Muharrem Ergin - Dede Korkut Kitabı (Metin-Sözlük)

TÜRK

KÜLTÜRÜNÜ

ARAŞTIRMA

ENSTİTÜSÜ

Seri : IV — Sayı : A 2

DEDE KORKUT KİTABI M E T İN -

SÖ ZLÜ K

Doç. Dr. MÜHAlUtEM ERGİN

A N K A R A

Ü N İ V E R S İ T E S İ

B A S I M E V İ

1964

Yayınlayan

: Türk Kültürünü

Araştırma Enstitüsü

Pk. 14,

Çankaya - Ankara

Tel 12 06 56 - 17 73 47 Dizilip basıldığı yer : Ankara Üniversitesi Basımevi. 1964 Ankara

İ Ç İ N D E K İ L E R Sayfa Ön söz

V - VI

Kısaltmalar .................................... ..............................................

VI

METİN

1 - 166 (Mukaddime)

1 -

Dirse Çan Oğlı Buğaç Çan Boyı

3

..........................................................

3 -

14

Salur Kazanun İvi Yağmalanduğı B o y ....................................................

14 -

26

Kam Pürenün Oğh Bamsı Beyrek Boyı ................................................

26 -

47

Kazan Big Oğh Uruz Bigün Tutsak Olduğı Boy ................................

47 -

^1

Duha Koca Oğh Delü Dumrul Boyı

61 -

68

Kanh Koca Oğh Kan T»rah Boyı ..........................................................

68 -

80

Kaillik Koca Oğh Yigenek Boyı

.......

............................................................

80 -

85

Basat Depegözi öldürdügi Boy ...............................................................

85 -

92

Begil Oğh Emrenün B o y ı

92 - 100

Uşun Koca Oğb Segrek Boyı

..................................................................

100 - 107

Salur Kazan Tutsak Ohtp Oğb Uruz Çıkarduğı Boy ..........................

108 — 116

İç Oğuza fa ş Oğuz ‘ Âşi Olup Beyrek Öldügi B o y ........................

1 1 6 -1 2 1

Nüsha farkları

123 - 166 SÖZLÜK 169

Sözlük

217 169 - 217

D Ü Z E L T M E L E R

Doğru

Sayfa-satır

Yanlış

17 — 1

günlük

günlik

21 — 37

köprüsi

köprisi

22 — 2

kabzası

kabiası

26 — 29

krkış

kargış

28 — 20

mıdır

mıdur

31 — 22

belen

31 — 23

ismi-i ’a^am

35 — 28

yilun

belen ism-i a’?am yılun altun

44 — 14

altm

71 — 16

eteğime

eteğime

120 — 19

düzeldi

düzildi

120 — 27

işaret

işarat

123 — 2

ha? ret

haâret

ÖN

SÖZ

Türk dilinin en güzel eserlerinden biri ve belki de birincisi olan Dede Korkut Kitabı aynı zamanda Türk kültürünün temel eserlerinden biri ve belki de birinci­ sidir. Bir kerre millî destan olarak, asırlarca içtimai muhayyileden süzüle süzüle geldiği ve yaratıldığı için Türk millî dehasmın mahsulüdür. Sonra konu bakımından baştan başa Türk İçtimaî ve millî bayatmm bir aynası durumundadır. Kısacası yaratıcısı Türk Milleti, konusu Türk millî hayatıdır.

Dede Korkut Kitabı bugün elimizde olan bu metni ile Âzeri sahasının eseridir.

Fakat içindeki hikâyeler Türkiye’den Türkistan’a kadar bütün Türk ülkelerinde eskiden beri yaygm bir şekilde ve canb olarak yaşamaktadır. Yani Dede Korkut bütün Türk ülkelerinin, bütün Türk dünyasmm müşterek miUî kültür âbidesidir.

Onun içindir ki bu eser yalnız Azerbaycan’ı veya yalnız Türkiye’yi değü, bütün Türklük âlemini millî kültür bakımından yakından ilgilendirmektedir.

Dede Korkut Kitabı destanî Oğuz hikâyeleri mecmuasıdır. Çok önce teşekkül eden ve asırlarca Türkleıin arasmda yaşayıp gelişen bu destanlar nihayet 15. asrm sonlan ile 16. asrm başlarmda yazıya geçirilmiş ve elimizdeki metin meydana gelmiştir. Eserin biri Dresden’de, öbürü Vatikan’da olmak üzere iki yazması vardır.

Dresden nüshası 12, Vatikan nüshası 6 hikâyeyi içine almaktadır.

Biz Dede Korkut Kitabı üzerindeki çabşmalanmızı bundan önce iki cilt halin­ de yayınlamıştık. Türk Dü Kurumu yayınlan arasmda çıkan bu iki kitabm birincisi giriş, metin ve faksimile, İkincisi de indeks ve gramer bölümlerini içine almaktadır (bk. Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitabı I, Giriş-Metin-Faksimile, Ankara, 1958 ve Dede Korkut Kitabı f f , tndeks-Gramer, Ankara, 1963). 1950’de yaymlanan ve metin kısmını içine alan birinci cilt hemen tükenmişti. Dolayısiyle bu cildin en çok kullanılan ve ihtiyaç duyulan metin kısmını yeniden basmak büyük bir zaruret halme gelmiş bulunuyordu. İşte şimdi bu zarureti karşılamak için Dede Korkut metnini yeniden yayınlıyoruz. Bu baskıda gerekli bazı düzeltmeler yapıldığı gibi, nüsha farkları da sayfa altlarından abnarak metnin sonuna toplanmış, böylece hem iç hem şekil bakımından daha gelişmiş bir Dede Korkut metni verilmiştir. Aynca ikinci bölüm halinde Dede Korkut’un bütün kelime kadrosunu içine alan tam bir sözlüğü de esere konulmuştur. îlk baskısında da belirttiğimiz gibi, metin bölümünde Dede Korkut Kitabının edisiyon kritiği verilmiştir. Metni ortaya korken Dresden nüshası esas abnnuş, Va­

tikan nüshası da yardımcı nüsha olarak kullamlnuştır. Metin esas olarak Drcsdcn nüshasımn sayfa ve satır numaralarma göre tesbit edilmiş, Vatikan nüshasmm sayfa ve satır numaralan da yerli yerine konmuştur. Gerek metnin, gerek nüsha farklannm yamna konan numaralar Dresden (D) ve Vatikan (V) nüshalannm say­ fa numaralandır. Bunlardan D nüshasımn sayfa numaralan, tabii, metin içindeki 1. satırlann hizasına konmuş, V nüshasımn sayfa başlan ise metin içine ve V sayfa numaralan hizasına konmuş olan dik çizgilerle işaretlenmiştir. Metin içindeki numa­ ralar Dresden nüshasımn satır numaralandır ve nüsbanm her sayfası 13 satır olduğu için hep l ’den 13’e kadar devam edip gitmektedir. Nüsha farklan da bu esasa, yani 13 satırlık Dresden nüshası sayfalarma göre tertip edilmiştir. Böylece 13 satırbk guruplara aynlan nüsha farklarmda sayfa başlanndan başka bir de hikâye başbklannm bulunduğu yerlerde satır başı yapılmıştır. Dresden nüshasmda olmayıp da metne Vatikan nüshasmdan veya karşılaştırma yolu ile dışandan alman kebmeler metin içinde italik harflerle dizilmiştir.

Muharrem ERGİN

K I S A L T M A L A R

D

Dresden nüshası

V

Vatikan nüshası

ar.

Arapça

f.

Farsça

k. a.

kişi adı

y. a.

yer adı

METÃŽN

BİSMt’LLAHt’ R-RAHMÂNt’ R-RAHÎM ve bibi nesta'bı

? Resul ‘ aleybi’s-selâm zamanına yakın Bayat boymdan Kor­ kut Ata ? dirler bir er kopdı. Oğuzun ol kişi tamam bUiçisi-y-idi. Ne dir-ise ? olur-idi. Cayıbdan diirlü söyler-idi. Çak Ta'âla anun könline» ilbam ider-idi. Çorkut Ata ayıtdı: Ahır zamanda hanlık girü? Çayıya dege, kimsene ellerinden almaya, ahır zaman olup kıyamat« kopmça. Bu didügi 'Oşman nesUdür, işde sürilüp gide yonr.? Ye dahi niçe buna benzer söz söyledi. Korkut Ata Oğuz kavnunun * müşkülini hail ider-idi. Her ne iş olsa Korkut Ataya » tamşmaymça işlemezler-idi.

Her ne ki buyursa kabul iderler-idi. >o Sözin tutup tamam iderler-idi.

Dede Korkut şoylanuş:» AUab Allab dimeyinçe işler onmaz, kâ­ dir Tafin virmeyinçe er bayımaz. ı? Ezelden yazıbnasa kul başma kaia gelmez, ecel va'de irmeyinçe? kimse ölmez. Ölen adam dirilmez, çıhan can girü gelmez. Bir yigidün ? har» tağ yumrusmça mab olsa yığar di­ rer taleb eyler, nasibinden? artuğın yiye bilmez. Urlaşuban şular taşsa defiiz tolmaz. Tekebbürlik» eyleyeni Tann sevmez, könlin yüce tutan erde devlet olmaz. ? Yad oğub şahlamağ-ile oğul olmaz, böjniyende şalur gider, ? gördüm dimez. Kül depeçük |olmaz, güyegü oğul olmaz.

Kara eşek başma uyan ? ursafi katır olmaz, haravaşa ton geyürsen hadın olmaz.» Yapa yapa karlar yağsa yaza halmaz, yapağulu gökçe çemen güze » kalmaz. Eski panbuh biz olmaz, harı düşmen dost olmaz. ?» Çara haça hıy?»aymça yol almmaz, hara polad öz falıcı çalmaymça» hanm dönmez, er malma hıymaymça adı çıhmaz^ Kız-anadan görmeyinçe » öğüt almaz, oğul atadan görmejdnçe şufra çekmez. Oğul ?? atanufi yetüridür, iki gözinüfi biridür. Devletlü oğul ? hapsa ocağmufi közidür. Oğul dahi neylesünbaba ölüp? mal halmasa. Baba mabndan ne fâ’ ide başda devlet olmasa. Devlet?süz şerrinden Allah şahlasun hanum sizi.

Dede Korhut »bir dahi şoylamış: Sarp yonr-iken haiıbh ata nâmerd yiğit? bine bilmez, bininçe binmese yig. Çalup keser öz h?l>cı muhanneticr « çabnça çalmasa yig. Çala bUen yiğide oh-ile hıbçdan bir çomah 7 yig. Konuğı gelmeyen hara ivler yıhılsa yig. At yimeyen acı otlar * bitinçe bitmese yig. Adam içmez acı şular şızınça şızmasa yig.

D2V2

d3

V3

D4

DEDE KORKUT KİTABİ

D5 V4

D6

D7

9 Ata adım yontmayan hoyrad oğul ata bilinden ininçe inmese yig, » ana rahmine düşinçe toğmasa yig. Ata adm yondanda devletlü » oğul yig. Yalan söz bu dünyede olmça olmasa yig.» Girçeklerün üç otuz on yaşmı toldursa yig. Üç otuz » on yaşunuz tolsun, Hak size yaman getürmesün, devletünüz > pâyende olsun hanum hey.

Dede Korkut | bîr dafıı şoylamış, görelüm » hanum ne şoylamış: Gitdükde yirün otlaklann geyik bUür. 3 Gögez yirler çemenlerin kulan bilür. Ayru aynı yollar izin deve bilür.» Yidi dere kohularm dükü bilür.

Dünle karvan köçdügin turgay» bilür. Oğul kimden olduğm ana bilür.

Erün ağınn yiynisin » at bUür. Ağır yükler zahmetin katır bilür. Ne yirde sızılar var-ise 2 çeken bilür. Gafil başun ağnsm beyni bilür. Kol­ ça kopuz * götürüp ilden ile bigden bige ozan gezer. Er cömerdin er nâkesin 9 ozan bilür. lleyünüzde çalup aydan ozan olsun. Azup » gelen kaiayı Tann şavsun hunum hey.

Dede Korkut gin e» şoylamış, görelüm hanum ne şoylamış: Ağız açup öger 1» olsam üstümüzde Tann görklü. Tann dostı din serveri » Muhammed görklü. Muhammedün şağ yanmda namaz kdan Ebü Bekir Şıddık görklü. > Ahır şıpara başıdur 'amme görklü. Hecesinleyin düz okmsa» yâsin görklü. Kıbç çaldı din açdı şâh-ı merdan 'Ali »görklü. 'Alinüû oğullan Peygamber nevâleleri Kerbela yazısmda» yezidiler elinde şehid oldı Hasan-ile Hüseyin iki kardaş» bile görklü.

Yazdup düzilüp gökdeu indi Taûn ‘ ilmi K ur’an» görklü. 01 Kur'am yazdı düzdi ‘ ulemâlar ögreninçe küydi 2 piçdi ‘ âUmler serveri ‘ Oşman ■^Affan oğb görklü. Alçak * yirde yapılupdur Tanrı ivi Mekke görklü.

01 Mekkeye şağ 9 varsa esen gelse şıdkı bütün hacı görklü. Şağış» güninde ayna görklü. Ayna güni'okıyanda kutbe görklü. K ulak» urup dinleyende ümmet görklü. Minarada banlayauda fakı görklü.»

Dizin basup oturanda hulal görklü. Dulumından a^rsa baba» görklü. Ağ südin toya emzürse ana görklü. Yanaşup 1 yola girende kara buğur görklü. Sevgülü kardaş görklü. Yanal ala» iv yamnda dikilse gerdek görklü, uzunça tenefi görklü. O ğul» görklü. Kamusma benzemedi cümle ‘ âlemleri yaradan Allah Tann» görklü. 01 ögdügüm yüce Tann dost oluban meded» irsiin huuum hey.

Dede ICorfcut dilinden ozan aydur: Çanlar dört dürlUdür. » Birisi şolduran şopdur. Birisi tolduran topdur. Birisi ivün 2 tayağıdur. Birisi niçe söyler-isen bayağıdur. Ozan ivün tayağı * oldur ki yazıdan yaban­ dan ive bir konuk gelse, er adam iyde olmasa, 9 ol anı yidürür içürür ağırlar ‘ azizler göuderür. 01 'Ayişe Fâtıma » şoyıdur hunum. Anuû

METİN

bebekleri yetsün. Ocağuna bunçılayın 'a v ra t» gelsün. Geldük ol-kim şolduran şopdur: Şabadança?? yirinden örü turur, ebn yüzin yumadm tohuz bazlammaç ilen ?? bir külek yoğurd gözler, toymça tıha başa yir, elin bögrine ? urur aydur: Bu ivi harab olası ere varaldan berü? da^ı harnum toymadı, yüzüm gülmedi, ayağum paşmah yüzüm? yaşmah görmedi dir, ah nola-y-idi, bu öle-y-idi, birine da^ı » vara-y-idüm, umanımdan yahşi uyar ola-y-idi dir. Anuîi kibi?nün hanum bebekleri yetmesün. Ocağuna bunçılaym 'avrat gelmesün.« Geldük ol kim tolduran topdur: Depidinçe yirinden örü ? turdı, elin yüzin yumadm obanuü ol uçmdan » bu uçma bu uçından ol uçma çarpışdurdı, hov hovladı din» dinledi, öyledençe gezdi; öyleden sonra ivine geldi,»> gördi-kim oğn köpek yike tana ivini birbirine hatmış,» tavuk kümesine şığır

V3

tamına dönmiş; h<>»Ş»îarına çağırur ki » fa^ Zeliha, Zübeyde, Ürüveyde, Çan Kız, Çan Paşa, Ayna Melek, >?Kutlu Melek ölmeğe yitmeğe gitmemişidüm, yataçah yirüm gine bu harab? olası-y-idi, nola-y-idi benüm ivüme bir lahza baha-y-idüfiüz, henşı hahh? ? Tanrı bahh? diyü söyler.

Bunun kibinün hanum bebekleri yetmesün. ? Ocağuna bunun kibi 'av ­ rat gelmesün. Geldük ol-kim» niçe söyler-isen bayağıdur: öte yazıdan yabandan? bir udlu hemıhgelse, er adam ivde olsa, ana dise ki: etmek getür yiyelüm, bu da yisiin dise, pişmiş etmeğim bahâsı olmaz » yimek gerekdür; 'avrat aydur: Neyleyeyim, bu yılplaçak ivde un y o h » elek yoh, deve değirmeninden gelmedi dir; ne gelür-ise benüm şağrıma » gelsün diyü ebn götine urur, yönin anam şağnsm erine ı» dön­ dürür; bili söyler-isen birisini hoi^ıuaT^» crün sözini h »leğ»?e" hoymaz. 01 Nuh Peyğamberün eşeği aşbdur. Andan dahi sizi» h<mum Allah şahlasun, ocağunuza bunçılaym 'avrat gelmesün. ?? DİRSE ÇAN OC^LI BUĞAÇ HAN BOYINI BEYÂN ÎD E R ı HANUM HEY Bir gün Kam Ğan |oğb Han Bajoudır yirinden turmış-idi. ? ŞâmI günlügi yir yüzine dikdürmiş-idi. Ala şayvam gök? yüzine aşanmış-idi.

Bin yirde ipek habçası döşenmiş-idi.» Hanlar ham Çan Baymdır yılda bir kerre toy idüp Oğuz ? biglerin honnUar-idi. Gine toy idüp atdan ayğır deveden » buğra boyundan hoç hıtdunmş-idi. Bir jrire ağ otağ bir yire ? fazıl otağ bir yire hor» otağ h>»^durmış-idi. Kimün k i» oğb fazı yoh hara otağa hondurun, hara kiçe altma » döşen, kara hoyun yahnısmdan önine getürün, yir-ise yisün?® yimez-ise tursun gitsün dimiş-idi. Oğb

DIO V6

DEDE KORKUT KİTABI

olanı a ğ » otağa kızı olanı kızıl otağa kondurun, oğ lı» kızı olmayanı Allah Ta'âla karğayupdur, biz da^ı karğaruz?? bellü bilsün dimiş idi.

*>11

Oğuz bigleri bir bir gelüp yığnak ? olmağa başladı.

Meğer Dirse Çan dirler-idi bir bigün oğb? kızı yoğ-idi. Şoylamış, görelüm hanum ne şoylaımş: Şalkum? şalkum tan yilleri esdüginde Şakallu bozaç turgay sayr»adukda Şakab uzun tat ori banladukda Bidevi atlar issini? görüp 'okradukda Aklu karalu seçilen çağda Göksi gözel kaba ® tağlara gün değende Big yiğitler cilasunlar birbirine koyulan çağdâ 7alar şabah' Dirse Çan kalkubam yirinden örü turup kırk yiğidin» boyma alup Bayındır Hanun şohbetine gelür-idi.

D12

V7

Baymdır Çanun » yiğitleri Dirse Çam karşuladılar. Getürüp kara otağa kondurdılar. ?o Kara kiçe altma döşediler. Kara koyım ..yahnısmdan önine getürdiler.» Bayındır Çandan buyuruk böyledür hunum didiler. Dirse Han ?? aydur: Baymdır Çan benüm ne eksükligüm gördi, kıbcumdan mı gördi, >? şuframdan mı gördi, benden alçak kişileri ağ otağa kızıl? otağa kondurdı, bönüm suçum ne oldı-kim kara otağa kondurdı? didi. Ayıtdılar: Hanum bu gün Baymdır Çandan buyruk şöyle?dür kim oğb kızı olmayanı Tanrı Ta'âla karğayupdur biz dahi» karğaruz dimişdür didiler. Dirse Çan |yirinden örü turdı, ? aydur: Kalkubam yigitlerüm yirünüzden örü turun, bu karayıp bana ? ya bendendür ya h??t»udandur didi.

Dirse Çan ivine geldi. ? Çağırup hatunma şoylar, görelüm hanum ne şoylar: Şoylama » Aydur: Berü gelgil başum bahtı ivüm tahtı îvden çıkup yonyanda» selvi boylum Topuğmda sarmaşanda kara şaçlum Kurdu ?“ yaya benzer çatma kaşlum Koşa bâdem şığmayan tar ağızlum Güz ?? almasına benzer al yanaklum Kavunum viregüm düvlegüm Görür misin?? neler oldı

METİN

Kalkubam Huu Bayındır yirinden turmış, bir y ire» ağ otağ bir yire kızd otağ bir yire kara otağ dikdürmiş, > oğuUuyı ağ otağa kızluyı kızıl otağa oğb kızı» olmayanı kara otağa houdurun, kara kiçe altma döşen, kara koyun » yahmsmdan önine getürün, yir-ise yisün, yimez-ise tursun» gitsün, anun kim oğb kızı olmaya Tann Ta'âla anı» karğayupdur biz dahi karganız dimiş. Ben vançak gelübeni karşuladdar» kara otağa kondurddar, kara kiçe altuma döşedUer, kara koyun» yahmsından önüme getürdiler, oğU h»2i olmayam Tafin* Ta'âla karğayupdur biz dahi karğamz bellü bilgil didder. Secden mi’ dür benden midür,' Tann Ta'âla bize bir batman oğul virmez\edendüri« didi, şoyladı:

DI3

Şoylama Aydur: Han kızı yirümden turayım nu » Yakan-ile boğazundan tutaym mı Çaba ökçem altma şalayın mı Kara polat»» öz kdıcum elüme alaym mı Öz gevdenden başum keseyin mi Can»» tatlusm sana bildüreyinıni Alça kanun yir yüzine dökeyin mi Han 1 kızı sebebi nedür digil mana Katı kaiab iderem şimdi sana

D14

» didi.

Dirse Hanun hatum şoylamış, görelüm ne şoylamış, » aydur: Hay Dirse Han, bana kazab itme, incinüp acı sözler » söyleme, yirün­ den örü turğıl, ala çadıran yir yüzine » dikdürgil, atdan ayğır deveden buğra koyundan koç öldürgil,» tç Oğuzun fa ş Oğuzun biglerin üstü­ ne yığnak itgil, » aç görsen toyurğıl, yalmçak görsen tonatğıl, borçluyı « borçmdan kurtarğıl, depe kibi et yığ göl kibi kımız şağdur, 9 ulu toy eyle, bâcet dile, ola kim bir ağzı du'âlmun alkışı-y-ile Tanrı bize bir bat­ man 'ayal vire didi.

Dirse 11 H»»» dişi ehlinim sözi-y-ile ulu toy eyledi, bâcet ı» diledi.

Atdan ayğır deveden buğra koyundan koç kırdurdı. » İç Oğuz fa ş Oğuz biglerin üstine yığnak itdi. Aç ı görse toyurdı. Yalın görse tonatdı.

Borçluyı borçmdan» kurtardı. Depe kibi et yığdı göl kibi kımız sağdurdı.» El götürdiler bâcet dilediler. Bir ağzı du' âlmun alkışı-y*ile» Allah Ta'âla bir ' ayal virdi: hâmile oldı, bir niçe» müddetden soSra bir oğlan toğurdı. Oğlançuğım dayalara « virdi şaklatdı. At ayağı

V8

D15

DEDE KORKUT KİTABI

külük ozan dili çevük olur. ^ Eyegülü ulalur kapurğalu böyür. Oğlan on biş yaşına » girdi. Oğlannn babası Bayındır Çanun ordusma kanşdı.

D16 V9

D17

» Meğer Baymdır Çanun bir buğası var-idi, bir dahi buğrası ?» var-idi. 01 buğa h»t? buynuz ursa un kibi ügidür-idi. >?

Bir yazm bir güzin buğa-y-ile buğrayı şavaşdururlar-idi, Baymdır ?? Çan kaim Oğuz bigleri-y-ile tamaşaya bakar-idi, teferrüc ider-idi.

13 Meğer sultanum, gine yazm buğayı saraydan çıkardılar. Üç kişi sağ ı yanmdan üç kişi sol yanmdan demür zencir-ile buğayı tutmışlar ? idi. |Gelüp meydan ortasmda koyu virdiler. Meğer sultanum, Dirse? Çanun oğlançuğı üç dahi ordu uşağı meydanda aşuk» oynarlar-idi. Buğayı koyu virdiler, oğlançuklara kaç didiler. ? 01 üç oğlan haçdı. Dirse Çanuû oğlançuğı kaçmadı, * ağ meydanun ortasmda bahdı turdı. Buğa dahi oğlana ? sürdi geldi. Diledi ki oğlam belâk hda-yidi. Oğlan» yumruğı-y-üe buğanun abıma faya tutup çaldı, buğa götin götin » gitdi. Buğa oğlana sürdi girü geldi. Oğlan yine buğanun ı® abıma yumruğı-y-ile hatı urdı. Oğlan bu hatla buğanun abuua » yumruğmı tayadı, sürdi meydanun başma çıhardı.» Buğa-y-ile oğlan bir hamle çekişdiler. İki talusmun üstine ?? buğanun köpük turdı. Ne oğlan yener, ne buğa yener. Oğlan fikr eyledi, ı aydur: Bir tama direk ururlar, ol tama tayah olur, ben? bunun alnma niye tayah olurm turunu didi.

Oğlan ’ buğanun alnmdan yumruğm giderdi, yobndan şavuldı. * Buğa ayağ üstine turamadı, düşdi tepesinün üstine ? yıhddı. Oğlan pıçağma el urdı, buğanun başmı kesdi.« Oğuz bigleri gelüp oğlan üstine yığnah oldılar, 7 tahsin didiler. Dedem Korhut gelsün bu oğlana ad h<?sun,» bilesinçe alup babasma varsun, babasmdan oğlana biglik» istesün, taht ab virsün didiler. Çağırdılar Dedem Çorhut ı® gelür oldı. Oğlanı alup babasma vardı. Dede Çorhut» oğlanun babasma şoylamış, görelüm hmtum ne şoylamış:

VlO

D18

» Aydur : Hey Dirse Çan biglik virgil hu oğlana Taht virgil ı? erdemlüdür Boym uzun bidevi at virgil hu oğlana Biner olsun * hünerlüdür Ağayıldan tümen h »y » » virgil bu oğlana Şişbk ? olsun erdemlüdür Kaytabandan fazıl deve virgil bu oğlana

METİN

» Yüklet olsun hünerlüdür Altun başlu ban iv virgil» bu oğlana Kölge olsun erdemlüdür Çigni kuşlu cübbe » ton virgil bu oğlana Geyer olsun hünerlüdür Bayındır Hunun * ağ meydanında bu oğlan cenk itmişdür, bir buğa öldürmiş » senün oğlun, adı Buğaç olsun, admı ben virdüm * yaşmı Allab virsün didi, Dirse ]Han oğlana bigbk ® virdi, ta^t virdi.

Oğlan tahta çıkdı, babasmun » kırk yiğidin anmaz oldı. 01 kırk yiğit hased eylediler, birbirine» söylediler: Gelün oğlanı babasma kovlayalum, ola kim öldüre,» gine bizüm 'izzetümüz hörmetümüz anun babası yanmda h®? olu artuk» ola didiler.

Vardı bu kırk yigidüiİ yigirmisi bir yana * yigirmisi dahi bir yana oldı. Evvel yigirmisi vardı, Dirse Huna» bu huberi getürdi, aydur: Görür misin Dirse Çan neler oldı, »yanmasun yarçımasun, senün oğlun kür kopdı erçel kopdı,» kırk yiğidin boyma aldı, kabn Oğuzun üstine yonyış » itdi, ne yirde gözel kopdı-y-ise çeküp aldı, ağ şakallu « kocanun ağzm sögdi, ağ pürçeklü kannun südin tartdı, » akan tun şulardan huber kiçe, arkun yatan Ala f ağdan * teber aşa, hunlar hum Baymdıra huber vara, Dirse Hanun oğlı ® böyle bid'at işlemiş diyeler, gezdügünden öldüğün yig ola, <® Baymdır Hun seni çağıra, sana katı kazab eyleye, böyle oğu l» senün nene gerek, böyle oğul olmakdan olmamak yigdür, öldürsene » didiler. Dirse Hun varun getürün öldü­ reyim did i.» Böyle digeç hunum ol nâmerdlerün yigirmisi dahi çıka geldi 1 ve bir kov anlar dahi getürdiler. Aydur: Çalkubam Dirse Çan senün» oğlun yirinden örü tardı, göksi gözel kaba tağa ava» çıkdı, sen var iken av avladı kuş kuşladı anasmun» yanına alup geldi, al şarabuü itişinden aldı içdi,» anası-y-ile şohbet eyledi, atasma kaşd eyledi, senüfi « oğlufi kür kopdı erçel hopdı» arkun yatan A la » fağdan huber kiçe, hunlar hum Baymdıra huber vara, Dirse* Çanufi oğb böyle bid'at eylemiş diyeler, seni çağırdalar, * Bayındır Çanun katmda safia kazab ola, böyle oğul nefie» gerek, öldürsefie didiler. Dirse Çan aydur: Varufi getürüfi» öldüreyim, böyle oğul mafia gerekmez didi. Dirse Hanufi 1» nökerleri aydur: Biz senüfi oğlufii niçe getürelüm, senüfi» oğlüfi bizüm sözümüz almaz, bizüm sözümüz-ile gelmez, kalkubam yirüfiden ı örü turğıl, yigitlerüfi ohşağıl |boyufia alğd, oğlufia uğrağıl,»

yanufia alup ava çıkğıl, kuş uçurup av avlayup oğlufii» ohlayup öldüre

D19

v il

D20

D21V12

DEDE KORKUT KİTABI

görgil, eger böyle öldürmez-isen bir dürlü » da^ı öldürimezsin bellü bil­ gil didiler. Şoylama Şalkum şalkum? tan yilleri esdüginde Şakallu bozaç turgay sayradukda « Bidevi atlar issin görüp 'okradukda Şakalı uzun ’ tat eri banladukda Aklu karalu seçilen çağda Kabn » Oğuzun gebni kızı bezenen çağda Göksi gözel kaba tağlara » gün değende Big yiğitler cilasunlar birbirine koyulan çağda

10 alar şabah Dirse Çan yirinden örü turdı. Oğlançuğm » yanma alup hırh yiğidin boyma şaldı, ava çıkdı.

D22

Av 1? avladılar, kuş kuşladılar. 01 h?tk nâmerdüü bir haçı oğlanun » yanma geldi, aydur: Baban didi geyikleri hovsun getürsün ı benüm önümde depelesün, oğlumun at segirdişin faLç ? çabşm oh atışm göre­ yim, sevineyim hıvanayım ? güveneyim didi didiler. Oğlandur ne bilsün, geyigi * hovat-idi getürür-idi babasmun öninde sinirler-idi. ? Babam at segirdişüme bahsun fat'ansun, oh atışuma bahsun <> güvensün, h?Bç çabşuma bahsun sevinsün dir-idi. 01 nâmerdler aydurlar: Dirse Han görür misin oğlanı, yazıda * yabanda geyigi hovar senün öfiüne getürür, geyige atar-iken » oh*ile seni urur öldürür, oğlun seni öldür­ medin sen 10 oğlum öldüri görgil didiler.

Oğlan geyigi hovar-iken » babasmun öninden gelüp gider-idi. Dirse

D23

Ç a n » Kothut sinirlü hatı yaym ebne aldı. Üzengüye halh»P “ hatı çekdi, uz atdı, oğlanı iki talusmun arasmda ı urup çahdı, yıhdı. Oh tohmdı, alça hanı şorladı? hoym toldı, bidevi atmun boynm h»Çah' ladı yire düşdi. ? Dirse Çan istedi kim oğlançuğmun üstine gürleyüp |

V13

» düşe-y-idi. 01 fath nâmerd h»ı»adı. Atmun cılavısm? döndürdi, ordusma gelür oldı.

Dirse Çanun « hatum oğlançuğumun ük avıdur diyü atdan ayğır ? deveden buğra hoy»»dan hoÇ fardurdı, hanlu Oğuz biglerin * toylayayım didi. Yumurlanup yirinden örü turdı, fath mce » faz? boyma aldı, Dirse Hana harşu vardı. Kapah *o haldurdı Dirse Çanun yüzine bahdı. Şağ-üen şobna göz » gezdürdi, oğlançuğım görmedi. Kara bağn şarşıldı, 1? düm yüreği oynadı, hara hıyma gözleri han yaş toldı.» Çağırup Dirse Çana soylar, görelüm hanum ne şoylar :

METtN > Berü gelgil başum bahtı ivüm tahtı

2)24

Han babamun güyegüsi » Çadm anamun sevgüsi Atâm anam virdügi C5z açuban» gördüğüm Köfıül virüp sevdügüm A Dirse H«® Çalkubanı» yiründen örü turdun Yilisi kura kaldık atun butun» bindün Cöksi gözel kaba tağa ava çıkdun iki vardun « bir gelürsin yavnm kanı Çaranu dünde bulduğum oğ u l» kam Çıksun benüm görür gözüm a Dirse Hun yaman segrir * Kesilsün oğlan emen süd tamarum yaman sızlar 9 Şaru yılan şokmadm ağça tenüm kuİkup şişer Yalunuzça ı® oğul Çuru kuru

görinmez

bağrum

yanar

çaylara şu şaldum

» Çara tonlu dervişlere nefirler virdüm Aç görsem toyurdum ,» yabnçak görsem tonatdum Depe kibi | et yığdum, göl kibi » kımız sağurdum Dilek

ile bir

V14

oğul güç-ile buldum

Yalunuz ı oğul huberin a Dirse Hun digil mana

2)25

Çarşu yatan Ala fağd an » bir oğul uçurdun-isc digil mana Çam m akan yüğrük» şudan bir oğul akıtdun-ise digil mana Aşlan-ile kaplana » bir oğul yidürdün-ise digil mana Çara tonlu azğun dinlü» kâfirlere bir oğul aldurdun-ise digil mana Han babam un« katma ben varayım Ağır huzine bol leşker alaym Azğun 2 dinlü kâfire ben varayım Paralanup kaidık atumdan inmeyinçe * Yinüm-ile alça kanum silmeyinçe Ç ol bud olup yir üstine ® düşmeyinçe Yalunuz oğul yollanndan dönmeyeyim Yalunuz oğul'® huberin a Dirse Hun digil mana Çara başum kurban olsun » bu gün sana didi, zânlık eyledi ağladı.

Böyle digeç» Dirse

Hun hutunma cavab

virınedi, ol kırk n âm erd» karşu geldi, aydur: Oğlun şağdur esendür,

10

D26

DEDE KORKUT KİTABI

avdadur, >bu gün yarm kanda ise gelür, korkma kayurma, big serhoşdur? cavab viremez didiler.

Dirse Çanun hatum kayıtdı girü? döndi. Katlanımadı, kırk ince kızı boyma aldı, bidevi ata binüp * oğlançuğm isteyü gitdi. Kışda yazda kan buzı ? erinmeyen Kazdık Tağma geldi çıkdı. Alçakdan yüce yİTİereO çapup çıkdı. Baksa görse bir derenim içine karga kuzgun? iner çıkar, konar halkar. Bidevi atm ökçeledi, ol tarafa * yondı.

V15

D27

Meğer sulfanum, oğlan ol arada yıkılnuş-idi.» Karga kuzgun kan görüp oğlanun üstine konmak ister-idi.» Oğlanun iki kelbçügezi { var­ idi, kargayı kuzğum kovar-idi » kondurmaz-idi. Oğlan anda yıkıldukda boz atlu Çıiır oğlana» ha^ır oldı, üç katla yarasm eli-y-de şığadı, sana bu yaradan ?? korhma oğlan ölüm yokdur tağ çiçeği anan südi-y-de senün? yarana melbemdür didi, ğayıb oldı. Oğlanun anası? oğlanun üstine çapup çıka gddi. Baksa görse oğlançuğı? alça kana bulaşmış yatur. Çağıruban oğlançuğma şoylar, * görelüm h a»»»? »e şoylar : A y d u r: Çara kıyma gözlenin uyhu almış açğd ahi ? On igiçe sünüçügün ören olmış yığşur ahi Tafin viren« tatlu canufi seyranda imiş anıt ahi ö z gevdefide canufi ? var-ise oğul haber mafia Çara başum kurban olsun oğul safia 8 Ahar senüfi sularufi Kazdık Tağı Ahar iken ahmaz olsun

D28

Biter» senüfi otlanın Kaiıbh Tağı Biter iken bitmez olsun Çaçar senüfi ?<> geyiklerüfi Kazıbh Tağı Çaçar-iken haçmaz olsun taşa dönsün •? Ne bdeyin oğul arslandan mı oldı Yohsa haplandan mı oldı ?? ne bdeyin oğul Bu halalar safia nireden geldi 01 gevdefide canun ?? var-ise oğul haber mana Çara başum hv'Ban olsun oğul sana Ağız 1 ddden bir h»Ç kebme haber mana didi. Böyle digeç oğlanufi h»lağ»?a? ses tohındı. Baş haldurdı, yalabıdah gözin açdı? anasmun yüzine bahdı. Şoylamış, görelüm hanum ne şoylamış:

METİN

» Aydur : Berü gelgil ak südin emdügüm kadunum ana Ağ pürçeklü ‘ izzetlü» canum ana Akarlıda şularına karğamağıl Kaillik f ağınun günahı» yokdur Biterlide | otlarma karğamağıl Çaiılık fağmun şuçı 7 yokdur Kaçar geyiklerine karğamağıl Kazdık fağmun günahı yokdur « Arslan-ile kaplanma karğamağd Kaidık fağınun şuçı yokdur 9 Çarğar-isen babama karga Bu şuç bu günah babamdandur didi.ı® Oğlan yine aydur: Ana ağlamağd, mana bu yaradan ölüm yok* dur korhmağd,» boz atlu Ş ıiır mana geldi, üç kerre yaramı şığadı, bu yaradan » sana ölüm yokdur tağ çiçeği anan südi sana merhemdür » didi. Böyle digeç kırk ince kız yaydddar, tağ çiçeği divşürdiler. ı Oğlanun anası emçegin bir şıkdı südi gelmedi, iki şıkdı » südi gelmedi, üçincide kendüye iarb eyledi, katı toldı,» şıkdı süd-ile kan kanşuk geldi. Tağ çiçegi-y-ile südi » oğlanun yaraşma urddar. Oğlam ata bindürdiler, alubanı» ordusma gitdüer. Oğlam hekimlere ışmarlayup Dirse Hundan * şakladdar.

V16

D29

At ayağı külük ozan dUi çevük olur. Hunum, ^ oğlanun kırk günde yarası onaldı, şapa şağ oldı. * Oğlan ata biner kdıç kuşanur oldı, av avlar kuş kuşlar 9 oldı. Dirse Hunun huberi yok, oğlançuğm öldi «o bUür.

Ol kırk nâmerdler bum tuyddar, ne eyleyelüm diyü tamşddar.»

Dirse Hun eger oğlançuğm görür-ise arturmaz bizi hep kırar » didder.

Gelün Dirse Hum tutalum, ağ ellerin ardma bağlayalum,» kd sicim ağ boynma takalum, alubanı kâfir illerine yönelelüm diyü * Dirse Hum tutddar. Ağ ellerin ardma bağladdar, kd sicim boynma » takddar, ağ etinden kan çıkmça dögdUer. Dirse Hun yayan banlar atlu yonddar, alubanı kanlu kâfir illerine [ yöneldüer. Dirse » Hun tutsak oldı gider.

Dirse Hunun tutsak olduğmdan» Oğuz biglerinün huberi yok.

Meğer sultanum, Dirse Huuun hutum « bum tuymış. Oğlançuğma karşu varup şoylanuş, görelüm ’ hunum ne şoylamış, aydur: Görür inisin

D30

V17

DEDE KORKUT KİTABI

ay oğul neler oldı, s sarp kayalar oynanmadı yir obrddı, ilde yağı yoğ-iken senün » babanun üstine yağı geldi, ol kırk nâmerd babanun yoldaşlan •» babanı tutddar, ağ ellerin ardma bağladılar, kd sicim ağ boynma >' takddar, kendüler atlu babanı yayak yontddar, alubanı kanlu kâfir » iUerine yöneldiler, h »»»?» »ğ»I kalkubam yiründen örü turğd, 13 kırk yigidün boyuna alğd, babam ol kırk nâmerdden kurtarğd, ı yon oğul, baban sana kıydı-y-ise sen babana kıymağd didi. ? Oğlan anasmun sözin şımadı.

Buğaç

Big yirinden örü 3 turdı,

kara polat öz kdıcm bdine kuşandı, ağ tozluça » katı yaymı ebne aldı, altun çıdasın ttohna aldı, bidevi ? atmı tutdurdı butun bindi, kırk yi­ ğidin boyma aldı, < babasmun ardmça yortup gitdi.

V18

*>32

0 1 nâmerdler da^ı bir yirde ^ konmışlar-idi , al şarabun itişinden içerler-idi. Buğaç Çan * çapup yetdi. 01 kırh nâmerd da^ı bum gör­ diler. Ayıtddar:» Gelün varalum şol yiğidi tutup getürelüm, ikisini bir yirde m kâfire yctürelüm didiler. Dirse Çan [ aydur : Çırk yoldaşum » aman, Tanrmun birliğine yoldur güman, menüm elümi şişün, kolça ı? kopuzum elüme virün, ol yiğidi döndüreyim, gerek b e n i» öldürün gerek dirgürün, koyu virün didi. Ebni şişdiler, • kolça kopuzm ebne virdUer. Dirse Çan oğlançuğı idügin? bilmedi, karşu geldi. Şoylar, görelüm h m »»» »® şoylar : A yd u r:

U33

3 Boym uzun bidevi atlar gider-ise menüm gider Senün d e » içinde binidün var-ise yiğit digil mana Şavaşmadm urSışmadm ab vireyim döngil girü Ağayüdan tümen koyun gider-ise« menüm gider Senün de içinde şişligün var-ise digil mana 7 Şavaşmadm unşmadm ab vireyim döngil girü Kaytabandan « kızd deve gider-ise menüm gider Senün de içinde yükletün » var-ise digil mana Şavaşmadm unşmadm ab vireyim ı® döngil girü Altun başlu ban ivler gider-ise benüm gider » Senün de içinde odan var-ise yiğit digil mana Şavaşmadm *? unşmadm ab vireyim döngü girü Ağ yüzlü ala gözlü » gelinler gider-ise benüm gider Senün de içinde nişanlun var-ise ı yiğit digd mana Şavaşmadm unşmadm ab vireyim döngü? girü Ağ şakallu kocalar gider-ise menüm gider

METİN

13

Senün de içinde» ağ şakallu babaü var-ise yiğit digil mana Savaşmadın

urışmadm» kurtarayım döngil girü

Menüm içün geldün-ise oğlançuğum öldürmişem 5 Yiğit sana yazuğı yok döngil girü didi. Oğlan burada® babasma şoylamış, görelüm hanum ne şoylamış: Boynı uzun ^ bidevi atlar senün gider Menüm de içinde * Komağum

| yok

binidüm var kırk

nâmerde

VI

Kaytabanda kızıl deve senün gider 9 Menüm de içinde yükletüm var Komağum yok kırk nâmerde A ğ a y ıld a » tümen koyun senün gider Menüm de içinde şişligüm var

Komağum yok » kırk nâmerde Ağ yüzlü ala gözlü gelin senün gider-ise Menüm d ah i» içinde nişanlum var Komağum yok kırk nâmerde Altun başlu » ban ivler senün gider-ise Menüm de içinde odam var Komağum yok ı kırk nâmerde

D34

Ağ şakallu kocalar senün gider-ise Menüm

dahi» içinde

bir 'aklı

şaşmış

biligi yitmiş

koca

babam var 3 Komağum yok kırk nâmerde didi. Kırk yiğidine dülbend şaldı,» el eyledi. Kırk yiğit bidevi atın oynatdı, oğlanun» üzerine yığnak oldı. Oğlan kırk yiğidin boyma aldı,® at depdi, cenk ve şavaş itdi. Kiminün boymn u rd ı,» kimini tutsak eyledi. Babasmı kurtardı, kayıtdı girü * döndi. Dirse Han burada oğlançuğı şağ idügin 9 bildi. Hanlar hanı Han Bayındır oğlana biglik vir­ di, taht virdi.» Dedem Korkut boy boyladı şoy şoyladı, bu » Oğuznâmeyi düzdi koşdı böyle didi.

Anlar dahi bu dünyaya >» geldi kiçdi Karvan kibi kondı köçdi Anlan d a h i» ecel aldı yir gizledi Fâni dünya yine kaldı

Gelimlü gidimlü dünya Şon uçı ölümlü dünya

14 D3SV20

DEDE KORKÜT KİTABI

Kara ölüm geldüginde |* kiçit virsün. Şağhğ-ile şağmçm devletün Hak artursun.? 01 ögdügüm yüce Tann dost olubam meded irsim. 3 Yöm vireyin h»num: Yirlü kara tağlaruû yıkılmasun. Kölgelüçe » kaba ağacun kesilmesün, kamm akan görklü suyun kurımasun, ? kanatlanın uçlan kınimasun, Çapar-iken ağ boz atun büdrimesün, ® Çabşanda kara polat öz kıbcun gedilmesün, dürtişür-iken ? ala gönderün ufanma­ sun, ağ pürçeklü anan yiri behişt * olsun, ağ sakallu baban yiri uçmağ olsun, Hak » yanduran çırağun yana tursun, kâdir Tanrı seni nâmerde » muhtaç eylemesün h »» » ı» tcy.

V53-5

SALUR KAZANUN İVI YAĞMALANDUĞI

11 BOYI BEYÂN İDER *>3®

Y54

*>38

, Bir gün Ulaş oğb, tülü huŞ»» yavnsı, beze miskin umudı. Amit şuymun aşlam, » Karaçuğun kaplam, konur atun iyesi, Çan Uruzun ı ağası, Baymdır Çanun güyegüsi. Kaim Oğuzun devleti, kalmış ? yiğit ardası Salur Kazan yirinden turmış-idi. Toksan 3 başlu ban ivlerin kara yirün üzerine dikdürmiş-idi. Toksan» yirde ala kalı ipek döşemiş-idi.

Seksen yirde badyalar s kunlnuş-idi. Altun ayak şurâhiler düzilmiş-idi.

Tokuz kara <•gözlü, hub yüzlü, şaçı ardma örilü, göksi kızıl dügmelü, ? elleri bileğinden kmalu, parmaklan nigarlu, mahbub kâfir kızları ? kalın Oğuz biglerine şağrak sürüp içerler-idi. îçüp içü p » Ulaş oğb Salur Kazanun alnına şarabun itişi çıkdı.» Kaba dizi üzerine çökdi ayıtdı: Ünüm anlan bigler sözüm » dinlen bigler, yata yata yanumuz ağrıdı, tura tura |bilümüz kundı,» yorıyalum a bigler, av avlayalum kuş kuşlayalum, şığm geyik yıkalum, » kayıdalum otağumuza düşelüm, yiyelüm içelüm hoş kiçelüm. Kıyan Selçük * oğb Delü T »»^»? aydur: Beli Çan Kazan maşlabatdur. Kara Göne ? oğb Kara Budağ aydur : Ağam Kazan maşlabatdur. Anlar eyle digeç 3 at ağızlu Aruz Koca iki dizinün üstine çökdi,» aydur: Ağam Kazan sası dinlü Gür­ cistan ağzmda oturursm, 3 ordun üstine kimi korsın? Kazan aydur: Üç yüz yigid-ilen <> oğlum Uruz menüm ivüm üstine tursun didi. K o­ nur atm 7 çekdürdi, butun bindi. Tepel kaşğa aygırına T»»dar bindi.® Gök bidevisin tutdurdı. Kazan Bigün karındaşı Kara Göne » bindi.

Ağ bidevisin çekdürdi Bayındır Çanun yağısın başan Şer Şemseddin bindi. Paraşaruü Bayburd Çişarmdan» parlayup uçan Beyrek boz aygırına bindi. Çonur atlu Kazana keşiş diyen >? Big Yigenek ton aygırına bindi. Şaya varsam dükense olmaz,» kabn Oğuz bigleri bindi, Ala T»ğ» »la leşker ava çıkdı. * Kâfirün câsusı câsusladı, vardı kâfirler

METÎN

15

azğunı» Şökli Melike haber virdi. Yidi bin kaftanmuü ardı yırtuhlu» yarımından kara şaçlu sası dinlü din düşmeni alaca atlu » kâfir bindi, ydğadı, dün puçuğında Kazan Bigün ordusma» geldi. Altun ban iv­ lerin kâfirler çapdılar. Kaza benzer kızı ® gelini çığnşdurdılar. Tavla tavla şahbaz atlannı bindiler. Katar » katar kızıl develerini yetdiler.

Ağır hâzinesini bol akçasım * yağmaladılar. Kırk ince billü kız-ile boyı uzun Burla H®^un« yesir gitdi. Kazan Bigün kançuk olmış anası kara deve » boyumda aşılu gitdi. Çan Çazanun oğb Uruz B ig » üç yüz yigid-ilen eb bağlu boynı bağlu gitdi. Eylik Çoca » oğb Şaru Çulmaş, Çazan Bigün ivi üzerine şehid »» oldı. Çazanun bu işlerden h<tl>®ri yok. Kâfir aydur : Bigler ı Çazanun tavla tavla şahbaz atlannı binmişüz, altım akçasmı» yağmalamışuz, kırk yigid-ilen oğlı Uruzı tutsak itmişüz,» katar katar develerini yetmişüz, kırk ince billü kız-ilen Ça­ zanun» hriabnı tutmışuz, bu hayflan biz Çazana itmişüz didi. Kâfirün » biri aydur: Çazan Bigde bir hayfumuz kaldı. ŞökU MeUk aydur: « Mere aznavur ne hayfumuz kaldı. Kâfir aydur: Çazanun Çapulu dervendde » on bin koyum vardur, şol koyunları dahi götürsek Çaza­ na * ulu h®yf ider-idük didi. ŞökU MeUk aydur: Altı yüz 9 kâfir varsun koyum getürsün didi. Altı yüz kâfir atlandı,» koyunun üzerine dğar vardı. Gice yatur-iken Çaraçıık Çoban» kara kayğulu vâki'a gördi.

Vâkı'asmdan sermürdi örü turdı.» Çıyan Güçi, Demür Güçi bu iki kardaşı yanma aldı, ağdun» kapusmı berkitdi, üç yirde depe kibi taş yığdı, ala ' koUu sapanın eline aldı. Nagâhandan Çaraçuk ÇobanuS » üzerine altı yüz kâfir koyıldı. Kâfir aydur: Çaranku ahşam» olanda kayğulu çoban Çar-ile yağmur yağanda çakmaklu çoban » Südi peyniri bol kaymaklu çoban Çazan Bigün dünlügi » altun ban ivlerirıi biz yıkmışuz, tavla tavla şah­ baz atlarım ® biz binmişüz, katar katar kızd devesini biz yetmişüz, kançuk» anasını biz getürmişüz, ağır herine bol akçasmı biz yağmalamışuz,* kaza benzer kızı gelini biz yesir itmişüz, kırk yigidi-ilen Çazanun 9 oğlmı biz getürmişüz, kırk ince bdlü kız-ile Çazanun halabnı» biz getürmişüz, bere çoban ırağundan yakınundan berü gelgil, baş » indürüp bağır başğd, biz kâfire selam virgil, öldürmeyelüm,» ŞökU Melike seni detelüm, sana biglik alı virelüm. Çoban aydur : *» tlakırdı söyleme mere itüm kâfir îtüm-ile bir yalakda yundım içen > azğun kâfir Altundağı alaca atun ne ögersin

*739

V55

2)40

D41

16

V56

*>42

D43 V57

DEDE KORKUT KİTABI

Ala başlu? kiçimçe gelmez mana Başundağı tuğulğafii ne | ögersin mere kâfir Başumdağı? börkümçe gelmez mana Altmış tutam gönderüiU ne ögersin murdar kâfir Çızılçuk degenegümçe gelmez mana Çüıcum ne ögersin mere kâfir Eğri? başlu çevgenümçe gelmez mana Bilügünde toksan o^uii ne ögersin < mere kâfir Ala kollu şapanumça gelmez mafia Irağufidan yakmufidan berü ? gelgil Yigitlerün darbım görgil andan ötgil didi. Bl-tekellüf * kâfirler at depdiler, oh sepdiler. Erenler evreni Çaraçuh» Çoban şapamnufi ayasma taş kodı atdı. Birin atanda ikisin üçin yıhdı, ikisini atanda üçin dördin yıhdı.» Kâfirlerüfi gözine horhu düşdi. Çaraçuh Çoban kâfirim ı? üç yüzini şapan taşı-y-ile yire bırahdı. îki h»?^daşı» oha düşdi, şehid oldı. Çobanufi taşı dükendi, 1 hoyun dimez kiçi dimez şapamnufi ayasma hot atar, kâfiri y ia r . ? Kâfirün gözi horhdı. Dünya 'âlem kâfirim başma hnvafiu oldı, ? aydur: Yanmasun yarçımasım bu çoban bizüm bepümüz hu^ar ola mı * didiler, dahi turmayup h»çdılar. Çoban şebid olsın h»?'daşlarm? Çahma hodı, kâfirler leşinden bir böyük depe yığdı, çahmah * çahup od yahdı, dahi kepeneğinden h»tumsı idüp yaraşma ? başdı, yolufi kıyısm alup oturdı, ağladı şıUadı, > aydur: Salur Çazan, Big Çazan, ölü misin diri misin, bu işlerden » h»borün yoh mıdur didi.

Meğer h»num ol gice h»bn Oğuzufi ı® devleti, Bayındır Hanufi gü­ yegüsi Ulaş oğb Salur Ç azan » h?»'» h»yğ»fu vâfa'a gördi. Sermürdi örü turdı, aydur: •? Bilür misin h»rt» 6aşum Çara Göne düşümde ne görindi, fa»^» h»yğ»l» vâhı' a gördüm, yumruğumda talbman şâhin benüm huş»mı ölür gördüm, •gökden ıldmm ağ-ban ivüm üzerine şafar gördüm, düm h»ra ? pusanh ordumufi üzerine tökilür |gördüm, h»*l»^ hurtlar ? ivümi dalar gördüm, h»t» deve efisemden gördüm, harğu kibi» h?»^» şaçum uzanur gördüm, uzanuban gözümi örter gör­ düm, ? büegümden on parmağumı h »»d» gördüm, niçe kim bu düşi gördüm, ® şundan berü 'ahlum uşşum dire bilmen, h»num h»'*!»; ?»onüm bu düşümi ? yorğıl mafia didi. Çara Göne aydur: Çara bulut didügün senün ® devletüfidür, kar ile yağmur didügüfi leşkeründür, şaç » h»yğ»dur, kan h»t» 6ur, h»^»»?*»? yora bilmen Allah yorsun >® didi. Böyle digeç Çazan aydur: Menüm avumı bozma, leşkerümi ta-

METİN

17

ğıtma, >1 ben bu gün koüur ata kakaram, üç günlük yob bir günde aluram,» öyle olmadın yurdum üstine varuram, eger şağdur esen»dür ahşam obnadm gine ben sana gelürem, ordum şağ esen » .degül ise başunuza çara idün, men dahi gitdüm didi.» Çoüur atm mabmuzladı Çazan Big yola gitdi.» Geli geli yurdmufi üzerine geldi. Gördi-kim uçar­ da kuzgun ftalmış, * tazı tolaşmış yurtda kalmış. Çazan Big burada yurd-ilen» görelüm i}uaum ne haberleşmiş : Çazan aydur : Çavum kabüe menüm « kuma yurdum Çulan-ile şığm geyige konşı yurdum Seni yağı» nireden danmış gözel yurdum Ağ ban ivler dikilende yurdı» kalmış Çançuk anam oluranda yiri kalmış Oğlum Uruz oh* atanda puta kalmış Oğuz bigleri at çapanda meydan kalmış » Çara mudbak dikilende ocak kalmış Bu hallan gördüginde » Çazanun kara kıyma gözleri kan yaş toldı, | kan tamarlan » kayuadı, Çara bağn şarşıldı. Çonur atmı ökçeledi,’ » kâfir kiçdügi yola düşdi gitdi. Çazanun öfiine bir şu ’ geldi. Çazan aydur: Şu Çak dlgarm görmişdür, ben bn şu-y-ilei haberleşeyim didi.

Görelüm hanunı niçe baberleşdi: Çazan aydur : » Çağuam çağnam kayalardan çıkan şu Ağaç gimileri oynadan » şu Hasan-ile Hüseynüü hasreti şu Bağ ve bostanun ziyneti» şu 'Ayişe ile Fâbmanun nigâbı şu Şahbaz atlar geliip içdügi şu 8 Çizil develer gelüp kiçdügi şu Ağ koyımlar gelüp » çevresinde yatduğı şu Ordumun haberin büür misin » digü mana Çara başum kıifban olsun şuyum sana didi. Şu » kaçan haber virse gerek. Şudan kiçdi, bu kez bir k^tda tuş ’« oldı. Çurt yüzi mubârekdür, kurd-Uen bir haberleşeyim didi.» Görelüm hanum ne baberleşdi : Çazan aydur : Çaranku ahşam » olanda güni toğan Çar ile yağmur yağanda er kibi turan

D44

V58 D45

18

D46

DEDE KORKUT KİTABI

» Kara koç atlar gördüginde kişneşdüren Kızıl deve gördüginde buzlaşduran I Ağça koyun gördüginde kuyruk çarpup kamçılayan Arkasım? urup berk ağüun ardm söken Çarma ögeç semüzin ? alup tutan Çanla kuyruk üzüp çap çap yudan Avazı» kaba köpeklere ğavğa salan Çahmakluça çobanları dünle ? yügürden Ordumun h»berin bilür inisin digil mana Çara başum * kurban olsun kurdum sana didi. Çurt kaçan h»l?or virse ? gerek. Çurtdan da^ı kiçdi. Çaraça Çobanun h»?» köpeği Çazana ® karşu geldi. Çazan kara köpek-ilem haberleşdi, görelüm h »»»?» »e » h»^orleşdi : Aydur : Çaranhu ahşam olanda vaf vaf üren

>0 Acı ayran tökilende çap çap içen

D47

Gice gelen horh^^»» Çorkuduban şamatası-yfle ürküden Ordumun h»berin <? bilür inisin digil bana Çara başum şağbğmda eyülikler idem » köpek safia didi. Köpek kaçan h»ber virse gerek. Köpek Çazanufi < atmufi ayağma çap çap düşer sifi sifi sifiler. Çazan ? bir tomar ile köpeği urdı, köpek çekildi geldügi? yola gitdi. Çazan köpeği hovalayı Çaraça Çobanufi üzerine» geldi. Çobanı gördüginde h»Berleşdi, görelüm h»»»>» »o ? haberleşdi : Çazan aydur :

V 59

Çaranku ahşam olanda kayğulu çoban * jÇar-ile yağmur yağanda çakmaklu çoban Ünüm afila sözüm dinle 7 Ağ ban ivüm şundan kiçmiş gördüfi mi digil mafia Çara başum kurban > olsun çoban safia didi. Çoban aydur : ölmiş mi-y-idüfi yitmiş mi-y-idüfi » a Çazan Çanda gezer-idüfi nirede-y-idüfi a Çazan Dün yok öteki gün ivüfi bundan kiçdi, kançuk anafi kara deve boy­ amda '■ aşılu kiçdi, kırk ince biUü km-y-ile h»l»lufi boyı uzun >? Burla Jglatun ağlayuban şundan kiçdi, kırk yigit-ile oğlufi ı? Uruz başı açuh

METÎN

19

yralm ayak kâfirlerün yanmça tutsak ’ gitdi, tavla tavla şahbaz atlarun kâfir binmiş, katar katar» kızıl develerün kâfir yetmiş, altun akça bol hâzineni kâfir» almış. Çoban böyle digeç Kazan âh itdi, 'aklı ba­ bından » gitdi, dünya 'âlem gözine karangu oldı, aydur: Ağzun kunsun » çoban, dilün çürisün çoban, Kâdir senüii alnuna kada yazsun 8 çoban Hdi. Kazan Big böyle digeç çoban aydur : Ne kakırsm » bana ağam Kazan Yohsa göksünde yok mıdur iman Altı » yüz kâfir dahi menüm üzerüme geldi, iki kardaşum şehid * oldı, iiç yüz kâfir öldürdüm ğazâ itdüm, semüz koyun » aruk tokb senün kapundan kâfirlere virmedüm, üç y ird e» yaralandum kara başum bunaldı, yalunuz kaldum, suçum bu mıdur » didi. Çoban aydur: Konur atuü virgil mana Altmış tu tam » gönderpni virgil mana Ap alaca kalkanunı virgil mana * Kara polat öz kdıcun virgil mana Şadağunda seksen okun 2 virgU mana Ağ tozluça katı yayuü virgil mana Kâfire m en» varaym Yeniden toğanın öldüreyin Yinüm-ile alnum kanm* ben sUeyin Ölür-isem senün uğruna ben öleyim Allah Ta'âla» kor-ise ivüni ben kurtarayın iidi. Çoban böyle digeç Kazana 8 kalur geldi, aldı yonyu virdi. Çoban dahi Kazanun » ardından yetdi. [ Kazan döndi bakdı, oğul çoban kanda » gidersin didi. Çoban aydur: Ağam Kazan sen ivün * almağa giderisen men dahi kanndaşum kanın almağa giderem didi.’ ® Böyle digeç Kazan aydur: Oğul çoban karnum açdur, hiç nesnen var mıdur yimege didi. Çoban aydur: Beli ağam Kazan, giceden » bir kuzı pişürüp-dururam, gel bu ağaç dibinde inelüm yiyelüm didi.» indiler, çoban tağarcuğı çıkardı, yidUer. Çazan fikr eyledi,’ aydur: Eger çoban-ile varaçak olur-isem kabn Oğuz bigleri 2 benüm başuma kakınç kaharlar, çoban bUe olmasa Çazan kâfiri abmaz-idi» dirler didi. Çazana gayret geldi. Çobam bir ağaca şara * şara möhkem bağladı, eylendi yonyu virdi. Çobana aydur:» Mere çoban karnun açıkmamış-iken gözün kararmamış-iken 8 bu ağacı koparı gör, yohsa seni bunda kurtlar kuşlar » yir didi. Çaraça Çoban zarb eyledi, kaba ağacı yeri-y-ile » yurdı-y-ile kopardı, arkasına aldı Çazanun arıbna düşdi. ®Çazan bakdı gördi

D48

®49

V60

D50

20

D51

DEDE KORKUT KİTABI

çoban ağacı arkasına alnuş gelür. Kazan aydur: Mere çoban bu ağaç ne ağaçdur? Çoban » aydur: Ağam Kazan bu ağaç ol ağaçdur kim sen kâfiri başarsm,!? kamun açığur, men sana bu ağaç-ile yimek pişürürin didi.» Kazana bu söz hoş geldi. Atmdan indi, çobanun ellerin ı çözdi, alnmda bir öpdi, aydur: Allab menüm ivümi kurtaraçah? olur-ise seni emirahur eyleyeyin didi. İkisi yola? girdi.

V61

D52

Bu yana Şökb Mebk kâfirler-ile şin şadman yiyüp» içüp otururidi. Aydur: Bigler bilür misiz Kazana niçe hayf | ? eylemek gerek, boyı uzun Burla Çatunım getürüp şağrak ® sürdürmek gerek didi.

Boyı uzun Burla flatun bum işitdi, 7 yüregi-y-ile camna odlar düşdi. Çırk ince billü kızun * içine girdi, öğüt virdi, aydur: Çankınuza yapışurlar-ise» Çazan h»*»»? h“ »Vı»»zdur diyü, kırh yirden avaz viresiz ı® didi. Şökb MeÜkden adam geldi, Çazan Bigüfi. h»t»>u h »»' kıfiuzdur didi. Çırk yirden avaz geldi, kankısıdur » bilmediler. Kâfire haber virdiler, birine yapışduk kırh yirden» avaz geldi bilmedük kankısıdur didiler. Kâfir aydur: Mere ı varun Çazanuü oğb Uruzı tartun çengele aşun, kıyma? kıyma ağ etinden çekün, kara kavurma pişürüp kırk big kızma ? iletün, her kim yidi ol degül, her kim yimedi oldur, alun gelün» şağrak sürsün didi. Boyı uzun Burla ]^atun oğb­ nun? yamacına geldi, çağımp oğbna şoylar, görelüm h »» » ı» »e soy­ lar : « Aydur : Oğul oğul ay oğul Bilür misin neler oldı 7 Söyleşdiler fışıl fışıl Kâfirün fi'lin tuydum Dünlügi altun ® ban ivümüfi kabiası oğul Çaza befizer kızumufi gelinümüfi » çiçeği oğul Oğul oğul ay oğul Tokuz ay tar ı® karnumda götürdüğüm oğul On ay diyende dünyaya getürdügüm » oğul Tolması altun bişikde beledügüm oğul

V62 D53

kâfirler | ters tanışmışlar: •? Çazan oğb Uruzı habısdan çıkarun, bo­ ğazından urğan-ile» aşun, iki talusmdan çengele şançufi, kıyma kıyma ağ etinden > çeküfi, kara kavurma idüp kırk big kızına iletüfi, her kim yidi ? ol degül, her kim yimedi ol Çazan Ijutumdur, çeküfi döşegümüze 3 getürelüm şağrak sürdürelüm dimişler. Senüfi etimden oğul»

METİN

21

yiyeyin mi, yo^sa şasi dinlü kâfirün döşeğine gireyin mi ağan» Kaza­ nun nâmusını sınduraym mı, niçideyin oğul lıey didi.« Uruz aydur: Ağzun kunsun ana, dilün çürisün ana,» ana hakkı Tann hakkı degülmise-y-idi kalkubam yirümden tura-y-idüm,» yakan-ile boğazundan tüta-y-idüm, kaba ökçem altma şala-y-idüm, ağ » yüzüni kara yire depe-y-idüm, ağzun ile burnundan kan şorla»da-y-idüm, can tatlusın sana göstere-y-idüm, bu ne sözdür, sakm » kadın ana menüm üzerüme gelmeyesin, menüm içün ağlamayasın,» ko beni kadın ana çengele ursunlar, ko etümden çeksünler» kara kavurma itsünler kırk big kızmun önine iletsünler, ’ anlar bir yidüginde sen iki yigil seni kâfirler bilmesünler tuymasunlar, 2 tâ kim şasi dinlü kâfirün döşeğine varmayasm, şağrağm» sürmeyesin, atam Kazan nâmusmı sımayasın, sakın didi.* Oğlan böyle digeç buldur buldur gözinün yaşı revan» oldı. Boyı uzun bili ince Burla Hatun boynı-y- ile kulağın « aldı düşdi, güz alması kibi al yanağm tartdı yırtdı,» karğu kibi k®ta saçmı yoldı, oğul oğul diyüben zânbk » kıldı ağladı. Uruz aydur: Çadm ana karşum alup ne * bögürürsin Ne buzlarsm ne ağlarsm Bağrum-ile yüregüm ne ’ o tağlarsm Kiçmiş menüm günümi ne andurursm Hey ana ‘ arabi» atlar olan yirde I Bir kulum olmaz nu olur Çizil develer» olan yirde Bir köşeği olmaz mı olur Ağça koyunlar olan » yirde Bir kuzıçağı olmaz mı olur Sen şağ ol kadm ’ ana babam şağ olsun Bir menüm kibi oğul bubnmaz mı olur 2 didi. Böyle digeç anasmun karan kalmadı, y on y u » virdi, kırk i»®® billü kızun içine girdi. Kâfirler* Uruzı alup kanara dibine getürdiler.

Uruz aydur:» Mere kâfir aman, Tannnun birb'gine yokdur güman, kon meni bu « ağac-ile söyleşeyim didi. Çağırup ağaca şoylamış,» görelüm hanum ne şoylamış : Ağaç ağaç dir isem sana erilenme » ağaç Mekke Ue Medinenün kapusı ağaç Mûsa Kellmün o 'aşası ağaç Böyük böyük şularun köprüsi ağaç 1®Çara kara deüizlerün gimisi ağaç

2)54

V63

D55

22

D56

DEDE KORKUT KİTABI

Şâh-ı merdan ‘ Alinün» Düldülinün eyeri ağaç Zülfikarun kım-y-ile kabşası •? ağaç Şah Hasan-ile Hüseynün bişigi ağaç Eger erdür» eger 'avratdur korhusı ağaç Başun ala bakar olsam ı başsuz ağaç Dibün ala bakar olsam dipsüz ağaç Meni sana ? aşarlar götürmegil ağaç Götüreçek olur-isen yigitbgüm seni tutsun 3 ağaç Bizüm ilde gerek idün ağaç Kara hindü kuUaruma buyura-y-idüm » Seni para para toğrayalar-idi ağaç Andan ayıtdı :

V64 D57

Tavla tavla ? bağlananda atuma yazuh Kartaş diyü saklayanda yoldaşuma yazuh Yumruğumda * talbmanda şâhin kuşuma yazuh Yeter ile tutanda tazıma yazuh 7 Bigbgo toymadm özüme yazuh Yiğitliğe uşanmadm canuma ® yazuh didi, yumru yumru ağladı, yanuk cigerçügini tağladı.» Bu mahalda, sultanum, Salur Kazau-ilem Karaça Çoban çapar ı® yetdi. Çobanun üç yaşar tana derisinden şapamnufi» ayası-y-idi, üç kiçi tüyinden şapanmun kollan-y-idi, ı? bir kiçi tüyinden |çatlağucı-y-idi. Her atanda on iki » batman taş atar-idi. Atduğı taş jüre düşmez-idi, yire dahi ' düşse toz kibi şavniur-idi, ocak kibi obnlur-idi, üç ? yıla dak taşı düşdügi yirün otı bitmez-idi. Semüz koyun aruk 3 tokb bayırda kalsa kurt gelüp yimez-idi şapamnufi » korkusmdan. Eyle olsa sultanum, Karaça Çoban şapan? çatlatdı, dünya ‘ âlem kâfirüfi gözine karangu oldı.

Kazan ® aydur : Karaçuk Çoban anamı kâfirden dileyeyim, at ayağı 7 altmda didi. At ayağı külük ozan dili ® çevük olur. Kazan kâfire çağırup şoylamış, görelüm h »»»?» ’ »e şoylamış: A y d u r: Mere Şökli Melik Dünlügi altun ban >® ivlerümi getürüp-durursm Sana kölge olsun Ağır h»zinem » bol akçam getürüp-durursm Safia h»ı*obh olsun Kırk in ce» billü kız-ile Burla Şatum getürüp-durursm

METİN

23

Sana yesir olsun » Kırk yigid-ilen oğlum Uruzı getürüp-durursm Kulun 1 olsun

*>58

Tavla tavla şahbaz atlarum getürüp-durursm ? Sana binit olsun Katar katar develerüm getürüp-durursm 3 Sana yüklet olsnn Çançuk anamı getürüp-durursm Mere kâfir» anamı virgil mana Şavaşmadm unşmadm kayıdayım Girü döneyim? gideyim bellü bilgil didi. Kâfir aydur : Mere Kazan Dünlügi» altun ban ivüni getürmişüz Bizümdür Çırh ince billü kız-ile 7 Boyı uzun Burla Çatımı getürmişüz Bizümdür Çırh* yigid-ilen oğlun Uruzı getürmişüz Bizümdür Tavla» tavla şahbaz atlanın Katar katar develerün getürmişüz Bizümdür 1®Kançuk ananı getürmişüz Bizümdür Sana virmezüz. Y aydan » Keşiş oğlma virürüz. Yaydan Keşiş oğlmdan oğh >? toğar, biz am sana ğanm koruz didiler. Böyle digeç Karaçuh ‘3 Çobanun acığı tutdı, tudaklan tepserdi. Çoban» aydur : M«re dini yok ‘ akılsuz kâfir Uşşı yok dimeksüz kâfir ? Çarşu yatan karlu kara tağlar h<unyupdur otı bitmez Çanlu 3 Çanlu ırmaklan kanyupdur şuyı gelmez Şahbaz şahbaz» atlar kanyupdur h »l»» virmez Çizil kızıl develer kanyupdur? köşek virmez Mere kâfir Çazanun anası kanyupdur oğul» virmez Dölin almahdan şafan var-ise Şökli Melik, h»r» ’ gözlü h?zun var-ise getür Çazana vir, mere kâfir senün h?z»ûdan ® oğb toğsun, siz anı Çazan Bige h»nm | didi.

V65

24

D60

D61

V66

D62

DEDE KORKUT KİTABI

» Bu mahalda kabn Oğuz bigleri yetdi. Ranum görelüm kimler yetdi:>° Kara Dere ağzmda Kâdir viren, kara buğa derisinden bişiginüü yapuğı» olan, açığı tutanda kara taşı kül eyleyen, bıyığın ense» sinde yidi yirde dügen, erenler evreni. Kazan Bigün hat^taşı Kara Göne çapar yetdi. Çal kdıcun kardaş Kazan > yetdüm didi. Bunun ardmça görelüm kimler yetdi: Demür? ](Capu Dervendindeki demür kapuyı depüp alan, altmış tutam ? ala gönderinün uçmda er böğürden Çıyan Selçük oğb * Delü Dundar çapar yetdi. Çal ^ c u n ağam Kazan yetdüm 5 didi. Bunuü ardmça Çanum görelüm kimler yetdi: Çemidilen« Merdin kal'asm depüp yıkan, demür yaylu Kapçak Melike ? kan kuşduran, gelüben Kazanun kızm erlik-ile alan. Oğuzun» ak şakaUu bocaları görende ol yiğidi tahsin»leyen, al ma^müzl şalvarlu, atı babri ^otazlu lo Kara Göne oğb Çara Budak çapar yetdi. Çal Lı* b cu ü » ağam Çazan yetdüm didi. Bunun ardmça görelüm kimler yetdi: Destursuzça Bayındır Çanun yağısm » basan, altmış bin kâfire kan ikuşduran, ağ boz atmun« yilisi üzerinde kar turdman Caflet Çoca oğb Şer ? Şemseddin çapar yetdi. Çal kıbcun ağam Çazan yetdüm didi. 3 Bunun ardmça görelüm ^anum kimler yetdi : Paraşarun Bayburd * Bişanndan parlayup uçan, ap alaca gerdeğine karşu gelen, s yidi ^zun umudı, kaim Oğuz imrençesi, Çazan Bigün * mağı, boz ayğırlu Beyrek çapar yetdi. Çal kıbcun ağam ^ Çazan yetdüm didi.

Bunun ardmça h®»»»? görelüm kimler yetdi: • Çaya balfsa çabmiu, | çal-kara kuş erdemlü, kur kurma kuşaklu,» kulağı altun küpelü, kabn Oğuz biglerini bir bir atmdan yıkıçı »> Çalılık Çoca oğb Big Yigenek çapar yetdi. Çal» kıbcun ağam Çazan yetdüm didi. Bunun ardmça görelüm» h®»®ı» kimler yetdi : Altmış ögeç derisinden kürk eylese topuUarmı» örtmeyen, altı ögeç derisinden külab itse kulaManm örtmeyen, ı kob budı h®t®»Ç®> uzun baldırları ince, Çazan Bigün ? tayısı at ağızlu Aruz Çoca çapar yetdi. Çal kıbcun 3 bigüm Çazan yetdüm didi. Bunun ardmça görelüm kimler yetdi: 4 Varuban Peyğamberün yüzini gören, gelübeni Oğuzda sahâbesi olan, 3 açığı tutanda bıyıklanndan kan çıkan, bıyığı kanlu Bügdüz Emen * çapar yetdi. Çal kıbcun ağam Çazan yetdüm didi. Bunun ? ardmça görelüm kimler yetdi: Çâfirleri it ardma bırağup * h®i'l®y®®> üden çıkup Aygır Gözler Şuyından at yüzdüren,» eUi yidi kal' anun kibdin alan. Ağ MeUk Çeşme Ipzma 1° nikâh iden, Şofı Şandal Melike kan kuşduran, kırk cübbe 11 bürinüp otuz yidi kal' a biginün mahbub kızlarım çalup » bir bir boymn kuçan yüzinde tudağında öpen, E ylik» Çoca oğb Alp Eren

METİN

25

çapar yetdi. Çal kılicun ağam ı Kazan yetdüm didi. Şaydmağ-ile Oğuz bigleri tükense olmaz,» hep yetdiler. Am şudan abdest aldılar, ağ abnlann» yire kodılar, iki rek'at namaz kıldılar. Adı görklü Muhammede^ şalavat getürdiler, bl-tekellüf kâfire at şaldılar, kıbç çaldılar.» Güm­ bür gümbür nakaralar dögildi, burması altun tuç « bonlar çalındı. 01 gün ciğerinde olan er iyigitler belürdi.» 0 1 gün mu^annetler şapa yir gözetdi. 01 gün bir kıyamat * şavaş oldı, meydan tolu baş oldı. Başlar kesildi. 8 top kibi. Şahbaz şahbaz atlar yügürdi, nah düşdi. Ala ala gönderler süsildi. Kara polat öz kıhçlar çabndı,» yalmağı düşdi. Üç yeleklü kayın oklar atıldı, demreni» | düşdi. Kıyamatun bir güni ol gün oldı. Big nökerinden » nöker biginden aynidı. TaŞ Oğuz bigleri-y-ile Delü Tundar ı şağdan depdi. Cilasun yiğitleri ile Kara Göne oğlı Delü » Budak şoldan depdi. tç Oğuz bigleri-y-ile Kazan düpe» depdi, Şökli Melike havala oldı, ŞökU Meliki bögüridübeni atdan yire şaldı, ğafil­ lüçe kara başm alup» kesdi, ka^şaduban alça kanın yir yüzine dökdi. Şâğ 6 tarafda Kara Tüken Melike Kıyan Selçük oğlı Delü Tanlar » karşu geldi, şağ yanım kılıçladı yire şaldı. Şol * tarafda Buğaçuk Melike Kara Göne oğb Delü Budak karşu 8 geldi, alfa perlü gürz ile depesine kafa tuta urdı, »> dünya ' âlem gözine karanu oldı, at boyum kuçakiadı » yire düşdi. Kazan Bigün kartaşı kâfirün tuğı-y-ile » sancağım kıbçladı yire şaldı. Derelerde depelerde» kâfire ijığan girdi, leşine ku^ğ»» üşdi. On 1 iki bifi kâfir kıbçdan kiçdi. Biş yüz Oğuz yiğitleri» şehid oldı. Kaçanım Kazan Big kovmadı, aman diyenini» öldürmedi. Kabn Oğuz bigleri toyum oldı. Kazan 4 Big ordusım oğlanım uşağmı kazinesini aldı girü» döndi. Altun tayfanda yine ivini dikdi. Karaçuk Ço­ banı « imrakor eyledi. Yidi gün yidi gice yime içme oldı.» K ^k baş kul ku-k kıtnak, oğb Umz başma azad » eyledi. Cilasun k<>Ç yiğitlere kalaba ölke virdi, şalvar 8 cübbe çuka virdi. Dedem Korkut gelüben boy boyladı »> şoy şoyladı, bu Oğuz-nâmeyi |düzdi koşdı böyle » didi.

Kam didügüm big erenler Dünya menüm diyenler Ecel aldı» yir gizledi Fâni dünya kime kaldı Gebmiü gidimlü dünya 1» Akır son uçı ölümlü dünya Yöm vireyim kanum; K arlu» kara tağlarun yıkılmasun, kölgelüçe kaba ağacun kesibnesün,» kamm akan görklü şuyun kıtrımasun, kâdir Tann seni » nâmerde muhtaç itmesün, çapar-iken ağ boz atun büdrime-

D63

V67

2>®5

D66

26

DEDE KORKUT KİTABI

sön, 4 çabşanda kara polat öz kıbcun gcdilmesün, diirtişür-iken» ala gönderUn uvanmasun, ağ şakallu baban yiri uçmak olsun, » ağ pürçeklü anan yiri behişt olsun, a^ır sonı aru ı imandan ayırmasun, âmin diyen­ ler dlgar görsün, ağ » alnunda biş kelime du'â kılduk kabul olsun, Allah viren » umudun üzilmesün, yığışdursun dürişdürsün günabunuzı adı görklü Muhammed Muştafa V20-7

D67

V21

D68

D69

yüzi şuyma bağışlasun » kan»™ bey.

KAM PÜRENÜN OĞLI BAMSI BEYREK B O Y IN I» BEYÂN İD ER HANUM HEY Kum Ğan oğb Çan Bayındır» yirinden turmış-idi. K&ta yirüfi üstine ağ ban ivin • dikdürmiş-idi. Ala sayvan gök yüzine aşanmışidi. Bifi 2 yirde ipek kabçası döşenmiş-idi. îç Oğuz TaŞ ^ Oğuz bigleri Baymdır Hanufi. şobbetine dirilmiş-idi. Pay 4 Püre Big dakı Baymdır BEanufi sohbetine gelmiş-idi. Baymdır» Hanufi karşusmda Tğara Göne oğb Kara Budak yay tayanup tur»nuş-idi, şağ yanında Kazan oğb Uruz turmış-idi, ’ şol yanmda Kaâıbk Koca oğb Big Yigenek turmış-idi, * Pay Püre Big bunları gördüginde âh eyledi, başmdan» 'akb gitdi, destmabn ebne aldı, bögürü bögürü ağladı. Böyle idiçek kabn |Oğuz arkası, Baymdır Hanufi güyegüsi» Salur Kazan kaba dizinüfi üzerine çökdi, kıya tikübeu » Pay Püre Bigüfi yüzine bakdı, aydur: Pay Püre Big ne » ağlayup buzlarsm ? Pay Püre Big aydur: Çan Kazan > niçe ağlamayaym, niçe buzlamayaym, oğulda ortacum yok kartaşda 2 kaderüm yok, Allah Ta'âla meni karğayupdur, bigler tacum taktum» içün ağlaram, bb gün ola düşem ölem yirümde yurdumda 4 kimse kalmaya didi. Kazan aydur: Makşudufi bu mıdur?» Pay Püre Big ay­ dur: Beb budur, menüm dakı oğlum olsa,» Han Bayındırufi karşusm alsa tursa kuUuk eylese, ’ men dakı baksam sevinsem kıvansam gü­ vensem didi. Böyle digeç » Kabn Oğuz bigleri yüz göge tutdılar, el kaldurup du'â » eylediler, Allah Ta'âla safia bir oğul virsün didiler. 01 zamanda biglerüfi alkışı alkış karktŞi ktk*Ş id i,» du'âlan müstecâb olur-idi. Pay Piçen Big dakı» yirinden örü turdı, aydur: Bigler menüm dakı bakkuma bir du'â » eylefi, AUah Ta'âla mafia da bir kız vire didi.

Kabn Oğuz 1 bigleri el kaldurdılar, du'â eylediler, AUah Ta'âla safia da 2 bir kız vire didiler. Pay Piçen Big aydur: Bigler Allah Ta'âla» mafia bir kız vireçek olur-ise, siz tanık olufi, menüm kızum * Pay Püre Big oğlma bişik kertme yavuklu olsun didi. » Bunufi üzerine bir kaç zaman kiçdi, Allah Ta'âla Pay» Püre Bige bir oğul. Pay Piçen bige bb k»z virdi. Kaim » Oğuz bigleri bum

METÎN

27

işitdiler, şad olup sevindiler. * Pay Püre Big bazirganlannı yanma o^ıdı, buyuruk» itdi: Mere bazirganlar Allah Ta'âla mana bir oğul virdi,'» varun Rum iline menüm oğlum içün yaljşı armağanlar getürün » menüm oğlum böyüyinçe didi.

Bazirganlar da^ı gice gündüz <? yola girdiler, tstanbula geldiler.

Dan dansuh ala yahşi '3 armağanlar aldılar. Pay Pürenün oğb-y-içün bir deniz ' kulum boz aygır aldılar, bir ağ tozlu katı yay aldılar, bir dahi ^ ®ltı perlü gürz aldılar. Yol yarağın gördiler.

Pay Pürenün 3 oğb biş yaşına girdi, biş yaşmdan on yaşına * girdi, on yaşından on biş yaşma girdi. Çaya 5 baksa ç.abmlu çal-kara kuş erdemlü bir gözel yahşi yiğit» oldı. 01 zamanda bir oğlan baş kesmese kan 7 dökmese ad komazlar-idi. Pay Püre Bigün oğb atlandı,* ava çıkdı. Av avlar-iken babasmufi tavlası üzerine» geldi. İmrahor başı karşuladı, indürdi, konukladı.'» Yiyüp içüp otururlar-idi. Bu yanadan dahi bazirganlar» gelübeni Çara Dervend ağzma konmışlar-idi. Ya­ nmasun yarçımasun,'? Evnük Çal'asmun kâfirleri bunlan câsusladı.

Bazirganlar '3 yatur-iken ğafil-ile biş-yüz kâfir koyıiddar, çapddar, ' yağmaladılar. Bazirganun ulusı tutıldı, kiçisi kaçarak ? Oğuza geldi.

Bakdı gördi Oğuzun uçmda bir ala 3 şayvan dikilmiş, bir imirze h»l* yiğit kırk yigit-ilen, şağmda |* ve şobnda, otururlar. Oğuzuü bir yahşı yiğidi ancak, yonyayım * meded diyeyim didi. Bazirgan aydur: Yiğit yiğit big yiğit,» sen benüm ünüm anla sözüm dinle, on altı yıldur kim Oğuz 7 içinden gitmiş idük, dan dansuh kâfir malın Oğuz biglerine * getürür idük. Pasmun Çara Dervend ağzına döş virmiş » idük, Evnük kalasmun biş-yüz kâfiri üzerümüze koyıldı.'» Çardaşum tutsak oldı, malumuzı nzkumuzı yağmaladdar girü » döndiler, kara başum gö­ türdüm sana geldüm, kara başun sadakası'? yiğit meded mana didi.

Bu kez oğlan şarab içer-iken '3 içmez oldı, altun ayağı ebnden yire çaldı, aydur:' Ne didügümi yetürün, geyümüm-ile menüm şahbaz atumı getürün hey, meni ? seven yiğitler binsünler didi. Bazirgan dahi önlerine 3 düşdi, kulağuz oldı.

Kâfir dahi düşüben bir yirde» akçaTİleşmekde-y-idi. Bu mahalda erenlerün meydanı arslanı* pehüvanlarun kaplanı boz oğlan yetdi.

Bir iki dimedi » kâfirlere' kıbç urdı, baş kalduran kâfirleri öldürdi, 7 ğazâ eyledi, bazirganlarun mabnı kurtardı. Bazirganlar * aydur: Big yiğit bize sen erUk işledün, gel imdi begendügün » maldan al didiler.

Yigidün gözi bir deniz kulum b o z '» ayğın tutdı, bir de altı perlü gürzi, bir de ağ tozlu » yayı tutdı, bu üçini beğendi. Aydur: Mere bazirgan-

V22

*>70

*>71

D72

28

V24 *>73

Y25 D75

dede korkut

KİTABI

1ar » bu ayğın ve da^ı bu yayı ve bu gürzi mana virüîl didi.» |Böyle digeç bazirganlar sa^t oldı. Yiğit aydur: Mere' bazirganlar çok mı istedüm didi. Bazirganlar ayıtdılar:? Ne çoğ olsun, amma bizüm bir bigümüz oğb vardur, bu üç? nesneyi ana armağan aparsavuz gerek idi didiler. Oğlan» aydur: Mere bigüüüz oğb kimdür? Ayıtdılar: Pay Pürenüfl oğb * vardur, adma Bamsı dirler didiler. Pay Püreuüfi oğb « ola-y-ıduğm bilemediler. Yiğit parmağın ışırdı. Aydur: ? Bunda minnetile almakdan ise anda babam yanmda minnetsüz * almak yigdür didi.

Atm kamçıladı, yola girdi. Bazirganlar » ardmdan baka faldılar, val­ lah yahşi yiğit mürüvvetlü yiğit ı» didiler.

Boz oğlan babasmufi ivine geldi. Babasına l^aber oldı, bazirganlar » geldi diyü. Babası sevindi, çetir otağ ala şayvan dikdürdi,'? ipek h®‘ bçalar şaldı, kiçdi oturdı. Oğbm'? şağ yanma aldı. Oğlan bazirganlar ’ ^i?* söylemedi, kâfirleri h?tdağm afimadı. Nagâbi? bazirganlar geldiler. Baş indürüp selam virdiler. ? Gördiler kim ol yiğit kim baş kesüpdür kan döküpdür» Pay Püre Bigüfi şağmda oturur.

Bazirganlar yonddar? yigidün elin öpdiler. Bunlar böyle idiçek Pay Püre « Bigün acığı tutdı, bazirganlara aydur : Mere kavat oğb ? kavat1ar ata turur-iken oğul elin mi öperler? Ayıtddar: ]^anum * bu yiğit senün oğlun mıdır? BeU menüm oğlumdur didi.» Ayıtddar: tmdi incin­ me h®unm evvel anun elin öpdügümüze,'» eger senün oğlun olmasa-y-idi bizüm malumuz Gürcistanda» gitmiş-idi, bepümüz tutsah olmış-idi didiler. Pay ?? Püre Big aydur: Mere benüm oğlum |baş mı kesdi kanmı dökdi?'? Beli baş kesdi, kan dökdi, adam ahtardı didiler.' Mere bu oğlana ad koyasmça var mıdur didi. B di sultanum ? artuVdur di­ diler.

Pay Püre Big Kabn Oğuz biglerini çağırdı hotuhl®^* ^Dedem Çorhut geldi, oğlana ad hodı, aydur : Ünüm afüa sözüm » difile Pay Püre Big AUah Ta'âla sana bir oğul virmiş? tuta virsün Ağ sancak götürende müsülmanlar arhası < olsun Çarşu yatan hara karin tağlardan aşar ? olsa Allah Ta'âla senün oğluna aşut virsün Çanlu* h®?'^'' şulardan kiçer olsa kiçit virsün Çalabahk» kâfire girende Allah Ta' âla senüü oğluüa furşat virsün '« Sen oğlum Bamsam diyü ohşarsm

METÎN

Bnnun adı » boz ayğırlu Bamsı Beyrek olsun Âdım ben virdüm » yaşım Allab virsün didi. Kaim Oğuz bigleri el>» götürdiler du'â kıldılar, bu ad bu yiğide kutlu olsun ı didiler. Bigler hep ava bindi. Boz ayğınn çekdürdi » Beyrek bindi. Ala fağa ala leşker ava çıkdı.

Nagâhandan Oğuzun üzerine bir süri » geyik geldi. Bamsı Beyrek birini kova gitdi. Kova kov bir yire * geldi, ne gördi: Sultanum gördi gök çayının üzerine» bir kırmızı otağ dikilmiş. Yâ Rab bu otağ kimün o la » didi. Haberi yok ki alaçağı ala gözlü Ipzun otağı "> olsa gerek. Bu otağun I üzerine varmağa edeblendi. Ayıtdı: « Ne olur-ise olsun, hele men avumı alaym didi. Otağufi* öninde irişi geldi geyigi sinirledi.

Bakdı gördi,!® bu otağ Bam Çiçek otağı-y-imiş ki Beyregün bişik kert­ me » nişanlusı adaklüsı-y-idi, Bam Çiçek otağdan» bakar-idi. Mere dayalar bu kavat oğh kavat mize erlik mi » gösterür didi, varun bun­ dan pay dilefl görün ne dir ı didi. K^Ş^vça Yinge dirler bir katan varidi, ilerü * vardı pay diledi: Hey big yiğit bize da^i bu geyikden » pay vir didi. Beyrek aydur: Mere dadı men avçı degülem» big oğb bigem, hep size didi, amma sormak 'ayıb » olmasun bu otak kimündür didi.

Kışırça Yinge aydur :« Big yigidüm bu otağ Pay Piçen Big kızı Bam Çiçegüû^dür didi. Eyle olsa kanum, Beyregün kam kaynadı, edeb-ile » yap yap girü döndi. Kızlar geyigi götürdiler, gözeller® şahı Banı Çiçegün önine getürdiler. Bakdı gördi ı® ki bir sultan semüz şığm geyik­ dür. Banı Çiçek aydur:» Mere kızlar bu yiğit ne yigitdür? Kızlar ay­ dur: Yallah sultanum » bu yiğit yüzi nikablu yakşı yigitdür, big oğlı b ig » imiş didiler. Banu Çiçek aydur: Hey hey dayalar babam mana ben seni ı yüzi nikablu Beyrege vinnişem dir-idi, olmaya kim bu ola,» mere çağıran kzberleşeyim didi. Çağırdılar Beyrek geldi. » Bam Çiçek yaşmakBuub k^Ber şordı, aydur : Yiğit * gelişim kamdan ? Beyrek aydur: îç Oğuzdan. îç Oğuzda » kimün nesisin didi. Pay Püre Big oğh Bamsı« Beyrek didükleri menem didi. Kız aydur: Ya ne maşlahata » geldün yiğit didi. Beyrek aydur: Pay Piçen Bigün » bir kızı var-imiş, am görmege geldüm didi. Kız aydur:® 01 öyle adam degüldür kim | saüa görine didi, amma meni® Bam Çiçeğim dadısıyam, gel imdi senüü-ile ava çıkalum,» eger senün atun menüm atumı kiçer-ise onun atmı dakı» kiçersin, hem senün ile ok atalym, meni kiçer-isen am dakı 11 kiçersin ve hem senün-Ue güreşelüm, meni başar-isen am dakı • basarsm didi. Bejrrek aydur: Hoş, imdi atlanun. 2 îkisi atlandılar, mey­ dana çıkdılar. At depdiler, Beyrek» atı kızun atım kiçdi. Ok atdılar.

D76

V26

D77

V27

D19

30

D80

V28 D81

D82

DEDE KORKUT KİTABI

Beyrek kızun » okın yardı. Kız aydur: Mere yiğit menüm atumı kimse 3 kiçdügi yok, ohunu kimse yarduğı yok, imdi gel » senün-ile güreş tntalnm didi. Haman Beyrek atdan indi.? Karvaşdılar, iki pehlivan olup birbirine şarmaşdılar. * Beyrek götürür kızı yire urmak ister, kız gö­ türür « Beyregi yire urmak ister. Beyrek bunaldı, aydur: Bu kıza »> başdaçak olur-isem Kabn Oğuz içinde başuma» ka^mç yüzüme to­ hmç iderler didi. Cayrete geldi,» kavradı kızun bağdamasm aldı, em­ çeginden tutdı.» Çiz koçlndı. Bu kez Beyrek kızun ince biline girdi, ' bağdadı arhası üzerine yire urdı. Çiz aydur: Yiğit ? Pay Piçenün kızı Banu Çiçek menem didi. Beyrek üç? öpdi, bir dişledi, düğün kutlu olsun han kızı» diyü parmağmdan altun yüzügi çıkardı kızun parmağma 3kiçürdi. Ortamuzda bu nişan olsun han kızı didi. » Çiz aydur: Çün böyle oldı, haman imdi ilerü turmak ? gerek big oğb didi. Beyrek dahi nola hanum baş üzerine * didi.

Beyrek kızdan ayrdup ivlerine geldi. Ağ sakallu » babası karşu geldi, aydur: Oğul dan dansuh bu gün?» Oğuzda ne gördün? Aydur: Ne göreyim, oğb olan ive»rmiş, kızı olan köçürmiş. Babası aydur; Oğul ya seni» ivermeh mi gerek ? Beb pes ağ şakallu ' aziz baba ivermeh *? gerek didi. |Babası aydur: Oğuzda kimün kızın ab vireyin » didi. Bey­ rek aydur; Baba mana bir kız ab vir kim men yirümden turmadm ? ol turmah gerek, men kara koç atuma binmedin ol binmeh gerek, men kanmuma? varmadm ol mana baş getürmek gerek, bunun kibi» kız ab vir baba maüa didi. Babası Pay Püre Han aydur: Oğul sen 5 kız dilemezsin kendüüe bir bampa ister-imişsin, oğul meğer sen» istedügün kız Pay Piçen Big kızı Banu Çiçek ola didi. ? Beyrek aydur: Beb pes, evet ağ şakallu ' aziz baba menüm dahi * istedügüm oldur didi. Babası aydur: Ay oğul Banu Çiçegün » bir delü kardaşı vardur, adma Delü Çarçar dirler, kız dileyeni ı» öldürür. Beyrek aydur: Ya pes nidelürn?

Pay Püre Big aydur:» Oğul kalın Oğuz biglerini odamuza ohıyalum, niçe maslahat» görürler-ise ana göre iş idelüm didi. Çabn Oğuz biglerini» hep ohıdılar, odalarma getürdiler, ağır konukbk eylediler. < Çabn Oğuz bigleri ayıtdılar: Bu kızı istemeğe kim vara ? bilür ? Maslahat gördiler ki Dede Çorkut varsun ? didiler. Dede Çorkut aydur: Yarenler çünki meni gönderürsiz,» bilürsiz kim Delü Çarçar kız kardaşmı dileyeni öldürür, ? bâri Baymdır Hanun tavla­ smdan iki şahbaz jdigrük » at getürün, bir kiçi başlu kiçer ayğın bir tokh başlu ? ton ayğın, nâgâh kaçma kovma olur-ise birisini * binem, birisini yedem didi. Dede Çorkudun sözi makbul» geldi. Vardılar Ba-

METİN ymdiT Honun tavlasından ol iki

atı getürdiler.

31 Dede Korkut birin

bindi birin yetdi, |'* yarenler sizi Hakka ışmarladum didi gitdi.

V29

Meğer sultanum,» Delü Korçar da^ı ağ ban ivini ağ otağmı kara yirü n » üzerine kurdurımş-idi, yoldaşları ile puta atup ■ oturur-idi.

D83

Dedem Korkut öteden berü geldi. Baş » indürdi, bağır başdı, ağız dil­ den görklü selam virdi.» Delü Korçar ağzın köpüklendürdi. Dede Kor­ kudun yüzine 4 bakdı, aydur: 'Aleyke’s-selâm ay 'ameli azmış fi'U dönmiş» kâdir Allah ağ abıma kada yazmış, ayaklnlar buraya geldügi » yok, ağızlular bu şuyumdan içdügi yok, sana noldı, ' amelüfi mi » azdı, fi'1ün mi döndi, ecelün mi geldi, bu aralarda » neylersin didi. Dede Korkut aydur : Korşu yatan kora tağum ® aşmağa gebnişem Akmdılu görklü şuyum, kiçmege gebnişem 10

Cin etegüne tar koltuğuna k>Ştbnağa gelmişem

Tafirmun buyuruğı-y-üe » Peygamberim kovb-y-ile aydan aru günden görklü kız kordaşun» Banu Çiçeği Bamsı Beyrege dilemeğe gelmişem didi. Dede K o rk u t» böyle digeç Delü Korçar aydur: Mere ne didügüm yetürün, kora ■ aygın yarağ-ile getürün didi. Kora ayğm yarağ-ile getürdiler,» Delü Korçan bindürdiler. Dede Korkut kösteği üzdi,» turmadı koçdı. Delü Korçar ardma düşdi. Tokb» başlu ton ayğır yonidı, Dede Korkut kiçi başlu » kiçer ayğıra sıçradı bindi. Dedeyi kova kova Delü Korçar » on belen yir aşurdı. Dede Korkudun ardından Delü » Karçar irdi. Dedenün anısı anıtdı, Tanrıya şığındı,» ismi-i ‘ azam okıdı.

Delü Korçar kalcın eUne aldı, ® yukansmdan öyke ile hamle kıldı.

Delü Big diledi k i » Dedeyi depere çala. Dede Korkut ayıtdı:

Çalar-

isen » elün kunsun didi. Hak Ta'âlanun emri-y-ile D e lü » Korçarun eli yukaruda { aşılu koldı.

Zirâ Dede » Korkut velayet issi idi, dileği

V30

kabul oldı. > Delü Korçar aydur: Meded aman el-amaıı, Tannnun birli-

D85

gine yokdur güman,» sen menüm elüıni sağaldı gör, Tanrmun buyruğıy-ile Peyğamberün» kovH-y-ile kız konndaşumı Beyrege vireyim didi. Üç kerre ağzmdan 4 ikrar eyledi, günahına tevbe eyledi. Dede Kor­ kut du' â eyled i,» Delünüû eli Hok emri-y-ile şapa şağ oldı. Döndi ay­ dur:»

Dede kız kormdaşumun yolma ben ne ister-isem virür misin?

Dede ı aydur: Virelüm didi, görelüm ne istersin. Delü Karçar aydur: Bin 8 buğra getürün kim maya görmemiş ola, bin dalfi aygır getürüû ® kim hiç kışrağa aşmamış ola, bin da^ı koyun görmemiş koç » getürün, bin de kuyruksuz kulaksuz köpek getürüû, bin d ah i» püre getürün mana didi. Eger bu didügüm nesneleri getürür-isenüz » koş virdüm.

32

1>86

V31

1>87

D88

V32

D89

DEDE KORKUT KİTABI

amma getürmeyeçek oluı-isefi bu katla öldürmedüm» ol vaktm öldü­ rürin didi.

Dede döndi Pay Püre' Bigün ivlerine geldi. Pay Püre Big aydur: Dede oğlan mısm kız nu?8m ? Dede oğlanam didi. Ya pes niçe kurtıldun Delü Karçarun? elinden didi. Dede aydur: Âllabun 'inayeti erenlerün bimmeti» oldı, kızı aldum didi. Beyrege ve anasma ve kız kardaşlarma ? muştuçı geldi, sevindiler, şad oldılar. Pay Püre B ig » aydur: Delü ne h®dar mal istedi? Dede aydur: Yanmasun | ? yarçımasun, Delü Karçar ej'le mal istedi ki biç bitmesün * didi. Pay Püre Big aydur: Hele ne diledi? Dede aydur:» Bin ayğur dileyüpdiir kim kısrağa aşmamış ola, bin dahi buğra diledi kim maya görmemiş ola, bin de koç dileyüpdiir» koyun görmemiş ola, bin de kuyruksuz kulaksuz köpek diledi,» bin dahi h»^®Ç® karaça püreler diledi.

Bu nesneleri ı? getüreçek olur-isenüz kız kanndaşunu virürem, gelürmeyeçek • olur-isen gözüme görülmeyesin, yohsa seni öldürürem didi. 2 Pay Püre Big aydur: Dede men üçini bulur-isem ikisini? sen bulur mısm didi. Dede Korkut beli h®»»™ bulayım» didi. Pay Püre Big ayıtdı: İmdi Dede köpck-Ue püreyi ? sen bul didi. Dahi kendüsi tavla tavla atlarma vardı bin » ayğır seçdi , develerine vardı bin buğra ner seçdi, koyunlarma ? vardı bin koç seçdi. Dede Korkut dah? bin kuyruksuz * kulaksuz köpek-ile bin dahi püre buldı. Alup bunlan Delü » Karçara gitdi. Delü Karçar işitdi karşu geldi, göreyim didügümi getür­ diler mi •» didi. Ayğırlan göriçek beğendi, develeri gördüginde beğendi, » hoçlan beğendi, köpekleri göriçek kaş kaş güldi, aydur:» Dede ya kam menüm pürelerüm ? Dede Korkut hay oğul Karçar *? adama uş bögelek kibi bunludur, ol bir yavuz canavardur,' hep bir yirde dirüp-dunıram, gel gidelüm semüzin al aruğm ? ko didi. Aldı Delü Karçarı bir pürelü yire getürdi, ? Delü Karçarı yabnçak eyledi ağda koydı. Püreler » Delü Çarçara üşdiler. | Gördi beceri bUmez, aydur: Meded ? Dede, kerem eyle Allah 'işkma kapuyı aç çıkayın didi.» Dede Çorkut oğul Çarçar ne kargaşa idersin, getürdüm ? bu ışmarladuğun nesnedür, noldun böyle bunaldun, semüzin * al aruğm ko didi. Delü Çarçar ay­ dur: Hay Dede » Sultan, Tann bunun semüzin de alsun aruğm d a '» alsun, baman beni kapudan tışaru eyle, meded didi.» Dede kapuyı açdı, Delü Çarçar çıkdı. Dede gördi-kim'? Delünün canma kiçmiş, başı kayusı olmış, gevdesi püre»den görinmez, yüzi gözi belürmez.

Dedenün ayağına düşdi. <Allab 'işkma beni kurtar didi. Dede Çorkut var oğul? kendüni suya ur didi. Delü Çarçar segirderek vardı? şuya

METÎN

33

düşdi, Püredür şuya a^dı gitdi. Geldi geyesi^sin geyd i, ivine gitdi. Ağır düğün yarağın gördi.

Oğuz zamanında bir y iğ it» ki ivlense ok atar-idi, okı ne yirde düşse anda gerdek« diker-idi. Beyrek Çan dakı okm atdı, dibine gerdeğin ^ dikdi. Adaklusından ergenlik bir kırmızı kaftan geld i,« Beyrek geydi.

Yoldaşlarma bu iş koş gelmedi, sakt ® oldılar. Beyrek aydur: Niye sakt oldunuz didi. A yıtdılar;» Niçe sakt olmayalum, sen kızıl kaftan geyersin biz ağ kaftan » geyerüz didiler. Beyrek aydur: Bu kodot nes­ neden

ötüri n iy e » sakt olursız, bu-gün ben geydüm yarm nayibüm

geysün, kı^k “ güne değin şıra vardı geyünüz, andan şonra bir dervişe *

D90

virelüm didi. | Kırk yiğit ilen yiyüp içüp otururlar-idi. 2 Yanmasun

V33

yarçımasım, kâfirün câsusı bunlan câsusladı, » varup Bayburd

Hişan

bigine kober virdi, aydur: Ne oturursın * sultanum. Pay Piçen Big ol safia vireçegi k»zı Beyrege» virdi, bu gice gerdege girür didi. Yanmasun yarçımasun,» ol mePun yidi yüz kâfir-ile yılğadı. Bejrrek ap alaca

2

gerdegi içinde yiyüp içüp bl-kaber otunır-idiJ Dün « uykusmda kâfir otağa koyıldı. Nayibi

kıbcm şıyırdı» eline aldı, menüm başum Bey-

regüfi başma kurban olsu n » didi. Nayib paralandı şehid oldı. Derin olsa » baturur kolababk korkudur, at işler er öginür, y a y a n » erüfi umudı olmaz. Otuz tokuz yigit-ilen Beyrek tu ts a k » gitdi. f a fi ötdi, gün toğdı, Beyregüfi atası 1 anası bakdı gördi-kim gerdek görinmez olmış. Â b itdiler,

2

D92

'akıllan başlanndan gitdi. Gördiler-kim

uçarda kuzgun» koîu»Ş> tazı telaşmış yurtda kalmış, gerdek paralan­ mış 4 nayib şehid olmış. Beyregüfi babası kaba şaruk götürüp» yire çaldı, tartdı yakasm yırtdı, oğul oğul diyüben « bögürdi zânbk küüı.

Ağ pürçeklü anası buldur buldur

2

ağladı gözinüû yaşın dökdi, acı

tırnak ağ yüzine » aldı çaldı, al yafiağm tartdı, katğu kibi kara şaçmı ® yoldı, ağlayubanı şıklayubanı ivine geldi. Pay Püre » Bigüfi düulügi altun ban ivine şiven girdi. Kızı gelini kas » kas gülmez oldı, k»zıl k»»a ağ eline yakmaz oldı. Y i d i » k»z kardaşı ağ çıkardılar kara tonlar gey­ diler, vay bigüm » kartaş muradına makşudına irmeyen yalufiuz kardaş diyüp

2

D92

Çiçek karalar geydi ağ kaftanmı çıkardı, | güz alması kibi a l » yafiağmı

V34

1

ağlaşdılar bögrişdiler. Beyregüfi yavuMusma kaber oldı. Banı

tartdı yırtdı, Vay al duvağum iyesi Vay alnum 4 başum umudı Vay şah yigidüm vay şahbaz yigidüm Toymça» yüzine bakmaduğum kanum yiğit

34

DEDE KORKUT KİTABI

Kanda gitdün beni yalunuz koyup canum » yiğit Göz açuban gördüğüm Könül ile sevdügüm Bir yaşdukda baş ? koyduğum Yolmda öldüğüm hutban olduğum Vay Kazan Bigün mağı » Vay kabn Oğuzufi imrençesi Han Beyrek diyüp zân zân » ağladı. Bum işidüp Kıyan Selçük oğb Delü Dundar«« ağ çıkardı kara geydi. Beyregüfi yar ve yoldaşlan » ağı çıkarup 1ar geydiler. Kabn Oğuz bigleri Beyrek içün ' aşim >? yas tutdılar, umud üzdiler.

Bunun üzerine on altı y ıl» kiçdi, Beyregün ölüsin dirisin bilmediler.

D93

Y35 D94

Bir gün kızım ' kardaşı Delü Karçar Baymdır Çanuft divanma geldi, dizin? çökdi, aydur: Devletlü Çanun 'ömri uzun olsun,? Beyrek diri olsa on altı yıldan berü gelür-idi, bir yiğit * olsa dirisi h®keıin getürse çırğap çuha altun akça ? virür-idüm, ölüsi haberin getürene kız hardaşum virür-idüm didi.» Böyle digeç, yanmasun yarçımasun, Yalançı oğb Yartaçuk ? aydur: Sultonum ben varaym, ölüsi dirisi rin getüreyin * didi. Meğer Beyrek buna bir kömlek bağışlamış-idi, geymez idi,» sahlar-idi. Vardı könlegi h®"® kuna baturdı, Baymdır'» Çanun öüine getürüp bırakdı. Bayındır Çan aydur: Mere bu ne '' kömlekdür ? Beyregi Çara Dervendde öldürmişler, uşda nişanı'? sultanum didi. Kömlegi göriçek bigler öğür öğür ağlaşdılar,'? zânbklara girdiler. | Bayındır Çan aydur: Mere niye ağlarsız, biz b u m ' tanımazuz, adaklusına aparun görsün ol yahşi bilür, zirâ ? ol diküpdür yine ol tanır didi. Vardılar kömlegi Bam ? Çiçeğe iletdiler. Gördi tamdı oldur didi, tartdı yaka»sın yırtdı, acı tımah ağ yüzine aldı çaldı, güz alması ? kibi al yanağm yırtdı.

Vay göz açup gördüğüm Könül virüp sevdügüm Vay al duvağum iyesi Vay alnum başum umudı 7 Han Beyrek diyü ağladı. Babasma anasına h®l>ot oldı, ap * alaca ordusma şiven girdi, ağ çıkardılar kara geydiler. Çabn » Oğuz bigleri Beyrekden umud üzdiler. Yalançı oğh Yaltaçuk k içi'» dügünin eyledi, ulu dügünine va'de kodı. Beyregüfi babası» Pay Püre Big dahi bazirganlan kığırdı

METİN

yanma getürdi,» aydur: Mere bazirganlar varun ikUm iklim aran, BcyTTegün ölüsi » dirisi haberin getüre-y-idünüz ola mı dir.

Bazirganlar yarak gördiler. Gice ' gündüz dimeyüp yonddar.

Nâgâh Paraşarun Bayburd Hişanna ? geldUer. Meğer ol gün kâfirlerün ağır günleri-y-idi. Her biri yimekde ? içmekde idi. Beyregi dahi getü­ rüp kopuz çaldururlar-idi. Beyrek » yüce çartakdan bakdı bazirganlan gördi. Banlan gördüginde? hal*orleşdi, görelüm ha»um ne haberleşdi.

Aydur : Alan alçak « hava yirden gelen arğış Big babamuü kadm anamun savğatı 7 arğış Ayağı uzun şalıbaz ata binen arğış Ünüm aüla * sözüm dinle arğış Kabn Oğuz içinde Ulaş oğb Şalur» Çazanı şorar | olsam şağ mı arğış Kıyan Selçük oğb <» Delü fundan şorar olsam şağ mı arğış Kara Göne oğh Kara Budağı şorar olsam şağ mı arğış Ağ şakallu babamı,» ağ pürçeklü anamı şorar olsam şağ mı Benüm yidi la^ Ifarındaşum şorar olsam şağ mı arğış Göz açuban » gördüğüm Könül Ue sevdügüm Pay Piçen kızı Banı Çiçek ivde mi » arğış Yohsa kimseye vardı mı arğış DigU maüa Kara başum > kurban olsun arğış sana didi. Bazirganlar aydur: Şağ ? mısm esen misin canum Bamsı On altı yilun hasreti hanum Bamsı Kalın oğuz içinde Kazan Bigi şorar olsan şağdur Bamsı Kıyan Selçük oğb Delü fundan ? şorar olsan şağdur Bamsı Kara Göne oğb Budağı şorar » olsan şağdur Bamsı 01 bigler ağ çıkardı kara geydi 5 senün-içün Bamsı Ağ şakallu atanı ağ pürçeklü ananı şorar » olsan şağdur Bamsı Ağ çıkarup kara geydiler senün-içün Bamsı 7 Yidi kız kardaşun yidi yol ayndmda ağlar gördüm Bamsı * Güz alması kibi al yanaklann yırtar gördüm Bamsı Vardı » gelmez kardaş diyü zânlık ider gördüm Bamsı

D95

V36

D9S

36

DEDE KORKUT KİTABI Göz açuban » gördüğün Könül virüp eevdügün Pay Piçen k»zı B a n ı» Çiçek Ejçi dügünin eyledi ulu dügünine va 'd e kodı Y alan çı» oğb Yartaçuğa varur gördüm

V37

I Han Böyrek

D97

Ap alaca gerdegüne ı gele görgü

Paraşarun» Bayburt Hişanndan uça görgü Gelmez olsan Pay Piçen kızı Bam Çiçeği 2 aldurdun bellü bügil didi. Beyrek kalkdı ağlayu ağlayu» k»tV yiğiüün yanma geldi. Kaba şaruk götürdi yire çaldı,» aydur: H ey menüm kırk yoldaşum, bilür misiz neler oldı?

Yalançı»

oğb Yaltaçuk

menüm

ölüm k»ıî»orin

üetmiş, dünlügi altun » ban ivine babamuû şiven girmiş, kaza benzer kızı gelini

2

ağ çıkarmış kara geymiş, göz açuban gördüğüm,

virüp * sevdügüm Böyle

Banı

könül

Çiçek Yalançı oğb Yaltaçuğa vanır olmış. »

digeç kırk yiğidi kaba şaruklann

götürdüer yire

çaldüar, ı«

bögürü bögürü ağlaşdüar zânbk küdüar.

Meğer kâfir biginün » bir bikir kızı var-idi. Her gün Beyregi gör­ mege gelür-idi. 0 1 » gün girü görmege geldi. Bakdı gördi Beyrek sa^t olmış. 1» K ız aydur: Niçün saktsm kunum yiğit?

D98

şin

1

Geldügümçe seni

görür-idüm, güler-idün oynar-idün, şimdi noldun didi.

aydur: Niçe sakt olmayayım? Ou altı yıldur kim babanun

Beyrek 2 tutsakı-

y a m ,» ataya anaya kavuma kardaşa kasretem, ve hem bir kara gözlü yavuklum ■* var-idi, Yalançı oğb Yaltaçuk dirler bir kişi var-idi » varmış yalan söylemiş beni öldi dimiş, ana varur olmış » didi. Böyle digeç, kız Beyregi 'aşıklamış-idi, aydur: Eger

sen i 2

Uşardan aşağa urğan-üe şa-

İmduraçak olur-isem babana * anana şağbk-üe varaçak olur-isen beni V38

bunda

gelüp kulalbğa ® alur mısm didi. Beyrek | and içdi: Küıcuma

toğranaym okuma »

sançüayın, yir kibi kertüeyin toprak kibi şavn-

laym, şağbğ-üe » varaçak olur isem Oğuza, gelüp seni kalalbğa almazisem 2>99

12

didi. K » dakı urgan getürüp Beyregi Uşardan aşağa »» şabndurdı.

Beyrek aşağa bakdı, kendüzin yir yüzinde» gördi. Allaha şükr eyledi, yola düşdi. Giderek bineyim didi.

k â fir ü n 2

ılkısma geldi. Bir at bulur-isem tutayım

Bakdı» gördi kendünün deniz kulum boz ayğır bunda

otlanup turur.» Boz ayğır dakı Beyregi görüp tamdı, iki ayağmun üzerine » turdı kişnedi. Beyrek dakı bum ögmiş, görelüm kanum» niçe ögmiş:

METÎN

Aydur : Açuk açuk meydana benzer senün almçuğuii 7 İki şeb-çerağa benzer senün gözçügezün İbrişime benzer senün * yiUçügün İki koşa kardaşa benzer senün kulaçuğufi Eri» muradına yetürür senün arhaçuğun At dimezem sana hartaş direm ı» kartaşumdan yig Başuma iş geldi yoldaş direm yoldaşumdan » yig didi. At başmı yukam tutdı, bir kulağm haldurdı» Beyrege hatşu geldi. Beyrek at göksin h»çakladı, iki gözin » öpdi. Sıçradı bindi, hişarun kapusma geldi. Otuz to^uz' yoldaşm ısmarladı, görelüm hanum

DIOO

niçe ışmarladı : Beyrek aydur : ? Mere şasi dinlü kâfir Menüm ağzuma sögüp-durur-idün doyamadum ? Çara toSuz etinden yahni yidürdün doyamadum Tann mana y o l» virdi gider oldum mere kâfir Otuz tokuz yigidüm amanatı? mere kâfir Birin eksük bulsam yirine on öldüreyim Onm eksük < bulsam yirine yüzin öldüreyim mere Itâfir Otuz tohuz yigidüm» amanatı mere kâfir didi, dahi aldı yonyu virdi. Çırk nefer* kâfirler atlandılar, ardma düşdiler. | Ç ova gitdiler, yetmediler döndiler. » Beyrek Oğuza geldi. Bakdı gördi bir ozan gider. Aydur : Mere ozan nireye gidersin ? Ozan aydur: Big yiğit düğüne giderem.» Beyrek aydur: Düğün kimün? Yalançı oğh Yaltaçuğun didi.'? Mere kimüfi nesin alur didi. Ozan aydur: Çan Beyregün'? adahlusm alur didi. Bey­ rek aydur: Mere ozan kopuzuü mana' virgü atumı sana vireyim, şakla gelem bahasm getürem alam didi. ? Ozan aydur: avazum gedilmedin ünüm yoğulmadm bir atdor ölüme? girdi, ileteyim şaklayayım didi.

Ozan hopuzı Beyrege virdi.» Beyrek kopuzı aldı, babasmun ordusma yakm geldi. Bakdı* gördi bir kaç çobanlar yolun kıyısm almışlar ağ­ larlar, hem « turmayup taş yığarbır. Beyrek aydur: Mere çobanlar bir kişi yolda 7 taş bulsa yabana atar, siz bu yolda bu taşı niçfin yığarsız? * Çobanlar aydur: Mere sen seni bilürsin, bizüm halomuzdan yoh» didiler. Mere ne h<'l<?Âuz vardur? Çobanlar aydur: Bigümüzün bir oğb 10 var-idi, on altı yıldur kim ölüsi dirisi hebetin kimse bilmez,''

V39

DlOl

38

DI02

V40

DEDE KORKUT KİTABI

Yalançı oğh Yaltaçuk dirler ölüsi kaberin getürdi, adaklusın» ana virür olddar, gelür bundan kiçer, uralum anı, ana varmasun ı» tekine tüşine varsun didiler. Beyrek aydur: Mere yüzünüz ağ ı olsun, ağanuzun etmeği size halal olsun didi. 2 Andan babasmnn ordusına geldi. | Meğer ivleri öninde» bir böyük ağaç var-idi, dibinde bir yakşı bınar var-idi. * Beyrek bakdı gördi kim kiçi kız kanndaşı bınardan şu almağa » gelür, kardaş Beyrek diyü ağlar buzlar, toyun dügünüû kara « oldı diyü ağlar. Beyrege katı firak geldi, katlammadı buldur 7 buldur gözi­ nün yaşı revan oldı. Çağırubam burada » şoylar, görelüm kanum ne şoy­ lar: Beyrek aydur : Mere kız » ne ağlarsm ne buzlaısm ağa diyü Yandı bağnım göyindi içüm » Meğer senün ağan yok olupdur Yüregüne kaynar yağlar» koydupdur Kara bağrun şarşdupdur Ağa diyü ne ağlarsın » ne buzlarsm Yandı bağrum göyindi içüm Karşu yatan » kara tağı şorar olsam yaylak kimüû Şovuk şovuk şulannı şorar 1 olsam içit kimün Tavla tavla şahbaz atları şorar» olsam binit kimün Katar katar develeri şorar olsam» yüklet kimün Ağayılda ağça koyum şorar olsam şölen kimün » Karalu göklü otağı şorar olsam kölge kimün Ağız dilden» kız kişi k^ber mana Kara başum kurban olsun bu gün sana didi. » K»z aydur:

V41

Çalma ozan ayıtma ozan Karaluça men kızun 2 nesine gerek ozan Karşu yatan (cara tağı şorar olsan Ağam 8 Beyregün yaylası-y- idi Ağam Beyrek gideb yaylarum yok ® Şovuk şovuk şulanm şorar olsan Ağam Beyregün içidi-y-idi 10 Ağam Beyrek gideb içerüm yok Tavla tavla şahbaz atlan » şorar olsan Ağam Beyregün binidi-y-idi Ağam Beyrek | gideli 12 binerüm yok

METİN

39

Çatar katar develeri şorar olsan A ğ a m » Beyregün yükledi-y-idi Ağam Beyrek gideli yüklerüm yoh 1 Ağayılda ağça hoy™? şorar olsan Ağam Beyregün şöJeni-y-idi 2 Ağam Beyrek gideli şSlenüm yoh Çaralu göklü otağı şorar ? olsan Ağam Beyregündür Ağam Beyrek gideli köçerüm yoh

D104

♦ Yine h>z aydur : Mere ozan Çarşu yatan hara tağdan aşup * geldügünde kiçdüğünde Beyrek adlu bir yiğide bulışmadun mı Taşhun * taşhuu şulan aşup geldügüfide kiçdügüfide Beyrek ’ adlu bir yiğide bulışmadun mı Ağur adlu şehirlerden geldügünde kiçdüğünde 8 Beyrek adlu bir yiğide bubşmadun mı Mere ozan gördün-ise » digil mana Çara başum kurban olsun ozan sana didi. Çiz 10 gine aydur : Çarşu yatan kara tağum yıhılupdur Ozan senüü » h®J»erün yoh Kölgelüçe hab*ı ağacum kesUüpdür O zan » senün h?ıl>erün yoh Dünyelikde bir herdaşum almupdur O zan» senüü h*ıl?erüü yoh Çalma ozan ayıtma ozan Çaraluçai men hızuü nesine gerek ozan

D105

lleyüüde düğün var düğüne? varup ötgil didi. Beyrek bundan kiçdi, ulu h?z? gördi h»z hw daşlan»

yanma geldi. Bahdı

göklü otururlar. Çağırup Beyrek şoylar,

görelüm hmıum * ne şoylar ;

Aydur : Alan sabah yirinden turan kıllar Ağ otağı« hoyuban kara otağa ( giren hı^le?^ Ağ çıharup hata geyen h?ı*Iar Bağır kibi üginende yoğurtdan ne var

Y42

40

D106

DEDE KORKUT KtTAB

Kzta şakaç altında gömeçsden ne var Kendürükde etmekden ne var Üç gündür yoldan » geldüm toyurun meni Üç güne varmasun Allah sevindürsün» sizi didi. Kızlar varddar yimek getürdiler, Beyregün» kanun toyurddar.

Beyrek aydur: Ağanuzun başı ve g ö z i» sadakası köhne kaftanunuz var ise geyeyin düğüne varaym,» düğünde elüme kaftan virürler, girü kaftanunuz vireyim didi. ‘ Varddar, Beyregün var-imiş, buna virdüer. Aldı 2 geydi, boyı boyma bUi biline kob kobna yakışdı.»

Ulu kız katdaşı bum Beyrege benzetdi, kara kıyma gözleri» kan yaş toldı. Şoylamış, görelüm kanm» ne şoylanuş: » Kata kayma gözlerün çöngelmese-y-idi Ağam Beyrek diye-y-idüm « ozan sana Yüzüni kara şaç örtmese-y-idi Ağam 2 Beyrek diye-y-idüm ozan sana K «nt k » » t bileklerim şol*masa-y-idi Ağam Beyrek diye-y-idüm ozan sana Apul apul 9 yonyışundan Aşlan kibi tunşundan Kanrduban »> bakışundan Ağam Beyrege benzedürem ozan seni Sevindürdün» yirindürmo ozan meni

D107

V43

didi. Kız bir dakı şoylanuş: 12 Aydur : Çalma ozan ayıtma ozan Ağam Beyrek gideb bize » ozan geldügi yok Egnümüzden kaftanumuz alduğı yok 1 Başumuzdan giceUgümüz alduğı yok Bnynuzı bmma koçlaramuz2 alduğı yok didi. Beyrek aydur: gördün mi, kızlar bu kaftan-ile» meni tamdılar, kabn Oğuz bigleri dakı tanırlar didi.» |Göreyim Oğuzda menüm dos­ tum düşmenüm kimdür didi, kaftam» şıyırdı götürdi kızlarun üstine atı virdi. Ne siz (ca/un » ne Beyrek kalsun, bir eski kaftan virdünüz benüm başum beynüm 2 aldunuz diyüp vardı bir eski deve çuvab buldı,« deldi boynma kiçürdi, kendüyi delülige bırakdı. » Sürdi düğüne geldi.

Gördi düğünde güyegü ok 1° atar. K^ta Göne oğb Budak, K»zan Big oğb Uruz,» bigler başı Yigenek, Gaflet K »c» »ğlı Şet Şemseddin,i2 kızun kardaşı Delü Karçar bile ok atarlar-idi.» Kaçan-kim Budağ atsa Beyrek

METİN

41

elüfi var olsun dir-idi,» Uruz atsa eliin var olsun dir-idi, Yigenek atsa ? elün var olsun dir-idi. Şer Şemseddin atsa eliiü? var olsun dir-idi, güyegü atsa elün kunsun» parmahlarun çüıisün hay tonuz oğh tonuz dir-idi,5 güyegülere kurban ol dir-idi. Yalançı oğb Yaltaçuğun « acığı tutdı, aydur: Mere kavat oğb delü havat, sa&a ? düşer mi mana bunun kibi söz söylemek, gel mere havat * menüm yayumı çek, yo^sa şimdi boynun ururam didi.» Böyle digeç Beyrek yayı aldı çekdi, kabiasmdan 10 yay iki para oldı. Götürdi önine bırakdı, daz » yirde turgay atmağa yahşi didi. Yalançı o ğ b » Yaltaçuh yay ufanduğma hatı kakıdı, ay­ dur: Mere »Beyregün yayı vardur | getürüü didi. Vardılar getürdiler.' Beyrek yayı gördüginde yoldaşların aüdı ağladı, aydur: ? fu l tulara girdügüm tularan Duharluyı koduğum yağı? yurdı Elümde kıl kişlüm ayğır mab Ayğır virüp alduğum * ağ tozlu yayum Buğa virüp alduğum boğma kirişüm Bunlu? yirde kodum geldüm Otuz tohuz yoldaşum iki arğışum » didi. Andan Beyrek aydur: Bigler sizün 'işkunuza çekeyim ? yayı atayım ohı didi. Meğer güyegünün yüzügine nişan » atarlar-idi. Bey­ rek oh-ile yüzügi urdı paraladı.» Oğuz bigleri bum göriçek el ele çal­ dılar gübşdiler.» Kazan Big bakup tamaşa ider-idi. Adam gönderdi Beyregi » Ipğvdı. Delü ozan geldi baş indürdi, bağır başdı,» selam virdi.

Beyrek aydur :

D108

V44

D109

Alar sabah Şapa yirde dikilende » ağ-ban ivlü A^as-ile yapılanda gök şayvanlu

Tavla' tavla çekilende şahbaz atlu Çağıruban dad virende bol ? çavuşlu Yaykanduğmda yağ dökilen bol ni'metlü Çalmış ? yiğit arhası Beze miskin umudı Baymdır Çanun» güyegüsi Tülü kuşun yavnsı Türkistanufi direği * Amit şuymun aşlanı Çaraçuğun kaplam ÇonuT atun « iyesi Çan Uruzun babası

D llO

42

DEDE KORKUT KİTABI

Hanum Kazan Ünüm anla ’ sözüm dinle Alan şabah turmışsm Ağ ormana s girmişsin A ğ kavağun budağmdan yırğayuban kiçmişsin ® Can yaçuğm eğmişsin Okçuğazm kurmışsm •o A dm gerdek komışsm Şağda oturan şağ » Ligler Şol kolda oturan şol bigler V45

Işikdeki I maklar » Düpde oturan ^ â ş bigler K utlu olsun devletünüz

D lll

13 didi. Böyle digeç Kazan Big aydur: Mere delü ozan ı menden ne di­ lersin, çetirlü otak mı dilersin, kul karavaş mı dilersin,» altun akça mı dilersin vireyim didi. Beyrek aydur: Sultanum» meni koşan da şölen yimeginün yamna varsam, kamum açdur» toyursam didi. Kazan ay­ dur: Delü ozan devletin depdi,» bigler bu günki bigUgüm bunun olsun, kon nireye gider-ise » gitsün neyler-ise eylesün didi. Beyrek şölen yi­ meginün ^ üzerine geldi. Karnm toyurdukdan sonra kazanları depdi » dökdi çevürdi. Yaknmun kimini şağma kimini şobna ® atar. Şağdan gideni sağ alur, şoldan gideni şol

alur. Hakluya bakkı dege kaksuza

yüzi karabğı dege. Kazan » Bige kaber oldı, sultanum delü ozan hep yimegi dökdi » didiler, şimdi kızlar yanma varmak ister. Kazan aydur: DI12

Mere » kon-a kızlar yanma da varsun didi. Beyrek kalkdı * kızlar yanma vardı, şurnaçılan kovdı, nakaraçdan» kovdı, kimini dögdi, kiminün başm yardı. Kızlar oturan» otağa geldi, işigin aldı oturdı. Bum gördi» Kazan Bigün katum boyı uzun Burla kakıdı, aydur:» Mere kavat oğb delü kavat, sana düşer mi bi-tekellüf« menüm üzerüme gelesin didi.

V46

Beyrek | aydur:

Hanum, Kazan Bigden ’ mana buyruk oldı, mana

kimse tolaşmaz didi. Burla Hatun » aydur: Mere çün-kim Kazan Big­ den buym k olupdur kon ®otursun didi. Yine döndi Beyrege aydur: Mere delü o z a n » ya maksudun nedür? Aydur: H»uum maksudum ol­ dur ki ere varan » kız kalka oynaya men kopuz çalam didi. Kışıtça Y in­ ge » dirler bir katun var-idi, ana ayıtdılar: Mere Kışıtça Yinge » tur D113

sen oyna, ne bilür delü ozan didiler. Kışıtça Yinge ı turdı, aydur: Mere delü ozan ere varan kız menem didi,» oynamağa başladı. Beyrek kopuz çaldı şoyladı, görelüm» kanum ne şoyladı:

METÎN

43

A ydu r: And içmişem kışır kısrağa bindügüm» yok Binübeni kazavata varduğum yoh Öküz ardında şarvanlar sana ? bahar Buldur buldur gözlerinün yaşı ahar Sen anlanın» yanına varğıl Muradunı anlar viıür bellü bilgil Senün-ile menüm ? işüm yok Ere varan Ibz kalka Kol şaluban oynaya * Men h<?P»2 çalam didi. Çışırça Yinge boy bu zaval geleçek » delü beni görmiş kibi söyler didi, vardı yirinde oturdı.» Buğur Boğazça Fatma dirler bir var-idi, |halh sen » oyna didiler. Kızun haftanmı geydi, çal mere delü özan » ere varan h?z menem oynayayım didi. Delü ozan aydur : » And içeyim bu kez boğaz h>Ştağa bindügüm yok Binübeni hazavata varduğum' yoh İvünüz ardı dereçük degül mi-y-idi

V47

D114

Itünüz adı Barah ? degül mi-y-idi Senün adun k th oynaşlu Boğazça Fatma? degül mi-y-idi Dahi ‘ aybun açaram bellü bilgil didi, Senün-ile» menüm oyunum yoh Var yirüne oturğıl Ere varan jürinden tura ? Ben hopuz çalam Ç ol şaluban oynaya didi. Böyle digeç < Boğazça Fatma aydur: Boy delü boğma çıharaçah olança ? 'aybumuzı hah<l?> fut hız oynar-isen oyna oynamaz-isen ce­ hennemde » oyna, Beyrekden sonra başuna bu hal geleçegin bilür-idük » didL Buzla Çatan aydur: Kız halh oyna, elünden ne "> gelür didi.

Bam Çiçek kırmızı kaftanm geydi, ellerin » yinine çekdi { gözükmesün diyü, oyuna girdi, ayıtdı: Mere»? delü ozan çal, ere varan h»* menem, oynayayım didi. B ^ e k aydur:

V48

Men bu yirden gideli delü olmış 13 Delim ağça harlar yağmış dize yetmiş Çan kızmufi ivinde ? hul halayıh dükenmiş Maşraba almış şuya varmış

D115

44

DEDE KORKUT KÎTABI

Bileğinden » on parmağını şovuk almış Kızü altun getürün kan kızma» tırnak yonun 'Ayıbluça kan kızı ere varmak 'ayıb olur didi.» Bımı işidiçek Banı Çiçek kakıdı: Mere delü ozan men 'ayıb»lu mıyam kim mafia 'ayıb koşarsm didi, gümüş kibi ağ bileğin açdı, » elin çıkardı. Beyregüfi kiçiirdügi yüzük gerindi. Beyrek 2 yüzügi tanıdı, burada şoylamış, görelüm kanum ne şoylamış: * Aydur : Beyrek gideb bam bam depe başma çıkdufi mı kız Karmanup ® dört yanufia bakdufi mı kız Karğu kibi kara şaçufi yoldufi mı kaz » Kata gözden acı yaşufi dökdüfi mi kız Cüz alması kibi a l» yafiağufi yirtdufi mı kız Sen ere varursm altm yüzük menüm»dtir vir mafia k*®

D116 V49

didi. Kız aydur : Beyrek gideb bam bam depe » başma çıkduğum çok Karğu kibi kara şaçum yolduğum çok 1 Güz alması kibi al yafiağum yııtduğum çok Gelen-ile gidenden» şorduğum çok I Vardı gelmez big yigidüm kan yigidüm» Beyrek diyü ağladuğum çok Sevişdügüm Bamsı Beyrek sen» degülsin Altun yüzük senüfi degüldür Altun yüzükde » çok nişan vardur Altun yüzügi ister-isefi nişanm * söyle didi. Beyrek aydur : Alan şabah kan k»zı yirümden 2 turmadum nu Boz ayğmıfi biline binmedüm mi Senüfi ivüfi üzerine * şığm geyik yıkmadum mı Sen meni yanufia kığ^ınadufi mı Senüfi-ile ® meydanda at çapmaduk mı Senüfi atufiı menüm atum kiçmedi mi Ok » atanda men senüfi okufii yarmadum mı Güreşde men seni » başmadum mı Üç öpüp bir dişleyüp Altun yüzügi » parmağufia kiçürmedüm mi Sevişdügüfi Bamsı Beyrek men degül miyem

METÎN

4J

» didi. Böyle digeç kız tamdı, büdi-kim Beyrekdür, cübbesi-y-ile' çuhası-y-ile Beyregün ayağına düşdi. Beyrege dayalar kaftan ? geyü­ rüp tonatddar. Haman kız şıçradı ata bindi, Beyregün 3 atasma anasma

D117

muştubğa çapar gitdi. Kız aydur : » Ârğap arğap kara tağun yıhdmış-idi yüceldi a^ır 3 Çanlu kanlu şularun şoğdmış-idi çağladı ahır Çaba » ağacun kunımş-idi yeşerdi ahır Şabbaz atun kanmış-idi ’ kulun virdi ahır Çızd develerün kanmış-idi köşek « virdi ahır Ağ koyunun kanmış-idi huzı |virdi ahır » On altı ydbk hasretün oğulun Beyrek geldi ahır Çaym '<> ata kaym ana muştubk mana ne virürsiz

V50

didi. Beyregün atası» anası aydur : Dilün içün öleyin gelinçügüm Yoluna kurban'? olayın gelinçügüm Yalan-ise bu sözlerün girçek ola gelinçügüm 13 Sağ esen çıkup gelse Çarşu yatan kara tağlar saûa' yaylak olsun Şovuk şovuk sulan saiia içit olsun

D118

? Çulum h*ıl*>y3ğtmt sana kırnak olsun Şabbaz atlarum sana 3 binit olsun Çatar katar develerüm saûa yüklet olsun * Ağayüda ağça koyunum sana şölen olsun Altun akçam ? sana h^tcbk olsun Dünlügi altun ban ivüm sana » kölge olsun Çara başum kurban olsun sana geUnçügüm 7 didi. Bu mahalda bigler Beyregi getürdiler. Çazan Big aydur: * Muştıüık Pay Püre Big oğlun geldi didi. Pay » Püre Big aydur: Oğlum idü­ gin andan bileyim, şırça parmağmı ı? kanatsun, kanmı destmala dürt­ sün, gözüme süreyin,» açüaçak olur-ise oğlum Beyrekdür didi. Zfrâ ağlamakdan » gözleri görmez olmış-idi. Destmab gözine sUiçek » Allah Ta'âlanun kudreti-y-ile gözi açüdı. Atası anası ı küvlediler Beyregüfi ayağına düşdiler, aydur:

D119

Oğul, Dünlügi ? altun ban ivümüfi |kabiası oğul Çaza befizer kızumufi 3 gelinümüfi çiçeği oğul Görür gözüm aydmı oğul

V51

46

D120

V52

D121

DI22 V53

DEDE KORKUT KİTABI

futar bilüm» kuvveti oğul Kaim Oğuz imrençesi canum oğul diyüben çok» ağladı, Allahına şükürler eyledi.

Yalançı oğlı Yaltaçuk <> bum işitdi, Beyregün korkusmdan kaçdı özini ^ fana Sazına şaldı. Beyrek ardına düşdi, kova kova saza » düşür­ di. Beyrek aydur: Mere od getürün. Getürdiler, sazı ®oda urddar. Yal­ taçuk gördi kim yanar, sazdan çık dı» Beyregün ayağına düşdi, kıbcı altmdan kiçdi. Beyrek» da^ı şuçmdan kiçdi. Kazan Big aydur: Gel muraduna yetiş. » Beyrek aydur: Yoldaşlarunu çıkarmaymça hisarı almaymça» murada irmezem didi. Kazan Big Oğuzma beni seven binsün ı didi.

Kabn Oğuz bigleri atlandılar, Bayburd Hişarma» çapar yetdiler. Kâfirler da^ı bunları karşuladdar. Kaim» Oğuz bigleri aru şudan abdest alddar, ağ almlarm » yire kodılar iki rek' at namaz kılddar. Adı görklü Muhammedi » yad getürdiler. Gümbür gümbür nakaralar dögUdi. | Bir kıyamat <■ şavaş oldı, meydan tolu baş oldı. Şökli Meliki i bögürdübeni Kazan Big atdan yire şaldı. Kara Teküri Delü 8 fundar kıbçladı yire şaldı. Kara Arslan Meliki ® Kara Budak yire şaldı. Derelerde kâfire kırğuu girdi.»» Yidi kâfir bigi kıbçdan kiçdi.

Beyrek, Yigenek, Kazan Big, n Kara Budak, Delü Tundar, Kazan oğb Uruz Big bunlar » hişara yonyış itdiler. Beyrek otuz tokuz yigidinün»» üzerine geldi, anları şağ ve esen gördi, Allaha » şükür eyledi. Kâfirün kibsesin yıkddar, yirine mescid yapdılar. 2 Keşişlerin öldürdiler. Ban banlatddar, ' aziz Taûn adma kudbe» okıtdılar. Kuşun ala kanını, kumaşun arusmı, kızun gökçeğini,» tokuzlama çırğap çu^a fanlar [lanı Baymdıra pencik çıkardılar.» Pay Püre Bigün oğlançuğı Beyrek, melikün 8 kızın aldı, ağ ban iviüe ağ otağma girü döndi, düğüne 2 başladı.

Bu kırk yigidün bir kaçma Han Kuzan, bir kaçma 8 Bayındır H®u kızlar virdiler. Beyrek dalji yidi kız kanndaşını ®yidi yiğide virdi. Kıtk yirde otak dikdi. Otuz tokuz »o kız tâb'lü tâU'ine birer olj atdı. Otuz tokuz yiğit o^mun u ardmça gitdi. K>rk gün kırk gice toy düğün ey­ lediler. Beyrek 12 yigitleri-y-ile murad virdi murad aldı. Dedem Kurkut geldi şaddık » çaldı, boy boyladı şoy şoyladı, gazi erenler » başma ne geldügin söyledi, bu Oğuz-nâme Beyregün olsun 2 didi.

I Yöm vireyin ^anum: Yirlü kara tağlarun yıkılmasun, kölgelüçe» kaba ağacun kesUmesüiı, ağ şakallu baban yiri uçmak olsun,» ağ pürçeklü anan yiri behişt olsun, oğıd-ile karmdaşdan» ayırmasun, ahır vaktmda aru imandan ayırmasun, âmin ânüu« diyenler dıdar

METÎN görsün. Yığışdursun dürişdürsün 7 günabunuzı adı görklü Muhammed Muştafa yüzi şuyma bağışlasım banum hey.

8 K A Z A N BÎG O Ğ LI U R U Z B İG Ü N f U T S A K

V68-7

O L D U Ğ I B O Y I » B E Y Â N İD E R Ç A N U M H E Y Bir gün Ulaş oğb Kazan B ig » yirinden turmış-idi. Kara yirün üzerine otaljlarm tikdürmiş-idi.» Bin yirde ipek hahçası döşenmiş-idi.

Ala sayvan g ö k » yüzine aşanmış-idi. foksan tümen genç oğuz soh­ betine dirilmiş-idi.» Ağzı böyük humralar ortalığa şalmmış-idi. fok uz yirde badyalar ı kurdmış-idi. Altun ayak şurâhiler dizilmiş-idi. fok uz ?

*>123

kara gözlü, örme şaçlu, elleri bileğinden kınalu parmaklan * nigarlu, boğazları birer karış kâfir | kızları al şarabı» altun ayağ-ile kabn Oğuz

V69

biglerine gezdürürler-idi. Her birinden s Ulaş oğb Salur Kazan içmişidi. Çırğap çırğap » çadır otak bağışlar-idi, katar katar develer bağışlar-idi. 7 Oğb Uruz karşusmda yay söykenüp turur-idi. * Şağ yanmda kardaşı Kara Göne oturmış-idi. Şol yanmda » tayısı Aruz oturmış-idi.

Kazan

şağma

bakdı

k aş»

kaş

karşusma» bakdı oğlançuğım Oğb Uruza bu iş hoş

gelmedi.

güldi,

şobna bakdı çok âevindi,

Uruzı gördi ebn ebne ça ld ı» İlerü»

geldi,

diz

çağırup şoylar, görelüm ' h®*?»*» o® şoylar : A yd u r: Ünüm anla menüm sözüm dinle ağam 7 Kazan Şağuna bakdun kaş kaş güldün Şoluna bakdun 3 çok sevindün Karşuna bakdun beni gördün ağladun Sebeb» nedür digil mana Kara başum kurban olsun babam sana didi.

Dimez olur-isen Kalkubam yirümden men tururam Kara gözlü » yigitlerümi boyuma men aluram Kan Âbkaza iÜnc men giderem Altun 7 haça elümi men başaram Pilon geyen keşişün elin men öperem Kara gözlü kâfir kızın men aluram Dahi senün yüzüne men» gelmezem Ağladuguna sebeb ne digil mana Kara başum kurban olsun » ağam sana

ağladı.

çökdi, babasma D124

48 V70

DEDE KORKUT KtTAB:

didi. Kzzan Big alaldı, oğlanun yüzine »» bahdı, { çağırup şoylar, görelüm hauum ne şoylar : Kazan aydur :

»2 Berü gelgil kıdunum oğul, D125

Şağum ala bakduğumda hartaşum Kara*» Göneyi gördüm Baş kesüpdür kan döküpdür çuldı alupdur * ad kazanupdur Şolum ala bakduğumda tayım Anızı gördüm 2 Baş kesüpdür kan döküpdür çuldı alupdur ad kazanupdur » Karşum ala bakduğumda seni gördüm On altı yaş yaşladun

4 Bir gün ola düşem ölem sen kalasm

D126

Y71

D127

Y ay çekmedün oh » atmadufi baş kesmedün kan dökmedüfi Kanlu Oğuz içinde » çuldı almadun Yarınki gün zaman dönüp ben ölüp sen * kabçak tacum tahtum sana virmeyeler diyü sonunu andnm ağladum * oğul didi. Uruz burada şoylamış, görelüm hanum ne şoylamış ; » Aydur : A big baba Deveçe böyümişsin köşekçe 'aklan yok *®Depeçe böyümişsin tança beynim yok hüneri oğul ** atadan nu görür ögrenür, yohsa atalar oğuldan mı ögrenür,*2 kaçan sen meni alup kâfir serhaddma çıkardun kıbç çalup » baş kesdün, men senden ne gördüm ne ögrenem didi. Kazan * Big elin eline çaldı, kaş kaş güldi, aydur: A bigler 2 Uruz hub söyledi, şeker yidi, bigler siz yinüz içünüz » şohbetünüz tağıtmanuz, men bu oğlam alaym ava gideyin,» yidi günlik azuğ-ile çıkayın, oh atduğum yirleri kıbç 5 çalup baş kesdügüm yirleri göstereyim, kâfir serhaddma, * Cızığlara, Ağlağana, Gökçe fağa aluban çıkayın, şonra * oğlana gerek olur a bigler didi.

Koûur atm çekdürdi,» butun bindi. Uç yüz muraşşa' |tonlu yiğit şoyladı» boyma aldı. Ktrk ala gözlü yiğidin Uruz boyma aldı.» K»*zan oğlmı alup kara tağlar üzerine ava çıkdı. ** Av avladı kuş kuşladı, şığm geyik yıkdı. Gök >2 alan görklü çemene çadır tikdi. Bir kaç gün bigler ile *» yidi içdi.

Meğer Başı Açuk fatyan K<*l‘ **smdan * Ak Saka K^l'asmdan kâfirün câsusı var-idi. Bunları 2 görüp teküre geldi, aydur: Hay ne oturursm, itüni» avlatmayan, çetügüüi mavlatmayan alplar başı K<*‘ zan oğlançuğı» ile serhoş olup yaturlar didi. On altı bin kara» tonlu

METİN

49

kâfir ata bindi, Kazanun üzerine ılgar yetdi.» Bakdılar gördiler altı bölük toz indi. Kimi aydur: Geyik t tozıdur, kimi aydur: yağı tozıdur.

Kazan aydur: Geyik olsa < bir ya iki bölük olur-idi, bu gelen bilmiş olun yağıdur » didi. Toz yarıldı; gün kibi şıladı, deniz kibi » yaykandı, mişe kibi karardı, on altı biû ip üze»ngülü kiçe börklü azğun dinlü kızğun dUlü kâfir » çıka geldi. Çazan koüur atm çekdürdi butun bindi.13 Oğb Uruz cılavısını çekdürdi bidevi atm ı oynatdı karşu geldi, aydur :

D128

Berü gelgil ağam Çazan Deniz 7 kibi katarup gelen nedür Od kibi şılayup dduz kibi parlayup 3 gelen nedür Ağız dilden biş kelime haber mana Çara başum k^tban» olsun babam saüa didi. Çazan aydur : Berü gelgil arslanum» oğul Çara deniz kibi yaykanup gelen Kâfirün leşkeridür « Gün kibi şılayup gelen Kâfirün başmda ışuğıdur Uduz 7 kibi parlayup gelen Kâfirüü cıdasıdur Azğun dinlü * yağı kâfirdür oğul didi. Oğlan aydur: Yağı diyü neye » dirler? |Çazan aydur: Oğul anuniçün yağı dirler ki biz anlara » yetsevüz öldürürüz, anlar bize yetse öldürür didi. Uruz» aydur: Baba içinde big yiğitler öldürseler kan sorarlar m ı» da‘ vilerler mi? Çazan aydur: Oğul bin kâfir öldürsen » kimse senden kan da'vilemez, amma azğun dinlü kâfirdür,: hub yirde tuş oldı, veU mana sen yaman yirde duşak 7 oldun oğul didi. Uruz bura­ da şoylamış, görelüm 3 hanum ne şoylamış : Uruz aydur : Berü gelgil ağam Çazan Çalkubanı» yirümden Bidevi atum saklar-idüm bu gün içün Güni geldi Ağ 3 meydanda segirdeyin senün içün Ala evren süvri çıdam ı» şaklar-idüm bu gün içün Güni geldi Çaba kann gin gögüsde 7 oynadayım senün-içün

Dİ29

50

DEDE KORKUT KİTABI

Kara polat öz kılicum saklar-idüm » bu gün içün Güni geldi Sası dinlü kâfir başm kesdüreyim » senün-içün Eğni bek demür tonum şaklar-idüm bu gün içün » Güni geldi Yin yakalar dikdüreyim senün-içün Başumda» kunt ışuklar şaklar-idüm bu gün içün Güni geldi Çaba çom ak» altmda boğradayım senüü içün Çırk yigidüm saklar-idüm» bu gün içün

DI30

Güni geldi Kâfir başm kesdüreyim senüü-içün, 1 Aslan adum saklar-idüm bu gün içün Güni geldi Yaka tutup kâfir-ile^ uğraşayım senüü-içün, Âğız dilden bir kaç keUme haber maüa 3 Çara başum kurban olsun ağam sana didi. Çazan burada şoylamış,» görelüm hanum ne şoylamış: Çazan aydur:

D131

Oğul oğul ay 5 oğul Menüm ünüm aüla sözüm dinle 01 kâfirüü üçin* atup birin yarmaz okçısı olur Hay dimedin başlar ^ kesen celladı olur Adam etin yahni ktlan aşbazı» olur Sen varası kâfir degül Çalkubanı yirümden men » turayım Çoüur atuü biline men bineyim Gelen kâfir menümdür men » varayım Çara polat öz kıbcum çalaym Azğun dinlü » kâfirdür başlarm keseyin Döne döne savaşaym » döne döne çekişeyin Çıbç çalup baş kesdügüm görgil» ögrengil Çara başuna düşende gerek olur didi. Uruz * burada şoylamış, görelüm h^num ne şoylamış : A y d u r: A big 7 baba işidürem Amma 'Arafatda irkek kuzı ku'İ38n içün

METtN

51

» Baba oğul kazanur ad içün Oğul da kıbç kuşanur baba» ğayreti-y-içün I Menüm de başum kurban olsun senün-içün didi.» Kazan burada şoylamış, görelüm

V73

ne şoylamış:

Kazan » aydur : Oğul oğul ay oğul Yağıya girüp baş kesmedün 2 Adam öldürüp kan dökmedim Ala gözlü hırk yiğidi boyuna » alğıl Cöksi gözel kaba tağlar başma çıkğıl Menüm ® şavaşduğum menüm dögişdügüm Menüm çekişdügüm menüm kıbçlaşduğum » Görgil ögrengil ve hem bize puşu olğıl oğul didi. Uruz ** babasmun sözin sımadı, kayıdup girü döndi. >2 Yirden yüce tağlar başma yoldaşların alup çıkdı. *» 01 zamanda oğul ata sözin iki eylemezridi, iki* eylese ol oğlam kabul eylemezler-idi. Uruz gin 2

D132

yakadan sünüsin şançdı turdı.

Kazan Big gördi» ki kâfir katı yaklandı. Atmdan indi, aru şudan abdest aldı,» ağ alnm yire kodı iki rek'at namaz kıldı. Adı görklü» Mu­ hammedi yad getürdi, kara dinlü kâfire göz karartdı,< haykırdı, at şal­ dı karşu vardı, kıbç urdı. 2 Gümbür gümbür tavuUar çabndı, burması altun tuç « bordar çabndı. 01 gün cdasun big erenler döne » döne şavaşdı. 01 gün kara polat öz kdıçlar çabndı.*» 01 gün karğu dülü kaym ohlar atddı, ala evren ** süvri cıdâlar süsildi. 01 gün nâmerdler muhannetler *2 şapa yir gözetdi. 01 gün baka baka K**zan oğb Uruzun *ı 'işkı geldi, aydur : Berü gelün kırk yoldaşum Size kurban * olsun menüm başum Görür misiz ağam Kazan baş kesdi 2 kan dökdi, oğlan uşak yimek yimekçe gelmez didi.» Babam bu kâfirleri esirgemiş kibi, meni seven yigitlerüm ne turursız, » kâfirün bir uçma depelüm didi. Kara koçm oynatdı Uruz » kâfirün şağma at depdi. Şağlu şoUu kâfiri h**k ®tağıtcb. Şanasm kim tar yolda |tolu düşdi, ya kara 2 kazun içine şâbin girdi.

Kâfirüfi uçmı başdı,» tağıtdı. Azğım dinlü kâfir bunaldı, o^a girdi ® kovulan kimse. Oğlanun bidevi atın ohladdar, at ylljıldı. *» Kâfirler Uruzun üzerine ço^dı. Uruzun kırk ** yiğidi atdan indi, ala kalkan bağmı kışa dügdiler, 12 kıbç şıyırdılar, Uruzun üzerine çok şavaşdılar.

D133

V7I

52

D134

D135

V75

D136

DEDE KORKUT KİTABI

13 Çalabalık kopkudur, derin olsa baturur. Yayanuü umudı : olmaz. Şağm şobn UruzuS. çevürdiler. Kırk yiğidin? şehid itdiler. Oğlanufi üzerine düşdiler, tutdılar.? Karusmdan ağ ellerin bağladılar. Çil urgan ağ boynına» takdılar. Yüzi üzerine şaluban süıidileT. Ağ etinden? kan çıkmça dögdiler. Baba diyü ağlatdılar, ana diyü buzlatdılar.»

Eli bağlu boym bağlu yüzi üzerine şalup aldılar, yonyu ? virdiler. Uruz tutsak oldı. Çazanun kaderi yok. * Eyle şandı kim yağı başıldı. At cılavısm döndürdi,» girü döndi. Geldi, oğbm koduğı yirde bubmadı. » A bigler oğlan kancanı gitdi ola didi. Bigler aydur;» Oğlan kuş yüreklü olur, kaÇ»P anasma gitmişdür» didiler. Çazan karardı, döndi aydur: Bigler Tanrı bize » bir kür oğul virıniş, varaym am anası yanmdan alaym, ı kıbc-ile paralayaym, altı bölük ideyin altı yolun ayndmda ? bırağaym, bir dahi kimse yazı yirde yoldaş koyup kaçmaya ? didi. Dahi koüur atm ökçeledi, yola girdi. İvine geldi.» Çan fazı boyı uzun Burla Çatun Çazanuü geldügin? işitdi, I atdan ayğır deveden buğra koyundan koç Ipzdurdı.» Oğlançuğumuü ilk avıdur, kanlu Oğuz biglerin toylayayım ? didi. Çan îazı gördi kim Çazan gelür, yumurlanup yirinden * örü turdı, şamur cüb­ besin eğnine aldı, Çazana karşu geldi.» Çapak kaldurdı, Çazanuü yüzine toğn bakdı, şağ-ilen » şobna göz gezdürdi, oğlançuğım Uruzı görmedi. Ç a ra » bağn sarsıldı, düm yüreği oynadı, kara k?yıua göz­ le r i» kan yaş toldı. Çazana şoylamış, görelüm hanum n e » şoylamış: A y d u r: Berü gelgil Salur bigi Salur görki Başum ' bahtı ivüm tahtı Çan babamun güyegüsi Çadun anamuü? sevgüsi Atam anam virdügi Göz açuban gördüğüm 3 Köüül virüp sevdügüm Big yigidüm Çazan Çalkubam yirüüden » örü turdufi Oğlun-ile yilisi kara kaldık atuü butun? bindüü Göksi gözel ^a&a tağlar önine ava çılfduR Boym uzun bidevi geyigin alup yıkduü Semüz <> etüü yükletdüü girü döndüü İki varduü bir gelürsin ? yavnm kaıu Çaraüu dünde bulduğum oğlum kam

METÎN

Bir bigüm » görinmez bağrum yanar Aşılan aşılan hayalardan Kazan ® oğlan uçurdun mı Tab Sazun aşlamna yidürdün mi Yohsa kura dinlü kâfire uğratdun mı 10 Ağ ellerin hamamdan bağlatdun mı Kâfir öfiinçe yontdufi mı 11 DiU damağı hunyup dört yanma bahdurdufi mı Kara 12 gözden acı yaşm dökdürdufi mi Kadun ana big baba» diyü buzlatdufi mı didi. Gine şoylamış, aydur : Oğul oğul 1 ay oğul Ortacum oğul Karşu yatan hara tağum yükseği | 2 oğul Karanguluça gözlerüm aydım oğul Şam yilleri» esmedin Kazan hulağum çıfilar Sanmsah otm yimedin» Kazan içüm göyinür Şam yılan şohmadın ağça tenüm » halhar şişer Kumnışça göksümde südüm oynar Yalufiuzça » oğul görinmez bağmm yanar Yalufiuz oğul haberin Kazan digil 2 mafia Dimez olur-isefi yana göyine harğaram Kazan safia

D137 V76

didi.8 Anası bir şoy dahi şoyladı, aydur : Karğu cıda » oynadanlar vardıgeldi Altun cıda oynadana yâ Rab ı» noldı Kara h<»Ç ata binenler vardı geldi Bidevi 11 atlu bir oğula yâ Rab noldı Nöker geldi nayib 12 geldi Yalufiuz bir oğula yâ Rab noldı Yalufiuz oğul 13 haberin Kazan digU mafia Dimez olsafi yana yana harğaram* a Kazan safia didi. Bir dahi şoylamış ; Kum hum çaylara şu 2 şaldum Kara tonlu dervişlere negir virdüm Yanum ala» bahduğumda honşuma eyü bahdum Umauma usanma aş * yidürdüm Aç görsem toyurdum yalmçah görsem tonatdum » Dilek ile bir oğulı güç-Ue buldum

D138

DEDE KORKUT KİTABI

D139

V77

Yalunuz oğul haberin » a Kazan digil mana Dimez olsan yana göyine karğaram Kazan ? sana didi. Bir dahi şoylamış: Karşu yatan kara tağdan 8 Bir oğul uçurdun-ise digil mana Külünk-ile yıkdurayım » Kanm akan yüğrük şudan Bir oğul uçurdun-ise » digU mana Tamarlarm tuğladayım Azğun dinlü kâfirlere » Bir oğul tutdurdun-ise digU mana Çan babamun yamna ı? men varajon Ağır leşker bol hazine alaym Paralanup » kaiıbk atumdan inmeyinçe Yinüm-Ue alça kanom silmeyinçe Kol 1 but olup yir yüzine düşmeyinçe Yalunuz oğul hadlerin almaymça ? Kâfir yollarmdan dönmeyeyin didi, Yohsa a Çazan ayağumdan ? sermüze ataym mı Çara tırnak ağ yüzüme çalaym nu Güz alması» kibi al yanaklarum yırtayın mı Çenberüme alça kanum dökeyin mi Ağır 5 şiven senün orduna koyayın mı I Oğul oğul diyübeni » buzlayaym mı Çaytabanda kızd deve bundan kiçdi forumları ? bundan buzlayup bde kiçdi forumçuğum aldurmışam buzlayaym mı 8 Çara koçda kaidık at bundan kiçdi Kulunçuğı kişneyüp » bUe kiçdi Çulunçuğum aldurmışam kişneyeyin mi Ağayılda ağça » koyun bundan kiçdi Çuzuçağı mannşup bile kiçdi Çuzıçağum » aldurmışam mannyaym mı Oğul oğul diyü buzlayaym mı didi. Bir d a h i» şoylamış: Çalkubam yirümden turam dir-idüm YUisi kara » kazdık atuma binem dir-idüm

METİN

55

Kalın Oğuz içine girem dir-idüm 1 Ala gözlü gelin alam dir-idüm Kara yirde ağ otağlar dikem dir-idüm 2 Yonyubam oğulı ulu gerdege kiçürem dir-idüm Murad-ile maksuda» irgürem dir-idüm Murada yetürmedün meni Kara başıim kanşı tutsun» Kazan seni Bir bigüm görinmez bağrum yanar Neyledün digil mana Dimez » olsan yana göjdne harğaram Kazan saüa didi. Anası oğlanun» böyle digeç Kazanun 'ahlı başmdan gitdi, hara bağrı şarşıldı i düm yüreği oynadı, harangulu gözleri han yaş toldı,* aydur: Görklüm, oğul gelse senden mi şorar-idüm, hothı*2a hayurma ® avdadur, avda halan oğul içün hayurmağd, yidi gün b e n » Kazana möhlet virgil, yirde ise oğub çıharayım, gökde ■■ ise indüreyim, bulurisem buldum, bulmaz-iseın Taun virdi <2 Tann aldı heylcyeyin, ge/üheni hara şiven senüfi-ile bile eyleycyin >» didi. Han h»zı aydur: Kazan oğlan avda idügin * andan bileyin kim yorgun atun-ile gedilmiş cıdafiile ardma 2 düşesin didi.

D140

DI41

Kazan girü döndi, geldügi yob » eline alup yortdı, dün hatdı. Anası tuymadm» el altmdan bnyurdı; foksan tümen genç oğuz ardumça» gelsün, oğlan tutsahdur bigler bilsün didi. « 01 yire geldi-ki yağı başdmış-idi. Gördi oğlanun ala » gözlü h»th )ûgidi hmfmış, bidevi atı oğlanufi ohlanmış * yatur. Leş arasmda oğlançuğı leşin bulmadı, altunluça * hamçısm buldı. Yakin bildi kim oğb kâfire tutsahdur.» Ağladı, Kara tağum yükseği oğul Kanlu şuyum taşhum » | oğul Kocabğum vahtı aldurduğum yalunuz oğul

V78

didi 12 buzladı. Kâfirün izin izledi.

Kznlu Kııv*ı Dervendde» kâfir dahi hoıuıuS Oğlana h*ıra ke­ penek geydürmişler-idi, 1 hap» işig» üzerinde arkun bırahnuşlar-idi, giren başar 2 çıhan başar-idi. Katı'düşmen tatar oğb elümü»»» girmişiken ceza-y-ile öldürelüm diyü » hnpu işigi üzerinde arhun homışlar-idi.

Bu mahalda » Han Kazan yetdi. K<»tiur atm oynatdı. Kâfir Kazanım « geldügin gördi, ürkdi. Kim atm biner kim cevşen geyer.» Oğlan başmı haldurdı, aydur: Mere kâfir ne haldur?* Kâfir aydur: Babafi geldi, tutalum dirüz. Oğlan aydur:

D142

56

DEDE KORKUT KİTABI

Aman» mere kâfir aman Tafirmun birliğine yokdur güman Kâfirler oğlana » aman virdiler, ebn çözdiler gözin açdılar. Babasma oğlan karşu geldi, şoylar, görelüm hanum ne şoylamış; » Uruz aydu r:

D143

V79

DI44

Berü gelgil a big baba Nirede bildüû benüm tutsak» olduğum Ağ ellerüm arduma bağlanduğm Çil sicim ağ ı boynuma ta^ılduğm Çara gözlü yigitlerüm Iprdduğm Sen gelmedin ? baba kâfirler tanışdılar Çonur atlu Çazanı tutun Çarusmdan ? ağ ellerini bağlan ĞafiUüçe görklü başm kesün Alça» hanm yir yüzine dökün Oğb-y-ile ikisini bir yirden öldürün 5 Ocağmı söyindürün diyü söyleşdiler Çanum baba horharam » Segirdür-iken konur atun sürçdüresin Şavaşduğun vaktm » kendüni tutdurasm I Ğafillüçe gözel başun kesdüresin * Ağ pürçeklü anam oğul dir-iken Başum bahtı Çazan diyü » ağladasm Çayıduban baba girü döngü Altun ban ivüne ı» sürüp varğd Çançuk olmış anama umud olğd 11 Çara gözlü kız kardaşumı ağlatmağd Çançuk olmış anamı» şızlatmağd Oğul içün ata ölmek 'ayıb olur Y aradan» haW i‘y’ içiin baba Çayıda döngü ive varğd Çançuk; anam ı hutşu gelse Meni sana sorsa Baba toğn huber virgü Gördüm? senün oğlun tutsak digü Çarusmdan ağ elleri? bağlu digü Çara küdan sicim boynma taküu digü Çara tonuz» tammda yatur digü

METİN

Kıl kepenek boyunçuğm sürer digil » Ağır bukağu topuçağm döger digil Yanmış arpa etmeği a c ı» şoğan öylini digil Menüm anam menüm içün kayurmasun 2 Bir ay baksun Bir ayda varmaz-isem iki ay baksun İki * ayda varmaz-isem üç ay baksun Üç ayda varmaz-bem® öldügümi ol vakt bilsün Ayğır atum boğazlavup aşum>® virsün Yad kızı htıîoftıma destur virsün Bana » tutan gerdege ayruk girsün Anam menüm içün gök geytip » kara şannsun Kakn Oğuz ilinde yasum tatsan M enüm » başum senüfi yolufia hııtban olsun Girü dön baba didi. 1 Oğlan bir da^ı şoylamış, görelüm hnnnm ne şoylamış: 2 K"ŞU yatan kara tağlar esen olsa il yaylar Kznlu 3 hanla şular esen olsa kanm taşar Kara hoç |atlar esen * olsa htdun toğar Kaytabanda htzıl deve esen olsa torum» virür

57

D145

Y80

Ağayılda ağça hoyun «acn olsa h^zı virür 8 Big erenler esen olsa oğb toğar Sen esen ol 2 anam esen olsun Menden yigrek Kâdir size oğul vire * Ağ südini anam mafia halal eylesün Şavaşmağıl hayıda ® döngü baba girü didi. Han Kazan burada şoylamış, görelüm ı® hanum ne şoylamış Aydur : Oğul oğul ay oğul Karşu 11 yatan hara tağum yükseği oğul Güçlü büüm htıvveti» canum oğul Karangulu gözlerüm aydım oğul Alar tanla » yirümden turduğum senüfi-içün Kofiur atam yorütmışam senüfi içün 1 Ağ tonuma kir eklendi senün-içün Menüm başum hutban olsun 2 canum oğul senüfi-içün Sen gideli ağlamağum gökde iken» yire indi Gümbür gümbür tavuUar dögümedi

D146

58

DEDE K O ^ U T KİTABI

Ağır ulu» divanum sürilmedi Seni bilen big oğullan ağ çıkardı ? kara geydi Kaza benzer kızum gelinüm ağ çıkardı kara geydi » Kançuk anan kan yaş dökdi Ağ sakallu baban ? buülu oldı Kayıduban buradan oğul ive varsam 8 Ağça yüzlü anan karşu gelüp oğul dise Ağ elleri» ardma bağlu diyeyin mi Ağ boyumda kıl urgan takılu » diyeyin mi Kâfir yanmça yayak yonr diyeyin mi Menüm nâmusum» kanda vara oğul didi

D147

DI48

Çil kepenek boyunçuğm sürer» diyeyin mi Ağır bukağu topuçağm döger diyeyin mi Arpa etmeği » acı şoğan öyünçügi diyeyin mi Çazan gine aydur : Çarşu > yatan kara tağlar kansa Otı bitmez il yaylamaz Akmdılu? görklü sular kansa kara taşmaz Çaytabanlar kansa ? torum virmez Çara koçlar kansa kulun virmez Er yiğitler» kansa oğb toğmaz Baban kan anan kan Senden? yigrek Çâdir bize oğul virmez Virse dahi senün yirün tuta « bilmez Asumanlu gökde | kara bulut oluban Kâfirün üzerine ^ gürleyeyim Ağ yıldırım olup şakıyayım Kâfiri kamış kibi 8 od oluban yandurayım fokuzm ı bir yirine saydurayım Unşmadan » dögişmeden ‘ âlemi toldurayım Yaradan Allabdan meded didi.» Çonur atmdan yire indi. Akup giden aru şudan abdest» aldı.

Ağ alnmı yire kodı, namaz kıldı. Ağladı, kâdir Taundan » hâcet diledi, yüzin yire sürdi. Mubammede şalavât getürdi, » deve kibi kükredi, arşlan kibi anradı, na'ra urup > haykırdı, yapa yalunuz kâfire at depdi, kıbç urdı. ? Döne döne bir zaman yahşi şavaş eyledi. Kâfiri alam ? didi alamadı. Bir sa'atda kâfire üç kerre at depdi.» Nâgâh gözi kapağına

METİN

kılıç tokındı. Çara kanı şorladı ? gözine indi, özin şarp yirlerc şaldı.

Görelüm im di» Yaradan neyler.

Meğer hanum boyı uzun Burla Çatun oğlançuğım ? andı, karan kalmadı. Çırk ince bOlü kız oğlam-y-ile * hata ayğınn tartdurdı, butun bindi, hara hüıcm huşandı.» Başum tacı Çazan gelmedi diyü izin izledi gitdi. Gelü 10 gelU Çazana yahm geldi. Çazan halalmı tanımadı. Çan » hızmun üzerine geldi, aydur : Çara ayğırun cılavısmı» mana tartğıl yiğit Tike tutup yüzüme bahğıl yiğit Altuüdağı» hata ayğın mana vitgil yiğit Elüüdeki süvri çıdam I Yanufidağı gök poladunı mana virgil yiğit Bu günümde umud? olğıl maüa Çala ölke vireyin sana

D149

didi. Çatun aydur : 3 Çarşum-ala yiğit menüm ne ma&larsm Kiçmiş menüm günümi ne anduruısm I» Çalhubanı yirinden turan Çazan Çara göz atun biline binen? Çazan Ilğayuban hara tağum yıhan Çazan Kölgelüçe haba ağacum» kesen Kazan Pıçah alup hanatlarum kıran Çazan Yalufiuzça ^ oğlum Uruza fayan Çazan At üstinde cglenmeyüp * yortan Çazan Senüfi bilün ölmiş Üzengüye dirmeyen» diziin ölmiş Çan h?zı halalıını tanımayan gözün ölmiş 10 Bunalnuşsın sana nolnuş Çal h?lıcun yetdüm Çazan didi.

II Bu mahalda Oğuz erenleri bir bir yetdi. Görelüm hanum kimler yetdi: ı? Çara dere ağzmda Çâdir viren, hara buğa derisinden bişiginüfi 1? yapuğı olan, acığı tutanda hara taşı kül eyleyen hara ? bıyığm yidi yirden ensesinde dügen, Çazan hartaşı ? Çara Göne çapar yetdi. Çal hdıcufi hardaş Çazan yetdüm? didi. Anufi ardmça görelüm hanum kimler yetdi: Demür » Çapu Dervendindeki demür hapuyı hapup alan, altmış tutam? ala gönderinün uçmda er böğürden, Çazan kibi

D150

60

V83

D151

D152 V84

D153

D154

DEDE KORKUT KİTABI

pehlivanı « bir şavaşda üç kerre atından yıkan. Kıyan Selçuk oğb 7 Delü fundar çapar yetdi. Çal kıbcun ağam Kazan yetdüm » didi.

Anun ardmça görelüm kimler yetdi: Varuban® destursuzça Baymdır Hanun yağısm başan, altmış bin » kâfire kan kuşduran, Gaflet K^oa oğlu Şer Şemseiıddin çapar yetdi. Çal kıbcun ağam Kazan yetdüm » didi. Anun ardmça görelüm kimler yetdi: Paraşarun» Bayburd Hi‘ şarmdan parlayup uçan, ap alaca ı gerdeğine karşu gelen, kabn Oğuz imrençesi. Kazan Bigün ymağı, boz 2 ayğırlu Beyrek çapar yetdi. Çal kıbcun hanum Kazan yetdüm» didi. Anun ardmça görelüm kimler yetdi: Çaya baksa » çabmlu, çal kara kuş erdemlü, kur kurma kuşaklu, kulağı altun » küpelü, kaim Oğuz biglerini bir bir atdan yıkan, Kaiıbk « Koca oğb Big Yigenek çapar yetdi. Çal kıbcun ağam 2 Kazan yetdüm didi.

Anun ardmça görelüm kimler yetdi: Yigirmi * dört boym ohşayan Delü fundar yetdi. Anun® ardmça bin kavum başlan Düğer yetdi. Anun ardmça » bin Bügdüz başlan Emen yetdi. Anun ardmça tokuz » koca başlan Aruz yetdi. Şaydukumça Oğuz bigleri » dükense olmaz, Kazanun bigleri hep yetdi, üzerine » yığnak oldı. Anı şudan abdest alddar, iki ı rek'at namaz kadılar. Adı görklü Muhammede şalavat getürdiler. 2 Bl-tekellüf kâfire at şaldılar, j kdıç urddar. 01» gün ciğerinde olan er yiğitler belürdi. 01 gün » nâmerdler şapa yir gözetdi. Bir kıyamat şavaş oldı,» meydan tob baş oldı. bir güni oldı.» Big nökerden nöker bigden aynidı. foş.Oğuz bigleri ile 2 fundar şağa depdi. Cda­ sun yigitleri-y-üe Kata Budak « şola depdi. Kazan kendü düpe depdi, Tekür ile ® ŞökU Melike havala oldı, bögürdübeni atdan yire şaldı,» alça kanm yir üzerine dökdi. Şağ tarafda Kara » Tüken Melike fundar karşu geldi, kıbçladı y iıo » şaldı. Şol tarafda Buğaçuk Melike Kara Budak karşu»» geldi, şançubanı yire şaldı, depretmedin başın kesdi. 1 Boyı uzun Burla Hatun kara tuğm kâfirün kdıçladı, 2 yire şaldı. Tekür abndı. Kâfir kaçdı. Derelerde» kâfire kırğnn girdi. On biş bin kâfir kimi kırıldı,» kimi tutddı. Kazan oğb üzerine geldi. İndi, eUn» çözdi.

Knça kuça ata-y-ile oğul görişdi. Üç » yüz yiğit Oğuzdan şehid oldı.

Kazan oğlançuğm 2 kurtardı, girü döndi. Gazâ mübarek oldı. Oğuz * bigleri toyum oldı.

Ağça Kala Sürmelüye gelüp Kazan ® kırk otak dikdürdi. Yidi gün yidi gice yime içme oldı. K*tk ivlü kul-Ue kıtk câriye oğb başma » çevürdi, azad eyledi. Cilasun erenlere kala ölk e» virdi, cübbe çuka virdi. Dedem Korkut gelüben » şaddık çaldı, bu Oğı^z-nâmeyi düzdi koşdı,» böyle didi;

METİN

61

tmdi kam didigüm big erenler Dünya? menüm diyenler Ecel aldı yir gizledi Fâni dünya kime ? kaldı Gebmiü gidimlü dünya Ahır son u çı» ölümlü dünya Yöm vireyim hanum: Yirlü kara tağun- yıkılmasun, ? kölgejlüçe kaba ağacun kesilmesün, kanım akan« görklü şuyun kurımasun, kanatlanın uçı kırılmasun, ^ Kâdir seni nâmerde muhtaç itmesün, çapar-iken ağ boz atun ? büdrimesün, çalışanda kara polat öz kıbcun » gedilmesün, Allah viren ümigün üzilmesün, ahır şonı» ara imandan ayırmasun, ağ alnunda biş keUme du‘ â kılduk » kabul olsun, yığışdursun dürişdürsün günabuüuzı» adı görklü Muhammede bağışlasun hanum hey ? » DUÇA KOCA OĞLI DELÜ DUMRUL BOYINI BEYAN 1 iD E R ÇANUM H EY Meğer he»uıı?> Oğuzda Duha Koca oğb Delü ? Dumrul dirler-idi bir er var-idi. Bir kuru çayun üzerine ? bir köpri yapdurmış-idi. Kiçeninden otuz üç akça» alur-idi, kiçmeyeninden döge döge kırk akça alur-idi. Bum 3 niçün böyle ider-idi ? Anun-içün-ki menden delü men­ den » güçlü er var mıdur ki çıka menüm-ile savaşa dir-idi, ^ menüm erUgüm bahadırhğum cılasunbğum yigitligüm Ruma Şama ? gide çavlana dir-idi.

Meğer bir gün köprisinün yamacında » bir bölük oba konmış idi.

01 obada bir yahşi h»I> şayru düşmiş idi. Allah emri-y-ile ol yiğit öldi. » Kimi oğul diyü, kimi kartaş diyü ağladı. 01 yiğit *? üzerine möhkem kara şiven oldı. Nagâhandan Delü Dumrul» çapar yetdi.

Aydur: Mere kavatlar ne ağlarsız, menüm köprim ? yanmda bu ğavğa nedür, niye şiven idersiz didi. Ayıtdılar: ? Çanum bir yahşi yigidümüz öldi, ana ağlaruz didiler. Delü ? Dumrul aydur: Mere yigidünüzi kim öldürdi. Ayıtdılar: Vallah» big yiğit Allah Ta'âladan buyruk oldı, al kanatlu? 'A zrâ’ilo l yigidün canm aldı. Delü Dumrul aydur:» Mere ‘ Azrâ ’il didügüfiüz ne kişidür kim adamun canm alur,? yâ kâdir Allah birligün varbğun h®hhi‘ y'içön ‘ Azrâ ’ili menüm» gözüme göstergil, şavaşayım çekişeyim dürişeyim, yahşi» yigidüfi canın kurtarayım, bir dahi yahşi yigidün canm » almaya didi. Kayıtdı döndi Delü Dumrul ivine geldi.

V85

D155

62

D157

DEDE KORKUT KİTABI

» Hak Ta'alaya Dumrulufi sözi hoş gelmedi. Bak b a k » mere delü kavat menüm birligüm bilmez, birUgüme şükür kdmaz,» menüm ulu dergabumda geze menUk eyleye didi. 'A zrâ‘ile ı buyruk; eyledi kim yâ ‘ Azrâ’il var, dahi ol delü kavatun? gözine göringil, benzini şarartğd didi, canını hırl®tğd ^a^ğd didi.

Delü Dumrul kırk yiğit den yiyüp içüp » oturur-iken nagâhandan ' Azrâ ’ü çıka geldi. 'Azrâ ’iU» ne çavuş gördi ne kapuçı. Delü Dumrulun görür gözi» görmez oldı, tutar elleri tutmaz oldı. Dünya 'âlem ? Delü Dumrulun gözine karangu oldı. Çağırup Delü Dumrul« soylar, göre­ lüm hanum ne şoylar ; A ydu r:

D158

Mere ne heybetlü hoca^sm Kapuçdar seni görmedi Çavuşlar seni tuymadı » Menüm görür gözlerüm görmez oldı fn tar menüm ellerüm tutmaz» oldı Ditredi menüm canum cûşa geldi Altun ayağum» elümden yire düşdi Ağzum içi buz kibi Sünüklerüm» tuz kibi oldı Mere şakalçuğı ağça koca Gözçügezi > çönge koca Mere ne heybetlü kocasm digil mana Kadam belam? tokmur bu gün sana didi. Böyle digeç 'A zrâ’ilün acığı? tutdı, aydur: Mere delü kavat Gözüm çönge idügin ne beğenmezsin * Gözi gökçek kızlarun gebnlerün canm çoğ almışam 5 Şakalum ağarduğm ne beğenmezsin Ağ şakallu kara şakallu yigitlerün » canm çoğ almışam Şakalum ağarduğınun ma'nisi budur

D159

7 didi. Mere delü kavat öginür-idün: Al kanatlu * ‘ A.zrâ‘il menüm elüme girse öldüre-y-idüm, yahşı yigidün canm » anun ebnden kurtara-y-idüm dir-idün, imdi mere delü geldüm ki » senün canun alam, virür misin yohsa menüm-ile cenk» ider ndsin didi. Delü Dumrul aydur : Mere al kanatlu » 'Azrâ 'il sen misin didi. Evet menem didi. Bu yahşi *? yigitlerüâ canmı sen mi alursm didi. Evet men > aluram didi. Delü Dum-

METtN

63

rul aydur : Mere kapuçdar kapuyı» kapan didi. Mere ' Azrâ ’il men seni gin yirde ister-idüm,» tar yirde eyü elüme girdün ola mı didi. Men seni öldüreyim,» yahşi yigidüii canm k*ıttarayım didi. Kara kılıcm şıyırdı,» eline aldı.'Azrâ’ile çalmağa hamle kJdı. 'A zrâ’ilb irs gögerçin oldı, pencereden uçdı gitdi. AdemHer evreni ı Delü Dumrul eUn eline çaldı, kaş kaş güldi. Aydur: * Yigitlerüm 'Azrâ ’ilün gözini eyle korh^t' dum ki gin kapuyı» kodı tar bacadan kaçdı, çünki menüm elümden gögerçin » kibi kuş oldı uçdı, mere men anı kot mıyam toğana » aldurmaymça didi. fu rd ı atma bindi, foğanm eline » aldı, ardına düşdi.

Bir iki gögerçin öldürdi. D öndi,» ivine geli yonr iken ‘ Azrâ’il atmun gözine görindi. A t » ürkdi, Delü Dumnıb götürdi yire urdı. Çara başı 2 bufialdı, bufilu kaldı. Ağ göksiuüü üzerine ' Azrâ ’i l » başup kondı.

Baya mırlar-idi, şimdi h^tlamağa başladı.» Aydur: Mere 'A zrâ’il aman Tafirmun birliğine yokdur güman » Men seni böyle bilmez idüm Oğnlaym can alduğufl < tuymaz idüm Dökmesi böyük bizüm tağlanımuz olur 01 2 tağlarumuzda bağlarumuz olur 01 bağlarufi kara salkumlu * üzümi olur 01 üzümi şikarlar al şarabı olur » 01 şarabdan içen esrük olur Şarablu-y-idüm tnymadum » Ne söyledüm bilmedüm Biglige uşanmadum yigitbge toymadum Canum 11 alma 'A zrâ’U meded didi. 'Azrâ’ U aydur: Mere d elü » kavat mafia ne yalvarursın, Allah Ta'alaya yalvar, m enüm de» elümde ne var, men dahi bir yumuş oğlamyam didi. Delüi Dumrul aydur : Ya pes can viren can alan Allah Ta'âla 2 mıdur? Beli oldur didi. Döndi 'Azrâ’ile ya pes» sen ne eylemeklü kadasm, sen aradan çıkğıl, men Allah» Ta'âla-y-ile haber­ leşeyim didi. Delü Dumrul burada » şoylamış, görelüm h^num ne şoylamış : Yüco»lerden yücesin Kimse bilmez niçesin GörUü Tafirı 2 Niçe cahiller seni gökde arar yirde ister Sen hod * mü’ minler köfilindesin

D160

D16

64

DEDE KORKUT KİTABI

Dâyim turan

cebbar Tanrı

» Bâhi kalan settar Tanrı Menüm canum alur olsan» sen alğıl ‘ Azrâ’ile almağa komağıl didi. A llab» Ta'âlaya Delü Dumrulun burada sözi h<>5 geldi.»

'Azrâ’ile nidâ eyledi kim çün delü kavat menüm birligüm» bildi, birligüme şükür İpldı, yâ ‘ Azrâ’il Delü ı Dumrul can yirine can bulsun, anufi cam azad? olsun didi. 'A zrâ’il aydur; Mere Delü Dumrul ? Allah Ta'âlanun emri böyle oldı kim Delü Dumrul» cam yirine can bulsun, anuû cam azad olsun ? didi. Delü Dumrul aydur: Men niçe can bulayım, meğer» bir hoca babam bir h“ tı anam var, gel gidelüm, ikisinden ? biri bolayki canm vire, alğıl, menüm canumı hoğd * didi.

Delü Dumrul sürdi babası yanma geldi.» Babasmufi elin öpüp şoylamış, görelüm ne >o şoylanuş : A ydu r: Ağ şahallu 'aziz 'izzetlü canum baba » Bilür misin neler oldı Küfür söz söyledüm

D163

Çah Ta' alaya » hoş gelmedi Gök üzerinde al h&ı»>tla 'Azrâ’ile e m r» eyledi Uçup geldi Ağça menüm göksümi başup hondı » Çınidadup tatlu canum alur oldı Baba senden can ? dilerem virür inisin Yohsa oğul Delü Dumrul ? diyü ağlar mısm Babası aydur : Oğul oğul ay» oğul Canum parası oğul foğduğmda tohuz ? buğra öldürdüğüm aşlan oğul Dünlügi altun ban » ivümüfi hal>28isı oğul Kaza befizer fazumufi geUnümüfi ? çiçeği oğul Karşu yatan h“ ta tağum gerek-ise Söyle» gelsün 'Azrâ’ilüfi yaylası olsun Şovuh şovuh» bmarlarum gerek-ise Ana içit olsun Tavla tavla >o şahbaz atlarum gerek-ise Afia binit olsun

METİN

65

Katar» katar develerüm gerek-ise Ana yüklet olsun Ağa»yılda ağça koyunum gerek-ise Kara mudbak altmda anun » şöleni olsun Altun gümüş pul gerek ise Ana > h»*tclık olsun

D164

Dünye şirin can 'aziz Canunu kıya 2 bilmen bellü bilgil Menden 'aziz menden sevgülü anandur » Oğul anaûa var didi. Delü Dumrul babasından» yüz bulmayup sürdi anasma geldi Aydur : Ana 5 bilür misin neler oldı Gök yüzinden al kanatlu» 'Azrâ’il uçup geldi Ağça menüm göksümi başup 2 kondı Hırladup canum alur oldı Babamdan can * diledüm ana virmedi . Senden can dilercm ana Canun ® mana virür misin Yohsa oğul Delü Dumrul diyü » ağlar mısm Acı tırnak ağ yüzüne çalar mısın >> Karğu kibi kara şaçun yolar mısın ana didi. Anası» burada şoylamış, görelüm honum ne şoylanuş : Anası» aydur : Oğul oğul ay oğul fok uz ay tar 1 kamumda götürdüğüm oğul folm a bişiklerde beledügüm 2 oğul On ay diyende dünya yüzine getiirdügüm oğul » fola p tolap ağ südümi emzürdügüm oğul Ağça » burdu hisarlarda tutıla-y-idün oğul Şasi» dinlü kâfir ebndo tutsak ola-y-idün oğul Altun akça » güçine şalubanı seni kurtara-y-idüm oğul Yaman 2 yire varmışsın vara bilmen Dünya şirin can 'aziz * .Caaınu kıya bilmen bellü bilgil didi, anası dahi canm» virmedi. Böyle digeç 'Azrâ’ il geldi Delü Dum rulun 10 canm almağa. Delü Dumrul aydur :

D165

66

DEDE KORKUT KİTABI

Mere 'Azrâ’il aman » Tanrmun birliğine yokdur güman D166

D167

'Azrâ’il aydur: Mere d e lü » kavat da^ı ne aman dUersin, ağ şakallu baban yanma » vardun can virmedi, ağ pürçeklü anan yamna * varduü can virmedi, da^ı kim virse gerek didi.? Delü Dumrul aydur: Çasretüm vardur bubşayım didi. 'Azrâ’il? aydur: Mere delü hasretün kimdür?

'A ydu r: Yad kızı halalum var,» andan menüm iki oğlançuğum var, amanatum var ışmarlaram ? anlara, andan şonra menüm canum alasın didi. Sürdi » halah yanma geldi, aydur : Bilür misin neler oldı Gök 7 yüzinden al kanatlu 'Azrâ’il uçup geldi Ağça menüm » göksümi başup kondı fatlu menüm canumı alur oldı » Babama vir didüm can virmedi Anama vardum can*» virmedi Dünye şirin can tatlu didiler İmdi Yüksek ?ı yüksek kara tağlarum saüa yaylak olsun Şovuk şovuk 1? şularum sana içit olsun Tavla tavla şahbaz atlarum» sana binit olsun Dünlügi altun ban ivüm sana ? kölge olsun Katar katar develerüm sana yüklet ? olsun Ağayılda ağça koyunum sana şölen olsım ? Gözün kimi tutar-ise Könlün kimi sever-ise Sen ana» varğd tki oğlançuğı öksüz komağıl didi. 'Avrat? burada şoylamış, görelüm bunum ne şoylamış: Aydur : Ne » dirsin ne şoylarsm Göz açuban gördüğüm Könül virüp ? sevdügüm Çoç yigidüm şah yigidüm fatlu damağ virüp « şonşduğum Bir yaşdukda baş koyup emişdügüm Karşu » yatan kara tağlan Senden sonra men neylerem

METtN

67

Yaylar » olsam menüm gorum olsun Şovuk şovuk şularun ı> îçer olsam menüm konum olsun Altım akçon korcayur 12 olsam menüm kefenüm olsun Tavla tavla şahbaz atufi » Biner olsam menüm tabutum olsun Senden şonra bir» yiğidi Sevüp varsam bile yatsam Ala yılan olup 2 meni şoksun Senün ol muhannet anan baban 3 Bir canda ne var ki sana ktyomanuşlar 'Arş tauığ olsun» kürsi tanığ olsun Yir tamğ olsun gök tamğ » olsun Çâdir Tann tamğ olsun Menüm canum senün ®canuna kutban olsun didi, râiı oldı. ‘ Azrâ’i l » hotunun canm almağa geldi. AdemHer evreni yoldaşma * ktyomadı, Allah Ta'âlaya burada yalvarmış, görelüm» niçe yalvarmış : A ydu r: Yücelerden yücesin Kimse )® bâmez niçesin Görklü Tann Çok cahiller sen i» gökde arar yirde ister Sen hod mü’ minlerün könbnde»2sin Dâyim turan cebbar Tann Ulu yollar üzerine 13 ‘ İmaratlar yapam senün içün Aç görsem loyurayımi senün-içün Yalmçak görsem tonadayıra senün içün 2 Alur-isen ikimüzün canm bUe alğıl Kor-isen ikimüzün» canm bUe koğU Keremi çok köUit Tann didi. Hak» Ta'âlaya Delü Dumrulun sözi h<»Ş geldi. ‘ Azrâ’Ue» emr eyledi: Delü Dumrulun atasmun anasmun canm » al, ol iki holala yüz kırk yıl 'ömür virdüm didi.» ‘ Azrâ’ü dahi babasmun anasmun def'i canm aldı, * Delü Dumrul yüz İptk yJ dohı yoldaşı-y-Ue yaş » yaşadı.

Dedem Korkut gelüben boy boyladı şoy 1® şoyladı. Bu boy Delü

D169

68

D170

DEDE KORKUT KİTABI

Dumrulun olsun, menden» şonra alp ozanlar söylesün, alm açuk cömerd erenler » dmlesün didi.

Yöm vireyim han'un» Yirlü kara tağlarun » yıhılmasun, kölgelüçe kaba ağacun kesilmesün, kanun ? akan görklü şuyun humnusun, kâ­ dir Tann seni ? nâmerde mubtac itmesün, ağ alnunda biş kebme du' â ? kılduk olsun kabul, yığışdursun dürişdürsün» günabunuzı adı görklü Muhammede bağışlasun bunum hey!

5 KANLI ç o c a OĞLI ÇAN fU R A L I BOYINI B E Y Â N » İDER ÇANUM HEY

D171

D172

D173

Oğuz zamanında Çanb Çoca dirler-idi 7 bir gürbüz er var-idi. Ye­ tişmiş bir cilasun oğb var-idi,» adma Çan furab dirler-idi. Çanb Çoca aydur:» Yarenler atam öldi men kaldum, yirin yurdm tutdum, ı» yarm­ ki gün men ölem oğlum kala, bundan yigregi yob^^dur ki gözüm görüriken oğul gel seni ivereyim didi. ı? Oğlan aydur: Baba çün meni ivereyim dirsin, mana » layık kız niçe olur? Çan fu ra b aydur: Baba men yirümden 1 turmadm ol turmış ola, men kara koç atuma binmedin ol? binmiş ola, men kanlu kâfir iline varmadm ol varmış ? mana baş getürmiş ola didi. Çanb Çoca aydur: Oğul» sen kız istemez-imişsin bir cdasun babadır ister-imişSsin, anun arkasmda yiyesin içesin boş kiçe»sin. Aydur: BeU canum baba eyle istcrem, pes varasm 7 bir cici bici türkmen kızmı alasm, nagâhandan tayanam » üzerine düşem karm yırtıla didi. Çanb Çoca » aydur: Oğul kız görmek senden, mal nzk virmek ı» benden didi. Böyle digeç erenler evreni Çan fu ra b » yirinden turdı, kırk yi­ ğidin yanma aldı, İç Oğuzı >? gördi, kız bubmadı, kayıtdı girü döndi ivlerine » geldi. Babası aydur: Oğul kız buldun mı? Çan fu rab» aydur: Yıkılsun Oğuz üleri, mana yarar kız bubmadum baba ? didi. Babası aydur: Hey oğul kız dileyü varan böyle ? varmaz. Çan fu rab aydur: Ya niçe varur baba didi.» Çanb Çoca aydur: Oğul şabah varup öylen ? gelmek olmaz, öylen varup abşam gelmek olmaz, » oğul sen mala becid ol yığ, men sana kız arayı 7 gideyim didi. Çanb Çoca sevini kıvam örü » turdı, ağ sakallu pir kocalar yanma bırakdı. » İç Oğuza girdi, kız bubmadı. folandı »> fa ş Oğuza girdi, bubmadı. f olandı f ırabuzana » geldi.

Meğer fırabuzan teküriuün bir 'a?im görklü »? mahbub kızı var-idi. Şağma şobna iki koşa >? yay çeker-idi. Atduğı ob yire düşmez-idi. 01» kızun üç canavar kalınlığı kaftanbğı var-idi. Her kim? ol üç canavarı başsa yense öldürse kızumı? ana virürem diyü ya'de eylemiş-idi. Başa-

METİN

69

masa başm » keser-idi. Böylelik-ile otuz iki kâfir biginün » oğbnun başı burç bedeninde kesilüp aşılnuş-idi. » 01 üç canavarun biri kağan aşlanidi, biri kara ^ buğa-y-idi, biri daht kara buğra idi. Bulanın her birisi * bir ejderha-y-idi. Bu otuz iki baş-kim burcda aşdnıış » idi kağan aşlanile kara buğranun yüzin görmemişler-idi, ancak buğa buynuzmda helâk olmışlar-idi.

Kanb Çoca » bu başlan ve bu canavarlan gördi, başmda olan » bit ayağma dirildi. Aydur: Varayım oğluma to ğ n » vireyim, hüneri var-ise gelsün alsun, yohsa ı ivdeki kıza râiı olsun didi.

At ayağı» külük ozan dUi çevük olur. Kanb Koca giderek» geldi Oğuza çıkdı. Kan f urabya haber oldı,» baban geldi didUer. Kırk yigid-Ue babasma karşu» vardı. Elin öpdi, aydur: Canum baba mana yarar » kız buldun mı? Aydur: Boldum oğul hünerün var-ise» didi. Çan furalı aydur: Altun akça mı ister,* katır biserek mi ister? Babası aydur: Oğul hüner gerek hüner ’ didi. Çan fu rab aydur : Baba yilisi kara kaillik atuma » eyer şalayım, kanlu kâfir iline akm çapayım, baş » keseyim, kan dökeyim, kâfire kan kuşdurayım, kul»» karavaş götüre­ yim, hüner göstereyim. Çanb Çoca aydur:» Hay canum oğul hüner didügüm ol degül, ol kız » içün üç canavar saklamışlar, her kim ol üç canavan» başa ol kızı ana virürler, başup öldürmese» anun başmı keserler burca aşarlar. Çan fu ralı» aydur: Baba bu sözi sen mana dimemek gerek idün, çünki » didün elbetde varsam gerek, başuma kahmç yüzüme tohınç < olmasun, kadun ana big baba esen kalun didi. Çanb 2 Çoca aydur: Gördün mi men mana nitdüm, oğlana korhmç haberler * vireyim, ola kim gitmeye döne didi. Çanb Çoca burada » şoylamış, görelüm h^num ne şoylamış:

D174

D175

A y d u r: Oğul s e n » varaçak yirün f olamaç tolamaç yollan olur Atlu •< batup çıkamaz anun balçığı olur Ala yılan sökemez » anun ormanı olur Gök-ile pehlû uran anun k a l'a sı» olur Göz kakuban könül alan anun görklüsi olur • Hay dimedin baş getüren celladı olur Yağrmmda» kalkan oynar yayası olur Yavuz yirlere yilteudün kayıda» döngil Ağ şakallu babanı kançuk olmış ananı buzlatmağd

D176

70

DEDE KORKUT KİTABI

* didi. Çan furalı

aydur :

Ne söylersin ne ? aydursm canum baba Bu kadar işden kordan yiğit mi olur « Alp ere korhu virmek 'ayıb olur Dolamaç dolamaç yollarım 7 Çâdir kor-ise dünle yortam Atlu batup çlhamaz anun balçığma » htuttlar döşeyem Ala yılan sökemez ormanım Çakmak çakup » oda yakam Gök-ile peblü uran kal'alarm Çâdir kor-ise 10 yapam yıkam Göz kakuban könül alan görklüsinin boym n» öpem Yağrmmda kalkan oynar yayasmuii Çâdir kor-ise » başm kesem Ya varam ya varmayam Ya gelem ya gelmeyem Ya kara buğranun» göksi altmda kalam Ya buğanun buynuzmda iUşem 1 Ya kağan aşlanun kıynağmda didilem Ya varam ya varmayam ? Ya gelem ya gebneyem Yine görinçe big baba battm ana esen kalun ? didi. Gördiler ki nâmus içün beklemez, ayıtddar; Oğul» uğurun açuk olsun, şağ esen varup gelesin ? didiler. Atasmun anasmun ellerin öpdi. Çırk « yiğidin yanma bırakdı, yidi gün yidi gice yortdılar, 7 kâ­ firim serhaddma irdiler, çadır dikdüer. Yüğrük atm » yügiirdüp Çan fu rab gürzin göge atar, inüp yire » düşmedin karvar tutar.

Hey kırk işüm kırk yoldaşum Yüğrük 10 olsa yarışsam Güçlü olsa güreşsem Çak Ta'âla » 'inayet eylese Üç canavarı öldürsem Gözeller ı? serveri şanı tonlu Selcen Çatum alsam 1? Atam anam ivine dönsem Hey kırh işüm kırh yoldaşum D178

1 Çırkunuza kurban olsun menüm başum

diyü söyler-idi.

METÎN

71

2 Bunlar bu sözde iken meğer hnnum teküre haber vardı.» Oğuz­ dan Kan furab dirler bir yiğit var imiş, kızun * dileyü geli yonr didiler.

Kâfirler yidi ağaç yir karşu» geldiler, neye goldünüz yiğit bigler didi­ ler. Virişmege alışmağa < geldük didiler. 'İzzet hörmet eylediler. Ak çadır dikdiler, 7 ala kak döşediler, ağça koy»»» fatdılar, yidi yıllık * al şarab içürdiler. Aluban banlan teküre getürdiler.» Tekür taht üzerin­ de oturmış-idi. Yüz kâfir için » geyinmiş-idi. Yidi kat meydanı tolandı geldi. •• Meğer kız meydanda bir köşk yapdurmış-idi. Cemi' » yanmda olan kızlar al geymişler-idi, kendü şanı >» geymiş idi, yakamdan tamaşa ider-idi. Kan furalı • geldi, kara şaykalu teküre selam virdi. Tekür» 'aleyk aldı. Ala kab döşediler, oturdı. Tekür» aydur: Yiğit ne yirden gelürsin? Kan furalı yirinden» tun geldi, apul apul yondı, ağ alnım açdı,» ağ bileklerini şığadı, ayıtdı-kim:

D179

Çarşu yatan kara tağum « aşmağa gelmişem Akındılu şuyuüı kiçmege gelmişem fa r 2 eteğüüe gin koltuğuna şığmu gelmişem Tann buyruğı-y-ile Peygamber« kavli-y*ile Kızum almağa gelmişem didi. Tekür aydur:» Bu yigidün sözi yüğrük, eger elinde hüneri var ise » didi. Tekür aydur: Bu yiğidi anadan toğma şoyun.n Şoydılar. Çan Ta­ rak altunlu ince keten bizini » biline şardı. Çan Turabyı alup meydana getürdiler. *» Çan furalı cemal ve kemal iyesi yiğit idi. Oğuzda ı dört yiğit nikab-ile gezer-idi. Biri Çan furab, biriz Çora Çöğür ve oğlı Çırk Çmuk ve boz ayğırlu Beyrek.» Çan furalı nikabm serpdi. Çiz köşkden bakar-idi,» p a k lığ ı boşaldı, kedisi mavladı, avşıl olmış » tana kibi ağzmun şuyı akdi. Yanmdağı kızlara » aydur: Hak Ta'âla atamuil könline rahmet eylese, kebin 2 kesüp meni ol yiğide virse, bunun kibi

D180

yiğit hayıf ' ola ki canavarlar elinde helâk ola didi.

Bu mahalda» demür zencir-Oe buğayı getürdiler. Buğa dizin çökdi,» buynuzı-y-üe bir mermer taşı yoğurdı peynir kibi ditdi.n Çâfirler aydur: Şimdi yiğidi atar yıkar serer pırtar,» yıkılsun Oğuz illeri, kırk yigiî^ l»ig oğh-y-ile » bir kızdan ötüri ölmek nolur didiler.

Bum işidiçek 1 ku*k yigiî^ ağlaşdılar. Çan Tutab sağma bakdı k^k^ yiğidin ağlar gördi, şobna bakdı oyle gördi. Aydur:» Hey kı^k işüm kırk yoldaşum niye ağlarsız, kolça » kopuzum getürün öğün meni didi.

Burada fark yiğit* Kan furabyı ögmişler, görelüm hmumı “ iÇ® ®g' inişler :

D181

72

DEDE KORKUT KİTABI

A ydu r: » Sultanum Çan furalı Çalkubanı jûründen turmadun mı Yibsi 7 kara kazibk atun binmedün mi Arku Mib Ala fağ ı Avlayuban » kuşlayuban aşmadun mı Babanun ağ ban işiginde Çaravaşlar inek » sağar görmedün mi Buğa buğa didükleri Çara inek buzağusı »> degül midür Alp erenler kanmmdan kayunır mı olur Ş a m » tonlu Selcen Çatun köşkden bakar Kime baksa ' işk-ile >? oda yakar Çan fu ra b saru tonlu kız 'işkma b i r » bü didi.

D182

D183

Mere buğanuzı koyu virün gelsün didi. Buğanun ı zencirin aldılar, şab virdiler. Buynuzı almaş cıda kibi.? Çan furabnun üzerine sürdi. Çan furalı adı? görklü Muhammede şalavat getürdi, buğanun abıma bir yumruk » eyle urdı-kim buğayı göti üzerine çökerdi. Alnma ? yum­ ruğm tayadı, sürdi meydanun başma çıkardı.» Çok çabşddar. Ne buğa yener, ne Çan fu rab yener. 7 Küt küt buğa şobmağa başladı, ağzı kö­ püklendi.» Çan fu ra b aydur: Bu dünyayı erenler 'akıl-ile bulmışlardur,9 bunun öninden sıçrayayım, ne hünerüm var-ise ardmdan »> gös­ tereyim didi. Adı görklü Mahammede şalavat getürdi,» buğanun önin­ den şavuldı. Buğa buynuzı üzerine » dikildi. Çuyruğmdan üç kerre götürüp yere şaldı.» Sünükleri oldı. Başdı boğazladı. Pıçak ı çıkarup derisini yüzdi. Etin meydanda koyup derisini? tekürün önine ğetürüp aydur: fan la kızum mana viresin ? didi. Tekür aydur: Mere kızı virün, şehirden sürün,» çıksun gitsün didi. Tekürün kardaşı oğb var-idi, ? aydur: Canavarlar serveri aşlandur, anun-ile daljı oy u n » göstersün, kızı andan sonra virelüm didi.

Vardılar 7 aslanı çıkardılar, meydana getürdiler. Aşlan haykırdı,» meydanda ne kadar at var-ise kan kaşandı. Yiğitleri » aydur: Buğa­ dan kurtddı, aşlandan niçe kurtda didiler,» ağlaşdılar. Çan furab yiğitlerin ağlar gördi,» aydur: Mere alça kopuzum ele alun meni öğün, saru ton lu » kız 'işkma bir aşlandan döneyim mi didi, Y oldaşlan» burada şoylamış, görelüm h »»»»? »o şoylamış :

METİN

73

Aydur : Sultanum > Kan furalı Ağça sazlar içinde şaru gönler görüben? taylar başan Avun tamann delüben kanm soran Kara? polat öz kıbçdan kayıtmayan Ağça tozlu katı yaydan dürsinmeyen » Ağ yeleklü ötkün o^dan kayıkmayan Canavarlar serveri ? kağan aşlan kıran Ala köpek enügine kendüzin taladur mı » Alp yiğitler şavaş güni kanmmdan kayurur mı

D184

didiler.

7 Şaru tonlu Selcen Çatun köşkden bakar Kime baksa » 'işh-ile oda yakar Şaru tonlu kız 'işkma » bir hû didi.

Kan fu rab mere kâfir aşlanum hoyu vir lo gelsün didi. Kara polat öz hıltcum yoh kim harvaşduğı» dem iki piçe-y-idüm, sana şığmdum cömerdler cömerdi gani» Tanrı, meded didi. Aslanı h<?y“ virdiler, sürdi»? geldi. Çan fu rab bir kepeneği hapağma toladı, aşlanun» pençesine şunı virdi. Adı görklü Muhammede şalavat ? getürdi, aşlanun alnm gözedüp bir yumruh eyle ? urdı-kim yumruh çenesine tohmdı, uvatdı. Sügsüninden * tutdı bilini üzdi, andan getürüp yire urdı,? hurd oldı. Tekür önine geldi ayıtdı: Yaren fazunı« mana virgil didi.

Tekür aydur: Çizi getürün virün, bu 7 yiğidi gözüm gördi könlüm sev­ di, gerek tursun,» gerek gitsün didi. Yine hartaşı oğb aydur: Canavarlar » serhengi devedür, anun-ile dahi oyunm oynasun didi, »o andan şonra

D185

hızı virevüz didi. Çün 'inayet»» Tanrıdan oldı, bigüü paşanuû himmeti Çan furahya»? oldı, tekür devenün ağzm yidi yirden bağlan »? didi. Çasud kâfirler bağlam alar, yularm şıyırup şa b» virdiler. Çan furab fırlar devenün hoÇuğmdan girer ?hrlar çıhar. Serhoş yiğit hem iki canavar-ile şavaşnulş-idi, ? tayındı düşdi. Altı cellad ensesine geldiler,» yabn h»bç tutddar. Burada yoldaşlan şoylanuş,? görelüm h»»»»»»»»» »»o şoylamış: Çalhubam Çan fu rab « yiründen tun geldün Yilisi hnra fa»zdıh atofi butun 7 bindün Ala gözlü yigitlerün yanuna aldun

D186

74

DEDE KORKUT KİTABI

Arhu Bili 8 Ala f ağı dünin aşdun Akındılu görklü şuyın dünin kiçdün » Çanlu kâfir iline dünin girdüü Kara buğa geldüginde» hurdahaş eyledün Kağan aşlan geldüginde bilini» bükdün Kara buğra geldüginde nc kiçdün Kara kara tağlardan» aşa Kanlu kanlu şulardan h^ber kiçe D187

Kalın Oğuz » iline vara Kanb Çoca oğb Çan fu rab ı nitmiş diyeler Çara buğa geldüginde kılçatmanuş Çağan - aşlan geldüginde biUn bükmiş Çara buğra geldüginde» ne kiçmiş diyeler Ulu kiçi kalmaya söz idine Ç an koca * kalmaya kov idine Ağ şakaUu baban bunlu ola Çançuk olmış» anan kan yaş döke Hanum kalkubam yiründen turmaz » olsan Altı ceUad ensende yabn kıbç tutar 2 GafiUüçe görklü başun keser Aşağadan yukaru * bakmaz mısın Çarşuna ala k<»z geldi şâbinün atmaz mısm » Şanı tonlu Selcen H^^tun işarat ider » görmez misin Seni deve burumdan zebun olur » didiler bilmez misin Şanı tonlu Selcen H^tun » köşkden bakar

D188

Kime baksa ‘ işk-ile oda yakar Ş a n ı» tonlu faz ‘ işfaoa bir hû didi. Çan fu ra b örü • turdı, aydur: Mere men bu devenün bununa yapışıçak » ol faz sözi-y-ile yapışdı dirler, yann Oğuz iline » haber vara, deve elinde kaftmş-idi faz k»rtatdı diyeler,» mere kolça kopuzum çalufi öğün meni, yaradan kâdir Tannya» şığmdum, bir buğradan dö­ neyim mi, inşa’Uah bunun dahi * başm keseyim didi. Yiğitleri Çan furabyı ögüp 2 şoylamış, görelüm hanum ne şoylamış: Çap kayalar başmda * yuva tutan Çâdir ulu Tannya yaÇm uçan Mancıbğı » ağır taşdan ğızıldayup katı inen Aru gölün 1® ördügin şafaynp alan Çaba üveyke dip yonr-iken » tartup üzen

METÎN

75

Çannçuğı aç olsa kalkup uçan 1? Cümle kuşlar sıdtam çal-kara kuş Çanadı-y-ile saksağana » kendüzin şakıdur nu Alp yiğitler kmş güni kanm m dan» kayurur mı

D189

didiler Şaru tonlu Selcen Çatun köşkden? bakar Kime baksa 'işh-ile oda yakar Şaru tonlu ? kız 'işkma bir bü didi. Kan fu ra b adı görklü» Muhammede şalavat getürdi, deveye bir depme urdı. ? Deve bağırdı. Bir da^ı urdı, deve ayağı üzerine « tunmadı, yıkıldı. Başup iki yirden boğazladı.? Arha^mdan iki kayış çıkardı, tekürün önine bırakdı, * aydur: Akmçdarun terkeşi bağı, üzengüsi kayı­ ş ı» üzilür, dikmeğe gerek olur didi. Tekür aydur: Vallah»» bu yiğidi gözüm gördi köûlüm sevdi didi. Kırk » yirde otak dikdürdi, kırk yirde kızd ala gerdek >? dikdürdi. Çan f urab-y-üe kızı getürüp gerdege >? koyddar. Ozan geldi yilteme çaldı. Oğuz yigidinün » öykeni kabardı, kıbcm çıkardı yiri çaldı? kertdi, ayıtdı-kim: Yir kibi kertUeyin, toprak kibi ? şavrdayın, kıbcuma toğranaym, olcuma sançdaym,» oğlum toğmasun, toğar-ise on güne varmasun ? big babamuü kadm anamun yüzin görmedin bu gerdege » girer-isem didi. ivini çözdi, buzlatdı, ? kara koçın kişnetdi, dün katdı, köçdi.

Y id i« gün yidi gice yortdı. Oğuzun serhaddma çıkdı,» çadır dikdi. Çan fu ra b aydur : Çey kırk işüm >o kırk yoldaşum Çurban olsun size menüm başum Çak » Ta'âla yol virdi vardum, ol üç canavarı»? öldürdüm, şaru tonlu Selcen Çatımı aldum *? geldüm, h“I>er eylen babam mana karşu gel­ sün didi. > Çan fu ra b bakdı gördi bu konduğı yirde kuğı ? kuşlan, turnalar, turaçlar, keklikler uçarlar. Şovuk? şovuk şular, çayırlar, çemenler..

Selcen Çatun bu y iri» görklü gördi, beğendi. Düşdiler, ' işrete meşgul oldılar, ? yidiler içdiler. 01 zamanda Oğuz yiğitlerine ne kaia « gelse uyhudan gelür-idi. Çan furabnun uyhusı geldi ? uyudı. Uyur-iken h » aydur: Menüm muhiblerüm çokdur, > nâgâh ılğar-ile gelmesün, tutuban yigidüm öldürmesünler,» ağça yüzlü men geUni tutup atam anam ivine iletmesünler»» didi. Çan furabnun atmı için tutdı geydürdi,»» kendü dahi için tutdı geyindi, süüüsin eline aldı,»? bir yüksek yire çıkdı, göz­ ledi.

D190

D191

DEDE KORKUT KİTABI

D192

Meğer hanum tekür peşiman » oldı. Uç canavar öldürdügi-y-içün bir kızçuğazumı ı aldı gitdi didi. İçin kara tonlu gök demiirlü 2 altı )Tİz kâfir seçdi. Gice gündüz yortddar. Nagâhandan yetdiler. K ız » baiır idi. Bakdı gördi ılgar yetdi. Atm » oynatdı. Kan furabnufi üze­ rine geldi. Şoylanuş, görelüm » hanum ne şoylamış : A y d u r: Gafil olma kara başun kaldur yiğit 8 Ala kıyma görklü gözün açğıl yiğit Karulamndan ağ ellerün ^ bağlanmadm Ağ almuü kara yire depilmedin Gafil-ile görklü başun * kesilmedin Alça kanun yir yüzine dökilmedin Yağı yetdi » düşmen irdi Ne yatursm kalkğıl yiğit Kap kayalar oynamadm » yir obnidı K an bigler ölmedin il boşaldı Karcaşuban» uğraşuban tağdan indi Yaşanuban üzerüne yağı» yetdi Yataçak yir mi buldun yurt mı buldun noldı sana

D193

D194

13 diyü çağırdı. Kan furalı sermürdi oyandı, örü 1 turdı, aydur: Ne söylersin görklüm didi. Aydur: Yigidüm 2 üzerüne yağı geldi, oyarmak benden şavaşuban hüner» göstermek senden didi. Kan furab gözin açdı,» kapaklann knidurdı. Gördi gelen at üzerinde, geyinmiş,» sünüsi elinde. Yir öpdi, aydur: Âmennâ ve şaddaknâ makşudumuz 8 Hak Ta'âla dergahında hâşJ old» diyüp aru şudan » abdest aldı. Ağ almm yire kodı, iki rek'at namaz kıldı. * Atma bindi, adı görklü Muhammede şalavat getürdi, k*>ta» tonlu kâfire at şaldı, kutşu vardı. Selcen» Hatun at oynatdı. Kan furalınun önine kiçdi.» Kan furalı aydur: Görklüm kunda gidersin didi. Aydur:» Big yiğit baş esen olsa börk bulmmaz mı olur, >» bu gelen kâfir çok kâfirdür, şavaşalum dögişelüm, ölenümüz > ölsün, diri kulanumuz odaya gelsün didi.

Burada» Selcen Hutun at şaldı. Çanmm başdı, kuçamn» kov­ madı aman diyeni öldürmedi. Eyle şandı kim» yağı haşıldı. Kıbcmun balçağı kun, odaya geldi,» Kan furabyı bubmadı. 01 mahalda Çan f urabnun 8 babası anası çıka geldi. Gördiler kim bu gelen» kişinün kıbcmun balçağı kunlu, oğb görinmez. * H®l»®t şordılar, görelüm niçe şordılar :

METİN

77

Anası aydur : Anam» kişi kızum kişi Ala tanla yirüüden tun geldün Oğulı »o tutdurdun mı Ğafü-Ue görklü başın kesdürdün mi Kadm » ana big Wba diyü buzlatdun mı Sen gelürsin bir bigüm »? görinmez bağrum yanar Ağız dilden bir kaç kelime h»»I»or maüa » Çara başum kurban olsun gelin saüa didi. Kız bildi kim » kaym anası kaym atasıdur. Kamçı-y-ile işarat kılup: ? Odaya düşün, ne yirde iner kanşur toz var-ise? ve ne yirde karga kuzgun oynar-ise anda isteyelüm didi. * Atma mabmuz urdı, bir yüksek yire çıkdı gözledi. ? Gördi kim bir derenim içinde toz gah dirilür gah» tağılur. Üzerine geldi, gördi kim Kan furabnun ? atmı ohlamışlar, gözinün kapağm ohlanuşlar, yüzini» kan bürimiş, turmaz kanm sUer, kâfirler üşer, kıbcm » yabn eyler kâfiri önine katup hovar. Selcen Çatun »o bum böyle gördi, içine od düşdi. Bir bölük haza » şâhin girmiş kibi kâfire at şaldı, bir uçmdan » h»tup kâfiri ol bir uçma çıhdı. Kan furab >? bahdı gördi kim bir kimsene yağıyı önine hat™»Ş hovar.» Selcen idügin bilmedi, hah»<i» Burada şoylamış,? görelüm hanum ne şoylamış ; Aydur : Kalhubanı yirinden turan ? yiğit ne yiğitsin Yilisi hara ha^ıbh atına binen yiğit * ne yiğitsin GafiUüçe başlar kesen Destursuzça menüm ? yağıma giren yiğit ne yiğitsin Destursuzça yağıya girmek » bizüm ilde ' ayıb olur Mere yon foğan h»Ş oluban ? uçaym mı Şahaluü-ile boğazuüdan tutaym nu Gafülüçe 8 senüü başuü men keseyin mi Alça hanuü yir yüzine tökeyin mi » Kara başun terkiye asaym mı Mere haiası yetmiş yiğit ne yigitiosin Kayıda döngil didi. Selcen Çatun burada şoylamış,» görelüm hanum ne şoylamış

78

DEDE KORKUT KİTABI

A ydu r:

D197

Hey yigidüm big yigidüm 12 Çaytabanlar torumındau döner mi olur Çara koçda kaiıbk» atlar Çulunçuğm deper mi olur Ağayılda ağça koyun Çuzıçağm ı süscr mi olur Alp yiğitler big yiğitler Görklüsrne » kıyar mı olur Yigidüm big yigidüm Bu yağınuü bir u çı» mana bir uçı sana didi. Çan fu rab bildi kim bu yağı» başup tağıdan Selcen Hatundur.

Bir taraûna dahi» kendü girdi, k^ıç tartup yondı, kâfir başm 8 kesdi.

Yağı başıldı, düşmen şmdı.

Selcen Hatun t Çan furabyı at ardma aldı, çıl^dı. Giderek Çan * f urabnun. fikrine bu geldi-kim :

D198

Çalkubanı Selcen Hatun » turduğunda Yibsi kara kazdık atun bindügünde Babam uû» ağ ban işigine düşdügüûde Oğuzun ala gözlü kızı u gelini boyladukda Her kişi sezin söyledükde Sen orada » turasm öginesin Çan furalı zebun oldı A t » ardına aldum çıkdum diyesin Gözüm döndi könlüm gitdi * öldürürem seni didi. Selcen Hatun hal nidügint bilüp şoylamış, görelüm hanum ne şoylamış : A ydu r: Big yiğit öginür-ise er öginsün aşlandur öginmekbk ' avratlara » bühtandur öginmek-ilc 'avrat er olmaz Ala yorgan içinde » senün-üe tolaşmadum fa tlu damağ tutubam şonşmadum Al 8 duvağum altından söyleşmedüm Tiz sevdüfi tiz uşandun kavat i oğlı kavat

METİN

79

Kâdir Allah bilür men sana Münisem yaram kıyma » mana didi. K a» Taralı aydur: Yok elbetde öldürsem gerek»dür didi. K»* kakıdı, aydur: Mere kavat oğb kavat»» men aşağa kulpa yapışuram, sen yukaru kulpa yapışursm,» mere kavat oğb ohuû-ile mi kıbcun-ile mi gel berü söyleşelüm •? didi. Atm depdi, bir yüksek yire çıkdı. Şadakmdan »? toksan ohm yire dökdi. İki o^un demrenin » çıkardı, birin gezledi birin eline aldı. Demrenlü oh-ile ? atmağa kıyamadı. Aydur: Yiğit at ohunı. Kan fu ra b? aydur: K»»»Iarun yob evveldür evvel sen at didi. K»z » bir oh-ile Kan f urabyı atdı. Şöyle kim başmda olan ? bit ayağma indi. İlerü gelüp Selcen Çatunı hnçaklayup « barışmışlar şonşmışlar. Kan furab şoylamış, görelüm? hanum ne şoylanuş:

D199

A y d u r: Yalap yalap yalabıyan ince tonlum » Yir başmayup yonyan selvi boylum Kar üzerine kan tammış kibi kızıl» yanaklum Koşa bâdem şığmayan tar ağızlum Kalemçiler çalduğı»« kara kaşlum Kurumsı huk tutam kara şaçlum Aşlan »1 uruğı sultan kızı öldürmeğe men seni kıyar midüm » ö z canuma kıyam men saüa kıymayam Men seni şmar-idüm didi.»? Selcen Çatun dah» burada şoylaımş, görelüm h»»uum ne » şoylanuş : Aydur : Kalkubam yirümden turur idüm Yilisi ? kara kadılık atuma biner-idüm Babamuü ağ ban ivinden ? çıkar-idüm Arku Büi Ala fa ğ ı avlar-idüm Ala geyik şığm * geyik kovar idüm f artanda bir oh-ile nemler-idüm Demrensüz? oh-ile yiğit seni sınar idüm öldürmeğe yigidüm men » seni kıyar midüm didi. Irağmdan yakımndan gelişdiler, ? gizlü yaka tutuban yiyleşdiler, tatlu damağ virüben şonşdılar, » ağ boz atlar binüben yortışdüar, big babası yanma » irişdiler.

D200

80

D20I

DEDE KORKUT KİTABI

Babası oğlançuğm gördi, Allaha şükürler »> eyledi. Oğb-y-ile gelini-y-ile Kanb Koca Oğuza girdi. » Gök ala görklü çemene çadır dikdi. Atdan ayğu:» deveden buğra koyundan koç kırdurdı. Düğün itdi,» kabn Oğuz biglerin ağırladı. Altunluça günlügin diküp > Çan fu rab gerdeğine girüp muradına makşudına irişdi.» Dedem Çorkut gelüp şaddık çaldı, boy boyladı» şoy şoyladı, ğâzi erenler başma ne geldügin * söyledi. imdi kam didügüm big erenler Dünya menüm diyenler » Ecel aldı yir gizledi Fâni dünya kime kaldı Gelimlü 8 gidimlü dünya Şon uçı ölümlü dünya Ecel geldüginde » anı imandan ayırmasun, Çfidir seni nâmerde muh tac * itmesün, Allah viren ümigün üzdmesün, ağ alnunda » biş kelime du'â kdduk kabul olsun, âmin diyenler dlzar » görsün, yığışdursun dürişdürsün günabunuzı» adı görklü Muhammed Muştafaya bağışlasun

V85-6

12 Ç A ^IL IÇ ÇOCA OĞLI YlG ENEK BOYINI BEYÂN ÎD ERı» ÇANUM H EY

D202

Çam Ğan oğlı H®» Bayındır yirinden turmış-idi. > Çara yirüü üzerine ağ ban ivin dikmişridi. Ala şayvan gök 2 yüzine aşanmış-idi.

Bin yirde ipek ÇalıÇiisı döşenmiş-idi.» îç Oğuz fa ş Oğuz bigleri soh­ bete dirilmiş-idi. Yime içme idi. Ç a iıb k » Çoca dirler-idi bir kişi var-idi. Bayındır veziri» idi. Şarabun itişi başına çıkdı. Çaba dizi üzerine 8 çökdi, Bayındır Han­ dan akın diledi. Bayındır Çan ’ destur virdi. Nireye diler-isen var didi. Çaldık * Çoca iş görmiş işe yarar adam idi. Yatar kocaların» yaiuna cem' eyledi, yadığı yarağı-y-ile yola girdi. Çok » tağlar dere depe kiçdi. Günlerde bir gün Düzmürd Çal'asma » geldi. Çara Deniz kena­ rında idi. Ana irüben handılar.

I 0 1 » kal'anufi bir teküri var idi. Adma Arşun oğlı D irek» Tekür dirler-idi. 01 kâfirüfi altmış arşun hâmeti * var-idi. Altmış batman gürz şalar-idi, katı möhkem yay» çeker-idi. Çaiıbk Çoca kal'aya yetdüginleyiu cenge» başladı. Pes ol tekür hBΑ »ıdan taşra çıkdı,» meydana girdi er diledi. Ça2ibk Çoca am gördüginleyin» yil kibi yetdi, yUim kibi yapışdı. Kâfirüfi efisesine 8 bir kılıç urdı, gerre kadar kesdüremedi.

V86 D203

METÎN

81

Nevbet kâfire ? değdi. 01 altmış batman gürz-ile Kaillik Kocaya depere < tutup çaldı. Yalan dünya başma tar oldı,» düdük kibi kan şorladı. Kaiıbk Çocayı karmalayup »o tntnp kal'aya koydılar. Yiğit­ leri turmayup kaçdılar.»» Kaiıbk Koca tamam on altı yıl hişarda tutsak»? oldı. Şonra Emen dirler-idi bir kişi altı kerre varup » hişan abmadı.

Meğer h^uurn, !K»»2ıbk Koca tutsak» olduğı va^ıt bir oğlançuğı var-idi, bir yaşmda?-y-idi. On biş yaşma girdi, yiğit oldı. Babasm? öldi bilür-idi. Yaşağ eylemişler-idi, tutsak olduğm» oğlandan saklarlar-idi. 01 oğlanun adma Yigenek dirsler-idi. Günlerde bir gün Yigenek oturup bigler ile şohbet« ider-iken Kota Göne oğb Budağ-ile uz düş­ medi. Bir birine ? söz atışdılar. Budak Aydur: Bund,a laf urup nidersin,» çünki I er dilersin varup babanı kurtarsana ne, on ».altı yıldur tutsakdur didi. Yigenek bu haberi işidiçek »o yüreği oynadı, kara bağn sar­ sıldı. K alkdı» Bayındır Çanun naşarma vardı, yüz yire kodı, aydur : 1? Alan sabab şapa yirde dikilende ağ ban ivlü Atlas-ile» yapılanda gök şayvanlu Tavla tavla çekilende şabbaz atlu » Çağıruban dad virende bol çavuşlu Yayhanduğında yağ tökilen bol? ni'metlü Kalmış yiğit arhası Beze miskin umudı ? Türkistanufi direği Tülü kuşun yavnsı Amit şuymun» aslanı Karaçuğun kaplanı Devletlü han meded mana leşker? vir, meni babam tutsak olduğı kal'aya gönder didi. Baym dır« Çan buyurdı, yigirmi dört sancak bigi gelsün ? didi. Evvel Demür JCapu Dervendinde big olan, karğu sünü » uçmda er böğürden, ğanma yetdüginde kimsin diyü şormayan » Kıyan Selçük oğb Delü fundar senün-ile bile varsun »> didi. Ayğır Gözler Şuyından at yüzdü­ ren, elli yidi kal' anufi kibdin » alan Eylik Koca oğb Dülek Evren bile varsun ı? didi. Koşa burcdan kaym okı eğlenmeyen Yağrmçı oğlu» Çalmış senüfi-Ue bile varsun didi. Uç kerre yağı görmese » kan ağlayan foğsun oğb Rüstem bile varsun didi. ? Ej dehalar ağzmdan adam alan Delü Evren bile varsun.? Yirüfi bir uçmdan | bir uçma yetem diyen Şoğan Şaru» bile varsun. Şayılmağ-ile Oğuz erenleri dükense olmaz.

D204

V87

D205

D206 V88

82

DEDE KORKUT KİTABI

s Bayındır H®»» yigirmi dört bahadır sancak bigini Yigenege * yoldaş­ bğa bUe Itoşdı. Bigler cem' olup yaraklarm gördiler.

D207

V89

D208

7 Meğer ol gice Yigenek düş gördi. Düşin yoldaşlarına * şoyladı, görelüm hanum ne şoyladı, aydur: Bigler ğafillüçe » kara başum gözüm uyhuda iken düş gördi, ala gözüm açuban ı® dünya gördüm, ağ boz atlar çapdurur alplar gördüm, ağ ışuklu» alpları yanuma şaldum, ağ şakallu Dede Çorkutdan ögütı» aldum, ala yatan kara tağlan aşdum, ilerü yatan Çara Denize >» girdüm, gimi yapup kömlegüm çıkardum yilken kurdum, Uerüı yatan denizi deldüm kiçdüm, öteki kara tağun bir yanmda » alnı başı balkır bir er gördüm, kalkubam yirümden örü turdum,» karğu dillü öz sünümi kapdum, karşulayu ol ere vardum,» karşusmdan ol eri 4ançasun vakit denedüm, göz uçı-y-ile » ol ere bakdum, dayuu Emen imiş am bildüm, döndüm ol ere * selam virdüm, Oğuz illerinde kimsin didüm, kapaklann kaldurup ^ yüzüme bakdı, oğul Yigenek kanda gidersin didi söyledi, * men ayıtdum: Düzmürd Çal'asma giderem babam anda tatsak imiş ® didüm, burada tayım mana şoyladı, | aydur : Yetdüginde y i l » yetmez-idi yidi urğunum Yeni bayının kurdma benzer-idi » yigitlerüm Yidi kişi-y-ile kunlur-idi menüm yayum Çaym tab yeleğinden » şom altunlu menüm ohum Yil esdi yağmur yağdı y ü k i» kopdı Yidi katla vardum ol kal'ayı ahmadum girü döndüm 1 Menden dahi er kopmayasm Yigenegüm dön didi. Yigenek düşinde» tayısma şoylamış, aydur : Çalkubanı yiründen turduğunda Ala gözlü big » yiğitleri yanuna şalmadun Adı bellü bigler-ile sen yortmadan Biş akçalu» 'ulufeçiler yoldaş itdün Anun-içün ol kal'ayı sen abmadun 5 dimiş. Yigenek yine aydur : Çese kese yimege yahni yahşi Çeser günde« serçeşme yüğrük yahşi Dâyim geldüginde tursa devlet yahşi 2 Bildügin umtmasa 'akd yahşi Çanmmdan dönmese kaçmasa * erbk yahşi didi. Bu düşi Yigenek yoldaşlarına hidâyet» eyledi. Meğer tayısı

METİN

83

Emen ol arada yakın idi. Cümle »> bigler-ile yoldaş olup gitdiler. Tâ ki Düzmürd KaFasma yetdUer,» Çevre alup gitdiler konddar. Çünki kâfirler bunları gördiler,» Arşun oğh Direk Teküre haber virdiler. 01 m el'u n » dahi kal'adan taşı gelüp bunlara mukâbil oldı, er diledi. ı Kıyan Selçük oğb Delü fundar yirinden tun geldi, altmış ? tutam süvri çıdasın koltuk kışup ol kâfiri karşusmdan ? süsem didi, süsemedi. Kâfir tekür karmalayup iarb itdi,» sünüsin çekdi elinden aldı, ol altmış batman gürz ile? fundan | depere tutup çaldı. Gin dünya başma tar oldı. » Kaiıbk atm döndürdi, kayıda döndi. Andan döne bilmez Dülek Evren ? altı perlü çomağı-y-ile at depüp gelüp yukarudan aşağa kâfiri » katı urdı, abmadı. Tekür karmalayup eUnden çomağm aldı, » anı dahi gürz ile urdı. 01 dahi kaiıbk atm döndürdi, ><> kayıda döndi. Çanum yigirmi dört sancak bigi tekür eUnde» zebun oldı. Pes Kaiıbk Koca oğb Yigenek ta ze » yigitçük yaradan Allaha şığındı, bî-zaval ma'budı ö g d i,» aydur : Yücelerden yücesin Kimse bilmez niçesin 'Aziz Tann 1 Sen anadan toğmadun Sen atadan olmadun Kimse nzkm yimedün 2 Kimseye güç itmedün Kamu yirde ahedsin Sen Allahu şamedsin Âdeme sen? tac urdun Şeytana la'net kıldun Bir şuçdan ötüri» dergahdan sürdün Nemrud göge oh atdı Kamı yamk ? balığı karşu tutdun Ululığuna haddun yok Senün boyun kaddun <> yok Ya cism-ile ceddün yok Urduğm ubtmayan ulu Taün ? Basduğm belürtmeyen bellü Tann Götürdügin göge * yetüren görklü Tanrı Kakıduğm kahr iden kahhar Tann » Birligüne şığmdum çalabum kâdir Tafin Meded senden

D209

V90

D210

84

DEDE KORKUT KİTABI

» Kara tonlu kâfire at deperem îşümi sen onar V91 D211

didi.» Haman-dem at şaldı. YU kibi yetdi, yUim kibi yapışdı. >» Kâfirün | çignine bir kUıç urdı, geyimini kiçimini toğradı,» altı parmak derinbgi za^m irişdürdi. Kara kanı şorladı, • kara şağn sokmam tolu kan oldı. Kara başı bunaldı» bunlu oldı. Haman döndi kal'aya kaçdı.

Yigenek ardmdan» yetdi. H»Şur kapusma girmiş-iken kara polat öz kıbcı-y-ile» ensesine eyle çaldı kim başı top kibi yire düşdi.» Andan Yigenek atm döndürdi leşkere geldi. futsak olan» Çaiılık Kocayı şab virmişler çıkup geldi. H a y » big yiğitler kâfiri kim öldürdi diyü şoylamış, görelüm huuum« ne şoylamış: A y d u r: Kaytabanun mayasım yüklü kodum Ner midür » maya mıdur anı bilsem Kara ilüm koyunım yüklü kodum Çoç mıdur » koyun mıdur am bilsem Ala gözlü görklü halalum yüklü kodum » trkek midür kız mıdur am bilsem Mere big yiğitler haber» mana Yaradanun 'işkına didi. Yigenek burada şoylanuş,» görelüm hanum ne şoylamış : A y d u r:

D212

V92

D2I3

Kaytabanun mayasmı yüklü > kodun ner oldı Çara ilde koyunum yüklü kodun koç oldı » Ala gözlü görklü halalun yüklü kodun aşlan oldı didi.» Yigenek babası-y-ile görişdi. Andan kalan bigler görişdi. Pes bir » uğurdan bigler hişara yonyış itdiler, yağmaladılar. Babası-y-üe Yigenek» gizlü yaka tutuban yiyleşdiler, iki hasret bir birine bubşdılar, issüz « yirün kurdı kibi ubşdılar, Tannya şükürler kıldılar. Çal' anufi ^ kilisesin yıkup yirine mescid yapdılar. | 'Aziz Tann adma kudbe* okıtdılar. Çuşun ala kanmı, kumaşuû arusmı, kızun gökçeğini,» tokuz­ lama çırğap çuha Baymdır Huua pencik çıkardılar.» Bakisin ğâzilere bahş itdiler. Döndüer ivlerine geldiler.» Dedem Çorkut gelüben boy boyladı şoy şoyladı, >» bu Oğuz-nâme Yigenegün olsun didi.

Yöm vireyin hunum:» Yirlü k®ta tağlarun yıkılmasun, kölgelüçe kaba ağacun > kesilmesün, ağ şakallu baban yiri uçmak olsun, ağ » pür-

METÎN

çeklü anan yiri behişt olsun, ahu: şonı aru ? imandan ayırmasun, ağ alnunda biş kebme du'â kılduk kabul» olsun, günabunuzı adı görklü Muhammed Muştafa yüzi ? şuyına bağışlasun hanum bey!

BASAT DEPE sGÖZI ÖLDÜRDÜGt BOYI b e y a n ÎDER ÇANUM HEY 7 Meğer hanum bir gün Oğuz oturur-iken üstine yağı geldi. * Dün içinde ürkdi köçdi. Kaçup gider-iken Aruz » Kocanun oğlançuğı düş­ miş. Bir aşlan bulup götürmiş ı» beslemiş.

Oğuz yine eyyâm-Ue gelüp yurdma kondı. Oğuz » Çanun dlçıçısı gelüp haber getürdi, aydur : Çanum sazdan ı? bir aşlan çıkar, at urur, apul apul yonyışı adam kibi, » at başuban kan sömürür. Aruz Aydur; Çanum iirkdügümüz ı vaktin düşen menüm oğlançuğumdur belki didi. Bigler bindiler,? aşlan yatağı üzerine geldiler. Aşlanı kaldurup oğlam ? tutdılar. Aruz oğlam alup ivine getürdi. Şaddık» itdiler, yime içme oldı. Amma oğlanı ne-kadar getürdüer-ise tnrmadı, ? girü aşlan yatağma vardı. Girü tutup getürdiler. Dedem Korkut « geldi aydur: Oğlanum sen insansm, bayvan-ile muşâhib ? olmağd, gel yahşi at bin, yahşi yigitler-ile eş y o r t» didi. Ulu h^^tdaşun adı Kıyan Selçükdür, senün » adun Basat olsun, adum men virdüm yaşunı Allah »> virsün didi.

Oğuz bir gün yaylaya köçdi. Aruzun » bir çobanı var-idi, adma Konur Koca Şaru Çoban •? dirler-idi. Oğuzun öninçe bundan evvel kimse köçmez-idi.» Uzun Bınar dimek-ile meşhur bir bıüar var-idi.

01 bınara ı perriler konmış-idi. Nagâhandan koyun ürkdi. Çoban irkece ? kakıdı ilerü vardı. Gördi kim perri kızlan kanat ? lanuşlar uçarlar. Çoban kepeneğini üzerlerine » atdı, perri kızmun birini tutdı. fa m a ' idüp derhal ? cima' eyledi. Koyun ürkmeğe başladı, çoban hoyunun« önine segirtdi. Perri kızı kanat urup uçdı, ? aydur: Çoban yıl tamam obçak, mende amanatun var, gel a l» didi. Amma Oğuzun başma zaval getürdün didi.» Çobanun içine ho^hu düşdi amma kızun derdinden 1“ benzi sarardı.

Zaman-ile Oğuz yine yaylaya köçdi. Çoban » gine bu bınara geldi.

Gine koyun ürkdi. Çoban ilerü *? vardı. Gördi-kim bir yığanak yatur, yıldır yıldır yüdırar. » Perri kızı geldi, aydur: Çoban amanatun gel al, amma ? Oğuzun başma zaval getürdün didi. Çoban bu ? yığanağı göriçek ‘ ibret aldı. Girü döndi, şapan ? taşma tutdı. Urdukça böyüdi. Çoban yığanağı» hod? kaçdı. K oy »» ardma düşdi.

D214

D215

D216

86

D217

D218

D219

DEDE KORKUT KİTABI

Meğer ol dem Bayındır» bigler-ile seyrana binmişler-idi. Bu bıfiarun üzerine geldiler. « Gördiler kim bir ‘ ibret nesne yatur, başı göti belürsüz. 2 Çevre aldılar. îndi bir yiğit bum depdi. Depdükçe böyüdi. * Bir kaç yiğit da^ı indiler depdiler. Depdüklerinçe böyüdi. ® Aruz Çoca dahi inüp depeledi. Mahmuzı tokm dı,» bu yığanak yarıldı. İçinden bir oğlan çıkdı, gevdesi » adam depesinde bir gözi var. Aruz aldı bu oğlanı» eteğine şardı. Aydur: Halttım mum mana virün, oğlum Basat ile 13 besleyeyin didi. Bayındır Çan senün olsun didi. 1 Aruz Depegözi aldı ivine getürdi. Bnyurdı, bir daya» geldi. Emçegini ağzma virdi.

Bir şordı olança südin 3 aldı, iki şordı kautu aldı, üç şordı canm » aldı.

Bir kaç daya getürdiler, helâk itdi. Gördiler» olmaz, süd ile besleyelüm didUer. Günde bir kazan süd yetmez-idi. * Beslediler böyüdi, gezer oldı, oglançuklar ile oynar oldı. 2 Oğlançuklîumn kiminüü burum kiminün kulağm yimege başladı. * El-hâşıb ordu bımun uçmdan katı incindiler, ‘ âciz 9 kaldılar. Aruza şikâyet idüp ağlaşdılar. Aruz Depe»gözi dögdi, sögdi, yaşak eyledi, eslemedi. A h ır » ivinden kovdı.

Depegözün perri anası gelüp oğlmun»» parmağma bir yüzük kiçürdi, oğul sana oh batmasun,» tenimi fakç kesmesün didi. Depegöz Oğuzdan çıkdı 1 bir yüce tağa vardı. Y ol kesdi, adam aldı, böyük» harami oldı. Üzerine bir kaç adam gönderdiler, oh atdılar» batmadı, kıbç urdılar kesmedi, sünü-y-He şançdılar » ilmedi. Çoban çoluk kalmadı hep yidi. Oğuzdan» dahi adam yimege başladı. Oğuz yığılup üzerine vardı.« Depegöz görüp kaku!», bir ağacı yirinden kopardı, 2 atup elli altmış adam helâk eyledi. Alplar başı Çazana * 4arb urdı, dünya başma tar oldı. Çazanun kardaşı 9 Çara Göne Depegöz elinde zebun oldı.

Düzen oğb » Alp Rüstem şehid oldı. Uşun Çoca oğb k ib i» pebbvan elinde şehid oldı. Aruk candan ik i » kanndaşı Depegöz elinde belâk oldı. Demür tonlu ı» Mamak elinde helâk oldı. Bıyığı kanlu Bügdüz Emen * elinde zebun oldı. Ağ şakallu Aruz Çocaya kan kuşdurdı.»

Oğb Çıyan Selçükün ödi yarıldı. Oğuz Depegöze» kâr fabnadı, ürkdi kaçdı. Depegöz çevürüp ö n i n * aldı, Oğuzı şab virmedi, girü yirine kondurdu» El-hâşıl Oğuz yidi kerre ürkdi, Depegöz önin alup « yidi kerre yirine getürdi. Oğuz Depegöz elinde tamam z e b u n 2 oldı. Vardı­ lar Dede Çorkutı çağırdılar, anun-ile tamşdılar, * gelün kesim keselüm didiler. Dedem Çorkudı Depegöze gönderdiler. 9 Geldi selam virdi, ay­ dur: Oğul Depegöz, Oğuz elü nde» zebun oldı, bunaldı, ayağun toprağma meni şaldılar,» sana kesim virelüm dirler didi. Depegöz aydur: Günde » altmış adam virün yimege didi. Dede Çorkut aydur: Bu vech-

METİN

fle» sen adam homaz dükedürsin didi, amma günde iki adam ile > biş-yüz koyun virelüm didi. Dede Korkut böyle digeç ? Depegöz aydur: Çoş öyle olsun, evet, hem mana iki ? adam virün yimegüm benüm piş Ü T S Ü n men yiyeyim didi. Dede» Korkut döndi Oğuza geldi. Aydur: Yunlu Koca ile ? Yapağulu Kocayı Depegöze virün aşm pişürsün didi * ve hem günde iki adam ile biş-yüz koyun istedi didi. Bunlar ^ da^ı râiı oldı. Dört oğb olan birin virdi, « üçi kaldı. Üç olan birin virüp iki kaldı.» İki olan birin virdi biri kaldı. Kap»h Ç » » dirler lo bir kişi var idi. İki oğb var-idi. Bir oğbn virüp » biri kalmış idi. Girü nevbet tolanup ana gelmiş-idi. Anası» feryad idüp ağladı, zânbh eyledi. Meğer hanum Aruz oğb ı? Basat gazaya gitmiş-idi, ol mahalda geldi. K»tıÇ»h aydur:? Basat şimdi akmdan geldi, varaym, bolayki mana bir? esir vire-y-idi oğlançuğum kurtara-y-idüm didi.

Basat altunlu ? günlügin tiküp oturur iken gördiler ki bir h»tun kişi » gelür. Geldi içerü Başata girdi selam virdi, ağladı,? aydur : Avucma şığmayan elüklü oğb Erdil teke buynuzmdan« katı yaylu İç Oğuzda Oğuzda adı bellü Aruz 7 oğb huutm? Basat mana meded didi. Basat aydur: Ne dilersin ? » K »tıç»h uydur: Yalançı dünya yüzinde bir er kopdı, yaybmmda » Oğuz Uin kondurmadı, kara polat öz kıbçlar kesen ?? kılmı kesdürmedi, karğu cıda oynadanlar ildüremedi,» kaym ohı atanlar kâr kılmadı, alplar başı Kazana bir jiarb ?? urdı, kardaşı Kara Göne elinde zebun oldı, bıyığı ?? hanlu Bügdüz Emen eUnde zebun oldı, ağ sahallu baban ? Aruza han huşdntdı, meydan yüzinde hardaşun Kıyan ? Selçük ödi şıtdı can virdi, habn Oğuz biglerin ? dahi kimini zebun idüp kimini şehid eyledi, yidi» hatla Oğuzı yirinden sür­ di, kesim didi kesdi, ? günde iki adam biş yüz hoyun istedi, Yufilu Koca ? ile Yapağulu Kocayı ana h?Znıetkâr virdiler, dört oğb 7 olan birin virdi, üç olan birin virdi, iki * olan birin virdi, iki oğlançuğum var-idi bilin » virdüm biri haldi, çevürildi nevbet girü mana geldi, am dahi isterler, hanum mana meded didi. Basatun» harangulu gözleri yaş-ile toldı. Karmdaşı-y-içün şoylanuş,?? görelüm h»num ne şoylamış: Aydur : Kıran yirde tikilmiş ?? otahlarun O ?abm yıhdurdı ola hardaş Yüğrük 1 olan atlanın tavlasmdan O ^abm seçdürdi ola? hardaş

D220

D221

D222

*>223

88

dede korkut

KİTABI

Biserek biserek develerün katarından O ?abm 3 ayırdı ola kardaş Şöleniinde ku'<l'tğ“ ü koyunun O yalım 4 kırdı ola kardaş Güvencüm-ile getürdügün gelinçiigün O şalım s senden ayırdı ola kardaş Ağ şakallu babamı oğul diyü < ağlatdun ola kardaş Agçam yüzlü anamı şızlatduii ^ ola kardaş Karşu yatan kara tağum yükseği kartaş I Akındılu görklü şuyumun taşkum kardaş Güçlü » bilüm kuvveti Karangulu gözlerümün aydını kardaş Kardaşumdan lo ayrıldum

D224

ı

diyü çok ağladı, zânbk k^dı- 01 h®tun u kişiye bir esir virdi, var oğlunı kurtar didi. 12 Çatun aldı, geldi, oğh yirine virdi. Hem oğluû >3 geldi diyü Aruza muştuladı. Aruz sevindi, kaluı Oğuz bigleri ile 1 Ba­ şata korşu geldi. Basat babasmun elin öpdi, 3 ağlaşdılar buzlaşdılar.

Anasmun ivine geldi. Anası 3 karşu geldi, oğlançuğım kuÇ<İ3- Basat anasmun 4 elin öpdi, görişdiler buzlaşdılar. Oğuz bigleri dirildi. 3 Yime içmeler oldı. Basat aydur: Bigler kardaş uğrma <>Depegöz-üe buhşuram, ne buyunırsız didi. Kazan Big ı burada şoylamış, görelüm hanum niçe şoylamış: A y d u r: 8 Kara evren kopdt Depegöz 'Arş yüzinde çevürdüm ahmadum s Basat Kara knplun kopHı Depegöz Kara kura 1° tağlarda çevürdüm ahmadum Basat Kağan aşlan kopdı Depegöz II Kuhn sazlarda çevürdüm ahmadum Basat Er olsan ti big olsan mere Men Kazança olmayasm Basat didi.

33 Ağ şakallu babaüı ağlatmağıl Ağ pürçeklü ananı buzlatmağd

D225

1 Basat aydur :

Elbetde varuram. Kazan aydur: Sen bilürsin.3 Babası ağladı, aydur: Oğul ocağum issüz koma, kerem 3 eyle, varmadidi.

Basat aydur: Yoğ ağ şakallu 'aziz 4 baba varuramdidi, eslemedi. Bi-

METİN

89

lüginden bir tutam ^ çıkardı bUine şokdı, ^ubcm hamayil kuşandı, « yaym kanısına bırakdı, eteklerin kıvurdı. Babasmuii 5 anasmun eUni öpdi, halallaşdı, |ıoş kalun didi. * Depegöz olduğı Salatana Kayasına geldi. Gördi » Depegöz güne karşu ar^asm virmiş yatur. Çekdi bUinden bir çıkardı.

Depegözün yağrmına bir ojj urdı. kiçmedi, paralandı. Bir dabı atdı. 0 1 12 dabı para para oldı. Depegöz kocalara ayıtdı: Bu *3 yirün sineği bizi üşendürdi didi. Basat bir dabı ‘ atdı. 01 dabı paralandı. Bir parası Depegözün ^ önine düşdi. Depegöz sıçradı bakdı. Başatı gördi s elin eline çaldı kaş kaş güldi. Kocalara aydur: * Oğuzdan yine bize bir turfanda kuzı geldi didi. Başatı ^ önine katdı tutdı. Boğazdan şahndurdı, yatağma« getürdi, edüginün kunçma şokdı, aydur: Mere kocalar t ikindü vakti mum mana çevüresiz, yiyem didi. Yine uyudı. * Basatun b^Ç^ri var-idi, edügiui yardı, içinden çıkdı. » Aydur : Mere kocalar munun ölümi nedendür? Ayıldılar: Bilmezüz lo amma gözinden ğayn yirde et yokdur didiler. Basat Depe**gözün başı uçma geldi, kapak kaldurdı, bakdı 12 gördi-kim gözi etdür. Aydur: Mere bocalar süglügi ocağa >3 kon kızsun didi. Süglügi ocağa bırakdılar kızdı. 1 Basat eUne aldı, adı görklü Mubammede şalavat getürdi, ^ süglügi Depegözün gözine eyle başdı kim Depegözün 3 gözi helâk oldı. Şöyle na'ra urdı, haykırdı * kim tağ ve taş yangulandı. Basat sıçradı koyun ^ içine mağa­ raya düşdi. Depegöz bildi kim Basat mağara<>dadur. Mağaranun kapusm alup bir ayağm kapunun bir yanma ^ birin dabı bir yanma kodı, aydur: Mere koyun başları irkeç * bir bir gel kiç didi. Bir bir gelüp kiçdi. Her birinün başlarm » şığadı. Tokbçuklar, devletüm sakar koç gel kiç didi. Bir ı» koç yirinden kalkdı, gerinüp sündi. D ef'i Basat koçı başup boğazladı, derisini yüzdi, kuyruğı-y-ile başmı n deriden ayır­ madı, içine girdi. Basat Depegözün önine *3 geldi. Depegöz de bildi kim Basat deri içindedür, * aydur: Ay sakar koç menüm nireden helâk olaçağum bildün, 3 şöyle çalayım seni mağara dıvarma kim kuyruğun mağarayı3 yağlasun didi. Basat koçun başmı Depegözün^ eline şundı.

Depegöz buynuzmdan berk tutdı. Kaldunçak 3 buynuz deri-y-ile elinde kaldı. Basat Depegözün bu dı« arasmdan şıçrayup çıkdı. Depe­ göz buynuzı götürüp ’ yire çaldı, aydur: Oğlan kurtddun mı? Basat aydur: Tanrım s kurtardı. Depegöz aydur: Mere oğlan al şol parmağumda’ ki yüzügi parmağuna tak, sana ob ve kıhç kâr eylemesün. 1» Basat aldı yüzügi parmağma kiçürdi. Depegöz aydur: n Oğlan yüzügi alup takmdun mı? Basat aydur: f^ı^^dum.ı^ Depegöz Basatun üze-

D226

D227

d228

90

D229

D230

[)231

DEDE KORKUT KİTABI

rine kodı, hançer-ile çaldı kesdi. >3 Şıçradı gin yirde turdı. Gördi kim yüzük gine ı Depegözün ayağı altmda yatur. Depegöz aydur: Ç.urtıldun mı? 3 Basat aydur: Taûnm kurtardı. Depegöz aydur: Oğlan 3şol künbedi gördün mi? Aydur: Gördüm. Depegöz aydur: Menüm ^ hâzinem var, ol kocalar almasunlar, var möbürlc didi. Basat s künbed içine girdi. Gördi kim altun akça yığılmış. Bakarak « kendüzin unıtdı.

Depegöz künbedün kapusm aldı, aydur: "> Künbede girdim mi ? Basat aydur: Girdüm. Depegöz aydur: Şöyle çalayım * ki künbed-ile tartağan olasm didi. Basatuû düine » bu geldi-kim Lâ ilâhe illa’Uah Muhammedün resûlu’Uab didi.ıo Haman-dem künbed yarıldı, yidi yirden kapu açıldı. Birinden 33 taşra geldi. Depegöz künbede elin şokdı, eyle 32 kaçdı-kim künbed zîr ü zeber oldı. Depegöz aydur: Oğlan 33 kurtıldun mı? Basat aydur: Taûnm k33rtufdı didi. Depegöz 3 aydur: Saûa ölüm yoğ-imiş, şol mağarayı gördün mi? Basat 3 aydur: Gördüm. Aydur: Anda iki ksbç var, biri kmlu biri 3 fansuz, ol kmsuz keser menüm başumı, var getür menüm başumı4 kes didi. Basat mağara kupusma vardı.

Gördi bir 5 kmsuz ksbç turmaz iner çıkar. Basat aydur: Men muna bPtekellüf yapışmayam diyüp kendü kıİ3Cin çıhardı tutdı, iki 3 para böldi. Vardı bir ağaç getürdi k^ıca tutdı, * am dahi iki para eyledi.

Pes yayım eline aldı, oh-ile » ol kdıç aşdan zenciri urdı. Kıhç yire düşdi 3o gömildi. Kendü kılıcm kımna şokdı. Balçağmdau ol 33 kılıcı berk tutdı.

Geldi, aydur: Mere Depegöz niçesin 13 didi. Depegöz aydur: Mere oğlan dahi ölmedün mi? Basat 33 aydur: Taûnm kurtardı. Depegöz aydur: Saûa ölüm yoğ-imiş ı didi. Çağmıp Depegöz şoylamış, görelüm ne şoy3 Aydur : Gözüm gözüm yalunuz gözüm Sen yaluûuz göz-ile Men 3 Oğuzı şmdurmış-idüm Ala gözden ayırduû yiğit meni Tatlu4 candan ayırsun Kâdir seni Eyle kim men çekerem göz buûmı 5 Hiç yiğide virmesün küdir Taûn göz buûmı didi. * Depegöz gine aydur: Kalarda koparda yiğit yirüfi ne yirdür 3 Knrangu dün içinde yol azsaû umun nedür Kaba ‘ alem 8 götüren hanuûuz kim Kınş güni öûdin depen alpunuz kim

METÎN

91

Ağ şakallu baban ’ adı nedür Alp eren erden adm yaşurmak ‘ ayıb olur lo Adun nedür yiğit digil mana didi. Basat Depegöze şoylanuş, u görelüm h^num ne şoylanuş: Kalarda koparda yirüm gün ortaç >3 Karanu dün içre yol azsam umum Allah Kaba 'alem g ö t ü r e n i m hanumuz Baymdır Çan Kınş güni öndin depen alpumuz Ulaş t oğh Salur Kozan Atam adm şorar olsan kaba ağaç Anam 3 adın dir-isen kağan aşlan Menüm adum şorar-isen Aruz 3 oğh Basatdur didi. Depegöz aydur: îmdi kardaşuz * kıyma mana didi. Basat aydur Mere kavat ağ şakallu babamı 3 ağlatnuşsm Konçuk ağ pürçeklü ananu buzlatnuşsm Kormdaşum 3 K^yonı öldürmişsiu Ağça yüzlü yingemi tul eylemişsin 7 Ala gözlü bebeklerin öksüz kornişsin Kor mıyam seni Kara « polat öz kıhcum tartmayınça Kafalu börklü başun kesmeyinçe 9 Alça kanun yir yüzine tökmeyinçe Kardaşum K'youun kanm almaymça 10 Komazam didi. Depegöz da^ı burada şoylanuş, aydur : Kalkuiıbanı yirümden turam dir-idüm Kahn Oğuz Liglerinden 'ahdum <3 bozam dir-idüm Yeniden toğaıun kuam dir-idüm Bir kez adam 13 etine toyam dir-idüm Kolin Oğuz bigleri üzerime yığılup gele ı dir-idüm Koçubam Salatana Koyasma girem dir-idüm Ağır mancıhk 3 taş-ile atam dir-idüm Inüp taş başuma düşüben ölem 3 dir-idüm Ala gözden ayudun yiğit meni Tatlu candan 4 ayırsun Ködir seni didi. Depegöz bir da^ı şoylanuş, aydur : 3 Ağ şakallu kocalan çok ağlatmışam Ağ şakah kanşı« tutdı ola gözüm seni Ağ pürçeklü kançuklan 3 çok ağlatmışam

D232

D233

92

D234

D235

DEDE KORKUT KİTABI

Gözi yaşı tutdı ola gözüm seni Bıyıçağı * kararmış yigitçükleri çok yimişem Yiğitlikleri tutdı ola ’ gözüm seni ElçUgezi kınalu kızçuğazlan çok yimişem Jo Çanşçuklan tutdı ola gözüm seni Eyle kim çekerem m en » göz bunmı Hiç yiğide virmesün kadir Tann göz bunmı 13 Gözüm gözüm ay gözüm yalunuz gözüm didi. Basat kakıyup » yirinden tun geldi. Buğra kibi Depegözi dizi üzerine 1 çökerdi, Depegözün kendü kıbcı-y-ile boynmı urdı. 3 Deldi yay kirişin takdı. Süriyi süriyi mağara 3 kapusma geldi. Yunlu Çoca ile Yapağulu Kocayı Oğuza ♦ muştuçı gönderdi. Ağ boz atlar binüben yortışdılar. 5 Kabn Oğuz illerine b&ber geldi At Ağızlu Anız K oca« iyine çapar geldi, anasma Basatun sevinç virdi,! muştubk oğlun Depe­ gözi depeledi didi. Kabn Oğuz * bigleri yetdiler. Şalabana İŞlayasma geldiler. Depegözün» başmı ortaya getürdiler. Dedem Korkut gelüben şaddık 1° çaldı, ğâzi erenler başma ne geldügin aydı virdi.n Hem Başata albış virdi : Kara taga ayıtduğunda işit >3 virsün Çanlu kanlu sulardan kiçit virsün didi. 13 Erlik-ile kardaşun kanm aldun, kabn Oğuz biglerini jükden 1 burtardun, büdir Allah yüzün ağ itsün Basat didi.

3 ölüm vabtı geldügiude anı imandan ayırmasun, günabunuzı 3 adı görklü Mubammed Muştafaya bağışlasun bamun bey.

4 BEGİL OĞLI EMRENÜN BOYINI BEYAN İDER

D236

3 Kam Can oğh Çan Baymdır yirinden turmış-idi. Ağ <>ban ivini bara yirün üzerine dikdürmiş-idi. Ala şayvan ’ gök yüzine aşanmış-idi.

Biû yirde ipek babçası 3 döşenmiş-idi. İç Oğuz fa ş Oğuz bigleri yığnab ’ olmış-idi. fob u z tümen Gürcistanun baracı geldi.ı» Bir at bir kabç bir çomab getürdiler. Baymdır Han batı n sabt oldı. Dedem Çorkut geldi şadılıb çaldı, 13 banum niye sabt olursın didi. Aydur: Niçe sabt olmayam,i3 her yıl altım abça gelür-idi yiğide bige virür-idük hatırlan > boş olur-idi, şimdi bum kime virelüm kim batın b«Ş ^ ola didi. Dede Çorbut aydur: Hanum bunun üçini dabı 3 bir yiğide virelüm didi, Oğuz iline baravul olsun didi. 4 Çan Baymdır kime virelüm didi, şağma solma babdı. 3 Kimse râiı olmadı. Begil dirler-idi bir yiğit var-idi, ana « babdı.

METÎN

93

aydur: Sen ne dirsin ? Begil râiı oldı. Kalkdı ’ yir öpdi. Dedem Kor­ kut himmet kdıcm biline bağladı, çomağı 8 omuzma bırakdı, yayı karusma kiçürdi. Şahbaz » aygırı çekdürdi buda bindi, flışımını havumım ayırdı, ı» ivini çözdi. Oğuzdan köç eyledi. Berdeye Genceye “ varup vatan tutdı. To^uz tümen Gürcistan ağzma i3 varup kondı, karavuUık eyledi. Yad, kâfir gelse başın i3 Oğuza armağan gönderür-idi. Yılda bir kerre Bayındır Çan» divamua varur-idi.

Yine Baymdır fon d a n adam geldi tiz 2 gelesin diyü. Pes Begil geldi, pişkeşin çekdi, Baymdır 3 ]^anun ehn öpdi. IJan da^ı Begili ko­ nukladı, yahşi * at yahşi kaftan vâfir harchk virdi. Üç gün tamam 5 ağırladı. Üç gün dahi Begili av şikâr eti-y-ile konuklayalum « bigler didi. Av çığırtdılar. Çün av yarağı oldı, kim atm ^ öger, kim kıhcm kim çeküp oh atmağm öger. Salur Kazan 8 ne atm ögdi, ne kendin ögdi, amma Begi1ün hünerin » söyledi. Üç-yüz altmış altı alp ava binse, kanlu •<> geyik üzerine yonyış olsa, Begil ne yay kurar-idi n ne oh atar-idi, haman yayı bileğinden çıkarur-idi, 12 buğanun şığmun boymna atar-idi, çeküp turğurur-idi. >3 Aruk olsa kulağm deler-idi avda bellü olsun diyü, 1 am­ ma semüz olsa boğazlar idi. 3 Eger bigler geyik alsa kulağı delük olsa Begil sevincidür * diyü Begile gönderürler-idi. Kozan Big aydur: Bu hüner atun mıdır, s erün midür? Hanum erandür didiler. Han aydur: Yok, at işlemese 3 cr öginmez, hüner atundur didi. Bu söz Begile h<>Ş gelmedi. 7 Begil aydur: Alplar içinde bizi kuskunumuzdan balçığa baturdun 8 didi. Bayındır Hanun bahşişin önine dökdi, h ona« küsdi, divandan çıkdı. Atm çekdiler, ala gözlü 10 yiğitlerin alup ivine geldi.

Oğlançuklan karşu geldi, u ohşamadı. Ağ yüzlü hatunına söylemedi.

Hatun *2 burada şoylamış, görelüm honum ne şoylamış: Aydur : Altun *3 tahtum iyesi bigüm yiğit Göz açuban gördüğüm Könül > virüp sevdügüm Kalkubanı yiründen tun geldün Ala gözlü 2 yigitlerün yanuna şaldan Ârku Bili Ala foğdan dünin aşdun 3 Akmddu görklü şudan dünin kiçdün Ağ almlu Baymdır 4 Honun divanma dünin vardun Ala gözlü bigler-ile yidün içdün Kavundu 3 kavmı-y-ile keneşdi mi

94

DEDE KORKUT KİTABI

Canb başun ğavğada kaldı mı Kam banum « altunda yabşı atun yok Egnünde altun ışuk cübbesi yok ! Âla gözlü biglerün obşamazsm Ağça yüzlü görkliin-ile * söyleşmezsin Nedür balun didi. Begil şoylamış, görelüm » bauum ne şoylamış : Aydur :

U240

D241

Kalkubam yirümden tun geldüm Yilisi 10 kara kaidık atum butun bindüm Arku BUi Ala fağdanU diiuin aşdum Akındılu görklü şuyı delüp dimin kiçdüm 13 Ağ almlu Baymdıruû divanma çapar vardum Ala gözlü bigler-ile i3 yidüm içdüm b^avumlu kavmı-y-ile görklü gördüm Çanumuzun nazan bizden ı dönmiş gördüm Ib güni köçerek tokuz tümen Gürcistana3 gidelüm Oğuza ‘ âşi oldum bellü bilün didi. Çatun ı aydur: Yigidüm big yigidüm, pâdişablar Taûnnun kölgesidür, 4 pâdişabına ‘ âsi olanun işi rast gelmez, anı könülde 5 pas olsa şarab açar, sen gideli bunum arkun yatan o ala tağlanın avlanmamışdur, ava bingil könlün açılsun didi. ^ Begü gördi butun kişinün ‘ akb keleçisi eyüdür. Kadılık s atm çekdürüp butun bindi, ava gitdi.

Av avlayu gezer-iken» öninden bû- paralu geyik çıkdı. Begü buûa at şaldı, lo Buğanun ardmdan irdi, yay kirişin boyuma atdı.

Buğa 11 açımış-idi, kendüyi bir yüce yirden atdı. Begü at cüavısm i3 yenimedi, bile uçdı. Şağ uyluğı kayaya tokındı, şındı. i3 Begü örü turdı, ağladı, aydur: Ulu oğlum lüu kardaşum ı yok. Haman büüginden gez çıbarup atmun terkilerini tartdı, 3urdı. Kaftam altmdan ayağm berk şardı.

Var 3 kuvveti-y-üe atınuû yüisine düşdi. Avçdardan aynı, dülbendi4 boğazma kiçdi, ordusı uçma geldi. Oğlançuğı 3 Emren babadır babasma barşu geldi. Gördi benzi sararmış, <>diübendi boğazma biçmiş. Yoldaşlannı şorup oğlan burada ^ şoylamış, görelüm bunum ne şoylamış: Kalbubam yiründen tun * geldün Yüisi bura buiıbb atun butun bindün Arbun» yatan ala tağlar eteğine ava vardun Kara tonlu kâfirlere >o uğradun mı

METtN

95

Ala gözlü yigitlerün kurdurdun mı Ağız dilden bir kaç u kelime hober mana Kova başum kurban olsun ağam saüa didi. Begil 12 oğlma şoylamış, görelüm hanum ne şoylamış : A ydu r: Oğul oğul ay 13 oğtd Kolkubanı yirümden tun geldüm Kora tağlar önine 1 ava bindüm Kara tonlu kâfirlere uğramadum Ala gözlü yigitlerüm2 kırdurmadum Şağdur esendür yigiderüm oğul hoyurma Uç 3 gündür hoşlığum yoh oğul At üzerinden meni kap döşegüme* çıkar

D242

didi. Aşlan enügi yine aşlandur, atasmı at üzerinden: horvadı tutdı döşeğine çıkardı. Cübbesin üzerine büridi, < hopusm örtdi.

Bu yana yiğit bigler gördUer kim av bozdmış, her ı biri ivlü ivine geldi. / Begil biş gün oldı divana çıhmadı. * Ayağmun şmduğını kimseye dimedi. Bir gice döşeğinde 9 kati hotı inledi, âh itdi. Hotunı ayıtdı: Big yigidüm, holabaiohh yağı gelse kayıtmaz idün, butuna ala oh tohmsa 11 iülemez idün, kişi koyumda yatan holahna sımu dimez mi o l u r , >2 nedür halun didi. Begil aydur: Görklüm atdau düşdüm, ayağum i3 şındı didi. ‘ Avrat elin eline çaldı, karavaşa söyledi. > Koravaş çıkup kapuçıya söyledi. Otuz iki dişden 2 çıkan bütün orduya yayıldı, Begil atdan düşmiş 3 ayağı şmmış diyü. Meğer kâfirim câsusı var-idi. Bu haberi 4 işidüp vardı teküre hobcr virdi. Tekür aydur: Kolkubanı 5 yirünüzden örü turuü, yatur yirde Big BigUi tutuü, ağ * ellerin karusından bağlan, ğafillüçe görklü başm kesün, ^ alça kanm yir yüzine dökün, ilin günin çapuü, htzm gelinin 8 yesir idün didi. Meğer Begilün de anda câsusı boiır-idi. 8 Begile hober gönderdi, aydur: Baş yarağm eylen, üzerünüze '<• yağı gelür didi. Begil yukaru bahdı, gök ırah yir katı “ didi. Oğlançuğm yanma getirüp şoylamış, görelüm houum >2 ne şoylamış :4 Aydur : Oğul oğul ay oğul Koranguluça 33 gözlerüm aydım oğul Güçlü bilüm huvveti oğul

D243

96

DEDE KORKUT KİTABI

Gör 1 ahır neler oldı Neler kopdı menüm başuma didi.

D245

Çalkubam 3 oğul yirümden tun geldüm Boym şmsun al aygın butun 3 bindüm Av avlayup kuş kuşlayup gezer-iken Bunaldı sürçdi^ meni yire çaldı Şağ uyluğum şmdı Menüm kara başuma n e l e r 3 geldi Kara kara tağlardan buber aşmış Kanlu kanlu sulardan o b^ber kiçmiş Demür Kapu Dervendinden buber varmış A laca! atlu ŞökU Melik katı pusmış Pusduğmdan kara tağlara > tuman düşmiş Yatduğı yirde Big BegUi tutun dimiş » Çarusmdan ağ ellerin bağlan dimiş Kan alaca ordusım lo çapun dimiş Ağça jTİzlü kızmı gelinini yesir eylen dimiş » Kalkubam oğul yiründen tun gelgil YiUsi kara kaidık >3 atuû butun bingil Arkun yatan Ala f ağı dünin aşğıl 13 Ağ almlu Bayındır Çanun divanma dünin varğd Ağız dilden ı Baymdıra selam virgil Bigler bigi olan Kazanun eUn öpgil 3 Ağ sakallu babam bunlu digil Elbetde ve elbetde Kazan Big mana 3 yetişsün didi digil Gelmez olsan memleket bozılup b^rab * olur Kızum gelinüm esir gitdi bellü bilgil didi. Burada 3 oğlan babasma şoylamış, görelüm b^num ne şoylamış: A y d u r: Baba ne * söylersin ne aydursın Bağnım-ile yüregüm ne tağlarsuı Kalkubam ’ yirümden turmağum yok Yilisi kara kadılık atuma binmegüm 3 yok Arku BiU Ala fa ğ ı avlayuban aşmağum yok Ağ » almlu Baymdırun divanma varmağum yok Kazan kimdür men anun >o elin öpmegüm yok Altundağı al aygın mana virgil

METİN

97

Kan 13 derledi çapdurayım senün içün Eğni bek demür tonun 12 maüa virgil Yin yakalar dikdüreyim senün-içün Kara polad öz i3 kıhcun mana virgil Cafillüçe başlar keseyim senüü-içün Karğu 3 tali sünüüi mana virgil Göksinden er şançayım senün 2 içün Ağ yeleklü ötkün ohun mana virgil Erden ere 3 kiçüreyim senün içün Ala gözlü üç yüz yigidün maüa * virgil yoldaşbğa Dln-i Muhammed yolma dürişeyim senün-içün didi. 3 Begil aydur: öleyim ağzun içün oğul, ola kim menüm kiçmiş günümi 3 aüdurtmayasm didi. Mere geyimüm getürün oğlum gey­ sün, al 3 ayğırum getürün oğlum binsün, il ürkmedin oğlum meydana 8 varsun girsün didi.

Oğlanı tonatdılar. Atası-y-ile 8 anası-y-ile geldi görişdi, ellerin öpdi. Üç yüz 30 yiğidi yanma bırahdı, meydana vardı. Al ayğır kaçankim33 yağı kohusm alsa ayağm yire döger-idi, tozı göge32 çıkar-idi.

Kâfirler aydur: Bu at Begilündür, biz kaçanız. Tekür 33 aydur: Mere onat görün, bu gelen Begil-ise sizden öndin men kaçaram 3 didi. Gözçi gözledi, gördi kim at Begilün, Begil üzerinde 2 degül, amma bir kuş denlü oğlandur. Gelüp teküre huber 3virdi, aydur: At, yarak ve ışuk Be­ gilün, Begil içinde degül * didi. Tekür aydur: Yüz adam seçilim, taraka çatladım oğlam : korhudj^n, oğlan kuş yUreklü olur, meydanı kor 3 kaçar didi. Yüz kâfir seçilüp oğlanun üzerine gelmiş, 7 oğlana kâfir şoylamış, görelüm ne şoylamış : A y d u r: Oğlan 8 oğlan ay oğlan Haramzada oğlan Altmda al 8 ayğm aruk oğlan Kara polad öz kdıcı gedik oğlan 30 Elindeki sünüsi şmuk oğlan Ağ tozlu yayı gide3i oğlan Bilüginde toksan okı seyrek oğlan Yanmdağı 32 yoldaşları çıplak oğlan Karanguluça gözleri çönge33 oğlan Şökli Melik sana katı puşdı Meydandaki 3 şol oğlam tutun

D216

D247

D248

98

DEDE KORKUT KİTABI

Kanısından ağ ellerin bağlan 3 Cafillnçe görklü başm kesün Alça kanın yir yüzine tökün 3 didi Ağ sakallu baban var-ise ağlatmağıl Ağ pürçeklü * anan var-ise buzlatmağıl Yalunuz yiğit alp olmaz Yavşan 5 dibi berk olmaz Kadası yetmiş kavat oğb kavat Kayıda « dön buradan didi. Oğlan da^ı burada şoylaıhış, görelüm ! ne şoylamış : Aydur :

D249

Herze merze söyleme mere itüm kâfir Altumda al* aygınım ne beğenmezsin Seni gördi oynar Egnümdeki demür tonum» çignüm kışar Kara polad öz kdıcum kuun toğraı Karğu 10 tali sünüm ne beğenmezsin Göksün delüp göge pular Ağça 11 tozlu katı yayum zân zân inler Şadakda obum kişin 13 deler Yanumda yigitlerüm şavaş diler Alp ere korku virmek 13 ‘ ayıb olur Berü gelgil mere kâfir dürişelüm didi. Çafir aydur: ı Oğuzun ‘ arsuzı Türkmenün delüsine benzer, bağa şuna didi. 3 Tekür aydur: varun şonın oğlan Begilün nesidür didi.

3 Kâfir gelüp oğlana şoylamış, görelüm niçe şoylamış: Aydur : 4 Altundağı al aygın bilürüz Begilündür Begil kanı Kara polad 3 öz kıbcun Begilündür Begil kanı Egnündeki demür tonun o Begilündür Begil kanı Yanundağı yiğitler Begilündür Begil kanı Eger ^ Begil bunda imiş-ise Giceye-degin cenk ide-y-idük Ağça tozlu 8 katı yaylar tartışa-y-ıduk Ağ yeleklü ötkün oblar » atışa-y-ıduk Sen Begilün nesisin oğlan digU mize didi.ıo Begil oğb burada şoylamış, görelüm banum ne şoylanuş, aydur: Mere kâfir sen meni bilmez misin, ağ almlu Baymdır Çanun >3 bigler

METÎN

99

bigisi Salur Çazan, kartaşı Kara Göne, i3 Dönebilmez Dülek Evren, Düzen oğb Alp Rüstem, boz atlu ı Beyrek, Big Begilün ivinde içerleridi, senden câsus geldi, 3 altmdağı al aygıra Begil meni bindürdi, kara polad öz 3 kıbcm kuvvet virdi, karğu tali sünüsin himmet virdi, * yanmdağı üç-yüz yiğidin mana yoldaşbğa koşdı, 3 men Begilün oğbyam mere kâfir berü gelgil dögişelüm didi. Kâfir « tekür aydur: Katlan mere kavat oğb, men sana varayım didi.» Altı perlü gürzini ele aldı, oğlannn üzerine sürdi. * Oğlan kalkanını gürze karşu tutdı. Yubarudan aşağa» kâfir oğlanı katı urdı. kalkamn uvatdı, tuğulğasmı ><> böğradı, kapakların sıyırdı, oğlam alımadı. Gürz-ile n dögişdiler, kara polad öz kıbç-ile tartışdılar, serpe n serpe meydanda kılıçlaşdılar, çiginleri toğrandı, kıbçi3lan uvandı, bir birin abmadı. Rarğu tali sünüler ile*

kınşdılar, meydanda buğa kibi güsişdiler, göğüsleri delindi, 3 günüleri şmdı, bir birin abmadılar. At üzerinden ikisi 3 karvaşdılar, tartışddar.

Kâfirün güçi ziyada, oğlan zebun 4 oldı. Allah Ta'âlaya yalvarup şoylamış, görelüm niçe şoylamış: 3 Aydur : Yücelerden yücesin yüce Tann Kimse bilmez niçesin <> görklü Tann Sen Ademe tac urdun Şeytana la'net kıldun 7 Bir şuçdan ötüri dergahdan sürdün İbrahimi tutdurdun 8 Hanum göne çolğadun Götürüp oda atdurdun Odi bostan » kıldun Birligüne şığmdum ‘ Aziz Allah bocam mana meded didi. 10 Kâfir aydur: Oğlan alınduii-ise Tanrına mı yalvarursın, senün 11 bir Tanrın var-ise menüm yitmiş iki putbanam var didi. Oğlan i3 aydur: Yâ ‘ âşi mel'un sen putlaruna yalvarur-isen men 13 ‘ âlemleri yok dan var iden AUahuma şığmdum didi. Hak ı Ta'âla Cebrâ^’ile buyurdı kim: Yâ Cebrâ^’il var şol k u l u m a 3 kırk erçe kuvvet virdüm didi. Oğ­ lan kâfiri götürdi 3 yire urdı. Burnından kanı düdük kibi şorladı Şıçrayup 4 şâhin kibi kâfirüii boğazm ele aldı. Kâfir aydur: Yiğit s aman, sizün dine ne dirler, dinüne girdüm didi. Parmak o götürüp şahadet getürüp müsülman oldı. Kalan i kâfirler bilüp meydanı şalup kaçdı. Akmçılar kâfirün 8 iUn günin urup kızın gelinin esir itdiler. Oğ-

D250

D251

D252

loû

D253

DEDE KORKUT KİTABI

lan 8 babasına muştuçı gönderdi, kanmum aldum didi. Âğ şakallu 30 babası harşu geldi. Oğlınun beynin kuçdı. Dönüp 3i ivlerine geldiler.

Karşu yatan kara tağdan oğlana yaylak 32 virdi. Kara koçı yüğ­ rük atdan tavla virdi. Ağça 33 yüzlü oğlma ağça hay3in şölen virdi.

Ala gözlü oğlma 3 al duva^lu gelin aldı. Ağ almlu Baymdır Hana pencik çıkardı. 2 Oğlm aldı, Baymdır Hanun divanma vardı. El öpdi. 3 Pâ dişab. Kazan oğh Uruzun sağ yanma ana yir * gösterdi. Cübbe çuğa çırğap geyürdi. Dedem Korkut 3 gelüben şaşılık çaldı, bu Oğuz-nâmeyi düzdi koşdı, < Begil oğh Emrenüû olsun didi. GfizUer başına 3 ne geldügin söyledi.

Yöm vireyim h<3num: Yirlü kara tağlarun o yıkılmasun, kölgelüçe kaba ağacun kesilmesün, Allah viren 8 ümidün üzilmesün, günahunuzı adı görklü Muhammede30 bağışlasun hanum hey ?

UŞUN KOCA OĞLI SE G R EK 31 BOYINI b e y a n İDER

D254

D255

Oğuz zamanmda Üşün Koca 32 dirler bir kişi var-idi. ‘ Ömrinde iki oğh var-idi. Ulu 33 oğlınun adı Egrek idi. Bahadır, delü, yahşi yiğit ‘ idi. Baymdır Hanun divanma kaçan istese varur gelür 2 idi. Bigler bigi olan Kazan divanmda buna hiç kapu baca 3 yoğ-idi. Bigleri başup Kazan öninde oturur-idi. Kimseye 4 iltifat eylemez-idi.

Meğer hanum gine bir gün bigleri başup 3 otunçak. Ters Uzanuş dirler-idi Oğuzda bir y iğit« var-idi, aydur: Mere Uşun Koca oğh bu oturan bigler 3 her biri oturduğı yiri hthcı-y-ile etmegi-y-ile alupdur, mere se^ o l,aş nu kesdün kan mı tökdün aç mı toyurdun yalmçak mı 8 tonatdun didi. Egrek aydur: Mere Ters Uzamış baş 3o kesüp kan tök­ mek hüner midür didi. Aydur: Beli hünerdür 3i ya? Ters Uzamışun sözi Egrege kâr eyledi. T33tdı 32 Kazan Bigden akm diledi. Akın virdi. Çığırtdı, akınçı 33 dirildi. Üç yüz say cıdalu yiğit bunun yanma cem‘ 1 oldı.

Meyhanada biş gün yime içme oldı. Andan Şirögüven 2 uçmdan Gökçe Denize değin ü çarpdı. Galaba toyum oldı. Yoh 3 Ahnca K33İ‘ asma uğramış-idi. K^^a Tekür orada bir koru * yapdurmış-idi. Uçar­ dan kaz tavuk, yonrdan geyik tavşan 5 bu havluya toldurup Oğuz yiğit­ lerine bum dâm itmiş-idi. Uşun « Koca oğbnun yoh bu koruya uğradı.

Korunun kapusm uvatdılar. 3 Şığm geyik kaz tavuk kırdılar, yidiler içdiler. Atlannun 8 eyerlerin aldılar, geyimlerin çıkardılar. Meğer Kara.

Tekürüfi c â s u s ı 8 var-idi, bunları gördi. Gelüp aydur: Mere Oğuzdan 3o

METÎN

101

bir bölük atlu geldi, korunun kapusm uvatdılar, atlannuü» eyerin alup geyimleıin çıkardılar, mere ne turursız didi. Altı >3 yüz kara tonlu kâfir bunlarun üzerine koyıldılar. Yiğitleri <3 Iprdılar, Egregi tutdılar, Almca Çal'asına zindana bırakdılar.

1 Kara kara tağlardan

b^nlu

şulardan baber3

D256

kiçdi, kabn Oğuz illerine b<>l>er vardı. Uşun Çocanufi 3 ağ ban ivi önin­ de şiven kopdı. Kaza benzer kızı 4 gelini ağ çıkarup bata geydi. Uşun Çoca oğul oğul diyü 3 ağça yüzlü anası-y-ile ağlaşdılar, buzlaşdılar.

Eyegülü ulalur < kapurkalu böyür. Meğer baaum. Üşün Çocanun kiçi oğb Segrek » eyü, bahadır, alp, delü yiğit b<>P<İ3. Bir gün yob bir dimege * uğradı. Kondılar, yimek içmek itdiler. Segrek mest oldı.* faşra ayak yolma çıkdı. Gördi kim öksüz oğlan birio kızanı çekişür, Mere noldunuz diyü bir şapala birine bir şapalan birine urdı. Eski tutun biti öksüz oğlannn düii3 acı olur. Biri aydur: Mere mizüm öksüzUgümüz yetmez mi, bizi *3 niye unırsm, hünerün var ise kartaşufi Almca Çal'asmda esirdür, > var am kurtar didi. Segrek ayıtdı: Mere bardaşumuü adı 3 nedür. Ayıtdı: Egrekdür. Ayıtdı: tmdi Egrege Seg­ rek yaraşur, 3 botdaşum şağ-imiş büyurmazam, b<^daş8uz Oğuzda

D257

furmazam, * b^^tangulu gözüm aydım budaş diyü ağladı. İçerü şohbete 3 girdi, destur diledi, bigler boş bolün didi. Atm < çebdiler bindi. Çapdı, anasmun ivine geldi. Atmdan i indi, anasmufi dilin aradı. Segrek bura­ da şoylamış,* görelüm boüum ne şoylamış: A ydu r: Kalbubam ana yirümden turdum * Yilisi bora boiıbb atuma butun bindüm Arbun yatan Ala w fa ğ eteğine vardum Kanlu Oğuz illerinde dirnek var imiş,» anda vardum Yimek içmek arasmda Ağ boz atlu bir ç a p a ri geldi Çok zaman-imiş Egrek dirler bir yiğit tutsağ-imiş »3 Kâdir Tann yol virmiş çıbup gelmiş Ulu kiçi bolmadı* ol yiğide borşu gitdi Ana men de yaraym mı ne dirsin 3 didi. Anası burada şoylamış, görelüm baoum ne 3 Aydur ; Ağzun içün öleyim oğul Dilün içün öleyim oğul

şoylamış:

0258

102

DEDE KORKUT KİTABİ

* Karşu yatan kara tağun Yıkılnuş-idi yüceldi ahır Âkmddu 3 görklü şuyun Şoğılmış-idi çağladı ahır Kaba ağaçda ‘ tal budağun Kunmış-idi yeşerüp gögerdi ahır 3 Kalııt Oğuz bigleri izine varsa sen varğıl 01 yiğide » yetdügünde Ağ boz atun üzerinden yire ingU El huvşurup 8 ol yiğide selam virgil Elin öpüp boymn >8 K<3ra tağum yükseği kartaş digil Ne turursm oğul u yortğd didi. Oğlan anasına şoylamış, görelüm >2 ne şoylamış : A y d u r: Ana ağzun kunsun Ana dilün çürisün >3 Menüm hod kardaşum var-imiş kayırsam olmaz D259

Katdaşsuı^ * Oğuzda tursam olmaz Ana h^hhı Tann h^Vhı olmasa-y-idi 2 Kara polad öz kıbcum tarta-y-idüm Ğafillüçe görklü başun 3 kese-y-idüm Alça kanun yir yüzine töke-y-idüm Ana şalım ana didi.4 Babası aydur: Yanlış h®l>crdür oğul, kaçan giden senün ağan 5 degül ayrudur, ağ şakallu men babanı ağlatmağıl, kançuk olm ış« anını buzlatmağd didi. Oğlan burada şoylamış: A ydu r: 3 Uç-yüz altmış altı alp ava binse Kanlu geyik üzerine » ğavğa kopsa Kardaşlu yiğitler kalkar kopar olur Kardaşsuz 8 miskin yiğit ensesine yumruk tokmsa Ağlayuban d ö r t y a n m a bakar olur Ala gözden acı yaşın döker olur Ala u gözlü oğlunuzı görinçe Big baba hatun ana esen <2 kalun didi. Ata ana yanlış haberdür gitme oğul didiler.i3 Oğlan aydur: Meni

METİN

103

yolumdan ayırman, ağam tutılan kal' aya • varmaymça, ağamun ölüsin

D260

dirisin bilmeyinçe, öldi-y-ise 2 kamn almaymça kahn Oğuz ibne gelmegüm yoh didi.

Ata 3 ana ağlaşup Kazana adam şaldılar. Oğlan kardaşın * andı gider, bize ne öğüt virürsin didiler. Çazan aydur: s Ayağına at tuşağın urun didi. Yavuklusı var-idi, ‘ tiz düğün dirnek itdiler. Atdan ayğır deveden buğra 3 koyundan koç Iprdurdılar. Oğlam gerdege koydılar.

Kız-ile » ikisi kir döşeğe çıkdılar. Oğlan kıbcın çıkardı, 8 kız-ile kendü araşma bırakdı. Kız aydur: KHıcun gider yiğit, 10 murad vir murad al, şânlalum didi. Oğlan aydur: Mere kavat u kızı men kıbcuma toğranayım, ohuma şançılayım, oğlum toğmasun, >2 toğar-ise on yaşına varmasun, ağamun yüzin görmeyinçe, i3 ölmiş ise kanın almaymça bu gerdege girer-isem didi. örü > turdı. Tavladan bir şahbaz at çıhardı, eyerledi. Geyimin2 geydi, dizçük karuçuk bağlandı, Aydur: Kız sen mana 3 bir yıl bakğıl, bir yılda gelmez-isem iki yıl bakğıl, iki yılda * gelmez-isem üç yıl bakğıl, gelmez-isem ol vakit menüm öldügümi bi­ lesin, 3 ayğır atum boğazlayup aşum virgil, gözün kimi tutar-ise » kön1ün kimi sever-ise ana varğıl didi. Kız burada şoylamış, 3 görelüm hanum ne şoylamış :

D261

A ydu r: Yigidüm men sana bir yıl bakam < Bir yılda gelmez-isen iki yıl bakam îki yılda gelmez-isen 8 üç dört yıl bakam Dört yılda gelmez-isen biş yıl >o altı yıl bakam Altı yol ayndma çadır dikem Gelenden gideni >den h^^cr şoram Çayır haber getürene at ton virem kaftanlar 12 geydürem Şer haber getürenün başın kesem trkek sineği 13 üzerüme kondurmayam Murad vir murad al andan git yigidüm I didi. Oğlan aydur: Mere kavat \ıxı ağam başına and 2 içmişem, dönmegüm yoh didi. Kız aydur: Kademi kutsuz gebn 3 diyinçe udsuz geün disünler, haym atama kayın anama aydayım * didi. Şoylamış : Kız aydur : Atamdan yigrek kayın ata Anamdan 3 yigrek kaym ana Kaytabanun buğrası ürkdi gider

D262

104

DEDE KORKUT KİTABI

* Şarvanlar önin aldı döndürimez Kara boç ayğırun ürkdi 7 gider Ilkıçılar önin aldı döndürimez Âğayılun koçları « ürkdi gider Çoban önin aldı döndürimez Ala » gözlü oğlun bordaşım andı gider Ağça yüzlü gelinün döndürimez Size ma'lum olsun

D263

didi. Ata ana âb itdiler. 11 Yirlerinden kalkddar oğul gitme diyü, gör­ diler çara olmadı. i3 Elbetde ol ağam tutılan kal‘ aya varmaymça olmazam didi. i3 Atası anası yort oğul, uğurun açub olsun, ı şağ esen varup gelesin geleçegün var-ise didiler. Atasmun 3 anasmun eUn öpdi, kara boç atma şıçrayup bindi.

3 Dün katdı, yort eyledi. Üç gün dünlü günlü 4 yortdı. Dereşam uçmdan kiçdi, ol kardaşı tutılan s koruya geldi. Gördi kim ılkıçı kâfirler yımd güderler. Kıbç « çeküp altı kâfir depeledi. f avlunbaz urup yundlan 7 ürkitdi, getürüp ol boruya boydı. Dün botmış, « üç gün dünlü yortmış yiğit, borangulu gözlerini» uybu almış yiğit atmun çdbırmı bileğine bağladı, yatdı ı» uyudı.

D264

Meğer kâfirün câsusı var-idi, gelüp teküre aydur: Oğuzdan bir delü yiğit geldi, ılkıçılan öldürdi >3 yundlan ürkitdi, getürüp ko­ ruya koydı. Tekür» aydur: Yaraklu altmış adam seçüü, varsunlar tutup getürsünler ı didi. Altmış yaraklu adam seçdiler. Vardılar nagâhandan altmış 3 demür tonlu kâfir oğlanun üzerine geldiler. Geyim bılcıdasmdan, 3 at çokramasmdan. Meğer yiğit aygır biner-idi. Çanum at 4 bulağı sab olur, çekübeni oğlam oyardı. Oğlan 3 gördi kim bir alay atlu gelür, sıçradı. Adı görklü ® Mubammede şalavat getürdi. Atını bindi, kara tonlu kâfire 7 kıbç urdı, başdı b®!' «7® boydı. Yine uyansın * yenimeyüp yirine varup yatdı uyudı. Gine atmun» çılbırm bUegine kiçürdi.

D265

Kâfirler şağ olanları ı» b®Ç®3'®L teküre geldiler. Tekür aydur: Tu yüz kerre, altmış k işi» bir Oğlam tutamadunuz didi. Bu kerre yüz kâfir » oğlanun üzerine geldiler. Aygır yine oğlanı oyardı. 13 Gördi kâfirler alay bağlamış gelürler. Oğlan turdı, > atma bindi. Adı görklü Mubammede şalavat getürdi, kâfire 3 bıbç boydu, başdı b®l‘ ®y® tıV<îı.

Atım döndürdi, 3 gine menziline geldi. Uybusm yenimedi, girü yatdı nyudı.4 Atmun çılbmn yine bileğine kiçürdi.

METtN

105

Bu kerre at oğlanun 5 bileğinden boşandı, kaçdı. Kâfirler yine teküre geldUer.3 Tekür aydur: Bu katla üç yüz varun didi. Kâfirler aydur: Vannazuz,^ kökümüz keser, bepümüz kırar didiler. Tekür ay­ dur : Ya niçe eylemek gerek,» varun ol tutsak yiğidi çıkarun getürün, depegen köpini » süsegen yırtar, at virün ton virün didi.

Geldiler Egrege‘O ayıtdılar: Yiğit sana tekür bimmet eyledi, şun­ da bir delü yiğit n yolçmun yolakçmun çobanun çoluğun etmeğin alur, 12 tut ol delüyi öldür, seni koyu virelüm var git didiler.13 Çoş ola didi.

Egregi zindandan çıkardılar. Saçı ı sakalım yülidilor. Bir at bir kıbç virdiler. Üç-yüz kâfir 2 ana yoldaşbğa virdiler. Oğlanun üzerine gel­ diler. Üç 3 yüz kâfir gin yirde turdılar. Egrek aydur: Kanı ol delü yiğit?

4 Irakdan gösterdiler. Egrek aydur: Gelün varalum didi,» tutalum.

Kâfirler aydur : Tekürden buyruk sana oldı, sen var « didiler. Egrek aydur: Uşda uyur, gelün varalum didi. 2 Kâfirler aydur: Hay ne uyu­ mak, koltuğı altmdan bakar, kalkar bize » gin yazuyı tar gösterür didiler. Aydur: İmdi men varayım, ’ elin ayağm bağlayayım, andan siz gelesiz didi. Sıçradı kâfirler 10 arasmdan çık:dı, at sürüp bu yigidün üzerine geldi, u Atmdan indi, çılbırım bir tala ilişdürdi. Bakdı, gördikim 12 ayun on dördine benzer bir mabbub ala gözlü genç yiğit burçak i3 burçak derlemiş uyur, gelenden gidenden haberi yok. Tolandı 1 başı uçma geldi. Gördi kim bilinde hopuzı var. Çıkarup 2 eline aldı, soylamış, görelüm hunum ne şoylanuş: A ydu r: Kalkubanı yirinden 3 turan yiğit Yilisi hara ka^ıbk atın butun binen Arku BUi 4 Ala fağdan dünin aşan Akmddu görklü şuyı delüp s kiçen Kanpbğa gelen yatur mı olur Bençileyin karusından ağellerin« bağladuban Tonuz tanımda yatur nu olur Ağ şakallu babasmı 3ağ pürçeklü anasım Ağladuban buzladur mı olur Niye yatursm» yiğit Gafil olma görklü başun kaldur yiğit Ala gözün açğd ® yiğit Kâdir viren tatlu canun uyhu almış yiğit Karusmdan ı» koUaruûı bağlatmağıl Ağ şakallu babanı kançuk ananı ağlatmağd

D266

D267

106

DEDE KORKUT KÎTAB

» N e yiğitsin kalın Oğuz ilinden gelen yiğit Yaradan hakkı-y-içün » tun gelgil Dört yanunı kâfir bağladı bellü bilgil D268

,3 Qğij,jı sermürdi örü turdı. Kılıcmun balçağına yapışdı * kim bum çırpa. Cördi-kim elinde kopuz var, aydur: Mere kâfir Dedem Korkut 3 kopuzı hörmetine çalmadum didi, eger elünde kopuz olmasayidi3 ağam başı-y-içün seni iki para kılur-idüm didi. Çekdi kopuzı* eUnden aldı. Oğlan burada şoylamış, görelüm şoylamış: 5 Alan şabah yirümden turduğum kartaş içün Ağ boz atlar yonitmışam * kartaş içün Çal'aûuzda tutsalç var mıdur kâfir digil mana ^ Çara başum kurban olsun kâfir sana didi. Ulu kardaşı Egrek * burada şoylamış, görelüm hanum ne şoylamış: A ydu r: Ağzun içün» öleyim kardaş Dilün içün öleyim kardaş Çalarda koparda ı# yirün sorar olsam ne yirdür Çaranu dün içinde yol » azsan umun nedür Çaba 'alem götüren Liı» Cavğa güni » öndin depen alpunuz kim Yiğit senün baban kim Alp er erden » adın yaşurmak 'ayıb olur Adun nedür yiğit

D269

didi. Bir da^ı * şoylamış, aydur: Çaytabanum güdende şarvanum mısın Kara koçum güdende 3 ılkıçım mısın Ağayılum güdende çobanum mısın Çulağumda şorşayan 3 nayibüm misin Bişikde boy»P gitdügüm kardaşçuğum mısın Yiğit 4 digil mana Çara başum kurban olsun bu gün sana didi. Segrek 3 burada ulu kardaşma şoyladı, aydur: Çaranu dün içinde * yol azsam umum Allah Kaba 'alem götüren Bayındır Çan Çınş ^ güni öndin deper alpumuz Salur Çazan Babam adın şorar-isen Uşun * Koca

METİN

107

Menüm adum şorar olsaSı Segrek Çardaşum var-imiş a d ı» Egrek didi. Bir da^ı şoyladı, aydür: Çaytabanun güdende şarvanunam 10 Çara koçun güdende ılbıçıüam Bişikde boyup gitdügüü bai'daşuüam » didi. Ulu kardaşı Egrek burada şoylamış, görelüm şoylamış:

»içc tı

Aydur : Ağzun-içün öleyim b®rd®Ş Dilün içün öleyim » b®rdaş Er mi oldufi yiğit mi oldun b®t<laş Çanpbğa b®3'd®şufi ^ isteyü sen mi geldün b®vdaş didi. tki b®>^d®Ş b»Ç®^ b»Ç® görişdiler. Egrek kiçi b®i'daşun boymn öpdi. 3 Segrek dabı ağasmun eUn öpdi. Çarşu yakadan * kâfirler babışuTİar. Aydurlar: Güreşdiler ola mı bolayki bizümki: yene didiler.

Gördiler kim b®Çişdıi®i'> görişdiler, baidıb atlar < binişdiler. Çara tonlu kâfire at şaldılar, bıbç yontddar. ^ Kâfiri başdılar bı^dılar, b®l'^®y® dökdiler. Gelüp yine ol boı^y® * girdiler, yundlan taşra çıbardüar. favlunbaz urup yundlan » öîderine bu^abdılar. Dereşam Şuyım depüp kiçdiler. Dün b®tdılar, lo Oğuzun serhaddma yetdiler. Çanlu kâfir elinden bartaşçuğm tartup » aldı. Ağ sabaUu babasma muştuçı gönderdi, babam mana bai'Şu » gelsün didi. Uçun Çocaya ça­ par geldi. Muştubb, gözün » aydın, oğullanın ikisi bile şağ esen geldi didiler. Çoca ı işidUp şad oldı. Gümbür gümbür davullar çabndı, altun 3 tuç bonlar ağanldı. 01 gün ala bargab otaMar dikildi. 3 Atdan aygır deveden buğra bojnından boç b»3İdı. Çoca Big -* oğullanna b®3ŞU geldi.

Atdan indi, oğlanlan-y-ile b**?® b»Ç® ’ görişdi. Çoş misiz esen misiz oğullar didi. Günlügi altunluça « odasına geldiler. Şadılıb yimek içmek oldı. Ulu oğbna 7 dabı görklü gelin getürdi. tki b®3<l®Ş bir birine şağdıç oldılar. > Gerdeklerine çapup düşdiler, murada makşuda irişdiler. De­ dem Çorbut * gelüben boy boyladı, şoy şoyladı.

Evvel abır uzun lo yaşun uçı ölüm, ölüm vabtı geldügiude aru imandan ayırmasun,» günabufiuzı Muhammed Muştafa yüzi şuyma bağışlasım, âmin <3 diyenler cUdar görsün b®>tum hey!

D270

108

0272

dede korkut

KİTABI

SALUR KAZAN >3 TUTSAÇ OLUP OĞLI URUZ ÇIKARDUĞI BOYI ı BEYÂN iD E R Meğer hanum Tırabuzan teküri bigler bigi 2 olan Han Kazana bir şâhin göndermiş-idi. Bir gice yiyüp içüp 3 otumr-iken şâhinçi başma aydur: Mere şabah şahinleri 4 al, halvetçe ava binelüm didi. îrken bindiler av yirine vardılar. 5 Gördiler bir süri kaz oturur.

Kazan şâbini şaldı. 3 Abmadı, şâhin pervaza ağdı. Gözlediler, şâbin fom am n 3 Kal'asma indi. Kazan ğâyet sa^t oldı. Şâhinün ardma» düşdi. Dere depe aşdı, kâfir iline geldi. Gider-iken Kazanun 8 karangulu gözini uyhu aldı. Bigler ayıtdüar: Çanum dönelüm. ı» Kazan aydur: Birez dahi üerü varalum didi. Ba^dı bir kal'a » gördi. Aydur: Bigler gelün yatalum didi. Çazam küçüçük 12 ölüm tutdı, uyudı. Meğer ha­ num Oğuz bigleri yidi gün >3uyur-idi. Anun-içün küçüçük ölüm dirler-idi.

0273

D274

Meğer ol* gün Tonıanın Kal'asmun teküri ava binmiş-idi. Câsus2 geldi, aydur: Bir bölük atlu geldi, içinde bigleri yatdı3 uyudi.

Tekür adam saldı, kim idügin bilün didi. Gelenler 3 bildi kim banlar Oğuz erenlerindendür. Gelüp teküre haber virdiler.» Tekür dahi haman çerisini dirdi, bunlarun üzerine geldi. 3 Kazanun bigleri bakdılar gördiler kim yağı gelür. Ayıtdılar: Kazanı ^ bırağur gider-isevüz ivinde bizi kovarlar, yigregi budur k i » bunda kınlavuz didiler. Kâfiri karşuladdar, cenk itdiler. 8 Çazanun üzerine yigirmi biş bigini şehid itdiler.

Kazanun üzerine düşdiler, uyuduğı yirde tutdılar, eUn ayağm berk bağladılar, n bir 'arabaya yükletdiler, 'arabaya möhkem urğan-ile sardılar. 'Arabayı çekdiler, 12 yonyu virdiler.

Gider-iken 'araba kıcırdısmdan Kazan oyandı. *3 Gerindi, bu elindeki urganları hep kopardı, ‘ arabanufii üzerine oturdı. EUn eline çaldı, kaş kaş güldi. 2 Kâfirler aydurlar: Ne gülersin? Kazan aydur: Mere kâfirler bu 'arabayı3 bişigüm şandum, sizi yamn yumru tadım dayam şandum 4 didi. Hele Kazam getürdiler, Kal'asmda bir kuyuya» bırahdılar. Kuyunun ağzma bir değirmen taşı koydılar.

Yimegini şuyım 3 değirmen taşı delüginden ıdrürler-idi.

Bir gün tekürün 'avratı 3 aydur: Varaym, Kazam göreyin ne hallu kişidür bunça adamlara » şarb urur-imiş didi. Çatuu gelüp zindançıya kapuyı açdurdı. 8 Çağırdı, aydur: Kazan Big nedür haluü, dirUgün yir altmda mı lo hoşdur yohsa yir yüzinde mi hoşdur, hem şimdi ne yirsiniı ne içersin ve neye binersin didi. Kazan aydur: Ölülerüne aş virdügün 12 vakit ellerinden aluram, hem ölülerünüzün yorgasına bi-

METİN

109

nerem kâhillerin» yederem didi. Tekür 'avratı aydur: Dinün içün Kazau Big, ı yidi yaşmda bir kızçuğazum ölmişdür, kerem eyle ana binme 3 didi. Kazan aydur: Ölülerünüzde andan yorga yokdur, hep 3 ana binerem didi. ‘ Avrat aydur: Vay senün elünden ne yir-ı yüzinde dirimüz ve ne yir altmda ölümüz kıurtılur-imiş didi. 3 Geldi teküre aydur: Kerem eyle, ol tatan kuyudan çıkar,« kızçuğazun bibni üzer, yir altmda kı*Ç»ğazuma biner-imiş,

^

kalan ölülerümüzi cem ' ider-imiş,

hem ölülerümüz içün virdügümüz * aşı ellerinden çeküp alup yir imiş, anun elinden ne ölümüz ne » dirimüz kurtdur-imiş, dinün ‘ işkma ol eri kuyudan çıkar ı» didi. Tekür biglerini cem' eyledi, aydur: Gelün Kazanı kuyudan » çıkarun, bizi ögsün Oğuzı şmdursun, andan şonra ’ 3 şart eylesün bizüm iliimüze yağdığa gelmeye didL V a r d ı l a r , 13 Çazam kuyudan çıkarup getürdiler. Ayıtdılar: And iç kim 1 bizüm iliimüze yağdığa gelmeyesin, hem bizi ög Oğuzı şmdurğd,3 seni koyu virelüm var git didiler. Kazan aydur: Vallah billah 3 toğn yob görür-iken eğri yoldan gelmeyeyin didi. Ayıtdılar: 4 Vallah Çazan eyü and içdi didiler. tmdi Çazan Big di 3 bizi ög didiler. Çazan aydur: Men yir yüzinde adam ögmezin, bir adam getürün bineyim, sizi öğeyim didi. Vardılar bir er kâfir ’ getürdiler. Bir eyer bir uyan didi, getürdiler. Kâfirün arbasına * eyer şaldı, ağzına uyan urdı, ko­ lanını Çekdi. Sıçradı » arkasma bindi. Ökçesin ökçesine kakdı, kapurğasın 10 karnma kavşurdı. Uyamn çekdi, ağzın ayırdı. Kâfiri » öldürdi, çökdi üzerine oturdı. Aydur: Mere kâfirler» kopuzum getürün, sizi ögeyin didi. Vardılar, kopuzı» getürdUer. Eline alup burada şoylamış görelüm hanum ne şoylamış : I Aydur : Bin bin Yigirmi3 Otuz bin Kırk bin Elli 4 bin

D275

erden yağı gördüm-ise öyünüm didüm bin er yağı gördüm-ise yiylemedüm er yağı gördüm-ise 3 ona şaydum er yağı gördüm-ise kıya bakdum er gördüm-ise el virmedüm

Altmış bin er gördüm-ise aytışmadum 3 Seksen bin er gördüm-ise segsenmedüm fo!^ an bin y a ğ ı« gördüm-ise tonanmadum Yüz bin er gördüm-ise yüzüm dönmedüm 7 Yüzi dönmez kıbcum ele aldum Muhammedüû dini ‘ işkma kıbç urdum 8 Ağ meydanda yumru başı topça kesdüm

D276

D277

110

DEDE KORKUT KİTABI

Ânda dahi erem bigem * diyü oginmedüm öginen erenleri hoş görmedüm Elüne girmiş >8 iken mere kâfir öldür meni Kara kıbcun şal boynuma kes başum H Kılicundan şaparum yok Kendü aşlum kendü köküm şımağum yok

0278

0279

didi. >2 Bir şoy dahi şoylamış, aydur: Yüksek yüksek kara tağdan i3 taş yuvalansa Kaba ökçem uyluğum karşu tutan Kazan er-idüm 1 Fir'avun şişler yükleyüp yirden çıksa Kaba ökçem-ile perçin 2 kılan Kazan er-idüm Kaba kaba bigler oğb ğavğa kılsa Kamçı 3 şalup tindüren Ko^ıuı er-idüm Yüce tağlan tuman 4 tursa Kara pusarık delü kopsa Kuı^u koçumun kulağı» görinmez olsa Kayn eren kulağuzsuz yol yanılsa Kulağuzsuz 3 yol başaran Kıı^^ıı er-idüm Yidi başlu ejderhaya yetüp 3 vardum Heybetinden şol gözüm yaşardı Hey gözüm nâmerd » gözüm muhannet gözüm Bir yılandan ne var ki korhdun didüm 8 Anda dahi erem bigem diyü öginınedüm Öginen erenleri hoş '8 görmedüm Elüne girmiş-iken mere kâfir öldür meni yitür meni Şallı kıbcun kes başum Kıbcundan şaparum yok Kendü aşlum kendü 12 köküm şımağum yok Oğuz erenleri turur-iken seni ögmegüm yok 13 didi. Kazan burada bir dahi şoylamış: Arkıç kırda yaykanur 1 'umman denizinde Şarp yirlerde yapılmış kâfir şehri Şağa 2 şola çırpındı urur yüzgeçleri Şu dibinde döner bahrileri 3 Tanrı menem diyü şu dibinde çığnşur 'âşi _ Önin koyup * tersin okır kızı gelini Altun aşuk oynar Şancıdanun 5 bigleri Altı katla Oğuz vardı abmadı

METİN

111

01 kal'aya altı« baş er-ile men Kazan vardum Altı güne ^omadum am aldum 7 Çilisesin yıkup yirine mescid yapdum ban bafilatdum Çizim 8 geUniui ağ göksümde oynatdum Biglerin l^ul itdüm Anda da^ı * erem bigem diyü öginmedüm Öginen erenleri feoş görmedüm 10 Elüile girmiş-iken mere kâfir öldür meni yitür meni Çıbcufidan» şap anım yo]^ Çendü aşlum kendü köküm şımağum yok didi. Çazan » yine şoylamış, aydur : Arl^ç l^ d a döndürdüğüm mere kâfir senüfi» babail Şal^aVuta imrendügüni senün kızun gelinüfi Ağça Çala Sürmelüde > at oynatdum At-ile Çârun iline çap^un yetdüm Ak Çişar3 Çal'asmuîl burcm yıkdum Ağ a^ça getürdiler puldur didüm 3 Çizil altun getürdiler bakırdur didüm Ala gözlü kızm gelinin * getürdiler aldanmadum Kilisesini yıkdum mescid yapdum Altum3 gümüşi yağmalatdum Anda d a ^ erem bigem diyü öginmedüm Öginenleri o ^oş görmedüm Elüne girmiş-iken mere kâfir öldür meni yitür meni 7 Kendü aşlum kendü köküm şımağum yo^ Seni ögınegüm yok didi. * Çazan Big burada bir dahi şoylamış, aydur: Ak kayanun kaplanmun » irkeginde bir köküm var Ortaç kırda sizün gejdklerünüz turioğurmaya Ak sazun aşlanmda bir köküm var Çaz alaca yundum» turğurmaya Azvay kurt enügi irkeginde bir köküm var Ağça 13 yunlu tümen koyunun gezdUrmeye Ağ şunkur kuşı irkeginde » bir köküm var Ala ördek kara ^ z u n uçurmaya Çabn Oğuz ı ilinde bir oğlum var Uruz adlu Bir kartaşum var Çara Göne adlu 3 Yeüiden toğanum dirgUrmeyeler

D280

D281

112

DEDE KORKUT KİTABI

Elüfie girmiş-iken mere kâfiri öldür meni yitür meni Kılicundan şaparum yoh Kendü aşlum şımağum 4 yoh didi. Bir dahi şoylamış, aydur : ît kibi güv güv iden çerkez» hırŞ^o Küçüçük tonuz şölenlü Bir torba şaman döşeklü 6 Yanm kerpiç yaşduklu Yonma ağaç tanniu Köpegüm kâfir Oğuzı 3 görür-iken seni ögmegüm yoK Andan öldürür-isen mere kâfir öldür» meni öldürmez-isen Kâdir kor-ise öldüreyim kâfir seni 8 didi. Kâfirler aydur; Bu bizi ögmedi, gelün bum öldürelüm lo didiler.

Kâfir bigleri dirildiler geldiler. Yine ayıtdılar: Bunun» oğb var hardaşı var, bum öldürmek olmaz didiler. » Getürdiler tonuz tanıma habsa şaldılar.

At ayağı külük >3 ozan dUi çevük olur. Kazanun ölüsini dirisini D282

D283

kimse * bilmedi.

Meğer Kazanun bir oğlançuğı var-idi. Böyüdi,^ yigitçük oldı. Bir gün ata binüp divana gelür-iken bir kişi 3 aydur: Meğer sen Han Kazanun oğlı degülsin didi. Uruz 4 kakıdı, aydur: Mere kavat menüm babam Bayındır Han degül midür?» Ayıtdı: Yok, ol ananun babasıdur, senün dedendiir. Uruz mere » ya benüm babam ölü midür diri midür didi. Ayıtdı: diridür, 3 'fomamıı KaPasında tutsakdur didi.

Böyle digeç oğlan * ağladı, melul oldı. Atım kayıtdı, girü döndi.’ Ana­ sına geldi. Burada anasına şoylamış, görelüm h®*3um ne şoylamış: Aydur : Mere ana men Han oğb degül-imişem Han 11 Kazan oğh imişem Mere kavat kızı mum mana niçün dimez-idün 13 Ana hakkı Tanrı hakkı degülmişse-y-idi Kara polad öz kıbcum » tarta-y-idüm GafiDüçe görklü başuii kese-y-idüm Alça kanun ı yir yüzine döke-y-idüm didi. Anası ağladı, aydur: Oğul baban 3 şağdur amma söylemeğe korhar-idüm, kâfire varasın kendüzüni 3 urasın helâk olasın, anuü-içün sana dimez-idüm canum oğul 4 didi. Amma 'emmine adam şal gelsün

METİN

113

görelüm ne dir didi. > Adam şaldı, ‘ emmisini o^dı. Geldi. Uruz aydur: Men babam * tutsak oldığı kal'aya giderem. Ittifak-ile tanışuk kıldılar.

Cemi‘ 7 biglere ^aber oldı. Uruz babasma gider, yarağ-ile gelün didiler. « Leşker dirildi, geldi. Alp Uruz çadırlarm açdurdı,» cebe^anasm yükletdi. Çara Göne çeri başı oldı. Bon »> ağardup köçdiler, yola girdiler.

Yol üzerinde kâfirün ayaşofyası» var-idi, keşişler bekler-idi, ğâyet sarp kilise-y-idi.» Atdan inüp tacir tonın geydiler. Bazirgan şüretinde» katır deve çekdiler, geldiler. Kâfirler gördiler gelenler tâcire ı benzemez, kaçdılar ] ^ ‘ aya girdiler, kapulann yapdılar. Burca çıkup2 kimlersiz didiler. Bunlar ayıtdı: Bazirganlaruz didiler. Kâfir­ ler 3 yalan söylersiz diyü taşa tutdılar. Uruz atdan indi, * aydur: Hay atamuü altun J^debinden şarab içen, meni seven 3 atdan insün, bunuü ^apusma birer gürz uralum didi. On < altı yiğit şıçrayup atdan indiler. Çalkan yapmdılar, gürzlerin 7 omuzlarma urdılar, kapuya geldiler.

Birer gürz urup kapuyı * uvatdılar, içerü girdiler. BulduUan kâfiri ^ d ıla r. D il» çıkartmadılar. Malmı yağmaladdar. Çeri üzerine geldiler, kondılar.

10 Meğer bir sığırtmaçları var-idi. Gördi-kim kal' ayı alddar, kaçdı » teküre vardı, ayaşofya abnduğm feaber virdi. Ne oturursız,» üzerünüze yağı geldi, başuûuz yarağm görüü didi. Tekür» biglerin cem‘ eyledi, bunlar-ile ne müdaıa kdalum didi. Bigler ayıtdılar: ı Bunun müdarası oldur kim Kazanı çıkaravuz, anlara beraber idevüz. 3 Bu sözi maslahat gördiler. Vardılar, Kazanı çıkarup 3 tekür önine getürdüer. Tekür aydur: Kazan Big üzerümüze yağı geldi, bu 4 yağıyı üzerümüzden ayırur-isen seni koyu virelüm didiler. Hem 3 (paraca muti' olalum, sen da(ıı and iç-kim bu bizüm ile yağıbğa * gelmeyesin didiler. Çazan aydur: Vallah billah toğn yob görür-iken 7 eğri yoldan gelmeyelüm didi. Kâfirler Çazan eyü and içdi diyü * sevindiler. Tekür çeri­ sin divşürüp meydana geldi, çadır» tikdürdi. Kâfir leşkeri Çazanun üzerine yığıldı. Kazana lo geyim getürdiler. Çılıç ve sünü ve çomak ve sâyir cenk âletin » geydürüp tonatddar.

Bu mal(ıalda Oğuz erenleri alay a la y » geldi. Küpür küpür tavnllar nakaralar çabndı. Kazan » gördi-kim leşker öninçe bir ağ boz atlu, ağ ‘ alemlü eğni bek demür ı tonlu Oğuzun öninçe geldi, çadırın dikdürdi, alay 3 bağladı turdı. Anun ardmça Kara Göne geldi, alay bağladı 3 turdı. Haman burada Kazan at meydana sürdi, karım 4 diledi.

Boz atlu Beyrek at depdi, meydana girdi. Ç a z a n 3 burada şoylamış, görelüm ^anum ne şoylamış:

D284

D285

D286

114

D287

D288

DEDE KORKUT KİTABI

A ydu r: Kalkubanı yirinden « turan yiğit ne yiğitsin Eğni bek demür tomn geyen yiğit ’ ne yiğitsin Aduû nedür yiğit digil maüa didi. Beyrek burada » şoylamış, aydur : Mere kâfir sen meni bilmez misin Paraşarun» Bayburd Çişanndan parlayup uçan Adahlusm aymklar >8 alur-iken tartup alan Pay Püre Çan oğb Bamsı Beyrek » mana dirler Gel berü mere kâfir dögişelüm didi. K<ızan burada ‘ 3 bir da^ı şoylamış, aydur: Mere yiğit, öfiinçe bu çepnün bir ak sancaklu» alay çıkdı, çadırm Uden öndin dikdi, ağ boz ata • binen ol yiğit ne yigitdür, kimün nesidür, yiğit başun-içün 3 digil mana. Beyrek aydur: Mere kâfir kimün nesi olsa gerek, bigümüz 3 Kazanun oğbdur didi. Kazan könbndeu aydur: El-bamdu U’llah 4 menüm oğlançuğum böyük er olmış didi. Beyrek mere kâfir niçe » bir om bum şorarsm mana didi, Kazanun üzerine at ® şaldı. Altı perlü gürzini eline alup Kazam çaldı. Kazan ^ kendüyi bildürmedi. Karvadı Beyregi bileğinden tutdı, » tartdı çomağmı elinden aldı, Beyregün ensesine bir 8 çomağ urdı. Beyrek at boymn haçakladı, kayıda >8 döndi.

Kazan aydur: Yâ Beyrek, var bigüne ayıt gelsün» didi. Bum gördi Eybk Koca oğlı döne bilmez » Dülek Evren meydana girdi. Kazan burada şoylamış, aydur : 13 Alar tanla yirinden turan yiğit ne yiğitsin Bidevi atm oynadı ı gelen yiğit ne yiğitsin Er erden adm yaşurmak 'ayıb 3 olur Adun nedür yiğit digil mana didi. Dülek Evren 3 aydur : Mere kâfir menüm adum bilmez misin Öz adına harlayan ilden * çıkan EUi yidi kal'anun kilidini alan Eylik Kaca oğb» döne bilmez Dülek Evren mana dirler didi. Sünüsin eUne alup » at şaldı. Kazanı sançam didi, sançımadı, öte kiçdi.7 K^zan at depdi, sünüsin çeküp eUnden aldı, depesine» urdı, para para oldı uvandı. Aydur: Mere kavat oğb 8 bigüne di gelsün didi. 01 dahi kayıda döndi. Kazan >8 yine er diledi. Düzen oğb Alp Rüstem at depdi, » meydana girdi. Kazan burada gine şoyladı, aydur:

METÎN

115

ÇaU^ubaıu» yirinden tun gelen Çaiıbk atm butun binen Ne yiğitsin » Âdufi nedür digil mana didi. Alp Rüstem aydu r: Çall^ubanı yirinden ı tun gelen tki ikardaş bebeğin öldürüp ^eUl gezen Düzen 3 oğb Alp Rüstem maüa dirler didi. 01 da^ı Çazana^ at şaldı. Alam didi abmadı. Çazan Big bufia da^ı4 bir iarb Urdı, Aydur: Mere kavat, var bigüüe di gelsün 3 didi.

01 d a ^ döndi. Çazan girü er diledi. Uruzuü< cdavısm ‘ emmisi Çara Göne tutmış-idi. Çekdi aiLsuzm 7 elinden aldı, kıbcı tartdı babasmuû üzerine at şaldı. * f arvandurmadı, çignine kıbç indUrdL Geyimini kesdi, omuzına» dört parmak: deülü za^m urdı. Alça tçam şorladı Içoynma indi. Uruz gine döndi ki bir da^ı çala. Çazan » burada çağırup oğlma şoylar, görelüm ^anum no şoylar :

D289

13 Aydur : Çara tağum yükseği oğul Çarangulu gözlerüm» aydım oğul Alpum Uruz aşlanum Uruz Ağ şakallu ı babana kıyma oğul

D290

didi. Uruzun şefkat tamarları kaynadı, 3 kara ^ym a gözleri kan yaş toldı. Atdan yire indi, atasmun 3 eUn öpdi. Çazan daljı a^tanldı yire indi, oğbnun * boynm öpdi. Bigler Çazan-ile oğlmun üzerine at şal­ dılar. 3 Çevre aldılar. Cemi‘ si atdan inüp Çazanuö elin öpdiler. < Yonyuban kâfire at şaldılar, kıbç urdılar. Derelerde 7 depelerde kâfire kırğun girdi. K a fa y ı aldılar. Kibsesin yıL»P * mescid yapdüar. Çanlu kâfir elinden babasını tartup aldı.» Çabn Oğuz iline gelüp çıl^dı. Ağça yüzlü anasma muştuçı ı» şaldı. Çaza benzer kızı gelini Çazana karşu gelüp elin » öpdiler, ayağma düşdiler. Çazan görklü çemene çadır otak » dikdürdi. Yidi gün yidi gice toy düğün idüp yime » içme oldı. Dedem Çorkut geldi kopuz çaldı, ğâzi erenler* başma ne geldügin söyledi. Çanı ögdügümüz big erenler Dünya 3 menüm diyenler Ecel aldı yir gizledi Fâni dünya kime kaldı

D291

116

DEDE KORKUT KİTABI

3 Gelimlü gidimlü dünya Şon uçı ölümlü dünya ölüm vakti 4 geldüginde aru imandan ayırmasun, Kâdir seni nâmerde muhtaç s itmesün, biş keUme du' â kılduk kabul olsun, âmin ândn » diyenlerdlgar görsün, günabunuzı adı görklü Muhammed ^Muştafa hörmetine bağışlasun haaum bey !

V92-8

D292 V93

D293

V94

îç 8 OĞUZA t a ş O ğuz 'A şî o l u p b e y r e k Ö LD Ü G t» BOYI BEYAN ÎDER Üç Ok Boz Oh ytğnah olsa ı» Kazan ivin yağmaladur-idi. Kazan girii ivin yağmalatdı. Am m a» Taş Oğuz bile bulmmadı. Hemin Iç Oğuz yağmaladı.» Kaçan Kazan ivin yağmalatsa balalmun elin alur taşra çıhar-idi, <3 andan yağma iderler-idi. Taş Oğuz biglerinden Aruz Emen ve halanı bigler bum işitdiler, ayıtdılar ki bah bah şimdiye değin Kazanun 3iyin bile yağma { ider-idük, şimdi niçün bile olmayavuz didiler. 3 îttifâhi cemi' Taş Oğuz bigleri Kazana gelmediler, 'adavet 4 eylediler.

Kdbaş dirler bir kişi var-idi. Kazan aydur : Mere KAbaş s bu TaŞ Oğuz bigleri dâyim bile gelürler-idi, şimdi niçün gelmediler » didi.

Kdbaş aydur : Bilmez misin niçün gelmediler, ivün yağmalatduğun ’ dem Taş Oğuz bile bulmmadı, sebeb oldur didi. Kazan » aydur: 'Ada­ vet bağladdar he mi didi. Kdbaş aydur: Çanum men « varaym, anla­ nın dostbğın düşmenliğin bileyin didi.

Kazan aydur: Sen bilürsin, var didi.

Kdbaş bir haç adam » Ue binüp Kazanun tayısı Aruzun ivine geldi. Aruz 13 dahi altun günlügin dikmiş-idi, oğlanlan-y-ile oturmışidi. 13 Kdbaş gelüp Aruza selam virdi. Aydur: Kazan bunlu oldı, ı el­ betde tayım Aruz mana gelsün didi, hara başum bunaldı, 3 üzerüme yağı geldi, develerüm buzlatddar, haı^a h^çda 3 haidıh atlarum kişnetdiler, haza benzer hızumuz gelinümüz bunlu 4 oldı, menüm hara başuma gör neler geldi, tayım Aruz gelsün 3 didi. Aruz aydur : Mere Kdbaş ol vahit kim Üç, Boz Oh » yığnah olsa ol vahit Kazan ivin yağma­ ladur-idi, suçumuz'3 ne-y-idi ki yağmada bile olmaduh didi. Hemişe Kazanun başına » bunlar gelsün, tayısı Aruzı dâyim ana tursun, biz Kazana * düşmenüz bellü bUsün didi. Kdbaş burada şoylanuş, görelüm ı» hanum ne şoylamış ; Aydur : Mere havat

METÎN

117

Çal^ubanı Kazan Çan yirinden» tun geldi Âla fağda çaduau otağın dikdi Üç 13 yüz altmış altı alp erenler yanma yığnak oldı Yimek içm ek » arasmda bigler seni andı Üstümüze yağı nesne gelmedi ■ Men senün dostbğun düşmenligüfi şmayu geldüm' Çazana 3 düşmen imişsin bildüm didi. Çal^up ^oş ^al diyüp 3 gitdi.

Aruz ğâyet sa^t oldı. fa ş Oğuz biglerine * adam şa ld ı: Emen gelsün, Alp Rüstem gelsün, döne bilmez > Dülek EvreU. gelsün, girü kalan bigler hep gelsün didi. * fa ş Oğuz bigleri hep yığnak oldı. Âla bargah otaklann 7 düze dikdi. Atdan aygır, deveden buğra, ^oyundan koç > l^durdı. fa ş Oğuz biglerine ağırb^'idüp toyladı.» Aydur : Bigler men sizi niye Ipığırdum bilür misiz ? Ayıtdılar: Bilmezüz. ı» Aruz aydur: I Çazan bize Çılbaşı göndermiş, ilüm günüm çapıldı» kara başum buSlu oldı tayım Aruz mana gelsün dimiş. Emen aydur: Ya sen ne ca­ vab virdim? Anız aydur ki: Çdbaşa *3 ayıtdum ki ^ ça n -k i Çazan ivin yağmaladur-idi fa ş Oğuz » bigleri bile yağmalar-idi, bigler gelür Çazam selamlar gider-idi, şimdi şuçumuz ne oldı-kim bile bulınmaduk, imere kavat biz 3 Çazana düşmenüz didüm. Emen aydur: Eyü dimişsin. Aruz aydur: Bigler3 ya siz ne dirsiz? Bigler aydur: Ne diyelüm, çün sen Çazana düşmen oldun 4 biz de düşmenüz didiler. Aruz araya muşhaf getürdi, hep bigler 3 el urup and içdiler, senün dostuna dost ve düşmenüne * düşmenüz didiler. Aruz cümle bigleri ^ ‘ atladı. Dön­ di aydur: Bigler 7 Beyrek bizden ^ almışdur güyegümüzdür, amma Çazanun mağıdur, * gelsün bizi Çazan-ile banşdursun diyelüm getür rolüm, bize mnti‘ » olur-ise ^oş, olmaz ise ben sakabm mtayın siz j^ ç.to üşürün paralan, aradan Beyregi götürelüm, andan sonra Çazan-ile n işümüz l^ayır ola didi.

Beyrege kağıd gönderdiler. Beyrek odai3smda yiğitleri ile yiyüp içeri-idi. Aruzdan adam geldi, selam *3 virdi. Beyrek ‘ aleyk aldı. Ayıl­ dı: Çanum, Aruz size selam * ider, kerem itsün Beyrek gelsün Çazânile bizi I banşdursun 3 dir. Beyrek ^oş ola didi. Atm çekdiler, bindi. Çırk yigid-ile 3 Aruzun ivine geldi, fa ş Oğuz bigleri oturur-iken girüp selam 4 virdi. Beyrege Aruz aydur : Bilür inisin seni niye kığırduk ?

Beyrek s aydur ; Niye kığırdunuz? Aruz Aydur: Hep şol oturan bigler Çazana * ‘ âşi olduk, and içdük. Muşhaf getürdiler, sen dal^ı and iç 7 didiler. Çazana men ‘ âşi olmazam diyü and içdi, şoyladı:

D294

Y95

D295

D296 V96

118

DEDE KORKUT KİTABI

* A y d u r: Men Kazanun ni'metini çok yimişem Bilmez-isem gözüme tursun 8 K^ta koçda kaidık atma çok binmişem Bilmez-isem mana tabut olsun 10 Yahşi kaftanlarm çok geymişem Bilmez-isem kefenüm olsun Ala bargab » otağma çok girmişem Bilmez-isem mana zindan olsun Men Kazandan» dönmezem bellü bilgil didi. Aruz J/caffidı, barvayup Beyregün şahalmı tutdı, biglerin BeyD297

D298

rege htyantadt- Beyrek Aruz haVıduğm burada bildi. Şoylamış: 1 Aydur : Aruz mana bu işi ideçegün bilse-y-idüm Ktıta hcçda kaldık 3 atuma biner-idüm Eğni berk demür tonum geycr-idüm Kara polad öz kıbcum 3 bilüme bağlar-idüm Alm başa hmıt ışuğum urur-idüm Karğu tab4 altmış tutam sünümi elüme alur-idüm Ala gözlü bigleri yanuma» şalar-idüm Kavat men bu işi tuysam sana böyle gelür mi-y-idüm 3 Aldayuban er tutmak 'avrat işidür ' Avratundan mı ögrendün sen 3 bu işi kavat didi. Aruz aydur: Mere berze merze söyleme, kanuna » şuşanma gel and iç didi. Beyrek aydur; Vallah men Kazan uğurma 8 başum komışam. Kazandan dönmezem, gerek-ise yüz para eyle didi. ı» Aruz gine hakıdı. Beyregün sahalmı berk tutdı. Biglere bakdı,» gördi kimse gel­ mez. Aruz kara polad öz kdıcm tartup Beyregün » şağ uyluğın çaldı.

Kara kana bulaşdı, Beyregün başı» buîdu oldı. Bigler hep tağddı, ber kişi atla atma bindi. > Beyregi dahi bindürdiler, ardına adam bindürüp kuçakladdar. Kaçddar 3 Beyregi odasına yetürdiler. Cübbesin üzerine örtdiler. Beyrek» burada şoyladı : A y d u r: Yigitlerüm yirünüzden örü turun * Ağ boz atumun kuynığmı kesün Arku Bili Ala fıığdıut’ dünin aşufi Akmddu görklü şuyı delüp kiçüû Kazanun 3 divanma çapup varun

METÎN

119

Ağ çıkarup kara geyün Sen şağ ol 3 Beyrek öldi din Ayıdunuz: Nâmerd Aruz tayından adam geldi, » Beyregi istemiş, ol dahi varmış, hep Taş Oğuz bigleri 8 yığnak olmış, bilmedük, yime içme arasmda muşhaf getürdiler, Kazana biz ' âşi olduk and içdük, gel sendahı and iç didiler,» içmedi, men Kazandan dönmezem didi, nâmerd tayın kakıdı » Beyregi kıbçladı, kara kana bulaşdı bunlu oldı, yarm » kıyamat güninde menüm elüm Kazan Çanun yakasmda olsun ı menüm kanum Anıza kor-ise didi. Bir dahi şoylamış, aydur : Yigitlerüm 3 Aruz oğlı Basat gelmedin îlüm günüm çapılmadm Kaytabanda» develerüm buzlatmadın Kara hoçda kaillik atum kişnetmedin Ağça 4 koyunlarum mannşmadm Ağça yüzlü kızum gelinüm enşişmedin Ağça 5 yüzlü görklümi Aruz oğlı Basat gelüp almadın îlüm günüm * çapmadın Kazan mana yetişsün Menüm kanum Aruza komasun Ağça 3 yüzlü görklümi oğbna ab virsün Ahıret hakkım halal itsün » Beyrek pâdişâhlar pâdişâhı Hakha vâşıl oldı Bellü bUsün 8 didi.

Beyregün babasına anasına hal>er oldı. Ağ ivi işiginde •<> şiven kopdı. Kııza benzer kızı gelini ağ çıkardı kara » geydi. Ağ boz atmun kuyruğım kesdiler. K»"h cîü yig** kara geyüp gök şanndılar, K^^zan Bige geldiler. Şanklann yire ı» urdılar, Beyrek diyü çoh ağladılar.

Kazanun elin öpdiler, ı sen şağ ol Beyrek öldi didiler. Nâmerd tayın al eylemiş,3 ohıyuban bizi aldılar, varduk, T®Ş Oğuz bigleri size» 'âşi olnuşlar, bilmedük, muşhaf getürdiler, biz K»‘3:ana 'â ş i4 olduk sen dahi bize muti' ol didiler, and içdiler, Beyrek » etmegün başmadı, anlara muti' olmadı, tayın nâmerd A ruz« kakıdı, Beyregi oturduğı yirde kıbçladı, bir uyluğm düşürdi, 3 sen şağ ol hanum, BeyTek Hakka vâşıl oldı, menüm hanum Aruza » hnmasun didi, didiler. Kazan bu haberi işitdi, destmabn 8 eline alup öğür öğür ağladı, divanda zânlıh hJdı.

Hep 10 anda olan bigler ağlaşdılar. Kazan vardı, odasma girdi, » yidi gün divana çıhmadı, ağladı oturdı.

D299

120

D301

D302

D303

V99

DEDE KORKUT KİTABI

Bigler yığıldı» divana geldi. Kazanun kardaşı Çara Göne ay­ dur: Çılbaş var » ayıt ağam Kazan gelsün çıksun, bir yiğit senün uçundan ı aramuzdan eksildi, hem vaşiyyet eylemiş, menüm kanum komayasm 3 alasm dimiş, varalum düşmeni haHayalum di didi. Çılbaş 3 aydur: Sen karmdaşısm sen var didi. £l-bâşıl ikisi bile ♦ vardılar, Çazanun odasına girdiler. Selam virdiler, sen sağ ol 3 ^anum didiler.

Bir yiğit aramuzdan eksildi, senün yolunda baş « virdi, dirim kanm alalum, hem size ısmarlamış, menüm kanum alsun dimiş, 7 ağlamağ-Ue nesne mi olur, tun gel yukaru didiler. Kazan aydur:* Maşlabatdur, tiz cebei)anayı yükletsünler, bigler hep binsünler » didi.

Cemi‘ bigler bindi. Çazanun koüur atm çekdiler bindi. Bon »> çabndı kös unldı. Gice gündüz dimediler yortma oldı.» Aruza ve cemi' fa ş Oğuz biglerine haber oldı, uşda Çazan geld i» didiler. Anlar dajjı çeri dirüp bon ağardup Çazana karşu geldiler. >3 Üç Ok Boz Ok karşulaşdıl&r.

Aruz aydur: Menüm İÇ Oğuzda * kanmum Çazan olsım. Emen aydur: Menüm kanmum Ters Uzamış olsun. 3 Alp Rüstem aydur: Me­ nüm kanmum Ense Çoca oğb Okçı olsun 3 didi. Her biri bir kanm gözetdi. Alaylar bağlandı, koşunlar * düzeldi, bonlar çabndı, tavullar dögildi. Anız Çoca 3 meydana at depdi, Çazana çağırup mere kavat sen menüm kanmumsm, * sen gel berü didi. Çazan kalkan yapmdı, sünüsin eline aldı 7 başı üzerine çevürdi, aydur: Mere kavat mu(jannetlik-ile er öldürmek * niçe olur men sana göstereyim didi. Aruz Ç a­ zanun üzerine » at şaldı. Kazam kıbçladı, gerre kadar kesdürmedi öte 30 kiçdi. Nevbet Çazana değdi. Altmış tutam ala gönderin» koltuk ]^ d ı. Aruza bir gönder urdı. Göksinden yalabıdak >3 gte kiçdi. At üze­ rinden yire şaldı. Çanndaşı Çara Göneye i3 işaret itdi, başm kes didi. Çara Göne atdan indi, ı Aruzun başm kesdi. fa ş Oğuz bigleri bum görüp 3 hep atdan indiler, Çazanun ayağma düşdiler, şuçlarm dilediler, 3 elin öpdiler. Çazan şuçlarm bağışladı. Beyregün kanm 4 tayısmdan aldı. Aruzun ivini çapdurdı, |ilini günini 5 yağmalatdı. Yiğit bigler toyum oldı. Kazan gök alan görklü çemene « çadır dikdürdi, otağın kurdı. Dedem Çorkut gelüben 7 şagılık çaldı, ğâzi erenler başma ne geldügin * aydı virdi. Çanı didügüm big erenler Dünya inenüm diyenler » Ecel aldı yir gizledi Fâni dünya kime kaldı

METİN

121

Gelimlü »> gidümlü dünya Şon uçı ölümlü dünya EI-‘ âkibet» uzun yaşun uçı ölüm, ahırı ayrulık. Yöm vireyim » ha­ num : ölüm vakti geldüginde aru imandan ayırmasun,» ağ şakallu baban yiri uçmağ olsun, ağ pürçeklü ı anan yiri behişt olsun, Kâdir seni nâmerde 3 muhtaç itmesün, ağ alnunda» biş keUme du'â kılduk 4 habul olsun, âmin» âmin diyenler dldar görsün,« yığışdursun dürişdürsün i günabunuzı Muhammed Muştafaya * bağışlasun hnnnm hey!

D304

NÜSHA FARKLARI

bismi’Uâhi... nesta'In ] V, fiikâyet-i oğuznâme-i kazan beg ve gayri

D 2 V2

1 resül... selâm] A, fiazret-i resûl || 1-2 ata dirler] A, adla ||2 kopdı] A, kopmışidi II 2-4 ol... İder-idi] A,-g içinde tamanr vilâyeti zâbir olmış-idi llhâm-ı rabbânl-(y)le niçe sözler söylerdi bir gün|| 4 hanbk girü] Aj girü hnnbk|| S kimsene ] Aj kimse ||5-6 ahır. . . kopmça] Aj kıyamet kopup aljır zaman olmca didi ||6 bu] Aj imdi bu | Işde] V, işte|| 7 söz] V, sözler || 8 müşkilini... ider-idi] A, müşkilin h. iderdi | korkut ataya] A, ana ||9 tamşmayınça] D , U» | her ne ki] A, ııe-kim ol | buyursa ] V, buyurursa 1iderler-idi ] Aj iderlerdi ||10 sözin... iderler İdi] A ’de yok | dede... şoylamış] A ,-, bir gün dede korkut cüşa gelüp oğuz begleri içinde şoy şoylamış anlara naşikat yüzinden şoylamış görelim imdi banum ne dimiş ||1 2 ezelden] A, e velinden | İcaza] A, kada 1 çıkan... girü] A, ve çıkan c. kıyamet olmayınca girü | yigidün] A, kişinün ||

D3

yummsmça] Aıo-n yumnsmca | direr dürer | eyler] ider II 3 artuğm] Aıo a. kanum |nrlaşnban] D, uluşuban ||4 tutan] A „ dutan | olmaz] A „-,j duımaz||

2

5 oğub] A „ oğlan | şaklamağ-ile]

şaklamağı! j|

6

gördüm] F.j seni g. I depeçük]

A, 2 depecük | güyegü... olmaz] D ’de yok || 7 kadm] A, katun || ||8 yapağulu gökçe]

V3

Aj yapağnlı gökçe || 9 panbuk] A, pamuk II 2 0 kara kaça kıymaymça] A, kara kaça binmeyince (D ’de ‘ J* şeklinde yazılan bu kelimeler kızağuça kaymaymça »<yo kara ğoça kıymayınça okunabilir) | polad] Aj polat ||12 .şufra çekmez] A j-, şıfra yaymaz ||13 yetüıidür] Aj sımdnr | 13 oğul] Aj oğh 1 ocağmnn közidür] A ,-, terkeşinde tlridür devletsüz oğh kapsa ocağmım kÜTİdür|

D4

dahi] A’de yok |j 2 mal ] A , mab | fö’ide] D , ••V'l» V, fâyidell 2-3 devletsüz] A, devletsüzler II 3 kanum sizi] A ,-, kamumuzı kanum hey begüm hey | 3-4 dede... şoylamış] D’de kalın yazı ile | dede] V, dedem ||4 bir dalp] A, gine | şoylanuş A, ş. görelüm nc dimiş I yonr-iken] A, yonrken | kazdık... nâmerd] A, kazdık atı nâmer ||5 çalnp] A, çalıp I kdıcı] A, kdıcm | muhamıetler] A , mukannegler || 6 çalmasa] D , çalsa || 6-7 çala... yig] A’de yok || 8 bitinçe] D ’de yok || 9 adım] V,„ adın | kayrad] Ak, karyad | ininçe inmese] A „ gelmese ||10 düşiaçe] A „ düşüp toğunca ||10-11 ata... oğul yig] A’de yok II11 dünyede] A „ dünyada ||12 üç otuz on yaşım] A,j U. otuz y. | üç otuz] D „ on otuz II 13 yaşunuz] D „ yaşan da A,- yaşmnz | hak] A|j arasında k- | getürmesün] A,j göstermesün | devletünfiz]

devletmüz

1 dede korkut] D’de kalın yazı ite A|, gine dede burada | bir dabı | D ve V ’de yok |

05

şoylanuş] D ’de kalın yası ile A, şoy şoylamış || 2 kanum ne şoylamış] D’de kalın yazı ile V, ne dimiş ||4 kokularm] A, kokolann ||5 olduğm] A, olduğun | ağınn] D , ağızm |

V4

yiynisin] Ajyiynfisin ||6 zakmetin] D , | sızılar] D , ||7 kolça] A, kolca II 8 bigden bige] V’de yok |nâkesin] V, nekesin || 9 ileyünfizde] D , || 10 kazayı] A, kadanozı | banum hey] A, hamım hey begüm hey | 10-11 dede... ne şoylamış] kalın yazı ile D5,,-D7, dede. . . hanmn hey] V ’de yok S ozan... dOrlüdür] D ’de kalın yazı ile \ dede korkut dilinden] D’ de yok | kanlar] A, 'avratlar || 6 birisi şoldnran] A, birisi ev yapan şolpdnr birisi şolduran || 6-7 birisi

D‘

124

DEDE KORKUT KİTABI

iviifi tayağıdur] V'de yok ||7 söyler-iscn] V, söylersen | ozan... {ayağı] D'de kalın yazı ile II 7-8 ozan... oldur ki] Vg-, evvelki olan ve yapan şolpdur ||8 yazıdan... bir] V, bir odlu 119 ağırlar ‘ azizler] V, ‘ azizler | göuderür] U,„ göndürür |{ 1 0 yctsün] sün I bunçılayın *^avrat]

Fı© bit-

ancılayın hatun || 11 o l . . . şopdur] D'de kalın yazı ile |

geldük] F „ İkincisi | şabadança] D,ı şapadança F „ şabalıdanca ||12 {anır] Yu durur | bazlammaç] Vn bazlambanç j ilen] Du iken D8 V5

ile II 13 {oyınça] Vl2 doyınca ) {ika]

Fu dıka 1 ivi] V'de yok | 2 da^ kamum] V,g kamun | {oymadı] Uu {oyup I paşmak] F,j başmak |yüzüm] V „ bunum ||3 dir ah] V’deyok |nola-y-idi] Fi nolaydı | bu] V, bu er I öle-y-idi] F, öleydi ||4 vara-y-idüm | Fi varaydum | uyar] Fi umar | ola-y-idi] F, olaydı ||5 hanum] V ’de yok | yetmesün] D , Vg bitmesüu 1 bunçılayın] Vg ancılayın II

6

geldük. . . {olduran] Vg üçüncisi {oldurum | ol... {opdur] D ’de kalın yazı ile | de-

pidinçe] D’de

|6-7 depidinçe... {urdı] V, kuşlık uyhudan oyanur kalkar ||7 bu

uçmdan] D ’de yok | çarpışdurdı] V ’de yok | kovladı] V, kovlayu || 8 dinledi] F, dinIcyü I öyledençe] F, şabafıdan öyleye değince | ivine] V, evine || 10 yike] D ,, yeke I bir birine] F , biri-birine || 11 {a v o k . . . dönmiş] V’de yok | konşularma] V, konşularmall 12 zeliha] Fg zalba | çan kız çan paşa] V’de yok \ melek] Fg melik ||13 melek] Fg melik | gitmemiş-idüm] Fg gitmemişdüm D9

1

olası-y-idi ] F , olasıdur | nola-y-idi ] F, nolaydı |ivüme] V, evüme ] bakla]

F, bakı I baka-y-idünüz ] F, bakaydunuz || 2 bakkı] F, bakı | söyler] F, söylerler dir I yetmesün] Dg V, bitmesün ||3 geldük ol-kim] F, dördüncisi ||4 niçe söyler-isen bayağıdur] D ’de kalın yazı ile \ öte ] F , kaçan | yazıdan ] V, yazdan || 5 ivde ] V, evde I ana] V, eri |k i]F ’de yok \{ur] F , {ur ‘ avrat ||6 yiyeliim] V,„ biz de y. |bu da] V,o konuk-da || 6-7 pişm iş. . . olmaz] V’de yok || 7 neyleyeyim] V’de yok | bu y. e. un yok] Fıo nn yok b. y. e. || 8 değirmeninden] U.o-„ değirmenden || 8-9 ne gelür-ise . . . urur] Fıı elin götüne um r ne gelürse benüm götüme gelsün diyüp ||9 şağnsm] Vıı götüni (getüni yazılmış) |1 1 0 döndürür] Vıg dönderÜT | bin . . . sozini] Vu bin söylerse birini 1) I I sizi] V*de yok [| 12 hanum] V*de yok | ocağuhuza bunçılayın] Ku ocağuna anun-gibi 13 dirse. . . hey] Ku bikâyet-i han oğU buğaç han (bu başlıklar D ’ de ve V’de kalın ve büyük yazı iledir) \ buğaç han] D ,, b. can [ boyım] D ,, ü j i DIO V6

1 bir gün] V’de yok | kam ğan] Vgg’de büyük yazı ile |b®n ] D, can ) {lumış-idi] K, durmış-idi H2 şâmi günlügi] V, ağ ban evin ağ otağm |yir... dikdürmiş-idi] Fi kara yirün üzerine kurmış-idi ] şayvam] F, şayvan || 3 yüzine aşanmış-idi] Vg yüzüne esenmiş-idi I hahçası] Vg kahçası || 4 bayındır] Vg baymdur || 5 biglerin konuklar-idi] Fj beglerin konuklar idi | gine] V, bir gün gine | aygır] D, aygırdan ||6 otağ] V, otak II 7 otağ] V, otak | yire] V, yirde | otağ] Fg otak | kimün ki] Fj anun-kim

||8

kara k.

altma] Fg altma kara keçe ||9 kara. . . getürün] Fg önine kara koyun yabmsı bon [ yirise] Fg yirse ||10 yimez-ise ] F, yimezse | dimiş-idi] V’deyok ||10-11 o ğ h . . . kondurun] V’de bu cümle 7 kurdurmış-idi ile kimün ki (anun-kim) arasmdadır ||11 kızı] V, ve kızı II 11-12 o ğ h . . . karğayupdur] F , tann anı kanyıpdur H 12 b iz . . . karğaruz] F , biz de kararuz || 13 dimiş idi] F , diniiş-idi | bigleri] F , begleri | bir bir] D,j bir yire DU

1 meğer] F , meğer suhanum | dirler-idi] F, dirlerdi | bigün] F , kişinün ||2 yoğidi] Fg yoğndı | şoylamış g.] D’de şoylamış kalın yazı ile ||2-6 şoylamış g . . . çağda ] V’de yok ||5 seçilen] D seçen || 7 dirse b“ u] Fg han | kalkubam. . . {urup] F, yirinden kalkubam || 8 alup ] V , aldı ] baymdır ] D , bayandar | gelür-idi] F , geldi ]j 11

METtN

125

bayındır] D „ bayandar | b öy led ü r... didiler]

V „ şöyledür kim | dirse] D,, derse

II1 2 baymdır] D ,, bayandar { benüm] A „ menüm |gördi] F „ gördi ki { kılicumdan mı gördi] V'de yok ||13 şuframdan mı gördi] V’de yok 1 benüm . . . oldı-kim] V,, beni || 2 bu gün] V’de yok |{ 3 karğayupdur] D , kargayıpdır

karıyıpdur |{ 4 karganız] V,, karanız | yirinden] A, haman y. | turdı] V,

D12 V7

durdı II S aydur] A, ayıtdı | kalkubam y .] A, yigitlerüm k. | yirünüzden] D, yerünüzden I turun] A, durun | karayıb] A, ğazab || 6 hatundandur] A, batunumdandor | ivine geldi] V, evine vardı ||7 çağınıp hatumna] V, katunım yanma getürdi | ne soylar] Aj ne söyler | şoylama] D’ de kalın yası ile V ’de yok ||8 berü gelgil] D , b. gelgel V, gelgil I ivüm] D , Aj evüm | tahtı] D , taktı | İvden çıkup] D , evden ç. V, kalkubam | yonyanda] D , yoryanda ||9 selvi] V, tûbâ | kunla] D , V, kurlu ||10 badem] V , bâdüm || I I ka vu n u m ... düvlegüm] V ’de yok ||12 neler oldı] A,-j neler oldı neler oldı | turmış] Aj tormış-idi || 13 dikdürmiş] A, kurturmış-idi 1 kazluyı] V, ve kızhyı ||1-2 o ğ b . . . olmayam] Aj oğulsım kızsuzı ||2 kondurun] A, k. diyü bu^rm ış-idi | kiçe] D , kiçeyi ||3 yakmsmdan] D, V, yakmsmdan | getürün]

D13

A, g. dimiş-idi [ yir-lse] A, yirse | yimez-ise] A, yimezse || 4 gitsün] A, g. dimiş-idi || 4-5 anun. . . dimiş] A’ de yok || 5 karğayupdur] D , karğayıpdur || 5 ben vançak] D’ de yok I gelübeni] A, g. beni || 6 kara] Aj iltübeni k. | kara kiçe . . . döşediler] V ’de yok || 7 yahmsmdan] D , V, yahmsından ||8 karğayupdur. . . karğamz] Ag karayıpdur biz de karanız | bilgil] A,, bilsün |{ 8-9 senden midür benden midür] A,g eyle olsa benden midür senden midür ||9 ta'âla] V’de yok j nedendür] Ajg nedür ||10 şoyladı] A,, ğazabile katonma söyler |şoylama] D ’de kahn yazı ile V’de yok \aydur] V ’de yok |turayım mı] A„ duraym mı ||11 tutayın mı] D,, tutubam A „ dutayın mı ||13 tatlusın] Vız tatlusım I alça] A, 3 alaca vav var | sebebi nedür] V ’de yok | mana]

D14

A „ bana |kazab] A „ 'azab || 2 didi] D’ de A „ didi böyle diyicek | dirse] A,-j dirse hanun hatunına kahır geldi kara kuyma gözleri kan yaş toldı aydur hanum ne

1 kızı] Dı’de bu kelime önünde fazla bir

V8

bendendür ne senden üstümüzde kâyim duran allahdandur diyüp dirse j şoylamış] D’ de kahn yazı ile V, burada ş. |ne şoylamış] Aj-j hanum ne söylemiş ||3 aydur] D ’de önünde fazla bir vav var V’de bu kelime yok | hay . . . sözler] V’de yok ||4 söyleme] D ’de önünde fazla bir vav var V’de bu kelime yok \ jûründea] D , yerimden Aj kalkubam a dirse han | çadırun] Aj çadır ||5 diktürgil] D, dikdirgil | aygır] D, ayğırdan | öldürgil] Aj kırdurğU || 6 oğuzun t. oğuzun biglerin] V, oğuz t. oğuz beglerin || 8 kurtarğıl] A, kurtar |yığ] A, dile du'â itdür ||10 tanrı bize] Ag bize tann |{ 11 eyledi] A, itdi ||D14„D15j kâcet. . . şagdurdı] V ’de yok || 12 ayğır] D,z ayğırdan 3 götürdiler kâcet] A, götürüp du'â |

alkışı-y-ile] Aj alkışıyla || 3-4 bir a ğ z ı...

D15

allah ta'âla] A,-g allah ta'âla bir ağzı d. a. || 4'ayal] A, oğul || 4-5 b a tu m .. . toğurdı] V’de yok || 5 oğlançuğım dayalara] A, oğlam tayalara || 6 virdi şaklatdı] Ag virdiler besletdiler ||7 eyegülü . . . böyür] A, aylar yıllar geçer oğlan büyür | oğlan] V’de yok || 8

babası] Ag b. bir gün göçdi ||9 var-idi bir dahi] Vıo ve bir ||1 0 buynuz] A,ı buynuzm |

gibi ügidür-idi] A „ iderdi ||11 buğa-y-ile] VA,, bu b. || 12 bigleri-y-ile] A,j begleri ile | bakar-idi] A, 2 bakarlardı | teferrüc ider-idi] V’de yok ||13 sultanum] Vız sultan I yazın] yaz oldı I şağ] Kj2 sağından 1 yanından ] V'de yok | şol yanından ] Vız şoUndan | zencir-ile] Vı, zencir ile || 1-2

D16

tutınışlar-idi] A,, dutmışlardı ||2 gelüp] V’de yok | ortasmda] A, ortasına |{ 4 oynarlar-

V9

126

DEDE KORKUT KİTABI

6

idi] F, oynarlardı ( virdiler] Fj viricek || tardı] F, durdı |oğlana] Fj oğlanun üstine || 7 diledi ki] Fg istedi-kim | kıla-y-idi] Fg ide |{ 8 yumruğı-y-ile] Fg yumruğıyla { k ıy a . . , çaldı] Fg-5 eyle urdı-kim | götin götin] F, götünün üstüne )|9 gitdi] F, oturdı | b u ğa . . . geldi] F, girü kalkup oğlana sürdi |{ 9-10 oğlan. . . urdı] V'de yok ||11 yumruğını tayadı] V, elin dayadı | sürdi. . . çıkardı] V'de yok ||12 bir baınle] Fj meydanda bir mi^dar | çekişdiler] Fg ç. baymdırlar temaşaya bakışdılar ||12-13 ik i. . . buğanun] F, buğanun iki taUsı üstine ||13 köpük] D'de yok | yener] D ,, jSâ F, buğayı yindi | yener] D , j J ^ V, oğlam yindi | oğlan] F , ahır o.

D 17

1 olur] Fg-, o. durur şöyle-ki {ayağı giderseler {am yıkdur || 2 niye] F , neye | {ayak] D , JilL

| olurm. . . didi] F , olup dururm diyüp || 3 yumruğm] F.o elin II 4f

a y a ğ .. . düşdi] V'de yok | tepesinün] F.o depesinün ||6 bigleri ]Dg F „ begleri | oğlan. . , oldılar] F „ oğlanım üzerine yığıldılar ||7 tabsin didiler] F „ ve tabsinler itdiler | dedem] Fi2-u çağıruû d. ||8-9 bilesinçe. . . virsün] V'de yok || 8 biglik] D , begllk || 9 taht ] D , tabt I ab] D , Jl ||9-10 çağırdılar... oldı] V,,-,, olzamanda bir oğlan baş kesüp kan dökmese ad bornozlardı eyle olsa dede korkut || 11 oğla n u n ... ne şoylamış] F „ şoylamış ne şoylamış |n. şoylamış] D ’de şoylanuş kalın ya a ile \\ 12 bey] V’deyok |biglik..

VIO

t. virgil] D ,2 oğlana biglik virgil taht virgil F lOgVe DIB,, satırdan sonra geliyor bk. oj.H 13 bu oğlana] D’de yok | biner] F, biııid

D18 Dg

1 ağayüdan] F, ağayüda ||2 baytabandon] Vg böytabanda ||3 iv ] V, ev ||4 çigni] 1|5 virgil] Fg vir|hünerlüdür] Fg b. begUk virgil bu oğlana talyt virgil (bk. D 17,j)

I bayındır] D, bayandar || 6 cen k. . . öldürmiş] Fg buğayla cenk idüp öldürüpdür | buğaç] Fg b. ban ||8 oğlana] Fg oğluna ] biglik] D , F, beglik ||9 taht] D , tabt | çıkdı] F, çıbıcak II 10 yiğidin anmaz] V, yiğidi anılmaz || 10-11 eylediler. . . söylediler] F, idüp ayıtdılar || 11 gelün] F, bu oğlan zubûr ideb dirse hanun nazan bize eksük oldı gelün bu | kovlayalum] F, yavuzlayalura | öldüre] V, babası bu oğlam ö. ||1 2 'izzetümüz bürmetümüz] F, hörmetimüz ‘ izzetimüz |onun (D^ 13 yigidün. . . yana ] P 19

1

) . . . h. ola] V’de yok |{

yiğit iki bdlük

>'îgîrınisi. . . oldı ] F,g oldUar II 1-2 va rd ı. . . lıaberi] F,g bir bov |{ 2 aydur] F,g

ayıtdılar | görür m is in ... han] F,„-|, dirse Uanura görür misin | neler oldı] F „ neler oldı neler oldı ||4 yonyış] F,j yoruyış || 5 gözel] V,g bir gözel | kopdı-y-ise] F,, gördi ise II 6 ağzın] F,g ağzına | südin {artdı] v ıı

şaçın yoldı| 7 {un] F,j dunll

8

teber] F, baber

! bayındıra] D , bayındır F, baymdır hana |1 9 böyle] Fj şu aşıl yaramaz | işlemiş] Vg işler işlermiş ] gezdüğünden] V, diri gezdüğüiiden senün begler içinde ||10-11 baymdır... öldürsene] V ’de yok || 12 dirse] V, böyle diyicek d. | han] Fg h- aydur | getürün] V, g. ol oğlam | didi] Fg-g böyle oğıdı (oğul olacak) bana gerekmez didi ol nâmerdler aydur biz senün oğluiiı nice getürelüm senün oğlun bizüm sözümüz almaz bizüm sözümüzle bunda gelmez didiler || 13 digeç. . . nâmerdlerün] V, diyiçek banum ol kırk nâmerdün

D20

1 ve] V ’de yok | getürdiler] F, getürdi | aydur] Fg ayıtddaı | ban] F , hanum || 4 geldi] F, vardı | aldı] F, alup ||S anası-y-ilej F , anasıyla | eyledi] F , itdi ] atasına] F, anasma | eyledi] F, eyledi el uzatdı ||7 bayındıra] D, baymdır F,„ bayındır bana || 8

bid'at eylemiş] V,„ bed'at yaramazlık itmiş 1| 9katm da] F,, yanmda | kazab] F,,

katı ‘ azab | nene] F,, senün n. ||10 varuû] V’ de yok ||11 böyle. . . gerekmez] V’de yok | dirse banun] F ’ de yok || 12 nökerleri] F,g nökericr || 13 sözümüz almaz] V’de yok ( sözümüz-ile] F.g sözümüz ile] yiründen] D21V12

sen y.

2 alup] K, alğıl | uçurup] K, uçup | a vla )^ ?]

avlağı! U3 oMayup] V r 2 gafille

METİN

127

oklayup | eger] V’ de yok { Sİdürmez-isen ] Aj SİdUrmezseS ||4 öldiirimezsin] Aj öldürümezsin | şoylama] D ’de kalın yazı ile { şalkum şalkum] V, şalkum |{ 5-6 şakallu... 'ohradukda] V’de yok || 7 eri] A, kocası | aklu Içaralu] A, ah-Ue kara || 8 gelini kızı] D,

k. V, k m gelini | tağlara] D , tağlarda ||8-9 gSksi. . . koyulan çağda] V ’de yok

11 10 (urdı] Aj durdı | oğlançuğm] Aj oğlançuğım || 11 alup] A, aldı | şaldı] V, aldı || 11-12 a v . . . kuşladılar] V’de yok ||12 avladılar] D ,j aldılar

) ||12-13 oğlanun. . .

aydur] A, oğlana gelüp ayıtdılar | 13 didi geyikleri] A , didi-ki (

) gerig*

1 depelesün] A, öldürsün || 2 çalışın] D j şalışın || 2-3 kıvanayım güveneyim] A,

D22

güveneyim k- ||3 ne bilsün] A,-, bunlarun sözüni girçek şandı ||4 kovar-idi] A, kovarak babası önine | getürür-idi] D , getürdi A, getürürdi { babasmufi] V’de yok | öninde sinirler-idi] V, önünde sinirlerdi || 5-6 a t . . . baksun] V, görsün || 6 dir-idi] D’ de yok V, dirdi 1 ku^k] V’de yok ||7 nömerdler aydurlar] V, nâmerdün bir kaçı dirse hana aydur | dirse kan] D , se k- V’de yok \ oğlam] V, oğlan ||8-9 geyige. . . urur] A|, gafil olma geyigi atar gibi olur dahi seni urur || 10 oğlum] A „ am | görgil] D „ a B 'j jğ " | kovar-iken] A,, kovup II 11 gider-idi] A,, geçerdi ||1 2 yaym ]

A,j yayı ğ 13 oğlanı] A „ oğlınuû |

(alusmun arasmda] A „ Şalısmun ortasmda 1 çakdı] A ’de yok ||1-2 o h . . . düşdi] V’ de yofc ||3 istedi İdm] A,j diledi-kim | gür-

D23

leyttp] A,j küvleyüp ||4 düşe-y-idi] Aj düşeydi | komadı] Aj k- atım cılavulayup varma

V 13

didiler | atmun cılavısm] A, dirse kan atmım başım || 5 döndürdi] A| dönderüp || 6 ayğır ] D , ayğırdan || 7 deveden buğra] V ’de yok \ kanlu] V ’deyok | biglerin] Aj beglerin || 8 toylayayım] A, konuklayayım | turdı] A, durdı j| 9 boyma] Aj yamna || 12

kıyma] Aj kuyma |toldı] A« doldı ||13 soylar] A< şoylamış |n. soylar] A , n. şoylamış 1 ivüm] A, evüm ||2 kadm] A, katm ||3 kan] A, hanum ||4 yiründen] D yirinden

D 24

A, oğul-ile y. | furdun ] A, durduü | yİlisi ] V’de yok | kazıldc atuSJ A, kazdık ata || 5 Şağa] A, dağlar üstine || 6 gelürsin yavrun] A,o geldün yavrum | oğul] A|« oğlum || 7 görür gözüm] D ,

A „ gözlerüm ||9 şoknıadın) A „ şokmaduk | yalunuzça]

A,, y a lu n u z || 10 o ğ u l] A ,j o ğ la n ç u ğ u m | k u m k a m ] D „ j j y j y \ Şu] D „ ş u c n ] A, 2 şucı II 11 nezirler] A „ neşir || 12 tonatdum] V,ı donatdum || 13 sağurdum] A, şağdum | dilek ile] A, hâcet-ile tanndan | gUç-ile] A, gücün 1 maüa] A, bana | ala] V, kara ||2 uçurdıın-ise] A, uçurduûsa ( mana] Aj bana ||

V 14 D25

3 akıtdun-ise ] A, akıtdunsa | mana ] A, bana | aslan-ile] A, arslau-ile ||4 yidürdünise] A, yidürdünse | mana] A, bana | k a ra ... dinlü] A, kara dinlü || 5 kâfirlere] A,-j kafir eline { b ir . . . ise] V, girdi ise | maüa] V, boûa ||6 katına] Aj yanma | varayım] Aj varaym | ağır] D ,

| bol]

Aj büyük

Aj varaym | kazdık atumdan] D, k. atımdan

| alaym]

Aj ben a. || 7 varayım]

A, kazıbk a. || 8 alça] A, alaca ||9

yollanndan dönmeyeyim] A, yolmdan dönmeyem || 10 mana] Aj bana || 11 bu gün] A, begüm | z â n b k ... ağladı] V’de yok \ digcç] A, diyicek || 12 o l . . . nâmerd] A,-, dirse hanun ol nâmerd kırk yiğidi katnna ||13 geldi aydur] A, geldiler ayıtdüar.

1 kanda ise] V’de yok

\ gelür] A,-j g. didiler | korkma kayurma] V’deyok |big]

A, beg II 2 cavab viremez] V, anun-içün c. vinnez |hatum] D, hatununz ||2-3 kayıtdı. . . döndi] A, döndi eve geldi || 3-4 katlammadı. . . gitdi]

Ag girü katlammayup kalkup

oğlancuğm isteyü İmk ince kız-ile ||5 erinmeyen] A,g erimeyen | geldi çıkdı] A,, geldiler II 6 çıkdı] A,ı çıkdılar ||7 konar kalkar] V ’deyok | ökçeledl] A, 2 mahmuzladı ||8 yondı] Vız yorudı | sult^anum] Vız benüm kanum | oğlan. . . arada] Vız ol arada oğlan [ yıkılımş-idi] A,2- 1, atdan yıkdmışdı ||9ister-idi] A,, isterdi ||10 kelbçügezi] D,g ıS

D26

128 V15

DEDE KORKUT KİTABI

F,j köpecügi I kovar-idi] F, kovardı |1 11 kondurmaz-idi]

F, kondurmazlardı | bızır]

F,-j yeşil tonlu bızır ilyas ||12 bazır oldı] Vg b’izni’llah yetişdiler |yarasın] Vg yarasını | eli-y-ile] V’de yok || 12-13 sana... oğlan] Vg korkma bu yaradan oğlan sana || 13 yok­ dur] Fg-j y. didi I südi-y-ile] V, südi D27

1 oğlanun] Fj ittifak o. ||2 oğlanun. . . çıka] V,-, çapup oraya ||3 alça] V, alaca | bulaşmış] Fg gark olnuş | çağıruban. . .

şoylar] şoylar D ’de kaim yası ile V,-, çağırup

oğluna batun s. || 4 b ^ n m ] V’de yok | şoylar] V, söyler | aydur] V’ de yok | kıyma] Fj kuyma |nyhu] Fj uyku ||S igiçe] D , im?] A

'j j J j l

I | sünüçügün] V, sünücegün | ören ol-

II 6 tatlu] F öz |amt abı] D ,

Dg gözünde] || 7 oğul] D ,

(^Ojl Fj

( gevdende]

| mana] Fg-, vir bana | sana] F, s. didi balını

gine şoylanuş burada ||8 a k a r,. . tağı] D , kazdık (

yasılmış) t. akar s, şularun

I iken] D , kibi ||9 {ağı] F, dağı H10 geyiklerim. . . {ağı] V, kazdık {ağ g. j {aşa dönsün ] V’de yok || 11 oğul] V, o. sana ||12 n e . . .

oğul] V’de yok \ bu k. sana] F,g

sana bu k. | ol] Fıo öz || 13 baber mana] F|g digil bana | ağız] V’de yok

D28

1 dilden. . . mana] V ’ de yok j digeç] F,, diyicek ||2 {okmdı baş] F „ {okundı başm I ya la bıd a k .., açdı] V ’d eyok || 3 şoylam ış... şoylamış]

1.

şoylamış D ’de kalın yası

ile F,g dabı şoyladı |14 ak] F.j ağ I kadunum ana] F.g hatun anam ||5 ana] Fu anam | akarhda] D, «-İjI j li l ||5-6 şulanna. . . yokdur] Dj-g karğamağd kazdık {. şuymun g. y.

V16

F,g kazdık {. günahı y. ana karmağd ||6-7 otlarma. . . yokdur] F, otlaımun günahı y. kazdık {. otlarma karmağıl ||7 kaçar. . . yokdur] F,-j kazdık {. geyiklerinüû günahı y. geyiklerine karmağd || 8 arslan. . . yokdur] V’de yok || 9 karğar-isen] Fg karar-isen | babamdandur] Fg anundur 1|10 yine] V’deyok | ana ağlamağd] Fg korkma canum ana | m a n a ... yaradan] F, bu y. bana | korbmağd] V’de yok || 11 hizır mana] Fg b- ilyas bana | kerrej V, katla || 11-12 bu yaradan sana] V, saûa b. y. || 12 yokdur] Fj-g y. didi I sana merbemdür] Fg senün yarana melhemdür H13 digeç] Fg diyicek | yaydddar] Fg yaydup | divşürdiler] V, dcvşürdder

D29

1 emçegin] V, dahi memesini | iki] F, bir dabı || 2 südi] Fj süd | üçincide] Fg üçnncide | -iarb eyledi] Fg güç idip | {oldı] V’ de yok || 3 geldi] F, çıkdı | çiçegi-y-ile südi] Fg-, çiçeği ile südi ( ıja

yazılmış) kanşdmup ||4 urddar] F , u. bağladdar |

oğlam] V’de yok || 5 orsusma gitdiler] F, orduya getürdiler | bekindere ışmarlayup] V’de yok ||7 o n a ld ı.. . şağ] F, tamam eyü ||8 oğlan] V’deyok \ biner] F, binüp | av] V ’de yok ] kuş] F ’de yok jj 10 u e . . . {amşdılar] F,g bir araya gelüp {amşık itdiler ayır­ dılar II 1 1 eg e r .. . arturmaz] F.o-., oğlancuğmı öldi bilürdi şimdi-ki kaziyye böyle oldı || 12 {utalumj F „ dutalum || 13 ağ] V’deyok | {akalum] F,g dakalum | ilerin e... diyü] F.g ellerine gidelüm diyüp D30

1 {utddar] F.g mest bulup dutup | a ğ . . . ardına] V’de yok | sicim] F.j urğam || 2 {akddar] F.j dakddar | a ğ . . . dögdiler] V’de yok ||2-3 dirse. . . yonddar] F.j bunlar

V17

at-ile dirse h. yayak önlerine bırakddar döge döge ||3 alubanı. . . yöneldiler] F.j-, kâfir illerine alup gitdiler | kanlu] D , kaim ||3-4 dirse . . . gider] V’deyok U4 banunn {utsak] F, bana bu hal |5 oğuz biglerinün] F, kimsenün | yok] F, y. oğuz beglerinden birisi {uymadı |sul{anum] F, hanum |6 {uymış] Fg duymış-idi | varup] Fg gelüp | şoylamış] D’ de kalın yazı ile ||7 banum] V’deyok |ay] F jbay |neler oldı] F, neler oldı neler oldı || 8

oynanmadı] F, oynamadın | yir] D , yer || 9 yoldaşları] Fg nökerleri || 10 {utddar]

Fg dutdılar |sicim ağ] F, lırğam ||11 {akdılar] F, dakddar | kendüler] Fj anlar | yayak]

METÎN

129

V, yayan ) kanlu] D „ kalın V’ deyok || 12 illerine yöneldiler] V, iline gitdiler | hanum] V ’deyok |oğul kalkubam] F, kalkubam o. |turğıl] Fg durğıl |( 13 babanı. . . nâmerdden] Fg-, ol kırk nâmerdün eUnden b.

1 kıydı-y-ise] F, kıydı ise || 2 sözin şımadı] F,-, sözüni kabul idüp kalkubam |

D31

big] Vf beg II 3 turdı] F , durdı [ biline] F , beline ||4 yayım] Fg yaym | çıdasın] F, cıdasım | kobna] D, eline ||5 {utdurdı. . . bindi] F , binüp ||6 gitdi] F,g-ı, g. ol nâmerd­ lerün ardmdan yitdi anlar görinür yire vancak kırk yiğidin puşıya kodı | nâmerdler] F „ kırk nâmerd |yirde ] F „ yire |{ 7 konmışlar-idi] F „ konmış-idi ||8 yetdi] F.g yitdi I dabı bum] F „ buğaç bam | ayıtdılar] F,, bilmediler j| 9 tutup ] V „ dabı dutalum | yirde] F,j yirden || 10 kâfire. . . didiler] F,, öldürelüm | b®“ ] F.j bişitdi | yoldaşum] F, yididUm bana || 11 menüm] F, beuüm | şişün] F, şeşim j) 12 döndüreyim]

V 18

Fg ben d. | beni] Fg b. sonra |{ 13 dirgürün] V ’de yok | elini şişdiler] Fg dirse banun e. şeşdiler 1 idügin] Fg idügini {{ 2 geldi] Fg gelüp | soylar] D ’de kalın yazı ile V, şoylamış |

D32

ne şoylar] Fg n. şoylamış | aydur] Fg dirse ban a ||3 gider- ise menüm] Fg giderse be­ nüm II 4 yiğit digil mana] Fg-g gözel yiğit d. bana D , y. d. sana ||5 vireyim] Fg vireyin | ağayüdan] F, ağayüda | gider-ise] Fj giderse || 6 menüm] Fg benüm | şişligün] Dg şişlik

Fg şişlügün | m ana] Fg bana

||7 unşmadm] V’deyok | vireyim] Fg vireyin]

kaytabandan] Fg kaytabanda || 8 gider-ise menüm] F, giderse benüm | yükletün] F, yüklednn || 9 mana] F, baüa | unşmadm] V ’de yok | vireyim] F, vireyin || 10 ivler gider-ise] Fg evler giderse ||11 y iğ it. . . şavaşmadm] Fg vireyin || 13 gelinler gider-ise] F , gelin giderse

V ’de yok || 12 vireyim]

1 y iğ it .. . mana] V’deyok |unşmadm] V’ deyok |vireyim] F,g vireyin ||2 gider-ise

D33

menüm] VlO giderse benüm || 3 baban] Dg Ub | yiğit] V’de yok { mana] F,, bana { unşmadm] V’de yok || 4 kurtarayım] F,. alı vireyin | menüm içün] F „ benüm-içün | geldün-isc] F „ g. gözel yiğit || S s a n a ...

yok] U.g banayazuk değil | oğlan] F,g oğb

buğaç han dabı || 6 babasma] V’de yok \ şoylamış]D ’de kalın yazı ile \ görelüm. . . şoylamış] F,,-,, ne s. görelüm banum ||7 senün] D , gider-ise s. F,, giderse s. | menüm­ de] F „ benüm de|| 8 senün] F, giderse s. || 9 m enümde] F, benüm de | yükletüm] F, yükledüm || 10 senün] Fg giderse s. |menüm de] V, benüm de| şişligüm] F, şişlügüm { komağum] D’ de yok || 11 ala]

Fg kara |gelin]

Fg

senün gider | menüm dabı] Fg benüm de ||13 ivler]

V19

kız | senün gider-ise] Fg giderse Fg evler | gider-ise] V, giderse |

menüm de] Fg benüm de | var] V, vardur 1 senüü gider-ise] Fg giderse s. gider | menüm dahi] V, benüm de

1| 2 bir 'aklı]

D34

Fg ‘ aklı I koca] F, bir k. | var] Fg vardur || 3 kırk] F, dabı k, | dülbend] Fg kol || 4 el eyledi] V’de yok | atın] F, atlanu | oğlanun] F, buğaç banuû || S üzerine] F, üstine I oğlan] V’deyok | yiğidin] F, yigid-ile | boyma aldı] V’ deyok ||

6

cenk ve]

V’de yok || 7 eyledi] F, itdi ||7-9 k a y ıtd ı.. . bildi] Fg-,, baba-y-ile oğul biribirin kucuşup ağlaşdılar ahvallarm birbiriyle söyleşdiler andan obalanna kayıtdılar ban kızı kar­ şu gelüp dirse han ile oğUm bir arada gördi bak ta‘ alaya şükür kıldı kurbanlar eyledi açlar toyurdı sadakalar virdi oğlmm bağrına başup gözlerin öpdi ||9 bildi] D , yine b. | han bayındır] D ’de yok [ biglik virdi] F „ beglik | taht] D,o taht |1 11 d ü z d i... didi] F,g söyledi ||12 kiçdi] F „ gitdi | karvan. . .

D.g 1

dabı]

V’de yok ||13 yir] D,g >

y „ kime I gelimlü. . . ö. dünya] D’ de yok kiçit virsün] Ü j-, ağ İmandan ayırmasun | şağlığ>ile]

| yine ]

sağlığın |{ 2 olubam]

D35V20

130

DEDE KORKUT KİTABI

V, olup II 4 kunmasuu] A, kurumasun || 5 çapar-iken] Aj çaparken ||6 dUılişiir-iken] V, dürtüşürken || 8 uçmağ] Aj uçmak || 9 tursun] Aj-, dursun | tann] V'de yok || 10 eylemesün] Ag itmesün | hanum hey] A ,-, ol ögdügüm yüce tann dost olup meded irstin hanum sana canum sana V 53

10-11 salur. . . ider] D ’de büyük yazı ile V,’de bu başlık büyük yazı ile ve şu şekil­ dedir: Ijikâyet salur kazanun evi yağmalanduğıdur | boyı] D,,

Oy

11 tülü] Ag ol erenlerün arşlam t. || 12 yavnsı] A, yavrusı | umudı] Ag umıdı || 13 iyesi] A, eyesi D 36

1 ağası] A, babası ) oğuzun] A, oğuz ||2 arbası] A, arkası | salur kazan] A, ]ıan kazan | tunnış-idi] A, tunrışdı || 3 ivlerin] A, evlerin [k a ra ... dikdürmiş-idi] V’de yok II 4 kah] A, kaû | miş-idi] A „ döşenmiş-idi ||S ayak. . . düzilmiş-idi] A,g ayağ sürahiler dizilmiş-idi ||6 gözlü] A,g göz | yüzlü] A „ şûretlü | örilü] D , j |7 par­ m a k la n ... makbub] V’deyok || 8 kabn] V’de yok \ biglerine] A,g beglerine | sürüp] A, 2 şunup I içerler-idi] V „ İçerlerdi | içüp içüp ] A,, İçerek ||9 salur] V'de yok | ahuna

V 54

. . . itişi] A, 2 şarab başma ||10 üzerine] Au üstine | bigler] V’ deyok ||11 bigler] A „ begler | yanumuz] V „ yammuz | bilümüz] A, belümüz || 12 a] V’de yok \ bigler] A] begler ( av] V’de yok | kuş] V ’de yok || 13 düşelüm] A, gelelüm | kiçelüm] A2 g. didi I kıyan selçük] V’de yok

D 37

1-2 oğ h . . . digeç] V’de yok ||3 anız] D, A2 uruz | ik i, . . üstine] A, dizin ||4 kazan sası] A, kazan maşlabatdur didi amma şasi ||5 korsm] Ag korsun didi |kazan aydur] A, kazan ayıtdı | yigid-ilen] A, yigid-ile || 6 uruz . . . tursun] Aı uruzı korum | konur atm] Aj haman k. atım || 7 butun] Aj kazan || 7-12 tepel. . . olmaz] Aj yanmca || 11 uçan] D ’de yok \ konur] D,, kazan

D 38

|| 13 bigleri] V, begleri | ala leşker] Aj leşker ile

1 kâfinin] A, bu yana k. | câsusladı.. azğum] Aj câsuslayup varubam ||2 şökli] Ag sökeli II 2-3 kaftamnun. . . düşmeni] A’de yok || 4 kâfir] V, karaca k. bindi] V’de yok I dün puçuğında] A, gice içinde | kazan bigün] A, kazan begüü ) ordusına] A, ordısmun üstine ||S ivlerin . . . çapdılar] A, evlerini kâfir çapdı | kaza benzer] V’de yok 1 kızı] A, kızım ||6 çığnşdurdılar] A, çağnşdurdı | atlanm bindiler] A,-, atlanna kâfir bindi I katar] A, katar ||7 katar] A, katar | fazıl] V’ deyok | yeldiler] A, kâfir yitdi | bol akçasım] A, kâfir ||8 yağmaladılar] A, yağmaladı | biUü] A’de yok | burla İşatnn] A,o burh hntum ||9 yesir gitdi] V,o esir itdi I kazan bigün] y,o kazan begün | kançuk olmış] A,g kancık |kora] V ’deyok ||10 boymnda] A,g boynma | kazanun] A,, kazanun I Vıı ûeg II 1 1 ü ç . . . ilen] A,, ^ k yigid-ile | eli bağlu] A,, eli | gitdi] A,, esir g. | koca] A’ de yok || 12 kazan bigün] V „ kazan begüû | ivi üzerine] A ,2 evi üstinde || 13 kazanun] A12 kazanun | kâfir] V „ tekür | bigler] A,, begler

D39V55

1-4 kazanun. . . didi] A „-, kazana ‘ aceb iş oldı malını manalını evini oğlmı fazım örme şaçlu kancık anasını biz alımşuz | biz] D , j

|| 5 biri] A, birisi | kazan bigde] A,

kazana | fiayfumuz] A, fiayf dahi ||6 mere. . . kaldı] A, nedür | kazımun. . . dervendde] Dg k , . . dervende Aj kapulu kara dervend ağzmda kazanun || 7 vardur] V, var | koyunlan] A, y , y [ götürsek] A, alsak ( kazana] V, kazana || 8 ulu] V, büyük | idcridük] Aj olurdı | şökli] Aj sökli | aydur] Aj haman emr İtdi ||9 varsun] V, v. didi ol | getürsUn] V, sürsün | atlandı] V, seçilüp || 10 k oy u n u n ... vardı] Ag koyuna gitdi | yatur-iken karaçuk] A, yaturken kancık ||11 vâkı'a] A, düş | vâfa.asmdan setmürdi] Aj belinleyU | turdı] Aj durdı ||12 güçi bu] Aj egclyl

) |kardaşı] Aj kardaşmı

METİN 1

131

şapanın] V, şapanmı | nagâhandan] V, nfigâh | karaçuk çobanun] V’de yok ||

D40

2 üzerine] V d eyok |koyüdı] D , koyuldı F, koyulu geldi ||2-3 ahşam olanda] F, ahşam­ da II 4 süd i. . . çoban] F, mere çoban | kazan bigün] F, kazan begün || 5 ivlerini] V, evlerin | şahbaz] V’deyok || 6 k a ta r ... devesini] F, katar katar develerin ( yetmişüz] V, yitmişüz I kançuk]

F, kancık ||7-10 a ğ ır ... getirmişüz] F,-,g boyı uzun burlı

batum ve gönü yimişi uruz oğlmı biz esir itmişüz || 10 bere] V ’de yok \ ırağımdan yakmundan] D ,, V ,, u'ağmdan yakımndan || 11 indürüp] V„ indirgil | biz kâfire] F „ bize I aldUrmeyelüm] F „ seni ö. ||12 şökli] D,g F „ sökli | seni] V ’de yok | biglik] F „ beglik I virelpm] V,g v. didiler ||13 ilakırdı] D „ V’de yok | yalakda yundım]

g S h e r z e

merze | mere]

yalak- dan yuymdum

2 kiçimçe] V „ erkecümce | mana] D , sana] F,j bana | tuğulğanı] F „ tuğUğaûı | mere] F, itüm ||3 börkümçe] F, kiçe b. | maüa] F, bana | altmış {utam] V’de

D41V56

yok I murdar] F, mel'un || 4 kızılçuk] V’ deyok { mana] F, bana | k ıh cu n ı... egıi] V’ de yok || S b a ş lu ... maüa] V’ deyok | b ilü gün de... okun] Fg oklarum ||6 mere] Fg itüm I mana] F, bana | ırağımdan. . . berü] V’de yok ||7 gelgil. . . ötgil] V’ de yok | bi-tekellüf] Fg hamaıı ||8 kâfirler] Fg k. bum işitdiler | ob ] V, ok | karaçuk] Fg karacık 1 birin atanda] V’de yok || 10 ikisin. . . dördin] V,-, kâfirim dördin beşin || 11 gözine] Fı içine I karaçuk çoban] V’ deyok ||12 şâre] V, kıra ||13 oba düşdi] F, anda | çobanun] Fg karacık ç.

1 kor] Fg koyar | kâfiri yıkar] F, kafirlerim dördin beşin bir yirden yıkar oldı|| 2 'alem ] V’ deyok | karanu] F, dar ||3 aydur] F, ayıtdılar | bizüm hepümüz] F, cüm-

D42

lemüzi II 4 didiler] V, diyübeni | dabı turmayıp] V’ de yok \ çoban] F , karacık ç. | kardaşlarm] F, kardaşlanm || S kâfirler] F, kâfir | çakmak] V’de yok || 6 çakup] V, kendi dabı bir iki yirde yara yimişdi | dahi kepeneğinden] F, kiçe bırakdı | idüp] F, itdi II 8 salur] V’deyok \ kazan b .] F,g kazan | kazan] V’ deyok ||9 haberUn yok mıdur] F „ haberin yok mı |1 9-10 m eğer. . . kazan] F „ bu tarafda kazan beg gice yaturken || 11 salur] D j 12

||11 kara] V’de yok |sermürdi. . . {urdı] F,,-,j vâkı'asmdan oyandı||

bilür m is in ... kayğulu]

U.g begler kara kura || 13 vükı'a] U.g düş I {albınan]

U.g dolbıyaıı | b e n ü m ... gördüm] y,2 kuşum öldi 1 gökdeiı] F,j gök yüzinden |ıldırun. . . üzerine] F,g ağban evüm üstine yıldırım | düm]

D 43

V ’de yok || 2 ordumuû. . . tökilür] D. o . . .. tökilü F,, ordum üstine dökülür |

kuduz kurtlar] V’de yok ||3 iviirai. . . gördüm] V’de yok ||4 uzanur] D, f \ uzamıb a n ... gördüm] V’de yok || S parmağumı] F, barmağıım | niçe kim] Fg nice || 6 şun­

V57

dan . . . bilmen] F, aynb uyıraadum didi ‘ aklumı diremedüm |hanum kardaş] V’de yok | menüm] F, benüm | düşümi] Fg düşimi || 7 mana] V’ de yok \ didi] F, d. kardaşma || 8

devletündür] Fg j-iSay t i j o \ leşkeründür] F, leşkerindür ||9 karadur kalamsm] V,

kadadur kalanım { yorsun]

bayra y. || 10 digeç] F, diyicek { menüm. . . {ağıtma]

F, avumı bozma benüm kardaş leşkerimi dağıtma kardaş || 11 kakaram] Fg kakınn | aluram] Fg alur || yurdum] Fg ben yurdumun || 12 varuram] F, varurm | şağdur] F, şağ II 13 b e n . . . gelürem] F, geiürin | ordum. . . esen] V’de yok 1 degül. . . gitdüm] V’deyok \ didi] F, diyüp ||2 atm mahmuzladı] F,-, atım bindi mahmuz idüp | kazan big] D , k. b. mahmuzladı (mahmurladı) V’ de yok \ gitdi] F, girdi II 3 yurdınun üzerine] F, kazan yurdma | kalmış] D ’ de yok ||4 {olaşmış] V, {olaşup | kazan big] Fg kazan beg | yurd-ilen] F, yurd-ile || S banum] V’de yok { baberleşmiş] D ’ de kaim yazı ile V, dimiş | kazan] F, kazan | kavum . . . menüm] D,

j*j*

D 44

132

DEDE KORKUT KİTABI

V,o kavum kabla benüm | seni ] V,o-„ alaca atlu kâfirden şapa yurdum s. | yağı] A „ kâfir II 7 niteden] K „ nereden | a ğ . . . ivler] A „ ağ-ban evüm | yutdı] yurdum II 8 kançuk] V „

kancık | oluranda] V „ oturanda | oh] A,j ok ||9 oğu z. . . kalmış]

V ’de yok || 1 0 mudbah dikilende] A,j matbah yirinde ( gördüginde] A,, gSrdükde || 1 1 kazanun] Vız kazanun | kıyma] V,z kuyma || 12 şaışıldı] A, ş. yüreği oynadı | V 58

atım ökçeledi]

A, atm depdi || 13 kâfir kiçdügi] D „ k. kiçegi A| kâfinin gitdügi |

düşdi] V'de yok | kazanun] Aj kazanun | bir] A ’de yok 1

kazan] V, kazan | dlşann] Aj dizanm ||2 haberleşeyim] Vz-z haberleşim ( hanum

niçe] Aj ne |baberleşdi] D’de kalın yazı ile V, didi j kazan] A, kazan 41 3 çıkan] A, akan I ağaç gimileri] A, büyük büyük gemileri |{ 4 b a ğ . . . ziyneti] V ’de yok ||5 şu] V’ de yok \ ‘ âyişe ile] V, ‘ âyişeyle |nigâbı] V, negâbı | ş a h b a z... içdügi] V ’de yok | gelüp] D ’de yok II 6 ş u .. . g. şu] V’de yok \ kiçdügi] D , kiçegi | koyunlar gelüp] V, koyunlar || 7 bilür misin] V’ de yok ||8 digil mana] A, virgil bana | kara. . . şuyum] Aj yobsa kanş virürin şimdi || 9 kaçan. . . gerek ] Aj-j h®ûer vlrecek degül [ şudan kiçdi] A, geçdi gitdi I bu kez bir] A, yolda ||9-10 Şuş oldı] A, bulışdı ||10-11 hu rt. . . kazan] A, kazan beg kurtdan haber şordı || 11 karanku] A sahife yanında karanu || 12 turan] A sahife yanında duran || 13 kara. . . buzlaşduran] V’ de yok | atlar gördüginde] D ,, atlar D 46

1

çarpup kamçılayan] A sahife yanında çarpan | arkasuu] V ’de yok || 2 urup . , .

söken] A ’de yok | karma. . . semüzin] D , k. bögeç s. A sahife yanında ögecün semüzini II 3 tutan] A sahife yanında kaçan | kuyruk] A sahife yanında kuyruğı ||3-4 avazı. . . salan] bu mısra V ’de karma. . . tutan mısraından emel gelmektedir ||4 çobanlan ’ dünle] A sahife yanında çobaıdara dün ||S ordumun. . . mana] Aj-, mere şu-tı yoluk boz kurt ordumdan haber vir bana ||5-6 kara. . . sana] A, yoksa kanş virürin şimdi sana || 6-7 k u rt. . . gerek] A, kurtdan cevab gelmedi ||7 kurtdan. . . kiçdi] A, geçdi gitdi | karaça] A, yolda karacık || 7-8 kara. . . geldi] A, köpeğini gördi ||kazan. . . aydur] A ,-, kazan beg andan dahi haber şordı || 9 baberleşdi] D ’de kalın yazı ile \ karanku] A, karanu ||10 tökilende] A, dökülende | gice] D ’ de yok \ gelen husuzlan] D g. bırsuzlan Vıo hırsuz gelende ||11 korkudan] Viq ğavğa iden | korkuduban. . . ürküden] V'de yok II 11-12 ordumun... bana] Vıo ordumdan bilürsen haber vir bana ||1 2 kara. , . idem] Vıo yoksa kanş virürin | eyülikler] D ı, eyülükler || 13 virse gerek] A „ vire | köpek kazanun] A „ geldi kazan begün D 47

1 atmun] V „ atı | ç a p .. . sinler] A,, yuvalandı | sinler] D, | kazan] An kazan || 2 t o m a r ... köpeği] A „ köpeğe kakıyup | çekildi] y,z sînleyü || 3 kazan. . . karaça] Vız kazan köpeğim ardma^ düşdi giderek karacuk | üzerine] Vız üstine II 4 çobam gördüginde] A,j kazan karacuk çobanı görende || 5 baberleşdi] D ’de kalın yazı ile V „ didi I kazan. . . karanku] V’deyok |kayğulu] A, 3 kayğılu |{ 6 kar-ile. . . yağanda]

V 59

A, karda yağmurda || 7 a ğ . . . kiçmiş] A, alaca atlu karaca gavur ordum yağma itmiş bundan geçdi mi | digil. . . kurban] V ’de yok ||8 olsun. . . sana] V ’de yok | aydur] A2 a. mere bilisi azmış devleti düşmiş kara kayğıılar başma üşmiş [ ölmiş mi-y-idün yit­ miş mi-y-idün] V, ölmiş midün yitmiş midün ||9 a

a kazan] Vz-z nirelere gitmiş-

idün ağam kazan || 9-13 dün. . . tutsak] F3-4 alaca atlu karaca kSür ağban evün yağ­ malamış uzun boylu burb hatum esir itmiş cigerün parası 'ömrün ^âşıb uruz oğlum esir D48

1-3 g it d i.. . almış] K4-7 itmiş tavla tavla atlaruûa kâûr binmiş katar katar deve­ lerim kâfir yitmiş bol hâzinen kâfir almış düne-gün buradan geçdi örme şaçlu kancık

METİN

133

anan deve boymnda aşılu gördüm uzun boyla burlı batum kâfir önünce ağlayu ağlayu yayak gider gördüm begzâdeler içinde görklü gözün aydım uruz oğlum boym baglu kafir elinde esir gördüm didi ||3 digeç kazan] F,-j diyicek kazan |{ 4 dünya] V'de yok \ gözine. . . oldı] V, başına dar olup | knnşun] Vg-, kurusun |{ 5 dilün] D'de yok { kâdir... yazsan] V’de yok ||6 çoban] V'de yok | kazan. . . digeç] P’’ de yok ||7 bana] V ’de yok | kazan] F, kazan | yobsa. . . iman] V’de yok {{

8

menüm] F, benüm ||9-10 semüz. . .

virmedüm] U,o-n koyıınundan bir koyun virmedüm kâfire didi || 1 1 kara. . . kaldum] V’ de yok | bu mıdur] F „ bu mı yolunda |{ 12 konur] D,g jS”

U „-u ağam kazan k. |

atun. . . mana] F ,, atanı bana virgil | altmış tutam] V ’de yok ||13 gönderimi. . . mana] V’deyok | ap] D „ Cj \ V’ deyok | k a lk a n ım ım a n a ] V’deyok 1 öz] V’ de yok \ kılıctıû. . . mana] V’de yok || 2 virgil m. a ğ

kıbcunı bana virgil | şadağunda. . . okun]

men] V’ de yok ||3-5 yem den. . .

kor-isc]

D49

V ’de yok || 5

ivüni. . , kurtarayın] y,2 kâfirden evüni kurtarayım | çoban., kazana] Vı, çobanım bu sözi kazana || 6 çoban. . . kazanun] çoban da kazanun |{ 7 ardmdan yetdi] K , ardma düşdi | kazan. . . bakdı] F, kazan aydur || 8 ağam kazan] V’ de yok \ivün ] F, evün II 9 gider isen. . . kanın] F,-g gidersün ben de kardaşlarum kanım ||10 böyle digeç]

V60

V’de yok | kazan] Fg kazan | oğul] V’de yok \ açdur hiç] V, aç hiç ||11 var mıdur yi­ mege] Fg yok ım yiyem | ç o b a n ... giceden] V’ deyok || 12 p işü rü p ... yiyelüm] Vg-, bişirdüm bazır buyurun || 13 indiler. . . yidiler] Fg kazan çoban-ile kuzı yidi | kazan] V’de yok I eyledi] F, itdi 1 eger] Fg şimdi { çoban-ile] F, çopan-ile kâfire | olur-isem] V, olursam |k a im ... bigleri] V’de yok ||2 benüm . . . kabarlar] V, aydalar kim | çoban] F< eger çopan | olma­

D50

sa ] Dg olsa V, varmasa | kazan] V, kazan | alımaz-idi] V, alımazdı ||3 dirler didi] V, diyeler diyüp |kazana] V’ de yok \geldi] V, çeküp | ağaca] V, kaba a. ||4 sara. . . bağ­ ladı] V, kodı I eylendi. . . virdi] V,-, kendi atına binüp gitdi çoban çağırup aydur ağam kazan beni neylersin didi kazan aydur evüm kurtarayın gelüp seni koyu vireyin didi | çobana] F , çoban ||5 mere çoban] Fg-, gündüzine | açıkmamış-iken] F, açıkmadın | gözün] D, gözüne V ’deyok \ kararmamış- iken] F, kuvvetün gitmedin ||6 kuşlar] F ’de yok II 7 didi] F, diyüp | karaça çoban] V’de yok | zarb eyledi] V, zor idüp | kaba] V’deyok ||7-8 yeri-y-ile yurdı-y-ile] F, kökü-y-ıle ||8 aldı kazanun] F, urdı kazanun || 9 kazan] V, kazan | almış] V, alup || 10 kazan] Fg kazan | ağaç. . . ağaçdur] V, ağacı neylersin didi ||11 kazan] V „ kazan | b u . . . kim] V’de yok || 12 kamun] F,„ daha k. | men. . . ağac-ile] U.o bu ağac-ile ben sana | pişürürin] V,ı bişürürin || 13 kazana. . . söz] F „ kazana | ellerin] V’de yok 1 çözdi] V’de yok \ alnmda bir] F „ almm | menüm. . .

kurtaraçak] F,g bana evümi

D51

virecek ||2 olur-ise] F,g olursa | eyleyeyin] F,g başı ideyim | ikisi] F,g i. bile ||3 girdi] F,g girüp gitdiler | yana şökli] V „ yanada sökli | kâfirler-ile] F „ kâfir begleri ile | şin şadman] V’ de yok ||4 oturur-idi] F,g otururdı | bigler] F,, begler | bilür misiz kazana] F „ kazana b. || 5 eylemek gerek ] F, itmek gerek kazanun 'avratı | burla hatumm] F, burb hatum ||6 b o y ı. . . bum] Fg ol arada burb hatun

faz-ile oğU umz bir evde

tabs İdi bu sözleri burb hatun D’de hatun sözü yok ||7 yüregi-y-ile] V, yüreğiyle | biUü] V’de yok || 8 yapışurlar-ise] F, yapışup sorarlarsa ||9 kazan] V, kazan | k a n ^ u zd u r] Fg sen misin | avaz viresiz] Fg çağırasız || 10 didi] Fg benin diyü | şökli] F, sökli | kazan bigün] Fg kazan begün || 1 1 didi] Fg diyü şordı || 1 1 - 1 2 kankısıdur bilmediler]

V61

134

DEDE KORKUT KİTABI

y , bilmediler k. || 12 kfilire] A, kâfir teküre | kırk] A, fark bir || 13 kâfir aydur] A,

D52

mel'nn ayıtdı 1 kıyma] A ’<fc yok ||2 İçıyma] A’ de yok | çekün] A, kesün |kara] A ’de yok ] pişürüp] Ag idün | big fazma] A, kızan önine || 3 iletim] A, kon | degül] A, degildür | oldur] A, o. didi | alun gelün] A’de yok |{ 4 şağrak sürsün] A’de yok | burla] Ag burh | oğlmon] A, bum işitdi o. ||5 yamacına vardı] A,„ yanına vardı | oğbna] A,o oğluna ( o. soylar] D ’de kalın yazt ile H6 oğul o . . . . oldı ] Vı,-,ı begüm oğul gözüm oğul ||7 söyleşdiler. . . Şuydum] A ’de yok ||8 ivümüfi] A „ evümün |kabzası] D ,

\kızumun]

Vll kızımun (( 9 oğul o. a. oğul] A’de yok |[ 10 diyende dünyaya] Vız diyince düuyeye |( V 62

11 yolması. . . oğul] (alton D ’de yok) Vız-ız beşiklere beleyüp ağ südümi emzürdügüm hiç bilür misin neler olı-yomr | kâfirler] Vız k. şimdi I tamşnuşlar] A, tanışdılar || 12 bâh ısd an... urğan-ıle] A ’de yok || 13 a s u n ... Şalusmdan] A’ de yok \ şançun] Aı urun didi | kıyma kıyma] A ’de yok

D5 3

1 çekün] Aı kesim | kara] A’ de yok \ idüp] Aı idün | fark. . . iletün] A n ğırk bir kızun önine koü | her. . . yidi] A’de yok || 2 ol degül] A’ de yok \ h er. . . hatumdur] Ag kankısı yimezse bilün kazanun hatum oldur didi | döşegümüze] Ag döşegtime ||3 getürelüm] Ag getürüû | sürdürelüm dimişler] Aj sürdüreyim didi | senün] Aj ne-dirsin oğul s. 1 oğul] Dg

Jİ V’de yok |{ 5 kazanun] Ag kazan begün | niçideyin] V’ de yok | hey]

A’de yok II 6 aydur] Ag-g dahi şoyladı | ağzun. . . ç. ana] A’de yok || 7-12 ana. . . ursunlar] Ag-, berü gelgil ağ südin emdügüm hatun anam ağ bürçeklü 'izzetlü canum anam ho beni katm anam çengele ursonlar sakm üzerüme gelmeyesin oğul diyüp benüm içün ağlamayasın ||12 çeksünler] D,g •j i i j —

1| 13 big kızmun] A, beg kızı | iletsünler]

A, getÜTsünler D54

1 yidüginde] A, para yidügi vakt | iki] A, i. para | kâfirler] A, şaşı dinlü k. | tuymasnnlar] A’de yok || 2 tâ kim] A, zirâ | şağrağm] A, şağrağım || 3 atam kazan] Ag ağam kazan [ sakın] Vız şakm II 4 oğlan. . . digeç] Aıo ve ağladı j revan] Vı. akup 11S oldı] A,o çağladı | bili ince] D bili V’ deyok | burla] Agg burb | boym-y-ile kulağın] V’ deyok ||6 aldı] A(, oğbm kuçup |gü z. . . kibi] V’deyok |yanağm] An yanağını jfartdı] V’deyok II 7 karğu kibi] V’deyok | şaçmı] A „ şaçlarm | diyüben] A „ diyübeni || 7-8 zân bk . . . ağladı] A,, ağladı zânbk k. ||8 kadm] A „ katm | karşum alup] A’de yok ||

V63

9 bögürürsin] Vız ağlarsın | ne b . . . . ne ağlarsm] Vız karşum alup ne buzlarsın | bagrum-ile] A „ bağnm-ile || 10 menüm] A ’de yok || 11 kızıl develer] A, devesi || 12 bir köşeği] A, köşecügi | ağça koyunlar] Ag kojTim ||13 bir] V’deyok j kuzıçağı] Agkuzucagı | şağ] Ag sağ | kadm] V’deyok

D55

1 şağ] Ag sağ I bir] A’de yok |menüm] Ag benüm ||2 digeç] V, diyicek |kalmadı] Ag kalmayup ağlayu aldı || 3 kırk. . . girdi] Ag vardı kırk kız-ile oturdu ) kâfirler] Ag oğlum k. II 4 uruzı alup] A’de yok \ getürdiler] Ag getürdi | uruz] Ag han u. || S kâfir aman] A, kâfirler aman virün aman | meni bu] V, beni kaba ||6 çağımp] V. ç. uruz han I şoylamış] D’de kalın yazı ile V. şoylar || 7 görelüm ... şoylaimş] V ’de yok \ dir­ isem] A, dirsem | enlenme] V, erlenme || 8 m e k k e ... medinenünn] V. mekke-y-ile medinenün | 8-12 müsa, . . şah] V’ de yok || 12 bişigi] A, beşiği ||12-13 eger. . , olsam] A’ de yok

DS6

1 başsuz. . . dipsüz ağaç] A’de yok | meni] A, beni ||2 aşarlar götürmegil] V, aş­ mak. isterler götürme | olur-isen yigitligüm] Ag olursan yigitlügüm | tutsun] A, dut­ sun II 3 ağaç bizüm . . . ağaç] A’de yok ||5 atuma yazuh] V.-, atım yazık | diyü] D ’de

METİN

135

yok I yoldaşuma yazuh] V, yoldaş yazık | yumruğumda] D, yumruğında V, yumnğumda II

6

{albmanda. . . yeter]

dalbmanda şâhinüm yazık yiter { {utanda. . .

yazuh] D , {utanda yazuh U.o dntanda tazum yazık || 7-8 biglige. . . yumru yumru] beglige uşanmadum özüm yazık yiğitliğe doymadum camm yazık diyüp dergâh-l yüzin dutup adı görklü mubammedi şefi' getürdi d a ^ || 8 yanuk. , . {ağladı] V’deyok ||9 bu] F „ ol |suUanum. . . çapar] V,, babası kazan beg-ile karacık çopan ||10 yetdi] F,2 yitüp geldi | çobanun üç] F,, çopanun altı | şapanmun] F,j şapam || ayası-y-idi] Vi, var-idi I koUan-y-idi] V „ kollan var-idi || 12 çatlağucı-y-idi]

11

F, şapanmuS çatlağucı var-idi ||13 atar-idi] F, atardı | atduğı. . . d a ^ ] V’de yok

V64

1 d ü ş se ... obnluT-idi] V’ de yok || 2 {aşı] F, {aşun | s em ü z... anık] V’deyok || 3-4 t o ^ . . . ]^orl{u3indan] V’d eyok || 4 sul{anum] V ’deyok \ k a ra ça ... şapan] Vg-,

D57

Içaracık çopan kâfirüS ordusım gördüginde ihtiyan kalmayup şapamm || S dünya. . . karangu] F, kâfirün işitdükde 'âlem başına {ar | kazan] V, kazan || 6 karaçu]^] V, mere | anamı] Fj şabr it a. | dileyeyim] V, isteyeyim ||8 kazan. . . şoylamış] şoylamış D ’de kalın yazı ile V, l^azan anasım kâfirden istedi | hanum] V’de yok ||9 n e . . . aydur] Fgne söyledi | şökli] F,sökli ||10 ivlerümi] F , evümi ||11 b o l. . . durursm] F,alupsm | ince] V ’de yok ||12 billü] V’de yok \ burla. . . durursm] V, burlı hatun ||13 yigid-ilen] Vg yigid-ile uıuzı] D,j V ’de yok | getürüp. . . kulun] sana yesir 1-3 olsun. . . olsun] V’de yok ||3 kançuk] V, örme şaçlu ağ südin emdügüm örme

D58

saçlu kancı^ | getürüp . . . kâfir] V’de yok ||4 mana] F , bana | unşmadm kayıdayım] V’de yok || S gideyim . . . bilgil] F , haber vir bana | kazan] F , kazan ||5-7 dünlügi.. . hatum] V’ de yok ||7 getürmişüz] Dg getürüp-durur ||7-8 bizümdür. . . u n m ] V’de yok || getürmişüz] D , getürmiş ||8-9 bizümdür. . . şahbaz] V’de yok ||9 atlanın] D , atlanım I ka{ar ka{ar] V ’de yok \ develerim] D , develerüm | getürmişüz bizümdür] V’de yok ||

8

10 kançuk ananı] F, kancık ana | getürmişüz bizümdür] V’de yok | virmezüz] F, virmezin || 1 1 virürüz] Y.o virOrem | yayhan. . . oğlından] y,e andan senün ananun ||1 2 böyle digeç] V’de yok | karaçuk] A , karacık || 13 çobanun. . . çoban] F „ çopan btmı işitdi 1 d i n i ... dimeksüz] F „ itim || 2-3 k a n lu ... ırmaklar] V’deyok ||3 kanyupdnr]

D59

Vg kandur diye ||3-4 şuyı. . . viım ez] F ’de yok || 4 fazıl fazıl] F „ ğızıl | kanyupdur] F,2 kany-ıpdur ||5 mere kâfir] V’de yok \ kazanun] F,j kazan begün | l{anyupdar oğul] F,2 kanyıpdur oğb ||6 virmez] V,g {oğmaz | dölin. . . şökli] V,g-,g oğuzun (?) dölin al­ mak istersen sökli ||7 fazun. . . fazundan] Vn kızım kazana virsün andan ||8 kazan bige] Fu kazana ||9 bu] F,- 2 meğer bu {arafda oğuz begleri kazanun kaziyyesini işidüp kaza-

D65

nun ardma düşmişlerdi b. | kabn] V ’de yok | bigleri yetdi] Vg begleri gelüp yitdiler | ^anum. . . yetdi] Vg görelüm banum kimler yitdi ||10 kâdir viren] D ’de yok \ bişiginün] Fj beşiginün || 11 a ç ığ ı... eyleyen] V ’de yok | bıyığın] Fj bıyığım || 12 erenler evreni] V’deyok \ kazan bigün] V, kazan begün || 13 yetdi] V, yitdi | kardaş ^azan] F< ağam kazan ly e td ü m ] Fıyitdüm| görelüm. . . yetdi] V’deyok \dervendindeki] D , ı5”*4j»4j J Fj derbendin | d em ü r... alan] V, tepüp yıkan | {utamj F, dutam ||3 ala gönderinim] Fj gönderinden | uçmdan] V’de yok \ kıyan] V, kazan gibi peblevam üç kez atmdan yıkan k. ||4 delü dundar] D ’de kalın yazı ile delü dunda |çapar yetdi] F, yitdi |ağam. . . yetdüm] Vg hanum kazan yitdüm ||5 hanu m .. . yetdi] V ’de yok ||6 depüp] V ’deyok \ demür yaylu] V ’de yok |{ 7-9 gelüben. . . baljri] V’de yok || 9 hotazlu] D , hotozlu V’de

D60

186

DEDE KORKUT KİTABI

yok II1 0 kara budak] D ,, kalın yazı ile \ çapar yetdi] A, gitâi|| 1 1 ağam . . .

yetdüm]

Ag begüm kazan yitdüm |bunun] Ag anun |görelüm hanum] V'de yok ||1 2 kim ler... destursuzça] V'de yok U 13 a ğ . . . atmuü] V'de yok D öl

1 yilisi.. . burduran] V'de yok \ şir] A,, şer ||2 çapar] D . jG - V'de yok | yetdi] A,o yitdi I kazan yetdüm] A „ kazan yitdüm ||3 görelüm. . . paraşaruS] V'de yok |bay­ burd] Alı bayburt || 4 parlayup] D, parladup ( jI» ) 1|5 umudı] A,g ümidi j imrençesi] D.

j f I | kazan bigün] A,g kazanun ||6 beyrek] D . kalın yazı ile peyrek (?)

A,j beryek | çapar] V'de yok ||7 kazan yetdüm] V „ kazan yitdüm | bunun] A,, anun I

V66

. . . yetdi] V'de yok ||8 çaya] V'de yok |baksa] D'de V'de yok |k u r. . . kuşaklu]

V'de yok ||9 k abn. . . yıkıçı] V'de yok ||10 big yigenek] D ’de kalın yazı ile A, yegenek | yetdi] A| yitdi ||11 kazan yetdüm] Ag ka^an yitdüm |bunun] Ag anun | görelüm] A’de yok II12 hanum. . . yetdi] A’ de yok \ eylese] A, itseler ||13 altı. . . örtmeyen] A’ de yok

D62

1 k o b .. . bigün] V ’de yok ||2 tayısı] A ’de yok ( anız] Dg V, uruz | çapar yetdi] Aj yitdi II 3 bigüm . . . yetdüm] Aj-g begüm kazan yitdüm |bunun] Ag anun |görelüm... yetdi] V’de yok ||4 varuban] Dg •>1 j V ’de yok | yüzini] Ag yüzin | gelübeni. . . saha­ besi] Ag oğuzda gelüp aşhâb ||5 çıkan] A, taman | bügdüz emen] D ’de kalın yazı ile A, emen || 6 yetdi] A’de yok | ağam. . . yetdüm] Ag-, h^umm kazan yitdüm | bunun] A, anun || 7 görelüm. . . kâfirleri] A ’de yok | ardma] A, adma | bırağup] A’de yok || 8

gözler] D , gözlü ||9 yidi] V ’deyok | kilidin] Dg kilindin | çeşme] V’de yok ||10 ğırk

cübbe] V’deyok ||llbürinüp] V’deyok \biginün] A, beginün | mahbub kızlarım] A, kızlarmun ||12 kuçan. . . tutağında] A’ de yok ||13 alp eıen] D ’ de kalın yazı ile | yetdi] A, geldi

D63

^ kazan yetdüm] Ag kazan yitdüm |bigleri tükense] y,o begleri dükense ||2 yet­ kiler] A,, gelüp yitdiler| abdest aldılar] A,„ abdest alup | ağ alınlann] V ’deyok ||3 yire... rek'at] V’de yok | adı] A’de yok |{ 4 getürüp bl-tekellüf] A,ı tekbir getürüp ] çaldılar] A,| urdılar ||5 gü m bür.. . dögildi] A,, kupür küpür tavuUar çabndı ( burm ası.. . tuç] V’ de yokII

6

çabndı] Agj ötdi|| 6-7 o l . . . bir] V ’deyok ||7 muhanuetler] D , muhannetlere

I kıyamat]

kıyametün bir güni kopdı ‘ aceb ||8 başlar kesildi] A’de yok ||9 top kibi]

A’de yok ( şahbaz şahbaz] A,, şahbaz | ala] A’de yok || 10 ala . . . öz] A’de yok ||11 yol­ mağı] A,j yalmam |ü ç . . . kaym] A’de yok ||12 ğıyamatun. . . oldı] Aı sancaklar götü-

V67

rüldi çarhacılar şavaşdı | big] Aı beg ||13 biginden ayrıldı] Ag begden ayn düşdi | taş] Ag ol gün ş. I bigleri-y-ile delü] A, begleri ile | tundar] Dg, Şundaz

D64

2 cdasun] Ag cdasm beg |yiğitleri ile] D, Ag yiğitler ile |delü] V’deyok ||2 bigleri. . . düpe] Ag begleri ile kazan ||3 şökli] A, sökli | şökli meliki] A’ de yok | 4 başm alup ] A, başmı ||S ğahşaduban] V’deyok | kanm] Ag kamm | dökdi] A, şaçdı ||6 tüken] Ag tekür I tundar] D , tundaz || 7 buğaçuk melike] A’de yok | delü] V ’de yok | ||9 geldi] Ag-, g- buğacık melike | k a tı. . . urdı] A, çaldı H10-11 dünya. . . düşdi] A, canın cehen­ neme şaldı II 11-12 kazan. . . sancağım] Dn - ,2 kazan. . . sancağı A ,-, kâfirün tuğıyle sancağım kazan kardaşı kara göne || 12 derelerde depelerde] A’de yok || 13 kâfire. . . üşdi] A’de yok

D65

2 kiçdi biş] A,-g geçdi beş | yiğitleri] A, yiğidi ||2 kaçanım. . . diyenini] V’de yok 1| 3 öldürmedi] A’de yok \ bigleri] V, begleri | kazan] A, kazan ||4 big] A, beg ||4-5 oğlam m . . . döndi] oğlum anasım hatnmm kurtarıp hasretler biribirine bulışdı || 5 tahtmda. . . dikdi] Aı,-ıı tahta kazan beg geçdi oturdı | karaçuk çobam] A’de yok || 6

imrahor eyledi] A ’de yok || 7 herk kırnak] An karavaş ||8 kalaba

y » kala ( şalvar

METÎN

13

V’deyok ||9 cübbe] F,, cübbe |gelüben] F,j geldi |boy] D j j { V’ deyok ||10-11 düzdi... didi] F,J-, söyledi ||11 kam] D „ > » F, ham | big] F, yig | dünya menüm] Fı dünyayı benüm |{ 1 2 kime] D,g ki | gelimlü gidimlü] D,j

\ dünya]

V6 8

Vg dünyc

İl 13 ahır] V’de yok ) vireyim] F, virpyin | karla] F, yirlü 2 kamın. . . şuyun] V, akar şularun |kadir] V,-, kematlarun kınimasun k. ||3

D66

itmesün] V, eylemesün | büdrimesün] Dg ö j — jS || 4 kara. . . öz] V’ de yok | dürtişür-iken] V ’deyok ||5 a la. . . uvanmasun] V’deyok ||6 a ^ . . . aru] V ’deyok ||7 iman­ dan ayırmasun] V’de yok | âmin] F, bu du'âya â |. dizar] F, dizar | ağ] V’de yok || 8-11 alnunda... hey] V’de yok 11-12 kam . . . hey] D ’ de kalın yası ile Vg (likâyet-i bamsı beryik boz atlu

V20

13 {unmş-idi] F , durmış-idi | üstine] F, üzerine | ivin] F, evin 1 şayvan] F , sayvan | aşanmış-idi] F, esenmiş-idi | 2 hahçası] F , kahçası

|3

D67

bigleri] F , begleri | dirilmiş-idi] F, dirilmişdi ||4 big] D, dii F,g beg | gelmiş-idi] F,o gelmişdi || 5 kara. . . oğh] V’de yok | yay] F „ yaym || 5-6 turmış-idi] F „ durmışdı || 6

uruz turmış-idi] F „ uruz beg oturmışdı || 7 kazdık]

kazdık | big... turmış-idi]

Vıt yegenek oturmışdı ||8 big] D , i l i F,, beg ||9 destmahn... aldı] F,j destemalmı yü­ zine dutdı I bögürü bögürü] D , bögürü böğür F,j böğür böğür ||10 idiçek] D ,, digeç || 11 üzerine] F, üstine | faya tiküben] V ’de yok ] || 12 p a y . . . aydur]

V’ de yok | big

V21

ne] Vg beg neye || 13 ağlayup buzlarsm] Vg ağlarsm neye buzlarsm didi | big] Vg beg 1 niçe buzlamayaym] V’deyok |kartaşda] F, kardaşda ||2kaderüm] F, kaderim |

D68

ta'âla] V’de yok | m eni. . . tabtum] Vg beni kanyıpdur begler tabtum || 3 gün] V'de yok II 4 kimse] V, kimsem || 5 p a y . . . big] V’ de yok \ budur] F, makşudnm b. | me­ nüm] Vg benüm ||6 tursa] Vg dursa ||7 men dafa] V, ben-dafa ( sevinsem] V’de yok | ^vansam güvensem] D (»“ ^l 1 didi] V’ deyok \digeç] F , diyicek ||8 bigleri] Fg begleri |y ü z . . . tutddar] D , yüz göye tutddar V’de yok |19 eylediler ] F , dilediler | sana] F, s. dalp | didiler] D , didi || 10 biglerün] F, beglerün | alkışı] D,„ a l ^ | alfaş] Vg alfaş-idi II 11 olur-idi] F, olurdı | big] V’ deyok || 12 {urdı] F , durdı | b ig le r... b a ş u m a ] V.-. begler benüm bakkıma dahi || 13 eylen allab] F, idün kim bak | mana sa] F, bana dabı | virej V, virsün 1 bigleri] Fg begleri \ el kaldurddar] V’de yok | eylediler] F,g dilediler | sana da]

D69

F,g sana dahi ||2 vire] F,g virsün | big] V’deyok \ bigler] V’deyok \ allab ta‘ âla] F,g kâdir tann ||3 mana bir]

baüa I olur-ise] F,, olursa begler | menüm] F „ benüm ||

4 big] F „ begün | bişik] F,, beşik] yavukla] F „ yavukhsı ||5 kaç] V ’deyok \ kiçdi] Dg keçdi F,2 geçdi ||5-6 allab. . . virdi] F,2-,) pay büre begün hatum bömile oldı niçe müddetden-şofira bir irkek oğh oldı pay piçen hana dahi hudâ bir faz virdi ||7 bigleri] F „ begleri |şad olup] V’de yok ||8 big] F, beg | obıdı buyuruk] F, okudı buynk |j

V22

9 bezirganlar] D , bazirganlara ] mana] D , sana Vg baüa ||10 menüm . . . içün] V’de yok I armağanlar] Vg a. teberrükler j getürün] Vg g. didi ||11 menüm] Vg benüm | dabı] Vg d. nola b<u><tm diyüp yol yarağm görüp yola girdiler ||12 yola girdiler] V, yonynp istambula | dan. . . yahşi] V’ de yok || 13 armağanlar aldılar] V’ de yok j oğh-y-içün] Fg oğb içün 1 aldılar] V’de yok | aldılar] V’de yok | | 2 aldılar. . . girdiler] Fg ve bir yabşı kuâç alup yola girdiler bunlar gelince çok yıllar çok aylar geçdi | pürenün] Fg büre begüü

II 3-4 biş yaşma. . . yaşmdan] V’ de yok ||4-5 çaya baksa] F, begler içinde ||5 çal-kara]

D70

138

DEDE KORKUT KİTABI

Fg çal kara | gözel] V’deyok | yiğit] F, kılıç y. ||6 oldı] F, olmış-idi | zamanda] F, z. begler | kesmese] F, kesüp ||7 komazlar-idi] F , komazlardı | bigün] Fg begün 1| 8 av] V’ de yok \ avlar-iken] F, avlarken || 9 karşuladı indürdi] V, karşu gelüp atdım indürüp kondurdı |{ 10 otururlar-idi] F, otururlardı ||11 kara] U.o pasmun k. | konmışlar-idi] V,g konmışlardt || 12 kâfirleri] V „ kâfiri |j 13 yatur-iken ğafil-ile biş-yüz] F „ gafil iken beş yüz | koyıldılar] D,g koyuldılar F „ koyulup D71

1 ulusı tutıldı] V,g ulusım dutdılar | | 2 geldi] Uu g. zirâ ki oğuza yakm bir yirde idi j uçmda] F,j ncmda 1| 3 imirze] V „ mirza [ yiğit] F „ cnvan | yigid-ilen şağmda]

V 23

F „ yoldaş-ile şağ ||4 v e . . . otururlar] F, sol otnmuşlardı bazirgan aydur | yonyayım ] F, varayım ||5 diyeyim . . . aydur] V,-, isteyeyim diyüp sürüp vardı bağır başdı selam virdi ayıtdı |yiğit yiğit big yiğit] F, begüm yiğit hanum yigitH 6 sen benüm] V’de yok | dinle] Fj d. yiğit | on altı ] V, on beş | kim] F, ki ||7 dansub] Dg danşuh V, danşub | biglerine] F, beglerine || 8 getürür-idük] Fg-j getürmişdük | dervend] Fg derbend || 8-9 döş . . . idük] Fg bon™Şiduk || 9 kalasımü] Fg kal’ asmun | biş-yüz] Fg biş yüz ( üzerümüze koyıldı] Fg üstümüz urdı ||10 oldı] F, idüp | malumuzı] Fg mabmuzı 1|1011 girü döndiler] F, gitdiler || 11 götürdüm] Fg götürüp | kara] F, gözel | sadakası] Fg şadağası ||12 mana didi] Fg itgU bana diyüp ağladı { içer-iken] Fg içerken ||13 altun.. elinden] F , elindeki altun kadehi

D72

1 yetürün] F, yitürün | geyümüm-ilen] D, geyümüm-ilen Vg geyümümle | me­ nüm] Vg benüm | hey] F , didi | meni] F , beni ||2 yiğitler binsün] F , yigitlerüm bin­ sünler I dabı önlerine] V ’deyok ||3 düşdi] F , bunlara | kâfir] V, kâfirler | düşüben. . . yirdi] Fg bir yire döşün virüp || 4 üleşmekde-y-idi] Fg esbab üleşürlerdi | meydam] F’ de yok | arsiam] Fg arşlam || 5 pehlivanlamû kaplam] V’ de yok | yetdi] U.o yitdi I bir iki dimedi] V’ de yok |1 6 kâfirlere] F.„ ol k. | öldürdi] F,„ kndı ||7 eyledi] F,„ kıldı I kurtardı] Fn k. girü döndi ||8 aydur big] F,, ayıtdılar beg | erlik işledüü] F „ eylük eyledüfi ||9 maldan] F,g esbabdan m. | bir] V’ de yok | kulum] Fgg aygın ||10 tutdı bir de] F ,2 dutdı bir dahi | bir de ağ] F „ ve ağ H11 tutdı] F,, beğendi bir dahi kıbcı beğendi

V24

II 11-12 aydur. . . didi] F,, bunlan bazirganlardan istedi || 13 digeç] F, diyicek | oldı] F, oldılar

D73

2 çoğ] Fg-j bayır sultanum n. çok | amma] Vg amma bu dört nesneyi ki bizden istedim virürdük a. | bigümüz] Vg begümüz ( bu üç] V’de yok ||3 nesneyi] V ’de yok |

idi] V’de yok | oğlan] V’de yok ||4 aydur] V’ de yok ( bigünüz] Fj begünüz | pürenün] Fg büre beg ||5 vardur] Fg-g v. ana armağan aparsavuz gerek idi | adma] V’de yok | bamsı] D , namsı V’de yok | d irle r... oğb] V’deyok || 6 ola-y-ıduğm] D , j\ V’de yok | bilmediler] V’ de yok | ş-igit] Fg y. çaldı | aydur] yanmda]

V ’de yok ||7 babam

V ’de yok ||8 kamçıladı] F, çapdı || 9 kaldılar] D , kaldı | yabşı]

Fg-g beg

yiğit y. I mürüvvetlü yiğit] V’ de yok ||10 babasmuii ivine] Fg evlerine babası yanma I geldi] Fg g. olan kışşayı haber virmedi | babasma haber] D ’de yok [ oldı] D’ de yok Vg geldi kim bunca yıllardan beri giden ||11 geldi] F, geldiler | babası] F, pay büre beg I ç e t ir ... şayvan] F ,-, divan buyurdı şayvamn || 12 bohçalar. . . kiçdi] F, kabçalar döşetdi geçdi pay büre beg ||12-13 oğb m . . . aldı] F ,-, şağ yanmda oğb oturdı || 13 oğlan. . . ^uşuşmdan] V’de yok D 74

1 bir] Dg J» V’ de yok | söz. . . nagâbi] V ’de yok || 2 geldiler] geldi bağır başdı | indürüp . . . virdiler] Fg indürdi ||3 o l . . . kim] V’de yok ||4 pay püre] V ’de yok | bigün sağında] F,g gördiler begün şağ yanmda | bazirganlar yonddar] F,„ yüz yire koyup

METİN

13(

yonyup evvel evvel ||5 elin] V,o elini II 6 bigün] A „ begün | tutdı] K„ dutdı | bazirgaulara aydur] V'de yok \ kavat oğb] V'de yok ||7 turur-iken] V„ dururken | üperler] V,z ö. didi I ayıtdılar] V'de yok ||8 yiğit] V’deyok |oğlun mıdur] Vı, o. didiler ayıtdı |beli] V’de yok | menüm]

benüm || 9 imdi... öpdügümüze] V ’de yok || 10 eger] A,j bu |

olmsua-y-idi] A „ olmasa | malumuz gürcistanda] V,, malımuz gürcistann || 1 1 gitmişidi] Al, gitdi idi I bepümüz. . . olmış-idi] A’ de yok |{ 12 big] Ag, beg ||13 beli] V, b. sultannm | adam ahtardı] A ’de yok

V25

1 sultaıram] Aı hanum ||2 artukdur] A, dalp a. | pay püre] D ’ de yok \ big] D’de

D75

yok A, beg haman | biglerini] A, beglerini || 3 dedem] A, oğbnun kışşasım 'arz eyledi cümle begler istihsân itdiler andan d. | geldi oğlana

V, gelüp bn yiğide | aydur

Ag

görelüm ne didi dedem a. | ünüm anla] D’ de V ’de yok | sözüm] V ’de yok || 4 dinle. . . big] V ’deyok \ta'âla] V ’deyok ||5 Şuta] A, duta |sancak] Ag şancak | arhası] Ag arkası 116 karin] V ’de yok || 7 allah ta'âla] A, kâdir tann [ aşut] Ag aşub |( 8 sulardan kiçer] Vg şular geçer ( kiçnt]

A, geçüt ||10 sen oğlunı] V, senün oğlun adı | bamsam] Dı,

basam | adı A, a. bunun ||11 ayğırlu] D^ ayğırlık | beyrek] Ag beryek | virdüm] D,, didüm II12 allah] A, hak ta'âla | kahn] A, el götürüp k. | bigleri] A, begleri | el] Dgı ele V ’de yok || 13 götürdUer] A’de yok ) dn'â lolddar] V „ kıldı du'â kıldı | kuriu] V „ mübarek 1

did iler.. . hep] V,o diyüp bu şenlik-ile hep oğuz begleri [b in d i] Ag, bindiler |j

2 beyrek] An beryek | ala t a ğ a ...

£)76

Çikdı] D ’ de yok \ oğuzun] V „ oğuz || 3 beyrek

birini] Al, beryek bir geyigi j kov] D . j î

Ag, Vova ||4 ne... sultanum] V’ de yok |

üzerine] A,, üzerinde |j S otağ] Aı, otak | yâ rab] D , yazub | o t a ğ ... ola] Au otak kimündür II 6 haberi... otağı] A’de yok ||7 bu] Ag, edeblendi b. | edeblendi] V’de yok I ayıtdı] Ag gine a. ||8 ne olur-ise ] Aı kimün olursa | hele] A ’ de yok \ men alaym]

V26

Al ben şikâruim alayım ||9 irişi geldi] V’ de yok j|10 otağ] A, otak meğer pay biçen kızı | ki] V ’de yok | bişik kertme] A ’de yok || 11 nişaninsı] V’de yok | adahinsı-y-idi] A,-, adahlusıydı | otaljdan ] A, otakdon ||12 bakar-idi] A, bakar idi | dayalar] A, tayalar j mize erlik m ı] A, bize erliğin mi ||13 bundan] Ag andan | görün ... dir] A ’de yok 1 yinge dirler] Ag yinge dirlerdi j ilerü] V’ de yok || 2 vardı. . . diledi] Ag geldi | hey big] V’ de yok \ bize dahi] Ag bize de | bu geyikden] V ’de yok ||3 dadı men] Ag tatı

D77

ben II 4 big] Ag beg |bigem] Ag begem | amma] V ’de yok | 'a y ıb ] Ag 'ayb ||5 didi] V’ deyok ||6 big yigidüm] A, beg yiğit | otağ] Ag otak | big] V’ deyok ||6-7 çiçegündür] Ag-, çiçek otagıdur |eyle... kaynadı] A, beyrek ||7-8 cdeb-ile yap yap] A, yap yap edebile II 8 döndi] A, çekildi | götürdiler gözciler] V ’deyok ||9 şabı] D şahı V ’deyok ( bam... öûine] A, içerü | bakdı gördi] V ’de yok || 10 k i . . . geyikdür] V’ de yok j çiçek] V’de yok II 1 1 mere] V ’de yok \ yigitdür] A, y. didi j vallah sultanum] A, vallahi hanum || 12 y ü zi. . . yigitdür ] Ag yalışı yiğit yüzi nikablu | b ig . . . big] V’de yok ([ 13 imiş] A’de yok I dayalar] V, tatdar | babam] D ’de yok A , benüm b. | mana ben] V ’de yok 1 dir-idi] Ag dirdi | kim] Ag ki ||2 mere] V ’deyok \ haberleşeyim] V,. gelsün ha-

D78

berleşelüm ||4 kandan] Au kandandur | aydur] V „ ayıtdı ||5 didi]. Au-g, beyrek aydur I big] A l,beg II 6 didükleri menem] A „ dirler bana j kız aydur] V ’deyok | maslahata] A „ maslahat neye || 7 yiğit] V ’de yok \ bigün] A,, begün || 8 bir] V’de yok \ ö y le ... kim] A,j kız eyle kız degildür ki | görine] Ag gözüke j didi] V’de yok | men] Ag ben || 10 dadısıyam] Ag dadusıyam j imdi] V’ deyok j senün-ile] Ag senünle || 11-13 e g e r ... dahi] Al-, ok atalum at yanşduralum ve hem güreş dutalum eger bu üçinde beni yinecek olursan anı dahi geçersin yinersin

V27

140 D79

DEDE KORKÜT KİTABI 1 başarsın] V ’de yok | aydur] F ’de yok | imdi atlanuü] V, nola didi || 2 depdiler

beyrek] Fj çapdılar beyregün | kızun atım] V’ de yok | kiçdi o^] V, geçdi ok ) kızun] V’de yok || 4 o ^ yardı] F, geçdi | menüm atumı] V, benüm okunu || 5 ohumı] V, atımı I kimse yardağı] F< geçdügi | imdi] Fg-, i. beg yiğit {{ 6 senün-ile] V, senünle | tutalum] F, dutalum | beyrek] V’de yok | indi] Fg indiler ||7 peldivan] Fg pehlevan || beyrek. . . ^ z götürür] V’ de yok ||9 beyregi. . . ister] V’de yok | aydur. . . ^ a ] V’de yok II10 başdaçak. , başuma] V’ de yok |j 11 kahine] V’de yok |yüzüme] D „ V’de 8

yok I tohm ç. . . geldi] V ’de yok || 12 kavradı] V ’de yok \ bağdamasın aldı] V ’de yok \ emçeginden tutdı] F, memesine yapışdı || 13 bu kez] V’de yok D 80

1

arhası üzerine] V, kızı arkasmun üstine | urdı] F, başdı | yiğit] F, y. bilmiş

01 II 2 piçenün] F, piçen | banu] F, bam | menem] F, benem ||3 dişledi] F, ısırdı | d ü ğ ü n ... Ipzı] V ’de yok j| 4 diyü] V ’de yok 1 altun] V’ de yok | yüzügi çıkardı] V, çıkarup yüzügini bağışladı || 5 kiçürdi] F, geçürdi | b u . . . fazı] han kızı nişanımız olsun II 6 faz] F, banı çiçek | imdi] V’ de yok | {urmak] F,o dur || 7 gerek] V’ de yok | f’'S] beg I da]^] V’ de yok |hanum] V’ de yok |üzerine] F ,, üstine ||8 beyrek. . . ivlerine] Fu-n andan vida'laşup dönüp beryek evlerine || 9 oğu l. . . dansuh] V’de yok || 10 oğuzda] F „ avda | gördün] Fu g. oğul didi | aydur] Fu beyrek a. | göreyim] F,2 g. devletüm baba || 1 0 - 1 1 ivermiş] Dı„-,, iverimiş Fu iverürmiş || 1 1 köçürmiş] V,g ere virürmiş didi || 12 ivermeh mi] Fu ivermek mi | gerek] F „ g. didi | pes] V’ de yoh | ivermeh] V’ de yok || 13 gerek] V ’de yok | oğuzda] Fg oğul oğuz içinde | İçızm] Fg fay ın ı

D81

1 beyrek] V ’deyok | mana] F, bana | men] Fg ben | {urmadm] Fj durmadın || 2 ol {urma^] Dg o. ^ Vg ol-durmak | m en. . . ol] V ’de yok \ binme^] Fj şahbaz atmun biline binmek | men kanmama] F2 ben kanma ||3 mana] F2 bana || 4 mana] Fg bana | b a y . . . han] V ’de yok ||5 dilemezsin] Fg, istemez imişsin ( bir hampa isterimişsin] Fg yoldaş ve hemta ister imişsin' | meğer sen] V, senün ||6 kız] Fg k. meğer | k. meğer | big] V’de yok | bam] V, banu || 7 beyrek aydur] V’de yok | pes evet] V’de yok I menüm dahi] Fg benüm ||8 ay] V’ de yok | bam çiçegün] Fg-g ol fazun ||9-10 adı­ n a . . . öldürür] F , faz dileyü varam öldürür adma delü karçar dirler didi || 10 nidelürn] V, neyleyelüm |pay] V’ de yok |püre big] D „

V’deyok || 11 biglerini] F, beg­

lerin I od a m u za ... ohıyalum] V, okuyabm odamuza getürelüm || 12 görürler-ise] Fg görürlerse |didi] F , diyüp |biglerini] Fg biglerin ]|13 ofadılar] F„ okıdılar |odalarma ... eylediler] V’de yok D82

1 kaim . . . ayıtdılar] F, yidiler içdiler söz açdılar damş itdiler || 1 - 2 vara bUür] Fg varur didiler am ||2 ki] F, kim ||3 çünki meni gönderürsiz] V,o çün-kim beni varsun dirsüz II 4 delü] Fg, ol-delü | kardaşım] V’de yok ||5 şahbaz yüğrük] V’de yok ||6 bir] Dg I kiçi] F,2 keçü | kiçer] F ,2 geçer | {okb] F,2 toklu ||7 {o n ] V,g don | olur-ise] F ,2 ola II 8 yedem] F,, yidem | d id i. . . mafa>ul] V’de yok |19 geldi] V’de yok [ ^annn tavlasmdan] F „ İrandan | ol üd] F „

V29

(istedügi || 10 atı] F „ atlan | yetdi F „

yitdi II11 yarenler. . . sul{anum] V ’de yok ||12 delü] F, ol d. | ağ ban ivini] F, ağ-ban ban evin | otağım] F, otağm {{ 13 üzerine. . . idi] F, üstine kurdunmş idi ] yoldaşlan] Dgj yoldaşlar

D83

1 oturur-idi] Fg otururdı | öteden berü] V’deyok || 3 a ğ z m ... yüzine] V’deyok 114 bakdı] V’de yok | ‘ aleyke’s-selam iy] V, 'aleyküme’ s-selam iy | 'am eli] D , ‘ amel || S buraya] Fg bu oraya ||6 şuyumdan] Fg şuyımdan | sana noldı] V’de yok || 7 döndi]

METiN

141

D , azdı 1 ecelün mi geldi] V d e yok || 8 tağum] V. tağun || 9 akmddu] V. akmdalu | şuyum kiçmege] V. şuyun geçmege ||10 gin] V. gen | kışılmağa] V. şığmmağa | buyuruğı-y-ile] V, buyruğıyle | 11 günden] V’deyok | kartaşıın] A, kartaşunı || 12 banı çiçeği] V’ de yok | beyrege] A, beryege | dede korkut] V’ de yok || 13 digcç] A, diyicek I yetürün | kara] V’de yok 1 a yg ın . . . -Ue] V. geyümümle benüm şahbaz atum |yarağ-Ue] V’deyok ||2 delü. . .

D84

bindürdUcr] V’deyok |dede] A, dedem |kösteği üzdi] Ag toklu başlu don ayğua bindi || 3 turmadı] Ag dahi | tokb] Ag-ıg kova kaça dedem korkudun altmdağı toklu |{ 4 ton] A,o don I yonidı] A,g yom idı | kiçi] A,g keçi || 5 kiçer] D . keçer A,g geçer | dedeyi] V’de yok \ delü karçar] V’deyok ||6 dede korkudun ] A,ı yine dedem korkulun | delü] V ’deyok |( 7 karçar] V ’deyok Jirdi] A „ yitdi |dedenün. . . şığındı] V’deyok |( 8 ism i-i. . . okıdı] V’de yok || 9 yukarusmdan. . . ki] V’ deyok || 10 dedeyi depere] A,, dede kor­ kuda havale itdi ki | çalar-isen] A^ çalarsan || 1 1 kunsun] A,, kurusm | emri-y-Ue] A „ buyruğıyle ||12 eli] A,j kdıç dutan ||12-13 zirâ. . . idi] A, korkut zfcâ velayet issi-yidi

V30

1 m eded. . . el-aman] A,-, aman dede korkut aman ||2 sen menüm] A, dede benüm

D85

I sağaldı] A, şağalda | tannnnn. . . peyğamberün] Ag tann buyruğıyle peygamber ||3 kanndaşumı] D, kanndaşı V, kanndaşımı| beyrege] D ,

| kerre] A, kez|| 4 eyledi]

Ag aldı I günabma. . . korkut] V ’de yok || 5 delünün. . . emri-y-ile] V, h. ta'âlanun emriyle karçorun cU | şapa] A, şappa | döndi] V’de yok || 6 karmdaşumun] V, kanndaşımun | ister-isem virür raisin] V, istersem virgU didi | dede] Ag-, d. korkut || 7 vi­ relüm . . . görelüm] V’de yok |{ 8 getüıün kim] A, ner getür | maya] V, m. yüzin | getürüü ] Ag getür ||9 kim hiç] V’de yok \ b in . . . koç] V ’de yok ||10 getürün] V ’de yok | b in -d e ... kulaksuz] Ag bin dahi kuynıksız kulaksız | getürün] Ag getür | biû dahi] A, bin-dahı iri || 11 püre] D „ deve | getürüû] A, getür bin dahi koç getür koyun görmemiş ola | mana] A, bana | didi eger] V’d eyok \ did ü gü m ... getürür-isenüz] A, didüklerümi gelürürsen || 12 hoş virdüm ] A, kızı alursın | amma] A’ de yok ) getürmeyeçck. . . öldürmedüm] Vı-, götürmezsen bir dahi benüm gözüme gözükme gözükecek olursan || 13 vaktin öldürürin] Ag vakt öldürürem | dede] A, d. korkut 1 bigün] D’de yok V, begün | ivlerine] Ag evine | big]

Ag beg | aydur] Ag-,„ a.

D86

dede korkut şen mi gelür saht mı gelür didi gördUcr kim güle güle gelür || 1-2 oğlan mısın kız mısın] Vıo kurt mısın koyun mısın || 2 dede oğlanam] Vıo aydur kurdam | didi] V’deyok \niçe] A,, kışşa n. oldı |delü] A „ ol d. ||3 didi] A „ didiler |dede aydur] V’ de yok | allahun ‘ inayeti] A „ hak ta'âla kurtardıH 4 kızı] Aı,- ,2 diyüp olan kışşalan diyü virdi ve’ l-hâşd k j kardaşlanna] A,, kan!ida;larma|| 5 geldi] A^ vardı | şad] A,j şaş hurrcm |big] D. dil A,, beg ||6 delü] V’de yok \dede] A,, d. korkut ||7 istedi ki hiç] A, istedi-ki hiç |1 8 big] D , dil A, beg | h e le .. . diledi]

A, ne mal istedi ] dede

aydur] A] ayıtdı ||9 dileyüpdür] A, diledi | kim] V’de yok \ kısrağa . . . ola] Ag kısrak görmedük ||10 b u ğ ra .. . kim] A, buğra ner istedi | görmemiş ola] A, görmedük | bin­ de] Ag bin dahi | dileyüpdür] A, istedi || 11 görmemiş ola] A,-g görmedük | bin-dc] A, bin dahi | kuyruksuz kulaksuz] A, kuytuksiz kulaksız | diledi] A, istedi ||12 b in . . . karaça] V, bin-dahı iri | püreler diledi] V, büre istedi | bu nesneleri] V, eger bunları || 13 olur-iseüüz] V, olursan | kanndaşumı] Ag kardaşımı | gelürmeyeçck] A, getürmeyecek

V31

142 D87

DEDE KORKUT KİTABI 1 olur-isen] Kg olurstın | gSrinıneyesin] Fg gözükme | öldürürem] Fg öldürürin 1|

II 2 big] Fg beg | men üçini]

V,

üçüni ben | btdur-isem] Dg bulur-ise

Fg bulıcak

II 3 beli. . . bulayım] Fg hoş ola ||4 big] V, beg | ayıtdı. . . püreyi] F ’de yok |j 5 sen. . . kendüsi] V’deyok ||6 develerine] V, katar katar d. |buğra ner] V, deve |koyunlarma] Ug-7 koyunlarmdan || 7 dahi] V’de yok | kuyruksuz] V, kuyruksız || 8 kulaksuz] F, kulaksız | d a ^ ] V’de yok | alup] F ,-, pay büre begüû evine geldi andan-şonra delü karçarun evine a. | bunlan delü] V’de yok || 9 karçara] V'de yok | delü karçar] D’de yok V, delü karçara |işitdi] Fj haber oldı |göreyim. . . getürdiler mi] V’ deyok ||10 didi] V’deyok | göriçek] F, gördi | gördüginde] V, gördi ||11 beğendi] Vg gördi b. | göriçek] Vg gördi II 12 ya] V ’de yok \ menüm pürelerüm] F,, benüm bürem | dede korkut] F,o korkut dede hod büreleri bir ev içinde şaUamış-idi ||13 adama . . . bunludur] V’ de yok | yavuz] F „ ‘ aceb D8 8

1

h ep . . . -dururam] F „ bir yirde hep dirüp dururam | semüzin] F „ eyüsIn

|aru-

ğra] Fg, kemini ||2 bir pürelü] V,g ol ||3 yalmçak] Fg, soyup y. | ağda] Vgg eve | pü­ reler] F,j-,j dindi begendügüni al begenmedügüni ko didi dede kapuyı berkitdi aç b.

II 4 delü. . . üşdiler] F,j üşdiler delüye | gördi] V’de yok | beceri] V’ de yok \ bilmez V32

aydur] F,g bar bar bagımr | meded] F , zar zar ağınır m. ||5 kerem. . . didi] Fg diyüp çağırur || 6 korkut. . . idersin] Fg aydur delü karçar ğavğayı ko bir alay büredür | getürdüm] D , getüre|| 7 bu . . . buûaldun] Vg şonra şöyle böyle dime karva dut |semüzin] Vg semüzini ||8 a l. . . ko] Fg alı ko anğım koyu vir | d elü. . . aydur] V’de yok [ dede] Vg dedecügüm ||9-10 sultan. . . didi] Fj-g bunun eyüsi yatlusı seçilecekleyin degül dede allah ‘ işkma kapuyı aç çıkaym dir dedem aydur sonra bizümle gine nizâ' idersin hele dafa gör didi delü karçar dik dik kalkar çat çat urur ( j J

) meded dcdücügüm diyüp

feryâd idicek ||11 dede] F, dedem | çıkdı] F , daşra kaçdı ||11-13 dede gördi. . . düşdi] Fg çırçıplak bireler üşmiş gün sovuk D89

1 - 2 korkut. . . kendüni] Fg aydur mere delü | |2 ur] Fg vur kurtul ||2-3 karçar. . . düşdi] Fg-, can kayusıyle buzlu şuya boğazına dak batdı || 3 püredür. . . geldi] F,-,

bürelcrüü elinden güc-ile kurtuldı dedecügüm taun bezsün bunun aruğmdan-da semüziuden-de didi ||4 geydi ivine] D’ de yok V, g. evine |ağır] V’de yok |düğün ] Fg dügin | zamamnda] F, z. kâi'dc bu-y-idi-ki || S ki] V’ de yoh | iv le n se ... atar-idi] Fg evlense ok atardı | ne yirde] Dg yirde Fg nereye | gerdek] Fg g. hane ||6 diker-idi] F , dikerdi | han dahi] V’deyok

| olun] Fg okm | dibine] V’deyok ||7 adaUusmdan] U,o adalçlusı |

ergenlik] V’de yok \ geldi] F,g gönderdi || 8 geydi] D

F,„ kaftam g. | saht] D,

sabt II 9 niye saht] F,, yoldaşlar neye sabt || 10 sen] F,,-,, siz bir | geyersin] F,, geyersiz I biz] Dgg bir || 11 aydur] F,. a. yoldaşlanna | b u . . . niye] V’de yok ||12 sabt olursız] V’deyok \bu-gün] Fg, bu gün | geydüm] Fg, geydüm-ise ||13 geyünüz] Fg, geyün | andan şoüra] V „ andan-şoûra D90V33

1 virelüm] Fg, virün | didi] F,,-, d. bunlaruû dahi gönli hoş oldı | yiğit ilen] Fg yigit-ile I otururlar-idi] F, oturddardı || 2 bunlan] Vg bum ||3 v a r u p ... bigine] Vg vanbam bayburt lûşannun begine ||4 sultanum] V ’de yok | piçen] D melik | vireçegi] F, virecck | beyrege] Fg boz atlu beryegc || 5 b u . . . girür]

| big] Fj V ’deyok

I yanmasun yarçımasun] V’deyok ||6 ol m el'un] F, haman | yılğadı] F, ılgar eyledi | beyrek] F, beryek | ap alaca] V ’deyok ||7 gerdegi içinde] V ’deyok \ yiyüp] V, ^ k yigid-ile y. | bl-haber] V’deyok \ oturur- idi] V, otururdı ||8 uyhusmda kâfir] V, buçuğmda kâfirler | otağa] V’de yok | koyıldı] D , koytddı V, koyuldı bunlar gafil | na-

METtN

yibi] D

143

A ’ de yok \ kılıcın sıyırdı] V'de yok ||9 eline. . . olsun] V ’de yok ||10 didi]

V’deyok \ nayib] A, nayibini şehid itdiler | paralandı] V’ deyok \ oldı] Ag itdiler | derin olsa] V’d eyok || 11 b atu ru r...

yayan] V’deyok || 12 erim] D „ erin V ’de yok

umudı olmaz] V’ de yok \ yigit-ilen] Ag yigidl-y-ile || 13 tan ötdi] Ag irtesi şabah oldı 1

bakdı gördi-kim] A, bakup gördiler kim | gerdek] Ag g. hane | itdiler] Ag-g i.

D91

yakalarm çâk itdiler || 2 kim] V ’de yok ||3 t a z ı,, . kalmış] V’de yok | gerdek] A, ban evi I paralanmış] A,-g p. yire düşmiş ||4 beyregün. . . götürüp] Ag kaba şank götürüp babası ||5 tartdı. . . yırtdı] V ’de yok |diyüben] V. diyüp ||7 ağladı] V’de yok | tırnak] Ag dımak || 8 aldı] V ’de yok \ tartdı] A,g yırtdı | şaçmı] Vıo şaçm II 9 ağlayubanı şıklayubam] A,g ağlayu ağlayu | ivine] A,g evine ||9-10 p a y . . . ivine] A,g-„ dünlUgi altun evine pay büre hanun || 10 şiven] D’ de yok A „ şıvan || 12 kardaşı] A,g karındaşı | çıkarddar] A „ çıkardı | tonlar] V’ de yok \ geydiler] A,g geydi | bigün] A,g begüm ||13 kartaş] A,, kardaş | irm eyen. . . kardaş] A,,-,, irişmeyen yalmuz kanndaş 1 yavuklusma] A,, yavukUsma ||2 karalar. . . çıkardı] A,,-, ağ çıkardı kara geydi |

D92V34

göz] V’de yok \ alması] A, alma ||3 yanağım] D, yanağı | iyesi] A, eyesi |vay] V’de yok I alnum] D , j l ||4 şah] A, şabum |vay] V’de yok \toym ça] V’de yok ||5 yüzine... canum] V’ deyok ||6 yiğit] V’deyok |ile] Ag virüp |b ir . . . baş] V ’deyok ||7 koduğum .. mağı] V’de yok || 8 v a y . . . imrençesi] V’de yok | han beyrek ] A, b. hanum D ’de han yok I zân zân] V’de yok || 9 işidüp] A, işitdi | dundar] Dg dundaz || 10 y a r. . . yoldaş­ ları] Aj-g yân yoldaşı ||11 a ğı. . . karalar] V, hep ağ çıkarıp kara | bigleri] V, begleri || 12 tutddar umud] Ag-g dutdılar unut | bunun üzerine] V ’de yok || 13 k içd i. . . gün] Ag geçdi beryegün ölüsi dirisi bilinmedi ahır 1 baymdır hanun] Ag bir baymdır pâdişabuü | geldi] Ag dizin ||2 hanun. . . olsun]

D93

Ag pâdişahum ||3 beyrek] Ag beryek | olsa] A, olaydı | gelür-idi] A, ya haberi ya kendi gelürdi | bir] A, sultanum b. ||4 çırğap] V’deyok | çnha] D’de V ’de yok ||5 virür-idüm] A, virürdüm | virür-idüm] A, virürdüm ||6 digeç] A, diyicek | yartaçuk] A, yaltacuk II 7 aydur] Ag ayıtdı | va ra y m .. . düâsi] V’de yok | getüreyin] V, g. eger ölü eger diri|| didi] A „ d. ve gitdi bir kaç günden şoiira | bağışlamış-idi] A,g bağışladı idi | idi] A,„ imiş II 9 şaklar-idi] A,o şaklar imiş |könlegi] V ’deyok \baturdı] A „ bulaşdurdı getürdi || 8

10 getürüp] V’deyok | bırakdı] Au kodı || 11 kömlekdür] A,, g. didi | beyregi] A,, ay­ dur sultanum beyregün gömlegidür pasınuii | dervendde] D,, dervendede | uşda nişam] V’deyok || 12 sultanum] V’de yak | k öm legi... ağlaşdılar] A,,-, oğuz begleri

V35

içinde yalan yoğudı inanup ağladdar kazan beg aydur emekdarum beryek diyüp ağlar kara göne oğb kara budak muşâhibüm beryek diyüp ağlar || 13 zâıılıklara] D ,, zânhk1ar V’de yok | girdiler] V’ de yok | niye] A, neye | ağlarsız] D „

ağlarsm | bum] A,

bu kömlegi 1 adaklusma. . . görsün] A, nişanlusma iletün || 2 yine . . . tamr] V ’de yok | kömI«g*] A -b u g . I banı] D , lİlj ||3 iletdiler] D, jL -td il | tartdı] A, ve çeküp |14 a c ı ... yüzine] A, ağ yüzine tırnak | aldı] V’de yok | güz alması] V ’de yok ||5 k ib i. . . yırtdı] V’deyok \göz] Ag gözüm || 6 vay a l. . . umudı] V’deyok ||han beyrek] Ag beryik bunum 1 diyü ağladı] Ag diyüp ağlardı | oldı] Ag vardı || 8 şiven] Ag şıvan | çıkarddar] Ag çıkarup || 9 bigleri. . . üzdiler] Ag-g begleri beryekden ümid kesdiler ] oğh] D’de yok | yaltaçuk] Ag y. kızı alur oldı|| 10 dügünin eyledi] Ag dügününi itdi | beyregün babası] V’de yok \ big] A, beg | dahi] V ’deyok | bazirganlan] A, bazirganlarm | k ığ ırd ı... getürdi] A, yamna kığırdı ||12 bazirganlar] V’ deyok | iklim iklim] D ,, iklim | aran

D 94

144

DEDE KORKUT KİTABI

beyregün] F ,-, aranuz cigerüm parası gözüm aydım beryegün ] dirisi] F ’ de yok | getüre-y-idünüz... dir] F, getürün didi | gördiler] F, görüp gitdiler | gice] V'de yok D95

1 gündüz. . . yonddar] V’de yok | nâgâh] F , bir gün | bayburd] V, bayburt || 2 geldder] F, vardılar | o l . . . kâfirlerün] V, kâfirleıün ol gün | günleri-y-idi] F, günleri idi I biri yimekde] Fg-,„ birisi yimede || 3 içmekde] F,„ içmede | çaldururlar-idi] V,o çaldunırlar İdi | 4 yüce] Vg, bir y. | çartakdan bakdı] F,„-ı, çardakda otururdı ittifak I bunlan gördüginde] Vgg bUdi || 5 ^aberleşdi] D ’de kalın yazı ile Vgg haberleşmiş | İşanum] V’de yok \ne haberleşdi] F „ nice haberleşmiş beryek |{ 6-7 b ig . . . arğış ayağı. . . atğış]

V 36

ayağı. . . arğış b eg . . . arğış ||6 big] Vgg beg | kadm] Vgg katm ||10 tundar]

Vg dundan | kara göne. . . arğış] D ’ de yok | babamı] F, b. şorar olsam şağ mı arğış {{ I I benüm . . . arğış] D ’de yok | açuban] V, açubam {{12 de] F, virüp |ivde mİ] F, evde mi II 13 yobsa] F, yoksa j kimseye vardı mı] Dg, gorda mı | digU mana] V, gel bunlan digd bana

D 96

1 bazirganlar] Fj-, b. dafa şoyladı görelüm ne şoyladı |1 2 o n . . . bamsı] D’ de yok I ]ımtnm] F, begüm | kaim . . . bamsı] D ’de yok | bigi] F, begi | tundan] Dg tundazı F, dundan ||3 şorar olsan] D , şorar-isen | budağı] V, kara b. ||4 ol bigler] F , ulu begler II 5 atanı] D, atağı F, babam şorar olsan şağdur bamsı ||6 çıkarup] Vgg çıkardı | geydi­ ler] Vgg geydi II 7 kardaşun] F „ karmdaşnnı | yol] F „ yolun | bamsı] V’de yok || 8 yanafaann] F,, yanağm | bamsı]

V ’de yok || 9 zânbk ider] Vl2 ağlar | bamsı] V’de

yok I göz] F,2 gözüû I açuban] Dg

Vgg açup ||10 bam ] Vg, banu ||11 dügünin

eyledi] Vg, dügünini itdi || 1 2 yarataçuğa] Vg, yaltacuğa | han beyrek] V’ de yok || 13 V37

bayburd] F, bayburt | ap] Dg,

D 97

2 aldurdun] Vg elünden a. | beyrek kalkdı] V, beryek bu acı sözleri işidüp | ağ­ layu ağlayu] V, ağlayu || 3 yigidün] Vg yigidinün| sanık götürdi] V, şank başmdan

Oİ

götürüp II 4 aydur] V, beryik a. | menüm] V’de yok \ oldı] F, olmış || 5 menüm] V, benüm | dünlügi] F, dünluğı || 6 ivine] V, evine | şiven] V, şıvan | kaza] V, kara | kızı] Fg faz II 7 könül] Fg gönil |1 8 çiçek] Fg çiçeği | yaltaçuğa varur] V, yaltacuk alur II 9 digeç] Fg diyicek |yiğidi] Fg yiğit |k a b a ... çaldılar] V’deyok ||10 bögürü bögürü] Fg böğür böğür |zânbk kıldılar] V ’ de yok |biginün] F, beginün jj 11 bir bikir] V’de yok 1 ber] F , beryegi sever idi b. | beyregi] V ’deyok \ gelür-idi] F , gelür idi || 12 girü] F, D9 8

gine I sa^t] Dgg saljt ||13 sabtsm banum] F , sahtsm canum | şin] F , şen 1 görür-idüm. . . oyaar-idün] F, görürdüm güler oynardım | beyrek] V, beryik || 2 sa^t olmayayım] Fg-,g saht olmayaym | kim] V,g ki senün | tutsakıyam] Vg„ dutsağıyam || 3 kavuma kardaşa] V’ d eyok || ve] V’de yok || 5 v a rm ış... söylemiş] V’de yok I öld i. . . varur] F,,-,j öldü diyü haber virmiş ol kızı alur ||

6

didi] V’de yok | digeç]

F ,2 diyicek | beyregi ‘ aşıHamış-idi] V ’de yok \ eger] F,2 beryek || 7 aşağa] V ’de yok | şabnduraçak olur-isem] F,2 şalmduncak olursam || 8 şağlık-ile] V ’de yok

| olur-isen]

F,g olursan |bunda] F,g bundan ||9 alur mısın] Vg, kabul idüp a. |beyrek] Vg, beryek I fabcuma. . . ohuma] V ’de yok || 10 sançüayın. . . şağbğ-de] V ’de yok ||11 varaçak. . . almaz-isem] F, eger oğuza varacak olursam gelüp seni alayım ||12 dafa] Vg bir |getürüp beyregi] F, getürdi beryigi || 13 şalmdurdı beyrek] V, şalmdırdı beryik | bakdı] V, indi I kendüzin.. . yüzinde] V’deyok D99

1 gördi] V’deyok \ şükr eyledi] V, şükür ğıldı | yola . . . giderek] V’deyok ||2 bulurisem] V’de yok ( tutayım] Vg dutaym | bineyim] V’de yok | didi] V, diyü || 3 kendünün] Fj kendinün | kulum] V, ayğın | otlanup tm-ur] V, otlat || 4 beyregi görüp] V,

METtN

145

beryegi gördi | üzerine] A< üstine ||5 turdı] V, durdı | beyrek. . . bum] V, beryek bu­ rada boz ayğm { ögmiş] D'de kalın yazı ile V, ögdi || 6 ögmiş] V. ögdi beryek ||7 şeb çırağa] A, şeb-çırağa | ibrişime] Ag ibrişüm ipeğe | benzer] D , jâSö | yüiçügün] A, yelicügüS ||9 yetürür] A, irgürür | arbaçuğun] A, arkacuğun | kartaş] A, kardaş || | 10 hutfaşumdan] A, kardaşımdan | yig] D,g yiğit | başuma] V,-, başum beraberi b. | yoldaşumdan] V’deyok ||11 yig] V ’deyok | yu karu.. . kulağm] V’deyok ||12 beyrege] A ,

di]

beryege | beyrek. . . göksin] A ,

A ,

beryek atun göksini | gözin]

üstine b, { kapusma] V, karşusma | otuz tokuz]

A ,

A ,

gözlerinde |{ 13 bin­

kırk

1 yoldaşm] A,-,g yoldaşım çağmp kâfire | hanum] V ’de yok | niçe ısmarladı] D’ de

DIOO

kalın yazı ile \ beyrek] A,„ beryik ||2 menfim ağzuma] A o benim ağzımı { sögüp-durur-îdüâ] D 2 Bögüp-durursm A.-U sögüp-dumrdun { doyamadum] A,ı doymadum|| 3 etinden]; A „ etini | doyamadum] A . doymadum | mana] A,, bana ||4 otuz tokuz] Al, kırk I amanatı] A , kırk | amanab] Aı, sana emanet virürem ||S bulsam] D ’de yok I öldüreyim] A „ öldürürin ||6 yüzin öldüreyim] Au yüz öldürürin | m ere. . . yigidüm] V’de yok ||,7 amanatı. . . kâfir]

V’de yok \ nefer] V’de yok ||8 kâfirler atlandılar] Au

kafir atlancjı | düşdiler] A „ girdi | gitdiler yetmediler] Aı görüp yitmediler ||9 beyrek] Al

b. gide gide | bir] V’ de yok | aydur]

A ı

b. aydur ||10 nireye]

nereye | big]

A ,

V39

A,

beg I giderem] A, g. didi ||11 beyrek] A, beryik | düğün] A, ozan d. | kimün] A,-, kdmündiİT ozpn aydur { yaltaçuğundur] A, yaltacık dirler bir kişünündür || 12 mere] A , beryik aydur { didi] V ’de yok \ beyregün] V, beryegün || 13 ada^lusm] lusı bam çiçeği | beyrek] Ag beryik | kopuzun mana] A g kopuzum baâa 1 vireyim]

A ,

vireyin | gelem . . . alam]

gedilmedin ünüm] V ’de yok | bir yim ]

A ,

A j-g

A ,

A ,'

adah-

geleyfim babasmı virüp alayım || 2

kopuznm kırılmadın b. | elüme]

iletem | ozan] V ’tie yok | beyrege] V’deyok || 4 beyrek]

Ag

Ag

D lO l

elime ||3 ilete­

beryik | ğopım

aldı] V’de yok || 5 çobanlar] V , çopanlar | k ıyısm .. . ağlarlar] V’de yok \ hem] D , ^ A’de yok ||6 turmayup] V ’de yok | taş yığarlar] A, üzerine daş yığmışlar dururlar ağ­ larlar I beyrek]

A, beryek]

| çobanlar]

A, çopanlar ||7 taş] Ag daş | yabana

atar] A, giderür | b u , . . niçün ] V , Hem daş | yığarsız] A, y. hem ağlarsız sebeb nedür didi II 8 çobanlar] V, çopanlar | sen. . . bilürsin] A, senfin | halumuzdan] A, habmazdan II 9 m ere. . . vardur] A, beryik aydur nedür balmnz didi | çobanlar] A „ çopan­ lar I bigümüzün bir] A . bizfim bir begümüz ||10 kim] A,g ki | bilmez] A ,,-„ bilmezdi yanmasun yarçımasun|| 11 dirler] V ’d eyok | adahlusm] A „ adaklusım || 12 virür olddar] A „ viri-yomrlar | kiçer] V’ deyok | m-alum] D „ ^ h jj\ Au yu. öldürelüm | am] V’de yok | ana] A „ yalancı oğlı yaltacuğa ||13 beyrek] A>, beryik | mere] D „ • >

|

yüzünüz] A r . , yüzinüz 2 andan] V’de yok \ ivleri öninde] A, evleri yanmda ||3 dibinde] V, ol

ağaç d. |

bir yahşi] V’deyok ||4 beyrek] V ’deyok \almağa] A, alur ||5 gelür] V’deyok \ kardaş... diyü] A, beryek gördüginde kız kardaşım tamdı begüm beryek diyüp | buzlar. . . kara] A’de yok || 6 old ı. . . ağlar] V’ de yok \ beyrege]

işidicek beryige || 7 buldur] A, b.

A ,

ağladı | revan oldı] akubam çağladı | çağırubam]

Ag

hanum] V’ de yok \ ne şoylar] D , ne şoylar ne şoylar

beyrek ||8 şoylar]

Ag

Ag

ne şoyladı | beyrek]

şoyladı | Ag

beryek

11 9 ne buzlaısm] D , buzlarsm | ağa] A, ağam j göyindi içüm] A, göyindi yüregüm || 10 y o ğ ] Aj yoğ ||11 bağrun] A, b. senün ||12 bağrum. . . içüm]

A g -,

yüregüm göyfindi

bağrum | karşu] A, mere kız k. ||13 şovuk sovuk. . . şorar] A ’de yok

D102V40

146 D103

DEDE KORKUT KİTABI 1 olsam . . . kimün] V'de yok | şahbaz] V ’ de yok ||2 develeri] Dg develerini ||3 ko­

yum] D , koyun || 5 mana] V, bana | bu gün] Fg, kız kişi benüm | didi] V’de yok |{ 6 çalma] D *11>- | ayıtma] F,,, yitme | men ] y,e ben II 7 ozan] Fgg o.didi | yatan kara tağı] D , tağı yatan || 8 beyregün yaylası-y-idi] F „ beryegün yaylasıdur | beyrek] Vgg beryek ||9 şovuk şovuk] V,2 şovuk I şulanm] D , şulan Vgg şulann | beyregün içidi-yidi] Vgg beryegün içididür ||10 beyrek] Vg, beryek | şahbaz] V’de yok ] atlan] Dg„ atlarumı II 11 beyregün binidi-y-idi] V „ beryegün binidi idi | beyrek] Vg, beryik || 12 biV41

nerüm] F, binerim | katar kaÇar] F, katar katar || 13 beyregün yükledi-y-idi] Fg beryegttn yükledi idi | beyrek] V, beryik 1 yüklerüm] D „ F, yükledüm

D104

1 koynm] Fj koyun |beyregün] Fj beryegün | şöleni-y-idi] Dg V, şölenidür II 2 beyrek] V, beryek | şSlenüm] F, şölenim | karalu] V, ağlu ||3 beyregündür] Fj beryegündür | beyrek] V, beryek | köçerüm] D, V, köçürürüm | yok] V, y. didi || 4 yine ^ ] F, faz gine ||S geldügünde] F, geldün | kiçdüğünde] V,-, aşdnğunda | beyrek] F, beryek] V, beryek ||6 aşup] V, geçüp | geldügünde kiçdüğünde] D, geldügiude kiçdüginde V, geldün | beyrek] V, beryek || 7 bubşmadun m ı] D , bulışdun mı | geldü­ günde] Fg berü geldün | kiçdügUnde] D'de V ’de yok || 8 beyrek] F , beryek ||9 mana] F, bana | didi] V’deyok \ kız] F, burada Ik. ||11 yok] F, yok mı| ozan] V’de yok ||12 yok] Fg yok mı yüregümde kara bağrum delinipdür ozan senün ^aberün yok mı | ozan] V’de yok || 13 yok] Fgg yok mı ] çalma] Dg, -ıLU- | ayıtma] Vg, yitme t karaluça] Vgg ^arabca

D105

1 men] Fgg ben |gerek] F,g yarar ||2 varup] Fgg varup |ötgil] F,, ö. ozon |beyrek] Fgg beryik | kiçdi] Fg, öte geçdi | ulu kız] V’de yok ||3 kanndaşlan. . . bakdı] V’de yok I faz] Vgg hep k. II 4 karala göklü] Vgg karalar geyüp bir arada | çağırup] Vgg yanlarma vardı ç. | beyrek şoylar] Vgg haberleşdi || 5 soylar] Vg, didi | turan] V „ duran || 6 ko-

V42

yuban] V ,, koyubam | ağ] F, a. tonları | kara] F, karalan ||7 üginende] F, üyünende | kara. . . alunda] V’de yok ||7-8 gömeçden ne var] V ’de yok ||8 kendürükde] V,-g kendirinüzde | yoldan ] V, yol ||9 geldüm] V, gelürem kamum açdur | meni] V, beni || 10 beyregün] V, beryegün || 11 toyordılar beyrek] V, doyurdılar beryik | aydur] V’de yok I ve] V’de yok || 12 sadakası... kaftanunuz] V, şadağası eski kaftam | var ise] V, var-ise virüû || 13 elüme kaftan] V, kaftan elüme | virürler] Dg, virür] V, girürse | girü. . . vireyim] V, gine kaftanunuzı vireyin

U106

1

beyregün] Fg beryegün | buna virdiler] Fj-j getürdiler |j 2 bUi. . . kolma] Fg

yakışdı koli kobna yafaşdı bili biline j] 3 kardaşı] Fg kermdaşı j beyrege] V, beryege j kıyma] V, knyma ||4 toldı] F, dökdi burada ku^ kmundaşı | şoylamış] D ’de kalın yazı ile I hanum] V’deyok ||S kara] Fg mere ozan k- | fay*»®] V, kuyma | çöngelmese-y-idi] F, çöngelmeseydi | beyrek diye-y-idüm] Fg beryek diyeydüm || 6 örtmese-y-idi] Fg örtmeseydi || 7 beyrek diye-y-idüm] Fg beryek diyeydüm || 7-8 kunt kun t. . . sana] V’ deyok || 9 yonyışundan] D , jjd J -İjJ jJ Fg yonyuşun | aşlan] Fg arşlan | tunşun dan k®nnluban] Vgg dunşun kanniubanı || 10 bakışuSdan] Vgg bakışun | beyrege] Vg, beryege | sevindürdün] F,„ sevindürün (

) ||

11

meni] F,, beni | bir da^ı]

Fgggine I şoylamış] D’de kalın yazı ile V ’de yok || 12 çalma ozan] Dgg bir zaman ] ayıtma] Vn yitme | beyrek] V*de yok { bize] D , 2 ben || 13 egnümüzden kaftanumuz] V12 arkamuz- dan kaftammuz D107

1 başumuzdan. . . yok] V*de yok || 2 didi] V*de yok | beyrek] F, 3 beryek | kızlar] Fıs bu k. I bu kaftan-ilc] V'de yok 1| 3 meni]

Fu benî | kaim ] F ,2 bu kaftan-ile k. |

METİN bigleri] F|j begleri | tanırlar]

147

tanır ||4 göreyim] V’de yok | oğuzda menüm] V, be-

V43

nüm o. I didi] A, bileyin dirin diyüp ||S sıyırdı] A, arkasmdan çıkarıp | kızlamn] V’de yok ( üstine] A, üstlerine ( siz] D . sen j kalan] D ’de yok [ A, olun ||6 beyrek kalsun] A, berj-ek olsun | virdünüz] Dg virünüz | benüm] V’de yok ||7 aldunuz. . . vardı] A, aldınuz didi aldı yonyu virdi | eski] V’de yok | çuvab] V, çulım|| 8 deldi] Aj delüp | kiçürdi] A, geçtirdi | bırakdı] V. urdı ||9 düğüne] A, dügine | düğünde] V’de yok \güyegü] A, g. alacak ve |oh] V’de yofc|| 10 atar] V ’de yok |budak] Ag delü b. I big] V. beg || 11 yigenek] Aj yegenek |{ 12 bile] A’ de yok | o^ atarlar-idij Aj ok atarlardı || 13 kaçan-kim] Ag-, beryek bunlarun ok atduklarm temaşaya durdı k. | budağ] A, kara budak | beyrek] A’de yok | dir-idi] D „ didi A, dirdi 1 uruz. , . dir-idi] A’de yok | yigenek] A, yegenek ||2 dir-idi] A, dirdi | şer şemşeddin] Ag ber kim ||3 dir-idi] V, dirdi kaçan-kim { kunsun] Ag kumsun dirdi ||4 paı-

D108

mahlamn çürisün] A’de yok \ hay] A, mere | dir-idi] A ’de yok ||5 kurban] A, sen kur­ ban I dir-idi] A, dirdi [ yaltaçuğun] A, yaltacuk ||6 açığı tutdı] A’de yok \ delü] A’ de yok II 7 mana] F.g bana | söylemek] söyleyesin ||8 menüm] F.o benüm { yohsa. . . ururam] A,g-ı, yoksa seni öldürürem || 9 böyle . . . yayı] A„ beryik beri diyüp berifün yayım | kabzasmdan] A,, kabzasından ||10 yay] V’deyok | oldı] A „ itdi | götürdi] D,o götüri I önine bırakdı] A,, yüzine atdı || 12 yay ufanduğına] A,, yayun ufanduğın gördi II 13 beyregün] A „ varun beryegün 1 beyrek yayı] A, beryek yayım | aydur] A,-, yayım eline alup ögdi görelüm nice ögdi II2 tu l. . . yağı] V’deyok ||3 yurdı. . . mah] V’deyok ||4 ağ] D ’de yok ||S otuz Şokuz]

D109V44

Aj kırk II 6 beyrek] V ’deyok |aydur] Ag ayıtdı |bigler] Ag icazetinüz ile begler ||7 yayı] Ag yay | ohı] Ag ok | güyegünün yüzügine] A,-, güyegü begün yüzügini ||8 atarlar-idi] Aj idüp atarlardı | beyrek. . . urdı] V. beryek bir ok atdı urdı yüzügi || 9 bigleri] Ag begleri |e l. . . çaldılar] V ’de yok ||10 big] Ag beg |ider-idi] Ag ider-idi |adam gönderdi] V’de yok \ beyregi] Ag beryegi | 12 selam. . . aydur] A, şoylanuş görelüm ne şoylamış | alar] A, alan | dikilende] A. tikilcnde || 13 ivlü] A, evlü 2 yaykanduğm da... dökilen] A, yağ dökülende || 3 arbası] A, arkası | umudı] A,„ ümidi II 5 aşlam] A,, arşlam ||6 iyesi] A,, eyesi || 7 turmışsm] A „ durmışsız || 8 girmişsin]

A,, girmişsiz | budağm dan... kiçmişsin]

D İ 10

A,j budağmda yırğayubam

geçmişsiz ||9 kurmışsın] A „ satır altında atmışsız ||10 komışsm] A,, satır altında konuşsız II 11 bigler] A „ begler | şol kolda] A „ şolda

| bigler] A „ begler || 12 düpde] D,,

dübinde A, dipde | oturan] A,

A, begler |k u t lu ... devletünüz] A, V45

ö ljjl

| bigler]

düğününüz kutlu olsun || 13 digeç] A, diyicek | big] A,-, beg dizi üzerine geldi 1 menden] A, dile benden | çetirlü ... karavaş nu dilersin] V’de yok || 2 dilersin]

D lll

A, istersin | beyrek] A, beryek ||3 meni. . . şölen] A, beni koşan şol bişen ) yimeginün] Dj Aj yimegün ||4 toyursam] D g toyursan || 5 bigler] A g begler | bigligüm] A g beglügüm | nireye gider-ise] A , nereye vamrsa ||6 gitsün] A j varsun | neyler-ise eyle­ sün] D g neylersin e. V’de yok \ beyrek şölen] A , beryek düğün ||7 üzerine] A , üstine | toyurdukdan şonra] A g toyurdı andan-şonra | kazanları depdi] A , depdi kazanlarun II

8

dökdi]

A ,

aşlarım d. | çevürdi] V’deyok \ yahnmun]

kimini sağına] A g kimin şağa 10 hakkı dege] A, bakı değer

| kimini şolma] | karalığı dege ]

D ,

yahmnun

A ,

yahmnun |

kiminşola || 9 atar] A , atdı || A, karasıkalur ||11 bige] A, bege|

A g -,

sultanum] A, hanum || 11-12 hep. . . ister] A, şöyle itdi diyü ||13 kon-a] A, koü neylerse eylesün kanda dilerse varsun | yamna da] A, yanma da^ı | beyrek] A,g beryige didiler

148 D112

DEDE KORKUT KİTABI 1 sumaçılan] F,o zurnazanlan | nakaraçılan] Vgg nakarazanlan || 2 kovdı]

U.o

urdı I kimini. . . kiminün] V’ de yok | başm] F „ başlarm |yardı] F,ı y. vel-kaşıl kimin dögdi kimin sSgdi | oturan] F „ hatunlar oturduğı ||4 bigüS] Vgg ^auun |boyı] D, ı j j i V’de yok | uzun] V’de yok \ burla] Vgg burlı ||S delü] V’de yok ||6 menüm] Vg, benüm V46

I beyrek] F,, beryek | bigden] F, begden || 7 mana buyruk] F, bana buynk { mana] Vg bana | tolaşmaz]

F, söylemez | burla] F, burb ||8 bigden. . .

kon]

Vg begden

buynk oldı ||9 otursun] Vg otur | y in e .. . aydur] V’deyok | mere] Vg ya ro. ||10 ya] V’de yok \ aydur] V, ayıtdı | banum] V ’de yok \ oldur ki] V, budur ki ||11 men] V, ben [ kışırça] V, meğer k. | yinge] V, yenge U12 dirler] F , dirlerdi | var-idi] F, var İdi I ana ayıtdılar] V’deyok | yinge] V, yenge || 13 tur] V, dur | n e . . . ozan] V, delü ozan seni ne bilür | yinge] V, yenge i - 113

1 turdı] Vg durdı | mere] Vg m. ozan | varan] Vg varacak | menem] Fj benem || 2 oynamağa başladı] F, çal kopuzum oynayayın didi | b e y r e k ... çaldı] F , beryek bum kışırca yenge idügini bilürdi ||3 hanum] V’de yok \ şoyladı] D ’ de kalın yazı ile | tçmişem] V , içeyim |{ 4 binübeni] D’ de yok | kazavata] D, karavata ] sana] V , seni || İlS bakar] D ,b. anlar (aıdar fazla değilse şarvanlar ile feo/ıye olur) V,-, gözler kaUkı dereye gitdi ola diyü izin izler kankı yanadan gele diyü yola b. | buldur buldur] V ’de yok | akar] F , revan olup a. H 6 varğıl ] F,-,o vara görgil | anlar] F,o senüü a. | senün-ile menüm] F,g benüm senün-ile || 7 işüm] F,g sözüm | kalka] F,g-,, yirinden örü dura | oynaya] F „ oyun göstere || 8 m en. . . çalam] V’de yok | yinge] F „ y. aydur | bu] F„ boy II 9 delü] F „ - , 2 delü delü | didi] Vgg zaval başuna diyüp | yirinde] Vgg yirine |

V47

oturdı] Vgg-g, o. ulu fanlar hatunları kaş ]kaş yaşmaUan altundan gülişdiler ||10 buğur F,j andan sonra | dirler] Vg, dirlerdi | kalk] F, ana ayıtdılar faz dura || 11 oyna] Vg oynaya | kızun. . . geydi]

Vg-g hay şu delü mağmun bana da şâyed ancılayın

olmaz sözler söyleye didi faz diye nesne yokdur didiler fazun kaftanlann geydür diler || 12 menem] V, benem |oynayayım] V ’deyok |delü ozan] Fj beryek ||ISbindügüm] Fj bindigüm | binübeni] D ’de yok | kazavata] Dg, karavata D114

1 ivünüz] Fg-g hay ben seni hub tanıram evnüz | ardı] D, adı | degül mi-y-idi] V’de yok I itüûüz] Vg itinUz | barak] V, baracuk |{ 2 degül mi-y-idi] Fg değil midür j boğazça] Dg boğarca | fatma] V, fatmacık ||3 degül mi-y-idi] Fg değil midür | dabı ] V,-, yon var yirüne otur oynamağıl yobsa d. | ‘ aybun] Fg ğaybun ||3-5 senün-ile. . . oynaya ] Fg- 7 ere varan kız gelsün oynasun benüm senün-ile sözüm yok Jj 5 böyle digeç] V’ de yok II 6 boy] F, boy boy ||6-7 delü. . . kakdı] F,-g bağmalar çıkar delü ozan gelüp datlucak şolıbetimüz bozan olanca 'aybumuzı başımuza kakan iller içinde yüzimüz şuyın döküp ‘ ırzımuz yıkan diyüp vardı kıza aydur j| 7 oynar-isen] Vg-gg senün ucundan bize neler oldı dostlar düşmenler hep bize güldi vanp oynarsan |oyna] V ’de yok | oynamazisen] Fgg oynamazsan || 8 oyna] F,, kayna | beyrek den ... billür-idük] Vgg-gg didi zarütl banı çiçek ' aceb bana da ne-diye diyü fikre vardı ne fikre vardun beryikden sonra bu işler başuna geleceğin bilür-idük ||9 didi burla] F,2 didiler uzun boylu burlı ||10 bam]

V48

Vgg kalkdı b. |kunuzı] V’deyok ||11 mere] Vg çal m. ||12 çal] Dgg çaldı V’deyok | ere. . . faz] D ’ de yok \ menem] D ’de yok V, benem | oynayayım didi] D ’de yok \ beyrek] D ’de yok Vg beryek | men] Vg han kızı sensin beli ben | olmış] Dgg-„ olmışsm Vg o. delü ||13 ivinde] V, evinde

D115

1 halayık dükenmiş] F, karavaş kalmayup han fazı | almış] Fg alup şovukda | bileğinden] V, ellerinden | ban kızma] V’de yok ||3 tırnak yonun] V, barmak yonayım

METiN

149

ak gümiş getürün tırnak yonayım H 4 bum işidiçek] V’de yok ] kakıdı] V, aydur || 5 idm] V’de yok |mana ‘ ayıb] V, bana ‘ ayb | gümüş kibi] V’de yok f|S- 6 a ğ . . . çıkardı] V, elini çıkardı ak bileğini şığadı ||6 beyregün giçürdügi] V,-, beryegün virdügi altun | görindi] V, barmağmdan gözükdi | beyrek] F, beryek |{ 7 tamdı] F, göriçek t. | bura­ d a . . . ne] V’de yok | şoylamış] D’ de kalın yası ile V’de yok || 8 aydur] F, beryek a. | beyrek] F, mere han Ipzı beryek | depe başına] F , depeye | karmanup] F , alan dutup II 10 yaşun] D,g yaş | g ü z . . . kibi] V, tırnak urup || 11 sen] F „ -„ gelen-ile gidenden beryik haberin sordun mı faz sevdügüm bamsı beryek diyü ağladun ım faz çün s. | altun] F,, barmağundağı a. || 11-12 menümdfir] Fu benümdür ||12 v i r . . . kız] F,| kız bana virgil | beyrek] F ,, beryek | depe] F,j depeye ||13 başma] V’ deyok 1 güz] V ’de yok | alması] Vıs alma || 2 şorduğum] F „ ]ıabeıin ş. { vardı. . . h®n yigidüm ] V,ı-, kara gözden acı yaşum dökdügüm çok sevişdügüm bamsı || 3 beyrek diyü] Fg beryek diyüp | beyrek] F, beryik || 4 degülsin] Fj değilsin | degüldür] F, degildür | altun] V’de yok , ||5 altun] F ’de yok | nişomn] Fj nişamm || 6 beyrek] F, beryek || 7 {urmadnm mı] V,-, durmadom mı | boz . . . üzerine] V’de yok || 8 şığın. . . yıkmadnm mı] V’deyok | meni] Fj beni ||9 menüm] V, benüm | kiçmedi mi oh] V,-, geçmedi mi ok || 10 atanda] F , atdukda | men] V ’de yok | o]ıunı yarmadum mı] V, okun geçmedUm mi | gürcşde men] V, gürcşdükde ben || 11 başmadum mı] F , yininedüm mi || 12 kiçürmedüm mi] F, dakmadum mı | beyrek men] F, beryek ben || 13 böyle digeç] V’ deyok |faz] F ,k . haman |k im . . . cübbesi-y-ile] V’deyok 1 çuhası-y-ile] V’ deyok \ beyregün] F , ]>an beryegün |düşdi] F ,-, d. beryek idügini liatunlar bildi her biri bir bege muştulayu gitdi | beyrege. . . kaftan] F , {ayalar

beryegün arkasma kaftanlar || 2 geyürüp {onatdılar] V, geyürdiler | V**] Ugo banı çi­ çek I ata] Fgo bir a. | beyregün] F „ beryeğfin | muştubğa çapar] F,» muştulayu | faz] Kg.-gg çünki vardı kayın atasma kaym anasma L II 4 yıhılmış-idi] F,g yıU ım şdı | ahır] y » gine II S soğılmış-idi] F,2 şogulmış-dı | çağladı. . . kaba] V ’de yok || 6 ağacun faımmş-idi] V’deyok \ ahır] y „ gine I kanmış-idi] V,g kanmış idi ||7 a]ur] Fg, gine | develerün kanmış-idi] F „ deven kanmışdı ||8 a t o ] Fg, gine ) ağ] F „ ağayüda | Vanmışidi] F „ lunınışdı | a ^ ] F, gine ||9 on] F, afar o. | yıllık. . . oğulun] Fg yüuü oğlun I beyrek] V'de yok \ ahır] Fg gine ||9-10 k aym . . . mnştubk] F, muştulık kaym ata kayın ||10 mana] V’de yok | virürsiz] Fg-, v. dinüz bana | beyregün] F, ban ber­ yegün I 11 gelinçugfim] V’de yok | yoluna kurban] F, canıma kurban ||12 girçek] F, gerçek ||13 şağ. . . gelse] F, gerçek-ise haberün | sana] V d e yok 1 olsnn] Fg o. sana gelinçügüm | sulan] Fg sular | olsun] F, o. gelincügüm || 2-3 kıulum. . . olsun şahbaz. . . yüklet olsun] Fg-, şahbaz. . . yüklet olsun kıüum . . . olsun II 2 ^alayığnm] F, kalayığum | olsun] V, o. gelincügüm j| 3 olsun] F, o. gelincügüm I Işataı ka{ar] F, katar katar | olsun] F, o. gelincügüm ||4 a ğa yü d a... akçam] V’ de yok II5 saûa. . . dünlügi] V'de yok |ivüm] Vj evüm ||6 olsun] F .-,o . gelincügüm [ kara] Vg benüm k. | kurban. . . sana] F, sana kurban olsun ||7 didi] F ,-, d. bu yanada işiden begler beryegün üzerine yığdddar | bigler beyregi] F, begler ve ]ı®ıüar beryigi babasına | big aydur] F, beg ayıtdı || 8 m uştu lı^ .., big] F, pay bere beg m. | didi] Fj-gj d. pay büre begün oğh beryek gideli ağlamalıdan gözleri görmez olmışdı ||9 big] Fg„ beg ( idügin] F,, beryek idügini ( bileyim] F „ b. ki | şırça ] F,g bir ||10 kanım] V’de yok I destmala dürtsün] F,, destemabna bulaşdurup { süreyin] Fgg sürün ||11 olur-ise] Fg, olursa | oğlum] V’de yok \ beyrekdür] F „ beryegüBdür ] zlrS ağlamakdan] V d e yok

ISO

DEDE KORKUT KİTABI

II 12 gözleri. . . olmı;-idi] V'de yok | destmalı siliçek] V „ beryek eyle itdi babasmun gözine sürdi || 13 a lla h ... kudreti-y-ile] A’ de yok | gözi] A,, gözleri D119 V51

1 küvlediler] A,, küvleyüp | beyregün ayağma] A,, oğhnun üstine | düşdiler] Au düşdi I aydur] A „ anası a. { oğul] y » o. sen gideli || 1 ivümün. . . oğul] y » - ı evüme şıvan girdi | kaza] A, kara | kızumun] A, kızum ||3 gelinümün. . . oğul] A, gelinüm ağ çığardı hara geydi | görür gözüm ] A, gözlerimüz | Şutar bilüm] V’de yok ||4 huvveti... canum oğul] V'de yok \ diyüben] A, diyüp | çoh] V'de yok || 5 ağladı. . . eyledi] A,-j ağlaşdılar buzlaşdılar kâdir allaha şükürler eylediler atdan deveden boyundan şığudan hurbanlar idüp nice kol karavaş azad eylediler | oğb] D, oğul [ yaltaçıüş A, yaltacık || 6 beyregün] A, beryegün | özini] A, özüni ||7 şaldı beyrek] Ag urdı beryek | Ifova hova saza] V’de yok || 8 düşürdi. . . getürdiler] V’de yok [ sazı] Ag ol şaza || 9 oda urdılar] Ag od urdı j yaltaçuk. . . kim] A,-, yalancı oğh yaltacık gördi-ld | sazdan] A’ de yok )| 10 beyregüS] A, beryegün | kiçdi beyrek] A, geçdi beryek ||11 kiçdi] A, geçdi | hazan big] A, han hezan beryege |gel] A, g. imdi şimden girü |yetiş] A, iriş didi ||12 beyrek... çıharmaymça] A, beryik ayıtdı hanum hazan yoldaşlanmı çıhamp || 13 murada] A, muradıma yitmezem | hazan] A, haman k. | big] A, beg bir kerre hayhızdı beryik | seven] A| s. begler yiğitler

D120

1 bigleri. . . hişanna] A , begleri atlandı bayburt hi?an handasm diyüp || 2 çapar yeldiler] A, yortdılar | k â firler... karşııladılar] A ,-„ kâfirlerün câsuslan vardılar haber itdiler tekür dahi 'askerini cem ' idüp harşu çıhdılar | hahn] V’de yok ||3 bigleri] A,o erenleri | aldılar] An alup | ağ almlarm] V’de yok ||4 yire hodılar] V ’de yok | hddılar] A,, hdup atlanna suvar olup | muhammedi] A „ mnhammede jj 5 yad getürdiler] y .. şalavat getürüp kmdan hdıç şıymp tekbir getürüp kâfire at şaldılar | gümbür güm­ bür] V’de yok . | dögildi] A „-u çabndı bonlar ötdi ciğerinde olanlar belirtdi muhanneş-

V 52

1er kenar şıyırtdı beg nökerden nöker begden | bir h>yeu>at] A, nöker begden aynidı kıyametim ||6 şavaş] A, bir güni | Şolu. . . oldı] A|-, baş-ile toldı yidi kâfir begi kıhçdan geçdi II 6-7 şökli. . . şaldı] A, hazan beg sökli meliki yıkdı başm kesdi || 7 tekfiri] A, tekür meliki | delü] V’de yok ||8 tundar. . . şaldı] A,-j dundar yıhup başm kesdi | ars­ lan meliki] A, aslan melikiııi || 9 yire şaldı] A, yıhup başm kesdi || 9-11 derelerde. . . bunlar] A^-j kâRırün şancağm tuğun beryek-ile yegenek faEçladı yire şaldı begler cem' olup han kazan önlerince ||12 beyrek. . . Şohuz] A, beryik farh II I gördi allaha] V. baldı tannya

D121

™ esen] V’ de yok

1 eyledi] A. fa l* | kâfiriifi] V’de yok kilisesin yıhdılar] A,-, kiliselerin y i n p | |2 keşişlerin] D , keşişlerden V’de yok | öldürdiler] V ’de yok \ ‘ aziz. . . hubbe] A, namaz

faldılar ||3 ofatdılar] A’ de yok \ arusmı] V, eyüsini ||4 tokuzlama. . . hanı] V’de yok | baymdıra] Dg baymdır A, baymdır hana ||S p a y . . . oğlançuğı] V’de yok ||5-6 beyrek. . . kızm] D .-. beyrek pay piçen m. h- F , metikün fazı ile beryek ‘ ahd itmişdi ||6 aldı] A, a. girü döndi | ivine] A, evine | girü döndi] V, geldi ||7 fanı fa>zan] A, hazan beg faz virdi II 8 fazlar virdiler] V, faz virdi | beyrek] A. beryek | haımdaşmı] A. hozdaşını || 9 yirde] A „ yire | otuz tohnz] A „ h“ h II 2® ohJ A,, oh | otu z. . . ohmuü] A,, yiğitler oh II 11 fo y ] V’de yok | eylediler beyrek] A„ oldı beryek ol gice ||12 yiğitleri. . . aldı] yiğitleri ile muradlaıına mahşudlanna yitdi | geldi] V’ de yok || 12-13 şadılıh ••• şoyladı] A „ şoy şoyladı boy boyladı hopuz çaldı şazılıh eyledi | ğâzi erenler] D,j ğ. erenleıe V’ de yok

METİN

ısı

1 başma. . . söyledi] V'de yok \ oğuz-nâme] F,, oğuznâmeyi | beyregün olsun]

D122

V’de yok || 2 didi] F|j-| söyledi ne d. ol ögdügüm yig erenler dünyaya benüm diyenler

V53

ecel aldı yir gizledi fâni dünya kime kaldı gelimlü gidimlü dünya şofl ucı ölümlü dünya | yirlü] D ’de yok ||3 uçma^] F, uçmağ || 4 behişt] V, cennet {{ S vaktmda] V, va^tda | aru] V ’deyok | imandan] İmandan kur'andan ||6 dldar] V, dizar |yığışdursun dürişdürsün] V’de yok |{ 7 günabunuzı... şuyına] V, günablannuzı (labib hörmetine | hanum hey] F, allah 8-9 kazan. . . hey] D ’de kalınyazı ile V, lükâyet-i kazan begün oğh uruz han dutsak

V68

olduğıdur 9 kazan] A -.o erenlerün arşlanı tülü kuşun yavrusı beze miskin ümidi kalmış yiğit arkası halın oğuz paşası kan abka^un kanmı konur atun eyesi kara gönenün kardaşı hara budah 'emmisi han uruzun babası salur hazan | big] V ’de yok ||10 furmış-idi] Vgg durmış idi | otahlarm. . . idi] F,„-„ otaklann hurmış-idi || 11 hahçası] F „ hahçası | şayvan] F „ sayvan || 12 aşanmış-idi] F „ esenmiş-idi | sohbetine] F „ h®zattın ş. | dirilmiş-idi] F „ derilmiş-idi ||13 humralar] F „ hamirler | şalmmış-idi] F „ şalınmışdı | {ohu z. . . badyalar] V’de yok V’de yok || 2 örme] F „ hub şüretlü ö. | parmahlan]

D123

Fu {ımahlan ||3-4 a l. . . hahn] F, altun ayaklu sürahiler al şarab-ile ||4 biglerine gez-

1 hunimış. . . dizilmiş-idi]

V 69

dürürler-idi] F, beglerine şunarlardı | birinden] F, birinün elinden || 5 salur] D, saluz Vg şalur | hazan içmiş-idi] V, h®zmı içmişdi ||6 çadır otah] V, çadırlar otaklar | b.-idi] Vg b. idi I hatar h idi] F,-, hara gözlü hara hul haravaş bağışlardı ||7 oğh] V, oğlancuğı I tumr-idi] F, durmış idi ||8 hardaşı] V, hazanun h- ||9 oturmış-idi] V, oturmışdı | otnrmış-idi hazan] F,-, oturmışdı hazan beg ||10 çoh sevindi] F, haş haş güldi | oğlançnğmı] F , oğh | uruzı] D ,, ıS jjjJ ^ II 12 oğh] F, hazan o. |iş] F , vazı' | ilerü] F, hahır geldi i. || 13 diz] F , dizin | babasma] V ’de yok 1 hanum] V’deyok \ aydur] F, uruz a. | menüm] V’deyok ||2 hazan ] V, hazan |

D124

has haş] V ’deyok \ soluna] D , V, şolma ||3 çoh] V, güldün | beni] F , ben uruzı | ağ­ ladun] F, han a. II 4 mana] F, bana | babam] Vgg ağam | didi] Vgg eger ||5 olur-isen] Vgg olsan | men] V ’de yok | tanıram] F,o dururam || 6 yigitlerümi] Vgg yigitlerüm | boyuma] DgVgg boynuna | men] D’de V’de yok |iline men] F „ kâfir eline ben ||7 elümi men] Dg men e. V,z elümi ben | pilon] Vgg yılan | keşişün] Dg

| men] D’ de yok

Vgg ben I öperem] Dg öpdüm ||S hızın men] F „ kuzlann ben | dahi] Vgg ayruh | men] Vgg ben II 9 ağiaduğnna sebeb] F „-u ağladuğun sebebim | ne] V’ de yok || 10 ağam] F „ babam | hazan] F „ hazan | big alaldı] V’de yok \ oğlanun] F „ oğlmun ||11 çağıtup] F ’de yok | şoylar] F, şoyladı ) hanum] V’de yok \ şoylar] D ’de kalın yazı ile F,

V 70

söyledi ] hazan] F ’de yok ||12 sağum ala] F, sağuma | hartaşnm] F, hanndaşım || 13 kesüpdür] F, kesüp | çuldı] Dg, çundı (

)

1 şolumala] F, soluma |{ayım] F, dayım |anızı] D , ıS jjj^ Vg uruzı || 2 kesüpdür] Fj kesüp || 3 harşum ala] F, harşumaj o n . .. yaşladun] F, ağladuğuma sebeb ol­ dur ki atam öldi ben haldum yirin yurdm ben dutdum || 4 b i r . . . düşem] F, yarmki gün ben-dahı { yay] F, hamlanın y. { çekmedüB] D , çekmegün F, dartmadm | oh] Fj oh II 5 atmadun] F, atmadm | kesmedüü] V, hesmedin | han dökmedim] V’deyok I hanlu] Fj kaim ( içinde] Fj elinden || 6 çuldı] F, çulda j y a rm k i... sen] V ’de yok II 7 halıçah] V’de yok | tacum] D , a tacum F , tacımı | tahtum] Fg tahtmu |andum ağladum] Fg anup ağlarm ||8 oğul] Fg ağladuğuma sebeb budur o. | uraz] F , nraz da |

D125

152

DEDE KORKUT KİTABI

şoylanuş] D'de kahn yazt ile ||9 a big] V, begüm | böyümişsin] V, böyimişsm || 10 İança] V, daraca | hüneri] A, bu hünerleri | ögrenür] D Sgrenür-e V’ de yok | atalar] A, ata I ögrenür] A, görür didi || 12 m e n i.. . çıkardun] V, kâfir serbaddma beni alup vardun | kdıç] A, önümde k. | çalup] V, urup ||13 men] A, ben { kazan] A „ kazan D126

1 big] A,o beg |a] V ’de yok \bigler] A ,, begler ||2 h u b . . . yidi] D hub. s.

y.

A,, şekerler yidi ])• s- ( bigler] A „ begler ( yinüz] D , yinünüz ( _jTjSvj)|| 3 şohbetünüz] Vu şohbetinüz | men] V’de yok | alaym] A,, alayım j gideyin] Aı, gideyim || 4 oh] ok I yirleri] ^y,z cıda sunduğum y. göstereyin || 6 cızığlara ağlağana] A’de yok | 7 a] V’deyok |bigler] A,, begler ( konur] D , konuz | atın] A,, atım ||8 butun] V’ deyok V71

1 yiğit] A, yiğidini | şoyladı] V’deyok ||9 yiğidin] A, y. şoyladı ||10 kazan. . . üzerine] A,-, kara tağlar göksine kazan oğulcuğı-y-Ue || 11 yı^dı] A, aldı || 12 alan] A, alan |

D127

tikdi] Aj dikdürdi | bigler ile] V, begler-ile || 13 Şatyan kaTasından] Aj tatyandan 1 saka Içal'asından] A, sakadan |var-idi bunları] V’deyok ||2 görüp teküre] V ’de yok ( hay] V’de yok || 3 çetügüni] V, çetügün ) alplar başı] D,

| kazan]

Ag kazan ||3-4 oğlançuğı ile] D ,-, oglancıık ile Ag oğlu-y-ile ||4 olup] A'deyofe ||5 şonlu] Aj dinlü I kazanun. , . yetdi] A, kazanun üstine yorudı ||6 bakddar gördiler] V ’deyok | toz indi] A, göründi || 7 kazan] A, kazan | geyik] A, g. tozı || 8 ya] V’deyok | oluridi] A, olurdı | bilmiş olan] V’deyok || 9 şıladı] V, ışladı || 10-11 ip üzengülü ] D,o-n it ürmeklU {

J jl

) ||11 kiçe. . .

dinlü]

A, azğun d. k. b. | kızğun dillü ]

V’de yok || 12 çıka] A, kazanun önine ç. | kazan] Aj Içazan | hoûur] D „ konuz | atm] A, atım I butun] A, budın || 13 uruz] A, aruz | cılavısmı] A, cılavusmı |bidevi atm] A’ de yok

D128

2 oynatdı]

A, budm bindi babasma

|geldi]

V, vardı | aydur] V’de yok | kazan]

y.o kazan || 2 karanıp] y.o kararıp { şılayup] y.z yalabıyıp | ılduz. . . parlayup] V’de yok II 3 biş kelime] A,,-,, ağam kazan | mana] A„ bana |4 babam] A „ begüm | kazan] V „ kazan ||5 yaykanup] y^z karanp || 6 şdayup gelen] y » ışılayan | ılduz] y,z yılduz V72

ll®oğ*dI y ’deyok |oğlan] A „ oğb ||9 kazan] A ,baba didi | aydur] A ,ayıtdık i | oğul... içün] V’ deyok | yağı] A, y. şuna ||10 yctsevüz] A, yitsevnz | yetse] A, yitse ||11 big] A, beg I öldürseler] A, ölse | sorarlar mı] D „ kazan

D129

V ’de yok ||12 kazan] A,

2 veli] A’de yok | mana] A, bana | sen] A’de yok || 2 oldun] A. o. bana | uruz] Ag böyle diyicek u. ||3 kazan] Aj kazan ||4 saklar] Aj şaklar ||S segirdeyin] D. segirdüben | evren] D. ö l j j l

||6 gin] D ,

II 7 oynadayım] B , oynadam

A, gen ) gögüsde] D, göksinde A, gögisde

A, oynadayın | k a r a ... idüm] V’deyok || 8-11 b u . . .

şaklar-idüm] V’deyok || 11 bu gün içün] D „ senün-içün || 11-12 g ü n i... içün] V’ de yok II 13 k â fir ... senün-içün] V’deyok D130

2 a sla n ... saklar-idüm] V’de yok \ b u . . . içün] D, senün içün | güni geldi] D’ de V’de yok | yaka . . . -ile] A’de yok ||2 uğraşayım . , . içün] V’ deyok \ kelime] A, kelime| mana] A, bana ||3 didi] D’ de yok | kazan] A, kazan ||4 hanum] V’ deyok | şoylamış] D’ de kahn yazı ile | kazan aydur] V’de yok | ay] V’ de yok ||5 oğul] V’de yok | menüm] A, benüm | ünüm anla] V’ deyok ||6 birin] A, biri ||7 kesen] Aj keser anlanın | yahm] D , yabm | kılan] A „ ğ. anun ||8 degül] A „ d. azğun dillü kâfirdUr ||8-9 kalkubam. . . turayım] V’deyok || 9 konur] D , konuz | a t u n ... menümdür] V ’deyok \ men] A „ ben II 10 varayım]

A,j varaym ( k a r a ... dinlü] V’deyok || 11 kâfirdür]

A’ de yok |

METİN

153

başların kese}*»!] Kn başlarını ben keseyim | şavaşayın] V „ dögüşeyim ||13 gerek olur] D „ gereklüdür | uruz]

şavaşayım ||1 2 çekişeyin] u. dahi

1 gfirelUm. . . ne] V’deyok \şoylamış] D'de kalınyazı ile V'deyok { a big] K,, begüm

D131

II 2 işidürem] K,, i. ne dirsin | amma] V’de yok | kuzı] V „ koyun || 4 ğayreti-y-içün] ğayreti içün | menüm de] K, benüm || 5 jkazan... ne] V'de yok | şoylamış] D'de

V73

kalın ya n ile V'de yok { kazan] E, ^ z a n ||7 Öldürüp] F, öldürmedün | yiğidi boyuna] Vg yigidün boyına ||8 Çağlar] Kj dağlar | çıkğıl] F, alup ç. | menüm] E, benüm II 9 menüm dögişdügüm] F, görgü benüm dögüşdügüm | menüm ç. m. lobçlaşduğum ] F,

çalup baş kesdügüm ||10 ve ] Fg didi |pusu] F, pusu | oğul] F'de yok ||

11 şımadı] Fg şmdurmadı |l^ayıdup . . . döndi] F ’de yok ||12 yirden. . . çıkdı] F ’de yok || 13 oğul] Fg-g oğullar ataya mu^olifet itmezdi oğullar | eylemez-idi] K, eylemezdi 1 oğlam] F, oğulı | eylemezler-idi] F, eylemezlerdi | uruz] F, a. beg | gin] F ’de

D132

yok II 2 yakadan] F’ de yok | sünttsin] F, davbbaz urup sünüsini | şançdı Şurdı] F, şancup durdı | kazan big] F, ^aian beg | gOrdi] F ’de yok || 3 k i . . . yaklandı] F ’de yok \ indi] F , yire i. | şudim] D ’de F’ de yok ||4 a ğ . . . l^odı] F ’de yok ||5 mubammedi yad] Fg mubammede şalavat [ bara] F, dabı k. | dinlU] F , dinlü [ göz b^ ortü ı] F ’de yok II 6 haykırdı] F ’ de yok \ şaldı] F, şaldılar | lfar5“ vardı] F ’de yok \ urdı] F, urdılar düpe düpler || 7 gümbür gümbür favullar] F, gümür gümür davullar | burması] F, ol gün b. II 8 cilasun. . . erenler] F , cılasınlar || 9 şavaşdı] F, şavaşdılar | o l . . . çahndı] F ’de yok ||10 o l . . . diUü] F ’de yok \ kaym] D ,, b®y>i“ F ’de yok \ oblar. . . evren] F ’de yok II 11 süvri, , . mubannetler] F ’de yok || 12 şapa. . . gOzetdi | ol gün] F , bu cenge I kazan oğU] F ’de yok ||13 'işkı] F, cenge şevki | size] kırkunuza 1 menüm] F^ benüm | kazan] F „ kazan | kesdi] K,ı kesüp | | 2 dökdi] F,g dök-

D133

dügüni I yimek] Fn aş | gelmez] V „ g - bana ||3 babam . . . kibi] F’ de yok | meni] F „ beni I turursız] Fu durursız ||4 kara koçm] E ,, atım | uruz] K,, beg u. ||5 şağma] F,g şağ yanma | sağla şoUu] F „ şağı sola şoh şağa katup | bub] D , hap ||6 şar yolda] F „ taz yirlere| ya] F ’deyok ||7 k öfirü n .. . başdı] F ’deyok ||S tağıtdı] K’de yok |oba] D , K, oka II 9 kovulan kimse] ladılar] D ,

F’deyok

\ oğlannn] K, anızun | atm ] F, atım | ob*

V74

F, okladılar oğlan at cdbırm yığamadı güzlerim kan bürüdi |yıbıl-

dı] F, yıküdı || 10 üzerine {ob d ı] F,-, üstine düşdfler || 11 bağım . . . dügdiler] F, çözdiler ||12 kıhç] F, kından k. | uruzun] F,-, kazan oğh u. |üzerine] F, üzerinde | şavaşdılar] F , şavaş itdiler ||13 balabahk] D „ kalaba F’de yok \ korbudur. . . baturur] F’de yok I umudı] F, yıldızı 1 uruzun] F,-g beg oğlunuA kâfirler |

kırk] F, gözi öninde k. || 2düşdiler] F,-,

D134

kâfir üşdüer zebun idüp | Şutdılar] F, dutdılar ||3 urgan] F , nrğam ||4 takdılar] F, dakdılar | üzerine] F, üstine | şaluban] F’ de yok ||6 yü zi. . . şalup] F ’ de yok | aldılar] F , alupll 7 uruz. . . oldı] F ’deyok |kazanım] F , kazamın bu işlerden ||S eyle] D , *L^\ \ başıldı] D | a t . . . döndürdi] Fg-g a tınun cüavusuu dönderdi ||9 geldi] Fg kazan I buhmadı] F , bulmadı || 10 bigler oğlan] Fg begler oğlancuğum | bigler] F „ begler || I I oğlan] F „ oğlandur | gitmişdOr ] F ,,-„ gitmiş gidüp durur || 12 kazan] F „ kazan I karardı döndi] F’ de yok \ bigler | F „ begler | tann] D ’de yok \ bize] F „ bana ||13 virmiş] F „ virüp dam r | am] F’ deyok \ anası] F „ anasmun 1 kıhc-Ue paralayaym] F ’de yok \ altı]

F,g çılııanp a. | bölük ideyin] F „ para idüp

II 2 bırağaym] F „ koyayın | b ir . . . kaçmaya] F ’de yok ||3 didi] F „ diyüp | dabı] F’de yok I atın ökçeledi] F „ - „ atmı mahrauzladı kazan ğazab-Ue | ivine geldi] V „ evîne

D135

1S4

DEDE KORKUT KİTABI

döndi II 4 boyı] D^ l) j { V'de yok | uzun] V'de yok j burla] Vı, burb ||4-5 kazanan. . .

V75

i;itdi] K,3 işitdi-kim kazan geli yorar ||5 ayğır] Dj ayğudan | kırdordı] V, boğazladı || 6

l^onlu] V’de yok | biglerin toylayayım] K,-j biglerin konuUayayun ||7 ^an. . . kim

V, gördi-kim han ^azı ( kazan gelür] F, ^azan geli yorar ||8 tardı] V, dardı | şam ar. . . kazana] V'de yok || 9 kazanan] K, kazanan | toğn ] V’de yok | şağ-ilen |] V, şağma || 10 solma] V, solma | oruzı] V’de yok ||11 kıyma] F, kayma ||12 Şoldı]

doldı ||12-13

kazana. . , şoylamış] F,-j orada bmlı lıatun şoyladı ||13 şoylamış] D'de kalın yazı ile | b erü, . . görki] Fj ];anam kazan | görki] D S j D 136

1 ivüm] F, evüm j kadun] Fj kaŞım ||2 sevgü»] F, sevgülisi || 3 b ig . . . kazan] V’de yok | yiründen] F, oğul-ile y. ||4 turdun] F, durdun | oğlun-ile] V’ de yok | yiUsi] F 7 yetisi] F , yelisi | kazdık [ F , kazdık | atan] D 4 atm | butun] V, budm ||5 göksi. . . ava] D ’ de yok | çıkdun] D’ de yok V, bindün | bidevi geyigin] F, geyiklerin | semnz] V’ de yok || 6 etim] F , atlanma (etlerüne) | yfikletdün] F, yükledüm | gelürsin] F, geldiin ||7 yavrun] F, yavrum | oğlum] F, oğul ( bir] V’de yok |bigüm] F, bebecügüm 11 9 aşdan aşdan] F , aşdan | liazan]

y,e kazan

| 9 oğlan] Vız oğlancuğumı | tali sazun]

F,|) yohsa tağun |y o ^ a . . . uğratdun m ı] D ’de yok 110 kfifir] F „ kâficleT |yontdun-mı] F „ yayan yorutdun mı ||12 gözden] Fu gözlerden | yaşm] Fı, yaşı | kadnn] F „ ]>atan I big] F „ begüm || 13 buzlatdun mı] D,j

ji

| şoylamış] D’ de kalın yası ile |

aydur] V „ ne dimiş D 137V 76

1 ortacum] F,j ortaç ||2 karanguluça gözlerüm] F, karana^uca gözüm ||3 kazan] F, kazan | sarımsak] F, sarımsak | yimedin] Fi yimedüm ||4 kazan] V ’de yok | içüm ] D^ içim I göyinür] F , göyner ||5 kalkar] Fj ^alkup | lıunmışça] F , Ipımmışca | yalunuzça] F, yalunuz || 6 yalunuz] V’ de yok | kazan] F, a. kazan || 7 olur-isen] Fj olsan I göyine] F , göyne { kazan] F, kazan || 8 anası] V’de yok | şoyladı] D ’de kalın yazı ile Fı şoylamış | aydur] V’ de yok ||10-12 kara. . . noldı nöker. . . noldı] F,-, nöker. . . noldı katıra. . . noldı ||10 kara] Fj katıra ||12 yalunuz] Fj yalınuz ||13 kazan] F , ka­ zan ( digil] Dı, J ji Fj virgil | m a n a ... olsan] F ,-, virgil bana virmez isen | yana yana] F, y. göyne

D 138

1 a] V’ de yok | kazan] F, kazan | bir d a ^ ] V’de yok | şoylamış] D ’de kalın yazı ile V’ de yok ||1-7 kuru kuru. . . didi] V’de yok ||2 yanum ala] D^ yanuma al || 7 b ir . . . şoylanuş] D ’de kalın yazı ile V, bir soy dahi şoyladı || 8 uçurdım-ise] F j uçurdunsaj mana] F, bana |ile] F, alup |yıkdurayım] V, yıkduraym ||9 j^amm] D , Vanm |uçurdun-ise] F, akıtdunsa ||10 mana] F, bana | tuğladayım] F,„ şoğuldayım || 11 tutdurdun-ise] Fj-,g aldurdunsa | mana] V,o bana || 12 men] F,g ben | le şk e r... hazine] Vız gazine büyük leşker ben | alaym] Fu-n a. azğun dinlü kSfire ben varaym 113 alça] F „ alaca

D 139

1 but] A put A l 5>ud I haberin almaymça]

V’de yok ||2 kafir]

V’de yok \ didi]

V ’de yok] a] V’de yok ( kazan] F „ kazan | ayağumdan] V’de yok ||3 sermüze ataym mı ] V’de yok | güz alması] V „ alma || 4 yanaklarum] F „ yanağum | çenberiime alça] F,j V77

çemberüme alaca | dökeyin mi ] A , dürteyin mi || S diyübeni] D, ve d. Fj diyüben || 6 kiçdi] F, geçdi || 7 bundan] V ’de yok \ kiçdi] F, geçdi | buzlayaym m ı] D , bozla­ yayım mı II 8 Içazıtık] V, kazılıp |at ] D , ata sen |kiçdi] F, geçdi | kişneyüp] V'de yok II 9 kiçdi] Fj-j geçdi kişneyüp | kulunçuğum] F, kulmcuğı | ağayılda] Fj ağa belde|| 10 kiçdi] Fj geçdi |kiçdi] V, geçdi ||11 oğul oğul] D,, oğul | diyü] V, diyüben | didi] V ’de

yok \ bir dabı] D ’ de kalın yazı ile V’de yok || 12 şoylamış] D ’de kalın yazı ile V ’de yok 1 kalkubam ... kara] V’ de yok || 13 k a z d ık ... girem dir-idüm] V’deyok 1 a l a ... ağ]

V’de yok [ otağlar] D, otağlı V’de yok [ dikem d. -idüm] V’de yok U

2 y o n y u b a m ... ulu]

V’deyok \ gerdege] Dg ^ z

D140

V’d eyok | kiçürem ... maksuda]

V ’deyok II 3 irg ü rem ... tutsun] V’deyok ||4 kazan seni] V’deyok \ bigüm] D , |*5Ûj V, begüm | bağrum . . . neyledün] V’de yok \ digil mana] Fj değil bana | dimez] V’de yok II 5 o ls a n ... oğlannn] V’deyok || 6 böyle digeç] V’de yok | gazam ın... gitdi] Fj kazan bu sözleri işitdi || 7 karangulu] Vg karanaklu || 8 aydur. . . şorar-idüm] V’de yok I korbma kayurma] F, korkma lj®“

oğlun || 9 avdadur] Fj a. didi ben oğub eve

geldi şandum didi | kayurmağü] V, kayırmağd | gün] F, güne ||10 kazana] F , kazana] I oğıdı]

V’de yok | çıkarayım] Vg çıkarayın || 11 indüreyim b. -isem]

F, indüreyin

bulursam | bulmaz-isem] F , bulmazsam || 12 neyleyeyin] F, neyleyeyim | gelübeni] D ’de yok | eyleyeyin] F , eyleyeyim || 13 didi] V’de yok | kazan oğlan] F , kazan oğul I idügin] F , idügini 1 kim] F , -ki | atnn-ile] F,o atımla ||2 kazan] F,» kazan | yolı] F,o yola ||3 eline

D141

alup] Fıo gitdi I d ün. . . tuymadm] V’ de yok || 4 e l . . . oğuz] V ’de yok | ardumça] D, ardmça V’de yok ||5 gelsün. . . didi] V ’de yok ||6 ol] F „ cenk itdügi | yire] D ’ de yok \ -k i. . . b. -idi] V’ de yok ( gördi] Fu leş içinde gezerken gördi-kim | ala] V’de yok || 7 gözlü] V’ deyok ( b id e v i... oğlanım] D , b. atm o. F „ oğlmun b. aü | ohlanmış] F,, oflanmış ||8 yatur] Vu şöyle y. | oğlançuğı leşin] F,, oğlancuğını | altunluça] F,, altunbca ||9 bamçısm] Vgg kamçısım | yakm] V’de yok | Şutsakdur] F,, dutsakdur ||10 ağladı] V’de yok \ şuyum] V „ şuyım || 11 vakti] F, vaktmda | yalunuz] V’de yok |

V78

didi] Fi diyüp || 12 izin] Fi i. bulup | kanlu] F, kapulu | dervendde] F, derbende || 12-13 kanla. . . dervendde kâfir dahi] F, kâfir d. kapulu. . . derbende || 13 konmış idi] F, konmış-idi | geydürmişler-idi] Vg geydürmiş-idi 1 işigi üzerinde] F , üstine | bıraknuşlar-idi] F , buraknuşlardı | | 2 başar-idi]

F,

D 142

başardı | d ü şm en ... elümüze] D’de iki defa yazılmif || 3 girmiş-iken] V, girmişken | diyü] D ’de yok V, dirlerdi ||4 kapu. . . arkım] V’de yok \ komışlar-idi] Dg k-idi ki V’de yok II 5 han. . . oynatdı]

F,

konur atın oynadup kazan beg yitdi | kâfir kazanım] V,

kâfirler kazanun || 6 geldügin gördi] F,-j geldügini görüp | kim] Vg kimi | atm] Fj atma |kim] F , kimi |cevşen] F , kıhcm dakınur kimi geyimin || 7 oğlan başmı] Vg uruz başm I aydur] V ’de yok | kâfir] F , kâfirler { boldur] F , b- didi ||8 Şutalum dirüz] V’ de yok | aman] V’de yok ||9 kâfir aman] F, kâfirler aman virün aman \kâfirler] F, kâfir II10 virdiler] F , virdi ||11 oğlan] V’ de yok | şoylar] F , şoyladı | hanum] V’de yok I şoylamış] D ’ de kalın yazı ile V, şoyladı || 12 uruz aydur] V ’de yok | a. big baba] F, banum babam canum babam | nirede] F, neden || 13 baglanduğm] D „ bağlanduğı 1

boynama Şakılduğm]

boynuna dakılduğm || 2 baba] Fı, babacuğum |

D143

tanışdılar] V,e damşdılar | konur] Dg konuz | kazam Şutun] y.e-u kazam dutalum { bağlan] F,, bağlayalum | kesün] F „ keselüm diyü | alça] F,, alaca || 4 dökün] F „ dökelüm diyü | oğh-y-ile] V’de yok \ öldürün] F „ öldürdüm || 5 söyindürün] F „ sOyündürdüm | b a n u m ... korbaram]

F „ babacuğum korkaram || 6 seğirdimken]

segirdirken | konur] F „ konuz | şavaşduğun vaktm] D , şavaşdügin v. F „ şavaşur-ken II 7 tutdurasın] dutdurasm || 8 anam] F, anama | dir-iken] F, dirken | kazan] Vg kazan beg || 9 baba] Fj babacuğum^( ivüne] F, evüne ||10 kançuk] F, kancık ||11 kançuk olmış] V, ağca yüzlü ||12 şızlatmağıl] V, sızlatmağı! | ’ ayıb] F«

V79

156

DEDE KORKUT KtTABI

'ayb II13 Bakfa-y-içün baba] kançuk] A kancık olımş D 144

1 k arşu ] A

o ğ lu n ı

d ig il] A

A

V,

sana k .

I d ig il] A | d ig il]

m enüm ]

V,

baksun]

V ’de yok

benüm

v a r m a z -is e m ] tu ta n ]

A

A l d u ta n

V,

d ig il]

l>e“ * | s a n a ]

A

A

V,

| v a r m a z -is e m ]

| g ir ü

danunda

V,

| d ig il]

A

V'de yok ^

d e ğ il

V’ de yok

| boyu n çu ğm ]

|| 6 d i g i l ]

|| 8 v a r m a z - i s e m ] | ^ a la lu m a ]

| gök geyüp]

| tu tsu n m e n ü m ]

|| 2 o ğ l u n ]

|boyn m a.. .

b e n iu n -iç ü n k a y ır m a s ım

A o it s ü n

A ı b en ü m çü n

A ı benüm y. dön]

|U d a n ] A

varm azsam

|| 1 0 v i r s ü n ]

| m e n f im i ç ü n ]

başuna

A

|baba]

V’de yok

d e ğ il ] y a n m ış ]

| m e n ü m ... k a y u rm a su n ]

varm azsam

V'de yok

d e ğ il |k a r a ]

d e g ü || 5 d i g i l ]

A ı gey sü n | y a su m ]

y o lu n a ] A j

OJ 4 5

| m e n i] A

II3

e ğ b . d a U u d e ğ il || 4 t a m m d a ]

b oyu n çu ğm

rm su n ]

V, ‘ işkma babacuğum | kayıda] A girü | ive] V^ eve j

V,

d e ğ il j

|| 7 b i r . . .

A

I

A . n iş a n l u m ı || 1 1

A ı “ ğ ç ı k a r u p || 1 2 ş a A l d u tsu n b e n ü m

|| 1 3

V’de yok

1 oğlan] V’de yok | b ir . . . şoylamış] As g™e şoyladı | görelüm. . . şoylamış] D’de kalın yazı ile V’de yok ||2 karşu yatan] V’de yok | esen] D , jt-*l | kanlu] V’de yok || 3 teşar] D, düşer ||4 torum] Aı torum ||5 virur] Aı t«ğar ||6 big] Aj beg ||7 menden] Aj benden | kadir] A, tann | vire] V, virsün ||8 südini] A, südüni | mana] V, bana | eylesün] A, itsün babacuğum | şavaşmağıl kayıda] V’de yok || 9 d ö n g ü ... girü] V’de yok I ^an] V ’de yok | jkazan] V, kazan d a ^ || 10 Ijanum] V’de yok \ şoylanuş] D’de kalın ile V, söylemiş ( aydur] V’ de yok |ay] V, begüm ||11 büüm] A, belüm ||12 canum] V’de yok | karangulu] Aj karanaUu ||13 yirümden] A’ de yok | turduğum] V, dur­ duğum I senün içün] V, senün-içün

D146

1 a ğ . . . senün-içün] V’de yok \ menüm] A, benüm || 2 canum oğul] V’de yok ||3 yire. . . ulu] V’de yok || 4 divanum sürümedi] V’de yok ( seni büen] V, senün-içün | big] A, beg II 5 ^aza] A, kara | kızum] V, lax \ geydi] A, g. senüü-içün || 6 kançuk] Ag kancık | baban] Ag senün baban || 7 buradan] V, bu arada | oğul] V ’de yok I ive] V, eve ||8 anan] A, senün a. | gelüp] V, gelse | ağ] A,-ıg ben ne diyeyin a. ||9 ardma] Aıg kanısmdan | diyeyin m i] D , Ao

j tokılu] A . daküu II 1 0 diyeyin mi]

I kâfir. . . yon r] V’ de yok |diyeyin mi] Dm

V’de yok \menüm nâmusum]

A’ de yok ||11 kanda. . . boyunçuğm] A ’de yok | sürer] D^ j j y i V’ de yok ||12 diyeyinuû]

yok |ağır] D J il V’ de yok \bukağu. . . döger] V’de yok | diyeyin mi]

1 urpa

Al “ û] D147

^13 1

1.#*^®

etmeği] A’de yok || 13 a cı. . . öyünçügi] A ’ de yok | diyeyin

V’de yok \ kazan] Am diyüp | aydur] Ao-n şoyladı a.

yaylamaz] Dı

A l düşmez ||3 torum] D

| akmddu] Ah a l^dalu || 2 kansa] A,ı kurusa | taşmaz] Aı, torum ||4 kansa] Am kocasa { toğmaz] Am olmaz

I b. kan] Am b. koca ||5 kâdir] Am tann | virse] D ’de yok \ tuta] Am duta ||6 üzerine] V81

Al üstine||7 gürleyeyim] D , I olup] Aı oluban ||8 oluban yandurayım] A, olup yakayım | tokuzım. . . şaydurayım] V’de yok \ unşmadan ] Aj uruşmadm || 9 dögişm e d e n ... toldurayım] Aj dögüşmedin 'âlemleri doldurayım ] yaradan] Ag ‘ âlemleri y.

I allabdan] A, aUah | meded] Ag m. senden || 10 konur ] A, kazan | yire] A’ de yok II 11 a ğ . . . kodı] A’de yok | namaz] Ag iki rek’ at n. | ağladı. . . tanndan; A’de yok || 12 bâcet. . . sürdi V’ de yok | mnbammede] Ag din serveti |getürdi] Ag virdi ||13 deve... urup] A’de yok

D148

1

b a y ^ d ı] V’de yok \ yalunuz] Ag y^lmuz | depdi] A, şaldı ||2 yahşi] V’de yok \

şavaş eyledi] A, şavaşdı | alam] V’de yok || 3 didi] A ’de yok | alamadı] Ag alımadı (

METİN

157

sa'atda] AjSa'at ( C-ele--) içinde ( kerre] A, kez | depdi] Aj saldı || 4 gözi] A, kaza yitişüp cenk içinde gözinün | tolnndı] Aj-, dokundı | şorladı] V, şoılayup || S gözine indi] A, akdi | ö z in .. . yirlere] V^ şarp yirlere kazan özfini | imdi] A’de yok || 6 ney­ ler] Ag n. imdi | boyı uzun] D , ı j j i u. Ag uruz anası | burla] A, burb | oğlançuğım] Ag oğlancuğm ||7 ince billü] V’de yok \ oğlam-y-ile] A, oğlan-ile ||8 ayğınn] Ag aygı­ rına I tartdurdı butun] kazan] | izin]

A’de yok | Ipbcın kuşandı] A, ^ ç eline aldı || 9 kazan] Ag

A,g kazanun i.

na I kazan balalım]

| gelü] A,,

gele ||10 gelü kazana] A,g gele kaza­

kazan burb hatum { han] A’ de yok |{ 11 kızmun kazan] A’de

yok I üzerine] A „ üstine | aydur] A „ şoylaimş kazan a. | cılavısm] V’ de yok |{ 12 mana tartğd] Al, bana virgil | Şutup] A „ dutup | altundağı] A’de yok || 13 kara. . . yiğit] A’ de yok \ süvri cıdanı]

kara polat l^lıcun

V'de

V»

Vız

yanuüdağı. . . poladunı] yok | mana] bana || 2 mana] bana yiğit I sana] A,, s. yiğit | hatun] A,, burh h. || 3 yiğit] A’de yok \ menüm] D, meni 1

A,g benüm | kiçmiş menüm] A,, geçmiş benüm ||4 turan kazan] A, duran kazan |

D 149

\S2

kara güz] A, konur ||5 bazan] A, kazan | ılğayuban] A, ığlayuban |kazan] A, kazan | kSlgelüçe] Dg kölgesiçe |1 6 kazan] Ag kazan | kazan] Ag kazan | yalunuzça] Ag yaluûuz II 7 kazan] A, kazan ||8 kazan] A, kazan || 10 nohmş] Ag noldı | ça l. . . yetdüm] A’de yok I kazan] Ag kazan | didi] Ag dimiş ||11 bu] Aj-g bunlar bunda bu yanada oğuz begleri işitdiler kim kazan begün (oğh) kâfirde tutsak olrmş kazan ardmca gitmiş begler dahi kazanun ardma düşdi b. | oğuz erenleri] V ’de yok \ yetdi] Ag yitişdi | yetdi] A, yitdi II 12 bişigioim] Ag beşiğinim || 13 açığı Şutanda] A, acığanda 1

kazan kartaşı] Ag kazan begün kardaşı || 2 yetdi] V, yitdi | kazan yetdüm]

D 150

Ag kazan yitdüm || 3 a rd m ça ... yetdi] A’de yok || 4 dervendindeki] A, dervendin | demür kapuyı] V’de yok \kapup alan] A,g tepüp yıkan |tutam] A,g dutam ||S bazan. . . peblivam] V’de yok ||6 b i r .. . yıban] A’de yok ||7 tundar] D , tundaz A „ dundar | yet­ di] A „ yitdi I bazan yetdüm] A,, bazan yitdüm ||8 didi] A „-, d. anun ardmca benüm banum bemid-ilen merdin bal'asın tepüp alan demür yaylu kapçab melike ban kuşduran oğuzun ab şaboUu bocalan görende ol yiğidi tabsinleyen al mahmuri şalvarlu atı

V83

babri hotazlu bara göne oğh bara budab çapar yitdi çal lolıcun begüm bazan yitdüm didi I görelü m ... yetdi] V’de yok | varuban] A, varubam || 11 a ğ a m ... yetdüm] V, banum bazan yitdüm || 12 görelü m ... yetdi]

V’de yok | paraşarun] V, barşaruş ||

13 bayburd] V, bayburt | ap] D ,, at 1 bazan. . . ymağı] Ag-g kazan begün magı || 2 beyrek] Ag beryek | hanum. . . yetdüm] A, begüm bazan yitdüm || 3 gördüm . . .

yetdi] V ’de yok | çaya] D,

4 çal] D ’ de yok |erdemlü] Dg erdcniü ||5 biglerini.. . yıban] Ag ümidi | bazıhb ] A, bazıhb II 6 big] V’de yok | yetdi]

A, yitdi | ağam] A, banum ||7 bazan yetdüm] A,

bazan yitdüm | didi] Ag-jg d. anun ardmca altmış ögeç derisinden kürk eylese topublarm örtmeyen altı ögeç derisinden külah eylese bulablarm örtmeyen b»lı badı baranca bazan begün tayısı uruz boca çapar çapar yitdi çal bdıcun banum bazan yitdüm didi | görelüm kimler yetdi] V’de yok ||8 ohşayan] Vız ohşadı I delü] V’de yok \ tundar yetdi] A,„ dundar yitdi ||9 bavum] V’de yok ) başlan] A,, başı | yetdi] A,, yitdi ||10 b iû . . . yetdi] V ’de yok ||11 başlan] A „ başı |yetdi] A„-,g yitdi anun ardmca oğuz arbası emen yitdi I şaydubumça] A,g şayılmağ-ile | bigleri] A,2 begleri || 1 2 dükense] V,z tükense I bazanun bigleri] \V’de yok | hep] A,g h. gelüp | yetdi] A,j şdtdi | üzerine] V’de yok II 13 yığnab oldı] V’de yok | iki] V’de yok

D151

158

D1S2 V84

DEDE KORKUT KİTABI

1 rek'at namaz] V’ de yok | mnbammede] V,g m.

n )| 2 ol] V’ de yok ||3 gü n . . .

gün] V’de yok |{ 4 nâmerdler. . . g5zetdi] V ’de yok ||5 ^ yam atun, . . oldı] F, çarbacılar şavaşdı || 6 big] F, beg |bigden] Vg begden |taş] D ’de V’deyok |bigleri] D , bigler F, beglerij ile]

V’de yok ||7 tundar şağdan] Vg t. -ile şağa | cilasun] Dg çılasun Vg

cılasm | yigitleri-y-ile] Vg beg yiğitler | kara budak] V ’ de yok ||8 sola] Vg şoldan | kazan kendü] V, kazan beg oğuz begleri ile | V, melike ||9 yire] V’de yok | şaldı] Fj yıkdı II10 a lç a ... dakdi] F< başm kesdi| tarafda]

Vg tarafdan || 11 tüken] Vg

göne I tundar. . . geldi] Vg dundar yitdi ||12 buğaçuk] Vg buğacık ||13 şaldı] D „ çaldı I depretmedin. . . kesdi] V’ de yok D153

1

b o y ı. . . tuğm] Vg kara tuğm boyı uzun burlı h. ||2 şaldı] Vg bırakdı |kSfir] F,

melik dutıldı tuğ yıkıldı ursam yenildi k. | derelerde] V’de yok ||3 kâfire. . . girdi] V ’de yok I on biş] F, beş | kâfir] V’de yok \ kinii kırıldı] F, kıhçdan geçdi ||4 kimi tutıldı] V'de yok |kazan] F, kazan] Vg kazan ve burb batun | geldi] Vg gelüp | indi] Vg atdan indiler ||5 çözdi] 6

F, çözdiler | ata-y-ile oğul] V’ de yok | görişdi] F, görüşdiler ||

kazan oğlançuğm] F, kazan oğlancuğmı ||8 bigleri] V, begleri [ gelüp] V, geldi

I kazan] V ’de yok || 9 kırk] V’de yok | dikdürdi] F, dikdi || 10 kırk. . . başma]

F„

kazan beg kullar karavaşlar || 11 çevürdi] V’de yok | eyledi] y „ itdi I erenlere] yig e. I kala] D „ kara ||12 virdi] V’ de yok | gelüben] F „ gelüp ||13 şapbk çaldı] y „ şadıbb byledi | düzdi koşdı] F „ kazan oğh uruz üzerine söyledi J)J5 4

1 böyle didi] V’de yok | didügüm big] y,e didigüm yig | dünya] V,g yalan dünyeyi || 2 menüm] V,g benüm || 3 ahır ] D, ahıret || 4 tağun] F „ tağlanın || 6 kun-

V85

masun] Vg şoğulmasm | uçı] F, uçlan || 7 çapar-iken] Fj çaparken || 8 kara. . . öz] V’de yok ||9 gedilmesün] Vg-g g. dürtüşürken ala gönderim ufanmasun ağ şakallu baban yiri cennet olsun ağ bürçeklü anan yiri bebişt olsun | allah. . . som] V ’deyok ||10 aru. . . ayırmasun] V ’de yok | biş] Vg beş | kelime] D,o

F, kelime || 11 yığışdursun. . .

gunahunuzı] Vg-g yığışdursun dürüşdürsin günahlarını ||12 adı] V’de yok \mubammede] Vg mubammedüü yüzi şuyına j banum] D „ canum Vg bu du‘ âma âmin diyenler dişar görsün h.

154„-15S, duba.. .bey] D’de kalın yazı ile | 13 dumrul boyam] D ı j j i D1S5

7 bahadırhğum cılasunbğum] D babadırligüm cılasunbgüm

D156

10 delü dummi] D’ de bu iki kelime arasında fazla bir elif var

D157 D159

mere] D »jl»- ||9 şoylar] D’ de kalın yazı ile 5 kıldı] D kaldı

D160

5 oğniaym] D oğunlaym (

D161

5 şoylamış] D ’de kalın yazı ile

D162

8

) || 10bigügc]

D sS i

1 dumrul] D dumrula ||5 didi' D ’de başında fazla bir vav var ||10 şoylamış] D ’de kalın yazı ile

D164

2 menden] D senden || 12 ne şoylamış] D ’de kalın yazı ile

D167

5

D168

9 yalvarmış] D ’de kalın yazı ile

D170

5-6 kanlı. . . hey] D’ de kalın yazı ile | 6 hey] D heyhey

şoylamış] D ’de kalın yazı ile || 6 açuban] D açup

D171

4-5 ister-imişsin] D istemez-imişsiu

D172

1

D173

9 bnğranun] D buğanun || 12 bit] D

kız] D

159

METİN 9 şoylamış] D ’de kaim y a n Ue 6

D175 D176

dolamaç] D’ de yok ||7 çıkamaz] D’ de yok || 8 kumlar] D J i j * || 10

D ğaçuban

|| 1 2

kesem] D keseyim

| ya varam]

D’de yok

|| 13 ya ]

D ve ya

2 esen kalunj D iJ-Üli Jr

D177

5 bigler] D JSÖ

D178

6-7 etegüne] D

D179

|| 1 2 turabyı] D tnrah

2 ayğırlu beyrek] D’ de bu iki kelime arasında fada bir elif var || 11 pırtar]

D İ8 0

S kolça] D

mı olur] D

D181

|| 13 ne şoylamış] şoylamış D ’ de

D183

jjS j\ ı f O j j j J

II

8

aşmadun mı]

D ’ de yok || 10

II 12 bir] D ,,-,, bir bir

7 haykırdı] D haykırdı ||9 buğadan] D kaim y a n Ue 5 enügine] D

D 184

1 fırlar] D ^ J* ||5 şoylamış] D ’ de kalın y a n ile ||8 görldO ] D ’de yok 3 kiçmiş] D giçikmişll 12 kime baksa] D kimse bakar

D186

turabyı] D turah || 7 şoylamış] D’ de kalın yazı Ue 1 kabardı] D kapardı

D188 D190

S Boylamış] D ’ de kalın yazı ile || 9 yiğit] D ’de yok || 13 sermürdi] D

D 192

D 187

6

13 didi] D ’ de yok

D194

7 ahlamışlar] D ohşamışlar || 10 kaza] D » j l i 1 burada] D bu arada ||2 şoylamış] D ’de kalınyazı Ue ||13 kulunçuğm] D kulçuğm

D195 D196

2 uçı] D uçm II 3 uçı] D uçm || 12 öginesin ] D

D197 D198

2 ne şoylamış] şoylamış D’ de kalın yazı ile 7 şoylamış] D ’de kalın yazı ile ||8 yonyan] D

\ selvi boylum] D’ de yok ||

D199

||8 atlar] D

D200

9 şığmayan] D ’de yok 1 şoylamış] D ’ de kaim yazı ile II 4 tartanda] D gır] D

|| 11 ay­

ayğudan || 12 kırdurdı] D t s i j a j î

12-13 kazdık. . . hey] V, hikiyet-i kaillik koca oğh yegenek beg 12

D201V85

boynu] Dil ^ J i II 13 turmış-idi] V, durmış-idi

1 üzerine] D,

JJ jl

| ivin dikmiş-idi] V, evin kormış-idi ||2 aşanmış-idi] F, esen-

D202

mişdi I hahçası] F , kahçası ||3 taş oğuz] D’de yok | bigleri. . . dirilmiş-idi] V, begleri baymdır İşanun şohbetine derilmişdi | idi] F, oldı | kazdıh] F« bir zamandan-şonra kaillik II 4 dirler-idi] F,o dirlerdi | baym du:.. . veziri] V ’de yok ||S idi] V’ de yok | şarabun. . . başma] F ,, içerek alnına şarabım itişi | dizi] D , dizUn | üzerine] F ,, üstine || 6

çökdi] F „ çöküp oturdı | han] F „ h- ^alp | nireye diler-isen] F „ nereye dilersen ||

8

işe] D , iş 1 adam] F „ adam | kocalarm] F „ kocalan ||9 yanma] V’de yok | yadığı

yarağı-y-ile] F,j yadyağı yarağıyla || 10 {ağlar. . . Idçdi] F,j dere depe tağlar geçdi II11 geldi] F „ gelüp | k a ra .. . irüben] V’de yok ||12 var idi] F, var-idi | arşım] F,

V8 6

arşuvan ||13 dirler-idi] F, dirlerdi | arşun kameti] V, anş kaddi 1 başman] V, batman | şalar-idi] F, şalardı ||2 çeker-idi] V, çekerdi | kazdık] F, pes kaiıhlı; | yetdfiginleyin] Vg yitdükde || 3 pes] F, p. haman ||4 girdi] F, gelüp | gördüginleyin] F , gördi ||S yil] V, haman yirinden örü durdı Vara koç atma suvar oldı kara dinlü kâfire y. |yetdi] V, yitdi |yilim . . . yapışdı] V’ deyok ||6 Vadar kesdüremedi]

D203

160

DEDE KORKUT KİTABI

Aj mikdan kesmedi || 7 değdi]

A, gelicek | gUrz-ile] n - . gÜTzi çekfip eline aldı ||

S tntup] V, dntup | oldı]

A, geldi || 9 d ü d ü k .,, şorladı] A ,-, ağzmdan bunundan

kan boşandı || 10 tutup]

A’de yok | koydılar]

A, dutsak aldı gitdi | turmayup]

A ,-, am görüp şmup ||1 1 koca] V’de yok | tutsak] V, dutsak ||12 oldı] V, kaldı | sonra] V’de yok \ dirler-idi] A, dirler | kişi] A, pehlevan | vam p] A, vardı ||13 akmadı] A, alup kazdık kocayı halâş idemedi | banum] V’de yok \ tutsak] V’ de yak D204

1

olduğı vakit] A ,-„ baymdır banun elin öpüp gitdfikde | var-idi] A,„ doğmışdı ||

1-2 b i r .. . oldı] A,o ol vaktdan berü on altı yaşma girtnişdi ||2 babasm] A „ babasmı || 3 büür-idi] A „ bilürdi | yasağ eylemişler-idi ] V'de yok | tutsak olduğm] A „ dutsak idügini II 4 şaklarlar-idi] A „ şaklarlardı ||5-idi] A,, idi | oturup. . . ile] A,, begleri ile oturup II 6 ider-iken] A,2 iderkon | budağ-ile] A,j budak ile | uz düşmedi] A ’de yok || V87

7 nidersin] A „ ne gürlersin ||8 çünki] A „ çün | babanı] A, b. kâfir elinden ||9 tutsakdur] A, kâfir elinde dutsakdar || 1 1 aydur] Aj dabı yegenek burada şoylamış görelüm ne şoylamış a. || 1 2 ivlü] A, evlü

D2(K

1 yaykanduğmda] D ’ de V’de yok | yağ] V ’de yok | tökilen] D, tökilende A, şufrasmda II 2 arkası] Aj arkası | umudı] Aj umıdı] ||3 türkistanun direği tülü. , . yavnsı] Aj-j tülü kuşun yavrusı t. d. ||4 aşlam] A» arşlam |karaçuğun kaplam] A’de yok | devletlü. . . meded] Aj-, hanum benüm babaım ben öldi şanurdum bilmezdüm şimdi bildümki kâfirde dutsak imiş devletlü başuil içün | maüa] V, baiia ||5 vir meni] V-, koşup beni I tutsak] Ag dutsak ||6 sancak bigi] A, sancak begi ||7 didi] A, diyü | kapu] D ’de yok I dervendinde big olan] A, derbendinde sultan olup ||8 yetdüginde] A, yitdnkde || 9 tundar] D , tundaz

dundar ||1 0 gözler]

gözlü I şuymdan] D ’ de yok y,z sudan

I at] D’ de yok ||11 dülefc] A „ döne bilmez d. | bile] A „ senüû-Ue b. |yağnnçı oğh] A’ de yok II 13 kerre] A,j gün Q200 V8 8

1 rüstem] V’de yok | bile] A „ senün-ile b. || 2-4 ejdeh alar... evren bile varsım yirün. . . şoğan şanı bile varsan] A,j-j bir ucmdan. . . soğan şaru senün ile bile varsan erderhalar.. . evren senfin-ile bile varsun ||2 ejdehalar] A, ejderhalar | delü] V ’de yok | bile] A,-j senün-ile b.]] 3 yirün] A’ de yofc| yeten] A, yitem ||4 bile] A, senün-ile b. | var­ sun] V, V. yumruğıyla er yıkan senün-ile bile varsun | şayılmağ-ile] Ag şaymağ-ile | erenleri] Ag begleri || 5 baymdır han yigirmi. . . bigmi] A, yigirıni dört şancak begini baymdır ^an | yigenege] Dj

||6 bigler] Ag begler | gördiler] Aj-g g. yola girdiler ||

7 düşin] Ag düşüni ||8 şoyladı] Ag söyler | söyledi] Aj soylar | bigler] A, yoldaşlarum|| 9 başum] Ag başım | gözüm] A, g. ile | gördi] A, gördüm | açuban] Ag açdukda || 10 atlar] A’de yok \ alplar] D,g alpanlar (

) | ışuklu] A, ışı^u || 11 ağ] Ag ak ||

12 ala] A, ileri ||13 girdüm] A ,-, yitdüm ağaçdan | gimi] A, gemi | yapup] Ag yondum I köm- legüm çılfardnm] A, ağ gönlegüm çıkamp | kurdum] A, itdttm D207

1 deldüm kiçdüm] A , dildüm geçdüm ||2 ahu. . . b a l ^ ] Ag altı başlu |k a la b a m ] Ag Valkuban | turdum] A, durdum ||3 kapdum] D , katdum | karşulayu] A,g karşulayı I vardum] V „ yitdüm II 4 sançasım] D , şançtum | uçı-y-ile] A „ ucıyla || 5 imiş] Anidügin I am] A’ de yok ||6 illerinde] A „ erenlerinde ||7 yigenek] A,, yegenek | söyledi] V’de.yok ||8 men] A,g ben | düzmürd ] A,j dürmürt | kal'asma] Ag, kal'asmda | giderem] V’de yok | anda] V ’de yok \ tutaak] A,, dutsak ||9 didüm] A,g ana giderem d.

V89

I t«yu“ - - - şoyladı] A,,-, dayım bana şoylamış görelüm banum ne şoylamış emen | yetdüginde] D , yettügümde A, yitdüginde || 10 yetmez-idi] A, yitmezdi | yidi urğunum] V’de yok \ yeni] A, yig(yin) | benzer-idi] A, benzerdi ||11 kişi-y-ile] Ag kişiyle

VIETÎN

161

I kunlur-idi menüm] D kurulur-idi m .V, kunlurdı benüm |yeleğinden] D „ yelegümden II 12 menüm ohum] Vg benüm okum || 13 girü döndüm] V'de yok 1 menden] V, benden |er] F jy ig e. | yigenegüm] D, yigenligüm (

|yi-

D208

genek] V, y. dahz j| 2 tayısma] V'de yok j aydur] V, ayıtmış | kalkubam] Dg k. {ayı | big] Vg beg II 3 yanıma] Vg y. sen | bigler-ile] Vg jûgitleri | yortmadım] V, yontmadun I biş akçalu] V, beş akçabk || 4 ‘ ulufeçiler] V, olğacıla | itdün] V, oldun || 5 dimiş] Vg

s e r . . . d . y a h ş i]

V’ deyok

d id i] lü p

V'de yok

d id i I y i g e n e k . . . y i m e g e ]

V’de yok ||6 I

| y ig e n e k ]

o lu p g it d ü e r ]

b ir g ü n

| yahm ]

V’de yok ||7

V ’deyok

Dg

yabm

|| 9 e m e n ]

V ’deyok

F , g ö r d i II 1 2 a r ş ı m ] F , a r ş u v a n

çevre] D „

k a lfa d a n ta ş r a ç ık d ı | e r ]

F „

| tâ ...

öy*-

y e td ile r j

g itd ile r ]

| v i r d i l e r ] F ,o i t d i l e r | o l ]

t e k ü r h a m a n b u m i ş i t d i â l â t - i b a r b - i l e || 1 3 d a h i ]

] V’ de yok ||8

günde] e r lik . . .

|| 1 0 b i g l e r - i l e ] F j - j b e g l e r il e g e ­

F , o ld ı b u ra d a n k a lk u p y a n d ıla r

d ü z m ü r t k a l ‘ a s m a g e l d i l e r || 1 1

\y a b ş ı . . .

V’de yok

b ild ü g in . . . k a çm a sa ]

V ’de yok

F ,- , g ü n le rd e

D ’de yok

V’ deyok

| g ö r d ile r

| m e l ' u n ] F ,o m .

\k a l f a d a n . . .

g e lü p ]

F ,o

m e y d a n a g ir ü p e.

1 tundar] D, tundaz F „ dundar | tun] F „ duru ||

2 tutam] F „ dutam {süvri. , .

D209

kışup] F,j sünüsini koltuğuna aldı | kâfiri karşusmdan] V,g kâfire yitdi || 3 sü se m ... süsemedi] F ,2 diledi-ki kâfiri gönderleye idemedi | zarb itdi] V’de yok || 4 çekdi] V’de yok II 5 tundan] F,j delü dundarun | tutup] F, dutup |gin] F, yalan | başma] Fi dundarun b. ||6 kazdık. . . döndürdi] F| kazdık atım dönderdi { kayıda döndi] Fı-, ‘ askerine

V90

geldi I andan döne] D ’ de yok \ evren] Vg e. at depdi ||4 çomağı-y-ile] V, gürz ile | a t . . . aşağa] Fj yitüp ||8 katı urdı] Vg-, depere dutup çaldı | çomağm] V, gürzin ||9 a m . . . ile] Vg-g kendi gürzi ile şırtma bir gürz | ol dahi] Vg ol-dahı | kazdık. . . döndürdi] V ’de yok II10 kayıda] Vg zebun olup | hanum] Vg kışşayı ne dırâz idelüm { sancak. . . tekür] Vg sancak begi kâfir || 11 kazdık] Vg kazdık | yigenek] Fj y. yirinden durdı | taze] V ’de yok || 12 yigitçük] V’ de yok || 13 aydur] Vg görelüm hanum nice ögdi | yücesin] Vg y. yüce tann | ‘ aziz] F, görklü 1 sen] D’de yok ||2 sen] D’ de V’de yok \ allahu şamedsin] V ’deyok ||4 oh] F, ok |

D210

yanık] F, yank || 5 tutdun] V,g dııtan çaparsm | uluhğuna] F,o ululuğa | yok] D’ de yok I senün boyun boyun senün ||7 bellü] F „ yüce || 8 yetüren] F „ yitüren || 10 k a ra .. .

onar] V’de yok ||11 haman-dem] V „ dahi kara dinlü kâfire | yetdi] F „

yitdi II 12 kafirün] F „ ol k. | kiçimini] F, geçimini ||13 parmak derinliği] F, barmak

V91

derigi 1 kara. . . oldı] Vg koym toldı |2 döndi kal'aya] Vg at başım çevürüp hişara |ardmdan] V, kâfirün a. || 3 yetdi] V, yitdi kâfir | kara] V, yigenek k | kıhcı-y-ile] D,

D211

kdıca Fj kdıcıyla || 4 ensesine. . . kim] Fj -4 kâfirün boymn rastlayup şöyle çaldı-Hm I yire] F, önine ||5 döndürdi] V, dönderip | tutsak] V, kâfirler bu bah gördi bolayki kavga başdaydı diyü dutsak ||6 kazdık] Fj kazdık | kocayı] V’de yok | şah virmişler] Vg koyu virdiler | geldi] V, leşkere g. |hay] Vg şordı-kim ||7 big] V’deyok \şoylamış] Vg burada şoyladı || 8 şoylamış] kaytabanun | mayasmı]

F, şoyladı | aydur] V’ de yok | kaytabanum] D ,

F, devesin || 9 ilüm

koyumnı]

Fg ilde koyunumı || 10

görklü] V ’ de yok || 11 irkek midür] F, er midür | big] V’ de yok | haber] F, h. virün 11 12 mana yaradanun] V, bana yaradan | burada şoylamış] V,-,g dahi babasma kendüyi bildürmedi orada o dahi şoyladı || 13 görelüm. . . şoylamış] V ’de yok 1 ilde] D, illü | koyunum] F „ koyunun || 2 görklü] V’deyok | balalun] F,, balalunı I aslan] F „ arşlan ||3 yigenek. . . görişdi]

d a ^ vanıp babasmun ayağına diişdi

D212

162

DEDE KORKUT KİTABI

babası d a ^ oğlını bağrına başup gözlerin öpüp ^ ç d ı | andan] D , V ’ de yok \ ka­ lan. . . görişdi] V' de yok \pes] V,z andan | bir] V'de yok ||4 uğurdan bigler] V ’de yok | babası-y-ile yigenek] V’de yok || 5 gizlü. . . issüz] V’de yok || 6 yirün. . . U d ılar] V’de yok I kal'anun] A ,, ^ ş a n alup |j 7 kibsesin] A,j kiliselerin j mescid] 'aziz] A, keşişlerin öldürüp ban baûlatdılar 'a . |kudbe] D V92

A, okutdılar |gökçeğini] V, gözelini ||9 Şokuzlama çırğap] Aj tokuz çarğap|| 10 ivlerine geldiler] Aj evlerine gitdiler|| 11 gelüben] Aj gelübeni |b o y . . . şoy] V’de yok |şoyladı] A] ş. gör ki ne söyledi ^anum || 1 2 didi] alnı açuk cömerdler dinlesün didi

D 213

mescidler j

A, ^utbe ||8 o^tdılar]

Ag-j d. benden sonra alp ozanlar söylesün

3 biş] A, beş ||3-4 günabunuzı. . . bey] A, adı görklü mulıaınnıed lıönnetine güna­ hını hndâ bağışlasun fimin 5-6 basat. . . hey] D ’de kalın yazı ile || 6 boyı] D toyı ( ü 2 yığanağı] D

D 216

)

|| 13 besleyeyin] D

D 217

11 perri] D ı£j^

D 219

3 çevürüp] D

D 220

2 hem] D

D 221

4 başata] D basat ||10 karğu cıda] D'de bu kelimeler arasındafazla bir elif var.

^

D 222

12 şoylamış] D'de kalın yazı ile

D 223

9 karangulu] D karangu | 13 bigleri] D bigler

D 225

9 yatur] D yalunuz (

D 226

)

2 basaŞı] D basat ||4 kuzı] D ı S j y ||6 edüginün] D d liT j j l ||7 edügini] D II yağrmma] D yağnna ( ) || H başı] D başım parmağumdaki] D parmağmdaki

D 228

8

D 229

4 möhürle didi] D ıS^J

D 231

4 bunmı] D bunum ||8 depen. . . kim] D'de yok ||13 ulaş] D salur

D 232

1 salur] D’de yok || 3 kardaşuz] D kardaşlar

D 233

6

kançuUan] D kançuUan ıçuUan

ı S J y

(

) II 9 Ipzçuğazlan] D

II 10 kanşçuUan] D kanşçulan ( ıS

D 234

4 yortışdılar] D yonşdılar (

D 235

4 begil. . . ider] D ’de büyük yazı ile \ begil] D

) II H hunini] D bunum

) || 1 1 ayıtduğunda] D eyitdügünde

5 aşanmış-idi] D ı^âir'I (asmmış-idi?) || 13 bige D 1 virelüm] D virür ( j j ' . j ) || 6 begil] D

D 236

|| 9 aygın] D ayğırlu (

) ||

13 göuderiir-idi] D gönderdi begilüS] D

||1 0 yay] D vay

D 237

8

D 237 - 238

13-1 a ru k ,. . boğazlar-idi] D 238,-g’de bu cümleler fazla olarak bir daha yazılmıştır

D 238

7 bizi] D ıS J D’ de kalın yazı ile

II 8 bahşişin] D y

D 239

4 ala gözlü] D'de yok ||6 egnündc] D yazı ile || 10 atum] D atm

||9 gözlü] D

|| 11 şoylamış]

(alnunda) ||9 şoylamış] D ’de kalın

11 açımış-idi] D ıfüA>l (uçmış-idi m i?) || 13 örü] D anı

D 240

2 var] D at var ||4 ordusı] D ordusmı || 7 şoylamış] D ’de kalın yazı ile || 10 ağız]

D 241

D

II 12 şoylamış] D ’de kalın yazı ile | oğul] D ’ de yok

163

METiN

3 hoşlıtum]

(

D j»iL î^ II 4 atasım] D atası ||6 bigler] D JSo ||7 begil] D

D 242

12 şoylamış] D'de kaim yazı ile

D 243

13 ağız] D > l 4 burada ] D bu arada || 7 yok ] D çoV||

D 244 8

yok arku] D çok a. ||12 yin yakalar]

Ö 245

ıS^ ) U yeni yaka 7 şoylamış] D'de kalın yazı ile

D 247

2 yir] D ’de yok || 10 süniim] D ç jS ^ || 11 şadakda] D

D 248

3 şoylamış] D ’de yok II S egnündeki] D egnündağı D

II 7 tozlu] D jS j j i

) ||

(I

6

begilündür]

D 250

12 çiginleri] D ıf

D 253

10-11 uşun, . . ider] D ’de büyük yazı ile | segrek] D fi yalmçak m ı] D

8

D 254

(yalmçağı)

1 şirögüven] D

^

böyür] D j j i y .

6

||6 y o b ] D ’de yok ||12 koyıldılar] D koyuldılar

8

D 255

||12 mere] D «>>(mize mi?)

D2S0

2 segrek] D seyrek ( £İ jş.» ) || 4 içerü] D * ile II

||7 şoylamış]

D ’de kalın yazı

D 257

turdum] D turdı

2 şoylamış] D ’ de kalın yazı ile 2 tarta-y-idüm] D 6

D 249

II12 göne] D g. çapar yetdi ||13 düzen] D ö z j z

D 258

|| 5 ayrudur] D

||6 şoylamış] D ’de kalın yazı ile

aygır] D aygırdan |{ 10 murad al] D ö ljs a.

13 murad al] D

D 260

_)* a.

D 261

4 şoylamış] D ’de kalın yazı ile | kaym] D ‘ j-kŞ" I önin] D 3 üç] D j-Jİ II

D 259

\\6 ürkdi] D

|| 8 gider] D

D 262

II 9 gelinim] D altı] D altım (

6

)

||8 üç] D

j - j l ||10 uyudı] D ıJ-iijl

1|

D 263

12 koydıj D 2 şoylaımş] D ’ de kalın yazı ile 7 şoylamış] D ’ de kalın yazı ile ||5 yonitmışam] D kalın yazı ile ||10-11 yol azsan] D y. azsan ( (

D 267

||8 şoylamış] D’de

D 268

) azsan ||11 kanunuz] D hanlar

) II 12 senün] D 1 koçum] D

II 3 bişikde] D «-iSv.l~ij

|| 9 kaytabanuû] D kaytabanda ||

D 269

12 şoylamış] D ’de kalın yazı Ue 4 -ki] D eS" II 9 dereşam] D dedeşam ( 2 tuç] D koç (

) ||13 aydm] D

) İl 3 aygır] D aygırdan

D 271

12-1 salar. . . ider] D ’ de büyük yazı ile 2

(

yatdı] D

II 7 bırağur] D

Jy^l V. || ki]

D 270

D 271 - 272

D

S

II 13 oyandı] D oynatdı

D 273

) 2 ne] D ki ( sS” ) || 12 ölülerünüzün] D il j O * 6 üzer] D üzre ( •J J Jİ ) || 11 ögsün] D j 4 içdi] D tf.û;l II

D 274

yİ

D 276

muhannet] D muhanneş || 9 öginen] D ögünen

D 278

9 öginen] D ögünen 8

D 275

bir er] D

6

D 277

164 D279

4 0^1

-D okur || 9 Sginen] D ögünen || 12 ^ d a ]

şak a ca ] D D280

D kızda

(

) || 13

(şefkatma m ı?)

3 öginenleri] D ögünenleri || 7 kendü] D'de yok || 12 yunlu] D

| gezdür

meye] D 10

bunun] D liİJjj

5 uruz mere] D • J -'jjJ jl P degülmişse

||10 şoylamış] D'de kalın yazı ile ||12 degülmişse-y-idi]

2 söylemeğe korhar-idüm] D 13 eğni] D ’ de yok 8

paraşarun] D

6

altı] D’ de yok

iljlj

10 oğh] D oğh oğh 9 za^] D 1 erenler ] D erenlere 7-9 i ç . . . ider] D ’de kalın yazı ile V, fiikâyet-i taş oğuz iç oğuza ‘ fişi olup beryek vefatı II 9 boyı] D , ı j y 9-10 fiç . . , yağmaladur-idi] V, kazan üç yılda bir iç oğuz taş oğuz beglerin cem' iderdi evin yağmaladurdı || 1 0 kazan g . . . yağmalatdı] A,-,o girü fean kazan evin yağmaladır oldı | amma] V ’de yok ||I I oğuz] l'.o o . begleri | bile. . , hemin] Vız ^azii olma* yup haman | oğuz] Vıo o. begleri ||1 2 kaçan. . . çıkar-idi] kazan begün 'âdeti bu-y* idi-ki hatumnun eline yapışup evinden çıkardı ||13 andan] £>,0 ^n -12 evinde olan esbabım ve malım | iderler-idi] D, 3 ider*idi V,z ideılerdi girü yağma itdüıdi taşoğuz beglerinden kimsene yoğudı | bigletinden] A „ begleri | aruz. . . kalan] V’de yok 1 2

bigler] V’de yok | işitdiler] A „ işidüp | ki] V’de yok | kazanun] A „ kazanun ||

ivin ] Vı, evi I bile. . , idük] A,,-, yağmalandukda hep bile olurduk | niçün ] A, su­

çunuz nedür ki { olmayavuz] A, buhnmaduk ||3 i t t if ik l... kazana] A,-, cemi' begler ittifa kazan begi selamlamağa ||4 eylediler] Ag bağladılar at ayağı kiilük ozan dili çevük olur I bir] Ag-, kazanun yanmda b. | kazan] Ag kazan beg ||5 bigleri] V, begleri | dâyim] Dg banum A, her d. | bile] V’de yok \ gelürler-idi] Ag-< gelürler beni selamlarlar idi I gelmediler] A, gelmezler ||6 niçün gelmediler] V ’de yok [ ivün] Dg ivin Ag evün j yağmalatdugun] Ag-j yağma kılduğun ||7 dem] Ag vakt |sebeb oldur] Ag anun-içün gelmez­ ler I kazan] Ag kazan || 8 'adavet] Ag bizümle ‘ a. | be-mi] A, gibi | men] A, ben ||9 düşmenliğin] A, düşmanluğm | bileyin] A, bileyim || 10 kazan] A, kazan | aydur] V’ de yok | var] A’ de yok ||11 binüp] D „ jyzıi ] kazanun. . . geldi] Ag-, taş oğuz beg­ leri tarafına gitdi vardı taş beglerinden uruzun evine kondı kazanun tayısı idi uruza haber oldı kazan handan adam geldi diyü uruz han nola gelsün didi | aruz] A, uruz|| 12 altun günlügin] A, altunlu günlügin ] dikmiş-idi. . . otumuş-idi] Vız dikmişdi oğlan­ ları ile otururdı jj 13 selam] A.. bağır başdı s. | virdi] K|o-n v. yir gösterdiler oturdı | kazan ] h kazan han devletüne du'âlar itdi katı DZ93

1 elbctde tayım] Vn elbette elbette dayım j aruz] D, K,2 uruz | maüa] K,, bana | didi] Vi2 yitişsün | bunaldı] A.g b. bunlu oldı || 2 üzenime] V,z üstümüze I geldi] Vız g.

V 94

dir didi | develerüm] V „ kaytabanda d. ||3 kazdık atlarum] A,g kazdık

netdiler] A „ k. ağca tümen koyunum manratddar |kaza] A, kara |Vızumuz gelinümüz] A, ^zım ı gelinimi çağnşdurddar | bunlu] V’ de yok || 4 oldı] V’de yok \ menüm] A,

METÎN

165

benüm | gör] V'de yok \ aruz] V, uruz | gelsün] V,-, bana g. yitişsün dir ||5 aydur]■ V'de yok { ol vakit] V, ol-vaVt ||6 olsa] V, olurdı | o l . . . kazan] Vg kazan andan-sonra I ivin] V, evin | yağmaladur-idi] D , yağma iderdi] V, yağmaladurdı || 7 ki yağmada] V, -kim şimdi | olmaduk] V, olmayavuz yağmada { kazanun] V, kazanun || 8 bunlar] D , bunlu I aruzı] D , ıS jjj^ V, uruzı | dâyim] V'de yok | kazana] V, kazana || 9 düşmenfiz] Vg düşmen olduk | Vdbaş] V, k. dahi ||10 şoylamış] V, söylemiş { aydur] V'de yok ( meze Vavat] V, uruz uruz m. k. uruz | kazan han] V, kazan beg ||11 tun] V, dun I şağda] V, {ağa | dikdi] V, kurdı ||12 yığnak] F, cem‘ ||13 bigler] F, begler [ andı] Vg-t a. hanum {ayın saSa düşmen olımş didi ben varayım şabih haber bileyim diyü geldüm 1

| nesne] Fg falan

m en]

Fg

bam an

d ü şm e n lü ğ ü n | ş m a y u ]

yok

I b a lk u p ]

aru z]

F,o

Fıg

| d o sth ğ u n ] F , Fg

d o s tlu ğ u n

şm ayı | k a z a n a ]

V>U>aş ValV<R | h ° ? • • • d i y ü p ]

u r u z b o c a | b ig le r in e ]

F,o

b ilm e z ]

V'de yok

|| S d ü l e k . . . d i d i ]

g e ld ile r

|o l d ı ] V „

o ld ıla r u r u z b o c a

| d ü ş m e n lig ü n ] D ,

F , b ild ü m -k i

dü şm enhgun

h a n k a z a n a || 2 b i l d ü m ]

F,

V'de

V'de yok || 3 g i t d i ] F ,, y o n y u v i r d i | F|„-„ ş . d a 'v e t i t d i | e m e n . . .

b e g l e r i n e |1 4 ş a l d ı ]

V ’de yok

|| 6 { a ş . . . b i g l e r i ]

||7 a y g ı r ] D , a y g ı r d a n ||8

{a ş ]

V’de yok

|hep]

F„

h.

V,g u r u z { . |b i g l e r i n e ]

Fu beglerine | idüp] F „ itdi ||9 bigler men] F,, begler ben | niye bığırdum] F,j neye obıdum I bilmezüz] Fu neye obudunuz ne buynrursız didiler ||10 anız] F „ uruz |bazan] Fi bazan | bize] V’de yok j| 11 {ayım mnız] Fı-j dayım uruz {aş oğuz begleri ile | mana] V ’deyok j e m e n ... K ] D’de V’ deyok j bılbaşa] V ’de yok fi 12 ayıtdnm] F, ben a. | ki] Vg k. mere bdbaş | baçan-ki] Vg baçan-kim | bazan. . . -idi] Fj bâian evin yağma itdürürdi || 13 bigleri] V, begleri | yağmalar-idi] V, yağma iderdi |'bigler gelür ] Fj begler gelüp | kazam] F, bazam | selamlar gider-idi] F, selamlarlardı andan {ağılurlardı | ş im d i... bulımnadub] D ’de yok 1 mere] D, emen aydur ya sen ne cavab virdim aruz aydur ki m. ||2 bozana düş-

D29S

menüz] Vg bazana düşmen oldub | aruz] Fg a. araya muşhaf getürdi | bigler ] F, begler II 3 ya] V’de yok \ dirsiz] F , buyurursız | bigler aydur] Fg begler ayıldılar | ne diyelüm] V’deyok \ bazana] V’deyok ||4 biz de düşmenüz] F, biz dahi oldub | a ra y a ... getürdi] Fg aydur din imdi and içün |hep bigler] Fg cemi‘ begler ||S el urup] V’de yok II 6 düşmenüz] F , düşmen | cümle bigleri] F, hep begleri | döndi] V’de yok \ bigler] Vg begler || 7 beyrek] F, beryik dahi | almışdur] F , alupdur | bazanuü] V, bazanun n

8

bazan-ile] V, bazan-ile | getfirelüm] Fg aldayalum odamuza g. | bize] F , gelüp

b. II 9 olur-ise] Fg olursa |olmaz ise] Fg olmazsa |sobalım {utaym] r,;e şabalm dutayım II 10 paralan] F,„ p. didi 1 beyregi. . . sonra] F,g beryik gidicek | bazan-ile] F,, bazan ile || 11 işümüz] F „ işimüz | beyrege kağıd]Fu kağıd yazdılar beryige || 1 2 yi­ ğitleri ile] Dgg yiğitler ile | içer-idi] F „ içüp otururken | aruzdan] V ’deyok \ selam] F „ beryige s. || 13 beyrek] F,j beryik | ayıtdı] F „ a. nedür ol kişi aydur | hanum] h. bu kağıdı aruz gönderdi diyüp şandı beryik açdı gördi-kim | aruz. . . selam] V’de yok l id e r ] V’deyok \itsün] F „id n p | beyrek] V’deyok \ gelsün] F „ gelsin | bazan-ile bizi] F„ bizi bazan-ile | banşdursun]

F„-, lu{f idüp bizi bazan-ile banşdurasm || 2

dir] F, dimiş | beyrek] F, beryik | h oş. . . bindi] V’de yok \ bırb] V, haman b- | yigitile] F, yiğidin boyma aldı ||3 aruzun ivine] F, aruza | oğuz] V’deyok \ bigleri] Vg beg­ leri I oturur-iken girüp] Vg otururken indi ||4 beyrege]

V’de yok | aruz] Dg aruza Vg

aruz yir gösterdi geçüp oturdı aruz | seni] F, beryek s. | n iy e. . . beyrek] F, neye obı-

D296 V96

166

DEDE KORKUT KİTABI

dum beryik |( 5 aydur] V'de yok | niye ^ığırdunuz] V, buyurun didi | aydur] V'de yok I h ep . . . bigler] V, bu oturan begler hep | kazana] V, kazana || 6 olduk] V, olup | içdük] V, içmişlerdör | sen daln] V, sen- d a ^ ||7 kazana] V, beryek aydur vallahi ben kazana | d iyü . , . içdi] V, didi |şoyladı] A, şoylamış ||8 aydur] Aj görelüm ne şoylamış I m e n ... ni'metini] A, ben kazanun ni'metin | bilmez-isem] A, bilmezsem | tursun] A, dursun ||9 atma] A, atm | binmişem ] D , bilmişem ( p-Aj» ) |bilmez-isem] A, bil­ mezsem I mana] A, bana || 10 bilmez-isem kefenüm] A, bilmezsem bana kefen { bargah] A, bârigâh ||11 bilmez-isem mana] A, bilmezsem bana |men kazandan] A, ben kazandan || 12 aruz. . . karvayup] D'de yok | beyregün] A, beryegün | şakahm tutdı] A, şakahn dutdı |bigler] A, begler ||13 kıyamadı] A, kıyamadılar |beyrek] V, beryik | aruz ka^duğm ] V'de yok | bildi] V’de yok D297

I aydur] A, görelüm ne şoylamış |aruz] A, tayım uruz |mana]V, bana | bilse-yidüm] A, bileydüm | kazdık] A, İkazdık ||2 atuma] A, atum | geyer-ldüm] A,, geyer idüm II 3 bilüme] Vız belüme | alm . . . tali] V’ de yok ||4 altmış. . . alur-idiim] V ’de yok I bigleri yanuma] A ,, beglerümi yanıma ||5 men] A „ ben |tuysam] A „ bilsem | sana] A’de yok 1 gelür mi-y-idüm] A,, gelür nüydüm ||6 tutmak] A „ dutmak 1 sen] A,j ^avat s. II 7 kavat] V’de yok \aruz] D , uruz | mere] V ’de yok ||8 şuşanma] A,j şuştuna |beyrek] A,j beryik | vallah men] A „ vallahi ben | kazan] Vı, kazanun | uğurma] D , *JJ | | 9 başum] A „ başı | kazandan] A „ ben han jkazandan | gerek-ise... eyle] V ’de yok D 297,o-303g aruz. . . çapdurdı] V ’de yok

D298

10 biz] D j>

D300

3 biz]

D301

8

D302

9 muhannetlik-ile] D muhannethk-ile (

D303V99

D j , II 13 yiğit]

bigler hep] D hep bigler

D || 12 dirüp] D

\ ağardup] D y

jö\

)

5 bigler] D, JSo A, bigil | toyum ] A, kalaba t- | kazan] A,kazan| alan] A, alana | görklü] D’ de yok ||6 çadır] A,-, çadırm otağm j otağmkurdı] V’de yok j gelüben] Ag gelüp II 7 çaldı] Ag idüp soy şoyladı | ğâzi] V’de yok | ne geldügin] Aj neler geldügini II 8 ayıdı virdi] A, söyledi |big] A, yig | dünya menüm] Aj dünyayı benüm ||9 gelimlü] D , gehnelü ||10 el-‘ â ^ e t ] Ag-g bu kara yir bizi d a ^

yiyecekdür ahır ‘ â ^ e t ||

11 ahin aynılık] V ’de yok | vireyim] Ag vireyin ||13 ağ şakallu] V’de yok \ uçmağ ol­ sun] A, uçmak olup | ağ pürçeklü] V ’de yok D304

1 olsun] Ag-, o. kadir tann beryege rafimet U su n şir-i merdan bazret-i ‘ alinün elinden şarâben tahûr içmek hudâ erzâni kdsun ||3 biş kelime] Ag beş kelime ||4 âmin] V ’de yok ||S âm in. . . görsün] V’de yok ||6 yığışdursun] A, yığışdursm ||7 mubammed] A, adı görklü m. | muştafaya] A, muştafa yüzi şuyma ||8 banum hey] Ag-,, bu kitabı yazam du'â-y-ile ananlara (tak subbânehu ve ta'âla rabmet itsün âmin âmin diyenler dizar görsün b®ı>tım hey begüm hey

SÖZLÜK

a -a

a! (ünlem) >a! (kuvvetlendirme edatı, bk.

■e) abdest (f. âbdest) abdest Ablpusa (y. a.) Akbaza am acı aa]^ kızgmbk, hiddet açığı ttt(- “ kızmak” ‘ âciz (ar.) âciz aç aç açaçmak açdur- açtırmak açıcanı acımak, cam yanmak açıkacıkmak açılaçılmak açuk açık ad ad, isim, nâm ada^lu sözlü (bk. adakla) adaklu sözlü (bk. adahlu) adam (ar. âdem) adam, insan, kişi ‘ adavet (ar.) düşmanhk Âdem (ar., k. a.) Hazreti Âdem âdemi insan oğlu, insan ‘ Affan (ar. ‘ Affan, k. a.) Affan ağ ak, beyaz (bk. a}f) ağyükselmek, yukarı çıkmak ağa ağa, ağabey, baba ağaç ağaç; bir uzunluk ölçüsü ağarağarmak ağani- (?) boru çahnmak (?) ağart(?) boru çalmak (?) ağayıl ağıl, koyun ağdı, (koyun sü­ rüsü?)

Ağça Çala (y. a.) (bk. og) Ağça Kala ağıl ağd ağır ağır ağırlaağırlamak, izaz ikram etmek ağulık hürmet, izaz ikram, ağırlama ağlaAğlağan (y. a.) Ağlağan ağlainaJb ağlamak ağlaşağlaşmak ağlatağlatmak ağn ağn ağrımak ağnah, âh (f.) ah, âh (ar.) ahd, antlaşma ‘ ahd (ar.) bir ahed (ar. âbir) artık, âhir, nihayet a]^ (ar. abur) son, âhir, nihayet, a(ıır akibet, artık! abıret (ar. âbiret) âliiret abşam akşam ahtaraktarmak, devirmek, yere yık­ mak, attan düşürmek abtani-

aktarılmak, yere inmek, at­ tan inmek ak ak, beyaz (bk. ağ) akakmak alçnrh akan, akan şeyler, akar şey­ ler, akıcdar akça akçe, para, gümüş para Ak Hişar (y. a.) Ak Hisar ‘ abd akm abınçı

(ar. ‘ abl) akıl akın akmcı

DEDE KORKUT KİTABI

170

a i^ d ı al^tAk Sika al

akıntı akıtmak (y. a.) Ak Sika hile

al al> ala ala ala alaca

al, kırmızı, pembe almak -a (-e) taraf, -a (-e) doğra elâ, ala, karışık renk, alaca (krş. Ala tag) alaca, alaca balaca, karışık renk (bk. ala) alalkızarmak alan ala, alaca, sabahm ilk aydmhğı, alaca karanhk (krş, alar) alan düz, düzlük, geniş, açık yer, alan, saha alar ala, aydınlık, ilkaydınlık, sabah aydınhğı (krş. alan) Ala Tağ (y. a.) Ala Tağ (bk, ala, tağ) alay alay, ordu birliği alçak alçak, alçak yer aldaaldatmak aldan- aldanmak aldnraldırmak, kaptırmak ‘^alem (ar.) bayrak, sancak ‘^âlem (ar.) âlem âlet (ar.) âlet ‘^aleyhi’s-selâm (ar.) ona selâm olsan “"aleyk (ar. aleyke) senin üzerine *^a. al- “ selâm almak” ‘^aleyke’s-selâm (ar.) selâm senin üzerine olsan, sağ esen plasm alın alın almAhnca

alınmak, yenilmek, (y. a.) Ahnca

alt olmak

alışmak alışmak, karşıhkh almak ‘^Ali (ar. 'AH, k. a.) Hazreti Ali 'âlim (ar.) âlim

alkış hayır dua Allah (ar. AUâh) Allah, Tann AHahn şamed (ar.) AHâhu samed; dâim ve bâki, ezelî ve ebedî Allah alma elma «İmale almak almaş elmas alp alp, kahraman, cesur Alp Eren (k. a.) Alp Eren (bk. alp.

Eren) Alp Rüstem (k. a.) Alp Rüstem (bk. alp, Rüstem) alt alt alb altı (bk. altı yüz, on altı, on ahi bin) altı yüz altı yüz altmış altmış (bk. altmış bin) altmış bin altmış bin alton altm aman (ar. emân) aman!, müsaade, af amanat (ar. emânet) emânet, birine ahnmak üzere bırakılan şey, ısmarlanacak şey 'amel (ar.) amel, hareket, fiil, iş 'a.-i az- “ talihi ters dönmek, aimna kara yazı yazılmak, doğru yoldan çıkmak” âmenna ve şaddaknâ (ar.) iman ettik ve tasdik ettik, inandık Anut (y, a.) Amit, Amit suyu â m în (ar. â m i n ) âmin!, duamızı amma 'amme

kabul et! (ar. amma) amma, lâkin (ar.) Kur’ ânm otuzuncu cü­ zünün birinci suresinin baş­ langıcı ve otuzuncu cüzün ismi

SÖ ZL Ü K

anana ana ananı ancak and anda andan

anmak, zikretmek ana, anne ona, oraya (bk. ol) öte, öteye ancak ant, yemin onda, orada (bk. ol) ondan, ondan sonra, oradan (bk. ol) afidur- andırmak, yad ettirmek, ha­ tırlatmak andurt- andırtmak, yad ettirmek am hayret, şaşkınhk (??) am onu (bk. ol) amt(belki andı- veya andıt-) tu­ zak kurmak, yakalamağa çahşmak (?) amtşaşırmak (??) aSlaanlamak anlar onlar (bk. ol) anrakükremek, haykırmak ansuzm ansızm anım onun (hk. ol) ap ap (a. alaca) apargötürmek apnl apul iki tarafa sallanarak, yalpa yaparak, yuvarlanarak yürüme ara ara‘ araba ‘ arabi ‘ Arafat

hali ara, orta aramak araba (ar, ‘ arabl) arabi, atap (ar. ‘ Arafat, y. a.) Arafat

dağı ard (art) art, arka arğap halka (?) arğış kervancı, bezirgân, kervan arba arka, sırt (bk. arf^a)

Arbu Bil (y. a.) Arku Bel (bk. Ar^u Bil) arka arka, sırt (bk. arba), destek, dayanak arkıç (arkaç)?

Arku Bil (y. a.) Arku Bel (bk. Arhu Bil) arknıı çapraz, yanlamasına armağan armağan, hediye arpa arpa arslan, arşlan arslan ‘ arsuz arsız (ar. ‘ ör) ‘ arş (ar.) arş, gök arşun arşm Arşun (k. a.) (bk. arşun) art art (bk. ard) fazla, ziyade artub artur­ artırmak, geri bırakmak, bı­ rakmak anı an, temiz anık zayıf Aruz (k. a.) Aruz, Aruz Koca, At ağızlu Aruz Koca asmak (ar. ‘ aşâ) asa, değnek, baston aşa aşdasılmak (ar. aşl) asd, soy aşd (ar. ‘ âşl) âsi ‘ âşi aşlan aslan, arslan (krş. arslan) asuman (f. âsmân) âsuman yemek aş aşmak, geçmek; üstüne çık­ aşmak, (erkek hayvan) dişiyle çiftleşmek aşanaşbaz ‘ aşıblaaşmab

aşağı, aşağıya yükselmek (? ?) aşçı âşık olmak, sevmek, gönlünü kaptırmak (ar. ‘ ûşıb) aşmak

n;

aşuk aşuraşut at atata atdur* atılatış atışatlanatlas atmak av avaz avçı avlaavlanavlat‘ avrat avşıl

avuç ay ay ay aya

DEDE KORKUT KİTABI

aşık aşırmak, geçirmek aşıt, aşılacak yer at atmak baba, ata attırmak atılmak atış, atma atışmak ata binmek (ar.) atlas kumaş atmak av (f. âvâz) avaz, ses avcı avlamak avlanmak havlatmak (ar.) avrat, kadın bîr sığır hastahğı (buna tutu­ lan hayvanlarm ağzının suyu akar) avuç ay, ey! ay, gökteki ay ay, yılm on ikide biri aya (sapan ayası “ sapanın taş konan yeri” )

ayağ ayak (bk. ayaje) ayak ayak (bk. ayağ) ayak kadeh ayak yolı helâ 'ayal (ar. 'ayâl) çocuk, oğul ayasofya ayasofya, kilise aydm aydm, aydınlık, ışık aygır aygır, erkek at ‘ ayıb (ar. ‘ ayb) ayıp, kusur

ayırayıt‘ Ayişe Ayna ayna aju-an aynlaynt aym ayriık ayrulılk ayüş. azazad azğun

ayırmak söylemek (ar., k. a.) Hazreti Ayişe (k. a.) Ayna Melek (f. âzIne, âdine) cuma ayran ayrılmak ayrılma yeri, kavşak ayn, başkası başkası ayrılık söyleşmek azmak

(f. âzâd) âzâd, hür, serbest azgm (ar. ‘ a?îm) büyük ‘ azim ‘ aziz (ar. ‘ aziz) aziz ‘ azizle- ağırlamak, azizlemek (bk. ‘ ari* aznavur asü, asilzade ‘ Azrâ’U (ar. ‘ Azrâ’D) Azrâil azuk azık azvay azman??

B baba baca bâdem badya bağ bağ bağdabağdama bağır bağırbağışlabağlabağlan-

baba baca (f. bâdâm) bâdem bir çeşit büyük kap (f. bâğ) üzüm bağı bağ, ip güreşte sarma takmak sarma (güreşte) bağır, göğüs, ciğer bağırmak bağışlamak, affetmek, hediye etmek bağlamak bağlanmak, bağlanılmak

SÖZLÜK

bağlat- bağlatmak baba (f. bebâ) değer, kıymet, fiyat bahadır (f. behâdir) bahadır, yiğit, cesur bahadırlık bahadırlık, yiğitlik (bk.boAadır) bahri (ar. bahri) deniz ördeği cin­ sinden güzel tüylü bir ku; babş (f.) bahş, bağışlama babfiş babt

(f.) bahşiş (f.) baht bakmak ba^â (ar.hekâ) beka, kalma, kalış, hâki kalma bakdur- baktırmak babn* ba^ış bakışbaki balçak balçık baldır balık bal^ham Bamsa Bamsı ban ban bana Bam banlabanlat-

bakır bakış bakışmak (ar. bâ^I) bâki, kalan kıhcm sapı, kılıçın tutula­ cak yeri, kabzası balçık, sıvık çamur baldır balık parlamak, ışıldamak bir çeşit yürüme, bir yürüme şekli? (k. a.) Bamsa, Bamsı Beyrek (k. a.) Bamsı Beyrek (bk.

Bamsa, Beyrek) çok süslü altın başh büyük çadır bağırma, ezan, yüksek ses h. banlat- «ezan okutmak» bana (bk. ben, krş. mana) (k. a.) Banı Çiçek (bk. Barıu) ezan okumak, bağırmak ezan okutmak, bağırtmak

173

Banu (k. a.) Banu Çiçek (bk. Banı) Baralk Barak, bir köpek ismi bargah (f. bârgâh) otağ banşbarışmak banşdıır- barıştırmak bâri (f. bâıl) bâri başbasmak, yenmek, bastırmak, alt etmek Basat (k. a.) Basat, Aruz oğh Basat başılbasılmak, yenilmek, alt ol­ mak baş baş başarbaşarmak, becermek Başı Açuk fa ^ a n (y. a.) Başı Açuk Tatyan başlabaşlamak batbatmak batman, batman altı okkalık veya sekiz kiloluk ağırlık ölçüsü, batman batur- batırmak baya demin bayağı bayağı Bayat Bayat, Oğuz koylardan biri Bayburt (y. a.) Bayburt bayı- zengin olmak, zenginleşmek Bayındır (k. a.) Bayındır Han bayır bayır, kır bazirgan (f. bâzcrgân) bezirgân, tacir, alış verişçi bazlanımaç bazlamaç, yağlı ekmek bebek bebek becerbecermek becit çabuk, çok, lüzumlu, ehem­ miyetli b, ol- «bakmak, üzerine düş­ mek, sürekli çalışmak» beden beden, gövde beğen- beğenmek

174

DEDE KORKUT KİTABI

(k. a.) Begil (f.) cennet sağlam, pek bek (ar. Bekr, k. a.) Hazreti EbûBekir bekir (bk. Ebû Bekir, Sıddıfç) beklemek, durmak beye(ar. belâ) belâ bela belemek, kundak sarmak, kunbeledaMamak tepe, sırt, dağ, dağ beli belen (f. beli) evet beli belki beUd beUi bellû bclürbelirmek, belli olmak belürsüz belirsiz ben (bk. men, bana) ben bençileyin benim gibi beniz beniz benzebenzemek benzet- benzetmek beraber (f. berâber) beraber Berdc (y. a.) Berde bre! (bk. mere) bere berk, kuvvetli, sağlam, sıkı berk berkitsağlamlaştırmak, kuvvetlen­ dirmek beri berü beslebeslemek (ar.) beyan, bildirme beyân beyin beyin (k. a.) Beyrek, Bamsı Beyrek Beyrek (bk. Bamsı) BegU behişt

beze bezenbmar bırak-

(f.) zavaUı, miskin, biçare. suçlu , günahb bezenmek, süslenmek pmar, çeşme bırakmak, koymak

bici bid‘ at bidevn

big biglik bl-^aber bikir

bici, cici bici (bk. cici) (ar.) bid’at, sonradan çıkma İŞ cins at, bir cins at, bir at cinsi, iri hayvan, iri mahlûk; erken gelişmiş, vaktinden ev­ vel büyümüş, çok büyümüş bey beylik (f., ^aber ar.) habersiz (ar. bikr) bekâr, bâkire

bel, sırt (krş. mil) bilmek bildirmek birlikte, beraber bilek bilici bilgi, anlayış (ar.) billah okluk, oyan n konduğu mah­ faza, sadak bin bin (sayı) binmek binbindür- bindirmek binişmek binişbinit binilecek şey, binek hayvam binme^ binmek binmek binmek bir bir birez biraz birlik, Tannnm birliği birlik bir uğurdan birden, hep birden, hep beraber, bir hamlede

bil bilbildürbile bilek biliçi bilik biUah bilUk

biserek

biş

bir cins deve, genç ve kuv­ vetli deve, iki hörgüçlü erkek deve ile arabî deveden olan erkek deve beş

SÖZLÜK

bişik beşik biş yüz beş yüz bit bit bitot bitmek bitbitmek, tükenmek bl-tekellüf (f., tekellüf ar.) teklifsizce. hemen, hiç durmadan biterli yerden biten şeyler, nebatlar. bitkiler biz bez biz biz (krş. miz) bl-zaval (f., zevâl ar.) zeval bulmayan. ölümsüz, ebedi boğaz boğaz boğaz gebe hayvan, hayvanm gegebeliği Boğazça (k. a.) Boğazca Fatma boğazla- boğazlamak, boğazım kes­ mek boğma boğma, boğumlu boğma boğmaca gedik açmak, kertik açmak. boğraçökertmek, yara açmak, de­ lik açmak boğrat-

bol bolayki borç bon bostan boşalboşanboy boy

gedik açtırmak, kertik aç­ tırmak, çökerttirmek, yara aç­ tırmak, delik açtırmak bol belki, belki de, ihtimal ki. olur ki, kâşki borç boru, çalman boru (f. bûstân) bağ bahçe, bostan boşalmak boşanmak, boşalmak, bağım çözmek, bağından kurtulmak boooy! eyvah! boy

boy boy boylaboyun boz bozbozaç bozdBoz Ok bögelek bögrûşbögür bögür-

böğürtbölbölük börk böyle böylelik böyüböyük bu Budağ budak Budak

175

boy, kabile, maiyet destan destan söylemek, hikâye an­ latmak boyun boz, kurşunî renk, gri bozmak boza çalan renk bozulmak Boz Ok, Oğuzlarm Boz Ok kolu. Taş (Dış)» Oğuz sığır sineği, sığırları ürküten sinek, eşek sineği böğrüşmek, bağıra bağıra ağ­ laşmak böğür böğürmek, böğüre böğüre ağ­ lamak, bağıra bağıra ağla­ mak böğürtmek, bağırtmak bölmek bölük, kısım, parça börk, başlık böyle böylelik büyümek büyük bu (krş. mu) (k. a.) Budak (bk. Budaf:)

budak (k. a.) Budak, Kara Göne oğlu Kara Budak (bk. Budağ) boğa, danıızhk erkek hayvan. buğa geyik Buğaç (k. a.) Buğaç, Dirse Han oğb Buğaç Buğaçuk (k. a.) Buğaçuk Melik buğra erkek deve

176

DEDE KORKUT KİTABI

buğuıbuğur bukağu

erkek deve bu sefer, bu kez köstek, ayağa vurulan demir bağ, pıranga bulbulmak bulaşbulaşmak, bulanmak buldur iri göz yaşı damlası, tane tane göz yaşı bulmbulunmak bulışbuluşmak, rastlamak, karşı­ laşacak bulut bulut bun sıkmtı, iztirap, acı, tehlike bunalbunalmak bunçılaym bunun gibi , böyle (bk. bu) bura bura burç (ar.) burç burçak iri ter tanesi Burla (k. a.) Burla Hatun, Kaza­ nın karısı burma burma, burulmuş, burulmuş kı­ sım burun burun but, but but buynuz boynuz buyruk, buyuruk buyruk, emir buyur- buyurmak, emretmek buz buz buzağu buzağı buzlabağıra bağıra ağlamak, feryad etmek, deve bağırmak buzlaş- bağırıp ağlaşmak, deve gibi bağrışıp feıyad etmek buzlaşdur- deveyi bağırtmak, develeri bağrıştırmak buzlatbüdri-

ağlatmak, feryad ettirmek, ba­ ğırtmak, deveyi bağırtmak sendelemek, ayağı titremek, tekerlenmek

Bügdüz bühtan bükbüribürinbütün

Oğuzlarm Bügdüz boyu, (k. a.) Bügdüz Emen (ar. bühtân) bühtan, iftira. isnat, suç ? bükmek bürümek bürünmek bütün C

cahU can canavar câriye câsus câsuslacavab cebbar

(ar, câhil) câhil (f. cân) can (f. cânver veya cânâver) ca­ navar (ar.) câriye (ar. câsûs) câsus câsuslamak, câsusluk etmek (ar. cevâb) cevap (ar. cebbâr) kudret sahibi.

Allahın sıfatlarından

cebe]h^>*^ (f- cebehâne) cephâne Cebrâ ’il (ar. cebrâ’îl) Cebrâil, dört me­ lekten haber meleği cedd (ar.) ced, atalar cehennem (ar.) cehennem ceUad (ar. cellâd) cellât cem‘ (ar.) cem’ , toplama cemal (ar. cemâl) cemâl, yüz gü­ zelliği cemi' (ar. ceml‘ ) bütün, hep cenk (f.) cenk, savaş ccvşen (f.) zırh ceza (ar. cezâ) ceza, eziyet cıda cıda, mızrak cilasun yiğit, kahraman, babayiğit cılavı gem, dizgin, yular Cızığlar (y. a.) Cızığlar cici cici, süs, süslü, cici bici

SÖZLÜK

ciğer cima‘ cisim cömerd cûş cübbe cümle

(f.) ciğer (ar. cim â') birleşme, çiftleş­ me (ar. eism) cisim, vücut, gövde (f.) cömert (f.) coşkunluk, coşma (ar.) cübbe, elbise, palto (ar.) bütün, cümle r V

çadır çağ çağır-

çağırt-

çadır (krş. çetir) çağ, zaman çağırmak, bağırmak, manzum söylemek, türkü çağırmak, ses­ lenmek, dâvet etmek

çağırtmak çağlamak çağıl (çağd) çakmak, vurmak çakçakmalf çakmak (âlet) boz, kır, alaca, kül rengi (bk. çal çal Ifara ftuş) çalmak, vurmak, saz çalmak. çalhırsızlık etmek Tann, Allah çalap çaldur- çaldırmak çalım çalım çahnmak çalmçahş, çalma, vuruş çahş çahşmak, vuruşmak çalışçal-kara kuş kartal (bk. çal) çalmak çalmak, vurmak Çan-kız (k. a) Çan-kız Çan-paşa (k. a.) Çan-paşa bir şey yerken veya içerken çap köpeğin çıkardığı ses, dudak şapırtısı koşmak, koşturmak, at sürçap. çağlaçağnam

çapar çapdnrçapdçapkun

177

mek, yağma etmek, akm et­ mek, dört nala yetişmek. yarmak, kesmek haberci, postacı koşturmak, at koşturmak, yağ­ malatmak yağmalanmak, yağma edil­ mek, basılmak baskm

(f. çâre) çare yağma etmek, vurmak, bas­ km yapmak (krş. çap-) çarpışdur- gezip tozmak, çırpıştırmak çartalk (f. çârtâk, çehâr tâk) çardak çatlağuç sapan ve kamçımn çatla­ yan kısmı, sapan ve kamçıyı şaklatan tüy ve yanimış ka­ yış çatlatçatlatmak, şaklatmak çatma çatma, çatık, çatdmış çavlan- ün salmak, şöhretlenmek, meş­ hur olmak çara

Ç"P-

çavuş çay çayçayır çekçekdürçekilçekişçemeu çenber çene çengel çeri çerkez

çavuş, bekçi, hizmetkâr çay, dereden büyük ırmaktan küçük akar su caymak, dönmek çayır, çayırlık çekmek. çektirmek çekilmek çekişmek, dövüşmek, kavga etmek, savaşmak (f.) çimen, çayır yemeni, yazma, baş örtüsü çene (f. çengâl) çengel asker çerkes

178

Çeşme çetir çetük çevgen çevre çevük çevür-

DEDE KORKUT KİTABI

(k. a.) Ağ Melik Çeşme kızı çadır (krş. çadır) kedi (f. çevgân) değnek, sopa, ço­ mak çevre, etraf çevik

çevirmek, önünü kesmek, dön­ dürmek, çevire çevire pişir­ mek, devirmek çevüril- çevrilmek, dönmek, dönüp do­ laşmak bağırtmak, ilân ve davet et­ çığırtmek çığrışmak, bağrışmak çığnş. bağrıştırmak, çığnşdur ■ çığrıştırmak, feryat ettirmek çıkmak (bk. ç(^-) ç>tçıkarmak (bk. çıkar-) ç ı^ çıkmak (bk. çıh-) çıkçıkarmak çıkarçıkartmak çıkartyular çılbır çınlamak çmlaçıplak çıplak (f. çerâğ) çerağ, çıra çırağ elbise, altın işlemeli süslü el­ çırğap bise, çargap çırpmak, vurmak çırpçırpmdı çırpıntı çiçek çiçek (k. a.) Banı Çiçek (bk. Banı, Çiçek Banu) çığın çoban çoğ çoğrama

omuz (f. şubân) çoban çok (bk. çok) kaynama, fokurdama, dama

fıkır­

Çofeçok çolğaçoluk çomağ çomak çökçökerçönge

çöngel-

çözçuğa çu(ıa çuka

üşüşmek, çullanmak çok (bk. çoğ) sarmak, bohçalamak çoluk, çocuk çomak, demir topuzlu sopa, bir cenk âleti (bk. çomalf) çomak, demir topuzlu sopa, bir cenk âleti (bk. çomağ) çökmek çökertmek zayıf, fersiz, nuru kaybolmuş, bulanık gören (göz), körel­ miş, körleşmiş (âlet) (göz) zayıflamak, fersiz ol­ mak; (bıçak) körelmek, kör­ leşmek çözmek, kesmek çuha, cübbe, palto (bk. çuha, çuha,) çuha, cübbe, palto (bk. çuğa, çuka) çuha, cübbe, palto (bk. çuğa, çuha)

çuldı çuval çün çünki

ganimet, askere verilen hediye çuval, çul (f. çûn) mâdemki, vaktâ ki (f. çünki) mâdemki, çünkü, vaktâ ki çün-kim mâdemki çüriçürümek D

da dad dadı da({i dak

da, dahi (edat) (bk. de) (f. dad) yardım isteme, yar^ dım isteyen ses, imdat dadı (bk. tadı) dahi, ve, daha, artık, hâlâ kadar, dek

SÖZLÜK

dala-

ısırmak, dişle koparmak, yağ­ ma ve talan etmek dam (f. dâm) tuzak damağ damak dan dansu^ şaşılacak, hayret verici, nâdir, mühim dar dar darıyağma etmek, dalamak, mu­ sallat olmak da'vile- dâvâ etmek, hesap sormak (ar. da 'vi) davul daya dayı dâyim

davul (bk. tavul) dadı, daya dayı (bk. tayı) (ar. dâ^’im) dâim, daima, dai­ mî

daz de dede Dede

çıplak de, dahi (edat) (bk. da) dede (k. a.) Dede Korkut (bk. ata, Korfeut) def'i (f. def'I, d ef' ar.) derhal, hemen degdeğmek, degenek değnek değin kadar değirmen değirmen degül değil, değildir deldelmek delim çok, pek çok delindelinmek delü deli, deli dolu, yaman, cesur delük delik delaiik dem demren demür

deUlik (f.) dem, an, zaman okun upundaki sivri demir, temren demir

179

Demür Güçi (k. a.) Demür Güçi Demür Çapu (y. a.) Demür Iflapu derdenedeniz denlü depdepe depegen Depegöz depeledepere dcpildepitdepme depretderd dere Dereşam dergah derhal deri derin derinlik derlederletdervend derviş destmal destur deve devlet

vendi denemek, sınamak deniz kadar tepmek, at tepmek, tekme­ lemek tepe, başm tepesi tepen, çok tepen, tekme atan hayvan (k. a.) Depegöz tepelemek, tekmelemek tepeden aşağı tepilmek teprctmek, kımıldatmak, sars­ mak tekme tepretmek, kımıldatmak, kı­ pırdatmak (f.) dert dere (y. a.) Dereşam, Dereşam Suyu (f. dergâh) dergâh, kapı önü, eşik, huzur (f., hâl ar.) derhal deri derin derinlik terlemek terletmek (f. derbend) derbent, dağ ge­ çidi (f. derviş) derviş (f. destmâl) mendil (f. destûr) müsaade, izin deve (ar.) varlık, zenginlik, let, ikbal

dev­

lâO

dıvar di didldar

DEDE KORKUT KİTABI

(f. dlvâr) duvar haydi, 'haydi artık, di demek (f. dldâr) yüz, cemal; Allahm yüzü, güzelliği (bk. dizar) didlldidilmek, didik didik olmak dikdikmek, yapmak, kurmak, sançmak, dikmek (dikiş) dikdür- diktirmek, yaptırmak, kur­ durmak, diktirmek (dikiş) dikildikilmek, yapılmak, kurulmak dikmek dikmek (dikiş) dU dU dil çıkart- «ağız açtırmak» diledilemek, istemek dUek dilek dilemek dilemek, istemek dilkü tilki dimek demek dimemek dememek din (ar. din) din dln-i Mukammed «Muhammed dini, İslâmiyet» din yavaş sesle konuşulan, gizli konuşulan şey, gıybet d. dinle- «kapıdan veya baca­ dan gizlice içeride konuşulan­ ları dinlemek, gizliden kapdan dinlemek, gizliden içeriyi dinlemek, gıybet ve dedikodu­ lara kulak vermek» dinledinlemek dip dip, kök(krş. düp) dirtoplamak direk direk Direk (k. a.) Arşun oğlu Direk Tekür dirgür- diriltmek, yaşatmak, canlan­ dırmak

diri dirildirUdirim dirlik

diri, sağ

doydögDöger dögil-

doymak dövmek, vurmak (k. a.) Döger

dirilmek, canlanmak toplanmak dirim, dirilik, hayat dirlik, dirlik düzenlik, geçim, yaşayış dimek demek, toplantı, düğün der­ nek Dirse (k. a.) Dirse Han diş diş dişi dişi dişleısırmak ditditmek, didik didik etmek ditretitremek divan (ar. divân) divan, büyük mec­ lis, kurultay, beylerin meclisi divşürdevşirmek, toplamak diz diz dizar (f.) yüz, AUahm yüzü, yüz güzelliği, cemal (bk. dldar) dizçük dizcik, diz bağı, dizlik dizildizilmek, sıralanmak dolamaç dolamaç, dolambaç, dolambaçh (bk. tolamaç) dost (f. dûst) dost dosthk dostluk doy-(döy' ■) tahammül etmek, dayan­ mak, (belki) doymak (krş. toy-, toyur-, doy-)

dögişme dök-

dövülmek, vurulmak, çahn­ mak dövüşmek, savaşmak, cenk et­ mek, vuruşmak dövüşme, savaş, vuruşma dökmek

SÖZLÜK

dökdür- döktürmek dökildökülmek dökme tepe, çıkıntı, zirve? döl döl döndönmek, geri dönmek, dolaş­ mak, çevirmek döndür- döndürmek, geri çevirmek, çe­ virmek dönmek dönmek dört dört döş göğüs döşedöşemek, yaymak, sermek döşek döşek, yatak döşendöşenmek, yayılmak, seril­ mek du'â (ar.) duâ Du^a (k. a.) Du^a Koca (bk. fCoca) dubarla ? du^arlu ? dulum şakak Dumrul (k. a) Delü Dumrul (bk. Delü) Dundar (k. a) Kıyan Selçük oğlu Delü Dundar (bk. Delü, fundar) durduşak

durmak (yardımcı fiil) ayak bağı, köstek (bk.

tu-

Şab) duva^ (duvak) duvak, gelinin yüzünü kapayan tül düdük düdük dügdüğme düğün dükendiiketdülbend

Düldül

düğümlemek, bağlamak düğme düğün tükenmek, bitmek tüketmek, bitirmek (f.) tülbent, tül, başa ve bo­ yuna bağlanan ince beyaz kumaş Düldül, Hazreti Muhammed’in

181

bindiği ve sonradan Hazreti Ali’ye hediye ettiği katırm adı Diilek (k. a.) Dülek Evren (bk. Ev­ ren) düm bütün, tamam, tam, düm dün dün, dünkü gün dün gece dünlük pencere, baca, ev ve çadı­ rın pencere, baca ve ocak gibi delikleri, salon dünya (ar. dünyâ) dünya (bk. dünye) dünyc (ar. dünyâ) dünya (bk. dünya) dünyelik dünyahk, dünya, yer yüzü düp merkez, orta, asıl, dip, kök (krş. dip) dürişçalışmak, çabalamak, mücade­ le etmek, karşılaşmak, çar­ pışmak, savaşmak dürişdür- derleyip toplamak, katla­ yıp bükmek, yığıştırmak, katlamak, bükmek, dürmek dürlü türlü, çeşitli, çeşit dürsin- korkmak, çekinmek dürtdürtmek, sokmak, sürmek, sürtmek dürtîş- dürtüşmek, birbirine dürtmek, karşıhkh batırıp sokmak düş rüya düşdüşmek, inmek, girmek düşmen (f.) düşman düşmenlik düşmanlık düşür- düşürmek düvlck kavun, ham kavun, kelek düz düz, doğru, düzlük, düz yer, ova düzdüzmek, koşmak, tanzim et­ mek, tertip etmek, tedvin

182

DEDE KORKUT KİTABI

Düzen düzü-

(k. a.) Düzen düzülmek, dizümek, tertip ve tanzim edilmek, sıralanmak Düzmiird (y. a.) Düzmürd Kalesi

-e

-el (kuvvetlendirme edatı, bk.

-o) Ebû Bekir (ar., k. a.) ük halife Ebûbekir (bk. Bekir, Şıddık) ecel (ar.) ecel edeb (ar.) edep, terbiye, haya edeblen- utanmak, hayâ etmek, sıkıl­ mak edük çizme, mest egeğmek eger (f.) eğer eğin

vücut, baş)

eğlenEgrek

durmak, beklemek (k. a.) Egrek, Uşun oğlu Egrek eğri

eğri

sırt,

arka,

üst

(üst

Koca

ehü ejdeha ejderha eklen-

(ar. ehl) ehü, cins, taife (f. ejderhâ) ejderha (bk. ejdeha) (f.) ejderha (bk. ejderha) eklenmek, bulaşmak, sürül­ mek eksüeksilmek eksük eksik eksfiklik eksiklik el el el-‘ âkihet (ar.) en sonra, sonunda, ni­ hayet el-aman- (ar. el-emân) aman!, medet!, merhamet!, el-aman elbetde

(ar. elbette) elbette, mutlaka, tabii

elek elek (ar.) Allaha şükür, el-hamdu li’Uah hamd olsun el-hâşıl (ar.) hâsıh, velhasıl el-hâşıh hâsıh, velhâsıl elli eUİ elli bin eUi bin eUi yidi elli yedi elük dağ keçisi, karaca ememmek emçek meme (k. a.) Emen, Bügdüz Emen Emen emir (ar. emr) emir, buyruk emira^nr (f. endr-i â\)ûr) tavlacı başı; beyin, hanm tavlalarma, hayvanlarma bakan (bk. imrahor) emişmek, karşılıkh emmek emiş‘ emmi (ar. ‘ emm) amca Emren (k. a.) Emren, Begü oğlu Em­ ren emzür- emzirmek ense ense Ense (k. a.) Ense Koca enşişsesle ağlamak, ağlayarak teganni etmek, içini çekerek enük

erçel

enik, et yiyen yırtıcı hayvanlarm yavrusu er, adam, kişi, yiğit, erkek, koca yaramaz, kötü, inatçı, huysuz, aksi, dik başh, uğursuz fazüet, terbiye, hüner, marifet

erdem 9 erdü eren eren, er, yiğit, kahraman Eren (k. a.) Eren, Alp Eren ergenlik kadınm erkeğe verdiği hediye; kızm nişanlısına, gelinin gü­ veye verdiği hediye; bekârhk

SÖZLÜK

erilenerinerlik esesen esir esirgeeski esle-

kaygılanmak, yerinmek, üzül­ mek erimek erlik, erkeklik, yiğitlik esmek esen, sağ, sağ sâlim (ar. esir) esir, tutsak (bk. yesir) esirgemek eski

söz dinlemek, itaat etmek, saymak, aldırış etmek esrük sarhoş eşat koşturmak, yortmak, tı­ rıs gitmek, eşgin ve yorga gitmek eşek eşek et et etek etek etmek ekmek evet evet Evnük (y. a.) Evnük, Evnük Kalesi evren büyük yılan, ejderha Evren (k. a.) Dülek Evren Evren (k. a.) Delü Evren evvel (ar.) önce, evvelce, evvel, ev­ velâ eyegü kaburga eyer eyer, at eyeri eyerle- eyerlemek, ata eyer vurmak eyle öyle (bk. öyle) eyleeylemek, etmek, yapmak eylemek eylemek, etmek, yapmak eylenkalkmak, hareket etmek EyUk (k. a.) Eylik Koca eyü iyi eyülik iyilik eyyam (ar.) günler, zaman ezel (ar.) ezel

fâ ’ide fakı fâni Fâtıma

183

(ar.) fayda (ar. fa ]^ ) hoca, müezzin (ar. fâni) fâni, geçici (ar., k. a.) Hazreti Fâtıma, Peygamberin kızı ve Hazreti

Ali’nin kansı (k. a.) Boğazça Fatma (f. feryâd) feryât fırlamak, fısıl (fısd) (ar. fikr) fikir, düşünce, akıl (ar.) fiil, amel, hareket, iş, niyet, tasan (ar. firâk) aynbk, aynhk acı­ firak sı, ayrılık hüznü Fir'avun (ar. Fir'avn) Firavun, eski Mısır hükümdarlarmm ünvam (ar.) fırsat furşat Fatma feryad firlafışıl fikir f i 'l

gah gedik

(f. gâh) kâh, bazan gedik, gedilmiş, çentilmiş, kör-

gedil-

gedik açdmak, yank açılmak, çentilmek, kesici şeylerin ağzı diş diş olmak, kınhp körleşmek ve kısalmak gelmek gelim, gelme, geliş gelin geliş karşılıklı gelmek, gelişmek gelmek getirmek (bk. getür-) (y. a.) Gence, Azerbaycan’m Gence şehri genç

gelgelim gelin geliş gelişgelmek gelürGence genç

184

DEDE KORKUT KİTABI

gerdek

gerdek, zifaf odası, zifaf ça­ dırı, perde gerilmiş zifaf odası, perde, bir yeri bölen perde gerek gerek, lâzım , lüzumlu, bulun­ ması lâzım, ister.. . ister gerekgerekmek germgerinmek getürgetirmek (bk. gelür-) getürmek getirmek gevde gövde giymek geygeydür- giydirmek geyesi giyecek, elbise (bk. gey-) geyik geyik, dağ keçisi geyim giyim kuşam, giyecek, elbise. zırh, teçhizat geyingiyinmek, kuşanmak, cenk el­ bisesi giymek geyürgiydirmek gez gez, çatal, kertik, gedik, okun kirişe takılan kertiği gezgezmek, dolaşmak gezdür- gezdirmek, dolaştırmak gezlegezlemek, okun gezini kirişe takmak gice gece gicelik gecelik, başa giyilen gecelik, takke? gide gidergidim gimi gin gine girgir çek girmek girii

kısa, kısalmış ? gidermek gidim, gitme gemi gen, geniş gene, yine, tekrar girmek gerçek, ârif, evliyâ, ermiş girmek geri, tekrar

gitmek git* gizlegizlemek, saklamak gizlU gizli gor (f. gür) mezar gögeryeşermek, yeşillenmek gögerçin güvercin gögez yeşermiş, yeşillenmiş gögüs göğüs gök gök gök yeşil, mavi, gök renginde Gökçe Deniz (y. a.) Gökçe Deniz (bk. gök) gökçek güzel Gökçe fa ğ (y. a.) Gökçe Dağ (bk. göl gömeç gömilgön gönder gönderGönc görgöre göringöriş-

gök) göl kül ekmeği, kül puğaçası gömülmek gön, deri mızrak, kargı göndermek (k. a.) Kara Göne görmek göre görünmek görüşmek, müsâfaha etmek, to­ kalaşmak, kucaklaşmak, vedâlaşmak, el öpmek

görk güzellik görmek görmek göstermek göstergöstermek göstermek göt göt götürmek, kaldırmak, yükselt­ götür. mek yanmak göyingöz göz gözcü gözçi

185

SÖZLÜK

güzel gözetmek gözlemek, gözetlemek, bekle­ mek gÖzükgözükmek güç, kuvvet, zor güç gülgülmek gülişgülüşmek güman (f. gümân) şüphe gümbür gümbür gümüş gümüş gün güneş gün gün gün (il) gün, memleket, ülke, mu­ hit, çevre, etraf günah (f. günâh) günah, günah, suç gündüz gündüz günlük şemsiye, şemsiye şeklinde ça­ dır, şemsiyeli çadır, şemsiyeli otağ gürbüz (f. gurbuz) gürbüz Gürcistan (y. a.) Gürcistan güreş güreş güreşgüreşmek gürlegürlemek gürz (f. gürz) gürz güt. gütmek güv güv (güv) (köpek sesi) güvengüvenmek güvenç güvenç güyegü güveyi güz güz, son bahar güzün, son baharda gözetgözle-

gafil

(ar. ğâfü) gafil, habersiz ğ.-ile «ansızm, habersizce» ğ.-liiçe «ansızın, birden bire fark ettirmeden»

Gaflet ğalaba Gan gani

ğanm ğanp ğavğa ğâyet ğayıb gayret gayrı

(ar., k. a.) Gaflet Koca (ar.) çok, pek çok (k. a.) Kam Gan (ar. ğani) gani, vanndan fazlasmı istemeyen, zengin, cö­ mert (ar. ğarim) hasım (krş. (earım) (ar. ğaılb)garip,gurbette olan (krş. bonphh) (f. ğavğâ) kavga,gürültü, gürültü patırtı, döğüş, savaş, (ar.) gayet, çok, son derece (ar. gâ’ib) kayıp, gâib (ar.) gayret gayn, başka (krş. fçayrı [ar. gayr]) (ar.) gazâ (ar. ğâzI) gazi gızıldamak, vızıldamak H, H, H

^aber (ar.) haber haberleş- haberleşmek, habis hacet ^ cı ^aç ^dd

haber

sormak,

konuşmak (ar. habs) hapis (ar.) hacet, gerekli olan şey, dilek (ar. hâcI) hacı haç (ar.) had, hudut, derece, mer­ tebe

Hak (Ç a tt) (ar.) Hak, Tanrı hak (h a ^ ) (ar.) hak haklahaklamak, hakkmdan gelmek haMu haklı haksuz haksız hal (ar. ^âl) hâl, durum halal (ar. ^elâl) helâl, haram olma­ yan, kan, koca, eş

186

DEDE KORKUT KİTABI

lıalallaş-, helallaşmak kalallık helâllik, kanlık, eşUk halayık (ar. halâ^’ik) halayık, cariye, kul :^alıça küçük hah, hah haU (ar.) hail, çözüm ^alvet (ar.) halvet Im m aTi (f. hemân) hemen haman-dem (f.) derhal, hemen, o anda hamayil (ar. hamâ’il) omuzdan çapraz

hâmile hamle hampa ^an ^ançer ( j anlıT c

^arab l^arac harâmi

olarak vücuda asdan, geçi­ rilen bağ, çaprazlama, omuz­ dan çapraz olarak (ar.) gebe (ar.) hamle (f. hempâ) arkadaş, eş han (f.) hançer hanlık (ar. l^arâb) harap (ar. l^arâc) haraç (ar. harami) yol kesen, haydut, harâmi

haramzada (f., hatâm ar., zâde f.) haramzâde, piç baran büyük, iri? barcaharcamak (^arc ar.) barchk

Haşan hased hâşıl hasret hasud batır

harçlık (^arc ar.) (ar. ^âs) hâs, yüksek sınıftan olan (ar., k. a.) Hazreti Haşan (ar.) haset, kıskançlık, çeke­ meme (ar.) hâsd (ar.) hasret, hasret çeken, has­ ret çekilen (ar. hasûd) hasut, kıskanç (ar. İjâtır) hatır

batan hava havala

havlu hay hayıf bayır haykırhayvan ha2ir bazine hece hekim helâk hele hem he mi Hemid hemin hemişe hep her herze hey heybet bira bınidathırlamak bırlatbırş bırsuz bışun Hıiır

hatun, kadın, kan (f. hevâ) hava (ar. havâle) havale, yönelme, çevrilme b. ol- «yönelmek, üzerine çul­ lanmak» avlu, koru (ünlem) hay, hey (ar. hayf) hayıf, yazık, gadir, çevir, öç (ar. bayr) hayır, iyi, hayurh haykırmak (ar. hayvân) hayvan (ar. hâzır) hazır (ar. bakine) hazine (ar. heca) hece (ar. hakim) hekim, tabip (ar.) helâk, ölme, telef hele, hele hele, yani, hâsıh (f.) hem, hem de he mi, değil mi, e mi (y. a.) Hemid, Diyarbakır (f. hemin) sadece, yalmz, tek başına (f. hemlşe) daima, her zaman hep, bütün, daima (f.) her (f.) saçma, hezeyan (ünlem) hey (ar.) heybet küçük, ufak, zayıf hırddatmak, hmltı çıkartmak hırlamak, hırıltı çıkarmak hırlatmak, hınitı çıkartmak (ar.) hırs hırsız hısım, akraba (ar. Çı 4r, k. a.) Hızır aleyhisselâm

SÖZLÜK

hiç ykâyet y i'a tla -

himmet

(f. hiç) hiç (ar.) hikâye hil’ at vermek, hil’at giydir­ mek, kaftan hediye etmek, kaftan vermek, bulûz vermek, gömlek vermek (ar. y i'a t ) (ar.) himmet, yardım, gayret,

inayet, lütuf kara, siyah, çok esmer insan hindû yşar (ar. Uşar) hisar, kale y^metkâr (f., y^met ar.) hizmetkâr ^oca (f. âce) hoca j^od (f. ))ûd) kendi, (kuvvetlendirme edatı) (jıorlahor görmek, hor bakmak (f. (joş ^oşlık

tür) (f. tûş) hoş, iyi hoşluk, iyilik, keyif, sıhhatte bulunma hotaz, hotoz, püskül, sorguç, atm boynuna takılan püskül hoyrat, kaba, huysuz, terbiye­ siz, kötü huylu, kötü, hayırsız (ar.) hürmet (ar.) hû (ünlem), AUah!, der­

ılga-

ılğar dkı ıiy ç ı mak

ırak ırmak ışırişmarlaışuk

187

atlarla hücum etmek, dört nala hücum etmek, baskın yap­ mak, akm yapmak (krş. yılğ«-) baskın, hücum, akın, atlı hü­ cumu, dört nala hücum yılkı, at sürüsü at çobanı inak, maiyetteki en inanılır ve güvenilir kimse, bir mai­ yet ünvam (krş. yınab) ırak, uzak ırmak ısırmak ısmarlamak, emanet etmek demir başlık, miğfer, tolga

1

iimek İbrahim (ar. İbrahim, k. a.) Hazreti İbrâhim 'ibret (ar.) dehşet verici, şaşırtıcı, hoyrad şaşdacak şey, ibret alınacak şey, alâmet şey, alâmet hörmet 'i. al- «şaşmak, dehşete düş­ hû mek» viş selâmı ibrişim (f. ebrişüm) ibrişim ^ub (f. (>ûb) güzel, iyi iç iç (lumra (f.) küçük küp 1. Oğuz «İç Oğuz» hurd (f) ufak, küçük, kınk, parça iç- kırık içmek h. ol- «parça parça olmak, içerü içeri kırık olmak, hurdahaş olmak» için gizli, gizlice, içten, saklı ola­ ^urda^aş (f. (jurdhâş) hurdahaş rak, belli etmeden (>uşuş (ar. ^uşûş) husus içit içUecek şey, içecek, su hüner (f.) hüner, marifet içme içme, içiş Hüseyin (ar. Huseyn, k. a.) Hazreti içmek içmek Hüseyin içre içinde d dirim yıldırım (krş. yıldırım) içün için (edat) ılduz yıldız ^otaz

188

DEDE KORKUT KİTABI

içüridin-

içirmek edinmek

>g> iki ikindü iklim

iğ? iki ikindi (ar. iklim) iklim, ülke, mem­ leket, diyar (ar. i^râr) ikrar, ifade, dil ile söyleme i. eyle- «söylemek» el, memleket, ülke, memle­ ket halkı, başkası, yabancı ilişmek, delip geçmek, bat­ mak, sancılmak, delmek, işle­ mek, tesir etmek lakırdı, lâf, boş söz (k. a.) llalmış sançmak, iliştirmek, batır­ mak, delip geçirmek ile (edat) ile (edat) ile (edat) ileri üetmek, götürmek

ikrar

il il-

ilakırdı tlalmış ildürile ilem ilen ilerü iletiley ilham ‘ ilim ilişilişdürilk iltifat iman ‘ imarat

imdi imirze

ön, karşı (ar. ilham) ilham (ar. ‘ ilm) ilim ilişmek, takılmak iliştirmek, takmak, geçirmek ilk (ar. iltifat) iltifat (ar. imân) iman (ar. ‘ imaret) imâret, hayrat evi, fakirlere yemek verilen yer imdi, şimdi (f. mirzâ) mirza, beyzâde, bey oğlu, şehzade

imrabor

(f. emlr-i âbör) imrahor, ahırcı başı, bey ahırcısı (bk. emirahur) imrenimrenmek imrençe imrenilen, herkesin imrendiği in‘ inayet ince incin-

inmek (ar. ‘ inayet) inâyet, lütuf ince incinmek, cam yanmak, kı­ rılmak, gücenmek indürindirmek, eğmek (baş) inek inek inle inlemek insan (ar. inşân) insan inşa’llah (ar. inşâ‘ llâh) inşallah ipek ipek irermek, erişmek, yetişmek, ulaşmak, varmak, eriştirmek irgürerdirmek, eriştirmek, ulaştır­ mak, kavuşturmak irişirişdürirfceç

erişmek, ulaşmak, kavuşmak eriştirmek, erdirmek erkeç, erkek keçi, teke, koyun sürüsünün başmda giden er­ kek keçi irkek erkek irken erken ism-i a ‘ çam (f., kelimeler ar.) ism-i a’zam duası iss sahip issüz ıssız, sahipsiz, boş, tenha İstanbul (y. a.) İstanbul isteistemek, aramak istemek istemek iş iş iş eş, arkadaş işarat (ar. işâret) işaret işde işte

SÖZLÜK

işik işit İşit‘ işk işle.

eşik, kapı önü işitme, işitilen şey, ses, cevap işitmek, duymak (ar.) aşk yapmak, etmek, çabşmak, iş­ lemek 'işret (ar.) işret, içki, içme, yeme içme, eğlence it, köpek it itetmek, eylemek, yapmak keskin, sert, keskinlik, sertlik iti (ar. ittifak) söz birliği, birlik. ittifa]^ beraberlik, uyuşma, ittifak (ar.) söz birliği ile, uyuşarak. ittifak! birlik olarak ev, otağ, çadır iv evermek, evlendirmek iveriverme^ evermek, evlendirmek evlenmek ivleniye sahip iz iz izlemek, iz üzerinden gitmek. izleizi takip etmek ' izzet

(ar.) izzet, ikram, hürmet, itibar

kaba kabaryıbile kabul kabza kaç kaçkaçau kaçma

büyük, iri, koca, kocaman. yüksek, kahn, kaba kabarmak (ar. t;ablle) kabile (ar. kabûl) kabul (ar.) kabza, bir şeyin, biı silâhın tutulacak yeri kaç kaçmak ne zaman, nasıl kaçma, kaçış

kada kadar kadd kadeh kadem kader kadm

(ar. kaiâ) kazâ, belâ (ar.) kadar (ar.) kad, boy (ar.) kadeh (ar.) ayak (ar.) kader, talih hanım, hanım kadm (krş. leadun) kâdir (ar.) kâdir (Tanrının sıfatı).

Tann ^don hanım, hanım kadm (krş. (ca­ dın) kafa (ar. kafâ’) kafa kaftan kaftan, cübbe, entari, uzun elbise kaftanhk kaftanlık, kaftanhk kumaş, el­ biselik kağan kağan, kükremiş, kükreyen, kız mış, öfkeli (arslan, kaplan. canavar) kahkakmak (başa kakmak) (krş. (cafr-) kahhar

kıymet.

JV

189

kalunç kahır ka(ışatkakkaykakmç kalkala M 'a

(ar. kahhâr) çok kahreden. kahhâr (Tanrının sıfatların­ dan) (bk. (ca(cınç) kakmç, başa kakılan, başa kakılan ayıp (ar. kahr) kahır parçalamak kakmak, vurmak, dikmek, ba­ şa kakmak, yüze vurmak kızmak, öfkelenmek, sinirlen­ mek, gazaba gelmek kakmç, başa kakılan, başa kakdan ayıp (bk. (ca^ınç) kalmak kale (krş. İMlaba, Ifol^a) (ar.) kale

DEDE KORKUT KİTABI

190

kalaba

çok, pek çok (krş. ğalaba, kala) kalabahk kalabalık, çok, çokluk kaldur- kaldırmak kalemçi kalemci, yazıcı, kâtip, ressam ? (kalem ar.) kak balı kaim kabn, kalabalık, büyük, kuvvetU (Oğuz’un sıfatı) (krş. kanlu) kabn sık, kesif, kaim kalınlık kabnbk, evlenen kızın kalmbğı, evlenecek kıza verilen şey, kesUen kesim, çeyizUk, başlık kalkkalkmak kalkan kalkan Kam (k. a.) Kam, Kam Can, Kam Püre kamçı kamçı kamçıla- kamçdamak kamet (ar.) boy kanım ? (krş. kunın) kamış kamış kamu kamu, bütün, her kan kan Kan (k. a.) Kan, Kan Abkaza, Kapak Kan, Kan Turab kanara mezbaha, hayvan kesim yeri, altında kesim yapılan ağaç, kasap veya mezbaha çengeli kanat kanat-

kanat kanatmak

kancanı kanda kandan kam kankı

nereye nerede, nereye nereden hani, nerede hangi

Kanh kanni-

(k. a.) Kanlı Koca kanınimak, ters bükülmek, ar­ kaya bükülmek kap, kap (kaya) kap kapkapmak, tutmak, yakalamak kapakapamak kapak kapak, göz kapağı (k. a.) Kapak Kan Kapak Kapçak (k. a.) Kapçak Melik kaplan kaplan kapa kapı, (Demür) Kapu kapuçı kapıcı kapurğa (krş. kapurka) kaburga kapurka (krş. kapurğa) kaburga kar kar kara kara Karaça (k. a.) Karaça Çoban (krş.

Karaçuk) Karaçuk (k. a.) Karaçuk Çoban (krş.

Karaça) Karaçuk (y. a.) Karaçuk dağı Kara Deniz (y. a.) Kara Deniz (krş. kara, deniz) karahk karalık karangu, karanku, karanu karanlık karar (ar. karâr) karar, durma, ye­ rinde durma, huzur, sükûn, rahat kararkararmak karart- karartmak karavaş hizmetçi, cariye karavul karakol, gözcü, gözetleyici karavulhk karakolluk, gözetleyicilik, göz­ cülük, sınır bekçiliği karayıb (ar. ğarâ‘ ib) gariplik, acayip­ lik, tuhaflık karcaş- karışmak, kaynaşmak, bir­ birine kanşmak, birbirine do­ laşmak, karma karışık olmak

SÖZLÜK

Karçar (k. a.) Delü Karçar kardaş, kartaş kardeş (krş. karındaş, bk. feız) karga karga kargakargamak, beddua etmek kargaşa kargaşa, kargaşabk, gürültü, gürültü patırtı, kavga, şa­ mata kargı, ok ve mızrak yapdan karğu sağlam kamış, mızrak İhtiyar, yaşb; eski; kan, ka^an dm, ihtiyar kadm kanihtiyarlamak, yaşlanmak kançuk ihtiyarcık, yaşlı kadıncağız hasım (bk. ğanm) kanm karın kann karındaş kardeş (krş. bardaş, bk. (nz) kanplık gurbet, gariplik (gurbet) (krş. ğanp) kanş karış kanş kargış, beddua (krş. barbış) kanş. karışmak, katdmak kanşuk karışık kar^ş kargış, beddua (krş. Ifarış) karma, kanşık karma karmala- yakalamak, tutmak, kavra­ mak, avuçta sıkmak, kapmak karman- kıvranmak, aranmak, tutun­ mak, boylanmak, ele geçir­ mek için etrafında dolaşmak karşı karşu karşula- karşdamak, karşısına çıkmak karşulaş- karşdaşmak kardeş (bk. bardaş) kartaş kanı kol, pazu karuçuk kolluk, kol bağı, pazubent Karun (k. a.) Kârun (krş. bavra-) kavramak, ya­ karva* kalamak

karvaşkaş kaşd

191

kavraşmak, tutuşmak, kapış­ mak kas, kah, kas kas (gülmek) (ar.) kast, kötü niyet, teca­ vüz niyeti

kaş kaşanmak, siymek, işemek (bü­ yük baş hayvan ve insan için) kaşga, tepel, alnı beyaz kaşğa kat; huzur, yan, ön, makam kat katmak, önüne katmak, bir­ katbirine katmak dün bat- «geceyi gündüze kat­ mak, gece yürüyüşü yapmak» katar, katar (ar. ytar) katar kab katı, sert, kuvvetU, çok, pek, sağlam, iyice katır katır katla defa, kerre, sefer katlan- katlanmak, dayanmak, taham­ mül etmek kavak kavak kavat (ar. kavvâd) kavat, pezevenk kavi (ar.) söz, kavil kavrakavramak (krş. (carva-) kavşur- kavuşturmak, birleştirmek kavum (ar. kavın) kavim; akraba, hısım akraba kaşan-

kavun kavurma kaykaya kayğu Kayı kayıkkaym

kavun kavurma kaymak kaya kayğu Kayı (Oğuz boyu) yana kaymak, sapmak, hiraf etmek, çekinmek kayın ağacı

in­

192

DEDE KORKUT KİTABÎ

kayın kayış kayıtkaymak kaynakayn kaytaban

kayın (akraba ismi) kayış geri dönmek, geri döndürmek kaymak kaynamak gayri deve sürüsü, deve cinsi, deve­ ler, deve, deve abın, deve ağılı kayu kaygı, tasa kayurkaygılanmak, endişe etmek, merak etmek kaz kaz kaia (ar. ka2â) kazâ (krş. Jfuda) kazab, kazab (ar. ğa±ab) kazan kazan Kazan (k. a.) Kazan Bey, Ulaş oğlu Salur Kazan kazankazanmak kazavat (ar. ğazavât) gazâ, cihad, kut­ sal savaş biaiilık (y. a.) Kazdık dağı Kaillik (k. a.) Kazdık Koca kazdık kazdık at; büyük, kuvvetli ve cins at. Kazdık dağmda yetişen cins at kıcırdı gıcırtı kığırçağırmak kd kdKdbaş kdcıda kdçat-

kdıç kdıçla-

kd kdmak, etmek, yapmak, (na­ maz) kdmak (k. a.) Kdbaş hışırtı, zırh hışırtısı çekinmek, aldırış etmek, umursamak, omuz silkmek, tepretmek, kıpırdatmak ? kdıç kdıçlamak, kdıçla vurup kes­ mek

kdıçlaş- kdıçlaşmak, karşdddı kdıçla vuruşmak kımız kımız, kısrak sütü kın kma Kmuk kır kırkıran kıran kırdurkırğım kırdkınş kırış-

olarak

kın kma (k. a.) Kırk Kmuk kır kırmak, öldürmek, kesmek kıran, büyük, en büyük, (ve­ ya) öldürücü salgm kenar, kıyı kırdırtmak, öldürtmei, kes­ tirmek kırgın, ölüm salgım kırdmak, ölmek, öldürülmek, kesilmek kınş, kırma, öldürme, savaş kırışmak, vuruşmak, birbiri­ ni öldürmek

kırk kırmızı kırnak kışkışdkışır Kışırça kısrak kış kıvan-

kırk kırmızı cariye, halâyık, hizmetçi, kıd kısmak, sıkmak, sıkıştırmak kısdmak, sıkışmak, sığmmak kısır (k. a.) Kısırça Yenge kısrak kış kıvanmak, iftihar etmek, se­ vinmek kıvurkıvırmak kıykıymak, kasdetmek kıyamat (ar. kiyâmet) kıyamet, kıya­ met gibi müthiş

Kıyan Kıyan kıyı kıyma

(k. a.) (k. a.) kenar, kıyma,

Kıyan Güçi Kıyan Selçük kıyı kıydmış, kıydmış et

SÖZLÜK

ibyma

süzgün, çekik, yan kapak, kıyılmış göz kıynalk (^yna^) pençe ^ kız hazkızmak, ısmmak ^ a ğ u kızak ^an kızan, çocuk, erkek çocuk kızğım kızgm, sıcak, yakıcı kızıl kızıl, kırmızı, altm kmlçuk kızüçık ağacı kokomak, koymak, bırakmak koca ihtiyar erkek, yaşh eıicek kocalık ihtiyarlık koç koçm-

ko^u kol kolan koltuk komak kon-

koç kocunmak, çabalanmak, sil­ kelenmek, kurtulmağa çalış­ mak koku kol; taraf kolan, eyeri kamm altından bağlayan kayış koltuk komak, koymak, bırakmak konmak (kuş); konakla­ mak, gelip konmak, inip yer­ leşmek, (misafir, yolcu, kervan) inmek

kondurmak, konaklandırmak, indirmek (misafir, kervan. yolcu), yerleştirmek, misafir etmek konmak konmak konşı, konşu komşu konuk misafir konukla- misafir etmek konuklık misafirlik kestane rengi, koyu kızıl, konur yağız al kondur-

Konur kopkoparkopuz korfe. korkmç korku korkut-

korkkorku

Çorkut korkutkoru koş-

koşa koşun 1 _ kov kovkovalakovlakovma kovulkoykoyıl-

koyun koyun knç-

193

(k. a.) Konur Koca Saru Ço­ ban kopmak; çıkmak, ortaya çık­ mak, olmak koparmak kopuz korkmak (krş. borb-) korkunç korku (krş. Icor^u) korkutmak (krş. borbut-) korkmak (krş. Jforh-) korku (krş. (cor^u) (k. a.) Korkut, Dede Korkut korkutmak (krş. barbut-) koru koşmak, katmak, isnat et­ mek, arkadaş vermek, destan koşmak çift, iki, eş, ikiz ordu, alay gıybet, arkadan çekiştirme, de­ dikodu kovmak, kovalamak, önüne katmak kovalamak, takip etmek gıybet etmek, arkadan çekiş­ tirmek, dedikodu etmek kovalama, takip kovulmak, kovalanmak, ka­ çırılmak, takip edilmek koymak, bırakmak, sokmak, tıkmak koyulmak, baskın yapmak, hü­ cum etmek, üzerine saldırmak, üzerine dökülmek koyun (göğüs) koyun (hayvan) kucaklamak, sarmak, bağnna basmak

194

buçaklabuçışkndbe budret buduz buğı bul bulağuz bulak — bulan

DEDE KORKUT KİTABI

kucaklamak kucaklaşmak, sarmaşmak (ar. b<^tbe) hutbe (krş. kutbe) (ar.) kudret kuduz kuğu kul, köle, hizmetkâr kılavuz kulak k. ur- «kulak vermek, diulemek» yaban eşeği

bnllub hizmet l^ulmaş (k. a.) Eylik Koca oğlu Sanı Kulmaş bulp kulp bulun tay, at yavrusu bum kum burna kuma, ortak, kocaları aynı olan kadınlar bumaş kun

kumaş kun (kan tekrarıma ikinci ke­ limesi, kan man yerine) bunç konç bunt sağlam, kuvvetli bur (bur kurma) kuşak, kemer; (belki) süslü, işlemeli, nakışlı; süslü, işlemeli, nakışlı kemer, kuşak burkurmak, dikmek, yapmak Çur ’an (ar. Kur’ ân) Kur’an burhan (ar. kurbân) kurban burdur- kurdurmak, diktirmek bunkurumak bunlkurulmak bunlu kurulu burma (kur kurma) kuşak, kemer; (bel­ ki) süslü, işlemeli, nakışlı; süslü, işlemeli nakışlı kemer, kuşak

burt kurtarbnrtılbura bunuusı başdurbnşbun kuş

kurt (yırtıcı hayvan) kurtarmak kurtulmak kuru bezin yanmasmdan hasd olan isli kül kusturmak kuskun; eyeri kuyruk altma bağlayan kayış, bağ kuş

bnşab kuşak kuşan* kuşanmak kuşlakuş avlamak butbe hutbe (krş. kudbe) budu kudu Kudu (k. a.) Kudu Melek kutsuz kutsuz, uğursuz buvvet (ar.) kuvvet buyruk kuyruk buyu kuyu buzğım kuzgun kuzı, kuzu kuzu K kâfir kağıd kâhil

kâr karvan kebin

kedi kefen keklik

(ar.) kâfir (f. kâğıd) kâğıt, mektup (ar.) yetişkin, büyük, yaşlan­ mış; (belki) durgun, ağır ha­ reketli (f.) tesir, kâr (tesir) (f. kârbân) kervan (f. kâhin) nikâh akçesi, kaim, nikâh k. kes- «nikâh akçesi, kalın tayin etmek» kedi (ar.) kefen keklik

SÖZLÜK

(ar.) köpek söz (ar., k. a.) Hz. Musa Kelim (ar.) kelime (ar. kemâl) olgunluk, erginlik. mükemmellik, kusursuzluk (f. kenar) kenar, kıyı kenar kendi, kendisi kendü kendürük; deriden sofra ve ekmek yaygısı kendüzün,1, kendüzi kendin, kendisi danışmak, müzakere etmek, is­ keneş tişare etmek, müşavere et­ mek, münakaşa etmek, tar­ tışmak, çekişmek, atışmak. (belki) birbirine girmek ? kepenek çoban keçesi Kerbela (y. a.) Kerbelâ (ar.) kerem, ihsan, lütuf kerem kerpiç kerpiç kerre (ar.) kerre, defa, sefer kertmek, çentmek, gedik aç­ kertmak kertilmek, çentilmek, gedik kertilaçılmak kertme, çentme, gedik açma kertme bişik k. «beşik kertme, iki taraf da beşikte iken birbirine söz kesme, beşikte nişanlanma» kesmek keskesdür- kestirmek kesUkesilmek taahhüt, ödenecek miktarı tâ­ kesim yin ve tesbit kelb keleçi Kelim kelime kemal

keşiş keten kez ki ybi

keşiş, papaz keten kez, defa, sefer (f.) ki gibi

kiçkiçe kiçi kiçi ki çimi kiçit kiçmek kiçürkiUd kilise kim kim kim kimse kimsene kir kiriş kiş

195

geçmek keçe keçi küçük geçim, giyim kuşam, giyecek. elbise, zırh, teçhizat geçit, geçiş yeri, geçme yeri

geçmek geçirmek (f. kiUd) kilit kilise kim (zamir) ki (edat) ki (edat) kimse kimse kir kiriş, yay kirişi ok kuburu, tirkeş, sadak, sa­ mur kişi (erkek, kadın, kız) kişi kişnekişnemek kişneşdür- kişneştirmek kişnctkişnetmek köç göç köçgöçmek, göç etmek, bir yeri terk etmek köçürköhn e kök

kölge kömlek könlek könül köp köpek

göçürmek, kızı evlendirmek. kocaya vermek (f. kühen) köhne, eski, eski­ miş kök, soy gölge gömlek (krş. könlek) gömlek (krş. kömlek) gönül şişkin, şişme, şişkinlik (f. kûpek) köpek

196

DEDE KORKUT KİTABI

köpri köprü köpük köpük köpüklen- köpüklenmek köpüklendür- köpüklendirmek kös (f. küs) davıd, alarm davulu, nöbethane davulu, ayakb bü­ yük davul köstek bağ, at ayağına vurulan bağ, köstek k.-i üz- «bağı koparmak, kaç­ mak, sıvışmak» köşek deve yavrusu köşk köşk köz köz, kor, parça halinde kor küçüçük küçücük küfür (ar. küfr) küfür, kâfir olma, kâfirlik etme kükre- kükremek kül külah külek külük külünk kümes künbed

kül (f. külah) külâh tahta bakraç, tahta kova ? kazma kümes (f.) künbet, kubbeli yapı

küpe küpe küpür (küpür) gümbür (gümbür), güpür (güpür) kür idraksiz, inatçı, inadma kötü iş yapan, aksi, yaramaz, kötü, huysuz, kötü huylu, kötü tabiath kürk kürsi

kürk (ar. kürsî) kürsü, sekizinci kat gök küsküsmek, darılmak küt (küt) küt (küt) (ses taklidi) küvleferyad etmek, haykırmak, na­ ra atmak, gürlemek

küy-

beklemek, intizar etmek, göz­ lemek, sabretmek, gözetmek

laf (f. lâf) laf lahza (ar.) lahza, an,kısa bir zaman lâ ilâhe illa’Uah Muhammedün resûlu’üah (ar.) Tanndan başka tann yoktur Muhammed Tannnm elçisidir la'net (ar.) lânet layık (ar. lâ ’ik) lâyık leş (f. lâşe) leş leşker (f.) asker, çeri, ordu M ma'bud mağara mahal mahbub mahmuz

(ar. ma'büd) mâbut, Allah (ar. mağâre) mağara (ar. mahall) sıra, ara (ar. mahbüb) güzel, sevimli (ar. mahmfiz; ash mihmez, mihmâz) mahmuz ma^mûzl mahmûzi (beUd mahımûdi (ar.) “ bir çeşit ipekli kumaş” ) mahmuzla- mahmuzlamak maUul (ar. mahfil) makbul makşud (ar. makşfid) maksut, maksat, murat, arzu, dilek, istek mal (ar. mâl) mal ma'lum (ar. ma'lüm) malûm, bilinen Mamak (k. a.) Mamak mana bana (bk. mm, krş. bana) mancıhk (ar. mancanik) mancınık m a'ni (ar.) mâna manla- bağırmak, feryad etmek mannmelemek, bağırmak (koyun, kuzu, inek v. s.) mannş- meleşmek, bağnşmak (koyun, kuzu, inek v. s.)

197

SÖZLÜK

maslahat (ar.) iş, uygun iş, uygun, muvafık maşraba (ar.) maşrapa, su tası, su kabı mavlamiyavlamak mavlat- miyavlatmak maya (f. mâye) dişi deve meded medet!, yardım isteme, yardım Medine (ar., y. a. Medine) Medine meğer (f.) meğer, öte yandan Mekke (ar., y. a.) Mekke Melek (ar., k. a.) Melek melhem merhem (krş. merhem) melik (ar.) melik, hükümdar melul (ar. melfil) melûl, mahzun, ke­ derli, üzüntülü mel‘ ım (ar. mel'ûn) melün, lanetlen­ miş memleket (ar.) memleket men ben (krş. ben) menlik ben’lik (bk. men) menzil (ar.) menzil, konma yeri, ko­ naklama yeri Merdin (y. a.) Mardin mere bre (krş. bere) merhem (ar.) merhem (krş. melhem) mermer mermer merze merze, herze merze mescid (ar.) mescit mest (f.) mest, serhoş meşğni (ar. meşğûl) meşgul meşhur (ar. meşhur) meşhur meydan (f., ar. meydân) meydan meydana (f. meyhâne) meyhane, içki içilen yer nurlamırlamak, mırddanmak mil bel, sut (krş. bd) minara (ar. minare) minare minnet (ar.) minnet

miskin (ar. miskin) miskin, zavalk mişe meşe, orman mir. biz (krş. biz) möhkem (ar. muhkem) muhkem, sağ­ lam, sıkı, kuvvetU mühlet (ar. mühlet) mühlet mühürle- mühürlemek (f. mühr) mu bu (krş. 6u) mubârek (ar.) mübârek mudbak (ar. matbah) mutbak, yemek pişirilen yer Muhammed (ar., k. a.) Hz. Muham­ met (bk. Mustafa) muhannet (ar.) nâmerd, kalleş, kahbe, puşt, mert olmayan mubannetlik muhannetlik (bk. muhan­ net) muhib (ar. muhibb) seven, âşık muhtaç (ar. muhtâc) muhtaç mukabil (ar. mukâbil) karşı m. ol- «karşısına gelmek, kar­ şı karşıya gelmek» münis (ar.) mûnis, ahşkm, itaatkâr murad (ar. murâd) murat, maksut, arzu, istek muraşşa‘ (ar.) süslü, kıymetli taşlarla süslenmiş murdar (f. murdâr) murdar, pis Mûsa (k. a.) Hz. Musa muşâhib (ar.) arkadaş muşhaf (ar.) Kur’an Mustafa (ar., k. a.) Hz. Muhammed Mustafa (bk. Muhammed) muştu çı

müjdeci

muştula- müjdelemek muştuhk müjdelik; müjde hediyesi; müj­ deciye verilen hediye, bah­ şiş; (müjdemi isterim! mâ-

198

DEDE KORKUT KİTABI

nâsında) müjdeler olsun, müjde! muti' (ar. m uti') muti, itaat eden müdara (ar. müdârâ) yüze gülme, su­ yuna gitme, anlaşma, idâre etme müddet (ar.) müddet mü'min (ar.) mümin, iman eden, iti­ kadı olan mürüvvet (ar.) insanlık, adamlık, mert­ lik, kişilik, iyüik, fazflet müstecâb (ar.) kabul, yerine getirilme müsülman (f. müslimân, müslim ar.) müslüman müşkül (ar. müşkil) müşkül, müşkilât N nâgâh (f.) ansızm, birdenbire nagâhandan ansızm, âniden, birden­ bire nagâhi (f. nâgâhl) ansızm, birdenbire nakara (f. nakkare) davul nakaraçı davulcu nâkes (f.) cimri, adam olmayan, adamlıktan uzak nal namaz nâmerd namus na'ra naşib nayib naşar ne nefer nemle-

(ar. n a'l) nal (f. namaz) namaz (f.) nâmert (ar. nâmfis) nâmus (ar.) nâra, haykırış (ar. naşlb) nasip, kısmet (ar. nâ’ ib) nâip, vekil (ar.) bakış, teveccüh, ön, hu­ zur, kat ne, niye, ya! (f.) nefer, kişi, adet hedefe isabet ettirmek, vur­ mak?

Nemrud (ar., k. a. Nemrûd) Nemrut ner nesil nesne nevale nevbet nezir niçe

niçün nida nigah nigar nikah

(f.) erkek (ar. nesi) nesil nesne, şey, bir şey, falan (ar.) torun (ar.) nöbet, sıra (ar. ne^r) adak nice, nasıl, ne kadar n. bir «daha ne kadar, ne zamana kadar» niçin, neden (ar. nidâ) seslenme (f. nigâh) bakış (f. nigâr) süs, nakış (ar. nikâb) peçe, örtü, yüz örtüsü

nikah ni'm et nire nişan

(<>'• nibâh) nikâh (ar.) nimet nere (f. nişan) nişan, belirti, alâ­ met n. at- «nişan almak, nişan ahp atmak»

nişanlu niye nöker Nuh

nişanlı niye, niçin hizmetkâr (ar., k. a. Nûh) Nuh Peygam­ ber O

o oba

o (krş. ol) oba, oymak, boy, kabile, gö­ çebe oymağı, bir oymağm oturduğu yer, göçebe çadırı, göçebe evi

obnl

oyulmak, çukurlaşmak, çök­ mek, yardmak

ocah

ocak

SÖZLÜK

od oda oğlan oğn oğul Oğuz

ateş oda, oturulan yer, otağ, ça­ dır, ev, göçebe evi, mesken oğlan, çocuk (oğlau veya kız) hırsız

oğul Oğuz, Oğuz kavmi, Oğuz ül­ kesi Oğiız-nâme (terkip ve nâme f.) Oğuznâme, Oğuz destanı ok (krş. ok) ob çağırmak (krş. o^»*) 0^1oklamak, ok ile vurmak o^laoblan* oklanmak, ok ile vurulmak ohşaokşamak, iltifat etmek, sev­ mek, gönül almak, gönlünü yapmak, tavlamak ok (krş. ok) ok okçu (asker) okçı (k. a.) Ense Koca oğlu Okçı Okçi okumak, çağırmak (krş. o/»-) okıokunmak okmokutmak okıtokramak, yavaş sesle kişne­ ‘ okramek, atm mırıldanması, atm mmldamr gibi yavaş ve kahn sesle kişnemesi, atm ho­ murdanması ol

o (krş. 0, bk. ana, anda, an­ dan, am, anan, anlar) olmak olmak

ololmak olmamak olmamak oturmak (bk. otur-, krş. ge­ olurlür-) omuz omuz on on oniyileşmek, düzelmek

199

onulmak, iyileşmek, sağalmak. yara iyileşip kapanmak on altı on altı on altı bin on altı bin onarmak, düzeltmek, tamir onaretmek, imar etmek, yoluna koymak doğru, iyi, sağlam, tam, mü­ onat kemmel onal-

on bin ou bin on biş on beş on biş bin on beş bia on dört on dört on iki on iki on iki bin on iki bin ora ora ordu karargâh, beyin karargâhı. beyliğin merkezi; beyin maiyeti, yurdu; beyliğin hal­ kı, ülkesi; boy, kabile, bey çadırı, çadırh göçebe karar­ gâhı orman orman orta orta ortada olan ? ortaç gün 0. «güney»? ortalık ortalık ‘ Ogman (ar., k. a. ‘ Ogmân) Osman Gazi ‘ Ogman (ar. k. a. ‘ Ogmân) Hz. Osman, Osman Affan oğlu ot otağ

otab

ot otağ, büyük çadır, süslü ça­ dır, çadır, çadır ev, oda (bk.otah, otak) otağ, büyük çadır, süslü ça­ dır, çadır, çadır ev, oda (bk. otağ, otak)

200

DEDE KORKUT KİTABI

otak

otağ, büyük çadır, süslü ça­ dır, çadır, çadır ev, oda (bk. otağ, otab) otlak otlak otlanotlamak oturoturmak otuz otuz otuz bin otuz bin otuz iki otuz iki otuz tokuz otuz dokuz otuz üç otuz üç otuz yidi otuz yedi oyanuyanmak oyaruyandırmak, uyarmak oyarmak uyandırmak, uyarmak oynaoynamak oynamak oynamak oynanoynamak oynaş, ahlâksız kadınm dos­ oynaş tu; ahlâksız kadının oynaş­ tığı, düşüp kalktığı kimse oynat­ ayım ozan

öd ög-

oynatmak, oyun ozan, âşık, saz (kopuz) şairi

öd övmek, medhetmek, medh ü sena etmek, överek teşvik ve teşci etmek ögeç ögeç, iki yaşma girmiş koyun öginövünmek öginmek övünmek ögmek övmek öğren- öğrenmek öğür hüngür (hüngür), böğüre (böğüre) nasihat, ders

ökçe ökçe ökçele- ökçelemek öksüz öksüz, yetim öksüzlik öksüzlük öküz öküz ölölmek öldüröldürmek öldürmek öldürmek ölke ülke ölmek ölmek ölü ölü ölüm ölüm 'ömür (ar. 'ömr) ömür ön ön öndin önden (bk. ön) öpöpmek öpmek öpmek öryükselmek, yukarı çıkmak ö. -ü tur- «kalkmak, ayağa kalkmak» ördek ördük ören örilü örme örtöt-

ötöte öteki ötkün

ötüri

ördek (krş. ördük) ördek (krş. ördek) viran, harap örülü, örülmüş, örgülü örme, örülmüş,örülü, örgülü örtmek, kapamak geçmek, delmek, aşmak; (ve­ ya) ötmek (krş. öt-) taü ö. «tan ağarmak, şafak sökmek» ötmek öte öteki çok delen, çok işleyen, çok geçen, delici, işleyici; (veya) çok öten, çok ses çıkaran, çok vızlayan ötürü, dolayı

SÖZLÜK

öyke öyken

öfke, hiddet, hışım akciğer

öyle öyle

ö. -i kabar- <dçi kabarmak, yüreği kabarmak, duramaz hale gelmek» öyle (krş. eyle) öğle

öyün öz

ö. -dençe «öğleye kadar» övün, öyün öz, kendi

pâdişâh panbuk para paralaparalanParaşar parla-

(f. pâdşâh) pâdişâh (f. penbe) pamuk (f. pâre) pare, parça parçalamak parçalanmak (k. a.) Parasar parlamak, parıldamak, fır­ lamak, fırlayıp uçmak, süzülüp inmek

parmak pas Pasın paşa

parmak pas (y. a.) Pasin paşa

paşmak

ayakkabı, pabuç

pay

P3y> hisse, taksimde hisseye düşen parça, kısmet Pay (k. a) Pay (belki “ bay” ) payende (f.) temelli, devamlı, daimî pehlivan (f. pehlevân) pehlivan, güreşçi, savaşçı, cenkçi pehlü (f.) yan, böğür p. ur- «denk olmak, boy ölçüşmek, yan yana gelmek, bir hizaya gelmek» pencere pencere, baca pencik (f.) hisse, beşte bir hisse

201

pençe per perçin perri pervaz pes

(f.) pençe (f) kanat, dilim (f. perçin) perçin (f. perrl) peri (f. pervâz) uçma (f.) ya!, peki, pekâlâ, o halde, öyleyse; sonra peşiman (f. peşlmân) pişman peygamber (f.) peygamber peynir peynir pıçak bıçak fırlamak, fırlayıp çıkmak, pırladeldikten sonra öbür taraf­ tan çıkmak pırtdelmek, delip etini dışan çı­ karmak, sivri bir şeyle (meselâ boynuzla) dehk deşik etmek biçmek, kesmek, şekil vermek, pıç. biçim vermek, düzenlemek Piçen (k. a.) Pay Piçen pilon keşiş cübbesi, papaz cübbesi (f. pir) ihtiyar, yaşlı, çok yaşlı pir pişmek piş(f. pişkeş) peşkeş pişirmek pışurpolat, polad (f. pûlâd) çelik puçuk buçuk pul pul, para, âdi para puş- (pus-) pusuya yatmak, pusu kur­ mak, kasdetmek, aleyhte ter­ tip hazırlamak pusarık puşu put puta

duman, sis, koyu duman, ke­ sif sis pusu, pusuya yatma, pusuya yatan (f. büt) put hedef, nişan, ok nişanı, nişan alman şey, nişan tablası

202

DEDE KORKUT KİTABİ

puthana (f. büthâne) puthânc pürçek bürçek, saç, alma ve şakağa sarkan saç, baş örtüsünün altmdan şakaklardan çıkan ve görünen saç püre pire Püre (k. a.) Pay Püre

Rab

(ar.) Rab, Allah, Tann (“ sa­ hip” ) rahim (ar.) rahim (kadm uzvn) rahmet (ar.) rahm, merhamet rast (f. rast) rast, doğru, düzgün r. gel- <dş rast gitmek» râzi (ar. lâii) râzı tek 'at (ar.) rekât Resfil (ar.) Resûl revan (f. revân) revân, yürüyen, akan nzk (ar.) nzk, yiyecek Rum Rum, (y. a.) Rum ülkesi Rüstem (f., k. a.) Rüstem S, Ş saat(zaman) (bk. sabah, krş.

şabah (ar. şabâh) sabah şaç (saç) saç şadak sadak, okluk, ok kuburu sadaka (ar.) sadalıa şafa (ar. şefâ) sefa, zevk şağ sağ şağ şağsağalt-

şağış şağhk şağrak

R

sa'at (ar. sâ'at) şabadança sabahtan öyledençe)

sağdıç şağdurşağmç

sağ, canlı, yaşayan, sıhhatte, esen sağmak iyileştirmek

sağlam,

şağn şağur-

sağdıç sağdırmak düşünce, emel, ümit, tasav­ vur, fikir, maksat sayı, hesap, adet, sayma, sa­ yış sağlık içki kâsesi, içki tası, kadeh, sürahi, sâgar sağrı, atın kalçası, kalça sağdırmak

şahâbe saht

sahâbe. Peygamberin arkadaşı (f.) güç, zor, sert; üzgün, ke­ derli, sıkmtıh sak uyanık, tetkikte Saka (y. a) Ak Saka, Ahıska (bk.

Ab Salca) şakaç ekmek pişirilen saç şakal (sakal) sakal sakar atın alnındaki akhk, alnında uğursuzluk nişam olan hay­ van, aksi, ters, güvenilmez, uğursuz; her an bir aksilik, bir kötü şey yapabilecek, elinden bir kaza çıkabilecek olan şakm sakın! (ünlem) şakla- (sakla-) saklamak, besleyip bak­ mak, gizletmek, gizli tutmak şaklamah saklamak, besleyip bakmak şaklat- saklatmak, besletip baktırmak şal-(sal-) salmak, salıvermek, bırakmak, koyuvermek, düşürmek, in­ dirmek, atmak, vurmak, al­ mak (yanına), göndermek, sallamak, sermek, sürmek (at) Şalahana (y. a.) Salahana “ serseri, başı­ boş”

SÖZLÜK

şalavat (ar. şalavât) salavât şalınbırakılmak, konulmak şalmdur- salmdırmak; iple aşağıya in­ dirmek, sarkıtmak şalış salış, bırakış, vuruş, sallayış şalkum serin rüzgâr, soğuk rüzgâr ş. ş. “ serin serin, soğuk soğuk” salkum salkım Salur (Şalur) Salur boyu; (k. a.) Salur Kazan şam sam rüzgân, zehirli rüzgâr şaman saman şamur (f. semmûr) samur, derisinden kürk yapılan hayvan şansanmak sana sana (bk. sen) sancak sancak Şancıda (y. a.) Sancıda şanç- (sanç-) sançmak, saplamak san çil- (şançıl-) sancılmak, saplanmak Şandal (k. a.) Sofi Sandal MeUk şapsapmak şapa sapa şapan sapan (taş atılan) şapa şağ sapasağlam (bk. şağ) sar­ sarmak sararsararmak şarart sarartmak saray (f. serây) saray şanlsarılmak sarımsak sarımsak

şarmşarmaşşarp şarşıl-

s. on “ bir ot ismi, sarımsak otu” sarınmak sarmaşmak, sarılmak, kucak­ laşmak, dolanmak, dolaşmak sarp, dik, sert, çetin, şiddetli sarsılmak

203

Şanı şaruk şarvan

(k. a.) Saru Kulmaş, Soğan Saru sarık deveci, deve güdücüsü, kervan başı, kervancı, deve çobanı, öküz çobanı şasi (sası) fena kokulu, kokmuş, pis, murdar şavsavmak şavaş savaş şavaş savaşmak, dövüşmek şavaşdur- savaştırmak, dövüştürmek savğat armağan, hediye, ihsan şavrdsavrulmak şavulçekilmek, yana çekilmek, ya­ na kaçmak, karşısından çe­ kilmek, savulmak şay düz, düzgün, dümdüz, cilâlı. kaygan, parlak şaysaymak, addetmek şaydur- saydırmak şayılmak sayılmak sâyir (ar. sâ'ir) şâir sajraötmek, şakımak şayru hasta sayvan gölgelik, güneşlik, büyük şem­ siye, sâyeban saz sebeb seçseçdürseçilsegirdiş segirtSegrek segri-

saz (bitki), sazlık. Saz (y. a.) (ar.) sebep seçmek, ayırmak seçtirmek, ayırtmak seçilmek, ayrdmak, ayırt edil­ mek, fark edilmek seğirdiş, seğirtme, koşturma. koşturuş, koşuş seğirtmek, koşmak, koşturmak (k. a.) Segrek seğrimek (göz), sıçramak

204

DEDE KORKUT KİTABI

segsen-

ürpermek, birdenbire ürküp sıçramak, ansızm korkup ürpermek, ansızın korkup sıç­ ramak seksen seksen seksen bin seksen bin selam (ar. selâm) selam selamla- selamlamak Selcen (k. a.) Selcen Hatun Selçük (k. a.) Kıyan Selçük selvi (f. serv) servi, selvi semfiz semiz, beşli, yağb, etli, etit canlı sen sepserpmek, saçmak sermek, yere sermek, yere çalmak eer çeşme (f.) baş, başta olan, kumandan serhad(d) (f., hadd ar.) hudut boyu, sı­ nır boyu, hudut başı, hudut, şuur serhenk (f.) baş, en başta gelen, en büyük, büyük, ulu; alay başı, alay çavuşu, çavuş (f. serhûş) sarhoş, mest, ken­ serhoş dinden geçmiş, başı dumanh sermür- uykudan sıçrayıp kalkmak, sıç­ rayıp uyanmak sennüze (f. sermüze) çizme sıyırmak, sıyırıp açmak serps.-e s.-e «sere serpe, rahat rahat, bol bol açık açık» server (f.) baş, ulu, büyük, sultan ses ses settar (ar. settâr) örten, ayıpları ör­ ten (Tannmn sıfatlarından) sevmek sevsevgi sevgü

sergUIü sevgili, aziz sevinsevinmek sevinç sevinç, müjde sevindür- sevindirmek sevişsevişmek seyran (ar. seyrân) gezinti, gezme seyrek seyrek şıkırmak, bozmak, lekelemek (nâmus) şıçrasıçramak Şıddıh (ar., k. a. Şıddlk) Ebûbekir Sıddık şıdk (ar.) sıdk, doğruluk, sadakat, iman şığsığmak şığasıvazlamak, sıvamak şığm büyük cins geyik, yabanî sı­ ğır, dağ keçisi şığmsığmmak şığnr sığır şığırtmaç sığırtmaç, sığır çobam şıksıkmak şıklasımak şmşmaşmdur-

ağlamak, sızlamak kırmak, yermek kırılmak, yenilmek, bozulmak denemek, yoklamak kırmak, yermek, yenmek, boz­ mak, lekelemek (nâmus)

şmuh şıpara

kınk (f. sipâre) Kur’ânın otuz cüzü, sipâre, supara (ar.) sır sıra sırça ş. parmab «serçe parmak» patlamak sıyırmak sızmak

şır(r) şıra şırça şıtşıyırsız-

SÖZLÜK

205

soy şoy

soy, soy sop destan manzumesi, man­ zum parça, deyiş, makamla söylenen manzume (krş. soy­ la-, şoylama)

şoyşoyla-

soymak, soyundurmak destan manzumesi söylemek, manzum söylemek, deyiş de­ mek, makamla manzum söy­ lemek (krş. şoy, şoylama)

şızı

sızı

şızlasızlatsicim silsin

sızlamak, acımak sızlatmak, ağlatmak sicim, ip silmek, sürmek sin, zingil, köpek iniltisi, sız­ lanan köpeğin çıkardığı ince ses sinek sinir hayvanm arka ayaklarmm si­ nirini kesmek, arka ayaklarmdan vurmak, hareketsiz bırakmak, vurup yıkmak zingUdemek, köpek inlemek köpek ince sesle sızlanmak siz (k. a.) Soû Sandal Melik soğan (k. a.) Soğan Saru soğulmak; kaynağı kurumak, suyu çekUmek; kuruyup ak­

sinek sinir sinirle-

sinlesiz Şofı şoğan Şoğan şoğd-

mamak şohhet şokşokman şol şolşoldurşolışom şon sonra şorşorşonşşormak şovuk

(ar.) sohbet, meclis, arkadaşlık sokmak çizme, konçlu ayakkabı, edik sol solmak soldurmak solumak som, yekpâre son sonra sormak emmek, emerek içine çekmek emişmek, emerek öpüşmek sormak soğuk

şoylama destan manzumesi, manzum parça, deyiş, makamla söy­ lenen manzume (krş. şoy, şoyla-) sögsöksömürsöyindürsoykensöylesöylemek

sövmek sökmek, söküp yol açmak sömürmek söndürmek yaslanmak, dayanmak söylemek, konuşmak söylemek

söyleş-

söyleşmek, konuşmak, haberleşmek (deyişle, makamh ve manzum)

söz şu şuç şufra sultan

söz su suç (ar.) sofra (ar. sultân) sultan

şun-

sunmak, vermek, uzatıvermek. uzatmak

şunkur şurâhi şOret şurnaçı şusansUd

sungur kuşu, doğan, şâhin (ar. şurâhî) sürahi (ar.) suret, şekU, kılık zurnacı (f. surnâ) susamak süt

206

DEDE KORKUT KÎTABI

Büglük sügsüiıı

şiş ense

sün-

uzamak, yaylanmak, gerinip uzamak süngü, mızrak kemik

ş şad şaddık

(f. şâd) şâd, sevinçli, neş’eli (f. şâdî) şâdhk, sevinç, neş’e, eğlence, şenlik (krş. şazıhk) sünü ş. çal- «kopuz çalmak, ko­ sünük puzu ile neş’ e vermek, neş’e sürsürmek, sürtmek,sürgün et­ saçmak» mek, kovmak, geriye sürmek, ş. it- «eğlenmek, şenlik yap­ hücum etmek, yürümek, üze­ mak» rine yürümek, basıp yürümek, şadman (f. şâdmân) şen, neş’eli, se­ sunmak (kadeh) vinçli, şâdüman sürçkaymak, ayağı kaymak şah (f. şâh) şâh sürçdür- kaydırmak, ayağını kaydır­ şahadet (ar. şehâdet) şahadet mak şahbaz (f. şahbaz) yiğit, güzel sürdür- sürdürmek, sundurmak (ka­ şâh-ımerdan (f. ş. merdân) Hazreti deh) Ali’nin ünvam (“ yiğitler şahı” ) (f.) şâhin, doğan (avcı kuş) sürdürmek sürdürmek, sundurmak (ka­ şâhin deh) şâhinçi şâhinci süri sürü şakak şakak (belki de sakak «çene») sürisürümek, sürüklemek şakışakımak, ötmek, avı yakalar­ sürilsürülmek, sürmek, devam et­ ken çığlık atmak, şimşek mek, devam ettirilmek; or­ çakmak taya sürülmek, toplanmak (di­ şakıtşakıtmak, öttürmek, çığhk attırmak van) şalvar şalvar, pantalon Sürmeltt (y. a.) Ağça Kala Sürmelü Şam (y. a.) Şam süssüsmek, deşmek, delmek, dürt­ şamata şamata, gürültü patırtı mek, batırmak, boynuzla­ şâmi (ar.) bir çadır cinsi mak, mızraklamak, süngüşapala şaplak, sille, tokat lemek şarab (ar. şerâb) şarap süsegen çok süsen, çok boynuzlayan, şart (ar.) şart süsücü hayvan ş. eyle- «şart eylemek, temi­ süşildürtülmek, batırılmak, sokul­ nat vermek, söz vermek, va’ d mak, saplanmak etmek, taahhüt etmek» süsişdürtüşmek, karşılıklı batırmak, şaşşaşmak, sapmak, yolunu şa­ karşılıklı saplamak, boynuz­ şırmak, kaybolmak laşmak, nuzraklaşmak şayka şayka, bir cins kumaş, o ku­ maştan elbise

SÖZLÜK

şazıhk

şadlık, sevinç, neş’e, eğlence,

şölen

şenUk (krş. şadılıjf) şebçırağ

(f. şebçerâğ) gece yanan cev­ her, gece ışık saçan taş

şefkat (ar.) şefkat şehid (ar. şehld) şehit şehir (f. şehr) şehir şeker (f., ar. sükker) şeker Şemseddin (ar., k. a. Şemseddln) Şer Şemseddin şer(r) şeytan şıla-

<ar.) şer. Şer (k. a.) (ar. şeytân) şeytan ışıldamak, parıldamak, par­ lamak; ışd ışd yanmak, parıl­ damak

şikâr (f.) av şikâyet (ar.) şikâyet şimdi şimdi şin şen, neş’eh şirin (f. şîrîn) şirin, tatlı Şirögüven (y. a.) Şirögüven şiş şiş şiş. şişmek şişçözmek, açmak etlik koyun, şiş kebabı yapı­ şişlik lacak koyun, şişek şiven şol şorla-

(f. şiven) feryat figan, ağlaş­ ma, ağlama sızlama şu şırıldamak, şınl şınl akmak. şani şard akmak, fışkırmak, şorul şorul akmak

şorlat-

şırddatmak; fışkırtmak; şard şard, şorul şorul aktırmak

şorşa-

şoruldamak, çağlamak; ko­ nuşmak ? (k. a) Şökli Melik

Şökli

şöyle şuna şunda şundan şükür

207

şölen, büyük ziyafet, umumî ziyafet, şölenlik koyun, şölenlik hayvan şöyle, öyle, öyle bir şuna şurada şundan, şuradan (ar. şükr) şükür T, T

tâ ta'âla

(f.) tâ (ar.) taâla, yüksek

olsun

yüce, ulu (ar. tâbut tabut (ar. tâc) taç tac t. ur- «taç geydirmek» (ar.) tâcir tâcir dadı tadı dağ tağ tağarcuk dağarcık dağılmak tağddağıtmak tağıtdağlamak tağla(ar. tahsin) tahsin, beğenme, tahsin takdir etme, övme, âferin etmek, tahsinle beğenmek, takdir övmek, âferin demek taf)t taktakdtalolu takmtal talattalbmtaleb Tah Saz

(f.) taht takmak, geçirmek takılmak, geçirilmek takıh, geçirilmiş takınmak, kendisine takmak dal (krş. fa h Saz) dalatmak çırpınmak (ar.) talep, istek (y. a.) Tah Saz (krş. tal, talu)

208

DEDE KORKUT KİTABI

tali‘ talu

(ar. tâli‘ ) talih kürek kemiği, sırtm bir yam, sırt, arka (krş. Tali) tam dam, ev tamdamlamak tama‘ (ar.) tamah tamam (ar. temâm) tamam, tam mânasıyle, tamamiyle, iyice tamar damar tamaşa (£, temâşâ) temaşa, seyİT ^ tan tana dana, 1'ana (Sazı) tamtanımak tamğ şâhit (bk. tam^) tanık şâhit (bk. tanığ) tanışkonuşmak, danışmak tanışuk danışık tanla sabah, tan ağarırken, şa fak vakti, gün doğarken, tan ile beraber, tan ile Tanrı tar taraf taıaka

Tann dar (ar.) taraf (ar. tarâke) patlama, çat­ lama, patlama ve çatlama sesi tarakhk tarakhk, tarak kemikle­ rinin bulunduğu organ; el, ayak, bel taraklıkları; bel t. -ı boşal- “ beli gelmek, inzal vukubulmak, gevşemek, boşalmak” tan dan tartçekmek Urtağan darmadağan, darmadağın, pa­ ramparça

tartışçekişmek tarvandur- davrandırmak taş taş Taş dış (Taş Oğuz) taştaşmak taşı dışarı taşkun taşkm, taşmış taşra dışarı t. gel- “ dışan çıkmak” tat acem tatar tatar, türk, Oğuz tatla tatb, tatlılık 'falyan (y. a.) Başı Açuk Tatyan Kalesi tavla tavla, at abın tavlunbaz davul tavşan tavşan tavuk tavuk tavul davul tay tay, at yavrusu tayadayamak tayak dayak, destek, direk tayandayanmak tayı dayı taymkaymak, sürçmek taze (f. tâze) tâze, körpe, genç tazı tazı teber haber teferrüc (ar.) gezinti, eğlenmek için gezinme, seyir tek tek, eş, emsal teke teke, erkek keçi tekebbürlik kibirlilik, mağrurluk (ar. tekebbür) tekür

tekür, tekfur, malik, kâfir beyi

ten tenef tenel

ten (ar. taneb) çadır ipi alnı beyaz, kaşga, tepel

SÖZLÜK

tepser-

dudaklar kabarmak, büzülmek. uçuklamak terkeş (f.) terkeş, ok kaburu, sadak. okluk eyerin arkası, eyerin arkaterki smdaki kayış; ata binenin bindiği, oturduğu yerin ar­ kası; eyerin gerisi ters, aksi ters Ters Uzamış (k. a.) Ters Uzamış (bk. ters. Uzamış) tevbe (f.) tövbe tıkmak tıkTırabuzan (y. a.) Trabzon tırnak tırnak dışan tışan dikmek, kurmak tikt.-e tut- «başım kaldırmak. gözünü dikmek, gözünü dike­ rek bakmak» dkdürtikiltindürtiz toğtoğan toğma toğratoğrantoğn toğn foğsun toğurto ^ to^mç tokmtokb to^an

diktirmek, kurdurmak dikilmek dindirmek (f. tiz) tez, çabuk, acele doğmak doğan, şâhin doğma doğramak doğranmak doğru (edat) doğru (k. a.) Toğsun doğurmak dokunmak, değmek dokunç, kakınç dokunmak, değmek toklu, bir yaşmda kuzu doksan

209

toksan bin doksan bin tokuz dokuz tokıızlama dokuzlama; dokuz kat, dokuz katb, dokuz katb işlenmiş. katmerli işlenmiş; bir cins elbise, çuha, kaftan toldolmak toladolamak, sarmak dolama, kuşak (bk. tolma) tolama tolamaç dolamaç, dolanbaçh, dolanan dolaşmak, etrafında dolaşmak. tolandolanmak, dönüp dolaşmak tolap dolu, çok, bol ? dolaşmak, kanşmak, ilişmek. tolaşsarılmak, sarmaş dolaş olmak toldurdoldurmak (veya tolama) dolma (veya tobna “ dolama, çevre, beşik dolaması’ ” tolu tolu fomanm tomar ton tonantonattonuz top toprak topuk torba ton torum toy toytoyla-

dolu, dolmuş dolu (yağan dolu) (y. a.) Tornanın Kalesi sopa, değenek, çabuk elbise, giyim giyinmek, giyinip kuşanmak giydirmek, giydirip kuşatmak domuz top toprak topuk torba doru, kızıl kahve rengi (at rengi) deve yavrusu toy, düğün, büyük ziyafet, şölen doymak ziyafet vermek, ağırlamak, zi­ yafete çağırmak, toy eylemek

210 toyum toyur* toz toz tük* lökü* tökmek tu

DEDE KORKUT KİTABI ganimet, ganimet almış doyurmak toz yaym kabzası üzerine sarılan kiriş dökmek dökülmek dökmek tuual (tu deme, tükürme) tunç

taç Vudah dudak tağ tuğ toğlat* kapattırmak, tıkatmak toğulğa miğfer, çelik başlık, tolga tol dul tal ? tular ? ^ularar ? tuman duman, sis 'fundar (k. a.) Tundar, Delü Tundar, Kıyan Selçük oğlu Delü Tun­ dar turturaç

durmak, kalkmak sülün, bir cins sülün, sülüne benzer bir kuş, bir çeşit keklik 'furah (k. a.) Kan Turab, Kanb Koca oğlu Kan Turab turdur* durdurmak turfanda (ar. turfe, f. terfende) tur­ fanda turgay çayır kuşu turğur- durdurmak tun duru tunş duruş turmah turmak turna

durmak, kalkmak durmak, kalkmak turna

tuş

taşak tut tut* tutam tutdur* tatil* tutmak tutsak tı^* toz Tük«m tüken-

tesadüf, rastlama, yış, karşılaşma f. oU «rastlamak, etmek, karşılaşmak» köstek, ayak bağı dut 1 tatmak, yakalamak

rastla­ tesadüf

tutam tutturmak, yakalatmak tutulmak, yakalanmak tutmak, yakalamak, d e ge­ çirmek esir

duymak, işitmek tuz (k. a.) Kara Tüken Mdik tükenmek, bitmek tülü kuş, yırtıcı bir kuş, çay­ tülü lak, atmaca, (“ tüylü?” ) tümen, on bin tümen Türkistan (f., y. a. Türkistan) Türkistan türkmen türkmen denk, eş, emsal tüş tüy tüy U uç uç* uçmağ uçmah uçurud (ut)

uç uçuüdan «yüzünden» uçmak, uçup inmek

cennet (bk. uçmab) cennet (bk. uçmağ) uçurmak, uçurup düşürmek haya, edep, terbiye, ar, hicap, utanma, utanç ufanufanmak, parçalanmak (krş. uvan-, uvat-) uğra* (veya oğra*) uğramak, rast* lamak

SÖZLÜK

uğraş-(veya oğraş-) uğraşmak uğrat-(veya oğrat-) uğratmak, rastlat­ mak uğur uğur, yol bir uğurdan «birden, hep bir­ den, hep beraber» ulalbüyümek, gelişmek, yetişmek Ulaş ‘ ulemâ ulışulıtulu ‘ ulufeçi

(k. a.) Ulaş (ar.) ulemâ, âlimler uluşmak, bağrışmak ulutmak, bağırtmak ulu, büyük (ar. ‘ ulflfe) süvari ocağı, sü­ vari ocakhsı, süvari

um‘ umman umu umut

ulamak (ar. ‘ ummâa) umman, deniz umu, umma, umut, ümit umut, ümit u. üz- «ümit kesmek»

un umtururgan urğun

un unutmak vurmak urgan vurgun, av, sürek avı, yağ­ ma; yağmacı, vurguncu, fedâi, serdengeçti ? m-ılvurulmak unşvuruşmak, savaşmak, çarpış­ mak urışma vuruşma, çarpışma, savaşma nrlaşbağrışmak, çağrışmak, uluş­ mak, büyük gürültü çıkarmak urmak vurmak uruğ (uruk) soy, cins, nesU Uruz (k. a.) Uruz, Kazan oğlu Uruz Bey uş(ş) us, akıl ussanmak, ummak

21

uşanuş uşak uşda Uşun uvan-

usanmak, bıkmak, doymak uş, bu, şu, işbu (bk. uşda) çocuk işte! (bk. uş) (k. a.) Uşun Koca >ufanmak, parçalanmak, (krş. ufan-, bk. uvat-) uvatufatmak, parçalamak (krş. ufan-, bk. uvan-) uyuymak uyan gem, kantarma uy^u uyku uyluk oyluk kemiği uyuuyumak uyumak uyumak uz uygun, mutabık, muvafık, mü­ nasip, ustaca, isabetli, doğru Uzamış (k. a.) Ters Uzamış uzanuzamak uzun uzun Ü üç üçinci Üç Ok

üç (bk. Üç Ok, üç yüz, üç yüz altmış altı, otuz üç) üçüncü

Üç Ok, Oğuzlarm Üç Ok kolu, îç Oğuz üç yüz üç yüz üç yüz altmış altı üç yüz altmış altı üginkatılaşmak, mayalaşmak, uyuşmak, üyüşmek, pıhtılaş­ mak ügitövütmek, öğütmek üleşmek üleşmek, paylaşmak, bölüş­ mek, dağıtmak, taksim et­ mek ümid (f. ümld) ümit (krş. ümiz) ümiz ümit (krş. ümid)

212 ümmet fin ürürkürkitürkmek Ürüveydc

DEDE KORKUT KİTABI

(ar.) ümmet ses, ün ürmek, havlamak ürkmek, ürküp kaçmak ürkütmek

ürkmek (ar. k. a. Rüveyde) Ürüveyde üst üst üşüşmek üşüşendür-' usandırmak, rahatsız etmek, tedirgin etmek üşüştürmek üşürüveyke (üyge, ivike?) bir kuş; üveyik kuşu, (veya) ibibik kuşu. (veya) baykuş koparmak, kesmek, yüzmek üz* (derisini, kabuğunu soymak. koparmak), çeke çeke kopar­ mak üzengü üzengi üzer (üzerüm, üzerOn, üzeri, üzerümüz. fizerünfiz, üzerleri) üzer, üzeri üzîl* ÎÎZİÎTTI

kopmak, kesilmek, yüzülmek üzüm V

va'de vaf vâfir vâki'a vakit vallah var var* varlık varma

(ar.) vâde, mühlet, müddet, tâyin edilen zaman; vâd vaf! (köpek havlaması sesi). hav (ar.) çok, bol (ar.) rüya (ar. vakt) vakit, zaman, an (ar. vallâh) vallah! var varmak, gitmek varlık varmak

(ar.) vâsıl, ulaşan, kavuşan. yetişen vaşiyyet (ar.) vasiyet va^ (ar.) vatan vâsıl

vcch

V. tut- «yerleşmek, vatan tut­ mak» vây! (ar.) ve (ar.) vech

velayet veli vezir vir-

V.- ile «veçhile, suretle, şe­ kilde» (ar.) velilik, keramet (f. veli) vekâkin, fakat, lâkin (ar. vezir) vezir vermek

vay ve

virek kavun? virişmek verişmek virmek vermek Y ya ya yâ yaban yad

yad yadık

yağ* yağı yağılık yağla* yağma

yay ya, yahut, veya , peki, öyleyse (ar.) yâ!, ey! yaban, kır, kır bayır, ova. sahra, dışan, kenar (f. yâd) yâd, hatır y. getür- «yâda getirmek, yâd etmek, anmak» yad, yabancı su kahı, yassı su kabı, matara. yol levazımından, yolculuk malzemesinden biri yağ yağmak düşman düşmanlık yağlamak yağma

SÖZLÜK

■yalufiuz yağmala- yağmalamak, yağma etmek yağmalan- yağıpalanmak, yağma edil­ yalvaryalvartmek yağmalat- yağmalatmak, yağma et­ yamaç yaman tirmek yağmur yağmur yağnn sırt, arka, iki kürek kemiği arası, kürek kemiği, omuz Yağrmçı (k. a.) Yağnnçı y a ]^ (f. y a ^ ) yahni ya^şı iyi, güzel yakyakmak ya]^ yaka (elbise ve arazi yakası) ya^ yakm yalkışyakışmak ya^ yakin, şüphesiz, iyice, sağlam, muhakkak, tereddütsüz yaUan- yaklaşmak yalabı- parlamak, ışıldamak, ışıl ışıl yanmak yalabıda^ şimşek gibi, birdenbire, an­ sızın yalak yalak yalan yalan yalançı yalaucı Yalançı (k. a.) Yalançı “ yalancı” yalap pani, ışıl yalm yalm, çıplak; kınmdan sıyınbmş (kıbç) (bk. yalın) yalın yalm, çıplak; kınından sıyınlmış (kılıç) (bk. yalın) yalmçaV çıplak, üstü başı çıplak, gi­ yimi eksik, giyimi perişan, çini çıplak yalma^ kesici ve delici aletlerin ağzı ve ucu Yaltaçu^ (k. a.) Yalançı oğlu Yaltaçuk (bk. Yartaçuk)

213

yalnız yalvarmak yjJvartmak

yan yaman, kötü, kötülük, fena, müthiş yamn yamn yan (nezd), yan taraf, taraf yan yanyanmak taraf, cilıct, tarafa, tarafta, yana taraftan, yan yaüal yan taraf yaSak yanak yanaşyanaşmak yandur- yandırmak, yakmak yangnlan- yankılanmak, aksi seda ver­ mek yanılmak, şaşırmak yanılyanbş yanhş yanık yanob yap yavaş, usulca yapmak; kapamak, kapatmak yap-

yapa yapa yapağu Yapağuln yapduryapd yapm-

yapışyapuk

yar

lapa yapa (yalnız) yapağı (k. a.) Yapağulu Koca yaptırmak yapılmak kapanmak, siperlenmek; (kalkan yapın- “ kalkanla si­ perlenmek” ) yapışmak, tutmak, yakala­ mak at bellemesi, eyer yastığı, atın sırtma vurulan çul, at zırh, at giyimi, at örtüsü; örtü, kdıf (f. yâr) yâr, dost, arkadaş, ahbap

214

DEDE KORKUT KİTABI

yar-

yarmak, yarık açmak; ayır­ mak, uzaklaştırmak yargeçmek, ileri geçmek, geride bırakmak yara yara yarayaramak Yaradan Yaradan, Tann, Allah yarak hazırlık, teçhizat, levazım, si­ lâh yaralan- yaralanmak yaraşyaraşmak, yakışmak yaratyaratmak yarçıbahtiyar olmak, mes’ut ol­ mak, yüzü gülmek, fayda görmek, iyi olmak, çırağ ol­ mak, nimet ve ihsana nâil olmak (krş. yan-) yaren (f. yârân) yaren, dost, arka­ daş, ahbap yanbahtiyar olmak, mes’ut ol­ mak, yüzü gülmek, fayda gör­ mek, iyi olmak, çırağ olmak, nimet ve ihsana nâil olmak (krş. yarçı-) yaniyarılmak yanm yarım, yan yarm yarm yanşyanşmak,yanş etmek Yartaçuk (k. a.) Yartaçuk, Yalançı oğlu Yartaçuk, Yaltaçuk (krş.

Yaltaçujş) yanık yank, yarılmış yas yas yaşak (yaşağ) yasak, men’ , kaide, töre, buyruk, emir, karar

yastık (ar. yâsin) yâsin sûresi yaş, göz yaşı yaş, ömür yaşı, ömür yıh, ömür yaşayaşamak yaşaryaşarmak yaşlayaşlamak, yaş yaşamak, yaş sahibi olmak, yaş idrak et­ mek yaşmak yaşmak yaşmaklan- yaşmaklanmak yaşarmak saklamak, gizlemek yatyatmak yatak barmak, in, yatak yavn yavru yavşan yavşan otu, sancı için ilâç olarak kaynatıhp içilen ve kinin gibi çok acı olan bir yaban otu, çok acı yabani bir sürpürge otu yavuklu nişanb, adaklı, sözlü, yavuklu yavuz fena, kötü, yaman, müthiş yay yay (ok atan) yaya piyade askeri yayak yayan, yaya yayan yayan, yaya Yayhan (y. a.) Yaydan yayılyayılmak yaykan- çalkanmak, sallanmak, dal­ galanmak yayla yayla yaylayaylaya çıkmak, yaylada yaz mevsimini geçirmek, yazın yaylada oturmak

yasan-

yaylak

tertip ve tanzim olunmak, tertibat almak, hazırlanmak, tertiplenmek, karar vermek

yaşduk yasin yaş yaş

yazı geçirmeğe mahsus yüksek yer, yazm yayla olarak kul­ lanılan dağ, yayla

215

yaylım yaz yazyazı

yazm yazu yazuh yaznk yelek yenyeni yesir yeşeryet-

otlak, hayvan sürüsünün otlamak' için yayıldığı yer yaz (mevsim) ova, sahra, kır, yaban yer (krş. yazu) yazılmak yazın, yaz mevsiminde ova, sahra, kır, yaban yer (krş. yazt) yazık! günah, suç okun tüyleri yenmek yeni (ar. esir) esir yeşermek yetişmek, erişmek, ulaşmak, vasıl olmak; yetmek, kâfi gelmek; olgunlaşmak, bü­ yümek

yedekte götürmek yetişmek, erişmek, ulaşmak, büyümek, ermek yetüryetiştİTmek, eriştirmek, ulaş­ tırmak, yerine getirmek, er­ dirmek (ar. yezidi) yezidî yığmak yıgyığanak kütle, yığm, küme yığılyığılmak, toplanmak yığışdor- yığıştırmak, toplamak, der­ leyip toplamak toplantı, insan topluluğu toplamak yığşuryıkılmak, düşmek (bk. yıbıl-) yıhıly ık m a k , yere yıkmak, yere yıksermek, düşürmek yetyetîş-

yıkdurjakıçı yıkıl-

yıktırmak

yıkıcı, yıkan, yere yıkan yıkılmak, yere yıkılmak, düş­ mek (bk. yıhıl-) yıl, sene yıl yılan yılan parıl, ışıl yıldır yıldıra- parıldamak, ışıldamak yıldınm yıldırım (krş. ıldırım) atlarla hücum etmek, dört yılğanala hücum etmek, baskm yapmak, akın yapmak (krş. ılga-) yıllık, senelik yıUdk inak, maiyetteki en inanılır ymak ve güvenilir kimse, bir maiyet ünvam (krş. ına(e) yırğasallamak, ırgalamak yırtyutmak yırtılyırtılmak yırtoh yırtık, yırtmaç yiyemek yidi yedi (bk. yidi biH, yidi yüz, yidi bin yidi yüz yidiiryig Yigenek yigirmi

otuz yidi) yedi bin yedi yüz yedirmek iyi, daha iyi, yeğ (bk. yigrek) (k. a.) Yigenek, Kazdık Koca oğlu Yigenek yirmi (bk. yigirmi bin, yigirmi biş, yigirmi dört)

yigirmi bin yirmi bin yigirmi biş yirmi beş yigirmi dört yirmi dört yiğit yiğit, genç, delikanh, baba­ yiğit, genç adam yiğitlik yiğitlik, gençlik, delikanlılık

216

DEDE KORKUT KİTABİ

yigrek daha iyi, daha üstün, en iyi yike büyük, koca, kocaman yilyel, rüzgâr yili (yeli) yele yilim tutkal yilken yelken yilteme şevke getirme havası; şevklendirme, heyecanlandırma, coşturma havası yeltenmek yiltenyeme yime yemek, yeme, yiyiş yimek yemek, aş, taam yimek yen, elbise kolunun ağız tayin rafi yine, gene, tekrar yine ycnge (bk. Yinge) yinge (k. a.) Kısırça Yinge Yinge yer yir yirindür- kederlendirmek, üzmek, mah­ zun etmek yitkaybolmak, yitmek yitmek kaybolmak, yitmek yitmiş iki yetmiş iki yitürkaybetmek, yitirmek yiylekoklamak koklaşmak yiyleşhafif, ağır olmayan, yüngül yiyni yok (krş. yoh, yok) yoğ yoğul- (yoğal-) kahnlaşmak, yoğunlaş­ mak; kaybolmak, kısılmak? yoğuryoğurt yofe yo))sa yo]^ yol yol-

yuğurmak (krş. boğra-) yoğurt yok (krş. yoğ, yok) yoksa yok (krş. yoğ, yoh) yol yolmak

yolakçı yolçı yoldaş yoldaşlık yön­ yonma yoryorga yorgan yorgun yonyonlyonltyontyonyış yort

yort-

yorbşyortma yöm

yön yönelynyukaru yular

yolcu, yola giden (yolak “ keçi yolu, patika, ince yol” ) yolcu arkadaş arkadaşlık, refiklik, refa­ kat yontmak yontma yormak, tâbir etmek, rüya tefsir etmek yorga, rahvan yorgan yorgun yürümek yorulmak yorultmak, yormak yürütmek yürüyüş at koşturma, at koşturuş, atla süratli yol gidiş, tıns gidiş at koşturmak, at sürmek, at koşturup gitmek, tıns git­ mek, eşkin ve yorga gitmek, koşturmak, atla süratli yü­ rüyüş yapmak yortuşmak, beraber at koş­ turup gitmek yortma, at koşturma, at sürüp gitme, atla süratU yürüyüş dua, hayır dua, uğur, kut, saadet, bereket, bahtiyarlık, ikbal, fal yüz cepbe, yön yönelmek yıkamak yukan yular

SÖZLÜK

yumru yumru, yuvarlak yumruk yumruk yumurlan- toplanmak, toparlanmak yumuş hizmet, iş yun yün (bk. Yunlu) yundı yıkantı, bulaşık suyu Yunlu (k. a.) Yunlu Koca (bk. yun) ynnt kısrak yurt yurt, yer yutyutmak yuva yuva yuvalan- yuvarlanmak yüce yüce, yüksek yücelyücelmek, yükselmek yüğrük kuşucu, koşan, hızb giden, sür’atli yügür- koşmak yügürt- koşturmak yük yük (bk. yüklü) yükleyüklemek, yük yüklemek yüklet yük taşıyan; yük vurulan, yük yüklenen hayvan yüklet- yükletmek, yüklemek yüklü gebe, hâmile (bk. yük) yüksek yüksek yülitıraş etmek yürek yürek yüz yüz yüz yüz (sayı) (bk. yüz bin, yüz kırk, altı yüz, biş yüz, üç yüz, üç yüz altmış altı, yidi yüz) yüzyüzmek (derisini) yüz bin yüz bin yüzdür- yüzdürmek (suda) yüzgeç yüzgeç, suda yüzen, yüzme

217

bilen, yüzücü, yüzme yüz kırk yüz kırk yüzük yüzük Z, Z, za]}m zahmet şiahm zaman zorb

Z, Z

(f.) yara (ar.) zahmet (ar. ?âUm) zâlim (ar. zamân) zaman (ar.) darbe, darp, vurma, zor, şiddet, zorlama (f. zâri) sesle ağlama, inleme, feryat, figan, zâr (zâr zâr).

(f. zâr!) sesle ağlayış, inleyiş, inilti, feryat, figan, zârbk zaval (ar. zevâl) zevâl zebun (f. zebûn) zayıf, kuvvetsiz, düşkün, perişan Zeli()a (ar., k. a. ZelE^a) Zeliha (ar. zelil) zeUl, alçak, ziUetU, zeUI hakir, hor (f. zencîr) zincir zerre (ar. zerre) zerre zindan (f. zindân) zindan zindançı zindancı (bk. zindan) zirâ (f.) zira, çünkü rir ü zeber (f.) alt üst ziyada (ar. ziyâde) ziyade, çok, fazla ziynet (ar. zinet) ziynet, süs Zübeyde (ar., k. a.) Züheyde zülfikar (ar. zülfikâr) zülfîkar, Haz­ reti AH’nin kıbcı. Peygambe­ rin sonradan Ali’ye hediye ettiği ünlü kdıç zardık