a 39,6 18,3a 10,6 23,0b

20,0 10,1a 14,6 61,1a 35,3 35,3 38,5 19,6a 35,6b 67,0 34,3 4,64c 49,3 44,0b 7,3 -

2,0 0,47 1,15 2,8 3,2 3,2 3,14 2,8 18 1,8 2,4 0,85 6,8 13,3 -

sd

Herba Se

Herba In

sd

Penso Se

Penso In

pH

3,73

3,67

0,12

4,61

4,65

0,23

-

-

sd -

MS, %

31,1

32,8

3,86

39,0

37,8

8,9

84,8

85,9

2,6

PB, %

6,96

6,9

0,55

10,8

9,61

2,17

20,5

23,8

3,8

FAD, %

32,2

27,5

3,17

33,5

35,2

4,1

5,3

7,5

1,0

FND, %

52,3

46,9

4,98

55,8

54,8

5,7

12,9

15,2

2,2

Amidón, %

24,7

32,5

5,9

-

-

-

37,7

32

5,2

a, b, c dentro de cada fila difiren P<0,05; CFI: cultivos forraxeiros de inverno; N: nitróxeno; P2O5: anhídrido fosfórico; NUE: eficiencia utilización do nitróxeno; PUE: eficiencia utilización do fósforo; MS: materia seca; EM: enerxía metabolizable; PB: proteína bruta; PDR e PNDR: proteína degradable e non degradable en rume; FND e FAD: fibra neutro e ácido deterxente; DMO: dixestibilidade da materia orgánica; CNF: carbohidratos non fibrosos; GB: graxa bruta; sd: desviación estándar

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_medioambiente_salcedo_03.indd 106

19/05/2015 14:05

Untitled-3 107

17/05/2015 02:06

108

MEDIO AMBIENTE

Análise estatística A análise estatística foi realizada como un arranxo factorial 2x2 (2 sistemas de produción por 2 subministracións de millo), considerados como efectos fixos nun deseño completamente ao azar co Modelo Mixto Lineal do SSPS (15,0).

RESULTADOS E DISCUSIÓN Características técnico-produtivas das explotacións As características técnico-produtivas das explotacións veñen sinaladas na táboa 1 e foron clasificadas do seguinte xeito: I) superficie e produción de forraxes; II) fertilizantes; III) animais, produción de leite e compra de concentrados; IV) eficiencias da explotación; V) concentración nutritiva das dietas para as vacas leiteiras e VI) composición química dos ensilados.

I) Superficie e produción de forraxes A porcentaxe de superficie total e a dedicada a pradeira son un 40 % e un 28 % maiores nos sistemas intensivos. A dedicada a millo tamén é maior nos intensivos (P<0,001) e positivamente relacionada co número de vacas leiteiras por hectárea (r=0,84 P<0,01) e coas UGM ha-1 (r=0,87 P<0,01).

A porcentaxe de SAU (superficie agrícola útil) dedicada a cultivos de inverno (Lolium multiflorum) en rotación con millo é un 61 % maior nas explotacións intensivas (P<0,05).

A produción de materia seca por hectárea é numericamente superior nos sistemas intensivos (9.278±3.888 kg) e de 7.737±1.547 kg nos semiintensivos (táboa 1), atribuída á maior superficie de millo (56 %) e rendementos medios de 10.271±907 kg MS ha-1 vs. 6.264±441 kg a pradeira.

II) Fertilizantes O fertilizante nitroxenado de orixe inorgánica por hectárea é numericamente superior nos intensivos (37 %) e inferior, un 34 % o P2O5 (táboa 1). A aplicación total N e P2O5 en cada sistema é de 249-251 kg ha-1 os semiintensivos e de 400-467 kg, os intensivos. O N e P orgánico representan o 87 % e o 48 % respectivamente nos semiintensivos, e o 87 % e 74 % nos intensivos. A compra de fertilizantes inorgánicos non se relaciona coa porcentaxe de SAU reservada para millo, atribuíble á ausencia de significación entre sistemas con ou sen sementeira de millo para ensilado.

III) Animais, produción de leite e compra de concentrados A produción de leite por vaca e ano é un 14,8 % superior nos intensivos, equivalente a 1.424 kg vaca-ano (táboa 1), sen diferenzas significativas respecto dos quilos de leite por hectárea, pero si un 43 % numericamente superior nos intensivos. A porcentaxe de superficie reservada para millo está relacionada dun xeito positivo coa produción individual por vaca (r=0,63 P<0,05) e por hectárea (r=0,86 P<0,01) respectivamente; mentres, o consumo de concentrado presenta baixa relación (r=0,021 e r=0,096) respectivamente. A reserva dunha unidade porcentual de SAU para millo pode orixinar un incremento de 23,5 kg de leite vaca e ano (r2=0,34) e 189 kg por hectárea (r2=0,72).

O consumo de concentrado é similar entre sistemas, con inxestións medias entre sistemas de 3.164±522 e 3.465±269 kg vaca e ano. Pola contra, a compra de concentrado por hectárea é un 28 % maior nos intensivos (P<0,05), imputable ao maior número de vacas leiteiras por hectárea (r=0,97 P<0,01) e maior produción de leite vaca e ano (r=0,62 P<0,05).

IV) Eficiencias A sementeira de millo aumenta un 17,5 % (P<0,05) o N recuperado en leite respecto do inxerido (NUE) nos intensivos, debido á maior produción de leite (r=0,81 P<0,01) e á menor porcentaxe de proteína (r=-0,79 P<0,01) no grupo intensivo con sementeira de millo. A eficiencia do N da explotación é maior nos semiintensivos con porcentaxes medias do 38,7 % e 25,3 % os intensivos; sen diferenzas, a eficiencia do N no solo entre sistemas e independentemente de se cultivan ou non millo.

V) Inxestión de nutrientes O consumo medio de materia seca, vaca e día é de 22,1±2 kg para o conxunto de explotacións, dos cales o 58,5±6 % é forraxe e o 41,5 %, concentrado, sen diferenzas entre sistemas e as que cultivan ou non millo para ensilado. A herba verde non forma parte da dieta nas intensivas, pero si nas semiintensivas, e, dentro destas, o consumo redúcese ata un 67 % cando se engade ensilado de millo. A porcentaxe de ensilado de herba incluída nas dietas difire entre explotacións (P<0,05), con máximos do 44 % nas intensivas sen achega de ensilado de millo (InNON) e mínimos de 18,3 % as intensivas con ensilado de millo (InSI), e similar nas que non cultivan millo e independentemente do sistema de produción (táboa 1). O feo (herba e palla branca) só se administra nas explotacións intensivas con porcentaxes similares (táboa 1). O consumo de ensilado de millo e a porcentaxe que representa na dieta non difire entre sistemas (táboa 1), con inxestións medias de 4,11±2,2 kg de materia seca de millo vaca e día en SeSI e de 5,3±2,2 kg nos sistemas intensivos.

As concentracións de proteica (PB), proteína degradable en rume (PDR) e proteína soluble PBsol non difiren entre sistemas e si P<0,001 a non degradable en rume (PNDR) un 6,9 % superior nas semiintensivas, atribuído ao consumo de herba (táboa 1). A pesar da non existencia de diferenzas en PB, PDR e PBsol, as porcentaxes son numericamente maiores, un 6,1 %; 6,9 % e 13,2 % respectivamente nas semiintensivas e un 3,4 % superior a PNDR nas intensivas.

O amidón das dietas intensivas é un 17,8 % superior ás semiintensivas (P<0,001), sen diferenzas ao achegado polo concentrado e o ensilado de millo (táboa 1), pero si numericamente menor; un 14 % menor o do concentrado nos intensivos (14,1 %) e 52 % maior o proporcionado polo ensilado de millo. A concentrada achega o 91 % do amidón nas explotacións que non cultivan millo (P<0,0101), mentres que se reduce ata o 55 % os que si o cultivan (P<0,001), representando o 79 % do total inxerido. O amidón degradable en rume é significativamente maior nos sistemas semiintensivos con millo pero non nos intensivos (táboa 1).

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_medioambiente_salcedo_03.indd 108

19/05/2015 14:05

MEDIO AMBIENTE

I) Metano (CH4) A produción de CH4 (entérico e esterco) é de 306±106 kg ha-1 (6.426 kg CO2-eq) no conxunto de explotacións (táboa 2), sen diferenzas significativas entre sistemas (259±24 os semiintensivos; 353±137 kg os intensivos), tanto se sementan millo (355±133 kg) coma se non, 258±38 kg ha-1. O CH4 entérico representa o 76 % e 75 % do total emitido nos semiintensivos e intensivos respectivamente e o 74 e 77 % as explotacións que cultivan ou non millo respectivamente. A maior emisión de CH4 por hectárea nas explotacións InSI (P<0,05) é atribuída á superior carga gandeira (r=0,85 P<0,01), sen diferenzas entre sistemas, sementeira de millo ou a interacción sistema x sementeira de millo (táboa 2).

O metano emitido por kg de leite corrixido por graxa (ECM) é similar entre tratamentos, pero numericamente inferior, un 23,4 % nas intensivas e un 9,23 % nas explotacións que cultivan millo. Estes descensos, aínda que numéricos, son imputables á maior produción de leite, vaca e día nos intensivos. Desta forma e para o conxunto de explotacións e independentemente do sistema produtivo e de que cultiven ou non millo, o CH4 pode diminuír 1,27 g kg-1 ECM (r2=0,54) cando a produción sexa superior a 24,6 kg ECM e día.

Figura 4. Relacións entre o CH4 kg leite ECM e a produción diaria entre sistemas leiteiros e aqueles que cultivan ou non millo 33

33

G CH4 ECM Intensivo G CH4 ECM Extensivo

31

G CH4 ECM Millo - SI G CH4 ECM Millo - NON

R 2 =0,76

31 29

29 27

Kg ch4 leite ECM

Emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI, kg CO2-eq) Un dos factores nutricionais que contribúen a minimizar o CH4 entérico é mellorar a utilización da enerxía bruta da dieta. As baseadas en forraxe conteñen máis parede celular e menos contido citoplasmático, o que favorece maior formación de acético en rume (Mills et al., 2001). Dada a complexidade de predicir o CH4 entérico do vacún leiteiro, diferentes modelos estatísticos son propostos na literatura para predicir a produción de CH4 e o desenvolvemento de estratexias de mitigación (Yan et al., 2000; Mills et al., 2003; Ellis et al., 2009).

A maioría das ecuacións baséanse no consumo de materia seca sen ter en conta a composición da dieta (Kriss, 1930), sobre a dixestibilidade da enerxía e o nivel de alimentación (Blaxter e Clapperton, 1965), nos carbohidratos dixeribles (Moe e Tyrrell, 1979) ou nunha gama de factores dietéticos (Holter e Young, 1992; Salcedo, 2012). As determinacións de CH4 en laboratorio son escasas (Blaxter e Clapperton, 1965; Yan et al., 2000; Jentsch et al., 2007; Ellis et al., 2009). Pola súa banda, Ellis et al., (2007) e Yan et al., (2009) usan a enerxía metabolizable ou a relación enerxía metabolizable÷enerxía bruta para predicir a produción de CH4 entérico. No entanto, factores dietéticos como a adición de graxa reducen a produción de CH4 (Beauchemin et al., 2009; Chung et al., 2011; Moate et al., 2011), pero a graxaconcentración de graxa da dieta non está incluída nas ecuacións de predición.

Cada quilo de leite superior a 22,7 e 26,6 nas explotacións semiintensivas e intensivas, o metano pode reducirse 1,69 e 0,71 g respectivamente e 0,89 e 2,17 g para producións de leite superior a 25,2 e 23,8 kg as explotacións que cultivan ou non millo (figura 4). O aumento dun kg de leite ao día nas primeiras pode representar reducións de 6,8 kg CO2-eq vaca ao ano e 16,6 kg as explotacións que non cultivan millo.

O CH4 entérico por tonelada de leite ECM estimado polo DairyCant é de 16,9 kg nas explotacións con ensilado de millo e de 19,2 kg sen el, similares aos 15,4 kg sinalados por (Bannink et al., 2011) en explotacións de leite alemás.

Unha das estratexias con potencial de reducir as emisións de CH4 entérico consiste en substituír ensilado de herba por ensilado de millo nas dietas de vacas leiteiras (Mills et al., 2001; Beauchemin et al., 2008). Pola súa banda, Dijkstra et al. (2001) demostran que, substituíndo o 50 % de ensilado de herba por ensilado de millo nunha dieta que conteña o 30 % de concentrados e 70 % de ensilado de herba, as reducións de CH4 son do 8 % aproximadamente.

kg ch4 leite ECM

O CH4 ENTÉRICO POR TONELADA DE LEITE ECM ESTIMADO POLO DAIRYCANT É DE 16,9 KG NAS EXPLOTACIÓNS CON ENSILADO DE MILLO E DE 19,2 KG SEN EL

109

R 2 =0,51 R 2 =0,42

25 22 21 19

27 25 22 21 19

17

17

15

15

15

25

35

kg leite ECM vaca e día

45

R 2 =0,60 15

25

35

45

kg leite ECM vaca e día

Os resultados dunha mostra de 49 explotacións leiteiras de Cantabria clasificadas en función do sistema de produción forraxeira: I) pradeira (P); II) pradeira + millo (P+M) e III) pradeira + millo + cultivos forraxeiros de inverno (P+M+CFI) [Salcedo, 2014b], mostraron os resultados dunha mostra de 49 explotacións leiteiras de Cantabria clasificadas en función do sistema de produción forraxeira: I) pradeira (P); II) pradeira + millo (P+M) e III) pradeira + millo + cultivos forraxeiros de inverno (P+M+CFI) [Salcedo, 2014b] amosaron descensos significativos na produción de metano por quilo de leite ECM do 25 % e 17,8 % en P+M e P+M+CFI respectivamente, o que pon de manifesto a importancia mitigante da forraxe amilácea. Posteriormente, e sobre unha poboación de 17 explotacións pertencentes á Mancomunidad de Municipios Sostenibles de Cantabria, Salcedo (2014c) obtén descensos do 32 % e 31 % en explotacións semiintensivas e intensivas (ambas cultivan millo), respecto das extensivas baseadas en herba verde ou ensilado de herba.

II) Óxido nitroso (N2O) O óxido nitroso (N2O) é outro dos principais gases de efecto invernadoiro, cun potencial de quecemento global 310 veces maior que o CO2 e 16 veces, ao CH4 durante un período de 100 anos (Foster, 2007). As emisións maioritarias do óxido nitroso (N2O) nunha explotación de leite proceden das aplicacións de fertilizantes nitroxenados, aplicacións de xurro e as do propio ciclo do N no solo.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_medioambiente_salcedo_03.indd 109

19/05/2015 14:06

110

MEDIO AMBIENTE Táboa 2. Emisións de GEI por sistema de produción e cultivo de millo Conxunto SeSI SeNON InSI InNON Sd

kg ha 270a 248a 440b 267a 106

CH4 kg UGM 119 125 115 114 11,6

g kg-1 ECM 25,2 28,6 20,1 21,1 5,98

kg ha 8,73 5,67 10,8 7,5 2,9

N2O kg UGM 3,84 2,87 2,78 3,18 0,65

Se In Sig

259 353 NS

122 114 NS

26,9 20,5 NS

7,2 9,1 NS

3,3 2,9 NS

SI NON Sig

355 257 NS

117 120 NS

22,6 24,9 NS

9,77 6,59 NS

3,31 3,02 NS

NS

NS

NS

NS

NS

g kg-1 ECM 0,80b 0,65ab 0,48a 0,59ab 0,17 Sistema 0,73 0,53 NS Millo 0,642 0,625 NS Millo x sistema NS

As emisións de óxido nitroso poden reducirse con prácticas agrícolas que maximicen a utilización de achegas de nitróxeno. O aumento da eficiencia de utilización de nitróxeno dos alimentos polos animais, a xestión do xurro e as aplicacións de nitróxeno inorgánico contribúen a maximizar a absorción de N. As emisións de N2O xorden como produtos ou subprodutos dos procesos microbianos de nitrificación [conversión de amonio (NH4+) a nitrato (NO3-)] e desnitrificación [conversión do (NO3-) a gas dinitróxeno (N2)], con produtos intermedios como o nitrito (NO2-), óxido nítrico (NO) e N2O]. A nitrificación é un proceso aerobio, mentres que a desnitrificación require condicións anaerobias.

Os factores máis influentes son a dispoñibilidade de N e C, anaerobiose e, en menor medida, temperatura. Unha porcentaxe de NO3- é lixiviada e depositada na terra, devolta novamente como N2O e son emisións significativas.

Estratexias de mitigación para emisións directas de N2O son dirixidas a reducir a dispoñibilidade de N, particularmente sobre condicións anaeróbicas (por exemplo, exceso de auga), e a impedir os procesos microbianos a través do uso de inhibidores. As mitigacións de perdas directas de N2O, por exemplo vía lixiviados de NO3-, son dirixidas a optimizar a subministración de N para satisfacer a demanda e minimizar o risco do exceso de N no solo.

As emisións de N2O por hectárea, quilo de leite ECM e UGM no conxunto de explotacións son de 8,18±2,9; 0,63±0,17 e 3,17±0,65 kg respectivamente (táboa 2), rexistrándose as máximas de 9,16±3,1 nas intensivas e mínimas de 7,2±2,08 kg ha-1 nas semiintensivas, sen diferenzas significativas entre elas. As explotacións que cultivan millo emiten un 32 % máis de N2O por hectárea; 2,6 % por kg de leite ECM e 8,7 % por UGM. A maior emisión por kg ECM localízase nas explotacións SeSI (0,80 g), mentres que as InSI emiten un 40 % menos respecto das semiintensivas que cultivan millo.

En calquera caso, o valor medio de 0,63 g N2O kg ECM é similar a 0,55 g (Salcedo, 2014c) e a 0,58 g sinalados no Reino Unido por Del Prado Scholefield (2008).

As emisións de N2O divídense en directas e indirectas.

As primeiras proceden do establo, estercoleiro, pastoreo, aplicación de fertilizantes, volatilización do NH3, lixiviados (NO3), restos de colleitas, achega de xurro, gasóleo e

kg ha 260a 2,20a 6,5b 3,9a 2,1

CO2

CO2-eq kg UGM 4.831 4.610 4.963 5.078 443

kg UGM 1.144a 1.091a 1.682b 1.686b 326

g kg-1 ECM 238 244 292 309 0,45

kg ha 10.977a 9.183a 19.152b 11.859a 5.107

kg kg-1 ECM 1,01 1,05 0,86 0,93 0,17

2.404 5.235 **

1.118 1.684 ***

237 305 ***

10.079 15.505 NS

4.720 5.020 NS

1,03 0,90 NS

4,5 3,1 NS

1.413 1.389 NS

265 276 NS

15.064 10.521 NS

4.897 4.844 NS

0,94 0,99 NS

NS

NS

NS

NS

NS

NS

fixación biolóxica, que equivalen a 2,66±1,7 e 3,63±1,3 kg ha-1 nas semiintensivas e intensivas respectivamente, sen diferenzas significativas entre elas.

As directas son maiores nas explotacións que cultivan millo para ensilado (P<0,01), equivalentes a 4,21±1,38 kg e 2,08±0,90 as que non o cultivan. Porcentualmente e do total de N2O emitido de forma directa no conxunto de explotacións (5,03±1,62 kg ha-1), o excretado no establo e o almacenado representan o 31,4±20 %; aplicación de fertilizantes 7,9±4,5 %; volatilizado o 3,2±5,3 %; a achega de xurro o 19,7±11,3 % non difiren entre explotacións; pola contra, as procedentes dos lixiviados o 13,1±4,5 % e os restos de colleitas 19,7±1,7 % difiren P<0,05; a fixación biolóxica 1,2±1,9 % e a compra de gasóleo 2,9±2 % difiren P<0,001.

As indirectas son agrupadas no presente traballo pola compra de fertilizantes, forraxes e concentrados, e representan o 6,7±3,1 %, 28,9±32 % e 64,1±31,4 %, sen diferenzas para os primeiros e segundos, e P<0,001 a compra de forraxes entre explotacións. As emisións indirectas debidas ao sistema de produción (semiintensivas = 4,53±0,5 e intensivas = 5,52±2,2 kg N2O ha-1), coma as atribuídas ao cultivo do millo (5,55±1,88 kg) ou non (4,5±1,25 kg), no son estatisticamente diferentes e son sempre maiores ás emisións directas.

A distribución porcentual das emisións directas e indirectas das explotacións semiintensivas e intensivas, cultiven ou non millo, veñen representadas na figura 5.

As variables mellor relacionadas co N2O emitido por hectárea son as UGM ha-1 (r2=0,73 P<0,01), as que favorecen acumulacións de N no solo dando lugar a perdas de N (r2=0,60, P<0,01), o NH3=0,68 P<0,01; N2O=0,29 P<0,05 e sen relacións o NO3; kg N ha-1 comprado como alimentos (r2=0,88, P<0,01); kg de N ha-1 entrados ao solo (orgánico, inorgánico, atmosférico, fertilizantes e restos de colleitas) r2=0,72 P<0,01; a porcentaxe de millo (r2=0,71 P<0,01) e o surplus de N ha-1 na explotación (r=0,83 P<0,01); sen relacións significativas por quilo de leite corrixido por graxa. Desta forma, cada UGM pode emitir 2,23±0,41 kg N2O; o N perdido pode orixinar 0,085±0,02 kg de N2O kg-1 N; os alimentos mercados 0,023±0,003 kg de N2O kg-1; o surplus da explotación 0,026±0,003 kg de N2O kg-1 N e 0,075 kg de N2O por unidade porcentual de superficie dedicada a millo.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_medioambiente_salcedo_03.indd 110

19/05/2015 14:06

pub_san_miguel.indd 111

17/05/2015 02:11

112

MEDIO AMBIENTE

Figura 5. Distribución porcentual das emisións directas e indirectas de N2O entre sistemas e sementeira de millo Establo + Estercoleiro 40

Gasóleo

O METANO ENTÉRICO, O MANEXO DO XURRO E A COMPRA DE ALIMENTOS SON OS QUE CONTRIBÚEN COA MAIOR EMISIÓN DE GASES DE EFECTO INVERNADOIRO

Aplicación de fertilizantes

20 0

Fixación biolóxica

Volatilización

-20

Aplicación de xurro

Lixiviados Solo

SeSI

SeNON

InSI

InNON

Compra de fertilizantes 100 80 60 40 20 0 Compra de concentrados

Compra de forraxes

SeSI

SeNON

InSI

InNON

III) Dióxido de carbono (CO2) As emisións de CO2 analizadas son a compra de gasóleo, electricidade, compra de fertilizantes, herbicidas, insecticidas, forraxes, concentrados, subprodutos, plásticos para ensilado, fermentación de ensilados, sementes, laboreo, sementeira, aplicación de xurro, recolección de forraxes e compra de xovencas. O CO2 emitido por hectárea e explotación é de 3,82±2,1 t e diferentes entre elas (P<0,001). As maiores rexístranse nas intensivas con millo (6.546±2.517 kg CO2 ha-1) e as menores, nas semiintensivas sen o de 2.208±459 kg (táboa 2). Porcentualmente a enerxía, a compra de fertilizantes e alimentos representan o 90±1,7 % do total das emisións de CO2 (figura 6).

O CO2 por hectárea e por kg de leite ECM é diferente entre sistemas de produción (P<0,01) e P<0,001 por UGM, pero non entre explotacións que cultivan ou non millo para ensilado (táboa 2).

Figura 6. Distribución porcentual das emisións de CO2 entre sistemas con ou sen millo Enerxía 60 50 40 30 20 10 0

Respiración

Xovencas

Fertilizantes

Alimentos

Plásticos

Operacións de cultivo

IV) GEI, CO2-eq totais As emisións totais de gases efecto invernadoiro (GEI) expresadas en CO2-eq varían de 8,2 a 24,6 t ha-1; (media ± SD = 12,8±5,1 t); de 0,71 a 1,31 kg CO2-eq kg leite ECM (media ± SD = 0,96±0,17 kg) e de 3,9 a 5,46 t UGM-1 (media ± SD = 4,5±1,3 t). Similares resultados por hectárea e UGM (media e desviación) son obtidos por Del Prado et al. (2013) nas explotacións intensivas de Valle de Carranza (País Vasco); semellantes a 0,97 kg CO2-eq kg-1 ECM sinalados en Galicia (España) por Hospido (2005); 1,0±0,21 kg (Vries e De Boer, 2010) e lixeiramente inferior a 1,2 kg (Del Prado et al., 2013).

As explotacións intensivas emiten un 35 % máis de CO2eq por hectárea; 12,6 % menos por kg de leite ECM e 6,3 % máis por UGM. Dentro das que cultivan millo para ensilado, as intensivas producen un 30 % máis por hectárea; 5,33 % menos por kg ECM e 1 % máis por UGM, sen diferenzas significativas o sistema produtivo, as que cultivan ou non millo e a interacción sistema x millo (táboa 2). A menor porcentaxe de 5,33 % por kg de leite ECM nas que cultivan millo é inferior ao 17 % das explotacións leiteiras da Mancomunidad de Municipios Sostenibles de Cantabria (Salcedo, 2014c) e ao 17 % tamén en Cantabria nunha mostra de 49 explotacións (Salcedo, 2014b) e lixeiramente superior ao 10,7 % cando se reserva máis do 30 % da superficie para millo respecto das do 100 % de pradeira (Hacala et al., 2006) e superior a 1,2 % en explotacións que cultivan millo respecto das que non (Vellinga e Hoving, 2011).

O CO2-eq kg-1 de leite corrixido por graxa (ECM) está inversamente relacionado coa produción de leite medio diario do rabaño (figura 7A), e co kg ECM por kg de materia seca inxerida (figura 7B), con independencia de se se sementa ou non millo, pero con diferente grao de correlación. Aumentos dun kg de leite por vaca ao día superior a 22,6 e 26,6 nas semiintensivas e intensivas pode diminuír 0,048 e 0,035 kg CO2-eq (equivalentes a 17,5 e 12,7 kg CO2-eq vaca e ano) respectivamente e 0,73 e 0,97 kg por cada kg de leite superior a 1,01 e 1,23 kg ECM/kg materia seca inxerida. Máis atrás indicouse a maior produción de leite nas explotacións que cultivan millo para ensilado, circunstancia que favorece menor emisión de CO2-eq por kg de leite (0,026 kg) e 0,067 kg as que non o cultivan (equivalentes a 9,5 e 24,4 kg CO2-eq vaca e ano).

Sementes SeSI

SeNON

InSI

InNON

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_medioambiente_salcedo_03.indd 112

19/05/2015 14:06

MEDIO AMBIENTE

Figura 7. Relacións entre a produción de leite (kg vacadía) e a eficiencia bruta (kg leite kg-1 MS inxerido) cos quilos de CO2-eq kg-1 de leite ECM entre sistemas leiteiros e as que cultivan ou non millo para ensilado kg CO2 -eqkg leite ECM

1,2 1,2

Kg CO2 -eqkg leite ECM

kg CO2 kg ECM Semiintensivas kg CO2 kg ECM Intensivas

1,4

R 2 =0,38

1,1 A

1

R 2 =0,65

0,9 0,8 0,7 0,6

15

20

25

30

1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6

35

kg CO2 kg ECM Semiintensivas kg CO2 kg ECM Intensivas R 2 =0,84

kg CO2 -eqkg leite ECM

1,4 1,3

B

1,2

R 2 =0,79

1,1 R 2 =0,63

1 0,9 0,8 0,7 0,6 15

20

25

30

Entérico 0,6

0,8

1

1,2

Manexo do xurro

1,4

kg CO2 kg ECM Con millo kg CO2 kg ECM Sen millo

1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,9 0,8 0,7 0,6

SeSI SeNON InSI InNON sd

38,9ab 43,9b 36,1a 36,3a 4,2

4,43a 6,91b 11,1c 9,7c 2,8

Se In Sig.

41,4 36,1 **

5,67 10,4 ***

Con millo Sen millo Sig. Sistema x millo

37,5 40,1 NS

7,8 8,3 NS

NS

**

Fertilizantes

0,8

Alimentos

Conxunto 3,85a 24,7b 4,62a 16,7a 2,58a 24,7b 4,9a 24,9b 1,6 4,9 Sistema 4,24 20,7 3,77 24,8 NS NS Cultivo de millo 3,2 24,7 4,8 20,8 NS NS NS

Fertilizantes

R 2 =0,83

0,6

35

NS

Enerxía

Consumibles

R 2 =0,82

Alimentos 1

1,2

SeSI

1,4

Táboa 3. Distribución do CO2-eq por hectárea nos diferentes sistemas leiteiros Enerxía

50 40 30 20 10 0

2

As fontes de emisión da explotación foron clasificadas en seis grupos: I) Entérico; II) Enerxía (electricidade e gasóleo); III) Fertilizantes (compra, aplicación e a volatilización); IV) Alimentos (compra de forraxes e concentrados); V) Consumibles (produción de forraxes, compra de xovencas, sementes, plásticos, gasóleo e respiración de ensilados) e VI) Manexo de xurro (establo, estercoleiro, pastoreo, achegas, lixiviados, restos de colleitas e fixación biolóxica). A táboa 3 sinala a porcentaxe numérica a diario de produción e as que cultivan ou non millo e a figura 8 a interacción sistema x cultivo de millo.

Entérico

Figura 8. Distribución porcentual dos GEI por hectárea entre sistemas leiteiros

kg leite ECM vaca e día

kg CO2 kg ECM Con millo kg CO2 kg ECM Sen millo

1,5

consumo de concentrado vaca-ano (r=-0,62 P<0,05) e á eficiencia bruta da dieta (kg de leite ECM kg-1 MS inxerida, r=-0,67 P<0,05); sen relacións significativas a porcentaxe de millo cultivado.

R = 0,75

kg leite ECM vaca e día

1,6

113

Consumibles

Manexo de xurro

3,32ab 2,62a 3,96b 3,0a 0,65

24,7a 25,3a 21,46a 21,0a 2,9

2,97 3,48 NS

24,9 21,2 **

3,6 2,8 **

23,0 23,1 NS

NS

NS

InSI

InNON

V) CO2-eq da forraxe A distribución porcentual das emisións (directas e indirectas) atribuídas á produción de forraxe por hectárea e por quilo de materia seca das diferentes explotacións vén sinalada na táboa 3. As emisións directas inclúen as actividades de laboreo, sementeira, fertilizado, sega e recolección, así como compra de sementes, fitosanitarios, plásticos, fermentación e gasóleo; as indirectas proceden do solo e están representadas polo N2O do fertilizante aplicado, achegas de xurro, volatilización, lixiviados, restos de colleitas e fixación biolóxica. As porcentaxes de CO2-eq das directas procedente dos consumibles son do 43,9±15,5 %, 50,6±15,5 % as atribuídas ao solo e 2,6±0,7 % as indirectas, equivalente a 1.663±1.172 kg CO2-eq por hectárea ou 0,316 kg CO2eq kg de materia seca producida.

Táboa 4. Emisións da produción de forraxes (consumibles)

Emisións directas (solo)

SeSI SeNON InSI InNON sd

38,6a 27,2a 58,5b 51,5b 15,5

56,8ab 69,6b 36,3a 39,6a 17,2

Se In Sig.

32,9 55,0 ***

Con millo Sen millo Sig. Sistema x millo

48,5 39,6 NS

Emisións directas

1

a, b, c, dentro de cada columna difire P<0,05; sd: desviación estándar; *** P<0,001; NS: non significativo

O metano entérico, o manexo do xurro e a compra de alimentos son os que contribúen coa maior emisión de gases de efecto invernadoiro na explotación, constituíndo o 87±2,7 % do total de CO2-eq ha-1 nos semiintensivos e o 82±2 % os intensivos. O entérico e o manexo do xurro representan o 66,4±4,6 % das emisións nos semiintensivos e o 57±2,1 % nos intensivos. Estes descensos son atribuídos á produción de leite-vaca-ano (r=-0,67 P<0,05);

SeNON

NS

2

3 Emisións indirectas (fertilizantes)

Conxunto 4,5a 2,9a 5,1a 8,7b 2,5 Sistema 63,2 3,7 37,9 6,9 *** ** Cultivo de millo 46,5 4,8 54,6 5,8 NS NS **

NS

4 Kg CO2 -eq ha-1

CO2-eq da CO2-eq forraxe ha-1 kg-1 MS kg-1 ECM

1.056 784 2.481 2.333 1.732

0,313ab

0,197a 0,393b 0,362b 0,09

95,8a 94,2a 96,6a 184b 52

920 2.407 **

0,255 0,378 **

95 140 NS

1.768 1.559 NS

0,353 0,279 NS

96 139 NS

NS

NS

NS

CO2: laboreo, sementeira, fertilizado, sega, recolección, sementes, fitosanitarios, plásticos, fermentación e gasóleo; 2N2O: fertilizante aplicado, achega de xurro, volatilización, lixiviados, restos de colleitas e fixación biolóxica; 3N2O: compra de fertilizantes; 4: kg CO2-eq por hectárea na produción de forraxe; 5 : CO2-eq por hectárea da produción de forraxe dividida entre a produción de leite corrixido por graxa e por hectárea; a, b dentro de cada columna difire P<0,05; **P<0,01; ***P<0,001.

1

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_medioambiente_salcedo_03.indd 113

19/05/2015 14:06

MEDIO AMBIENTE

As emisións directas e indirectas por hectárea e quilo de materia seca dos sistemas intensivos non difiren segundo cultiven ou non millo (táboa 3). As explotacións semiintensivas que cultivan millo emiten porcentualmente máis CO2-eq procedente dos consumibles (P<0,05), pero menor P<0,05 as de orixe edáfica, atribuíble á menor produción de forraxe (r=-0,61 P<0,05). Con todo, ambas as emisións directas e indirectas, por hectárea ou por quilo de materia seca, non difiren entre aquelas explotacións que cultivan ou non millo (táboa 3), pero si de forma numérica, maior nas primeiras.

As emisións de CO2-eq por quilo de materia seca de forraxe producida son diferentes entre sistemas (P<0,01), con valores medios de 0,255±0,09 os semiintensivos e 0,378±0,05 kg os intensivos (táboa 3), e 0,353±0,09 kg as explotacións que cultivan millo e 0,279±0,09 kg as que non, sen diferenzas entre elas (táboa 3). A figura 9A sinala o CO2-eq kg MS de diferente forraxe producida na explotación e a figura 9B a porcentaxe das emisións directas dentro de cada sistema de produción. Os valores obtidos para o ensilado de herba son de 0,29±0,07 kg o de rotopacas, 0,278±0,07 kg o de trincheira; a herba segada e fornecida en presebe (0,254±0,12 kg); o ensilado de millo (0,355±0,03 kg) e o ensilado de raigrás na modalidade de rotopacas (0,392±0,10 kg). As emisións do ensilado de herba e independentemente da modalidade utilizada son similares a 0,327 e 0,293 kg CO2-eq kg MS indicado por Ohm et al. (2014).

Figura 9. Emisións directas de CO2-eq da produción de forraxe en porcentaxe (A) e por kg de MS producido (B) segundo o sistema do seu aproveitamento

0

Herba sega Semiintensivas

Intensivas

100 95

Ensilado de raigrás rotopacas

90

Ensilado herba rotopacas Ensilado herba trincheira

85 80

Ensilado de millo

Herba sega

Directas (semiintensivas) Directas (intensivas)

700 600

y = -0,5103x + 540,83

500

R 2 =0,24

400 300 200 100

200

300

400

500

-1

Ensilado de trincheira

Ensilado de millo

Figura 10. Relación entre os gramos de CO2-eq por quilo de materia seca producida e os de orixe entérica

gramos de CO2-eq entérico kg ECM

Ensilado rotopacas 0,5 Ensilado de raigrás rotopacas

Substituír ensilado de herba por ensilado de millo é unha estratexia para reducir as emisións de CH4 de orixe entérica (Middelaar et al., 2013), pero incrementan os niveis de CO2 e N2O na explotación por un cambio nos niveis de carbono e nitróxeno do solo (Vellinga e Hoving, 2011; Van Middelaar et al., 2013). Por outra banda, o millo require diferente fertilización e manexo da terra, o cambio das emisións de N2O dos cultivos e as emisións relacionadas coa produción de fertilizantes (Schils et al, 2005b; BassetMens et al, 2009). No presente traballo, o CO2-eq emitido por quilo de materia seca producido nas explotacións semiintensivas que cultivan millo, diminúen as emisións de orixe entérica por quilo de leite corrixido por graxa un 38 e un 19,4 os intensivos. No conxunto de explotacións, cada gramo de CO2-eq emitido na produción de forraxes redúcese 0,51 g de CO2-eq entérico; 0,4 g as que cultivan millo e -0,55 g as que non.

Gramos de CO2-eq kg-1 materia seca forraxe

114

CONCLUSIÓNS Este traballo pon de manifesto a relevancia que teñen os simuladores como ferramenta na toma de decisións nas explotacións leiteiras, por exemplo analizar as emisións de gases de efecto invernadoiro provocadas cando se substitúe parte da superficie de pradeira por millo para ensilado. As fontes de emisión maioritarias son as de orixe entérica, a compra de alimentos e as do manexo do xurro. As explotacións que cultivan millo, e independentemente do sistema leiteiro, presentan mellor pegada de carbono por quilo de leite e lixeiramente superior a dun quilo de materia seca; en calquera caso, dentro do rango de moitas publicacións. A produción de leite-vaca e ano é maior nas explotacións que cultivan millo para ensilado; os gramos de CH4 diminúen e incrementan os do N2O por kg ECM e aumentan as emisións de CO2-eq por quilo de materia seca producida.

As estimacións do DairyCant sinalan que cada gramo de CO2-eq emitido na produción de forraxes, o de orixe entérica diminúe 0,51 g no conxunto de explotacións. Estes resultados poñen de manifesto que melloras na produción e conservación de forraxes, a fertilización e o manexo do xurro, entre outros, poden contribuír a reducir aínda máis non só o metano entérico senón a pegada de carbono dun quilo de materia seca.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_medioambiente_salcedo_03.indd 114

19/05/2015 14:06

O GRUPO AGROAMB está formado por un conxunto de empresas cuxa actividade completa o ciclo da xestión de residuos. Para iso conta cun equipo multidisciplinar de profesionais con ampla experiencia na Xestión Medioambiental e Agronómica. É unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral de residuos, empregando sempre as mellores técnicas dispoñibles e optimizando a loxística de transporte.

AGROAMB VALORIZACIÓN E TRATAMENTO DE RESIDUOS BIODEGRADABLES

TRESAMB LOXÍSTICA ESPECÍFICA EN CONTEDORES

AGROAMB UTE XESTIÓN E PRESTACIÓN DE SERVIZOS MEDIOAMBIENTAIS

ONEGA ARES, S.L.U. SERVIZOS AVANZADOS DE TECNOLOXÍA AGRARIA

TROBO AGRÍCOLA, S.C.G. PRODUCIÓN INTEGRADA DA TERRA

AgroAmb Ponte de outeiro, 10 | 27256 Castro de rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com

pub_agroamb.indd 115

19/05/2015 20:38

116

AGRICULTURA

ESTRUTURA, CONSERVACIÓN E DISTRIBUCIÓN DO BANCO DE XERMOPLASMA DE MILLO DO CIAM

O banco de xermoplasma do CIAM é o resultado de diversos traballos de recolección de material, de mellora xenética ou de intercambio de especies vexetais. Neste estudo faise un percorrido polas variedades de millo almacenadas no banco, en cuxo inventario se contabilizan 696 entradas de variedades locais e 695 de liñas puras.

Laura Campo Ramírez e Jesús Moreno-González Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) Instituto Galego de Calidade Alimentaria (Ingacal). Apartado 10, 15080, A Coruña, España laura.campo.ramirez@xunta.es

INTRODUCIÓN O obxectivo deste banco é conservar, manter e caracterizar as entradas das coleccións almacenadas, para que estean dispoñibles tanto para a comunidade científica como para o sector agrario e gandeiro en xeral. Gran parte dos materiais recollidos son a base xenética dos programas de mellora que levan a cabo no CIAM.

As coleccións conservadas no CIAM son moi diversas, dende ecotipos de horta, compostos principalmente por variedades locais de tomates, pementos, cebolas, leitugas e repolos; variedades locais de árbores froiteiras, como pereiras, maceiras e cerdeiras principalmente; ecotipos de cereais de inverno, formados por variedades locais de trigo, centeo, avea e cebada, e ata un gran número de entradas de ecotipos de pratenses que fai que esta sexa a mellor, se non a única, colección de especies de zonas húmidas en toda España. Nesta revisión centrarémonos no banco de xermoplasma de millo, composto por 696 entradas de variedades locais e 695 de liñas puras.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_dossier_banco.indd 116

20/05/2015 10:28

AGRICULTURA

O BANCO DE XERMOPLASMA DE MILLO FOI CREADO PARA EVITAR A DESAPARICIÓN DAS VARIEDADES LOCAIS QUE OS AGRICULTORES GALEGOS SEMENTARAN DURANTE MÁIS DE 350 ANOS

PRIMEIRAS RECOLECCIÓNS SISTEMÁTICAS A erosión dos recursos xenéticos de plantas, e especialmente das variedades locais que constituíron a base da produción agraria ata tempos recentes, ten consecuencias moi negativas sobre a estabilidade da produción agraria e sobre a seguridade alimentaria.

Dende a metade do século XX a comunidade internacional non é allea ao problema que supón a erosión acelerada da biodiversidade. A partir dos anos 40, os organismos internacionais, especialmente a Organización das Nacións Unidas para a Alimentación e a Agricultura (FAO), comezaron a preocuparse pola perda de recursos xenéticos no mundo (De la Rosa, 2010).

España, debido á súa diversidade xeolóxica e ambiental é, probablemente, o país europeo con maior riqueza xenética.

No noso país as primeiras accións formais en canto á conservación de recursos fitoxenéticos iniciáronse a finais da

117

década dos 70, principalmente dentro do INIA-MAPA, e cun forte apoio da FAO e de IBPGR (Consello Internacional de Recursos Xenéticos). Nesa época realizáronse as primeiras recoleccións sistemáticas de xermoplasma e creouse no INIA o primeiro banco de sementes de especies cultivadas (De la Rosa, 2010).

Na comunidade autónoma galega dous centros de investigación, a Misión Biolóxica de Galicia (MBG) en Pontevedra e o Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM), encargáronse da recollida, conservación e caracterización dos principais cultivos da comunidade, entre eles do millo.

As expedicións para a recolección de variedades locais de millo no CIAM comezaron no ano 1978 da man de Enrique Losada, Agustín López e Jesús Moreno-González e nese ano recompiláronse 126 accesións de toda Galicia. A segunda grande expedición levouse a cabo no ano 1981, no que se recolleron variedades locais de Asturias, Cantabria e Galicia, 303 entradas en total. En 1982 realizouse unha prospección no País Vasco e recolléronse 52 entradas do banco pertencentes ás tres provincias de Euscadi, mais outras 10 accesións da Coruña. Entre os anos 1984 e 1986 rematouse de realizar prospeccións na comunidade de Galicia e no ano 1999 levouse a cabo unha segunda prospección en Asturias. Nos últimos anos vanse ir recuperando algunhas variedades locais galegas grazas á cooperación do proxecto “Horizonte 2000”.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_dossier_banco.indd 117

20/05/2015 09:45

118

AGRICULTURA

VARIEDADES LOCAIS ALMACENADAS NO BANCO DE XERMOPLASMA Na actualidade existe no CIAM unha colección de 696 variedades autóctonas de millo recollidas na zona húmida de España (noroeste peninsular), das cales 530 proceden de Galicia, 87 de Asturias, 52 de Euscadi e 24 de Cantabria. Tamén se conservan tres poboacións foráneas, dúas de Perú e unha de Portugal. O endospermo dos millos galegos desde as súas orixes foi maioritariamente liso (vítreo) e, por tanto, a maioría das entradas almacenadas no banco posúen endospermo liso (85,2 % do total).

Figura 1. Distribución das accesións do banco de xermoplasma de millo na cornixa cantábrica

Existe unha base de datos sobre estas variedades na que se inclúen pasaporte, ano, lugar, municipio, provincia, nome do agricultor e altitude de recollida, xunto con algunhas observacións da zona. Engádense tamén datos de caracterización primaria (altamente herdables), coma cor, forma, tipo e dimensións do gran, cor e diámetro do carozo, lonxitude, diámetro, forma e número de filas da mazaroca, altura da planta etc., e de caracterización secundaria, como son rendemento de gran e forraxe, contido de materia seca na recolección e resistencia ao encamado. Estas variedades foron obxecto de avaliación xenética e agronómica e serviron de base para a obtención de híbridos comerciais galegos.

Variabilidade en tipo de endospermo e cor de variedades locais de millo do banco de xermoplasma do CIAM-Ingacal

segundo se demostrou en estudos previos, contén xenes adaptados ás condicións frías e chuviosas durante o período vexetativo de crecemento de millo no noroeste de España e tamén son útiles como fonte potencial de caracteres de indubidable valor agronómico, tales como precocidade (Revilla et al., 2006; 2014a), resistencia ao frío (Rodríguez et al., 2010; Revilla et al., 2014b), resistencia a Sesamia nonagrioides (Malvar et al., 2004), Sitotraga cerealella (Butrón et al., 2008) e Fusarium graminearum (Moreno-González et al., 2004), valor nutritivo da forraxe (Campo e Moreno-González, 2008, 2010; Moreno-González et al., 2000, 2003; Brichette et al., 2001; Campo et al., 2013a), valor nutritivo da mazaroca (Campo et al., 2014) e do gran (Campo e Moreno-González, 2014a), aptitude combinatoria con material dentado americano (Llauradó e Moreno-González, 1993; Revilla et al., 2003; Campo e Moreno-González, 2011b; 2014b) e produción con niveis baixos de fertilización nitroxenada (Alonso et al., 2007).

En estudos máis recentes demostrouse, ademais, o valor engadido que teñen as variedades locais galegas en manexo ecolóxico tanto en forraxe (Campo e Moreno-González, 2011a; Campo et al., 2010; Monteagudo et al., 2012) como na obtención de fariña para a elaboración de pan, empanadas ou outros doces (Revilla et al., 2008).

A colección de millos do CIAM é unha colección activa conservada a medio prazo mediante sementes, en cámara controlada baixo condicións de 8-9 % de contido de auga no gran, 50 % de humidade relativa do aire e 2-3 °C de temperatura. Está en gran parte, o 64 %, duplicada no Centro Nacional de Recursos Fitoxenéticos (CRF) do INIA en Alcalá de Henares (Madrid), formando parte da colección base (445 entradas en total). A colección base de sementes do CRF-INIA mantén duplicados das entradas conservadas na Rede Española de Bancos Activos, á cal pertence o CIAM-Ingacal. Esta colección do CRF mantense en condicións de conservación a longo prazo, a unha temperatura de -18 °C e con baixo contido de auga nas sementes (<7 %).

Os principais labores do CRF son, no ámbito nacional, ser o centro de conservación de duplicados da colección base da rede española e centro de documentación desta rede, sendo responsable do mantemento do Inventario Nacional de Recursos Fitoxenéticos [http://wwwx.inia.es/webcrf/crfesp/ paginaprincipal.asp] (De la Rosa, 2010).

Multiplicación e rexeneración das variedades locais do banco de xermoplasma de millo do CIAM en campo

O banco de xermoplasma de millo foi creado para evitar a desaparición das variedades locais que os agricultores galegos sementaran durante máis de 350 anos ao ser substituídas por híbridos comerciais que hoxe abarcan a maior parte da área de cultivos de millo de Galicia. A conservación destas poboacións é moi importante posto que, AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_dossier_banco.indd 118

17/05/2015 14:33

El abonado rentable y eficiente del maíz

ENTEC® Maíz

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado del maíz en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente. El nitrógeno de ENTEC® se encuentra estabilizado por el inhibidor de la nitrificación DMPP, desarrollado por BASF y comercializado por EuroChem Agro.

Ahora en EuroChem Agro hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en el maíz. ® Marca registrada de EuroChem Agro

EuroChem Agro Iberia, S.L. Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 224 72 22 Fax. 93 225 92 91 www.eurochemagro.es

pub_eurochen.indd 119

The Fertilizer Experts.

17/05/2015 18:05

120

AGRICULTURA

Dúas das variedades locais pertencentes á Colección Nuclear foron rexistradas como variedades de conservación na Oficina Española de Variedades Vexetais, as poboacións ESP11982002 “Amurrio-CIAM” e ESP11985020 “Ponteareas-CIAM”

Vista do interior do banco de xermoplasma de millo

COLECCIÓN NUCLEAR O banco de xermoplasma de millo do CIAM ten proxección internacional, xa que oito das poboacións conservadas no CIAM forman parte da colección europea European Union Maize Landrace Core Collection (EUMLCC), que representa a diversidade xenética do millo en Europa e que se conserva en Wageningen, en Holanda (http://www.ensam.inra.fr/gap/resgen88/results.htm#descriptors). Ademais, outras 28 variedades locais forman parte dunha primeira aproximación que se realizou da Colección Nuclear Española (táboa 1).

Táboa 1. Variedades locais de millo pertencentes á Colección Nuclear Española (CNE) e á Colección Nuclear Europea (European Union Maize Landrace Core Collection, EUMLCC) Número de accesión BG Lugar de orixe ESP11978020 BOIMORTO, PEDRAL ESP11978057 SOBRADO, GRIXALVA. AS CRUCES ESP11978061 CAMARIÑAS, PONTE DO PORTO ESP11981006 NEGREIRA, ALVITE-PESADOIRA ESP11981023 SAN SADURNIÑO, LAPAS ESP11981033 ARZÚA, DOMBODÁN ESP11981054 ARANGA, VILA ESP11981061 MONFERO, STA. XULIANA ESP11981063 IRIXOA, VERINES ESP11981064 BEGONTE, PACIOS ESP11981068 SARRIA, VEIGA. FONTEABUÍN ESP11982001 AYALA, IZORIA ESP11982002 AMURRIO, ABIAGA ESP11982004 LLODIO, IGORAGA ESP11982024 AZPEITIA ESP11982036 MARKINA, ORBERCIAGA ESP11983002 DUMBRÍA, CASTIÑEIRAS ESP11984020 BOIMORTO, SENDELLE ESP11985025 MONDARIZ ESP11985034 COVELO, PIÑEIRO ESP11973C03 ARANGA, CIMA ESP11981040 TEO, CACHEIRAS ESP11981047 CARNOTA, LIRA ESP11982012 ATAÚN ESP11982019 FIKA, GAMIZ ESP11982031 GUERNIKA ESP11985020 PONTEAREAS, LAGARÍN ESP11985022 FORCAREI, ACIBEIRO

Rexión de orixe GALICIA GALICIA GALICIA GALICIA GALICIA GALICIA GALICIA GALICIA GALICIA GALICIA GALICIA EUSCADI EUSCADI EUSCADI EUSCADI ESUCADI GALICIA GALICIA GALICIA GALICIA GALICIA GALICIA GALICIA EUSCADI EUSCADI EUSCADI GALICIA GALICIA

GDUFEM 950 804 809 849 995 937 918 880 925 911 898 858 809 889 991 795 874 991 1105 1076 959 883 930 969 869 919 941 835

Forma da mazaroca Cilíndrica Intermedia-cónica Bastante cilíndrica Cilíndrica-Intermedia Cilíndrica Bastante cilíndrica Intermedia Intermedia Intermedia Intermedia Cilíndrica-Intermedia Bastante cilíndrica Bastante cilíndrica Bastante cilíndrica Cilíndrica-Intermedia Cilíndrica-Intermedia Cilíndrica Cilíndrica Bastante cilíndrica Cilíndrica-Intermedia Cónica-cilíndrica Cilíndrica Cilíndrica Cilíndrica Cilíndrica Intermedia Cilíndrica Cilíndrica

Tipo de gran Liso Liso Semiliso Liso Liso Liso Liso Liso Liso Liso Liso Liso Liso Liso Liso Liso Liso Liso Liso Liso Semiliso Liso Semiliso Liso Liso Liso Liso Liso

Cor do gran Amarela Amarela Branca Branca Amarela Amarela Amarela Amarela Amarela Amarela Amarela Laranxa Amarela Amarela Laranxa Amarela Amarela Branca Branca Amarela Amarela Branca Amarela Amarela Amarela Amarela Branca Amarela

Colección Nuclear CNE CNE CNE CNE CNE CNE CNE CNE CNE CNE CNE CNE CNE CNE CNE CNE CNE CNE CNE CNE CNE e EUMLCC CNE e EUMLCC CNE e EUMLCC CNE e EUMLCC CNE e EUMLCC CNE e EUMLCC CNE e EUMLCC CNE e EUMLCC

GDUFEM: integral térmica dende a sementeira ata a floración feminina

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_dossier_banco.indd 120

20/05/2015 10:27

CoteNโ ข Mix

Fertilizante de liberaciรณn controlada

El secreto estรก en la cรกpsula Pioneering the Future

Haifa Iberia | Telf: 91 591 2138 | E-mail: iberia@haifa-group.com | www.haifa-group.com pub_haifa.indd 121

17/05/2015 18:06

122

AGRICULTURA

As entradas pertencentes á Colección Nuclear Espa- Figura 2. Variedade local “Aranga” (ESP11973C03), ñola e, sobre todo, as pertencentes á EUMLCC, foron pertencente ao banco de xermoplasma de ecotipos de amplamente caracterizadas e avaliadas. Varias entradas millo autóctonos do CIAM-Ingacal destacaron polo seu alto contido en proteína do gran, ESP11978020 “Boimorto” (Campo e Moreno-González, 2014a), ESP11982012 “Ataún” e ESP11982019 “FikaGamiz” (Berardo et al., 2009), todas elas con valores por riba de 12 % MS. Outras mostraron ter un bo rendemento gran tanto cando eran fertilizadas con nitróxeno coma cando non recibían suplementos nitroxenados en cultivos máis rústicos, ESP11981047 “Carnota-Lira”, ESP11982031 “Guernika” e ESP11985020 “Ponteareas” (Alonso et al., 2007). Variedades locais como ESP11981061 “Monfero”, ESP11985034 “Covelo”, ESP11982031 “Guernika” e ESP11985020 “Ponteareas” demostraron ter un bo valor nutritivo da forraxe tanto en cultivo convencional coma ecolóxico (Campo et al., 2010; Campo e Moreno-González, 2011a), mentres que as variedades locais ESP11983002 “Dumbría” e ESP11981061 “Monfero” lograron altas concentracións de proteína, así como unha moi boa dixestibilidade, na parte verde da planta (Campo e Moreno-González, 2010).

Dentro das entradas pertencentes á EUMLCC, a variedade local ESP11982031 “Guernika” destacou pola súa resistencia ao frío en sementeiras temperás (Rodríguez et al., 2010); ESP11981047 “Carnota-Lira”, pola súa estabilidade en diferentes ambientes e pola súa resistencia á seca ESP11973C03 Lugar de recolección: Aranga, Cima. Tipo de colección: CN e EUMLCC. (Revilla et al., 2006), e as variedades locais ESP11982012 Tipo de gran: liso. Cor do gran: amarela.

“Ataún” e ESP11982019 “Fika-Gamiz”, polos seus altos Forma da mazaroca: cónica-cilíndrica. Integral térmica: 970. contidos en carotenoides (13,9 e 20,4 mg kg-1 dm, respec- Outras características de interese: Bo rendemento gran e en laboreo convencional e sen achega suplementaria tivamente) [Berardo et al., 2009]. de nitróxeno. Bo rendemento e calidade fariñeira. Boa adaptación ao medio.

A poboación ESP11981047 “Carnota-Lira” foi tamén Alto contido en carotenoides 25,9 mg kg-1 dm en gran. prometedora fonte de millo de alto rendemento baixo a Resistente ao frío en sementeiras temperás. infestación de trade (Ostrinia nubilalis Hbn. e Sesamia no- Alta aptitude combinatoria para a produción de biomasa. nagrioides Lef.) e mostrou relativa precocidade dentro do seu grupo de madurez (Malvar et al., 2007).

Por último, a poboación ESP11973C03 “Aranga” desVista do ensaio ecolóxico da tacou pola maioría dos caracteres polos que foi avaliada. variedade “Amurrio” (ESP11982002) É moi apreciada pola súa adaptación ao medio (Campo e Moreno-González, 2011b; Revilla et al., 2006), pola súa resistencia ao frío en sementeiras temperás (Rodríguez et al., 2010), pola súa resistencia ao encamado (Campo e Moreno-González, 2011b) e polo seu bo rendemento gran tanto con suplemento nitroxenado como cando carece del (Alonso et al., 2007); presentou, ademais, bo rendemento e calidade fariñeira e altos contidos de carotenoides e lípidos no gran (25,9 mg kg-1 dm e 6,12 % MS, respectivamente) [Berardo et al., 2009]. A partir dela, no CIAM, xeráronse varias liñas puras. Entre elas atópanse EC237, EC50, EC23A, EC49, EC49A, EC244, EC215, EC220 e EC18, que foron seleccionadas pola súa alta aptitude combinatoria para a produción de híbridos forraxeiros (Campo e Moreno-González, 2014b; Campo, 2012); EC47 e EC212, que foron seleccionadas pola súa boa aptitude combinatoria para aumentar o valor nutritivo da planta enteira de millo (Campo e Moreno-González, 2013b), e Todas elas están a ser utilizadas actualmente para conseEC51 e EC237, que se seleccionaron pola súa resistencia guir híbridos experimentais forraxeiros de alto rendemenao frío (Revilla et al., 2014b). to, alto valor nutritivo e resistentes ao encamado.

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_dossier_banco.indd 122

17/05/2015 14:33

pub_syngenta.indd 123

17/05/2015 18:07

124

AGRICULTURA

Ensaio de millo forraxeiro pertencente ao proxecto europeo

GRAN PARTE DAS LIÑAS PURAS CONSERVADAS NO BANCO FORON AVALIADAS DENTRO DO PROXECTO EUROPEO LIÑAS PURAS “INTEGRACIÓN DE MAPEO E FENOTIPADO No banco de xermoplasma de millo tamén se conservan PARA IDENTIFICAR ALELOS PARA CONSTRUÍR actualmente 695 liñas puras derivadas destas poboacións IDEOTIPOS EUROPEOS DE MILLO” que poden ser usadas como xenitores de híbridos de millo gran e forraxeiro adaptados ao norte de España. Cada ano multiplícanse de dez a corenta delas co fin de rexeneralas e utilizalas como base de diversos proxectos de investigación e de híbridos experimentais.

Multiplicación de liñas puras

Gran parte das liñas puras conservadas no banco de xermoplasma de millo do CIAM foron avaliadas dentro do proxecto europeo titulado “Integración de mapeo e fenotipado para identificar alelos para construír ideotipos europeos de millo” (EUI2008-03635). Neste proxecto creáronse dous paneis de asociación derivados de xermoplasma de millo europeo, un que incluía 300 liñas de tipo liso e outro con 300 liñas de tipo dentado, provenientes de diversos países da Unión Europea (Francia, Alemaña, Portugal, Suíza, Polonia, Romanía e España). Entre os resultados deste proxecto cabe destacar que das 300 liñas puras lisas avaliadas en catro ambientes, as 16 liñas que mellor comportamento forraxeiro tiveron foron EZ38, EC237, EC50, EC18, EC49A, EZ33, F7048, EC23A, EZ22, EC244, EP47, EP80, F359, EZ32, F03802 e EC356.

Das 16 mellores liñas puras lisas para a produción forraxeira, 13 eran españolas [7 delas foron desenvolvidas no CIAM (EC237, EC50, EC18, EC49A, EC23A, EC244 e EC356), 4 na Escola Experimental Aula DEI (EZ38, EZ33, EZ22 e EZ32), 2 na Misión Biolóxica de Galicia (EP47 e EP80)] e as 3 restantes eran francesas. Este feito é moito máis valioso se consideramos que das 300 liñas avaliadas só 68 eran españolas, o que representaba o 22,6 % do total. En consecuencia, o grupo de liñas españolas comportouse significativamente mellor para a produción de biomasa ca o resto de liñas puras foráneas. De entre as 300 liñas puras dentadas avaliadas na NAM (Nested Association Mapping ou poboacións aniñadas para mapeo de asociación), as liñas puras pertencentes ao CIAM máis destacadas foron EC232, EC133A, EC175 e EC326A, xunto a outras oito liñas puras, EP52 (pretendente á MBG), F922, F1808, F748, F7001, F838, F618 e B84.

Ambos os paneis de asociación tamén foron avaliados para estudar a tolerancia ao frío das liñas puras e estimar os seus efectos sobre os caracteres relacionados coa produción de biomasa (Revilla et al., 2014b). Entre as liñas puras lisas avaliadas, as liñas do CIAM máis tolerantes ao frío foron EC51, EC237 e EC35G, sendo a liña EC51 a cuarta máis resistente das 300 avaliadas, mentres que os cruzamentos coa liña pura EC35G foron os que presentaron maiores tolerancias de todos os avaliados. Por último, todas as liñas puras derivadas da variedade local galega “Aranga” foron as que presentaron maior variabilidade de todo o panel liso do proxecto (Rincent et al., 2014).

AGRADECEMENTOS Este traballo foi desenvolvido grazas ao Plan Nacional de I+D+i INIA (proxectos RFP2011-00005 e RTA201200100).

BIBLIOGRAFÍA As persoas interesadas na bibliografía deste artigo poden remitirlle á autora as súas consultas por email: laura.campo.ramirez@xunta.es

AFRIGA ANO XXI - Nº 116

AFRIGA116_dossier_banco.indd 124

20/05/2015 10:32

pub_bayer.indd 125

17/05/2015 18:07

126

agricultura

ESTADOS DE DESENVOLVEMENTO VEXETATIVO DO CULTIVO DO MILLO Saber como se desenvolve a planta de millo é fundamental para tomar as decisións adecuadas en determinadas fases de desenvolvemento do ciclo do millo co fin de asegurar o potencial produtivo da planta e reducir os factores de estrés que poderían minguar a produtividade.

Pedro Martins Field Expert Norte de Portugal e Galicia pedro.martins@syngenta.com

INTRODUCIÓN O impacto de factores como o estrés hídrico, as pragas, as malas herbas ou a falta de nutrientes poden ser condicionantes nuns momentos de desenvolvemento máis ca noutros. Normalmente, o desenvolvemento do cultivo divídese en dúas fases, vexetativa e reprodutiva. A fase vexetativa da planta comeza no momento da nacenza ata o momento en que aparece a folla bandeira, pasando por varias fases relacionadas co número de follas que presenta. Contar o número de follas do millo parece unha tarefa fácil, pero moitas veces poden aparecer dificultades se non coñecemos perfectamente o método que se debe usar.

Existen tres métodos para contar o número de follas do millo: Método da “punta da folla”: considéranse todas as follas da planta, incluíndo as máis novas que están no medio.

Método da “base da folla”: moi usado nos Estados Unidos, considera as follas coa base visible. A base é a parte da folla que une a lámina foliar coa vaíña, normalmente de cor esbrancuxada e que envolve o talo.

Método “da punta caída”: considera as follas completamente desenvolvidas e dobradas. Este método asimílase á escala fenolóxica BBCH usada polas empresas de fitosanitarios para describir o estado de desenvolvemento da planta. Os tres métodos consideran a primeira folla a que presenta a punta redonda. A escala BBCH considérase que unha folla está completamente desenvolvida cando é visible a súa lígula ou a punta da seguinte folla.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_agricultura_vexetativo_millo.indd 126

17/05/2015 14:38

QUE PRESENTA agricultura

127

Comparativa de estados de desenvolvemento Método Método BBCH “punta da folla” “base da folla” 1 0 0 3 2 1 5-6 4 3 7-8 6 4-5 9-10 8 5-6 12 10 8 14-15 12 10 Fonte: Omafra Publication 75, Guide to Weed Control

Altura da planta (cm) DIStRIbuIDORES pARA ESpAñA y pORtugAL

5-6 9-17 18-33 36-54 58-85 99-114

“Estamos seguros que estas cargadoras Schäffer contribuirán a aumentar el rendimiento de sus explotaciones ganaderas”

Má qu ina de sta ca en CI MA g- gA ND Ag RO 20 15

XERMINACIÓN E EMERXENCIA A semente comeza a xerminar cando absorbe preto do 30 % do seu peso en auga e a temperatura do solo é favorable (>10 °C). A primeira estrutura en emerxer é a radícula, seguida do coleóptilo, que encerra de 4 a 5 follas embrionarias e polas raíces seminais laterais (fig. 1). Dependendo da temperatura pode levar de 3 a 15 días. Unha boa xerminación non garante a emerxencia, xa que o coleóptilo debe chegar á superficie antes de abrir e saír as follas que deben estar libres de danos (costras, pragas etc.), por iso é importante unha boa preparación do terreo para a sementeira e unha boa protección contra os insectos do solo.

O alargamento do mesocotilo fai que se inicie a emerxencia do millo. É tecnicamente o primeiro internodio do talo e une a semente á base do coleóptilo (coroa). Coa proximidade da superficie, a exposición á luz solar do coleóptilo fai que o mesocotilo pare o seu alargamento, facendo que a coroa (1.º nó) estea sempre á mesma profundidade (2,5-3 cm) [fig. 2].

Figura 1.

Xerminación e emerxencia

Figura 2.

Planta en V2 e V3

ARRIMADOR DE COMIDA CON CEPILLO Y PLACA LATERAL O ESPIRAL PARA VOLTEO DE MEZCLA* Castro de Rei (Lugo)

Lavadora de parrillas

Fonte: http://www.soilcropandmore.info/crops/corn/how-Corn-Grows

Avda. Galicia, 109 • 33770 Vegadeo (Asturias) • Tel./Fax: (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_agricultura_vexetativo_millo.indd 127

17/05/2015 14:38

128

agricultura

A radícula e as raíces seminais laterais constitúen o sistema radicular seminal. Desenvólvense a partir dun nó embrionario e a súa función principal é a de suxeitar a semente e absorber algunha auga e nutrientes nas primeiras 3 semanas. Deixan de funcionar no estadio V4.

As raíces nodais comezan a desenvolverse despois da emerxencia do primeiro nó verdadeiro da planta (coroa) e, nese momento, xa son visibles as 3 follas (fig. 3).

Figura 3.

Raíces nodais e seminais, planta en V3

Dun total de 7-10 nós, normalmente desenvólvense 5 debaixo da superficie do chan. A partir das 8 follas, cando están totalmente desenvolvidas, son a fonte principal de alimentación da planta.

FASE V4 Con 4 follas, o punto de crecemento está debaixo da superficie do chan, os pelos das raíces nodais comezan a desenvolverse e o talo aínda non se alongou. Aínda que é moi novo (preto de 15-20 días e 15-20 cm), a planta xa comezou a formación das follas e mazarocas que terá e que rematará de producir no estadio V6. Tamén ás 6 follas (V6) xa aparece unha pequena folla bandeira no punto de crecemento.

Os órganos reprodutores da planta xa están en formación con 4 follas, o que fai que o control precoz das malas herbas sexa moito máis importante

Co punto de crecemento debaixo do solo, os terreos moi fríos van atrasar o crecemento da planta e a formación da folla bandeira. Nos chans encharcados varios días, a planta pode morrer. Nesta fase é crucial o control das pragas do chan, en especial o verme de arame (Agriotes spp.) e o verme gris (Agrotis ipsilon), xa que as primeiras xeracións coinciden neste momento e poden matar a planta facilmente.

Un control das malas herbas ata este momento é moi importante para que o cultivo exprese todo o seu potencial de rendemento. Estudos internos e externos apuntan a diferenzas que poden chegar ao 16 %. Ademais de existir unha competición moi intensa pola auga, a luz e os nutrientes, a presenza das malas herbas nesta fase altera o comportamento das plantas de millo tanto na orientación das follas coma no crecemento radicular, o que levará a unha perda de rendementos. Como se dixo anteriormente, os órganos reprodutores da planta xa están en formación con 4 follas, o que fai que o control precoz das malas herbas sexa moito máis importante, xa que estas estruturas son bastante sensibles aos herbicidas.

Ademais, a área foliar da planta vai aumentando e a cutícula da folla vai cambiando co tempo. Dende a emerxencia ata as 5 follas, esta cutícula está formada por depósitos cristalinos de cera que reducen a retención do herbicida polo feito de acumular aire debaixo das pingas entre os cristais. Por outra banda, dende as 6 ata as 10 follas a cutícula pasa a estar constituída por un filme de cera, o que fai que a retención do herbicida pase do 30 % das 5 follas ao 80 % das 8 follas.

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_agricultura_vexetativo_millo.indd 128

19/05/2015 20:41

QUE PRESENTA agricultura

FASE V8 Tres ou catro semanas despois da emerxencia, a planta alcanza as 8 follas (máis ou menos á altura do xeonllo). O talo xa comezou a estirarse e as raíces nodais están presentes nos 3 ou 4 primeiros nós. O punto de crecemento da planta xa está por riba do chan e por iso as pragas no terreo non son tan importantes.

As mazarocas xa son visibles nos diferentes nós da planta (figura 4) e a mazaroca principal xa comezou a formarse. O número de filas de grans determínase nesta fase e o número de grans por fila comeza a determinarse. Estes son dous dos compoñentes do rendemento.

Figura 4. Mazaroca do 5.º nó nunha planta con 8 follas

Fonte: http://extension.entm.purdue.edu/pestcrop/2005/issue10/index.html

A partir das 8 follas pódense perder as primeiras follas da planta, o que aparentemente fai máis difícil identificar a fase de desenvolvemento do millo. O alargamento do talo prodúcese ás 5 follas (V5). Cando este se produce por riba do 5.º nó fai que o 6.º nó normalmente estea por riba do nivel do chan. Cortando o talo da planta, o primeiro nó que se pode distinguir é normalmente o 5.º; os catro primeiros están comprimidos nun triángulo castaño e, mentres que o internodio debaixo do 5.º nó ten arredor de 1,3 cm, o seguinte ten o dobre ou máis (figura 5). Sabendo isto, e sabendo que cada folla se une a un internodio, é fácil identificar o número de follas da planta, aínda que se perderon as primeiras.

Figura 5. Primeiros 6 nós da planta

FASE V14 En canto ao número de mazarocas e o número de filas de gran, están xa determinados; o número de grans por fila continúa sen ser definitivo ata uns 8 días antes da floración.

Nesta fase a planta ten grandes necesidades de nutrientes e auga e calquera tipo de estrés afecta de forma importante ao rendemento en gran, ao tamaño da mazaroca e ao número de grans.

FASE V17 Faltan 10-12 días para a floración e neste momento a planta necesita 2 días para formar unha folla. É o período máis crítico na determinación do rendemento do cultivo. Poden ser visibles raíces nodais nos nós por encima do chan.

129

DURANTE A FASE VEXETATIVA FÓRMANSE OS CATRO COMPOÑENTES DO RENDEMENTO EN GRAN: NÚMERO DE PLANTAS POR HA, DE MAZAROCAS POR PLANTA, DE FILAS POR MAZAROCA E DE GRANS POR FILA

FASE VT (EMISIÓN DA PANÍCULA) Esta fase prodúcese 2 ou 3 días antes da saída das sedas. A planta alcanza a súa máxima altura. Comeza a liberación do pole, que normalmente ocorre pola mañá ou ao comezo da noite. Calquera tipo de estrés neste momento pode levar á descoordinación entre a emisión do pole e as sedas, facendo que algúns óvulos non sexan fecundados.

Coa emisión da folla panícula remata a fase vexetativa da planta e esta entra na fase reprodutiva coa emisión das sedas.

Aínda que a fase vexetativa poida parecer menos importante, é a que máis peso ten na determinación do rendemento do cultivo, xa que durante este período se forman os catro compoñentes do rendemento en gran: o número de plantas por ha, o número de mazarocas por planta, o número de filas por mazaroca e o número de grans por fila, compoñentes clave tanto para o produtor de gran coma para o de ensilado.

BIBLIOGRAFÍA Bob Hartzler (2001), Changing Corn Cuticles: http://www.weeds.iastate.edu/mgmt/2001/corncuticle.htm Clemson University: http://www.clemson.edu/extension/rowcrops/corn/guide/ growth_stages.html Espinoza, Leo et all – Corn production handbook: http://www.uaex.edu/publications/pdf/mp437/mp437.pdf Nielsen, R.L (2014) - Determining Corn Leaf Stages: http://www.agry.purdue.edu/ext/corn/news/timeless/vstagemethods.html Nielsen, R.L (2013) – Root development in young corn, Agronomy News, University of Maryland, Volume 4, Issue 2 Purdue University (May 27, 2005) – Issue 10, Pest and Crop Newsletter: http://extension.entm.purdue.edu/pestcrop/2005/issue10/ index.html Ransom, Joel – Corn Growth and management: http://www.ag.ndsu.edu/pubs/plantsci/crops/a1173.pdf Swanton, Clarence (2012) – Why Early season weed control is important in maize: http://www.bioone.org/doi/abs/10.1614/WS-D-11-00183.1 Warrick, Billy Soil, crop and more information: http://www.soilcropandmore.info/crops/Corn/How-CornGrows/

AFRIGA ANO XXI- Nº 116

AFRIGA116_agricultura_vexetativo_millo.indd 129

19/05/2015 20:42

El maíz con nombre propio

N

700

700

600

500

450

400

ISIA

pub_rocalba.indd 130

F

Fao

PICO

Fao

SURAS

Fao

ISH 612

Fao

AGN 625

Fao

AGN 720

Fao

4

17/05/2015 16:36

Expresi贸n vegetal

pub_rocalba.indd 131

Fao

Fao

350

300

280

280

SUSANN

SUNMARK

350

Fao

SURREAL

400

Fao

SUMBERTO

400

SUPERBIA

Fao

SUMBRA

Fao

SUFAVOR

Nuestro cat谩logo en www.rocalba.com

Fao

17/05/2015 16:40

Untitled-1 132

17/05/2015 14:40