AFRIGA111 Edición en galego by TRANSMEDIA COMUNICACIÓN

ESTAMOS EN WWW.REVISTAAFRIGA.COM, FACEBOOK E TWITTER

Nº 111

AFRIGA

ANO XX Xuño – Xullo 2014

Cristina López Abad (Sarria, Lugo)

Jessica García Ruiz (Quintana de Soba, Cantabria)

FOTO GAÑADORA DO CONCURSO

BÚSCASE FOTO DE PORTADA

José Manuel Gutiérrez Martínez (San Martín de Soba, Cantabria)

Roi Capón (Chantada, Lugo)

Alba Álvarez Núñez (Vegadeo, Asturias)

afriga111_Portada_galego.indd 1

17/06/2014 22:43

pub_fontao_torrel.indd 2

24/06/2014 22:59

sumario

AFRIGA P

CONCURSO BÚSCASE FOTO DE PORTADA !

XENÉTICA Resultados das probas de Conafe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

CONVOCATORIAS Concurso Rexional de Raza Frisona de Asturias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Concurso Micaelense da Raza Holstein Frisia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Concurso de Raza Frisona Feiradeza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

EXPLOTACIÓN SAT Hermanos Miguel (Talavera de la Reina, Toledo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

PANORAMA INTERNACIONAL

AS OUTRAS PORTADAS… ... das catro finalistas! ESTAMOS EN WWW.REVISTAAFRIGA.COM, FACEBOOK E TWITTER

AFRIGA

ANO XX Xuño – Xullo 2014

ESTAMOS EN WWW.REVISTAAFRIGA.COM, FACEBOOK E TWITTER

Nº 111

AFRIGA

ANO XX Xuño – Xullo 2014

José Manuel Gutiérrez Martínez (San Martín de Soba, Cantabria)

La Vendée, un modelo agrario dinámico e diversificado baseado nunha cultura asociativa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 GAEC La Chenelière (La Vendée, Francia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 EARL Bulteau (La Vendée, Francia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

Nº 111

José Manuel Gutiérrez Martínez (San Martín de Soba, Cantabria)

Cristina López Abad (Sarria, Lugo)

Jessica García Ruiz (Quintana de Soba, Cantabria)

ÁLBUM

Jessica García Ruiz (Quintana de Soba, Cantabria)

Álbum de fotos do concurso de Facebook Búscase foto de portada! . . . . . 38

Cristina López Abad (Sarria, Lugo)

Roi Capón (Chantada, Lugo)

Alba Álvarez Núñez (Vegadeo, Asturias)

DOSSIER: CALIDADE DO LEITE Os primeiros 25 anos do Ligal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Criterios para o deseño e dimensionamento dunha sala de muxido . . . . . 58

ESTAMOS EN WWW.REVISTAAFRIGA.COM, FACEBOOK E TWITTER

AFRIGA

NUTRICIÓN Formulación con base en aminoácidos no vacún de leite: conceptos básicos, beneficios a curto, medio e longo prazo, e aplicacións prácticas . . . . . . . . 68

Jessica García Ruiz (Quintana de Soba, Cantabria)

Nº 111

AFRIGA

ANO XX Xuño – Xullo 2014

Cristina López Abad (Sarria, Lugo)

Jessica García Ruiz (Quintana de Soba, Cantabria)

MANEXO Estrés térmico en explotacións de gando vacún: detección precoz e posibles solucións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

ESTAMOS EN WWW.REVISTAAFRIGA.COM, FACEBOOK E TWITTER

Nº 111 ANO XX Xuño – Xullo 2014

Roi Capón (Chantada, Lugo)

Alba Álvarez Núñez (Vegadeo, Asturias)

José Manuel Gutiérrez Martínez (San Martín de Soba, Cantabria)

Roi Capón (Chantada, Lugo)

Alba Álvarez Núñez (Vegadeo, Asturias)

SANIDADE Como recoñecer a presenza de piroplasmoses no gando vacún: é un problema actual? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva. SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo. VOGAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla. Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa. DIRECTOR, Manuel Darriba. DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez. DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez. DESEÑO-MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez, Martín Sánchez. COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín. REDACCIÓN, Begoña Gómez Rielo. CORRECCIÓN LINGÜÍSTICA, Alexandra Cabaleiro Carro. FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido. Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366. Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es. Web: www.ager.com.es

Estas son as portadas de recordo das catro fotos finalistas do concurso organizado pola revista Afriga en Facebook. Poden descargarse en formato pdf na web www.revistaafriga.com.

Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:

revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web

www.revistaafriga.com Síganos tamén en Twitter e Facebook Síganos también en Twitter y Facebook Follow us on Twitter and Facebook

Tiraxe: 13.000 exemplares Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.

Sumario_galego.indd 3

AFRIGA ANO XX - Nº 111

24/06/2014 11:21

I X A jas n M a r g R E a r I a do p a s l PRrEo M u p o r p auto

AGM Car

De 17 a 27 m3 2 sinfines Motores JD de 6 cilindros y 225 CV Cabina panorámica

AGM

MAS U C a O r a D p I o RAP utopropulsad

Carro a

De 15 a 22 m3 Velocidad hasta 40 km/h Motores JD de 6 cilindros y 225 CV Cabina panorámica

Búscanos en

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

pub_duran_carros_galego.indd 4

21/06/2014 18:11

PROBAS DE CONAFE XUÑO 2014

xenética

25 MELLORES TOUROS PROBADOS ESPAÑOIS POR ICO Nº 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

Código NOME I.A. EX-BALMORAL BEHOBIA ET A11642 BOS SEIJO BOLTON TORREL ET 111690 THOS PLANET LION 111842 GENER MP BOLET A11674 BOS GOLDWYN GOSPELL ET 111579 EX-BALMORAL BIKILA ET TY A11634 ETXALDE BIARRIZ A11658 NODI XACOBEO XUBILEO 111858 BOS PLANET PLANETE ET 111800 VENTURO XACOBEO DIXIE 111830 BOS BAIXO AIRRAID XUDAN ET 111757 BOS PRONTO PROTUS ET 111806 ERNIO MURANDA SILEX ET A11555 MISS LOTTERY ET TY A11646 ETXALDE PORTU A11692 MARIO XACOBEO ET 111437 VENDAIRY WONDER 2110411 111786 BOS ROUMARE CRISANTO ET GENER BOGOTA ET A11664 ALTOMIÐO COLINS ET 111782 BOS SHOTTLE AMBAR ET 111711 BOS JELDER HORACIO ET 111792 BARCA BOLTON SULLY 2110397 L.SALCES BALMORAL BERMEO ET TY A11637 ALH SANDY LIBANO ET TY A11570

Ano nac. 2008 2007 2009 2009 2006 2008 2008 2009 2009 2009 2008 2009 2006 2007 2009 2003 2009 2008 2008 2008 2008 2009 2008 2008 2006

Valoración xenética PRODUCIÓN Kg % Kg % Kg Fiab. Leite Graxa Graxa Prot. Prot. Prod. 1.629 0,03 62 0,04 56 92 1.729 -0,18 43 -0,12 42 93 1.217 0,27 72 0,05 44 86 1.552 0,06 62 0 49 88 1.569 -0,05 51 -0,03 47 93 1.819 0,11 78 0,01 59 90 1.182 0,06 49 0,03 41 93 1.515 -0,15 39 -0,09 39 84 1.453 -0,12 40 0,03 49 90 1.085 -0,05 34 0,09 44 93 1.436 -0,11 40 -0,03 43 93 1.304 -0,09 38 -0,03 38 87 1.088 0,08 47 0,08 43 93 1.695 -0,47 11 -0,19 34 91 1.102 0,07 47 -0,03 32 89 1.051 -0,24 14 -0,03 30 99 655 0,14 37 0,11 32 95 971 0,16 51 0,25 56 89 893 0,14 46 0,2 48 88 1.358 -0,24 24 -0,05 38 92 653 0,4 62 0,02 23 94 1.253 -0,26 18 0,04 44 89 1.003 -0,2 16 -0,1 22 91 1.412 -0,05 46 -0,05 40 93 1.320 -0,32 14 -0,06 36 93

Valoración xenética TIPO Fiab. IPP ICU IXT Tipo 0,95 2,04 1,47 92 2,54 1,84 2,5 93 0,96 2 1,51 89 0,64 1,72 1,94 88 0,65 1,65 2,58 92 -0,92 0,78 0,91 91 1,41 1,81 2,46 93 1,1 1,72 1,61 87 0,59 1,1 0,92 96 1,56 2,08 2,19 95 0,87 1,73 1,9 93 1,87 1,33 1,54 94 0,58 1,03 0,81 93 0,89 1,75 2,03 91 0,89 1,64 1,04 83 1,75 2,17 2,45 99 0,85 1,87 1,89 91 0,37 0,53 0,98 90 0,62 1,28 1,26 88 1,62 0,96 1,44 92 0,94 2,02 1,67 94 0,87 1,13 1,23 90 1,66 2,28 2,03 90 0,29 0,76 0,53 93 1,12 0,91 0,87 93

RCS Fiab. RCS RCS 101 88 106 91 109 80 102 82 107 90 98 86 117 89 102 77 102 85 89 88 97 90 95 81 113 91 101 87 103 83 92 99 120 92 105 85 103 83 99 87 123 91 98 84 105 86 99 90 113 90

Lonxevidade Fiab. Lonx. Lonx. 114 56 111 59 121 45 105 53 107 70 109 56 115 51 110 52 115 50 109 55 105 51 115 46 116 66 102 56 118 41 110 98 123 54 107 57 105 57 102 57 124 54 102 53 115 57 110 57 109 68

ICO

ICO PERC 3.614 3.512 3.356 3.285 3.284 3.245 3.225 3.170 3.160 3.151 3.135 3.134 3.001 2.980 2.955 2.945 2.919 2.907 2.904 2.893 2.883 2.877 2.868 2.866 2.866

99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 98 98 98 98 98 98 98 98 98 98 98 98

25 MELLORES TOUROS XENÓMICOS ESPAÑOIS POR ICO Nº NOME

Código I.A.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

1HO1144 2110511 1HO1156 1HO1191 2110463 1HO1181 4110111 1HO1003 1HO1194 1HO1085 1HO1131 1HO1115 1HO1149 A11756 A110838 1HO1175 2110506 1HO1180 1HO1082 A11800 1HO1026 A11764 1HO0977 1HO1141 A110825

HISTORIC JK EDER CARLO SNOMIS SNOWSEN ET INVICTUS ET JK EDER CIDERMAN ROMARIZ BROEKS GENETICAL ALSEM TY VENDAIRY STOP CARTIER ET HEIDENSKIPSTER SALNES TEXEL BEAUTY CAPRICHO CASA DE LOLA XF SNOW BARMAN ET MOGENO ET L.SALCES WINDSOR BALTIMORE ET ZANDENBURG MOJITO ET MCBANDO BANDIDO ET INDEX MAN K&L MO OUZO SHARIN SWAROSKI TEXEL BEAUTY SERGIO VVH ARMONICO RI OPSAL NISSAN ET HBC A-L-H BEACON BEARIZ GO-FARM HULK ET ALH CARMEN MIXER

Código I.A.: código de inseminación artificial Ano nac.: ano de nacemento do touro IPP: índice de patas e pés

*Fonte: www.conafe.com, a 26/06/2014 ás 13.00 horas

xenetica_galego_c.indd 5

Ano nac. 2012 2013 2013 2013 2011 2013 2012 2011 2013 2012 2012 2012 2013 2011 2013 2013 2013 2013 2012 2012 2011 2011 2011 2012 2012

Valoración xenética PRODUCIÓN Kg % Kg % Kg Fiab. Leite Graxa Graxa Prot. Prot. Prod. 1.870 -0,18 48 -0,04 55 70 1.672 0,01 61 0,01 54 70 1.901 -0,03 65 0,01 62 70 1.926 -0,29 38 -0,19 40 70 1.957 -0,09 61 -0,06 56 70 1.435 -0,05 46 0,09 55 70 1.278 0,12 58 0,09 50 70 1.817 -0,06 59 -0,09 48 70 1.708 -0,24 36 -0,01 53 70 1.861 -0,11 55 0,00 59 70 1.742 -0,15 47 -0,02 53 70 1.440 0,17 70 0,07 53 70 1.339 -0,17 31 0,02 45 70 1.578 -0,01 56 0,01 51 70 1.456 0,03 56 0,05 52 70 1.621 -0,16 41 -0,06 45 70 1.481 -0,13 40 -0,03 44 70 1.501 -0,14 39 -0,05 42 70 70 1.668 -0,19 40 0,00 53 1.676 0,01 62 0,02 55 70 1.363 0,02 51 0,08 52 70 1.649 0,01 60 0,05 58 70 1.381 0,02 52 0,01 45 70 1.356 -0,20 28 -0,05 38 70 1.308 -0,23 23 0,01 43 70

Valoración xenética TIPO Fiab. IPP ICU IXT Tipo 0,44 2,94 2,41 70 0,55 2,94 2,13 70 1,41 1,54 2,12 70 1,81 2,56 2,86 70 1,51 1,80 1,97 70 2,23 1,86 1,43 70 1,09 2,83 2,17 70 1,68 2,24 2,51 70 1,11 2,72 2,99 70 1,65 1,22 1,62 70 1,20 2,31 2,48 70 1,63 2,24 2,45 70 1,90 3,01 2,39 70 1,39 2,07 2,03 70 1,20 2,60 2,24 70 0,51 2,77 2,61 70 1,57 2,97 3,15 70 1,25 2,79 2,25 70 0,81 2,19 1,66 70 1,30 1,98 2,20 70 1,48 2,59 2,54 70 0,14 2,24 1,52 70 1,36 2,45 2,09 70 1,13 2,97 2,11 70 1,51 2,04 1,45 70

ICU: índice combinado de ubres IXT: índice xeral de tipo Fiab. Tipo: fiabilidade para a proba de tipo RCS: valor xenético para reconto celular

RCS Fiab. RCS 107 70 116 70 108 70 121 70 111 70 113 70 111 70 112 70 96 70 113 70 114 70 104 70 105 70 104 70 106 70 111 70 110 70 110 70 103 70 106 70 109 70 108 70 112 70 111 70 125 70 RCS

Lonxevidade Fiab Lonx. Lonx. 124 42 120 41 112 42 123 42 111 52 122 42 127 45 114 56 113 43 112 56 113 54 114 55 124 41 121 51 115 41 125 40 117 41 128 41 119 42 107 56 112 52 108 55 121 51 131 41 131 41

ICO

PERC

3.877 3.830 3.810 3.801 3.751 3.747 3.724 3.718 3.697 3.693 3.680 3.675 3.675 3.651 3.640 3.636 3.635 3.626 3.613 3.607 3.598 3.591 3.568 3.565 3.545

99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99

Lonx.: valor xenético para lonxevidade ICO: índice xenético global PERC: percentil

AFRIGA ANO XX - Nº 111

26/06/2014 12:18

convocatorias

XXXVI CONCURSO REXIONAL DE RAZA FRISONA DE ASTURIAS. XIXÓN, 14 DE XUÑO

A GANDERÍA INCLÁN RECOLLE DE NOVO O PREMIO DE VACA GRAN CAMPIONA Gayere Chati G. Spirte 976-B coroou o palmarés asturiano por segundo ano consecutivo. Tamén retornou ao podio Venturo Atwood Davinia, que en 2013 fora a xata campiona e nesta edición converteuse na xovenca campiona.

Vaca gran campiona

O recinto feiral Luis Adaro volveu acoller a competición rexional entre as mellores frisonas do Principado que organizan Asturiana de Control Lechero Asociación Frisona e o Concello xixonés. Nesta ocasión contaron coa xuíza canadense Mélanie Boulet para a valoración dos animais. Os premios máis soados recaeron nas ganderías Inclán, Cantina Holsteins, Badiola Holstein e Casa Venturo.

Venturo Atwood Davinia, xovenca campiona

Flora Windbrook Holymorning ET, xata campiona

PALMARÉS CATEGORÍA

GAÑADORA

XATAS DE 8 A 10 MESES XATAS DE 11 A 13 MESES XATAS DE 14 A 16 MESES E XATA CAMPIONA XATA CAMPIONA ASCOL XOVENCAS DE 17 A 19 MESES XOVENCAS DE 20 A 22 MESES E XOVENCA CAMPIONA XOVENCAS DE 23 A 26 MESES XOVENCA CAMPIONA ASCOL VACA NOVA ATA 30 MESES VACA NOVA DE 31 A 35 MESES E VACA NOVA CAMPIONA VACA INTERMEDIA DE 3 ANOS VACA INTERMEDIA DE 4 ANOS, VACA INTERMEDIA CAMPIONA E VACA GRAN CAMPIONA VACA ADULTA DE 5 ANOS E VACA ADULTA CAMPIONA VACA ADULTA DE 6 ANOS OU MÁIS VACA CAMPIONA ASCOL MELLOR RABAÑO MELLOR CRIADOR

GANDERÍA

Pienda Sid Missmerche La Pienda (Las Regueras) Badiola Atwood Karola Badiola Holstein (Gozón) Flora Windbrook Holymorning ET Cantina Holsteins (Tineo) La Bonagua Maya Yorick La Bonagua (Villaviciosa) H.Tobías Fever Chombera Flora SC (Valdés) Venturo Atwood Davinia Casa Venturo (Salas) Flora Gospell Manioca ET Flora SC (Valdés) Llarriba Yorick Tisima Llarriba (Gozón) Badiola Sánchez Adriana Badiola Holstein (Gozón) Badiola Mordoc Lubasca Badiola Holstein (Gozón) Badiola Amazing Sandra Badiola Holstein (Gozón) Gayere Chati G. Spirte 976-B Inclán (Gozón) Badiola Goldwyn Megate I ET Badiola Holstein (Gozón) Parronales Goldwyn Joya La Pienda (Las Regueras) Bernabé Llabres Alfonsina Casa Bernabé (Carreño) Gandería Badiola (Gozón) Gandería Badiola (Gozón)

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_convocatorias_asturias.indd 6

23/06/2014 23:55

MF 6600 ES EL MOMENTO T R A C T O R I M P O R T · B i r l o q u e , 8 6 · A C o r u ñ a · Te l . 9 8 1 1 7 7 7 1 4 · F a x 9 8 1 1 7 7 7 0 6

RED MF DE GALICIA Y ASTURIAS A CORUÑA M.A.LISTE VILLAVERDE, S.L. Oroso Tel. 981681652 MUIÑO SUMINISTROS, S.L. San Sadurniño Tel. 981404515 AGRÍCOLA CARBALLEIRA, S.L. Pontedeume Tel. 981431899 TALL. CASTELLANA, S.C. Aranga Tel. 981789511 DESIDERIO FACAL Carballo Tel. 981703288

LUGO AGROFORESTAL SAN ISIDRO, S.L. Lugo TEL. 982207334 TALL. FDO. RIVAS, S.L. Cospeito Tel. 982520105 AGRÍCOLA CADI, S.L. Sarria TEL. 982531187 JULIO ALVITE GARCÍA Pastoriza TEL. 982349341

MASIDE MAQUINARIA, S.L. Baralla TEL. 982363339 CIAL. LEMOS EIRE, S.L. Chantada Tel. 982440274 TALL. LOUREIRO Ribadeo Tel. 982128473 OURENSE DESAGRI, S.L. Quintela de Canedo Tel. 988211274 AGRÍCOLA SUÁREZ Xinzo de Limia Tel. 988461127

PONTEVEDRA AGRÍCOLA MORAÑESA Moraña Tel. 986553611 MAXIDEZA, S.L. Lalin Tel. 986781468

ASTURIAS JOSÉ MANUEL UZ ALBA Tineo Tel. 985837060

es una marca mundial de AGCO.

pub_massey.indd 7

18/06/2014 14:13

Gomas e Camas para Vacas Limpezas Automáticas Estabulacións Libres distribución material gandeiro

COLCHÓNS PARA VACAS • Colchón continuo de gran confort para os animais • Cuberta de caucho con interior de nailon moi resistente • Distintos interiores de butil, nitrilo e látex de distintos espesores e durezas dependendo do tipo de animais • Novo modelo de lona moito máis cómoda para o animal • Fácil montaxe • 10 anos de garantía • Máis de 20 anos de experiencia no mercado

Gomas e Camas para Vacas

pub_dismagan_galego.indd 8

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

20/06/2014 19:57

BENESTAR ANIMAL

http://www.bioret-agri.com

NOVIDADE: COLCHÓN DE AUGA PARA VACAS • A primeira cama de auga para vacas do mercado • Adáptase á morfoloxía da vaca • Altura axustable. Unha vez que encontra a presión óptima, vostede regúlaa e isto traducirase nunha posición estendida natural da vaca • Adáptase a calquera colchón e establo

OUTROS PRODUTOS • Goma para sala de muxido • Goma crebacabezas para sala de espera • Goma continua para patios e corredores • Colchón en goma continua de 22 mm

Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es distribución material gandeiro

pub_dismagan_galego.indd 9

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tlf.: 985.837385 - 629566500

20/06/2014 19:58

convocatorias

XIII CONCURSO MICAELENSE DA RAZA HOLSTEIN FRISIA. OS AZORES (PORTUGAL), 20-22 DE XUÑO

Vaca gran campiona

IRMÃOS RITA ARRASA NO CAMPIONATO DE VACAS DOS AZORES O mellor gando frisón do arquipélago dos Azores concorreu a finais de xuño ao Concurso Micaelense, un certame seguido con moito entusiasmo polos criadores desta rexión marcadamente leiteira. Desfilaron pola pista máis de 250 animais de gran calidade xenética, ante a expectación dunhas 700 persoas. CATEGORÍA XATAS DE 6 A 8 MESES XATAS DE 8 A 10 MESES, XATA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE XOVENCAS XATAS DE 10 A 12 MESES XATAS DE 12 A 14 MESES XOVENCAS DE 14 A 17 MESES XOVENCAS DE 17 A 20 MESES XOVENCAS DE 20 A 23 MESES XOVENCAS DE 23 A 27 MESES E XOVENCA CAMPIONA VACAS DE 2 ANOS JÚNIOR ATA 32 MESES VACAS DE 2 ANOS SÉNIOR DE 32 A 36 MESES E VACA NOVA CAMPIONA VACAS DE 3 ANOS JÚNIOR DE 36 A 42 MESES VACAS DE 3 ANOS SÉNIOR DE 42 A 48 MESES E VACA INTERMEDIA CAMPIONA VACAS DE 4 ANOS DE 48 A 60 MESES VACAS DE 5 ANOS DE 60 A 72 MESES, MELLOR UBRE, VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA VACAS A PARTIR DE 6 ANOS MELLOR CRIADOR

A Asociación Agrícola de San Miguel e a Cooperativa Unión Agrícola CRL organizaron unha nova edición desta competición morfolóxica, que se celebrou no marco da Feira Agrícola dos Azores. Do día 19 ao 22, as novas instalacións da Asociación, inauguradas para a ocasión, foron o escenario dun animado encontro entre os gandeiros, os produtores, outros profesionais do sector agroalimentario, os principais representantes das casas comerciais relacionadas coa produción de leite e os visitantes.

PALMARÉS GAÑADORA PT117370315 PT817378624 PT017365277 Carlota PT417311135 PT417288173 PT317001558 1338 1870 Vania ORP Alexander Elga Ultima ORP Goldwyn Cuba Tania ORP Goldwyn Baviera

PAI Pine-Tree Sid Crackholm Fever Rietben Tee Off Crackholm Fever Gillette Windbrook Pine-Tree Sid Crackholm Fever Gillette Windbrook Scientific Destry Rietben Tee Off Golden-Oaks St Alexander Gen-Mark Stmatic Sánchez Braedale Goldwyn

GANDERÍA Irmãos Rita José Luís Tavares Amorim Manuel António Rego Rocha Vitor Bruno de Melo Galvão Irmãos Rita Irmãos Rita Maria Guadalupe Fernandes Dinis Maria Ascensão Melo Fonseca António Manuel C. Estrela Rêgo Irmãos Rita Roberto Manuel Cordeiro Ponte Irmãos Rita Roberto Manuel Cordeiro Ponte

Braedale Goldwyn

Irmãos Rita

Braedale Goldwyn Óscar Manuel Cordeiro Ponte Sociedade Melosfarm LDA

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_convocatorias_azores.indd 10

24/06/2014 11:03

convocatorias

Vista xeral do recinto

O XIII Concurso Micaelense da Raza Holstein Frisia abrangueu catro campionatos, dos cales un foi xulgado por Luís Mota e os outros tres, por John Crowley. O I Concurso de Preparadores e Manexadores de Animais abriu o programa como novidade deste ano, con Mota de xuíz. Tamén se desenvolveu nas vésperas das gran-

des finais o VIII Concurso Xuvenil, onde xa empezou a xulgar Crowley e no que participaron pequenos manexadores de ata 13 anos con 43 xatas de 3 a 6 meses; o primeiro premio recaeu en Mascalese Bomba, propiedade de Carlos Manuel Toledo Costa, e no seu manexador, Daniel Mendes Nogueira.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_convocatorias_azores.indd 11

24/06/2014 11:03

convocatorias

Vaca intermedia campiona

Xovenca gran campiona

Xovenca campiona

Vaca nova campiona

Mellor ubre

Daniel Mendes Nogueira con Mascalese Bomba

Lenia Lima Galante, mellor manexadora júnior

Fabio Medeiros Oliveira, mellor manexador sénior

As demais xatas e as xovencas disputaron o sábado 21 polo título de xovenca gran campiona, que finalmente lle foi outorgado a PT817378624, unha filla de Crackholm Fever, presentada por José Luis Tavares Amorim (Ribeira Seca), que tamén foi nomeada xata campiona. Como xovenca campiona situouse 1338, filla de Gillette Windbrook e propiedade de Maria Ascensão Melo Fonseca (Feteiras). AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_convocatorias_azores.indd 12

O concurso de vacas pechou a xornada o domingo 22 co recinto ateigado de público e co papel protagonista de Irmãos Rita (Maia). Esta gandería recolleu os trofeos máis importantes: mellor ubre, vaca adulta campiona e vaca gran campiona con Tania, unha femia de 5 anos filla de Braedale Goldwyn; vaca intermedia campiona con Ultima, descendente de Gen-Mark Stmatic Sánchez; e vaca nova campiona, con Vania, filla de Rietben Tee Off.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com

25/06/2014 11:14

VISITE EL VÍDEO DEMOSTRATIVO EN YOUTUBE

TENEMOS LA SOLUCiÓN PARA SU POZO batidor CENTRÍFUGO

DISEÑO Y FABRICACIÓN PROPIA ESPECIAL PARA FOSAS DE ARENA

batidor robotizado

Instalado en SAT A Vereda en Pacios (Crta. Muimenta-Pastoriza)

batidor DE purín PARA PUNTA DE PALA O TELESCÓPICA

PINCHO DESENSILADOR DE BOLAS

EXTENDEDOR DE SILO CILÍNDRICO

batidor DE purín. especial para pozos de arena

LA MEJOR SOLUCIÓN PARA EVITAR PROBLEMAS DE MAMITIS EN EL GANADO ¡NO PIERDAS MÁS DINERO!

Fabricamos en 1m3, 1.7m3 y 2.2 m3

encamadora de ARENA, PAJA, CASCARILLA, serrín, ETC.

Tres modelos 70,90 y 110 en anchos de 225 ó 240

w w w. c o r b a r s l l . c o m

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

pub_corbar.indd 13

FABRICAMOS EN 6, 7 Y 8.5 METROS

GRADilla niveladora PARA CAMAS DE ARENA. De 4 a 7 discos de trabajo dependiendo del formato de los cubículos

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

19/06/2014 09:59

convocatorias

XX CONCURSO DE RAZA FRISONA FEIRADEZA. LALÍN, 21-22 DE XUÑO

Rabaño da gandería Carballeiras, mellor criador

Aníbal Emma Divina II, gran campiona de vacas

PLENO PARA A GANDERÍA CARBALLEIRAS

Carballeiras Dude Cóncava, gran campiona de xovencas

Esta femia da gandería Blanco converteuse na xata campiona

Un total de 83 animais de 17 explotacións das comarcas do Deza e Tabeirós-Terra de Montes déronse cita na vixésima edición do concurso de gando frisón Feiradeza, na que a gandería Carballeiras, de Lalín, conseguiu os tres premios máis destacados, o de xovenca gran campiona, o de vaca gran campiona e o de mellor criador. O certame, que este ano foi xulgado por José Manuel Paz, deu comezo o sábado pola tarde cos grupos de xatas e xovencas, de entre as que saíu a gran campiona, Carballeiras Dude Cóncava. Minutos antes, cando o xuíz a nomeou campiona da súa sección, a de xovencas de 17 a 19 meses,

fixo referencia á amplitude do seu terzo anterior, así como á profundidade do costelar e á perfección da liña dorsolumbar. O título de xata campiona recaeu en Blanco Deliña ET, da gandería Blanco, de Lalín, da que Paz destacou a mobilidade das súas patas posteriores e o potente costelar anterior.

PALMARÉS CATEGORÍA XATAS ATA 8 MESES XATAS DE 8 A 10 MESES XATAS DE 11 A 13 MESES XATAS DE 14 A 16 MESES E XATA CAMPIONA XOVENCAS DE 17 A 19 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE XOVENCAS XOVENCAS DE 20 A 22 MESES XOVENCAS DE 23 A 28 MESES VACAS ATA 30 MESES E VACA NOVA CAMPIONA VACAS DE 31 A 36 MESES VACAS DE 3 ANOS, VACA INTERMEDIA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE VACAS VACAS DE 4 ANOS VACAS DE 5 ANOS E VACA ADULTA CAMPIONA VACAS DE 6 ANOS OU MÁIS MELLOR CRIADOR

GAÑADORA Fraga Fever Pintada Gresande Stanleycup Salome Blanco Mega Mery Blanco Deliña ET Carballeiras Dude Cóncava Carballeiras Dude Sharon Blanco Emily Manteiga Xacobeo Clementina Blanco Leona Aníbal Emma Divina II Manteiga Xacobeo Mandarina Blanco Holstein Anita Ana ET CTS Express 48817 Levin Carballeiras

GANDERÍA Fraga Gresande Blanco Blanco Carballeiras Carballeiras Blanco Manteiga Blanco Carballeiras Manteiga Blanco Blanco

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_convocatorias_feiradeza.indd 14

24/06/2014 10:14

convocatorias

tacada de sección”, ademais de cualificala coma un animal homoxéneo, balanceado e posuidor das mellores insercións. Posteriormente, cando a nomeou gran campiona, destacou a súa largura, a amplitude do seu costelar e a mellor unión de todas as súas partes con respecto ás súas competidoras no gran campionato: a vaca nova campiona (Manteiga Xacobeo Clementina) e a vaca adulta campiona (Blanco Holstein Anita Ana ET).

Manteiga Xacobeo Mandarina, vaca campiona provincial

Avelino Souto, mellor manexador

O domingo foron as vacas de leite as que saíron á pista da man dos seus respectivos manexadores coa intención de facerse co premio gordo que, de novo, foi para unha femia da gandería Carballeiras. Aníbal Emma Divina II competía no grupo de vacas en lactación de 3 anos e, antes de lograr os títulos de vaca intermedia campiona e gran campiona, o xuíz xa se referira a ela coma “unha vaca des-

MANEXADORES E POXA O sábado, despois do certame de xatas e xovencas, tivo lugar o concurso de novos manexadores, no que participaron 12 rapaces divididos en catro seccións: ata 9 anos, entre 10 e 15 anos, entre 16 e 20 anos e entre 21 e 30 anos. A continuación, os dous primeiros clasificados de cada grupo (excepto o de menores de 9 anos) competiron nunha final na que Avelino Souto Rozados, de Lalín, se converteu no mellor manexador. O segundo clasificado foi Miguel Rial e o terceiro, Miguel Madriñán. Na sexta poxa de gando frisón ofertáronse 5 animais (4 femias e 1 touro) nados e criados en explotacións da provincia de Pontevedra e acadouse un volume total de negocio de 7.800 euros. O animal polo que máis se pagou, 2.550 euros, foi Mouriscade Lauthority Lana, unha vaca de tres lactacións filla de Lauthority, nacida e criada na Finca de Mouriscade, propiedade da Deputación Provincial de Pontevedra.

Distribuidores exclusivos de PONDEROSA HOLSTEINS para España e Portugal

ANGUS, a raza chamada a liderar o mercado de carne de calidade WAGYU, BROWN SUISSE, FLECKVIEH, ANGUS, PUSTERTALER SPRINZEN… EMBRIÓNS DISPOÑIBLES E ANIMAIS VIVOS. Cal está buscando? Pídanos información. PREÑAR VACAS DIFÍCILES? Solución: TRANSFERENCIA EMBRIONARIA TERAPÉUTICA. Embrións dispoñibles. RAZA HOLSTEIN: OS MELLORES PEDIGREES NO NOSO CATÁLOGO. Opción de embrións con dispoñibilidade inmediata e animais para contratar. Consulte condicións. AÍNDA NON TEN SEGURO NA SÚA EXPLOTACIÓN? Pídanos presuposto sen compromiso. Financiamento total sen custo adicional.

daniel@embriovet.es administracion@embriovet.es móbil 649 809 064

javiersabin@embriovet.es móbil 616 138 613

VENDA DE ANIMAIS HOLSTEIN. Nacionais. Importados. Xatas, xovencas preñadas ou vacas paridas. Financiamento.

javier@embriomarket.com administracion@embriomarket.com móbil 636 977 610

TODA A INFORMACIÓN QUE NECESITAS EN:

www.embriomarket.com Tel. 981 791 843 • 649 239 488

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_convocatorias_feiradeza.indd 15

24/06/2014 11:45

LELY T4C INHERD A evolución da tecnoloxía levou a Lely a desenvolver unha ferramenta verdadeiramente útil para o traballo diario do gandeiro. Lely T4C InHerd permite xestionar eficazmente a granxa a través do teléfono móbil. Desde calquera sitio e en calquera momento, o gandeiro pode ter perfectamente controlada a súa explotación.

Por que Lely T4C InHerd? Trátase dunha aplicación deseñada para os teléfonos smartphone. Hoxe en día, gran parte dos gandeiros utilizan teléfonos móbiles intelixentes desde os que manexan aplicacións clásicas como WhatsApp, navegan por internet ou consultan o seu correo electrónico. Lely pensou en utilizar este elemento tan habitual en calquera gandeiro como base para a xestión da súa granxa: na pantalla do móbil tes as vacas en atraso, o momento óptimo para inseminar un animal ou a vaca que acaba de iniciar un proceso de mamite.

Se o asesor traballa en varias granxas Lely, con esta aplicación poderá manexalas todas facilmente. Estas aplicacións pódense baixar desde App Store ou Google Play Store. Máis información e vídeos explicativos en www.lelyt4c.com.

En definitiva, é unha ferramenta que che permite ter controlada a granxa cando non estás nela e, estando nela, permíteche mellorar a eficacia e as condicións de traballo á hora de actuar sobre os problemas e as tarefas de manexo.

Lely T4C InHerd na práctica No menú principal mostrado na figura temos: Indicadores: é a información do rendemento xeral da granxa mostrada de forma gráfica (produción total, media por vaca, número de muxidos etc.). Rabaño hoxe: aquí temos a lista de vacas en atraso, vacas en celo e vacas en saúde de ubre, principalmente. “Moi utilizada a lista de atrasos sobre a pantalla do móbil”. Vaca: estado reprodutivo, tratamentos de saúde, datos de muxido e alimentación. “Cando facemos o reprodutivo co veterinario imos actualizando o estado (preñada, confirmada etc.) directamente co móbil”. Notificacións: alarmas porque algunha tarefa non é correcta. Por exemplo, tempo morto moi alto na tetoeira traseira esquerda. Solución: limpeza do orificio de entrada do aire. Sistema hoxe: tarefas sobre a máquina previstas para hoxe; por exemplo, cambiar tetoeiras, correr cordas etc. Outro elemento desta aplicación permite ver o rendemento xeral da máquina ou enviar mensaxes a colaboradores.

FarmVisit Esta é a última aplicación de Lely T4C InHerd e está especialmente deseñada para os asesores externos da granxa. A través desta ferramenta, o asesor (nutrólogo, veterinario etc.) disporá no seu móbil da información clave do rendemento da granxa, o que lle axudará a realizar o seu traballo.

AFRIGA110_publirreportaxe_lely_galego_02.indd 16

21/06/2014 13:03

A innovación ao servizo da gandería

Próxima xornad a de portas abertas na gand ería Casa Flora de Otur – Valdé s (Asturias) Mércores 23 de xullo, de 10.00 a 17.0 0 horas AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes. Lely garante que só técnicos certificados interveñen no voso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE. www.lely.com

AFRIGA110_publirreportaxe_lely_galego_02.indd 17

innovators in agriculture

20/06/2014 19:59

explotación

SAT HERMANOS MIGUEL (TALAVERA DE LA REINA, TOLEDO)

TECNOLOXÍA AO SERVIZO DO BENESTAR E DA CALIDADE DE VIDA

Juan Carlos –á esquerda–, Siro e José María –cuarto e quinto desde a esquerda–, xunto á súa familia no concurso de Talavera

Dende a posta en marcha de dous robots de muxido, as rutinas desta granxa toledana deron un xiro de 90 graos. A media de produción dos animais aumentou considerablemente e os propietarios gañaron en tempo e en calidade de vida. A historia da gandería Hermanos Miguel comeza en 1982, cando o pai dos actuais propietarios –Siro, Juan Carlos e José María Miguel Porras– se iniciou na produción láctea con 13 vacas. Ao longo destes anos, un dos acontecementos que marcou un antes e un despois no día a día da granxa foi a instalación de dous robots de muxido hai algo máis de dous anos e medio. Así define José María o cambio: “Ao desaparecer as horas que empregabamos no muxido en sala, temos a posibilidade de destinar ese tempo a outras tarefas e a sermos máis eficaces. Tamén gañamos en tempo libre porque, ao ser tres irmáns, traballamos unha fin de semana e libramos as dúas seguintes”.

A maiores, contan co traballo dun empregado que se encarga de arranxar os cubículos e de encalostrar os animais acabados de nacer, entre outras cousas. O rabaño actual está composto por aproximadamente 250 animais, dos que 135 son vacas en lactación. Nesta explotación pasaron dunha media de produción de 34 litros vaca/día con muxido na sala a unha de 38 litros con muxido robotizado (media de 2013). Na actualidade están producindo entre 42 e 44 litros vaca/día, cunhas medias do 3,68 % de graxa e o 3,21 % de proteína e cun RCS de 181.000. Teñen 932.000 kg de cota en propiedade, inda que cada campaña adoitan alugar uns 100.000 kg máis.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_explotacion_hnos_Miguel_05.indd 18

20/06/2014 20:21

explotación Muxindo unha vaca nun dos robots e varias á espera

BATIDOR CENTRÍFUGO • Cañón hidráulico dirigible • Combinación del agitador de hélice con la

bomba centrífuga • Especial para mover la arena sedimentada en

el fondo del pozo • 5 metros de largo + 2 cabezales (opcional) • 100 CV de potencia absorbida,

según densidad del purín • 540 revoluciones

NOVED AD mUNDIA l

Desde a oficina, situada nun habitáculo elevado á altura do teito, controlan toda a explotación

A explotación Hermanos Miguel pertence á cooperativa San Francisco de Asís, que lles presta servizos en materia agrícola, nutrición animal, recollida do leite, subministración de gasóleo, servizos veterinarios e seguros. Os contratos que firman coa cooperativa teñen unha duración dun ano no que a permanencia e cantidade de leite entregado se refire. Non obstante, o prezo revísase cada tres meses e o do trimestre abril-xuño foi de 0,368 €/kg máis/menos calidades e IVE. As calidades inclúen a prima pola dobre A (menos de 100.000 de bacterioloxía e menos de 250.000 RCS) e primas por graxa e proteína. No seu caso, comenta José María que as calidades lles adoitan supoñer máis de 2 céntimos por cada quilo entregado. A cooperativa, á súa vez, vende o leite dos seus socios ao 50 % a Senoble e a García Baquero.

para n ó i c n u La soL imentada e a sed n e r a purín e La d o eL poz

ALIMENTACIÓN Unha vaca de produción inxire cada día 26 kg de silo de millo, 12 de silo de raigrás, 13 de concentrado, 1 de semente de algodón e 0,5 de herba seca. A ración unifeed elabórana na granxa con ingredientes propios, agás o concentrado e a semente de algodón, e repártena dúas veces ao día. Por outra parte, a alimentación do lote de secas e xovencas preñadas componse de 14 kg de silo de millo, 5 de palla e 3 de penso. As xatas, dende que abandonan o lote da aleitadora artificial e ata os 7 meses, son alimentadas a vontade coa mestura que preparan para as vacas de produción. Non obstante, a partir desa idade empézaselles a racionar a comida para que non engorden máis da conta e engádeselle fibra á dieta (palla ou herba seca). Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_explotacion_hnos_Miguel_05.indd 19

20/06/2014 20:21

explotación

OS ROBOTS SON CONTROLADOS MEDIANTE UN PROGRAMA INFORMÁTICO AO QUE OS PROPIETARIOS PODEN ACCEDER DESDE O ORDENADOR E DESDE O TELÉFONO MÓBIL

Naves altas con teitos de uralita, moi ventiladas e sen peches frontais nin laterais

Dispoñen de 2 fosas de xurro de 1.000 m3 cada unha

MANEXO E MUXIDO Nas naves antigas teñen a recría, as xovencas preñadas, as secas, o lote de preparto e as vacas que moxen na sala, mentres que nas instalacións máis novas –construídas hai 12 anos– aloxan o resto dos animais de produción. Os robots danlles servizo a 115 vacas cunha media diaria de tres muxidos e son controlados mediante un programa informático ao que os propietarios poden acceder tanto dende o ordenador coma dende o teléfono móbil. Deste xeito poden revisar constantemente os datos e as incidencias facilitados polo sistema: número de entradas, producións individualizadas, atrasos, consumo de penso, condutividade etc. José María comentábanos o día da visita que os cambios derivados do muxido robotizado se empezaron a notar case desde o primeiro momento, especialmente na produción. “Penso que os animais teñen a necesidade de muxirse tres, catro e ata cinco veces diarias dadas a mellora xenética e a mellor calidade da alimentación. Se logramos isto, unido a un adecuado benestar, imos conseguir vacas máis felices e máis sas, mellores reproducións e animais máis duradeiros”, asevera. Actualmente están muxindo unhas 20 femias nunha sala de espiña de pescado de 12 puntos con retirada automática e medición electrónica. Non obstante, esta situación non se manterá moito tempo, xa que nun futuro non moi afastado teñen pensado instalar un terceiro robot para ampliar o lote de produción. En canto ao descanso, as vacas en lactación dormen en cubículos de area, mentres que a recría, as secas e o lote de preparto o fan en cama quente de palla. Para evitar o estrés por calor –nesta zona da Meseta Central é habitual alcanzar os 45 °C moitos días do verán–, no lote de produción teñen instalados varios ventiladores eléctricos, así como un sistema de aspersión de auga na zona de alimentación e no teito para que os animais se refresquen mentres comen e descansan. Ademais, dispoñen de ata 10 bebedoiros en cada grupo para facilitar a demanda de auga. Para completar o cow comfort contan con varios cepillos eléctricos de automasaxe.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_explotacion_hnos_Miguel_05.indd 20

24/06/2014 10:41

explotación

Lote de xatas pequenas con aleitadora artificial

REPRODUCIÓN E XENÉTICA Os primeiros cinco días, os animais acabados de nacer permanecen en boxes individuais onde inxiren calostros naturais que teñen conxelados. A continuación pasan ao lote da aleitadora artificial, no que, mediante un chip colocado nun colar, se lles programa a alimentación. Con este sistema, a cantidade de leite que se lles subministra vai aumentando ata os 50 días para logo ir reducíndose durante 15 días máis ata a súa eliminación total da dieta. Durante este período teñen á súa disposición penso de iniciación. Deste xeito, as xatas sofren un proceso de

PARA EVITAR O ESTRÉS POR CALOR, NO LOTE DE PRODUCIÓN TEÑEN INSTALADOS VARIOS VENTILADORES ELÉCTRICOS, ASÍ COMO UN SISTEMA DE AUGA ASPERXIDA PARA QUE OS ANIMAIS SE REFRESQUEN MENTRES COMEN E DESCANSAN desteta moi suave que axuda a que se fagan máis grandes e fortes en menos tempo, facendo posible a primeira inseminación aos 14 meses.

BVL MAXIUM*

Carro mezclador autopropulsado

• Motor Cummis de 4 cilindros y 160 cv. • Modelos con un sinfín, y capacidad de 11 y 13 m3. • Sistema patentado de descarga exacta (EDS). • Sinfín mezclador de alta resistencia al desgaste (HARDOX). • Sistema de gestión DairyFeeder (opcional).

Importador exclusivo para España y Portugal

979 728 450 - www.deltacinco.es Consulte nuestra red de distribuidores

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_explotacion_hnos_Miguel_05.indd 21

21/06/2014 11:10

explotación

Un lote de recría

OS PRIMEIROS CINCO DÍAS, OS ANIMAIS ACABADOS DE NACER PERMANECEN EN BOXES INDIVIDUAIS, ONDE INXIREN CALOSTROS NATURAIS qUE TEÑEN CONXELADOS

Almacén de 1.250 m2 destinado a forraxe e maquinaria

A media de inseminacións por preñez do conxunto do rabaño é de 2,59 doses. O intervalo medio entre partos sitúase nos 405 días e a media de partos é de 2,97. Para a mellora xenética optan polo transplante de embrións, que proceden maioritariamente de doantes da explotación (6-8 cada ano). O 70 % implántano en xovencas da granxa e o resto comercialízano. “Sempre lle demos moita importancia á xenética porque, a pesar de ser un traballo complicado e lento, co paso do tempo dá os seus froitos se se fai ben”, afirma José María. Á hora de elixir os touros –entre 6 e 8 por campaña– teñen en conta principalmente os trazos de tipo, aínda que en ningún caso empregan sementais con malos datos de produción ou de mérito neto. Non utilizan touros en proba, pero si botan man da monta natural para femias con problemas de fertilidade. Para este fin contan cun semental frisón.

A media ICO da explotación é de 1.950 puntos e a última cualificación morfolóxica foi de 80. Actualmente, entre o rabaño teñen 8 femias MB; tamén contan con dúas vacas da familia de Tory Terry que, aseguran, lles están dando moi bos resultados. SUPERFICIE E TRABALLOS AGRÍCOLAS Nas 50 hectáreas de terreo das que dispoñen –todas de regadío e distribuídas en 11 parcelas nun raio de 5 km– cultivan millo no verán (no 60 % do total da superficie) e raigrás no inverno (no 40 %). O sistema de rega que utilizan é o de manta con pequenas canles da época romana que combinan con mangueiras. A produción media de millo aproxímase ás 50 t/ha. Dos labores agrícolas encárganse eles, excepto de ensilar. A maquinaria que precisan, tanto para as rutinas diarias na granxa como para traballar as terras, téñena en propiedade, excepto unha fertilizadora que pertence á cooperativa da que son socios.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_explotacion_hnos_Miguel_05.indd 22

21/06/2014 11:24

EL ÚNICO CONTADOR DE CÉLULAS ELSOMÁTICAS UNICO CONTADOR DEEN CELULAS DE LECHE ROBOT SOMATICAS DE LECHE EN ROBOT

Contador de células en robot VMS SUPRA VMS SUPRA

VMS

“OCC SUPRA” ¿Sabías que las mayores explotaciones del mundo tienen robot VMS DeLaval?

Maxon Dixon Farm en USA es la mayor del mundo con 20 VMS. Radibor en Alemania es la mayor de Europa con 17 robots VMS. Teixeira en Portugal será éste 2014 la mayor del sur de Europa:10 VMS ¿Sabías que el brazo del VMS se diseñó pensando en ti y en todas las vacas? Hidráulico: + preciso y económico Sencillo: te permite acceder a la ubre Ágil: VMS ordeña al 100% de las ubres Alinea la posición de pezoneras

www.delaval.es pub_deLaval.indd 23

21/06/2014 13:05

publirreportaxe

MÁS DE 50 GANADEROS VISITAN EE. UU. DE LA MANO DE CRI ESPAÑA

El pasado mes de abril, CRI España organizó por décimo año consecutivo su Profit Tour, un viaje de formación para ganaderos y otros profesionales del sector.

n esta ocasión, los destinos elegidos fueron San Francisco, Los Ángeles y Las Vegas, donde visitaron varias granjas de 3.000, 5.000 e incluso 10.000 animales de razas productoras de leche. También estuvieron en centros de recría y varias instalaciones más, como fábricas de leche, Hilmar Cheese, la fábrica de queso más grande del mundo, u otras que aportaron a los ganaderos una visión diferente del sector lechero. El equipo de CRI España lleva organizando este tipo de viaje desde hace 10 años, visitando cada vez países con realidades diferentes, como Israel, EE. UU., Argentina, Francia, etc. Esta vez el turno fue para California, a donde viajaron más de 50 ganaderos procedentes de distintos puntos de España.

En todas las granjas visitadas, la recría se hace fuera hasta los 4 meses de vida, fecha en la que las terneras se incorporan a la explotación

Características de las granjas visitadas Cuoco Creek (Turlock)

• Raza Holstein • 3.200 vacas, 2.800 en ordeño • 36 litros de producción • 2 ordeños • 20 empleados

Ahlems Farm Partnership (Hilmar)

• Raza Jersey • 3.000 vacas en ordeño • 28 a 30 litros (4,8 % grasa y 3,8 % proteína) • 2 y 3 ordeños (1.ª lactación: 2 ordeños; 2.ª y sucesivas: 3 ordeños) • 25 empleados

AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_publirreportaxe_cri.indd 24

Vander Woude Farms (Merced)

• Raza Holstein • 3.200 vacas en ordeño y 3.200 novillas • 38 litros de producción

Red Top Jerseys (Hilmar)

• Raza Jersey • 5.600 vacas en ordeño • 32 litros (4,8 % grasa y 3,7 % proteína) • 2 y 3 ordeños (80 %, 3 ordeños; 20 %, 2 ordeños)

Producers Dairy (Kerman)

• Raza Holstein • 6.300 vacas en ordeño y 1.500, también en ordeño, en otra granja • 36 litros de producción • 2 ordeños

Bidart Dairy (Bakersfield)

• Raza Holstein • 12.000 vacas, 9.400 en ordeño (ordeñan casi 280 vacas simultáneamente) • 37 litros de producción • 3 ordeños • 70 empleados

West Star Dairy North (Buttonwillow)

• Raza Holstein • 5.600 vacas en ordeño y 1.500 novillas; a 15 millas, otra granja con 4.000 novillas • 38 litros de producción (3,6 % grasa y 3,3 % proteína) • 3 ordeños

21/06/2014 12:13

MASSEY CO-OP BOSSIDE MASSEY -ET

Un número 1

Para tus mejores vacas y novillas

Eurodistribución Ganadera, SL - CRI España Eurodistribucion@eurodistribucion.com +34 987 213 172 +34 676 46 77 46

pub_cri.indd 25

www.criespana.com

18/06/2014 08:06

panorama internacional

LA VENDÉE, UN MODELO AGRARIO DINÁMICO E DIVERSIFICADO BASEADO NUNHA CULTURA ASOCIATIVA

Os estudantes de Fonteboa e os profesionais que os acompañaban na viaxe co xerente da Finca San José ao final da visita

Todos os anos, desde 1989, o Centro de Promoción Rural-EFA Fonteboa (Coristanco) organiza unha viaxe técnica á rexión Pays de la Loire, no noroeste francés. Coa edición de 2014 son xa 25 anos de intercambio e en todas as visitas hai novidades, pois a actividade agraria desta zona é moi dinámica.

Luis García Fernández Director do Centro de Promoción Rural-EFA Fonteboa (Coristanco, A Coruña)

Nas viaxes participan normalmente alumnos de 1.º curso do Ciclo Formativo de Produción Agropecuaria e profesionais interesados en reciclarse e poñerse ao día. Na presente edición, levada a cabo do 7 ao 14 de marzo, foron 16 alumnos e 14 profesionais. Durante a semana de estancia nas terras galas é fundamental a colaboración do Centre de Formation et Promotion Meslay no que respecta á preparación do programa e ao acompañamento durante as visitas e os encontros. FINCA SAN JOSÉ Igual que nos últimos anos, no seu itinerario cara a La Vendée, o grupo fixo escala en Huesca para visitar a Finca San José, en Tamarite de Litera, concello oscense lindeiro coa provincia de Lleida.

Finca San José é unha das granxas de referencia a nivel nacional na produción de leite. O grupo de estudantes e de profesionais, recibidos por José María e Jaume Pont, tivo a oportunidade de coñecer todos os pormenores da xestión eficiente dunha empresa familiar con 60 anos de historia e proxectada cara ao futuro.

Traballo continuado de tres xeracións

A situación actual de Finca San José é o resultado do traballo de tres xeracións. A familia Pont, orixinaria do centro-leste da provincia de Lleida, desprázase en 1951 cara ao oeste, fuxindo da seca e da baixa produtividade das súas terras. Os terreos irrigados polo río Cinca ofrecían novas oportunidades para seguir vivindo da agricultura. Pensaban dedicarse aos cultivos de cereais, pero a partir de 1962 inician a actividade gandeira, na que continúan hoxe os fillos e netos dos pioneiros, baixo a forma xurídica de sociedade anónima na que traballa case medio cento de persoas.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA110_convocatoria_fonteboa_02.indd 26

21/06/2014 13:42

panorama internacional

Na granxa oscense están construíndo novas instalacións co obxectivo de chegar a 4.000 vacas

están na metade do camiño, pois o ritmo de crecemento foi retardado polos baixos prezos do leite nos últimos anos e polo encarecemento das materias primas empregadas na alimentación. Ao longo de 2013, a conxuntura económica do sector lácteo é máis favorable e na actualidade continúan no proceso expansivo acordado. A día de hoxe, os obxectivos de Finca San José son poñer a maior cantidade de leite no mercado e xerar emprego sostible e duradeiro. Deste obxectivo derívanse as actividades e os protocolos de traballo para cada un dos 45 empregados da empresa (32 na gandería, 10 nos traballos agrícolas e 3 na administración).

Ante un futuro sen cotas

Obxectivos claros

Decididos pola especialización láctea, en 1990 acadan o volume de 200 vacas en produción e a partir de entón hai un crecemento anual significativo, baseado nun rigoroso control de custos de produción. En 2007 chegan á cifra das 1.000 reprodutoras e a sociedade aproba o denominado “Plan de 4.000 vacas”. Hoxe

Os titulares desta granxa explicáronlle ao grupo de Fonteboa que levan tempo preparándose para o escenario sen cotas de produción e que na xestión priorizan parámetros como produtividade do gando, das terras e da man de obra. Actualmente contan con 2.150 vacas e 1.750 xovencas e dispoñen dunha superficie propia de 400 hectáreas, ás que sumaron outras tantas en arrendamento; toda esta superficie está destinada á produción de cereal e forraxes para a alimentación do rabaño. A produción vaca/ano é de 12.700 kg e realizan tres muxidos diarios. Cada día saen de Finca San José ao redor de 80.000 litros de leite, cantidade que daría para abastecer toda a cidade de Lleida, se fose o caso.

EASY-COVERING Naves Ganaderas, Almacenes y Cobertizos

AHORRO DE HASTA UN 90% EN CIMENTACIÓN RESPECTO A LAS NAVES TRADICIONALES

Laracha (A Coruña) Nave para 260 vacas en ordeño

Toledo Nave para destete de terneros

Gran aislamiento · Ventilaciones Automáticas · Mejores Condiciones interiores

Tel. (+34) 985 303 752 – www.easy-covering.com P. de Somonte, c/Mª Glez. La Pondala nº 41, C.P. 33393 Gijón

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA110_convocatoria_fonteboa_02.indd 27

21/06/2014 13:43

panorama internacional

Le Bois des Houx é unha explotación cunhas excelentes marxes por litro de leite

SISTEMAS ECONÓMICOS DE PRODUCIÓN DE LEITE Que a agricultura é unha profesión de síntese é unha constatación que queda patente en cada unha das visitas a explotacións ou nas reunións de traballo con profesionais que recibiron o grupo de Fonteboa; integración de saberes de agronomía, economía... e tamén habilidades para integrar na xestión todos os medios de produción para o desenvolvemento de empresas sostibles desde o punto de vista económico, ambiental e social. A explotación láctea Le Bois des Houx (‘O bosque de acivros’) é un bo exemplo diso. O seu nome encaixa perfectamente na liña de traballo dos responsables da granxa: poñer en valor todos os recursos naturais e un sistema de explotación o máis económico posible cun rigoroso control dos custos de produción. Trátase dunha explotación de 130 ha nas que realizan pastoreo coas 85 vacas de leite e outras tantas xovencas. A produción de leite é baixa se a comparamos coas granxas de Galicia. Producen ao ano 550.000 kg, pero cun consumo de concentrado de 120 gramos por litro de leite (nas explotacións galegas, estes consumos multiplícanse por tres, na maioría dos casos). A marxe bruta por litro de leite (os ingresos por litro unha vez descontados os gastos de concentrado, custos das forraxes, gastos veterinarios e outros varios de menor contía) é de 0,25 €/litro, o que supón unha marxe bruta da explotación de 137.000 €, cantidade que destinan a pago de salarios, amortizacións e aforro para investimentos eventuais. Grazas a esas marxes poden manter un cadro de persoal de 3,5 traballadores e asignarlle un salario mensual medio de 1.700 € a cada un. Os responsables desta GAEC (fórmula xurídica parecida á SAT) explican que o importante nesta profesión é estar nunha actitude de reflexión continua e aprendizaxe permanente para tomar decisións acertadas que non hipotequen a viabilidade futura. Algunhas manifestacións desta actitude son que apenas dispoñen de maquinaria propia, pois están asociados a unha CUMA; a sala de muxido ten 40 anos, está máis que amortizada, e o sistema de calefacción das vivendas é a base dos restos das podas dos lindes das parcelas. “Límpanse os lindes, mantense a paisaxe e afórranse cartos”, conclúe Louis Marie Fioleau, prototipo de gandeiro apaixonado da súa profesión e convencido dos sistemas de produción con redución de custos a partir da posta en valor de todos os recursos dispoñibles.

LEITE CON DENOMINACIÓN DE ORIXE Francia é un dos países de referencia na produción de leite dentro da Unión Europea. Os 26 millóns de toneladas producidos dan para abastecer o mercado nacional (66 millóns de consumidores) e exportar unha parte importante da produción a outros países da UE. Non obstante, dado que a Unión Europea é un mercado único, ningún país está libre da entrada de leite dos outros socios comunitarios. Ante esta situación, a cadea alimentaria láctea deseña campañas para animar a poboación cara ao consumo de leite de produción nacional e todo iso con argumentos que se reflicten de maneira vistosa nos cartóns de leite. Por exemplo: A min gústame o leite de aquí, o que procede das nosas rexións, recollido e transformado en Francia. A continuación explica que escoller leite de alí é un acto de cidadanía, pois esa elección estimula a agricultura local, mantén o emprego nas súas rexións e garante a vida nos seus prados. Tamén se esgrimen consideracións ecolóxicas, coma a de que limitando o número de quilómetros entre a vaca e o punto de venda diminúen a pegada de carbono. Por último, como terceira argumentación de peso, aluden á economía: Comprando leite de aquí vostede pode aforrar. Toda unha lección de mercadotecnia na que se conxugan argumentos e sentimentos, sostibilidade dos territorios, ecoloxía e economía, aderezados cunha boa dose de espírito nacional. Unha versión do Vivamos como galegos e de Galega 100 % á francesa. Le lait d’ici (O leite de aquí), unha maneira de diferenciar o produto

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA110_convocatoria_fonteboa_02.indd 28

23/06/2014 23:56

DE NA E PI BR LI HYS C RA

Behobia

LAS VACAS QUE PRODUCEN MUCHA LECHE CON PROTEÍNA Y MEJORAN CON CADA PARTO

Nº1

+3614 ICO (133 hijas) +1629 kg de Leche +0.03 %, +62 kg de Grasa +0.04 %, +56 kg de Proteína +114 en Longevidad +2.04 en Ubres

ICO E CONAF 4 1 0 2 JUNIO

OS LOUREIROS BELLA 463 BEHOBIA (MB-86, 2º PARTO) 1-10 370 d. 13.460 Kgs. Leche, 3.66% Grasa, 3.39% Proteína S. Mamario MB-87, Pies y Patas MB-86 Estructura y Capac. MB-86, Estructura Lechera MB-85

NOVEDADES CONAFE JUNIO 2014

BOLET y BALTIMORE

Leche con Componentes, Tipo, Ubres, Patas, RCS, Longevidad, 99 % Percentil ESCOLMO, S.L.

377 I BEHOBIA MENDITXUR rto) Pa r. 1e , 83 (BB-

pub_escolmo.indd 29

Distribuidor para Galicia y Asturias C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

23/06/2014 13:25

panorama internacional

En todas as visitas puideron obterse datos técnicos e económicos da xestión empresarial da granxa

Os socios xestionan as compras e vendas da Cooperative des Trois Provinces

GRUPOS DE ESTUDO E DESENVOLVEMENTO AGRARIO (GEDA) No departamento de La Vendée (superficie de 6.750 km e unha poboación de 600.000 habitantes) hai preto de 5.000 explotacións agrarias e a metade está asociada a un GEDA. Os GEDA son unha estrutura asociativa, con máis de 50 anos de historia, á cal poden adherirse os agricultores franceses para mellorar a súa preparación dentro dun programa de formación continua. Finánciase por medio das cotas dos agricultores (unha media de 450 €/explotación/ano) e da colaboración da Chambre d’Agriculture, que achega o técnico-animador a cada un dos GEDA. En La Vendée, os diferentes grupos están distribuídos en cinco demarcacións territoriais. COOPERATIVISMO La Vendée é unha zona cunha destacada traxectoria cooperativista. Hai modelos variados e adaptados ás necesidades dos promotores e todos teñen unha finalidade de sostibilidade económica e cohesión social. Unha das xornadas da viaxe estivo dedicada á Cooperative des Trois Provinces e ao estudo das CUMA.

Cooperative des Trois Provinces

Esta entidade toma o nome da súa situación, na localidade de Torfou, un lugar de confluencia dos límites de tres provincias no antigo mapa de Francia, anterior á Revolución Francesa. É unha cooperativa nova, que se constituíu en 1992 para darlles unha resposta económica ás subministracións das explotacións e á comercialización dos cereais. Hoxe son 210 socios, facturan 4 millóns de euros e teñen uns gastos de estrutura mínimos de 100.000 € ao ano; isto conséguese polo grao de implicación dos socios no proxecto, pois son eles os que asumen as xestións comerciais. Non dispoñen de ningún inmobilizado en instalacións (posúen dúas naves alugadas) e como persoal asalariado contan cun empregado a media xornada que se encarga de tarefas administrativas. Por non ter non teñen nin sede social física propia; están de alugueiro e para eventos sociais utilizan dependencias municipais. Os responsables da cooperativa optaron pola súa política de non investimentos en inmobilizado e en cadro de persoal por dous motivos: limitar os custos fixos da entidade e

A COOPERATIVE DES TROIS PROVINCES EXPLICA QUE A SÚA POLÍTICA DE NON INVESTIMENTOS EN INMOBILIZADO E EN CADRO DE PERSOAL SE DEBE A DOUS MOTIVOS: LIMITAR OS CUSTOS FIXOS E LOGRAR A IMPLICACIÓN DOS SOCIOS NO PROXECTO

lograr a implicación de todos os socios no proxecto. Toda unha lección de seriedade, compromiso e transparencia.

As CUMA

As CUMA, cooperativas para a utilización de material agrícola, existen formalmente en Francia desde 1945, a instancia de Tanguy Prigent, ministro de Agricultura do presidente De Gaulle. Dado que o campo xa estaba preparado, La Vendée foi un dos primeiros departamentos onde xerminou con forza a semente das CUMA, unha cultura imbuída dos valores da axuda mutua e da solidariedade. Coa idea das CUMA tratábase de mecanizar o campo francés sen endebedar as explotacións agrícolas, en particular as pequenas explotacións familiares, neses anos de posguerra e de penuria alimentaria. Coa Lei de CUMA, os agricultores franceses de entón comprometéronse a cambiar de época, pasando das axudas ocasionais a poñer en común os medios de produción, unha auténtica revolución, aproveitando a chegada dos primeiros tractores importados dos Estados Unidos mediante o Plan Marshall. A día de hoxe, as máis de 12.000 CUMA de Francia atópanse integradas na federación nacional, a través das respectivas federacións rexionais e departamentais. La Vendée, con cerca de 400, é o primeiro departamento en número de CUMA; todas están integradas na Federation Departamentale, creada en 1970. O 70 % dos agricultores está asociado a unha ou varias CUMA. Estas cooperativas teñen moita importancia nos procesos de innovación agraria, pois hai CUMA especializadas na xestión de puríns ou no aproveitamento da biomasa para a obtención de fertilizantes.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA110_convocatoria_fonteboa_02.indd 30

21/06/2014 12:22

Forraxes con nome propio

VENA STRIGOSA

Pratex R1

MEZCLAS FORRAXEIRAS Amplio cat谩logo de f贸rmulas adaptadas a distintos usos e terrenos

www.rocalba.com pub_rocalba_galego.indd 31

Expresi贸n vegetal 18/06/2014 16:58

panorama internacional

GAEC LA CHENELIÈRE (LA VENDÉE, FRANCIA)

UNHA PRODUCIÓN COMBINADA DE LEITE E POLOS

Explotación láctea

La Chenelière é unha explotación da rexión agrogandeira Pays de la Loire (noroeste de Francia) que rexistra unha media de 40.000 litros de leite ao mes e cría máis de 4.300 polos co selo de calidade Label Rouge. Bruno Suárez Rey Alumno do CFGM de Producións Agropecuarias do Centro de Promoción Rural - EFA Fonteboa

A granxa familiar que visitamos durante a nosa estancia en La Vendée, en funcionamento dende 1983, converteuse en 2013 nunha GAEC formada por Philippe e Cendrine e o seu fillo Jeremy. Pasou de ter 40 vacas, 48 hectáreas e 216.000 quilos de cota nas súas orixes ás 70 vacas de muxidura, 88 ha e 630.000 quilos de cota láctea actuais. A súa explotación de polos tamén data da década dos 80 e, igualmente, experimentou un crecemento, ao aumentar dos 3.200 polos aos 4.350. PRODUCIÓN DE LEITE Un dos grandes investimentos de La Chenelière foi a compra do robot de muxido por uns 120.000 euros. A súa media de produción mensual acada agora os 40.000 litros, cuns indicadores de 43 TB e 34 TP e un reconto de células somáticas de 200.000. O prezo do leite estivo o ano pasado a 330 €/tonelada base de media, e eles cobrábano a 353 € de media máis 43 €/t de proteína e 34 €/t de materia graxa. A maiores, obtiveron un ingreso de 28.000 € da PAC e unha media de 897 € por vaca vendida e 105 € por xato vendido. Os propietarios compartiron con nós outros apuntamentos da súa

xestión económica, coma o custo da electricidade, de 6.000 €/ano; o do penso, de 40.000 €/ano; ou o prezo da terra, de 180 € a hectárea alugada e 1.100 € a mercada. PRODUCIÓN DE POLOS O outro piar desta GAEC é a granxa de polos Label Rouge. En 1987 destinaron 36.000 € á construción dunha nave nova de 400 metros cadrados na que contan cos 4.350 animais. A venda dos polos realízase aos 81 días, tras consumir uns 5 kg de penso de cereais, fariña de millo e soia, e por cada exemplar de aproximadamente 2,1 kg/vivo gañan 1,74 €. Neste caso, o prezo do penso situábase nos 320 €/t. Segundo indicou Cendrine, a encargada desta produción, “o prezo do polo por quilo vivo está moi axustado e non produce moitos beneficios, polo que a explotación é rendible unha vez amortizada a nave”. ALIMENTACIÓN DAS VACAS LACTANTES • 43 kg silo de millo • 7,5 kg silo de herba • 0,3 kg palla • 1 kg herba seca • 2 kg soia • 300 g mineral • 300 g triticale • 3,5 kg granulado • Robot: 2 kg soia

AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_panorama_internacional_lache_nelie_02.indd 32

21/06/2014 13:49

panorama internacional

Establo de estrutura metálica, madeira e uralita

ALIMENTACIÓN DAS XOVENCAS Nave dos polos

IDADE 0-2 meses 2-4 meses

OUTROS DATOS DE INTERESE Esta é a repartición de traballos en La Chenelière, onde hai tres UTA: Philippe encárgase da alimentación, dos cultivos e da xestión da explotación de leite; a Jeremy correspóndenlle o control do robot de muxido e a alimentación da recría, ademais doutras tarefas cotiás, e Cendrine dedícase exclusivamente á explotación de polos. Cultivan maiormente millo (42 ha, cun rendemento de 12 t/MS/ha) e herba (27 ha; 6 t/MS/ha), ademais de triticale (15 ha; 6 t/MS/ha), herba seca (15 ha; 6 t/MS/ha) e o pasto (12 ha; 3 t/MS/ha) das vacas secas e a recría. Respecto das instalacións, cómpre destacar que o establo

4-12 meses 1-2 anos

ALIMENTO Leite e concentrado Palla e concentrado Silo de millo, herba seca e soia Ración a base de silo de millo, silo de herba, palla e soia

CANTIDADE 6 l/día e 1 kg A vontade e 2 kg de concentrado 10 kg de millo, 1 kg de herba seca e 1 kg de soia 10 kg de millo, 8 kg de herba, 0,5 kg de palla e 1,5 kg de soia

leva estrutura de ferro e de madeira, teito de uralita e camas de palla e está ben ventilado. Por último, o parque de maquinaria en propiedade consta de catro tractores, un carro mesturador, unha grade rotativa, unha sementadora, un arado e un pulverizador. O resto das máquinas que empregan (remolques, enroladoras, sementadoras de precisión, estendedores...) provén dunha CUMA.

NEW HOLLAND ESPECIALISTAS EN GANADERÍA

ELEGIDOS POR LOS QUE SABEN BTS

Motores eficientes, con pala frontal completamente integrada controlada por joystick, techo solar panorámico y una maniobrabilidad excepcional. Los tractores New Holland TD5, T5 y T6, ideales para explotaciones agrícolas mixtas y ganaderas, son la opción más acertada para los clientes que buscan gran potencia, versatilidad y alta productividad en el campo. Indicados para la manipulación de materiales, para trabajar en el interior de las naves y para cualquier labor ganadera. T6 4 y 6 cilindros en los modelos de 120 a 175 CV. Máxima eficiencia y versatilidad. T5 4 cilindros en los modelos de 95 a 115 CV. La excelencia hecha tractor. TD5 3 y 4 cilindros en los modelos de 65 a 115 CV. Extraordinario confort y productividad.

lubricantes

TD5

COBERTURA DE DOS AÑOS DE GARANTÍA PARA TODA LA GAMA DE TRACTORES. NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111 ASISTENCIA E INFORMACIÓN 24/7. *La llamada es gratuita desde teléfono fijo. Antes de llamar con su teléfono móvil, consulte tarifas con su operador.

www.newholland.es

AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_panorama_internacional_lache_nelie_02.indd 33

19/06/2014 08:27

panorama internacional

EARL BULTEAU (LA VENDÉE, FRANCIA)

Jean Pierre Bulteau (dereita) e Iván Cancela, alumno de EFA Fonteboa

UNHA PRODUCIÓN SEMIEXTENSIVA SUSTENTADA NA SUPERFICIE AGRÍCOLA

Esta gandería que visitamos durante a nosa estadía en La Vendée defínese por ser unha explotación semiextensiva de “leite económico” procedente dos seus pastos. En 45 das 82 hectáreas das que dispoñen teñen pasteiros permanentes e no resto cultivan forraxes e cereais. Iván Cancela Alumno do CFGS Xestión e Organización de Empresas Agropecuarias do Centro de Promoción Rural – EFA Fonteboa

Gráfico 1. Distribución de cultivos por hectáreas 30 25

INTRODUCIÓN A EARL Bulteau atópase na localidade de La Chaffaudiere, na rexión Pays de la Loire, e está integrada polo matrimonio Jean Pierre e Isabelle Bulteau. Ambos traballan na explotación, ademais dun empregado a tempo parcial. A día de hoxe teñen 68 vacas frisonas en muxidura cunha media de produción de 8.028 litros e unha cota de 513.000 kg. No mes de xaneiro, as porcentaxes de graxa e proteína foron do 4,14 % e o 3,35 %, respectivamente, mentres que o RCS foi de 175.000. O leite recólleo UCAL, a cooperativa á que pertencen e que tamén lles presta outros servizos, e págallelo a 0,414 €/l. A granxa posúe 5 naves orientadas de leste a oeste nas que aloxan os animais en función das súas características produtivas e idades. As vacas en lactación téñenas no establo máis novo (2005), onde descansan en cama quente de palla; cómpre destacar que polo día saen ao pasto regularmente. As 53 femias que integran a recría organízanse en tres lotes de idade a partir da desteta, que fan arredor dos 3 meses. ALIMENTACIÓN A ración das vacas de produción componse de 40 kg de silo de millo, 3,5 kg de colza, 80 g de mineral vitamínico, 200 g de carbonato cálcico, 50 g de sal, 50 de mg e pasto a libre disposición. As xovencas de 12 a 24 meses aliméntanse de pasto e herba seca ad líbitum, ademais das sobras da ración das produtoras, mentres que as máis pequenas comen 4 kg de silo de millo, 1 kg de colza, 50 g de mineral vitamínico, 50 g de carbonato cálcico, 20 g de mg e herba seca a libre disposición.

20 15 10 5 0 millo secano

millo regadío

herba

trigo gran

Gráfico 2. Produción de MS (kg) por hectárea 16000 10000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0

millo secano para gran

millo regadío

herba

trigo gran

Ata a desteta inxiren unicamente leite: calostro materno ata os 3 días, leite materno dos 3 aos 8 e, posteriormente, leite en po ata os tres meses, momento no que empezan coa ración. Jean Pierre e Isabelle danlles moita importancia á calidade de vida e aos custos de produción. Non en van, pertencen a un grupo económico a través do cal conseguen materias primas, coma a palla, a prezos máis reducidos. Tamén están integrados nunha CUMA xunto con outros 24 socios cos que comparten varios apeiros.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_pan_intern_EARL_Bulteau.indd 34

24/06/2014 10:46

pub_innofarm_ultrasorb.pdf 35

19/06/2014 22:43

publirreportaxe

DISEÑO, EXCLUSIVIDAD, EFICIENCIA… QUICKE

El pasado 20 de mayo, un equipo de la revista Afriga viajó hasta Umea (Suecia) para conocer de primera mano las diversas instalaciones del Grupo Alö, entre las que se encuentran la fábrica de cilindros y la planta de producción de palas cargadoras. De izquierda a derecha, Torbjörn Ström, jefe de producción de la fábrica de cilindros; Alfonso Egea, delegado de ventas para España, y Thomas Björklund, director de Desarrollo y Filiales del Grupo Alö

Visita a la fábrica de cilindros La fabricación de cilindros en la planta Alö Cylinder, en funcionamiento desde el año 2000, es exclusivamente interna para la producción de palas. De ella salen 3.200 cilindros a la semana y unos 150.000 al año, dando trabajo a 20 empleados que se reparten en tres turnos.

as instalaciones principales del Grupo Alö se encuentran en la ciudad de Umea, desde donde centralizan todas las operaciones. La compañía inició su andadura en el año 1940 y actualmente es líder del mercado en 15 países con una producción anual de 33.000 palas cargadoras y 47.000 implementos, aproximadamente. Hoy en día, el Grupo Älo tiene centros de producción en EE. UU., Europa y Asia, y desarrolla y produce los siguientes equipos: cilindros, palas cargadoras, LCS (sistemas de control de la cargadora) e implementos. De todas las marcas propias –Quicke, Trima y Veto– de esta compañía sueca, sólo las palas cargadoras Quicke se venden en España. Uno de los aspectos a destacar de la filosofía de producción de Alö es que trabaja conjuntamente con cada fabricante de tractores, desarrollando anclajes específicos para todas las marcas y modelos para que la adaptación de la pala al tractor sea siempre perfecta. Son “trajes a medida” para cada cliente, comentaba Thomas Björdklund, director de Desarrollo y Filiales del Grupo Alö, el día de la visita. Los anclajes se fabrican íntegramente en la planta de producción de Francia.

Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_publirreportaxe_Quicke.indd 36

24/06/2014 11:01

publirreportaxe

Visita a la fábrica de palas cargadoras En esta planta, situada en la localidad de Brännland, muy próxima a Umea, se divide la producción de la siguiente manera: 50 % para Quicke, 30 % para Trima y el restante 20 % para otros fabricantes (AGCO, CNH, Zetor, Kubota y McCormick), para los que producen bajo contrato. En Alö se trabaja bajo demanda, es decir, en función de los pedidos recibidos cada día se gestiona el material necesario y el sistema genera un documento con todas las características de cada pala que se va a fabricar. A partir de ahí se inicia

la cadena de montaje en línea, en la que se van uniendo las piezas con la máxima precisión gracias a robots de soldadura de última generación. El proceso finaliza con el tratamiento prepintura y la cadena de pintura en polvo. Antes de salir de la planta, cada pala es sometida a un test de calidad que garantiza el perfecto funcionamiento de cada unidad. En lo que respecta a la marca Quicke, la fabricación se centra en las series Dimension (la más vendida en todo el mundo), Versa X y la Compact para tractores pequeños de entre 20 y 50 CV.

Demostración de productos en vivo En la última parte de nuestra visita, el colaborador de la casa Kjell Lindgren nos hizo una demostración de varios implementos montados sobre las palas Quicke Q46 de la serie Dimension y X26 de la serie Versa. De la serie Dimension se debe señalar su gran capacidad de elevación y el satisfactorio sistema de pilotaje gracias al mando ElectroDrive Proffesional, que permite controlar un amplio abanico de funciones. Además, pudimos comprobar la rapidez y la sencillez con la que se conectan los implementos hidráulicos en apenas unos segundos. Por otra parte, las palas de la serie Versa destacan por su gran versatilidad de uso y por su carácter ligero a la vez que resistente. Entre los implementos probados destaca el cazo multiusos, que permite su utilización como cazo convencional o como pinza para troncos. Como broche final, el Grupo Alö nos presentó la nueva versión del Silocut SG, un utensilio perteneciente a la familia de implementos para corte de ensilado, con características mejoradas que aumentan su productividad y durabilidad. El nuevo Silocut SG estará disponible para el otoño. Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_publirreportaxe_Quicke.indd 37

24/06/2014 10:58

Álbum

ÁLBUM DO bÚscase FOTO DE PORTADA ! CONCURSO A revista Afriga convocou en abril un concurso de fotografía exclusivamente a través da súa páxina de Facebook. Durante mes e medio recibimos imaxes de vacas leiteiras case diariamente no noso muro, ata chegar ás 130. Compartimos con vós todas as candidatas neste álbum tan especial... porque o importante é participar!

AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_album_facebook.indd 38

21/06/2014 12:57

ร lbum

AFRIGA ANO XX - Nยบ 111

afriga111_album_facebook.indd 39

19/06/2014 07:45

ร lbum

AFRIGA ANO XX - Nยบ 111

afriga111_album_facebook.indd 40

19/06/2014 07:45

Álbum

Ganadería RAMA ANDRADE SAT de Coristanco (A Coruña)

Distribuidas por:

Avda. Terra Cha, 11 27260 Castro Riberas de Lea (Lugo) e-mail: info@dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com

Telf.: 982 310 026 659 445 627 660 417 676 Fax: 982 310 295

AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_album_facebook.indd 41

19/06/2014 07:46

ร lbum

AFRIGA ANO XX - Nยบ 111

afriga111_album_facebook.indd 42

19/06/2014 07:46

Phidéel - Rennes

L A C I TA D E L O S P R O F E S I O N A L E S D E L A S P R O D U C C I O N E S A N I M A L E S :

1.400 EXPOSITORES 700 114.000 VISITANTES 12.300

animales expuestos

superficie de exposición de

115.000 m

visitantes internacionales de más de 110

países

PLANETA GANADERÍA RENNES FRANCIA

pub_space.indd 43

EL SALÓN INTERNACIONAL DE LAS PRODUCCIONES ANIMALES 18/06/2014 14:49

Álbum

Moitas grazas a todos e a todas! Continuará…

AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_album_facebook.indd 44

21/06/2014 13:00

AGROAMB

GRUPO

O Grupo AGROAMB está formado por un conxunto de empresas cuxa actividade completa o ciclo da xestión de residuos, contando para iso cun equipo multidisciplinar de profesionais con ampla experiencia na Xestión Medioambiental e Agronómica. É unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral dos residuos, empregando sempre as mellores técnicas dispoñibles e optimizando a loxística de transporte. O Grupo AGROAMB posúe autorización para a xestión de: alorización e xestión de residuos sólidos urbanos V (SC-U-NP-XV-00040 y SC-U-NP-XV-00036 ) alorización e xestión de residuos industriais non perigosos (SC-IV NP-XV-00064 y RIV-24/01) Rexeneración ambiental Transporte de residuos perigosos (T/001/01) Transporte de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XRT- 00072) ransporte de residuos industriais non perigosos (SC-I-NPT XRT-00083, SC-I-NP-XRT-00056 e SC-I-NP-XRT-00122) Conforman o Grupo AGROAMB as seguintes empresas:

AGROAMB

VALORIZACIÓN E TRATAMENTO DE RESIDUOS BIODEGRADABLES

Titular da primeira planta cunha capacidade próxima a 300.000 tms/ano para a valorización e tratamento de residuos agrarios segundo o disposto no RD 824/2005 sobre fertilizantes, o RD 1310/1990 sobre a aplicación agrícola de lodos e o Regulamento CEE 1774/2002 sobre subprodutos animais. Agroamb aposta fortemente por I+D+i coa súa presenza en numerosos proxectos de investigación.

TRESAMB

LOXÍSTICA ESPECÍFICA EN CONTEDORES

Dispón de vehículos específicos en diferentes configuracións, adaptándose a cada necesidade medioambiental do cliente. Innovación e eficacia no transporte. Servizos de conselleiro de seguridade e operador de transportes.

AGROAMB-TRESIMA UTE

XESTIÓN E PRESTACIÓN DE SERVIZOS MEDIOAMBIENTAIS

Comercializa e coordina a prestación de servizos para a xestión ambiental integral dos distintos residuos (incluídos residuos perigosos). Desde a súa recente creación, xestiona máis de 50.000 tms/ano de residuos biodegradables.

ONEGA ARES, S.L.U.

SERVIZOS AVANZADOS DE TECNOLOXÍA AGRARIA

Empresa de servizos agrarios que conta cos últimos equipos en mecanización para a sementeira, cultivo e posterior recolección das diferentes producións agrarias.

TROBO AGRÍCOLA, S.C.G. PRODUCIÓN INTEGRADA DA TERRA

Sociedade para a explotación en común da terra, orientada á produción integrada de forraxes e cultivos enerxéticos. Dispón dun banco de terras que supera as 3.000 hectáreas.

Agroamb R/ Calzada das Gándaras, 11. Local baixo dta. 27003 Lugo Teléfono (+34) 982 231 365

pub_agroamb_galego.indd 45

Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com Web www.agroamb.com

100% GALEGO – GLOBALIZACIÓN – ENERXÍAS RENOVABLES –

R E C I C L A X E (30 POSTOS DIRECTOS, MÁIS DE 150 INDIRECTOS) – CAPITAL

AGROAMB está autorizada pola Administración española como PLANTA TÉCNICA para a elaboración de FERTILIZANTES orgánicos a partir de residuos e subprodutos biodegradables

D A

I+D+I – DESENVOLVEMENTO LOCAL – CREACIÓN DE EMPREGO

S E N T I D O

21/06/2014 18:18

DOSSIER

CALIDADE DO LEITE

OS PRIMEIROS 25 ANOS DO LIGAL

O Ligal cumpre este ano un cuarto de século de existencia. Por este motivo realizamos un percorrido a través da súa orixe, da súa evolución e, o máis importante, dos seus retos futuros. O 14 de xuño deste ano cumpríronse os 25 anos da constitución do Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal), o segundo cronoloxicamente tras o do País Vasco e Navarra, que fora creado en 1986, e o primeiro das principais rexións produtoras de leite de España. Lonxe de ser unha efeméride máis, debe ser motivo de celebración por todos os integrantes do sector lácteo: produtores e transformadores do noso leite e, por extensión, de toda a sociedade dado o seu peso económico e social en Galicia, auténtico motor do sector primario e xestor, vertebrador e dinamizador do noso territorio. Tampouco hai que esquecer que estamos a falar dun produto fundamental na nosa despensa tanto en forma de leite e produtos lácteos coma un ingrediente en infinidade de preparacións, dende as receitas tradicionais ata a alta cociña e que, grazas ás tecnoloxías actuais, se permite adaptar mesmo a aquelas persoas que teñan problemas asociados coa súa inxestión.

Roberto Lorenzana Fernández Dr. enxeñeiro agrónomo Director xerente do Ligal

O LIGAL E O SECTOR LÁCTEO Galicia é unha rexión cun peso elevado do medio rural, que ocupa o 86 % do territorio e onde vive un 35 % da poboación. As actividades da agricultura e da industrialización dos seus produtos achegan un 7 % do valor engadido e o 11 % do traballo da economía galega (Contas económicas de Galicia, IGE, 2013). Dentro deste sector, o núcleo central é a produción de leite cun valor que por si só equivale ao 23 % da rama agraria, moi superior ao resto de España que fica no 5 % (Cuentas económicas de la agricultura, Magrama, 2013).

AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_aniversario_ligal.indd 46

20/06/2014 20:37

CALIDADE DO LEITE

DOSSIER

O LIGAL CONSTITÚESE COMO O LABORATORIO DE ANÁLISE DE LEITE DE MAIOR TAMAÑO, MÁIS AUTOMATIZADO E CO MAIOR VOLUME DE MOSTRAS E OBTENCIÓN DE DETERMINACIÓNS DE ESPAÑA O último Censo Agrario de 2009 vén de reflectir esta situación na propia estrutura das explotacións; así, o 16 % ten o leite coma orientación económica principal e cun peso aínda maior na terra, no gando e no traballo ao concentrar unha de cada tres hectáreas de SAU, o 37 % das unidades de gando (UGM) e o 23 % dos ocupados. Ademais, as explotacións de leite son as que dispoñen dun maior índice de viabilidade económica cunha media de 75.000 euros de valor da produción estándar total que triplica o valor medio galego (Microdatos Censo Agrario 2009; INE 2011). En España a produción láctea está moi concentrada, con seis comunidades autónomas (Galicia, Castela e León, Cataluña, Asturias, Andalucía e Cantabria) que aglutinan o 90 % do total. Entre elas destaca o liderado de Galicia co 40 % do leite con base no 55 % das explotacións e a única destas Comunidades que incrementou a produción na última década; tal como reflicten os datos do INE (2013), entre 2001 e 2011 a produción incrementouse no 33 %.

NUEVO PRODUCTO DE HIGIENE DE PEZONES CON PRINCIPIOS ACTIVOS NATURALES • EFICACIA DEL ÁCIDO LÁCTICO POTENCIADO CON UNA MEZCLA ESTUDIADA DE EXTRACTOS NATURALES DE PLANTAS CON PROPIEDADES ANTIBACTERIANAS Y FUNGICIDAS (CUMPLE LA NORMA EN 1656).

PHYTODIP LA EFICACIA DE LO NATURAL

• ALTÍSIMA CALIDAD COSMÉTICA POR SUS PRINCIPIOS ACTIVOS QUE RESPETAN EL MANTO ÁCIDO DE LA PIEL Y POR LA ALTA CONCENTRACIÓN DE DERMOPROTECTORES. • NO GOTEA Y POSEE UNA ALTA PERSISTENCIA ENTRE ORDEÑOS. • ACCIÓN AHUYENTADORA DE INSECTOS POR SUS EXTRACTOS NATURALES.

Nuevas Ideas, Nuevos Caminos En Armonía con el Medio Ambiente

Diseño, desarrollo y fabricación de productos para higiene ganadera. Pol. Ind. Lalín 2000 · Parc. C42/43 · 36512 LALÍN · Pontevedra - España Tfno.: 986 787 537· Fax: 986 787 603 · info@proquideza.es · www.proquideza.com

AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_aniversario_ligal.indd 47

24/06/2014 10:35

DOSSIER

CALIDADE DO LEITE

EN 2013 ANALIZÁRONSE NO LIGAL UNS 3,2 MILLÓNS DE MOSTRAS DE TANQUE PARA PAGO POR CALIDADE E DE CONTROL LEITEIRO SOBRE VACAS INDIVIDUAIS; ADICIONALMENTE, O LABORATORIO PROCESOU 60.000 MOSTRAS

A importancia da nosa produción láctea non só se circunscribe a nivel do Estado senón que ten proxección na UE, onde Galicia se sitúa na décima posición das 242 rexións (NUT2) produtoras de leite da UE –á súa vez a principal zona de produción láctea mundial co 25 % do total–, cuns 2,5 millóns de toneladas anuais recollidas en 2012 (Eurostat, 2013). O Ligal é un reflexo desta situación estrutural e constitúese como o laboratorio de análise de leite de maior tamaño, máis automatizado e co maior volume de mostras e obtención de determinacións de España (o número de mostras analizadas equivale á suma dos seguintes tres laboratorios en tamaño), que lles dá resposta ás necesidades e demandas crecentes do noso sector lácteo. A actividade principal é a determinación dos parámetros de calidade do leite para o establecemento do sistema de pago ao produtor. Ademais, desenvolve outras actividades que axudan directa ou indirectamente á mellora da calidade do leite e que van dende a análise de novos parámetros ata a I+D+i. A aposta clara e decidida pola máxima calidade levouno a ser o laboratorio co maior número de ensaios para análise de leite acreditados pola Entidade Nacional de Acreditación (ENAC), cunha forte autoesixencia con exhaustivos controis internos e o nivel máis elevado de participación en ensaios de intercomparación con outros laboratorios do resto de España e da Unión Europea. A CREACIÓN DO LIGAL O ano 1989 veu marcar a finalización da década da forte especialización láctea de Galicia co incremento do 36 % nas vacas de leite dende 1982 e o paso do 13 % ao 55 % naquelas nas que, tendo vacas de leite, a súa produción principal era a produción láctea (Microdatos Censos Agrarios 1982 e 1989, INE). A creación e o devir posterior do Ligal non foron fáciles. Nese ano estabamos na situación estrutural descrita e en pleno período transitorio tras a incorporación de España na UE en 1986. Había que cambiar as normativas nacionais polas comunitarias, pasando dunhas normas establecidas por campaña e cuns prezos mínimos e criterios de calidade, a outras existentes para o conxunto do mercado europeo. O criterio da calidade para o pagamento do leite ao produtor establece unhas primas ou uns descontos sobre

o prezo de referencia para unha calidade base segundo os límites fixados. Os parámetros típicos do pago nese ano baseábanse no contido graxo e, excepcionalmente, na proteína. A adaptación ao marco europeo supuxo incorporar novos parámetros: o contido en xermes a 30 °C, o reconto de células somáticas e a ausencia/presenza segundo os límites máximos de residuos de determinados contaminantes (en especial, os de antibióticos para as doenzas do gando vacún). Ata ese ano as industrias lácteas eran as responsables da determinación da calidade do leite dos seus produtores/ abastecedores sen que houbese ningún control por parte da produción nin da Administración. Os métodos de análise decidíaos cada empresa e non había mecanismos de controis externos sobre a súa realización (metodoloxía, precisión, exactitude nin trazabilidade). Ademais, nin o contido en xermes e o reconto de células somáticas nin a detección de residuos formaban parte dos criterios de pago debido, entre outras causas, ao seu elevado custo tanto en equipamento coma en persoal cualificado. Con todo iso considerouse por parte do sector e da Administración a implantación dun modelo interprofesional similar ao existente noutros países europeos que permitise un mellor coñecemento e xestión da calidade do leite e contribuíse a mellorar a relación entre as partes: produtores e industriais. O proceso foi liderado pola Administración autonómica e, en particular, pola Consellería de Agricultura, e cristalizou o 14 de xuño de 1989 coa constitución do Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal). O Ligal constituíuse baixo a figura de asociación sen ánimo de lucro, na que están representados paritariamente o sector industrial e o sector produtor a través das súas organizacións; calquera decisión aprobada no seo da xunta directiva require dun amplo consenso entre as partes, ao precisar, polo menos, do 75 % dos votos favorables. Nos estatutos tamén se recollen os obxectivos que inclúen a actividade fundamental (determinación dos parámetros de calidade do leite) e todas aquelas actividades futuras que contribúan á mellora da calidade do leite e a protección da saúde dos consumidores. A Administración achegou o investimento preciso para a posta en marcha da actividade, concretado na cesión

AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_aniversario_ligal.indd 48

20/06/2014 20:37

CALIDADE DO LEITE

DOSSIER

O LEITE É O PRODUTO DO QUE O CONSUMIDOR PODE TER A CERTEZA DE QUE AS AUTORIDADES GARANTEN CUN MAIOR GRAO DE FIABILIDADE O CUMPRIMENTO DAS ESIXENCIAS LEGAIS HIXIÉNICO-SANITARIAS E DE TRAZABILIDADE NA SÚA PRODUCIÓN

dun laboratorio totalmente equipado en Guísamo (A Coruña), asumindo o Ligal a partir dese momento a xestión integral do laboratorio. As dúas partes de produtores e industrias teñen a obriga de asumir como os únicos resultados válidos para o pagamento por calidade os determinados polo laboratorio. A creación do laboratorio implicou claras vantaxes para ambas as partes, entre outras: - Para a industria: a reasignación de recursos, a información de todos os parámetros de calidade esixidos pola UE e a súa incorporación ao sistema de pago (aspecto funda-

mental para a mellora da calidade bacteriolóxica, o reconto de células somáticas e control de residuos), o aforro en custos, a homologación dos métodos analíticos, a mellora no sistema da mostraxe e información da calidade global da comunidade. - Para a produción: a garantía dunha análise independente da industria, a relación directa co laboratorio para consulta e resolución de problemas concretos relativos á calidade (incluíndo baixo petición a asistencia técnica), e ter dispoñible a información básica e necesaria para a toma de decisións no relativo á mellora da calidade do leite.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_aniversario_ligal.indd 49

20/06/2014 20:38

pub_progenex.indd 50

18/06/2014 17:01

pub_progenex.indd 51

18/06/2014 17:01

DOSSIER

CALIDADE DO LEITE

O proceso de implantación do Laboratorio non estivo exento de críticas; uns dos piares do Ligal é a garantía da imparcialidade, neutralidade e independencia no seu funcionamento. Con este fin implantáronse rigorosos controis de calidade internos que poden ser verificados polas partes, coma a aplicación de normas internacionais dos métodos de análise, a acreditación pola ENAC dos ensaios, a participación en ensaios de intercomparación con outros laboratorios tanto nacionais coma do resto da UE, a transparencia na xestión e a asunción de erros. Todo iso vén ser un traballo continuo, que non remata nunca, pero que lles engade calidade e seguridade aos resultados, redundando coma un valor engadido ao conxunto do sector e aos consumidores. O LIGAL NA ACTUALIDADE E OS SEUS RETOS DE FUTURO Na actualidade o Ligal está situado na finca do Centro de Investigacións Agrarias (CIAM) no Edificio de Laboratorios Agrarios, propiedade da Consellería do Medio Rural e do Mar, en Mabegondo (A Coruña). A asociación actualmente está constituída por oito membros, catro do sector produtor [un por cada organización agraria e outro nomeado pola Asociación Galega de Cooperativas Agrarias (Agaca)] e os outros catro nomeados pola Asociación de Empresas Lácteas de Galicia. Foi declarada de utilidade pública no ano 2003. As tarifas das determinacións realizadas polo Ligal para o sistema de pago por calidade, que seguen a ser a tarefa principal, factúranse ao 50 % á industria e ao produtor. Ademais, colabora nos plans de mellora xenética e sanidade do rabaño, fornece de información o sistema de trazabilidade e calidade Letra Q do Ministerio e participa en calquera actuación que redunde nun beneficio para o sector lácteo. Co paso dos anos fóronse poñendo en práctica actividades e servizos complementarios aos principais, ata conformar un laboratorio integrador de actividades para o sector, entre as que cómpre salientar as análises de mostras de Control Leiteiro, sanidade animal, alimentación

animal, leite e produtos lácteos (leite cru, UHT, pasteurizado, en po, soros, natas, queixos…) e novos parámetros, como a aflatoxina M1, a cetose ou os ácidos graxos. Ademais, elabórase material de referencia, impártense actividades de formación e colabórase en proxectos de investigación e innovación (principalmente co Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo e a Universidade de Santiago de Compostela). Dende o ano 2011 o Ligal é propietario da marca de garantía Galega 100 %, que pode ser solicitada para os seus produtos polos elaboradores radicados en Galicia que cumpran os requirimentos de calidade esixidos. En 2013 analizáronse no Ligal uns 3,2 millóns de mostras de tanque para pago por calidade e de control leiteiro sobre vacas individuais; adicionalmente o laboratorio procesou 60.000 mostras, na súa maioría para control e prevención das mamites e tamén de queixos, outros produtos lácteos, leite, alimentación animal e auga de consumo. No seu conxunto, estas mostras deron lugar a uns 15,8 millóns de determinacións paramétricas. No inicio da actividade do laboratorio analizábanse mostras dunhas 29.000 explotacións, tanto leite refrixerado (na súa maioría) coma o leite “quente” ou non refrixerado, que foi desaparecendo en poucos anos. A media de mostras mensuais por produtor para pagamento por calidade era de tres para un total de 1,32 millóns de mostras. Na actualidade analízanse 3,2 millóns de mostras, cunha frecuencia de 11 mostras por produtor e mes. Polo tanto, nestes 25 anos multiplicouse por 2,4 e 3,6 o volume de mostras e a media mensual, respectivamente, que compensa a forte caída no número de unidades produtivas (cadro 1). Cadro 1. Evolución das explotacións e das mostras Explotacións (miles) Mostras (miles) Mostras pagamento (media)

Inicio actividade 28,7 1.319 3,0

Ano 2000 22,5 2.388 4,1

Actualidade 10,4 3.194 10,9

AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_aniversario_ligal.indd 52

21/06/2014 13:19

pub_steve.indd 53

18/06/2014 17:02

DOSSIER

CALIDADE DO LEITE

Hai que salientar o notable esforzo feito neste período polas nosas explotacións de leite, no relativo á adaptación ás crecentes esixencias en materia de calidade. A mellora da calidade hixiénica foi espectacular: pasamos dunha situación inicial na que sobre a metade das explotacións tiñan nalgún momento do ano recontos de células por riba das 400.000 cel/ml e unha bacterioloxía superior ás 100.000 ufc/ml, á actual, na que o 92 % teñen mellor calidade hixiénica ca a referenciada na lexislación (gráfico 1). Gráfico 1. Evolución da calidade hixiénica (% s. total)

Actualidade

Ano 2000

Inicio actividade

RB ≤100 mil ufc/ml

RCS ≤400 mil células/ml

As características intrínsecas da produción láctea, diaria e continua, e os filtros de control tanto na explotación coma á entrada da industria fan do leite o produto alimentario máis controlado e analizado. É, polo tanto, o produto do que o consumidor pode ter a certeza de que as autoridades garanten cun maior grao de fiabilidade o cumprimento das esixencias legais hixiénico-sanitarias e de trazabilidade na súa produción. As mostras recepcionadas no Ligal para a determinación dos parámetros de pago por calidade seguen a seguinte secuencia: o tomador da mostra cualificado enche o frasco facilitado polo Ligal seguindo o protocolo establecido (Real Decreto 1728/2007), transpórtaa en condicións de temperatura controlada (a menos de 8 °C) ata o centro lácteo/punto de recollida, onde se almacenan cos mesmos criterios de temperatura. Con posterioridade, o transportista do Ligal nun vehículo refrixerado recolle e leva as gradillas coas mostras ata o laboratorio, introducíndoas nas cámaras de refrixeración de atmosfera controlada. Diariamente (agás os domingos) o laboratorio analiza as mostras recepcionadas de acordo cos procedementos de ensaio acreditados pola ENAC. No primeiro paso faise a clasificación das mostras segundo a programación mensual establecida. A continuación, pásanselles aos equipos do laboratorio para analizar os diferentes parámetros, priorizando a detección de inhibidores para garantir a seguridade alimentaria. Neste sentido, cómpre destacar que o servizo de inspección sae no día ás explotacións que dean positivo para facer unha comprobación in situ que permita/bloquee a entrega do leite contido no tanque da explotación. Esta actuación lévase a cabo polo Ligal por delegación da industria. Este servizo atende, xunto co de proceso de datos e veterinario, as chamadas dos clientes, cunha media de 15.000 anuais.

Unha vez analizada a mostra e obtidos os parámetros analíticos, a información comunícase segundo corresponda a industria, produtores, Letra Q e Administración. Os equipos de análise están controlados en tempo real e contan cun sistema de alerta ante posibles desviacións. Cando isto ocorre, as mostras pásanse novamente noutro equipo e o que dá o problema recalíbrase ou actúa o persoal de mantemento. É da máxima importancia que tanto a toma de mostras coma o seu transporte e almacenamento se fagan conforme ao protocolo establecido pola lexislación vixente, extremando a atención nos puntos críticos da toma e transporte das mostras. Entre eles destacan a axitación do tanque previo á toma de mostras, a propia toma da mostra co material e o volume axeitado, correcta identificación da mostra coa etiqueta que é única para cada unha, transporte e almacenamento a Tª entre 0 e 8 °C e revisión periódica dos tomamostras automáticos. Con este obxectivo o Ligal leva 70 80 90 100 a cabo controis aleatorios nas rutas e industrias. Así mesmo, o Ligal analiza un número de mostras equivalente para o Control Leiteiro, sobre mostras de leite de vaca individual, que son sacadas polas Africores. No último ano vimos de incorporar, baixo petición, a análise de cetose subclínica para a súa detección nas mostras de vacas no período crítico inicial da lactación. A filosofía do Ligal de darlles unha resposta integral ás necesidades do sector lévanos a ter dispoñible unha ampla carteira de servizos de análise, tanto físico-químicos coma microbiolóxicos e cromatográficos, enfocados a diversas áreas que van dende o leite e os produtos lácteos ata a alimentación animal, pasando polas augas de consumo e a sanidade animal. Un dos máis significativos é a acertada identificación do patóxeno e o tratamento posterior da mamite; para iso o mellor protocolo debe estar baseado na identificación do microorganismo causal e na realización do antibiograma correspondente, na busca do mellor uso dos medicamentos para evitar a aparición de resistencias. A correcta análise dos alimentos para o gando, principalmente dos silos, baséase no Ligal en ecuacións desenvolvidas e melloradas en colaboración co CIAM, que recollen as nosas condicións e é o método máis preciso para a estimación dos principais parámetros que han de utilizar os nutrólogos e que redundará nun mellor axuste e economía do racionamento. O Ligal seguirá a apostar forte e claramente pola defensa da independencia, a transparencia e a garantía de calidade do noso traballo, sendo permeables a calquera demanda e necesidade que o sector precise. Agardamos continuar coa traxectoria seguida nestes primeiros 25 anos e que poidamos seguir a falar dentro doutros 25 dun sector lácteo forte, ancorado no territorio como catalizador do noso medio rural e que a sociedade aprecie o esforzo, dedicación e traballo que hai detrás do leite e dos produtos lácteos que consumimos.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_aniversario_ligal.indd 54

21/06/2014 13:41

GALICAL CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

NOVA E AD MESTUR N E SERRÍ TO NA CARBO PARA CO CÁLCI S DE CAMA ! VACÚN

Un dos obxectivos pr imordiais das explotacións de vacún é manter unha hixiene axeitada que evite infeccións indesexables no gando. Estas infeccións poden ocasionar perdas na produción láctea e o incremento dos gastos.

Nº1 EN CAMAS DE VACÚN O CARBONATO CÁLCICO DE GALICAL PARA CAMAS DE VACÚN proporciónalles aos animais hixiene e descanso e reduce as posibles infeccións de mamites causadas por bacterias de tipo ambiental (E. coli, estreptococos, enterobacterias etc.). Tamén reduce os problemas de dermatite interdixital e dixital, úlceras e colledizos nos pezuños, evitando coxeiras e perdas de produción. Por outra banda, manter o gando libre de sucidade facilita o manexo durante o muxido.

pub_galical.indd 55

O carbonato cálcico pode subministrarse en: Bolsa grande de 1.100 quilogramos A granel en camión basculante, con servizo a calquera punto de Galicia

GALICAL, S.L.L.

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono: 982 221 484 Fax: 982 221 408 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

18/06/2014 18:17

S.A.Y.C.A. – Automatización Importador S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk

Calle Domingo Fontán 4, 28028 Madrid Tel.: 91 882 94 79 – 645 811 182 Email: info@sayca.net

RDS Futureline MAX El Sistema de Robot de Ordeño (RDS) MAX es la nueva y sofisticada generación de robots de ordeño. Robusto y eficiente, garantiza un proceso óptimo de producción de leche de calidad y de gestión informática en la granja. El Sistema de Robot de Ordeño ofrece máxima libertad, tanto para el ritmo de vida natural de la vaca como para las necesidades diarias de los ganaderos de controlar, gestionar y documentar su producción.

Características • Brazo Robótico Industrial, ampliamente probado en la industria, adecuado para el trabajo en ambientes agresivos y diseñado para su uso en ordeño.

En febrero de 2011 SAC introdujo el concepto de robot más nuevo en el mercado europeo, pensando en un sistema flexible para trabajar con un coste operativo mínimo. Además, el Futureline MAX tiene un sistema de gestión total integrado (llamado TIM). Esto le brinda una oportunidad ideal para controlar y gestionar el rebaño, estableciendo la posibilidad de comparación y análisis con medias de otras granjas. Aproveche la oportunidad y solicite información de esta tecnología revolucionaria.

•D iseño compacto para conectar y ordeñar de forma casi inmediata. •T IM: Sistema Integrado de Gestión con una gran conectividad con otros programas y transmisión de datos en tiempo real.

pub_importlait.indd 56

20/06/2014 20:01

S.A.Y.C.A. – Automatización Importador Calle Domingo Fontán 4, 28028 Madrid Tel: 91 882 94 79 – 645 811 182 Email: info@sayca.net

S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk

Sistemas de ordeño de ocasión Disponemos de Sistemas de Ordeño de Ocasión totalmente actualizados con las últimas mejoras, completamente revisados y garantizados, disponibles con uno o dos Puestos de Ordeño.

Puntos de venta y servicio en Galicia:

TUBIO ROMERO Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – A Coruña Tel.: 981 805 112

IMAN Instalaciones – Mantenimientos Julio Pousada Cervela. Toxiña 7, Noceda. Lalín - Pontevedra Tel.: 606 607 367

pub_importlait.indd 57

San Cristóbal Avda. de Pontevedra 59, Monterroso - Lugo Tel.: 982 377 103 – 699 468 985 – 699 468 984

20/06/2014 20:01

DOSSIER

CALIDADE DO LEITE

Disposición das unidades de muxido para a evacuación laminar do leite

CRITERIOS PARA O DESEÑO E DIMENSIONAMENTO DUNHA SALA DE MUXIDO Para poder decidir con coñecemento de causa cales son o deseño e o dimensionamento óptimos dunha sala de muxido, é fundamental ter claro o que é unha máquina de muxido, xa que o rendemento dunha instalación de muxido vai depender do axuste adecuado dos parámetros da máquina de muxir e da instauración de rutinas de muxidura efectivas. José Luís Míguez Servizo de Calidade do Leite de Seragro S.Coop. Galega

O leite é o produto do muxido hixiénico, regular, completo e ininterrompido das vacas sas e ben alimentadas. Esta definición zootécnica deixa ben claro que por leite de consumo entendemos o resultado dunha actividade ligada a uns establecementos que son as leiterías e as salas de muxido. A produción de leite, e xunto a ela a agricultura de transformación para alimentación animal, converteuse nun dos piares básicos da economía mundial e, particularmente, da industria alimentaria. Elemento indispensable e insubstituíble na alimentación humana, a súa produción está presente en toda a cultura occidental e o seu consumo emerxe con forza en moitos países orientais.

Coa intensificación da produción leiteira e co crecemento das ganderías, as leiterías e salas de muxido tenden a construírse hoxe en día cuns patróns cada vez máis definidos, como son as grandes salas rotativas e as de muxido traseiro. Non obstante, no que xa hai feito cabe ter en conta que un establecemento destas características é froito dunha evolución e dunhas circunstancias singulares en cada caso, tanto que incluso se atopan salas co seu “encanto” indiscutible. As circunstancias cambian en cada zona xeográfica. Así, unha sala de muxido de 8x2 unidades de muxido, que en Galicia pode estar muxindo arredor de 100 vacas, en California pode estar muxindo de 800 a 1.000 vacas. Anos atrás era común instalar en Galicia salas de muxido nas cales se lles administraba concentrado ás vacas. Hoxe, co desenvolvemento dos sistemas unifeed, xa non se fai, pero si é unha opción común en novas instalacións en Nova Zelandia, en explotacións en pastoreo.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_dossier_sala_muxido_02.indd 58

18/06/2014 14:23

CALIDADE DO LEITE

UNHA MÁQUINA DE MUXIDO NUNHA SALA DE MUXIDO O coñecemento é a base das actuacións. Cando estamos nun establecemento leiteiro débese diferenciar o que é en si a máquina de muxido (que abarca o sistema de produción e mantemento de baleiro, conducións de leite, conducións de baleiro, sistema de pulsación e unidades de muxido), do que é a sala ou espazo físico no cal ten lugar a actividade humana de muxidura. O que en realidade temos diante de nós é unha máquina de muxido nunha sala de muxido. Aprendamos a emitir xuízos de valor para unha máquina de muxido. Aprendamos tamén a emitir xuízos de valor para un establecemento de muxido, co respecto

• • • • • •

59 59

Sala en espiña simple en Nova Zelandia

Sala rotativa en California

RESINA PARA SUELOS DE SALAS DE ORDEÑO

DOSSIER

que merecen as persoas que dedican unha parte nada desprezable da súa vida á nobre tarefa de producir alimentos con destino ao consumo humano. Cada produtor ten o que ten froito dunhas circunstancias persoais, familiares, económicas e xeográficas, sen esquecer as modas e a tecnoloxía do momento. Feita a diferenciación entre a máquina e a sala de muxido, podemos entender que a secuenciación das rutinas de muxidura está determinada pola forma na que se presentan as vacas ao muxidor e polo número de unidades de muxido. Unha instalación de muxido é a repetición dun determinado número de unidades de muxido.

Antes:

Después:

Aplicado por profesionales 10 años de garantía Disponible en varios colores Acabado de mortero de epoxy a llana Acabado de epoxy con arena antideslizante Renovación entre ordeños

Marco Wevers (“El Holandés”) • Tel. 628940888 • mail. m.wevers@schippers.eu

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_dossier_sala_muxido_02.indd 59

18/06/2014 14:23

DOSSIER

CALIDADE DO LEITE

A EFICIENCIA DUNHA UNIDADE DE MUXIDO É UN CONCEPTO FÍSICO QUE ATINXE Á SÚA CAPACIDADE DE EVACUACIÓN. ISTO ESTÁ DETERMINADO POLO SISTEMA DE MUXIDO, POLA CAPACIDADE DE EVACUACIÓN DO COLECTOR, POLO DIÁMETRO INTERNO DO TUBO LONGO DE LEITE E POLO DIÁMETRO DAS BOQUILLAS DE ENTRADA NA CONDUCIÓN

Capacidade de evacuación de leite dunha condución

DESEÑO E DIMENSIONAMENTO DUNHA MÁQUINA DE MUXIDO As especificacións técnicas para a construción, o dimensionamento e o funcionamento dunha máquina de muxir están recollidas na norma UNE 68048 e 68050 de outubro de 1998. Tras unha lectura detida da norma UNE 68050, concretamente do punto 16 e do anexo informativo C, podemos afirmar que unicamente a partir do coñecemento da física da muxidura na explotación teremos coñecemento intuitivo de causa. Para entender o muxido nunha explotación debemos aprender a definir esa máquina de muxido. Os feitos son que as medias de produción aumentaron moito, que muximos cada vez máis vacas de máis produción e que a fisioloxía do muxido da vaca segue a ser o punto a partir do cal temos que optimizar o funcionamento da máquina. A unha máquina con condución de leite á unidade final (instalación sen medidores volumétricos) acoden vacas cunha media de produción de leite que se moxen nun determinado número de unidades de muxido. O diámetro da condución de leite, a súa pendente, se está pechada en anel e mais o número de conducións determinan que o fluxo de leite na condución sexa laminar ou turbulento. A capacidade de evacuación de leite dunha condución depende así do seu diámetro interno, do grao de pendente descendente cara á unidade final, das entradas de aire dende as unidades de muxido no seu percorrido, se está ou non pechada en anel e da súa lonxitude.

Ademais, temos que ter en conta que a eficiencia dunha unidade de muxido (xogo de tetoeiras, colector e tubo longo de leite) é un concepto físico que atinxe á súa capacidade de evacuación. Isto está determinado polo sistema de muxido, sexa en liña alta, media ou baixa, pola capacidade de evacuación do colector, polo diámetro interno do tubo longo de leite, polo diámetro das boquillas de entrada na condución e polos elementos accesorios que se poden atopar no percorrido do tubo longo de leite, como son os sistemas de medición. Todo isto vai provocar turbulencias no fluxo e un sumatorio de caídas de baleiro. Unha máquina de muxido é máis eficiente canto máis pequena é a diferenza entre o nivel de baleiro de traballo en regulador e o baleiro de muxido na punta do teto no máximo fluxo de leite. É un concepto físico que fai referencia ao dimensionamento de todos os puntos polos que pasa o leite para admitir un caudal sen restricións.

Percorrido do leite a través dunha unidade de muxido Definición dunha máquina de muxido: máquina de muxido de 12x2 unidades de muxido, con condución de leite á unidade final pechada en anel e sistema de muxido en liña baixa

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_dossier_sala_muxido_02.indd 60

18/06/2014 14:23

Juego de ordeño IQ El primer juego de ordeño de 4 vías del mundo.

El juego de ordeño IQ, exclusivo de GEA Farm Technologies, es el único del mercado que asegura un ordeño independiente de cada cuarterón y evita la contaminación cruzada. Su diseño evita la entrada de aire durante la colocación favoreciendo un ordeño silencioso y estable sin reflujos. El juego de ordeño IQ permite una rápida evacuación gracias a sus 4 entradas de aire independientes. La revolución en el ordeño es ya un hecho en las principales granjas lecheras europeas y americanas, no se quede atrás y mejore la calidad de su ordeño. ¡Aproveche hasta la última gota de leche con IQ!

GEA Farm Technologies Ibérica S.L. Avda. Sant Julià 147, 08403 Granollers, España Phone: +34 938 617 120, Fax: +34 938 494 988 E-Mail: agricola@geagroup.com www.gea.com / www.gea-farmtechnologies.com

engineering for a better world

pub_gea.indd 61

¡¡Más de 3.000 juegos de ordeño IQ instalados en España ¡¡

GEA Farm Technologies

18/06/2014 14:07

DOSSIER

CALIDADE DO LEITE

AS INSTALACIÓNS EN ESPIÑA DE PESCADO DILATAN O TEMPO DE MUXIDO A PARTIR DUN NÚMERO CONSIDERABLE DE VACAS EN MUXIDURA E, SE SE OPTA POR DIMENSIONAR MÁIS A SALA, TEREMOS QUE REALIZAR LONGOS DESPRAZAMENTOS

DESEÑO E DIMENSIONAMENTO DUNHA SALA DE MUXIDO Nas explotacións móxense cada vez máis vacas de alta produción. Teremos que optimizar as rutinas de muxidura e o funcionamento da máquina con adecuados baleiros de traballo e axuste dos retiradores automáticos para acurtar os tempos de muxido, pero maximizado o fluxo de leite, máis media de produción, supón tamén máis tempo de muxido. Así pois, o rendemento de vacas/hora dunha instalación de muxido depende da optimización da propia instalación mediante a instauración de rutinas de muxido efectivas e o axuste dos parámetros de traballo da máquina de muxir. A continuación expóñense os rendementos de catro salas de muxido. Nas catro explotacións practícanse rutinas de muxido secuencial, facendo predip con espuma, limpeza de tetos con papel individual de bovina desbotable e despunte de tetos. As medias de produción están comprendidas entre os 31 e 35 kg/día. Os baleiros de traballo prográmanse ao valor axustado para acadar en cada caso baleiros en colector no máximo fluxo de muxido de entre 40 e 43 quilopascais. As instalacións con sala rotativa son útiles para grandes explotacións, onde rende un gran número de vacas. Precisan tres persoas para realizar a muxidura, que deben ter unha boa técnica e coordinación do traballo, xa que se trata dunha rutina secuencial onde é a vaca a que se vai desprazando. A eficiencia do traballo dun muxidor depende en gran medida da persoa que lle precede. O resto dos tipos de instalacións poden ser atendidos, chegado o caso, por

unha soa persoa, sempre e cando dispoñan de retirada automática da unidade de muxido. Unha persoa pode atender de maneira correcta ata oito unidades en retirada manual. As instalacións en espiña de pescado dilatan o tempo a partir dun número considerable de vacas en muxidura e, se se opta por dimensionar máis a sala, teremos que realizar longos desprazamentos. Os muxidos en posición semitraseira permiten manexar un número maior de unidades e diminuír os tempos de desprazamento dos operarios en relación ás salas en espiña. As salas en espiña simple resultan rápidas para un número cativo de animais, pero teñen o inconveniente de certa descoordinación entre as vacas que esperan quenda, xa preparadas, coas compañeiras que comparten a unidade de muxido, co cal fan difícil estandarizar as rutinas e os tempos. As salas en disposición tándem requiren moito dimensionamento para moitas unidades de muxido e obrigan a desprazamentos continuos dos operarios coa dificultade engadida de non poder estandarizar a rutina de muxido con cambios continuos de dirección na realización das tarefas.

GRANXA A

GRANXA B

GRANXA C

GRANXA D

Traseiro

Rotativa

Traseiro

Nº PUNTOS

16 x 2

8x2

12 x 2

LIÑA DE MUXIDO

Baixa

Media

Baixa

SALA DE MUXIDO

BALEIRO DE TRABALLO

45 kps

48 kps

FLUXO DE RETIRADA

500 ml

900 ml

Non

Moi boa

Excelente

Mellorable

350

135

EMPUXADOR CALIDADE DA PREPARACIÓN N.º MUXIDORES N.º VACAS EN MUXIDO

% TETOS DANADOS

N.º GRUPOS DE MUXIDO

14 %

15 %

11 %

RECONTO CELULAR X 1.000

170

220

113

177

3,5 horas

2,5 horas

2 horas

1,5 horas

TEMPO DE MUXIDO

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_dossier_sala_muxido_02.indd 62

18/06/2014 14:23

Coma sempre, os primeiros dende 1975 • Arrefriadores de placas • Reguladores de frecuencia

Optimice o consumo enerxético e faga máis rentable a súa explotación

TANQUES DE FRÍO

Baixo consumo e alto rendemento Calidade e limpeza co mínimo consumo

Salas de ordeño Colchóns Elmega: confort, duración, suavidade e impermeabilidade

Coas nosas novas camas para area gaste só a area imprescindible

Consulte prezos sen compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

pub_elmega_galego.indd 63

18/06/2014 17:06

DOSSIER

CALIDADE DO LEITE

O RENDEMENTO DUNHA SALA DE MUXIDO TEN QUE BUSCARSE NA OPTIMIZACIÓN DOS LABORES. DE POUCO PODE VALER TER UNHA SAÍDA RÁPIDA DA SALA SE O MUXIDO É LENTO, CON RECOLOCACIÓN E CAÍDA DE TETOEIRAS POR UN MAL MANEXO NA PREPARACIÓN OU BALEIROS DE TRABALLO INSUFICIENTES

Cadro 1. Tempos de muxido informatizados

As instalacións de muxido traseiro dende 8x2 unidades ata as de 16x2 unidades que se están instalando en Galicia permiten a realización de rutinas secuenciais e territoriais versátiles, segundo a pericia e o ritmo de traballo dos muxidores. Na nosa realidade, son os propios titulares e empregados das explotacións os que se dedican a tempo completo a todos os labores propios da explotación, ademais dos propios de muxido. É importante por iso que os labores de muxidura se desenvolvan nun tempo non moi dilatado. Debe terse tamén en conta que as rutinas de muxido consisten nun traballo repetitivo de preparación de vacas, o cal implica unha fatiga e unha mingua na calidade do traballo segundo transcorre o tempo. Non serían recomendables labores de muxido por riba das tres horas para persoal que ten que desenvolver outras tarefas, sen ter en conta a limpeza e a hixienización externa das instalacións. E, neste senso, terase isto en conta se se vai optar ao terceiro muxido. De cara a optimizar ao máximo o rendemento da instalación, haberá que partir dun axeitado sistema de cubículos, cun bo manexo e dimensionamento, xa que as vacas deberán acudir limpas á sala de muxido. En termos xerais, cabe recordar que o labor do muxidor consiste en provocar a baixada do leite e estimular as vacas, non limpar vacas sucias para seren muxidas. As reformas que se acometen nunha instalación de muxido xa en uso non poden ir só encamiñadas a aumentar o número de unidades de muxido, senón tamén na funcionalidade da propia máquina de muxir. Aumentar o diámetro da antiga condución de leite, dotala dun maior grao de pendente, aumentar a capacidade da bomba para ter unha maior reserva de baleiro ou a instalación de retiradores automáticos poden converter a antiga instalación noutra plenamente funcional.

Os puntos clave a ter presentes para o dimensionamento dunha instalación de muxido son: • Un muxidor capacitado atende á retirada manual correcta dun máximo de oito unidades de muxido nunha instalación 4x2. A partir de aí, recoméndase a instalación de retiradores automáticos da muxidora. • Unha instalación automatizada e con retiradores pode ser atendida por unha soa persoa, con independencia do número de puntos. • A partir das tres horas de muxido ininterrompido, a consistencia das tarefas do muxidor comeza a decaer por causa de fatiga na atención. • Manexamos grupos de produción. O tempo medio de permanencia das vacas na sala de espera convén que sexa o máis breve posible. Os lugares da vaca para producir leite son o cubículo e o comedeiro. OS TEMPOS DE MUXIDO O cadro 1 recolle os tempos de muxido informatizados entre o muxido do día 7 pola tarde e o día 22 pola mañá. O fluxo está recollido en kg/m, e o tempo medio de muxido aparece recollido en Dur. Pódese observar o paralelismo case constante día a día nos tempos de muxido. Esta é a demostración de que o rendemento dunha sala de muxido ten que buscarse na optimización dos labores. De pouco pode valer ter unha saída rápida da sala se o muxido é lento, con recolocación e caída de tetoeiras por un mal manexo na preparación ou baleiros de traballo insuficientes. De pouco pode valer instalar uns retiradores automáticos, se non respectamos a fisioloxía do muxido e se moxe en modo manual de retirada.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_dossier_sala_muxido_02.indd 64

21/06/2014 18:20

para maíz y todo tipo de forrajes •S eparadores - organizadores de graneles (Abonos, semillas, piensos, cereales, chatarra, estiercol, fruta, etc...) • C onstrucciones de garajes, hangares, almacenes, cerramiento de fincas, contención, etc.

Patentados desde hace más de 20 años

Úl tim as in st al ac io ne s en Ga lic ia: - G an ad er ía RI VA S de Pa nt iño br e - Ar zÚ a(A Co ru ña )

- G an ad er ía Is id ro

de Cr ec en te - A Pa st or

iza (Lu go )

20 AÑOS DE EXPERIENCIA NOS AVALAN

E-mail: info@sodespa.com / Web: www.sodespa.com OFERTA hasta

25%

de descuent

pub_solucionesDeEspacio_galego.indd 65

18/06/2014 17:08

publirreportaxe

ESTABILIZADOR PARA UNIFEED QUE EVITA EL CALENTAMIENTO DE LA RACIÓN EL PROBLEMA Los mohos son un grupo de microorganismos que provocan el deterioro del cereal, el pienso o el forraje, pueden causar problemas de palatabilidad en el pienso y producen micotoxinas que afectan de manera negativa al crecimiento y a la producción animal (además del conocido problema de la aflatoxina B1 para el sector lácteo). Son muchos los factores que afectan al crecimiento de los mohos, como por ejemplo la humedad, la temperatura, el oxígeno y los nutrientes.

Temperatura unifeed ºC

Control

34 29 24

Horas

Efecto del producto Profresh sobre la temperatura del unifeed. Universidad de Delaware

Días en aparecer mohos

Los animales que han sido alimentados con piensos contaminados por mohos pueden presentar los siguientes problemas: • Baja tasa de crecimiento y producción • Baja ingesta • Bajo índice de transformación de alimento • Baja resistencia a las enfermedades • Mayores problemas reproductivos

LA SOLUCIÓN DE

19 14

El pienso o el forraje que se haya visto afectado por mohos tiene: Bajo contenido en vitaminas Bajo contenido en aminoácidos Bajo contenido energético Mal sabor Mayor contenido de micotoxinas

El ácido propiónico es un eficaz inhibidor de los mohos y se ha demostrado que controla una amplia gama de ellos, normalmente presentes tanto en la alimentación animal como en la humana. Al contrario que otros ácidos orgánicos, el ácido propiónico no solo inhibe los mohos sino que los extermina, eliminando así el problema.

Profresh

• • • • •

30 25 20

Profresh es un conservante granulado seco en base a ácido propiónico tamponado que en combinación con Bentonitamontmorillonita y Vermiculita se usa como potente estabilizador para unifeed, pienso y forraje. Profresh también tiene unos excelentes resultados a la hora de hacer el silo cuando se utiliza en las zonas más expuestas al aire como, por ejemplo, en la superficie final antes del cierre o en los hombros (zonas de la pared), debido a su mayor complejidad para compactarlo correctamente.

APLICACIÓN

15 10 5 0 n pió

ico

ét

ico

tír

ico

Só

ico

Fó

ico

o Pr Efecto de los ácidos orgánicos en la inhibición del moho en un pienso con un 13 % de humedad

Añadir Profresh en la Ración Total Mezclada. La cantidad de uso para el control óptimo de la temperatura de la ración depende de la cantidad de mohos presentes, de la temperatura y del nivel de humedad. Orientativamente se debe utilizar 1 kg por Tm de Ración Total Mezclada. A la hora de cerrar el silo, añadir Profresh en la superficie de cierre (300 g/m2) y en la zona de los hombros (600 g/m2). Para más información consulte a nuestro departamento técnico.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

afriga111_publirreportaxe_profresh_galego.indd 66

17/06/2014 18:36

pub_innofarm_profresh.indd 67

21/06/2014 18:05

nutrición

FORMULACIÓN CON BASE EN AMINOÁCIDOS NO VACÚN DE LEITE: CONCEPTOS BÁSICOS, BENEFICIOS A CURTO, MEDIO E LONGO PRAZO, E APLICACIÓNS PRÁCTICAS Este estudo achega unha minuciosa análise acerca da utilización dos aminoácidos na dieta alimentaria das vacas leiteiras co obxectivo de optimizar a produción, en particular a proteína, e lograr así maiores beneficios, non só no mercado, senón na diminución de desordes metabólicas ou en parámetros reprodutivos. SISTEMA Dinamarca: AAT - PBV; NorFor Holanda DVE/OEB Francia : INRA, AADI (Rulquin) Alemaña extensión de nXP Sistem Reino Unido: Forraxe en leite (baseado no INRA AADI) CPM (US) NRC (US)

Javier López Álvarez1 e Javier Mateos Aguado2 1 Comercial Agropres, S.L. 2 Kemin Animal Nutrition and Health

CONCEPTOS BÁSICOS DA ALIMENTACIÓN AMINOACÍDICA Dos anos 80 aos 90 pasamos de formular con base na proteína bruta a facelo con base na proteína metabolizable (PM) e foron publicados neste período distintos sistemas con este denominador común, a PM. Estes sistemas necesitaban determinar claramente en PM tanto os valores das materias primas subministradas coma as necesidades dos animais.

ANO 1985, 2006 2007 1992, 2001 e 2007 2008

UNIDADES Lys, % AAT; Met, % AAT DVLys, % DVE; VMet, % DVE LysDi, % PDIE; MetDi, % PDIE nXLys % nxP; nXMet % nXP

RATIO Lys/Met 2,7 2,5 3,1 2,7

ESTRATEXIAS ALIMENTARIAS Lys & Met 6,7 (6,5,4,9) 2,5 6,0 6,8 (6,6 -7, 0) 2,65 2,65 6,8 2,2 7,1 2,6

2004

MLys % MP; MMet % MP

3,1

6,8

2,1

1997 2001

as INRA dix. Lys % MP; dix. et % MP

2,9 3,0

7,46 7,24

2,58 2,42

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_nutricion_aminoacidos_03.indd 68

20/06/2014 20:44

nutrición

CANDO OPTIMIZAMOS UNHA RACIÓN DENDE O PUNTO DE VISTA PROTEICO, O PRINCIPAL OBXECTIVO DEBERÍA SER CUBRIR AS NECESIDADES DE PROTEÍNA PARA A PRODUCIÓN E COMPOSICIÓN DE LEITE QUE MARCAMOS COMO META, PERO CO MÍNIMO DE PROTEÍNA BRUTA POSIBLE

Un paso posterior importante na formulación proteica de racións para vacún leiteiro foi a identificación dos aminoácidos (AA) limitantes na síntese de proteína (NRC 2001 e INRA 1998). Hoxe en día sábese que a metionina (Met) e a lisina (Lys) son os principais AA limitantes para a síntese de proteína en leite en Europa. Con esta práctica non só se maximiza a síntese de proteína en leite senón tamén a eficacia de utilización dos AA absorbidos (proteína metabolizable, PM). Dende as publicacións do NRC en 2001 e do INRA en 1998, aceptouse de forma xeneralizada que as racións do vacún leiteiro deben ser formuladas tendo en conta como mínimo dous aminoácidos, a Met e a Lys. As devanditas racións de vacún leiteiro deben asegurar un uso eficiente da fracción proteica co obxectivo de optimizar a produción leiteira e os seus compoñentes, en particular a proteína. Como resultado, as explotacións leiteiras benefícianse ao produciren leite de maior valor de mercado polo incremento marxinal no custo da alimentación. Xunto a estes beneficios, é importante destacar outros, tales como a diminución de desordes metabólicas ou melloras en parámetros reprodutivos, que incrementan positivamente a rendibilidade das explotacións. Os AA absorbidos polo animal teñen dúas orixes: os microorganismos ruminais e AA de orixe alimenticia. A cantidade e o tipo de AA absorbidos no duodeno son distintos dos subministrados na dieta. Os animais non teñen requirimentos específicos en proteína, o que realmente necesitan son AA. Formular con base nos aminoácidos inflúe tanto na cantidade coma na calidade do leite, así como tamén en parámetros reprodutivos e no estado sanitario do animal. Cando optimizamos unha ración dende o punto de vista proteico, o principal obxectivo debería ser cubrir as necesidades de proteína para a produción e composición de leite que marcamos como obxectivo, pero co mínimo de proteína bruta posible. Para iso debo cubrir estes obxectivos mediante dúas achegas proteicas da dieta: 1. RDP: para cubrir as necesidades de N da flora microbiana ruminal co fin de maximizar a dixestión da fracción fibrosa e, en consecuencia, a síntese microbiana. 2. RUP: para cubrir as necesidades de aminoácidos da vaca. Hoxe en día o vacún leiteiro alcanza unhas producións moi elevadas. Isto débese a unha combinación da mellora xenética, ao manexo e á alimentación. Ademais da produción leiteira, o gandeiro debe preocuparse non só pola calidade do leite, proteína e graxa, senón tamén pola saúde e fertilidade dos seus animais.

RESINA PARA COMEDEROS

• • • • •

Aplicado por profesionales 10 años de garantía 2 – 3 kg de producto por m2 Disponible en color Disponible con gel para pared

Marco Wevers (“El Holandés”) Tel. 628940888 mail. m.wevers@schippers.eu

AFRIGA ANO XX- Nº 111

AFRIGA111_nutricion_aminoacidos_03.indd 69

24/06/2014 16:04

nutrición

A metionina e a lisina son amplamente recoñecidas como os dous primeiros aminoácidos limitantes na nutrición do vacún de leite. Segundo o doutor Charles Schwab, da Universidade New Hampshire-NRC: • A metionina é case sempre o primeiro AA limitante, particularmente cando suplementamos con materias primas baixas en Met, como son fariña de soia, fariña de colza e fariña de sangue. • A lisina convértese en colimitante coa metionina cando subministramos materias primas baixas en lisina, como son DDG e o glute de millo, como subministración moi significativa de suplemento proteico. • A histidina sería o primeiro limitante, só cando silo de herba, cebada ou avea son subministrados con ou sen fariña de plumas, como única fonte de suplemento proteico. Rulquin e Verite (1993) desenvolveron o método que acAs proteínas están constituídas por aminoácidos unidos tualmente se usa para calcular de forma indirecta a curva mediante ligazóns peptídicas; están constituídas por 20 de resposta. A vantaxe do citado método é que a deteraminoácidos. O aminoácido esencial é aquel que non pode minación da suplementación e as necesidades individuais ser sintetizado polo animal e, por tanto, debe ser subminis- de aminoácidos son interdependentes. No citado estudo os trado a través do penso; o aminoácido limitante é o ami- niveis óptimos de lisina e metionina metabolizable (MLys noácido esencial que está en menor proporción en relación e MMet) foron establecidos a 7,3 e 2,5 respectivamente coas necesidades do animal e, xa que logo, está a limitar a como porcentaxe da PM. Con todo, os devanditos niveis súa produtividade. son difíciles de alcanzar na práctica, polo que o INRA A maioría das racións en España teñen desequilibrio nos suxeriu uns niveis prácticos de 6,8 MLys e 2,2 MMet niveis de AA provenientes de forraxes e concentrados. Os como porcentaxe da PM. niveis de metionina son sempre escasos para cubrir os altos É importante resaltar que o primeiro paso é maximizar requirimentos das xenéticas altamente produtivas. A inclu- os niveis de MLys e despois formular a MMet para manter sión de metionina biodispoñible na ración cubrirá este dé- unha relación 3,1:1. Podo chegar a obter niveis aceptables ficit e daralle grandes beneficios ao rabaño. A mellor forma de lisina na ración utilizando a ferramenta de reformulade maximizar a produción láctea e o status sanitario da ción con materias primas, aínda que non sempre é máis vaca é subministrar unha ración correctamente balanceada. rendible que engadir unha lisina biodispoñible; é un tema Á hora de formular con base nos aminoácidos debemos de custo de oportunidade. Con todo, este non é o caso para ter en conta os conceptos de aminoácido limitante e des- a metionina, xa que hai poucos materiais ricos en metioequilibrio entre aminoácidos. A proteína microbiana ten nina dixestible (figura 1) e na práctica é case imposible alto contido en aminoácidos limitantes; esta composición alcanzar os anteditos niveis sen introducir unha fonte de é independente da dieta e, máis concretamente, da calidade metionina sintética adecuada. da proteína que recibe o animal. Con todo, diferentes traballos demostraron que a devandita proteíMetDi, % PDIE na microbiana resulta Obxectivo insuficiente para cubrir LysDi, > 6,8 % as necesidades de ani6 MetDi, > 2,2 % 9 1 3 mais de alta produción. 1. Silo herba 4 5 2 LYS/MET: 2. Silo millo O obxectivo é iden10 11 3,1:1 3. Proteína pataca tificar que aminoácido 7 4. Trigo 8 é o máis limitante na 5. Millo gran MP e incrementar o 6. Fariña de glute de millo seu contido na ración 7. Fariña de soia en función da MP ata 8. Fariña de soia protexida aqueles niveis nos cales 9. Fariña de colza 10. Alfalfa deixa de ser limitante. 11. Lévedo de cervexa

LysDi (%PDIE)

Figura 1. Concentracións de Lys Di e Met Di (equivalente francés de MLys e MMet) en materias primas para racións de vacún leiteiro

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_nutricion_aminoacidos_03.indd 70

21/06/2014 18:21

nutrición

Cantidades recomendables de lisina metabolizable para diferentes niveis de produción Produción de leite (kg/día)

Lisina metabolizable (g/d)

120

150

180

200

Cantidades recomendables de lisina metabolizable segundo niveis de produción de proteína en leite Produción de proteína (g/día)

Lisina metabolizable (g/d)

900

130

1.000

140

1.140

160

1.260

180

COMO DE EFICIENTE É A UTILIZACIÓN DESTE NITRÓXENO QUE LLE SUBMINISTRAMOS Á VACA? • 30 % do N consumido pola vaca vai ao leite (aprox.) • 70 % do N consumido pola vaca é excretado en forma de feces e ouriños (aprox.) Realmente a eficiencia de uso do nitróxeno nas explotacións europeas é moi baixa e isto convértese nun problema a dous niveis: 1) Medioambiental: unha gran parte deste exceso de N achégase ao medio ambiente mediante procesos de volatilización, lixiviación e desnitrificación. 2) Animal / Rabaño: • Custo maior por ración: temos unha porcentaxe de proteína na ración que o animal non chega a usar, coa consecuente perda de diñeiro/investimento. • Custo enerxético para o animal: o animal está a desperdiciar enerxía en producir urea e non en procesos propios, como son produción, fertilidade e status sanitario. Este custo enerxético debería terse en conta cando formulamos a ración, é dicir, 7,3 Kcal/g N en exceso (Fox et al., 2004), xa que non é utilizado polo animal para produción propiamente dita, pero si o é para eliminar estes excesos de nitróxeno.

UN PASO IMPORTANTE NA FORMULACIÓN PROTEICA DE RACIÓNS PARA VACÚN LEITEIRO FOI A IDENTIFICACIÓN DOS AMINOÁCIDOS LIMITANTES NA SÍNTESE DE PROTEÍNA

• Problemas de saúde e fertilidade no rabaño ao comezo de lactación: as vacas leiteiras atópanse cun balance enerxético negativo e, por tanto, mobilizan as súas reservas de graxa, o cal pode conducir a problemas metabólicos. Cando as racións se calculan tendo en conta os AA limitantes, a incidencia de problemas metabólicos diminúe. Isto é debido a que, por unha parte, se necesita menos enerxía para eliminar o exceso de aminoácidos en forma de urea debido a unha mellor utilización da PM, mentres que, pola outra, a metionina intervén no metabolismo do fígado. Como resultado, prodúcese unha redución da incidencia de fígado graxo e cetose. Os efectos do amoníaco en sangue son: –– Toxicidade –– Modifica as propiedades da barreira hematoencefálica. –– Interfire no transporte de aminoácidos. –– Interrompe o fluxo sanguíneo cerebral. –– Altera o metabolismo de carbohidratos e lípidos no cerebro e noutros tecidos. –– Afecta negativamente á reprodución (mortalidade embrionaria). A vaca intentará minimizar por todos os medios posibles estes efectos tóxicos do amoníaco, aínda que o custo enerxético que lle supoña sexa moi alto.

AFRIGA ANO XX- Nº 111

AFRIGA111_nutricion_aminoacidos_03.indd 71

21/06/2014 17:20

nutrición

A METIONINA E A LISINA SON AMPLAMENTE RECOÑECIDAS COMO OS DOUS PRIMEIROS AMINOÁCIDOS LIMITANTES NA NUTRICIÓN DO VACÚN DE LEITE

kPDI = 0,90*MetDI/LysDI + 0,31 R2 = 0,86; σγχ = 0.013 Probas = 160; n = 331; vacas = 4021 0,75

Mp eficiencia (kPDI)

0,70

IMPLICACIÓNS DA CORRECTA FORMULACIÓN DA RACIÓN EN PROTEÍNA E AMINOÁCIDOS EN RUMINANTES: BENEFICIOS A CURTO, MEDIO E LONGO PRAZO En termos do metabolismo, a eficiencia de utilización da MP ou PDIE pode traducirse como a diferenza entre AA usado para a síntese de proteínas e AA usado no catabolismo da urea (Lapierre et al., 2002). No pasado, os estudos sobre necesidades en AA en vacas leiteiras demostraron que o equilibrio en dietas deficientes en certos AA esenciais (EAA), tales como Lys e Met (segundo o recomendado por Rulquin et al. 1993; NRC, 2001) ou nas súas dietas a base de ensilado de herba (Kim et al., 1999; Vanhatalo et al., 1999; Huhtanen et al., 2002), aumentaba a eficiencia de utilización de MP. As recomendacións de Leu e Su para as vacas leiteiras foron incluídas recentemente no sistema de alimentación INRA (INRA, 2007), ademais de Lys e Met. Do mesmo xeito, un perfil ideal completo para o intestino que absorbe EAA que inclúe 9 EAA (Lys, Met, Leu, His, Phe, Thr, Arg, Ile e Val), expresados como unha porcentaxe de PDIE, tamén foi proposto por Rulquin et al. (2007). Con todo, máis dun 85 % de variabilidade que obtemos formulando en aminoácidos sería achacable á lisina e á metionina. Entre outras cousas, na práctica isto implica a necesidade de achegar durante a formulación fontes de metionina protexida correctamente valorada. Así mesmo, as fontes de metionina habituais no mercado son maioritariamente degradadas na ruminación, polo que é necesaria unha protección adecuada. Os sistemas actuais máis utilizados consideraban a eficiencia de utilización por parte do animal fixa. Con todo, recentes traballos confírmannos que a citada eficiencia depende do equilibrio en aminoácidos desta. A maior eficiencia no uso da proteína metabolizable obtense cando o balance de AA da ración se axusta ao perfil aminoacídico requirido pola vaca. As proteínas son moléculas formadas por aminoácidos e a súa síntese pode verse limitada pola falta de certos AA. Cando os AA limitantes son administrados, unha nova molécula pode ser sintetizada, mellorando a eficiencia de utilización de PM. Na práctica, se as necesidades do vacún leiteiro son calculadas con base na PM, a produción leiteira aumenta no 90 % dos casos. Recentemente, o doutor Henri Rulquin (INRA) traballou no desenvolvemento dunha ecuación que nos permite predicir a eficacia coa que o animal utiliza esta proteína metabolizable, en función do perfil de aminoácidos (lisina e metionina) da ración. A súa aplicación permitiranos ver como o animal está a utilizar de maneira máis eficiente a proteína fornecida e deixaranos decidir, en función dos prezos das materias primas, do leite etc., como utilizo o devandito incremento de eficacia, buscando sempre a maior rendibilidade da explotación segundo as condicións do mercado.

0,65

0,60

0,55

0,50

0,20

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

MetDI/LysDI

O citado incremento de eficacia sempre corresponde ao nivel de PDIE e AA que nós expomos, pero é independente da produtividade, é dicir, podo ter unha eficacia moi alta con proteínas moi baixas, pero iso non implica gran produtividade, senón que o animal aproveita mellor a proteína que lle damos, sexa moita ou pouca. O que nos interesa co valor de AA é ver como melloro respecto da eficacia da ración actual. Haque et al. (Journal of Dairy Science, 95:5876-5887) argumentaban que proporcionar unha alimentación ben equilibrada dos AA esenciais (EAA) pode servir como unha oportunidade para reducir a proteína en vacas leiteiras mediante o aumento da eficiencia proteína de metabolizable PM (ou PDIE, o seu equivalente no sistema de alimentación INRA). Un dos obxectivos do traballo era comparar o efecto de subministrar un perfil “ideal” EAA (EAA+) cun desequilibrado perfil AA (control) a dous niveis de PDIE/NEL (enerxía neta para a lactación), co obxectivo de estudar a interacción entre distintos niveis de PDIE e AA. A principal conclusión obtida era que a eficiencia de utilización de PDIE se melloraba nun 6,6 % e a eficiencia do N mellorábase un 7,0 % mediante a corrección dos perfís de EAA, independentes do nivel de PDIE subministrado. No sistema de alimentación do INRA calcúlase a subministración de MP como proteína dixerida no intestino delgado, subministrando RUP pola dieta e pola proteína microbiana de OM rume fermentado (PDIE; INRA, 1989). Vérité e Delaby (2000) propuxeron que unha provisión de 58,8 g de PDIE/Mcal de ENL podería servir como un nivel de umbral para manter un bo equilibrio entre a proteína do leite ceder e as perdas de N. A subministración de PDIE enriba deste nivel aumenta considerablemente as perdas de N a través da produción de urea, mentres que a produción de proteína do leite aumenta modestamente. Con todo, actualmente demostrouse que, equilibrando en AA, ao ter unha maior eficiencia da utilización PDIE, se pode conseguir diminuír a dita cantidade por baixo deste nivel e os resultados en rendemento e proteína do leite son similares.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_nutricion_aminoacidos_03.indd 72

21/06/2014 17:22

la única fuente de metionina para sus Vacas

metasmart ® - smartamine® Más del 90% de las raciones europeas presentan niveles bajos en Metionina. MetaSmart® y Smartamine® aseguran un aporte adecuado de dicho nutriente obteniendo los siguientes resultados: • Mayor producción lechera • Aumento del contenido proteico de la leche • Mejor uso de la proteína de la ración • Mejor salud animal y reproducción Un aporte correcto de Metionina tendrá Un efecto positivo en sU explotación Para más información sobre MetaSmart® o Smartamine®, por favor, contacte: Kemin Ibérica, Tel + 34 977 25 41 88, Fax +34 977 25 41 87 o agrifoods.europe@kemin.com i n s p i r e d m o l e c u l a r s o l u t i o n s™ A

B l u e s t a r

C o m p a n y

pub_kemin.indd ki_metasmart.indd731

18/06/2014 14:12 11/3/08 11:18:44 AM

nutrición

Este experimento foi unha oportunidade para explorar o efecto de equilibrar o perfil de EAA sobre a eficiencia PDIE cando subministramos proteínas a niveis menores en comparación coas recomendacións habituais. Un aumento do contido proteico da dieta, especialmente se está mal balanceado, tradúcese nunha diminución da eficiencia PDIE, que estaría vinculado a un catabolismo de aminoácidos maior, o que dá como resultado un aumento da concentración de urea en plasma. Mellora da produción e calidade leiteira Como primeiro efecto visual ao formular racións con base nos aminoácidos atopámonos cunha mellora na composición do leite, especialmente en taxa proteica. Na seguinte gráfica vese a diferenza que, segundo á industria á que llo entreguemos, pode supor unha diferenza considerable no prezo que nos pagan polo leite. A gráfica posterior é o resultado de 50 granxas durante dous anos consecutivos. No primeiro deles non se formulou con base nos aminoácidos e no segundo si. 3,7 3,6

3,55

3,48 3,46 3,44

3,47

3,3

3,26

3,28

3,2

3,23 3,2

3,32

3,33

3,29

3,18 3,16 3,14 3,16

3,39

3,33 3,25

3,18

3,1

o br

m ce

ve No

Un resumo de seis ensaios diferentes realizados en INRA Rennes, INRA Nancy, University of New Hampshire e Ohio State University, balanceando as racións en aminoácidos con Metasmart ou Smartamine, amósanos unha gran consistencia no incremento de produción e a calidade desta. 0,25

0,25

0,2

0,15

0,1

0,05

Contido de proteína

Inicio lactación Min.

Media

Min.

3,4

3 2,5

2,0

2 1,5 1 0,5 0

Contido de graxa

Media lactación Max.

3,5

0,1

Produción de leite

Inicio lactación Min.

Media

60 50 40 30 20 10 0

<19 >19 Nitróxeno ureico en plasma, mg/dL (Butler et al. 1996)

Contido de graxa

Mellora dos parámetros reprodutivos Demostrouse que, ao diminuír os problemas metabólicos e mellorar o balance enerxético da vaca leiteira, obsérvase unha influencia positiva nos parámetros reprodutivos. Unha mellora da eficiencia proteica da ración mediante o balance de aminoácidos demostrou: • Unha redución no nivel de nitróxeno ureico en leite (MUN) [Noftsger e St-Pierre, 2003] • Unha mellora nas taxas de preñez (Robert et al., 1994) • Estes mesmos autores en 1996 (Robert e col.) observaron que os niveis de proxesterona aumentaban antes e despois da ovulación cando as dietas eran formuladas tendo en conta os niveis óptimos de metionina. Isto asociouse cun menor número de inseminacións por concepción e cun efecto positivo na implantación do feto. • En condicións similares, Thiaucourt (1996) demostrou en experiencias de campo (53 granxas, 2.000 vacas) unha redución no tempo ata a primeira inseminación e no intervalo entre partos de 5 días (P<0,1). • Altos niveis de nitróxeno ureico en plasma (PUN) afectan negativamente ás taxas de preñez en vacas de leite (Butler et al., 1996; Larson et al., 1997; Meléndez et al., 2000).

o m

ut O

to os

llo

ño

ril

ar M

br Fe

iro

Sen metionina

3,38 3,36

3,4

Con metionina

3,52

3,5

MÁIS DUN 85 % DE VARIABILIDADE QUE OBTEMOS FORMULANDO EN AMINOÁCIDOS SERÍA ACHACABLE Á LISINA E Á METIONINA

Taxa Preñez Taxa Preñez (%) (%) Taxa preñez (%)

Max.

Media

Max.

• Rhoads et al. (2008) observaron que altas concentracións de nitróxeno ureico en plasma (PUN) probablemente afectasen parámetros de fertilidade por efectos tóxicos directos sobre o ovocito e o embrión, mediante alteracións ambientais uterinas e unha diminución da secreción de proxesterona. O contido de nitróxeno ureico en leite (MUN) está directamente relacionado co nivel de nitróxeno ureico en plasma (PUN) [Kauffman e StPierre, 2001]. • Hammon et al. demostraron en 2005 a correlación entre o nitróxeno ureico en plasma (PUN; mg/dl) e as concentracións de nitróxeno ureico (mg/dl) no fluído folicular preovulatorio. Así mesmo, estes mesmos autores (Hammon et al., 2005) observaron a correlación entre o nitróxeno ureico en plasma (PUN; mg/dl) e o fluído uterino en vacas de leite (mg/dl).

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_nutricion_aminoacidos_03.indd 74

21/06/2014 17:23

pub_nanta.indd 75

18/06/2014 14:15

nutrición

CADA VEZ SOMOS MÁIS CONSCIENTES DA IMPORTANCIA QUE TEN A FORMULACIÓN CON BASE en AMINOÁCIDOS NO CORRECTO MANEXO DA ALIMENTACIÓN DAS NOSAS EXPLOTACIÓNS TANTO NA PRODUCIÓN COMA NO RESTO DE PARÁMETROS DE MANEXO, FERTILIDADE E SAÚDE DO NOSO RABAÑO

Efectos no sistema inmunolóxico e redución na incidencia de desordes metabólicas Enfermidades e outras desordes impactan negativamente nos resultados produtivos do animal, os cales se asocian a un sistema inmunolóxico comprometido. Thiaucourt (1996) observou unha redución no número de células somáticas de 50.000/ml ao formular as racións con base nos aminoácidos. Niveis crecentes de metionina na ración inflúen sobre as concentracións nos niveis plasmáticos de B - hidroxibutirato e acetona na segunda semana de lactación. 15

VLDL

(entrando - saíndo do fígado)

6 5

-5

-10

-15

-20

Vaca 1 Antes

Vaca 2 Durante

Despois

B-Hidroxibutirato Control

Acetona Balanceado

Se subministramos niveis correctos de metionina e lisina na ración, axudamos a mellorar o funcionamento hepático do metabolismo glicosa (síntese), metabolismo graxa, oxidación NEFA, metabolismo proteico, síntese e aumento do fluxo de lipoproteínas de baixa densidade (VLDL), así como detoxificación de aminoácidos non utilizados (por un incorrecto balance da ración) mediante transformación de amonio en urea. Así mesmo, situacións de tensións en xeral aféctannos negativamente ás producións. As condicións de verán estresantes poden reducir a inxestión de nutrientes, elevar o metabolismo e, por tanto, reducir a produción da vaca e da reprodución ( Jordan, 2003; St-Pierre et al., 2003). Altas temperaturas ambientais comprometen o desenvolvemento dos ovocitos, a expresión do estro visible e a detección de celo éxito (Edwards e Hansen, 1997; Payton et al., 2004). O estrés por calor estimula a síntese de proteínas inmunes especiais e aumenta os requisitos de aminoácidos de mantemento (Guerriero e Raynes, 1990).

Táboa 1. Efecto de Smartamine M sobre a produción e o rendemento da reprodución das vacas leiteiras na primeira metade da lactación durante un período de estrés por calor PARÁMETRO Consumo MS, kg/día Produción leite, kg/día Graxa % Proteína % Detección primeiro celo, días posparto Número e inseminacións por concepción Días abertos Intervalo estimado entre partos, días

SMARTAMINE® M 21,9 42,4 3,30 2,96 30 2,8 106 381

CONTROL 19,1 37,4 2,75 2,75 53 3,1 143 421

Non obstante, os efectos de suplementar e balancear en AA con metionina protexida (RPM; Smartamine) móstranse, ademais, sobre os parámetros reprodutivos. Entre eles destácase que os devanditos animais expresaron o seu primeiro estro posparto antes que o grupo de control (p < 0,01) e a expresión deste tendía a ser mellor (p = 0,09). En consecuencia, as vacas do grupo Smartamine tiveron a súa primeira AI tamén antes (p < 0,01). Os animais preñaron antes e, como resultado diso, os días abertos foron menores (p < 0,04) e o intervalo entre partos tendeu a ser máis curto (p < 0,06). Finalmente, cabe apuntar que o grupo Smartamine obtivo maior puntuación xeral en condición corporal (BCS) que as vacas de control (p < 0,01). Osorio et al. (Journal of Dairy Science, 96:6248-6263) avaliaron os efectos sobre o rendemento dos animais da alimentación Smartamine ou Metasmart en cantidades necesarias para equilibrar a relación Met:Lis recomendadas que alcanzan o duodeno en vacas en preparto. Observaron que os animais correctamente balanceados tiveron unha maior achega de proteína metabolizable de 28 g/d máis durante este período, a proteína en leite % e a produción aumentaron en 0,18 unidades porcentuais e 0,12 kg/d, respectivamente. Respecto ao status sanitario dos animais, avaliáronse distintos metabolitos sanguíneos, así como a mobilización de lípidos e a fagocitose nas vacas, e observouse que a suplementación con Smartamine ou Metasmart levou a unha maior resposta de graxa en leite, probablemente indicando un mellor perfil de EAA en comparación coa dieta basal. Así mesmo, as anteditas vacas experimentaron un atraso de ao redor dunha semana, entre a acumulación de TG no fígado e a concentración en sangue, suxerindo un aumento real da produción de VLDL. Pasos para formular con base en AA en vacas de leite Os pasos para formular con base en AA en vacas de leite son tres: 1) Buscar o correcto balance entre os dous principais aminoácidos limitantes LYS/MET de 3:1 2) Buscar os niveis mínimos recomendados ou aqueles que comercialmente máis me interesen. De modo xeral, as recomendacións do INRA ou do NRC son: LysDi (% PDIE): > 6,6 - 6,8 % MetDi (% PDIE): > 2,2 %

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_nutricion_aminoacidos_03.indd 76

21/06/2014 18:10

pub_trow.indd 77

23/06/2014 13:17

nutrición

Exemplo dunha ración equilibrada en aminoácidos e a mesma sen equilibrar Silo de millo Silo de raigrás Fariña de millo Soia 44 Fariña de colza Fariña de cebada Casca de soia Vitaminas + minerais Bicarbonato + óxido de magnesio Xabón cálcico Melaza Metasmart líquido kg m.t.c. M.S. P.B. PDIE (g/kg m.s.) PDIE (g/día) Lisina (% PDIE) Metionina (% PDIE) Lisina Di (g/día) Metionina Di (g/día) Lisina/Metionina

RACIÓN EQUILIBRADA 25 12 3,75 3,1 2,6 1,9 0,55 0,38 0,26 0,17 0,14 0,022 49,87 23,01 16,62 100,80 2.319,5 6,71 2,20 155,6 50,93 3,06

RACIÓN SEN EQUILIBRAR 25 12 3,75 3,1 2,6 1,9 0,55 0,38 0,26 0,17 0,14 0 49,85 22,99 16,59 100,46 2.309,6 6,74 1,85 155,6 42,84 3,63

Estas dúas racións son iguais, o único que se fixo foi subir o nivel de metionina dixestible ata lograr o equilibrio coa lisina. Na ración sen equilibrar, a relación lisina/metionina é 3,63:1, mentres que na equilibrada é 3,06:1. A dose de lisina dixestible que comen as vacas é a mesma (155,6 gramos), mentres que o que facemos é incrementar o nivel de metionina para lograr a relación ideal (3-3,1:1), pasando de inxerir 42,84 a 50,93 gramos de metionina dixestible.

3) Ver o incremento de eficacia segundo Rulquin/INRA, que me permitirá ver como está a utilizar de maneira máis eficiente o animal esa proteína e decidir se abarato a ración ou permito que produza mellor; isto é unha decisión comercial que depende dos prezos das materias primas, do leite etc. Un dilema que como técnicos se nos expón na implantación da formulación en AA en vacas de leite, segundo palabras do Dr. Schwab (NRC) e do profesor Rulquin (INRA), foi a aparición de produtos imitación no mercado con biodispoñibilidades reais moi inferiores ás reflectidas na súa información técnica. Isto provocaría falta de resultados que, ás veces, son achacados á propia formulación aminoacídica, cando realmente é un problema de calidade dos devanditos produtos. Por tanto, debemos buscar sempre fontes de aminoácidos con datos de biodispoñibilidade reais, non só in vitro senón tamén medidos en plasma e de eficacia amplamente demostrada por centros de investigación e universidades, cunha óptima relación rendibilidade/ custo inclusión, que ofrezan a posibilidade de lograr unha

VALORACIÓN E CORRECCIÓN NIVEIS LYSDI:METDI RACIÓNS RACIÓN TIPO 2014 Sen equilibrar en AA* Equilibrada en AA* Lys Di % 6.710 % 6.740 Met Di % 1.850 % 2.200 PDIE LysDi:MetDi Ratio 3,63 Ratio 3,06 *Corrixido con 12,8 g Smartamine equivalente a 22 g Metasmart líquido KPDI inicial: KPDI correcta relación AA: Incremento eficiencia PDI: % Incremento sobre situación actual con base INRA

0,527 0,573 0,046 8,66 %

Ecuación Rulquin Eficiencia PDI: KPDI = 0,90 (MetDi/LysDi+0,31)

máxima eficacia proteica e predicible, nas racións formuladas con base aminoácidos, co fin de obter resultados óptimos en canto a volumes de produción e composición leiteira se refire. A eficacia sempre corresponde ao nivel de PDIE e AA que nós expuxemos ao formular a nosa ración, pero é independente da produtividade, é dicir, podo ter unha eficacia moi alta con proteínas moi baixas, pero iso non implica gran produtividade, senón que o animal aproveita mellor a proteína que lle damos, sexa moita ou pouca. O que nos interesa co valor de AA é ver como melloro respecto da eficacia actual. Numerosos autores (Ordway, 2009; Chen, 2011; Osorio e Loor, 2011; Reading, 2008, 2010; Hillsborough, 2010 e Schothorst, 2011) demostraron a eficacia do Metasmart TM para formular con base aminoácidos. Aínda que inicialmente se centraron en demostrar o incremento de proteína láctea, os ensaios máis recentes demostraron que o seu uso no balance aminoacídico das racións incrementa, así mesmo, o volume de leite e o seu contido graxo, reducindo as alteracións metabólicas, mellorando parámetros reprodutivos e permitindo reducir os niveis de proteína da dieta ao mellorar a eficiencia proteica desta. Últimas investigacións do INRA e doutros centros de investigación están a centrarse na relación eficiencia proteica vs. balance de aminoácidos da ración. Estes avances permitirannos traballar con niveis baixos de proteína, mellorando producións e status sanitario do rabaño, coa seguridade de que, se a ración está correctamente balanceada en aminoácidos, a marxe de seguridade é relativamente ampla. Cada vez somos máis conscientes da importancia que ten a formulación con base en aminoácidos no correcto manexo da alimentación das nosas explotacións tanto na produción coma no resto de parámetros de manexo, fertilidade e saúde do noso rabaño.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_nutricion_aminoacidos_03.indd 78

20/06/2014 20:45

El seguro de los que estรกn mรกs seguros

pub_adial_JPEG.indd 79

17/06/2014 23:02

MANEXO

ESTRÉS TÉRMICO EN EXPLOTACIÓNS DE GANDO VACÚN: DETECCIÓN PRECOZ E POSIBLES SOLUCIÓNS Neste artigo recompilamos os factores causantes de estrés térmico nas vacas leiteiras, os seus efectos na produción dos animais, os síntomas que nos axudan a detectalo e os métodos para combatelo. QUE É O ESTRÉS TÉRMICO E QUE FACTORES O CONDICIONAN? O termo “estrés térmico” utilízase para describir a situación que lles ocorre aos animais cando a calor xerada polo seu organismo, sumada á calor absorbida do ambiente, é maior que a súa capacidade para disipala. Os bovinos son animais homeotermos e, en condicións normais, unha vaca de aptitude leiteira presenta unha temperatura interna de 38,5 ⁰C, unha frecuencia cardíaca de 60-80 pulsacións e unha frecuencia respiratoria de 10-30 movementos por minuto. A estabilidade da temperatura corporal baséase nas permutas de calor co medio ambiente, que á súa vez dependen de mecanismos fisiolóxicos, comportamentais e metabólicos. Principalmente, nas estacións de primavera e verán, cunha temperatura ambiente máis elevada, é cando o gradiente térmico entre o animal e o medio diminúe e se aprecia unha maior dificultade para manter a temperatura corporal en niveis normais. Ao persistir estas condicións, xéranse unha serie de respostas que producen un estado coñecido como estrés (figura 1).

Joaquim Lima Cerqueira1, José Pedro Araújo1,2, Jesús Cantalapiedra3, Cecilia Pedernera4, Isabel Blanco-Penedo4 1 Escola Superior Agrária do Instituto Politécnico de Viana do Castelo, Portugal 2 Centro de Investigação de Montanha (CIMO) – ESA/IPVC, Portugal 3 Servizo de Gandería de Lugo. Xunta de Galicia 4 Subprograma de Benestar Animal. IRTA, Cataluña

Figura 1. Mecanismos comportamentais, fisiolóxicos e produtivos consecuencia do estrés térmico Consumo de materia seca reducido Diminúe a actividade

Aumenta o fluxo de sangue á pel (menor fluxo a órganos internos)

Baixada da produción de leite

Aumenta o consumo de auga Busca sombra e vento

Aumenta a transpiración

Aumenta a frecuencia respiratoria e saliva

AFRIGA ANO XX- Nº 111

AFRIGA111_manexo_estres_04.indd 80

23/06/2014 23:57

MANEXO

O consumo menor de alimentos é o principal factor responsable da diminución da produción de leite baixo condicións de estrés térmico (Pennington e Van Devender, 2004), pero tamén reduce os índices reprodutivos (Villagómez et al., 2000), altera a calidade do leite (Bertocchi et al., 2014) e aumenta o risco de mortalidade (Vitali et al., 2009). Así pois, o ambiente térmico representa un factor de restrición da eficiencia produtiva, sobre todo nos sistemas intensivos, onde os animais frecuentemente non poden manifestar determinadas respostas comportamentais adaptativas. A temperatura óptima para a produción de leite depende de varios factores que inclúen a raza e a súa inherente tolerancia á calor e ao frío. Por exemplo, os cebús adáptanse máis facilmente ás altas temperaturas que as vacas de orixe europea e estímase que a súa temperatura crítica superior é de 35 ⁰C. Como consecuencia da mellora xenética para aumentar a produción de leite, as vacas frisonas teñen unha maior sensibilidade ao estrés térmico. De modo xeral, a zona de termoneutralidade da raza frisona en lactación está próxima aos 24 ⁰C de temperatura, cunha humidade relativa próxima ao 38 % e un índice de temperatura-humidade (ITH) inferior a 72. As vacas Jersey parecen ser máis resistentes ao estrés térmico que as de raza Holstein, pois disipan mellor a calor (frecuencia respiratoria máis elevada) [Silanikove, 2000]. As vacas leiteiras de alta produción posúen grandes necesidades nutricionais, o que implica a inxestión de grandes cantidades de alimentos de

alto valor nutritivo. Este gran volume de alimento inxerido e a elevada taxa metabólica producen a elevación da calor metabólica e grandes niveis de disipación de calor. Describiuse que unha temperatura ambiente superior a 25 ⁰C xa se considera crítica para o seu benestar (Kadzere et al., 2002).

La Temperatura aumenta…

…LEVUCELL® SC maximiza la producción de leche incluso en el periodo de estrés por calor.

El estrés por calor afecta negativamente a los resultados zootécnicos de las vacas ¿Sabía que el estrés por calor puede costarle más de 400 €/vaca/año?1 Las consecuencias del estrés por calor comportan importantes pérdidas de producción de leche (que pueden alcanzar hasta el 35%) como también problemas relacionados con desequilibrios en el rumen y en la reproducción. El impacto del estrés por calor en las vacas lecheras viene determinado por la combinación de temperatura y humedad. Nuevas investigaciones han demostrado que por encima de 20ºC y 50% de humedad relativa disminuye la confortabilidad de las vacas y la producción de leche.2

COMO CUANTIFICAR O RISCO NO ESTABLO? A temperatura ambiente é probablemente o factor máis investigado e utilizado como indicador do estrés en vacas leiteiras, aínda que o ideal é efectuar o cálculo do índice de temperatura-humidade, que combina a temperatura e a humidade relativa nun único índice e que está regularmente asociado ao estrés calórico. As vacas leiteiras entran en estrés térmico cando ITH>72. Mediante o seu cálculo é posible estimar a sensación de confort térmico en diferentes ambientes, xa que este índice se ve influenciado pola velocidade do aire, pola radiación e factores como a postura e a densidade dos animais, pola súa produción de calor e polo tipo de illamento do aloxamento (Berman, 2005).

Incluso en condiciones de estrés por calor, LEVUCELL® SC maximiza el potencial de su ración y los Ingresos sobre los Costes de Alimentación (IOFC) • Rendimiento lechero: +1,2 a 2,5 litros/vaca/día • Aumenta la Eficacia Alimentaria: más de 7%*, 120 g de leche/kg MS ingerida • Optimiza el pH del rumen (menos acidosis). LEVUCELL® SC levadura viva específica para rumiantes, Saccharomyces cerevisiae I-1077, seleccionada en el INRA (Francia). *Marsola et al, ADSA 2010.

1 Saint Pierre et al., 2003 - 2 Burgos & Collier, 2011.

LALLEMAND ANIMAL NUTRITION Tel: +34 93 241 33 80 Email: animal-iberia@lallemand.com

www.lallemandanimalnutrition.com

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_manexo_estres_04.indd 81

18/06/2014 17:39

MANEXO

Táboa 1. Correlación entre indicadores fisiolóxicos (frecuencia respiratoria e temperatura rectal) e niveis de estrés térmico (Pires e Campos, 2004) FRECUENCIA RESPIRATORIA (MOV./MINUTO) 23 45 - 65 70 - 75 90 100 - 120 >120

TEMPERATURA RECTAL (ºC) 38,3 38,4 - 38,6 39,1 40,1 40,9 41,0

NIVEIS DE ESTRÉS Non hai estrés Estrés baixo control; o apetito, a reprodución e a produción son normais Principio de estrés por calor; diminúe o apetito pero a reprodución e a produción mantéñense estables Estrés agudo; o apetito e a produción diminúen e os signos do celo case desaparecen Estrés severo; perdas de produción importantes, diminución da inxestión nun 50 % e a fertilidade pode baixar ata un 12 % Estrés mortal; as vacas mostran a lingua e gran salivación; non poden alimentarse por si mesmas

COMO SE MANIFESTA NOS ANIMAIS? A vaca “dá sinais” todo o tempo sobre o seu benestar e a súa saúde mediante o seu comportamento, a súa actitude, a súa linguaxe corporal e a súa condición corporal. Esta información debe optimizarse, posto que a detección temperá supón un mellor prognóstico. O primeiro mecanismo que se activa para conseguir unha perda de calor é a vasodilatación (aumento do fluxo de sangue á pel, polo que o fluxo aos órganos internos é menor); o segundo é a suor e o aumento da temperatura rectal, seguido da respiración (Morais et al., 2008) e a alteración da fermentación ruminal (limítase a actividade do rume con obxecto de non producir máis calor endóxena). O aumento da frecuencia respiratoria é o primeiro sinal visible e depende da intensidade e duración do estrés ao que están sometidos os animais. Doutra banda, as principais alteracións comportamentais son: máis tempo de pé, orientación cara a zonas frescas ou de ventos dominantes, dispersión entre animais, procura de zonas provistas de sombra, adopción de posturas en extensión, de pé ou tombadas, contacto con superficies e chans fríos, diminución da actividade corporal, arfada, aumento da salivación e maior consumo de auga, redución da inxestión de materia seca e cambio nos hábitos alimenticios (alimentación en horas nocturnas, redución da inxestión, rexeitamento de alimentos fibrosos…). UN ESCENARIO BEN PRÓXIMO: IMPACTO DO ESTRÉS TÉRMICO NO NORTE DE PORTUGAL Os estudos sobre o estrés producido pola calor nas vacas son escasos e proceden principalmente de USA. Recentemente realizouse un estudo para avaliar o efecto do estrés térmico sobre a produción de leite en explotacións intensivas do Norte de Portugal que utilizaban sistemas de ventilación natural (Cerqueira et al., 2013). Colocáronse varias sondas no interior dos establos para medir a temperatura e a humidade relativa e tamén se mediu a frecuencia respiratoria e a temperatura rectal dos animais durante o muxido da tarde no inverno e no verán. A pesar de que as temperaturas medias foron aceptables durante os 12 meses do ano 2011 (figura 2), contabilizáronse 48 días con temperaturas superiores a 25 ⁰C, especialmente en 24 días do verán e en 16 na primavera, susceptibles de provocar estrés térmico. A humidade relativa mostrou poucas oscilacións entre estacións, con valores de 70,1±14,9 % e 80,4±16,3 % no verán e no inverno, respectivamente.

UNHA TEMPERATURA AMBIENTE SUPERIOR A 25 ºC XA SE CONSIDERA CRÍTICA PARA O BENESTAR DAS VACAS LEITEIRAS

Figura 2. Efecto da estación do ano nos indicadores ambientais das catro explotacións 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

primavera

verán

outono

inverno

Estacións do ano temp. media

temp. máxima

humidade media

ITH medio

Para o ITH atopáronse diferenzas (P<0,05) durante o estudo, cun valor inferior no inverno (52,8±6,7) e máis elevado no verán (68,8±6,0). O ITH foi superior a 72 en 51 días, distribuídos principalmente no verán (28 días) e na primavera (16 días). No devandito estudo, na primavera e no inverno as vacas alcanzaron a súa máxima produción, de 28-29 kg, valores que baixaron no verán e no outono, debido ao estrés térmico, ata os 26-27 kg. Ao estudar o efecto do ITH na produción diaria de leite observouse que os valores de ITH>78 se correlacionaban con producións inferiores da orde de 1,8 kg/vaca/día. As perdas de produción de leite de 1,5 a 2,0 kg/vaca/día tamén foron descritas en Holanda (André et al., 2011). Preto do 92 % dos animais presentou menos de 65 respiracións/minuto no inverno. Durante o verán observouse un escenario totalmente diferente no que aproximadamente o 82 % das vacas mostraba máis de 75 respiracións/minuto (figura 3). Cando o ITH pasou de 72 a 78, a temperatura rectal e a frecuencia respiratoria sufriron un aumento de 1,3 ⁰C e 37,3 movementos/minuto respecto dos valores ao ITH de 72.

AFRIGA ANO XX- Nº 111

AFRIGA111_manexo_estres_04.indd 82

18/06/2014 17:39

MANEXO

Figura 3. Distribución da frecuencia respiratoria en 206 animais do estudo inverno 80%

verán

69,8%

70% 60% 50% 40% 30% 20%

17,9% 9,4%

10%

33,0%

28,3%

21,7% 6,6% 8,5%

2,8%

1,9%

0% <45

[45-65]

[65-75]

[75-90]

[90-100]

[100-120]

>120

frecuencia respiratoria (n.º / minuto)

AS VACAS ESTÁN EN DISCONFORT TÉRMICO SE A FRECUENCIA RESPIRATORIA É SUPERIOR A 80 MOVEMENTOS/MINUTO E A TEMPERATURA RECTAL IGUAL OU SUPERIOR A 39,1 ºC EN 7 ANIMAIS DUN GRUPO DE 10 COMO SABER SE OS NOSOS ANIMAIS ESTÁN A SUFRIR ESTRÉS TÉRMICO? En ausencia de datos de temperatura, humidade e radiación, é posible determinar se as vacas están en disconfort térmico e se se necesitan medidas para o arrefriado do ambiente con base nos seguintes indicadores (West, 2003):

O estrés por calor fai que as vacas teñan arfadas e saliven máis

- directamente: frecuencia respiratoria superior a 80 movementos/minuto e temperatura rectal igual ou superior a 39,1 ⁰C en 7 animais dun grupo de 10 observados. - indirectamente: diminución dun 10 % do consumo de materia seca e un 10 % na produción de leite en períodos calorosos do ano. Por outra parte, Mader et al. (2006) suxiren unha clasificación de 0 a 4, onde 0 corresponde a respiración normal e menos de 60 respiracións/minuto e 4 corresponde a vacas con arfada severa (boca aberta), proxección da lingua, salivación excesiva e cabeza e pescozo estirados.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_manexo_estres_04.indd 83

20/06/2014 20:49

MANEXO

A carga de calor pode diminuír entre un 30 e un 50 % co deseño adecuado dunha boa sombra

CANDO O ÍNDICE DE TEMPERATURAHUMIDADE É SUPERIOR A 72 DÉBENSE TOMAR MEDIDAS, XA QUE PODE LEVAR A UNHA DIMINUCIÓN DA PRODUCIÓN DE 2 KG/VACA/DÍA

O uso de nebulización e ventilación artificial permite baixar a temperatura dos establos entre 8 e 12 °C

PREVIR E MINIMIZAR O IMPACTO As alternativas para manter o rendemento técnico e o benestar dos animais en épocas calorosas deben basearse nunha mellora do manexo alimentario e en facilitar a disipación de calor do animal ao ambiente. Na toma de decisións custo-beneficio debe terse en conta que os investimentos que se fagan nas explotacións van repercutir en gran medida no benestar da vaca e, por tanto, na optimización do rendemento técnico do rabaño. O arrefriado do ambiente conséguese con sistemas de ventilación artificial ou forzada que poden combinarse con nebulización ou aspersión de auga sobre os animais. A utilización conxunta de nebulización e ventilación artificial permite baixar a temperatura dos establos entre 8 e 12 ⁰C (Shearer et al., 1991). É extremadamente importante que os establos estean debidamente dimensionados –requiren unha altura mínima lateral de 4 metros– e que posúan paredes laterais regulables a través de teas plásticas para facilitar a ventilación natural (saída do aire quente e dos gases do interior do establo) e conseguir así o efecto cheminea. Finalmente, resulta fundamental a existencia no teito dunha abertura que debe ter unha lonxitude de 5 cm por cada 3 m de longo do establo a nivel do chan. A utilización de revestimento de poliuretano na parte interior do teito tamén pode axudar ao illamento.

En relación á densidade dos animais, deberíase dispor dunha área polo menos de 8 m2 por vaca adulta (Fernández et al., 2013). Igual de importantes son a existencia dun cubículo por animal e a dispoñibilidade dun espazo ao bebedoiro de, polo menos, 6 cm/animal, como controlar a súa limpeza e o funcionamento diariamente; amais, aconséllanse camas con condutancia térmica alta. Ventiladores e aspersores A frecuencia de vento e correntes de aire sobre o establo axuda a reducir os efectos adversos de estrés térmico durante o verán e mellora os procesos de eliminación de calor mediante a vía evaporativa (Ramos, 2009). Existe unha gran variedade de sistemas de arrefriado ambiental dispoñibles para vacas leiteiras. O sistema máis usado a nivel mundial consiste na combinación de ventiladores e aspersores, que causan arrefriado evaporativo e diminución da temperatura corporal. Os ventiladores deben estar a unha altura mínima de 2,4 m e cunha inclinación de 30°, e distanciados entre si por preto de 2,5 m. Recoméndanse tamén para a sala de espera e de muxido, na zona de repouso (para aumentar o confort) e no corredor de alimentación (para estimular a inxestión do alimento). A combinación da ventilación dinámica cos aspersores de auga aliñados cos comedeiros e dirixidos sobre o corpo do animal permite mellores resultados do control ambiental e disipan a calor do corpo do animal por un proceso evaporativo da auga. Con todo, coa utilización deste método é moi importante evitar a caída excesiva de auga tanto nos comedeiros coma nas camas.

AFRIGA ANO XX- Nº 111

AFRIGA111_manexo_estres_04.indd 84

21/06/2014 17:27

MANEXO

IGUAL DE IMPORTANTES SON A EXISTENCIA DUN CUBÍCULO POR ANIMAL E A DISPOÑIBILIDADE DUN ESPAZO AO BEBEDOIRO DE, POLO MENOS, 6 CM/ Ventiladores e nebulizadores Este tipo de ventilación dispersa finas pingas de auga no ANIMAL, COMO CONTROLAR A SÚA aire que se evaporan rapidamente, arrefriándoo e subin- LIMPEZA E O SEU FUNCIONAMENTO do a humidade relativa. Os animais senten o efecto deste DIARIAMENTE método a medida que inspiran o aire fresco, funcionando con maior eficiencia en locais onde a humidade relativa inicial do aire é baixa. Unha das vantaxes deste sistema, comparativamente cos aspersores, é a utilización de menores cantidades de auga; non obstante, son sistemas máis caros e requiren maiores coidados e gastos de manutención.

Sombras É crítico proporcionar acceso a sombras tendo en conta a calor que poden proporcionar os tellados mal illados e unha superficie mínima de sombra por animal. A carga de calor pode diminuír entre un 30 e un 50 % co deseño adecuado dunha boa sombra.

RECOMENDACIÓNS FINAIS PARA COMBATER O ESTRÉS TÉRMICO O ITH é un excelente indicador ambiental de estrés térmico en instalacións gandeiras. Cando é superior a 72 débense tomar medidas, xa que pode levar a unha diminución da produción da orde de 2 kg/vaca/día. Outros indicadores importantes de estrés térmico son a temperatura corporal (>38,7 ⁰C) e a frecuencia respiratoria (>80 mov./minuto), que é un excelente indicador de predición de estrés térmico nas vacas leiteiras. Para combater o estrés térmico é moi importante proporcionarlles aos animais auga de bebida limpa, sombra e sistemas de ventilación adecuados. Debe terse especial coidado co lote de preparto.

BIBLIOGRAFÍA André, G., Engel, B., Berentsen, PBM, Vellinga, THV, Oude Lansink, AGJM, 2011. Quantifying the effect of heat stress on daily milk yield and monitoring dynamic changes using an adaptive dynamic model. J. Dairy Sci. 94: 4502-4513. Berman, A., 2005. Estimates of heat stress relief needs for Holstein dairy cows. J. Anim. Sci. 83: 1377-1384. Bertocchi, L, Vitali, A, Lacetera, N, Nardone, A, Varisco, G, Bernabucci, U, 2014. Seasonal variations in the composition of Holstein cow’s milk and temperature humidity index relationship. Animal 8 (04): 667-674. Cerqueira, J.O.L., Araújo, J.P., Blanco-Penedo, I., Cantalapiedra, J., Silvestre, M., Silva, S.R., 2013. Estudio de indicadores fisiológicos como predictores de estrés térmico de vacas lecheras en Norte de Portugal. XV Jornadas sobre Producción Animal, Zaragoza. Tomo I, 40-42. ISBN Tomo I: 978-84-695-7684-7. Fernández Rodríguez, ME et al. 2013. “Benestar animal e instalacións. Ganado Vacuno lechero”. Ed. Xunta de Galicia. Santiago de Compostela. Kadzere, CT, Murphy, MR, Silanikove, N, Maltz, E, 2002. Heat stress in lactating dairy cows: a review. Livest. Sci. 77: 59-91. Mader, TL, Davis, MS, Brown-Brandl, TM, 2006. Environmental factors influencing heat stress in feedlot cattle. J. Anim. Sci. 84: 712-719.

Morais, DAEF, Maia, ASC, Silva, RG, Vasconselos, AM, Lima, PO, Guilhermino, MM, 2008. Variação anual de hormônios tireoideanos e características termorreguladoras de vacas leiteiras em ambiente quente. Rev. Bras. Zoot. 3: 3. Pennington, JA, Van Devender, K, 2004. Heat stress in dairy cattle. UACES Publications. Pires, MFA, Campos, AT, 2004. Modificações ambientais para reduzir o estresse calórico em gado de leite, EMBRAPA, ComunicadoTécnico 42:1-6. Ramos, AC, 2009. Cow confort, el bienestar de la vaca lechera. Servet editorial. Navarra, España. Shearer, JK, Bray, DR, Bucklin, RA, 1991. The management of heat stress in dairy cattle. J. Dairy Sci. 35: 330-345. Villagómez, AME, Castillo, RH, Villa-Godoy, A, Román, PH, Vázquez, PC, 2000. Influencia estacional sobre el ciclo estral y el estro en hembras cebú mantenidas en clima tropical. Tec Pec Méx 38 (2): 89-103. Vitali, A, Segnalini, M, Bertocchi, L, Bernabucci, U, Nardone, A, Lacetera, N, 2009. Seasonal pattern of mortality and relationships between mortality and temperature-humidity index in dairy cows. J. Dairy Sci. 92: 3781–3790. West, JW, 2003. Effects of heat-stress on production in dairy cattle. J. Dairy Sci. 86: 2131-2144.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_manexo_estres_04.indd 85

21/06/2014 17:32

publirreportaxe

SAT XACALÉN Y GONZÁLEZ UTILIZA ENERMILK DURANTE TODO EL AÑO

Vista aérea del Centro de Producción de la SAT Xacalén y González

En el año 2004, Luis Miguel y Fernando, dos ganaderos del Concejo de Tineo (Asturias), decidieron unir sus ganaderías partiendo de 90 vacas y constituyeron la SAT Xacalén y González. En la actualidad, esta granja tiene 440 animales, de los que 200 son vacas en ordeño, y es una de las explotaciones más punteras del Principado.

diferencia de otras explotaciones de la zona, en la SAT Xacalén y González la recría está separada de la producción por varios kilómetros de distancia. Fernando, por un lado, se ocupa del Centro de Recría, y Luis Miguel, por otro, del Centro de Producción. Según Luis Miguel, “esta puede ser la base del buen funcionamiento de la ganadería, tanto por los buenos resultados técnico-económicos como por los escasos problemas sanitarios”. Desde mayo de 2013 están realizando 3 ordeños, lo que les ha permitido maximizar la producción y optimizar la gestión de la explotación. En la actualidad, en ella trabajan 8 personas entre los dos centros. Por otra parte, disponen de 44 hectáreas de terreno, de las que 7 se utilizan para maíz y el resto para pastizal. Compran la mayor parte del maíz y hacen un total 1.400 toneladas de ensilado repartidas en tres silos.

Luis Miguel, a la derecha, y Gumer realizando el control reproductivo

Actualmente tienen 411 días de intervalo entre partos, 182 días en leche y una media de producción a 305 días de 12.426 litros. “Tenemos buenos índices de fertilidad –nos comenta Gumer, el veterinario que se ocupa del control reproductivo de la explotación– y la inseminación la llevamos a cabo en un 70 % con toros genómicos y un 30 % con toros probados”. Empezaron a utilizar Enermilk en mayo del año pasado, es decir, al mismo tiempo que pasaron a los 3 ordeños diarios. “A pesar de que a los animales se les exigía bastante más, han mantenido correctamente su condición corporal y nos aguantaron perfectamente todo el verano sin problemas derivados del estrés por calor, tanto a nivel productivo como reproductivo”, dice Luis Miguel. Por este motivo se viene utilizando Enermilk ininterrumpidamente desde hace más de un año.

El pasillo de alimentación tiene buena protección tanto en verano como en invierno

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_publirreportaxe_innofarm.indd 86

17/06/2014 18:36

pub_innofarm_enermilk.indd 87

21/06/2014 18:06

sanidade

COMO RECOÑECER A PRESENZA DE PIROPLASMOSES NO GANDO VACÚN: É UN PROBLEMA ACTUAL? As piroplasmoses bovinas son responsables da aparición dun conxunto de signos clínicos coñecidos como “Tristeza Parasitaria Bovina” (TPB). Estas infeccións poden chegar a converterse nun grave problema para a produción leiteira e mesmo para a saúde pública. Eva Cabanelas, Pablo Díaz, Ana Pérez, Alberto Prieto, Jose Díaz, María Soilán1, Ceferino López, Rosario Panadero, Gonzalo Fernández, Patrocinio Morrondo, Pablo Díez-Baños Investigación en Sanidade Animal: Galicia (Grupo Invesaga). Departamento de Patoloxía Animal. Facultade de Veterinaria. Universidade de Santiago de Compostela. Campus Universitario s/n, 27002, Lugo 1 ADSG Vacasan. Sobreira-Fornas, 27518, Chantada

QUE SON AS PIROPLASMOSES BOVINAS? As piroplasmoses bovinas son infeccións producidas por protozoos parasitos pertencentes aos xéneros Babesia e Theileria e transmitidas por carrachas. Estas parasitoses están amplamente distribuídas polo noso país e afectan a un gran número de especies de mamíferos, cuxo maior impacto é no gando vacún e nos cans. Tamén hai que ter en conta a importancia que estes parasitos teñen no campo da saúde pública, xa que algunhas especies se poden transmitir dos animais aos humanos. No gando vacún son responsables da aparición dun conxunto de signos clínicos coñecidos

como “Tristeza Parasitaria Bovina” (TPB). En liñas xerais, os parasitos provocan a rotura dos glóbulos vermellos sanguíneos, o que finalmente se traduce nunha síndrome febril acompañada de anemia, ictericia e sangue nos ouriños. Estas enfermidades provocan importantes perdas económicas relacionadas coa diminución da produción cárnica e leiteira dos animais infectados e mesmo poden causar abortos en vacas xestantes; nalgúns casos o proceso pode rematar coa vida do animal. A todo isto, cómpre engadir o elevado custo do control das carrachas vectoras e da detección, prevención e tratamento desta enfermidade. Existen outros factores que complican aínda máis o control destes procesos e que están relacionados coa variedade de especies de piroplasmas patóxenos e coa diversidade e ubicuidade das carrachas vectoras. Ademais, na actualidade non existe ningunha vacina segura e efectiva, os fármacos activos fronte a estes parasitos, aínda que eficaces, son escasos e os métodos de diagnóstico máis fiables presentan un elevado custo.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_sanidade_piroplasmoses_02.indd 88

18/06/2014 14:56

sanidade

ESTAS ENFERMIDADES PROVOCAN IMPORTANTES PERDAS ECONÓMICAS RELACIONADAS COA DIMINUCIÓN DA PRODUCIÓN CÁRNICA E LEITEIRA DOS ANIMAIS INFECTADOS E MESMO PODEN CAUSAR ABORTOS EN VACAS XESTANTES

UNHA AMPLA VARIEDADE DE PIROPLASMAS E CARRACHAS VECTORAS A nivel mundial describíronse numerosas especies de piroplasmas e de carrachas que os transmiten; no noso país as máis frecuentes móstranse na táboa 1 e na figura 1. As especies de Babesia pódense clasificar en dous grupos dependendo do seu tamaño; as babesias grandes teñen un tamaño medio de 5 x 2,5 µm, mentres que as pequenas poden alcanzar os 2 x 1,5 µm. B. divergens é unha das especies máis importantes, xa que tamén lle poden afectar ao ser humano. Por outra parte, as especies de Theileria son sempre de pequeno tamaño; dentro delas, as máis importantes dende o punto de vista económico son T. annulata, axente causal da chamada “teileriose mediterránea”, e T. parva.

Figura 1. Xéneros de carrachas máis comúns no noso país: Ixodes (a), Haemaphysalis (b), Hyalomma (c), Dermacentor (d) e Rhipicephalus (e)

Táboa 1. Especies de piroplasmas presentes no noso país e carrachas que os transmiten Piroplasmas Grandes

Pequenos

Especie

Carracha transmisora

B. bigemina

Rhipicephalus

B. major

Haemaphysalis

B. divergens

Ixodes

B. bovis

Rhipicephalus

T. annulata

Hyalomma

AgroCaixa Medrar, sempre co mellor apoio Ofrecemos unha completa gama de produtos e servizos financeiros creados especificamente para dar resposta ás necesidades do sector agropecuario e pesqueiro. Solucións que, xunto á nosa rede de oficinas, nos permiten facilitarlle o servizo que a súa explotación ou o seu negocio merecen.

AgroCaixa

NRI: 450-2012/9681

www.laCaixa.es/agroCaixa

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_sanidade_piroplasmoses_02.indd 89

21/06/2014 17:17

sanidade

É IMPORTANTE DESTACAR QUE A INFECCIÓN SE PODE TRANSMITIR TAMÉN ENTRE ANIMAIS COMO CONSECUENCIA DUNHA PRÁCTICA DE RISCO, COMO A APLICACIÓN DUN TRATAMENTO INXECTABLE A VARIOS ANIMAIS EMPREGANDO UNHA MESMA XIRINGA E AGULLA

COMO SE INFECTAN OS ANIMAIS? Para comprender como se transmiten os piroplasmas entre os animais, en primeiro lugar é necesario coñecer a bioloxía das carrachas que actúan como vectores destes parasitos. Ao longo da súa vida, e tras saír do ovo, as carrachas pasan obrigatoriamente por tres estadios: dúas formas inmaturas (larva e ninfa) e unha fase adulta (figura 2), que se alimentan do sangue dos seus hospedeiros. En España, a maioría das especies de carrachas de interese veterinario precisan de tres hospedeiros para completar o seu ciclo, de maneira que cada estadio se desenvolve nun animal diferente (por exemplo: larva nun rato, ninfa nun coello silvestre e adulto nun corzo). Figura 4. Babesia spp., coa típica forma dobre, dentro dun glóbulo vermello Figura 2. Os estadios das carrachas; de esquerda a dereita, larva, ninfa, macho adulto e femia adulta

O ciclo das piroplasmoses comeza cando unha carracha inmatura (larva ou ninfa) inxire os parasitos co sangue dun animal infectado. Estas fases inmaturas, tras alimentarse, céibanse do seu hospedeiro e mudan ao seguinte estadio no chan, que continúa infectado cos piroplasmas. Deste xeito, cando posteriormente a carracha se fixa a outro hospedeiro, pode transmitirlle a infección (figura 3). Ademais, no caso de Babesia, as carrachas adultas transmítenlle o parasito á súa descendencia, de xeito que estes artrópodos terían a capacidade de infectar aos animais xeración tras xeración.

OVO

LARVA

NINFA

ADULTO

Transmisión de Transmisión de Babesia Babesia Transmisión de Theileria Theilevia Transmisión de Figura 3. Transmisión dos piroplasmas ao longo do ciclo de vida das carrachas

Debido a que Babesia e Theileria necesitan a presenza de carrachas vectoras, os brotes de piroplasmose adoitan coincidir cos períodos de maior actividade destas; en Galicia a primavera e o inicio do verán é o período de máxima incidencia. A redución temporal da infestación por carrachas de forma natural –asociada a condicións climáticas desfavorables– ou por medios artificiais repercute na aparición de novos casos. Deste modo, a presentación da enfermidade descende no outono, mentres que é escasa ou de nula incidencia no inverno, período no que aparece como consecuencia de fenómenos de inmunodepresión, como, por exemplo, en animais tratados con corticoides ou no periparto. É importante destacar que a infección se pode transmitir tamén entre animais como consecuencia dunha práctica de risco, como a aplicación dun tratamento inxectable a varios animais empregando unha mesma xiringa e agulla; deste xeito a infección pódese transmitir dun animal ao resto do rabaño de forma mecánica. CALES SON OS PRINCIPAIS SIGNOS DA ENFERMIDADE? No caso de Babesia, unha vez que o parasito penetra no hospedeiro, invade os glóbulos vermellos (figura 4) e replícase neles, rompéndoos. Theileria, pola súa parte, coloniza en primeiro lugar os glóbulos brancos do animal, penetrando máis tarde nas células vermellas. Os primeiros síntomas aparecen cando os piroplasmas acadan a circulación periférica, entre unha e dúas semanas despois de que a carracha comece a alimentarse. A susceptibilidade do hospedeiro varía en función de distintos factores como a idade, a raza, o estrés ambiental ou a transferencia de inmunidade a través do costro nos animais novos.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_sanidade_piroplasmoses_02.indd 90

18/06/2014 14:56

pub_merial.indd addA4ok.indd 1 91

SOLUCIÓN TÓPICA DE EPRINOMECTINA AL 0,5 % P/V FORMULADA ESPECIALMENTE PARA SU USO EN GANADO VACUNO LECHERO Y DE CARNE. INDICACIONES. Tratamiento y control de nematodos gastrointestinales (incluyendo larvas inmaduras de Ostertagia Ostertagi); vermes pulmonares (Dictyocaulus viviparus); barros del ganado vacuno (Hypoderma bovis, Hypoderma lineatum); mosca de los cuernos (Haematobia irritans); piojos chupadores y masticadores; sarna corióptica y sarcóptica. POSOLOGIA Y MODO DE ADMINISTRACIÓN. Administrar solamente por aplicación tópica a la dosis de 1 ml de EPRINEX® POUR-ON para Vacuno Lechero y de Carne por cada 10 kg de peso vivo, correspondiente al nivel recomendado de 0.5 mg de eprinomectina por kg de peso vivo. El producto deberá ser aplicado a lo largo de la línea dorsal, desde la cruz al nacimiento de la cola. EPRINEX® POUR-ON para Vacuno Lechero y de Carne está disponible en cuatro presentaciones: 250 ml, 1 litro, 2,5 litros y 5 litros. PRECAUCIONES DE UTILIZACIÓN. La lluvia caída en cualquier momento antes o después del tratamiento no afecta la eficacia del producto. No aplicar en áreas de la línea dorsal cubiertas de lodo o estiércol. Si ocurriese un contacto accidental del producto con la piel de la persona que lo administre, lavar inmediatamente el área afectada con agua y jabón. Si la exposición accidental es en los ojos, lavarlos inmediatamente con agua y, si es necesario, buscar atención médica. Como en el caso de todos los medicamentos, mantener el producto fuera del alcance de los niños. Los envases vacíos del producto y cualquier contenido residual deberán desecharse de forma que se mantenga el medio ambiente libre de eprinomectina, por ejemplo por enterramiento o incineración. CONTRAINDICACIONES. Este producto está formulado únicamente para su aplicación tópica a bovino lechero y de carne. No usar en otras especies animales. No administrar por vía oral o parenteral. EFECTOS SECUNDARIOS. No se han descrito. UTILIZACIÓN DURANTE LA GESTACIÓN Y LA LACTANCIA. EPRINEX® POUR-ON para Vacuno Lechero y de Carne puede ser usado en vacuno lechero durante todo el período de lactación. TIEMPO DE ESPERA. Carne y despojos: 15 días. Leche: 0 ordeños. CADUCIDAD. EPRINEX® POUR-ON es estable durante 2 años cuando se almacena en condiciones normales. CONDICIONES ESPECIALES DE ALMACENAMIENTO. Almacenar el producto en la caja de cartón para protegerlo de la Iuz. USO VETERINARIO. Dispensación: “Con receta veterinaria”.

HISTORIA DE UNA VACA

Estas dos imágenes tienen muchos elementos en común pero la satisfacción y el trabajo bien hecho es lo que las hace especiales. descubre

www.historiadeunavaca.es

Hace unos años

Javier Miguélez en Santibáñez de Tera, Zamora, con la ternera 195 en brazos. Todo ha cambiado desde entonces. ..

Hoy en día

Javier Miguélez en Santibañez de Tera, con una de las nietas de aquella ternera 195 en brazos, la 1171. ..

(eprinomectina)

MÁS DE 15 AÑOS DE EXPERIENCIAS Y COMPROMISO CON LA SALUD ANIMAL

UNA COMPAÑÍA SANOFI

20/06/2014 20:00 19/07/13 17:16

sanidade

TENDO EN CONTA QUE A APARICIÓN DE BABESIOSE OU TEILERIOSE NO GANDO PRECISA FORZOSAMENTE DA PRESENZA DE CARRACHAS QUE VEHICULEN AOS PARASITOS, UN DOS ASPECTOS CLAVE NA PREVENCIÓN DAS PIROPLASMOSES É O CONTROL DESTES ECTOPARASITOS VECTORES

Entre o gando vacún que se atopa en áreas endémicas, estes parasitos poden afectar a unha gran parte dos animais, que presentan un cadro clínico que cursa de forma máis leve. Pola contra, os piroplasmas dan lugar a cadros clínicos moi graves cando se introducen animais procedentes de áreas libres da enfermidade en zonas endémicas ou cando se introducen animais parasitados en áreas ou rabaños libres. Nas zonas tropicais endémicas, as piroplasmoses teñen un grande impacto económico, xa que os gandeiros non poden introducir nos seus rabaños animais de razas seleccionadas e con maiores rendementos (como vacas frisonas de alta produción) procedentes de zonas libres, dado que estes sofren a fase aguda da enfermidade, morrendo, polo xeral, aos poucos días. O cadro clínico agudo e grave tamén pode aparecer nos animais infectados de forma subclínica cando estes sofren un descenso nas súas defensas, é dicir, cando se rompe o equilibrio entre o sistema inmunitario e o parasito, como ocorre, por exemplo, arredor do parto ou tras certos tratamentos. As babesioses poden presentarse de distintas formas, dúas principais (benigna e hemoglobinúrica) e unha menos coñecida (cerebral). Forma benigna Os animais presentan un lixeiro aumento de temperatura, diminución do apetito e aumento do ritmo respiratorio. Neste caso, a enfermidade ten un curso leve e os animais repóñense incluso sen tratamento en poucos días. Forma hemoglobinúrica Caracterízase por unha grave deterioración do estado xeral dos animais e unha caída brusca da produción láctea. Os animais presentan febre elevada e chegan a acadar temperaturas de ata 42 °C, deixan de comer, sepáranse do rabaño e aumentan o consumo de auga. Outros signos frecuentes son o cesamento da ruminación e a presenza de mucosas e conxuntivas pálidas a consecuencia da rotura e baixada de glóbulos vermellos. As feces tórnanse secas e os ollos afunden como consecuencia da deshidratación, o que lles confire aos animais un aspecto triste; os xestantes poden abortar. No gando leiteiro, o ubre tórnase pálido e fláccido e aumentan as frecuencias cardíaca e respiratoria. Finalmente, aparece a hemoglobinuria [pigmentos ou restos de sangue nos ouriños, que adquiren unha cor parecida ao do coñac (figura 5)], mucosas de cor amarelenta e, na maioría dos casos, os animais próstranse. A mortalidade é moi variable, mesmo pode chegar ao 50 % e algúns animais poden morrer en tan só 24 horas. Os que se recuperan desta enfermidade convértense en portadores sans e constitúen un risco de contaxio para as carrachas, que llelos transmiten aos animais susceptibles.

Figura 5. Diferentes graos de hemoglobinuria

Forma cerebral É consecuencia da adhesión dos glóbulos vermellos parasitados por B. bovis nos capilares sanguíneos do sistema nervioso central, o que causa parálise posterior, descoordinación e convulsións. Nas infeccións con T. parva tamén pode apreciarse un cadro nervioso. As teilerioses teñen unha sintomatoloxía moi similar ás babesioses e caracterízanse por presenza de febre elevada (poden chegar aos 42 °C), depresión e caída brusca da produción de leite; un dos signos máis comúns é o aumento do tamaño dos ganglios linfáticos. Tamén se pode observar anemia, ictericia, aumento da frecuencia cardíaca e dificultade respiratoria. Non sempre se aprecia hemoglobinuria e, ás veces, pódense observar feces escuras ou con coágulos de sangue. COMO DIAGNOSTICAR AS PIROPLASMOSES NO CAMPO? A febre elevada, anemia e ictericia, xunto cunha caída drástica da produción do leite, son signos clínicos que fan sospeitar de piroplasmose en zonas onde a presenza de carrachas é común. Debe terse en conta que a hemoglobinuria é máis típica das babesioses, mentres que o agrandamento dos ganglios linfáticos o é da teileriose. Se estes signos están ligados ao aumento do bazo e outras lesións post mortem relacionadas coa destrución dos glóbulos vermellos, refórzase o diagnóstico. Así, nos animais infectados pódese observar, entre outras cousas, sangue con consistencia acuosa, mucosas pálidas ou amarelentas e fígado, bazo e riles conxestionados e aumentados de tamaño. Na cavidade abdominal hai un aumento de líquido (ascite) e aparece edema subcutáneo nas rexións declive. Os pulmóns están distendidos e con consistencia pastosa, e obsérvase fluído espumoso ao corte, presente tamén na traquea e nos bronquios. Pode aparecer líquido no pericardio; o corazón ten consistencia branda e poden existir pequenas hemorraxias ou infartos nas válvulas e tamén conxestión no sistema nervioso central.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_sanidade_piroplasmoses_02.indd 92

18/06/2014 14:56

sanidade

ESTANSE A INVESTIGAR CERTAS VACINAS RECOMBINANTES QUE, AO EMPREGAR UNICAMENTE FRAGMENTOS DOS PATÓXENOS, NUNCA PRODUCEN A ENFERMIDADE

Figura 6. A Ixodes ricinus é moi común en Galicia

máticas. Nos animais enfermos, estes valores caen a máis do 50 % dos niveis normais. A análise dos ouriños é tamén un procedemento auxiliar importante no diagnóstico. Nos casos de infección crónica, o diagnóstico faise empregando probas serolóxicas para a detección de anticorpos específicos formados como resposta á infección, xa que, tras a infección aguda, os piroplasmas desaparecen do sangue ou atópanse en moi baixo número. Os métodos máis empregados son a inmunofluorescencia indirecta (IFI) e a técnica inmunoenzimática ELISA, que presentan un alto grao de sensibilidade e especificidade. QUE FACEMOS NO LABORATORIO? O diagnóstico positivo require a identificación dos piroplasmas en extensións sanguíneas ou probas serolóxicas positivas. Na fase aguda da infección, é posible visualizar os piroplasmas a través da realización e tintura dunha extensión de sangue periférico, é dicir, procedente da vea xugular ou caudal. Esta é unha técnica rápida e de baixo custo, aínda que require a presenza dunha persoa ben adestrada no diagnóstico. Nalgunhas especies, coma por exemplo B. bovis, recoméndase tomar unha mostra de sangue capilar, da orella ou da pel da cola, para visualizar o parasito. Actualmente, tamén é posible detectar mediante técnicas de bioloxía molecular o ADN do parasito no sangue dos animais, e incluso nos tecidos da carracha. Trátase dun método moi eficaz que permite detectar infeccións moi leves, aínda que só está dispoñible en laboratorios especializados e presenta un elevado custo. No caso de Theileria, está indicada a realización dunha punción de ganglio linfático, onde é posible detectar microscopicamente o parasito no interior dos glóbulos brancos. O exame directo da extensión sanguínea pode complementarse coa realización dun hemograma para determinar os niveis de hemoglobina, hematocrito, glóbulos brancos e outros parámetros bioquímicos, incluíndo proteínas plas-

CAL É O TRATAMENTO DESTA ENFERMIDADE? O tratamento das piroplasmoses ten como obxectivo, por un lado, eliminar ou reducir o número de parasitos nas células do sangue e, polo outro, paliar os efectos da enfermidade con medicación que axude aos órganos danados a recuperarse.

Tratamento fronte ao parasito De forma xeral, o tratamento fronte aos piroplasmas grandes é máis eficaz que fronte ás especies de menor tamaño, tanto sexan babesias coma teilerias. Nestes casos, a aplicación dun fármaco producirá a mellora dos animais con sintomatoloxía e a redución dos parasitos en sangue ata niveis moi baixos, aínda que o animal seguirá a ser un reservorio do parasito. Ademais, os fármacos empregados para o tratamento das babesioses e das teilerioses son diferentes; por este motivo é importante realizar un axeitado diagnóstico previo, identificando o parasito antes de aplicar un produto determinado. No caso das babesioses emprégase o dipropionato de imidocarb a doses de 1-1,5 mg/kg PV, vía intramuscular ou subcutánea. É posible empregar unha única dose, sempre tendo en conta que é moi dolorosa para os animais, a causa da irritación producida polos excipientes. Na maioría dos casos, debe observarse mellora ás 24-48 horas postinoculación, remitindo a febre e retornando o apetito.

Seguro de explotación de ganado vacuno:

Gestión de seguros - AGROSEGUROS

AGRUPACIÓN AGROGANADERA www.agroaga.com

Asegura tu ganado con profesionales Para la contratación de seguros aprovecha las subvenciones del estado y las comunidades Asesoramiento adecuado y gestión de póliza con facilidades de pago

Accidentes Complicaciones del parto Enfermedades Saneamiento ganadero (extra) Fiebre aftosa Vacas locas (EEB)

Contacta con nosotros en el teléfono: 987 207 600 Mail: agroaga@agroaga.com

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_sanidade_piroplasmoses_02.indd 93

18/06/2014 14:56

sanidade

A PRIMEIRA FASE DE LOITA FRONTE ÁS CARRACHAS CONSISTE NA APLICACIÓN ESTRATÉXICA DE ACARICIDAS AOS ANIMAIS NOS PERÍODOS DE MAIOR RISCO; DESTE XEITO EVÍTASE QUE AS FEMIAS REALICEN A POSTA DE OVOS NO MEDIO, QUE DAN LUGAR A LARVAS, NINFAS E, FINALMENTE, ADULTOS

No caso da teileriose, os únicos fármacos dispoñibles para o tratamento da enfermidade son as tetraciclinas. A oxitetraciclina e o tratamento sintomático permiten a supervivencia dos animais infectados, pero só se son tratados nas fases iniciais. Tratamento sintomático Entre as medidas paliativas aconséllase administrar soros isotónicos con substancias reconstituíntes que eviten a deshidratación, así coma protectores hepáticos (vitamina B12 e ácido fólico), cardiotónicos, broncodilatadores, expectorantes ou antitérmicos, dependendo da sintomatoloxía presentada. Debido ao descenso significativo no número de glóbulos vermellos pola acción destes parasitos, unha das primeiras medidas consiste en administrar produtos que estimulen a súa produción, coma suplementos de ferro, cobre etc. En casos onde a anemia é moi evidente, pode ser necesario realizar transfusións de sangue a partir de animais sans. QUE PODEMOS FACER PARA PREVIR A ENFERMIDADE? Control das carrachas vectoras Tendo en conta que a aparición de babesiose ou teileriose no gando precisa forzosamente da presenza de carrachas que vehiculen aos parasitos, un dos aspectos clave na prevención das piroplasmoses é o control destes ectoparasitos vectores, xa sexa sobre o hospedeiro ou sobre o terreo. A primeira fase de loita fronte ás carrachas consiste na aplicación estratéxica de acaricidas aos animais nos períodos de maior risco; deste xeito evítase que as femias realicen a posta de ovos no medio, que dan lugar a larvas, ninfas e, finalmente, adultos. É preciso elixir ben o fármaco tendo en conta a súa eficacia, vía de aplicación (inxectable, tópica, pour-on) e indicacións legais para o gando vacún, co fin de evitar residuos non permitidos. Cómpre sinalar que este é un método complementario ás actuacións sobre o terreo e non resulta completamente eficaz se se realiza de forma exclusiva. Os modos máis habituais de administración dos produtos acaricidas son a inxectable, a unción dorsal (pouron) e a tópica; neste último caso débese aplicar o produto por toda a superficie do animal, prestándolles especial atención ás pregaduras cutáneas e aos lugares preferidos de fixación. Ademais, débese ter especial coidado se se realizan tratamentos fronte a ectoparasitos de forma reiterada, posto que xa se denunciou a aparición de carrachas resistentes a certos fármacos. Pola súa parte, a loita das carrachas no medio é máis complicada, debido ao elevado número de animais domésticos e silvestres que poden actuar coma hospedeiros. En

casos de infestacións importantes, as accións recomendadas incluirían a queima controlada de pastos e restrebas, así como evitar o contacto con fauna silvestre. Dentro das medidas complementarias para un correcto control destes procesos, recoméndase eliminar a presenza de carrachas noutros animais domésticos que poidan actuar como hospedeiros, sobre todo cans e gatos, mediante a aplicación de tratamentos nas épocas adecuadas (colares, baños, aerosois etc.) e cunha axeitada limpeza dos lugares onde habitan. Quimioprofilaxe No caso da babesiose, existen fármacos de eficacia probada como o imidocarb (2-3 mg/kg PV), que permiten o desenvolvemento de inmunidade sen manifestacións clínicas graves. Non obstante, non debe empregarse de forma indiscriminada como profiláctico, xa que pode ser prexudicial para o fígado. Pola contra, na teileriose non existe actualmente ningún fármaco con tales efectos. Unha vez que se detectan animais infectados na granxa, débese identificar e illar os enfermos, impedindo desa maneira a transmisión do parasito e prestándolles especial atención aos animais inmunodeprimidos, no periparto ou en tratamento con corticoides. Vacinación É unha das alternativas posibles para o control das piroplasmoses, e especialmente importante en zonas onde a presenza destes parasitos é moi común. O certo é que na actualidade non existe ningunha vacina 100 % eficaz e segura, feito que se relaciona coa alta diversidade de patóxenos que causan a enfermidade. Na actualidade estanse a investigar certas vacinas recombinantes que, ao empregar unicamente fragmentos dos patóxenos, nunca producen a enfermidade e estanse a acadar resultados prometedores. AS PIROPLASMOSES SON TRANSMISIBLES AO SER HUMANO A babesiose dos ruminantes é unha zoonose, é dicir, pode transmitirse dos animais ao ser humano; a causada por B. divergens é especialmente importante. Os casos detectados correspóndense en gran medida a persoas inmunodeprimidas, ás que se lle extirpara o bazo e nas que se detectou unha parasitación por carrachas da especie Ixodes ricinus, moi común en Galicia. A enfermidade cursa con febre elevada e persistente, problemas nerviosos e respiratorios, signos de intoxicación que afectan ao fígado e ao ril, hemólise e coagulación intravascular diseminada. A evolución pode ser fatal se non se diagnostica a tempo e se o paciente non recibe tratamento.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

AFRIGA111_sanidade_piroplasmoses_02.indd 94

21/06/2014 11:32

Foro BVD La observación de los terneros puede aportar una información valiosa cuando hay BVD en un rebaño “Para controlar la BVD en un rebaño, hay dos acciones fundamentales: La primera es identificar a todos los animales PI (portadores persistentemente infectados), lo que supone analizar todas las nuevas entradas a la explotación; y la otra es diseñar e implementar un protocolo de vacunación”

La BVD (diarrea vírica bovina) quizá sea la enfermedad vírica del ganado vacuno más común en Europa, y afecta tanto a vacuno de carne como de leche. Los datos de vigilancia muestran que el 90-95 % de los rebaños del Reino Unido han estado expuestos a la enfermedad. Por ello, se dan con menor frecuencia brotes de BVD agudos propios de las poblaciones que no han estado nunca expuestas al virus. Sin embargo, en un rebaño que haya estado en contacto con el virus BVD también puede circular la enfermedad y provocar problemas menos agudos que suelen ser mucho más difíciles de detectar. “Para controlar la BVD en un rebaño, hay dos acciones fundamentales”, dice la veterinaria Susana Astiz, especialista en vacuno e investigadora del INIA. “La primera es identificar a todos los animales PI (portadores persistentemente infectados), lo que supone analizar los terneros nacidos y todas las nuevas entradas a la explotación; y la otra es diseñar e implementar un protocolo de vacunación”. “Como ocurre con cualquier vacuna, es sumamente importante manejar y aplicar el producto de forma adecuada. Además, a veces resulta difícil implementar un programa de vacunación en una población de vacas lecheras que están pariendo durante todo el año, a la vez que el resto de programas vacunales rutinarios que ya se aplican”. De hecho, en un reciente estudio de 70 granjas de leche, según las hojas de registros, más del 20 % no aplicaban las vacunas previstas, mientras que un cuarto de las explotaciones no completaron la primovacunación en el tiempo recomendado antes de la cubrición.

Susana Astiz INIA

afriga111_pub_boeringher.indd 95

Con razón se ha prestado mucha atención a la fertilidad y a los problemas sanitarios del ganado joven relacionados con la infección por BVD. Cualquiera que esté implicado en el sector estará de acuerdo en que el nacimiento de teneros y terneras sanos y viables es absolutamente vital para la rentabilidad

de una explotación de producción de leche o carne, y en que los problemas durante la gestación o con el ternero en el momento del nacimiento también pueden ser una señal de alarma de que la BVD puede estar circulando dentro de un rebaño.

Abortos Normalmente se espera que haya abortos en todas las explotaciones de vacuno lechero o de carne, pero ¿qué nivel debería tolerarse? “En gran medida depende de las circunstancias particulares de cada explotación, pero creo que un índice del 3-5 % puede considerarse aceptable”, afirma Susana Astiz. “Si el índice es superior, debe indagarse en las posibles causas que provoquen esta elevación de la incidencia”. “Hay diversas patologías que causan abortos, incluyendo la BVD, siendo este signo clínico fácil de detectar. Sin embargo, los abortos tempranos o las reabsorciones que no terminan con la expulsión de un feto son mucho más difíciles de detectar; para ello resultan herramientas útiles el control sistemático y fidedigno de registros reproductivos, diagnósticos de gestación tempranos con reconfirmaciones pasados los 60 d postIA, monitorización del índice de concepción y de la tasa de gestación”. Cuando un aborto está causado por BVD, el feto puede tener la cabeza o el cuello deformados, malformaciones en las extremidades o lesiones cutáneas, y por lo general suele ser de menor tamaño respecto de lo que le correspondería por tiempo de gestación. Aunque también pueden ser fetos sin malformaciones.

Terneros con malformaciones “Como regla general, si la hembra ha estado expuesta al virus del BVD en el segundo o el tercer mes de gestación, es probable que dé a luz a un ternero PI”, comenta Susana Astiz. “Si la vaca estuvo expuesta al virus posteriormen-

te, pongamos en los dos-tres últimos meses de gestación, el feto suele ser capaz de rechazar la enfermedad y nacerá con normalidad. Sin embargo, si la hembra contrae el virus a mitad de gestación y esta llega a término, el resultado suele ser un ternero mortinato, o que nace vivo incluso, pero que presenta malformaciones”. Estas malformaciones pueden ser de distintos tipos: • Hipoplasia de cerebelo. El cerebelo es el área del cerebro que controla el movimiento y su coordinación; su hipoplasia supone que el órgano es mucho más pequeño de lo que debería ser. Los terneros afectados tienen dificultad para levantarse y sus movimientos suelen ser temblorosos e incoordinados. • Deformidades óseas. Las patas suelen estar deformadas y las articulaciones pueden quedarse fijas, sin capacidad de flexionarse de forma adecuada. • Hipotricosis. Ausencia de pelo o crecimiento anormal de este. • Problemas oculares. Incluyendo microftalmia (ojos más pequeños de lo normal), cataratas (ojos opacos) y ceguera. “Considerar la BVD de una forma diferente, centrándose en el ternero, tanto durante la gestación como en las primeras semanas tras el parto, puede ser de gran valor para diagnosticar la enfermedad...”. “Igualmente, puede ser de gran valor analizar la eficiencia reproductiva de los animales jóvenes y la salud en el momento del nacimiento para definir el estatus de BVD dentro de un rebaño”. “Esta enfermedad puede entrar sigilosamente en una explotación y causar pérdidas significativas, así que hay que situar la monitorización y el control del BVD entre las prioridades del control de enfermedades y hacer que sea una cuestión que se trate habitualmente con su veterinario”, aconseja Astiz.

17/06/2014 18:26

publirreportaxe

OS SEMENTAIS DE XENÉTICA FONTAO LIDERAN AS PROBAS DE XUÑO DE CONAFE Chinelo Torrel 8463 MB-87 SM-88

As avaliacións realizadas por Conafe, correspondentes ao mes de xuño de 2014, reflicten unha vez máis a hexemonía de Xenética Fontao, que sitúa os seus touros nos postos máis altos dos rankings máis importantes. De acordo cos novos resultados, máis do 60 % dos mellores touros españois por GICO son de Xenética Fontao, tanto no TOP 50 coma no TOP 25 e no TOP 10.

O PODIO POR LEITE Duno volve ser o número 1 de todos os touros españois por oitava vez consecutiva, con preto de 2.000 quilos de leite nesta proba. Tamén destacan por este carácter Lasson, situado no número 3, e Torrel, no número 4. Así mesmo, entran no TOP 10 Gospell e Xubileo. Para quilos de graxa posiciónanse no máis alto da clasificación dous touros de Xenética Fontao: Once, no número 1, e Thos, no número 3. En total, este centro coloca 6 touros no TOP 10 para quilos de graxa, así como para quilos de proteína.

O PODIO POR TIPO Delete confirma a súa condición de líder ao continuar no máis alto do ranking por índice xeral de tipo. Acompáñano no podio Betanzos (2.º), Gospell (3.º) e Torrel (4.º). Cómpre salientar que 8 dos 10 mellores sementais por tipo proceden de Xenética Fontao. Os sementais deste centro destacan igualmente na listaxe por ubres, onde se atopan á cabeza Delete e Betanzos, nos dous primeiros postos, respectivamente, seguidos moi de cerca por Xacobeo (4.º) e Butler (5.º). En atención ao índice de patas e pés, novamente Xenética Fontao copa o palmarés con Torrel, Protus e Xacobeo, 3 dos 6 sementais que sitúa no TOP 10 por este trazo.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

publi_fontao_galego.indd 96

24/06/2014 19:29

publirreportaxe

Blanco Delete 1511 MB-87

Nodi Bolton Kelli MB-89 SM-92, nai de Xubileo

Tec Venturo Morty Rosie ET MB-87, avoa materna de Dixie

NOVIDADES SALIENTABLES Por unha banda, destacar o gran debut nestas probas de touros procedentes de prestixiosas familias internacionais, como Bos Planet Planete ou Bos Pronto Protus, pero tamén dos fillos dalgunhas das mellores vacas e familias nacionais, como é o caso de Thos Planet Lion ou Nodi Xacobeo Xubileo, claro reflexo do esforzo e bo facer na crianza da raza frisoa no noso país.

Por outra banda, hai que pór de relevo a irrupción con forza dos fillos de Xacobeo no TOP 50 nacional, a través dos cales se fai patente o legado deste gran semental: • Nodi Xacobeo Xubileo (Xacobeo x Bolton) • Venturo Xacobeo Dixie (Xacobeo x Goldwyn) • HS Xacobeo Butler (Xacobeo x Goldwyn) • Oakroyal Crosby (Xacobeo x Talent) Por último, hai outros sementais de Xenética Fontao dignos de mención, posto que se manteñen nesta clasificación dos mellores de España. É o caso de Xudán, Colins, Ámbar, Ordes ou Cortobe.

AFRIGA ANO XX - Nº 111

publi_fontao_galego.indd 97

24/06/2014 19:29

publirreportaxe

Historic

+1.870 kg Leite +55 kg Proteína +2,94 Ubre +2,41 Tipo

Hok

+1.397 kg Leite +37 kg Proteína +2,12 Patas +2,14 Ubres +2,01 Tipo

EXCELENTES POSTOS DOS TOUROS XENÓMICOS DE XENÉTICA FONTAO NO RANKING NACIONAL Xenética Fontao conta con 16 exemplares do TOP 25 dos touros novos feito público recentemente por Conafe. Historic, cun GICO de 3.877, é o touro xenómico número 1. Historic posiciónase como o mellor dos touros xenómicos de España, e ademais faino incrementando 200 puntos o seu GICO grazas á mellora experimentada en trazos tan importantes coma os kg de leite (sobe case 300), os kg de proteína (sobe 2), o ubre (pasa de 2,47 a 2,94) ou o tipo en xeral (o IXT aumenta de 2,10 a 2,41). Non obstante, cabe salientar tamén a estabilidade doutros touros de Xenética Fontao no TOP 25. Así, figuran nel Stop, Salnés, Capricho, Barman, Swaroski, Armónico ou Beariz, entre outros.

NOVIDADES É fundamental subliñar a presenza no TOP 50 dos xenómicos de touros de Xenética Fontao con pedigrees de rabiosa actualidade, como Snowsen (Snowflake x Gerard), Invictus (Beach x Freddie), Romariz (Fanatic x Snowman), os irmáns completos Hulk e Hok (Mogul x Súper), Mogeno (Mogul x MOM),

Quorum (McCutchen x Meteor), Cartier (Let It Snow x Goldwyn), Bandido (McCutchen x Observer) ou Diamond (Número Uno x Goldwyn). As súas probas xenómicas son extremas en produción, moi balanceadas en tipo e destacadas en trazos de saúde, o que os sitúa en postos relevantes do TOP 50 GICO.

FORTES EN TIPO Xenética Fontao volve copar o ranking por índice xeral de tipo dos mellores touros xenómicos de España, con 7 animais no TOP 10. Destacan os posicionamentos de Cartier (n.º 2), Invictus (n.º 3), Bandido (n.º 4) e Armónico (n.º 5). Sorprenden gratamente nestas probas Romariz, o novo número 1 por patas, listaxe na que Xenética Fontao ten 9 dos 10 mellores xenómicos nacionais; e Quorum, o novo número 1 por ubre, clasificación onde tamén 9 dos 10 mellores proceden deste centro e onde seguen a Quorum no podio Diamond (2.º) e Mogeno (3.º).

AFRIGA ANO XX - Nº 111

publi_fontao_galego.indd 98

26/06/2014 16:33

ENĂ&#x201C;MICOS

pub_fontao_historic_03.indd 99

26/06/2014 17:34

pub_fontao_delete.indd 100

24/06/2014 23:01