Edige Kırımal - Kırımda Türk Katliamı

Or. Edige Kin mal

K1r1mda ·

Tiirk Katllaml ( Kmmda Tiirklere Yapllan Korkull� Ziilmun Hazin Hikayesi )

loprak

(f)

.

Yaymlan

TOPRAK

Dergisi Yuymlar1 Nu. 15 -lstanbul 6 2

P. K. 30- Beyaz1t

1

9

B. ('njl'ulo�lu,

Kervan MatbaJst

Tllri>C.'dnr Bok.

Aydmlar Han

•

lst. Tel.: 27 2189/18

K1r1m'da TUrk Katliam1

Yazan

Dr. Edige K1r1mal •

'l'Ncilmc edcn

Kemll Vehbl Giil

'�

-�

I

I

I I I I

le>

�/>--

.. N z w 0

<(

ex

c( �

-�

. . '

-�

I I

I

I I I I

�c>

�A-

?"-

N

.. _

z .....

0

<(

.X

< �

K1nm TUrkleri

·

Kmm binbe§ yUz ylihk TUrk yu rdu dur. Binaenaleyh bu ­ rad aki TUrklerin tarihinden bahsetmek i ca bederse IV UncU a.cnrdiki Run'Jara kadar !:lkmak lluamgelir. Hun'lardan son­ ra buralara muhtell f 'l'llll'k b o yl ar1 ge lmi§, en sonra da Ku­ man'larm eline gC!:mi§ t ir. Kmm me §hur tpek yolunun mUn­ tehast oldug,Jndan Asyadan gelen kervanlar burada mallanm Ceneviz gemiletfne satarlardt. Kmm'a sahip olan K uman' lar da bu ticareti bir milddet elleri nde tutmu§, sonra Mogol isti­ Iast olunca al'tlk bUtUn bu havale Altun Ordu Devletine tabi olmu�tur . Bu devirde Kmm Altun Ordu Devleti y1k1hnca 1450 Hact Gi rey tarafmdan Km m'da ayn ve mtlstakll bir devlet kurulmu§tur. Hac1 Girey'den sonra C>g-lu Mengli Girey tahta !:lk�§Sa da d evl et t e sarsmt1lar ve ig kargR§S.hklan ba§lad1gmdan Osmanog,Illarmm himayesini kabul etmege k!rar venni§, ga.vura boyun eAunElktense TUrk kard e§in e el uz atmak daha yerinde oldutundan Hanm bu karanm ileri gelenler de yer1n4e bulmutlar, bu suretle Fatih sultan Meh­ mct Gedlk Ahmet P8.f8.yt btlytl!tk blr d on anm a ile gondermi§, o za.ma.ndan ltlbaren •K1nm Osmanhlann himayesinde kalml§­ tlr. Osma.nhlar uzaktan buranm hay.ati meselelerini goreme­ mi§ler ve ne zaman bu le; ltlerine karl§mi§Salar bunu !:Ok fcna bir ha! de. bozmu§laidir. MaatteessUf ·Kirim Tilrklerine dtl§manlara hUcum etmemesi igln emir veren padi!;!Rhlanm1Z vard1r. K1rtm kendi hudutlan i!:inde inkl§af etmekte ve me-

7

sut gilnier gegirmekte idi; fakat bu hal Osmanhlarm hima­

yesinde oldugu mtiddetge esnada devam edilmi§ti.

ve

Os manhlann kuvvetli bulundugou

Digoer taraftan e b ediyen mUcadele

etmek mecburiyetinde kald1g"J. dU§manlari gittikge kuvvetleni­

yordu.

Kmm da bu dti§manlarla ug-ra�a ugra§a Osmanhlarm

§UUrsuz siyasetine kurban gitti.

Kmm Hanlarmdan Gazi Giray'in Rilyete meylerlz ka·met-1 Tuga dll

baglam•�•z

dllcO

kaktil-1

yerlne

ho§bO

ye.-lne

Diye ba§hyan §iiri bizim ed ebiyati miZda da me§hurdur.

Kmm Hanlarmm bir gokian da �airdir.

ba�a b ir gok da ilim adarm yeti�Urml§tir.

Kmm bundan

Bu illm adamlan

arasmda yurdumuzda da yerle§enler goktur.

Kmm TUrk ler i evlerini·dtiz arazide lerde de ta§tan yaparlar.

tugladan, daghk

yer.

Evleri bpkl Anadolu evleri gibidir.

Ev in tisti.lnde bir teras1 vardtr.

Yemekleri de Anadolu ye­

meklerinin hemen hemen aymd1r.

Lehgeleri de bizim lehgeye

en yakm olan lehgedlr.

YalniZ Kmm'da degil blltUn Tlirkllik IHeminde m!IH uya­ m§m on cill erinden olan _

!smai!

Gasp1rah Kmmm yeti§tlrdigi

gtizide evlA.tlarmdan biridir. !small Bey

yaya gelml§tir.

185i

de Bahgesaray civanndaki bir koyde d\in­

Moskova Askeri tdadisinde okurken

mi lletlerdeki mllliyet cereyamm gormti�, bu cereyanm

ha.!joka TUrkler

arasmda da olmasm1 iste·ml§ ve nihayet bu fikirlerle o rtaya ablmi�br. gitmi�,

Evvela. muallimlikle il�e ba§larm!ll,

sonra Paris'e

yurduna dondUg-ti vakit TercUman gazeteslni ne�re

ba�Iami!i!tir.

Tercilman gazetesi dUde, fikird e

,

i§te birlik

�iarm1 ortaya atm1§, bu gazete blitliln Rusyadaki Ti\rklt'r ara­ smda mill! uyam�1 yapm1�br.

dogurdugu

gihi

tstanhulda da tesirinl

1917 de Kmm'hlar siyasi vaziycttcn faydalana�ak Bah­ !;CS�ray'da bir kurultay yapm1� ve bu kurultayda Kmm

Cumhuriyetini ilan eylemi�Ierdir.

Bu Cumhuriyet pek .ya�­

yamaml§, bir mUddet sonra Kmm tekrar istilA.ya ug-nyarak istiklalleri ellerinden almmi!;>tlr.

K1nm Tilrklerlnin say1s1 yanm milyon kadard1r.

Kmm balk §&rlularndan bir iki nUmunc

� ay �I

menlm oz koyilm

Suba§ Nayman Senln kozUn rtorlansa ay!

Men y1glayman.

Km.all parmak, cez t1rnak, altm oymak Senln. tath tlllne olurmu toymak

Qevrilmi§ �ekli K1nall parmak, tung t1rnak, altm yilksilk Senln tatll dlllne olur mu doymak..

Hey gldl benlm az koyilm S.uba§l Nayman Senin gozUn sulansa (ya§arsa) �n aglar1m, Hiluyln Nam1k ORKUN

9

Ktrtm'da Turk Katliamt Sovyetlerin

1944

yilma kadar

say1s1Z

kurbanlanndan

Kmm'm

biri de,

(1) Kmrp. Tlirk­

en eski ahalisi olup

«Kmm Tatarlan» (2) vasf 1 ile amlan leridir.

Bilindigi gibi, komiinistler Kmm'1 i�gal etmi� ve onu 1920 Kaa1mmda Sovyet Sosyalist Cumhuri­ yetleri Birliginin bir par�as1 olarak te�ilA.tlandir· mt�lardtr.(3) SayislZ vesika, yaz1 ve ar�tirma eserlerinden a�1k�a anla�nlmaktadtr ki Sovyet HUkfuneti, daha !kinci Cihan Savru?mdan once

bolfi'evik hakimiyeti esnasmda

Ktr1m'da 21 yuhk (Kasrm 1920 Ka· -

(1) Aleksander Baschmakow. c:Cinquante Slecles d'Evolutton Ethniue autour de la Mer Noire, Paris 1937, Cut V-VII. Abdullah Soysal : <Kmm'm tlk TUrk Ahalisb. Yeni TUrk. tstanbul 1941 C1It IX Savfa, 584-586, 611.

Ed;ge Kmmal: «Kmm Tu rklerinln M1III 1\mcadelesb.

Emsdetten in. Westf., 1951 sh. 1-4.

(2) Ekl'eri f/arkiyatc� Ihir, llml blr noktai nazarla Kmm Tllrk­ Jerini «Kmm Tatarlaru olarak vasiflandn·manm daha dogt'u ve dnhn. bellrtlcl oldu11;u kanaat!ndedirler. Men�elerine, Usan ve l<Uitlirlerine giire Kmm TUrklrrl, TUrk Etnik birllg-lne da­ hildlrler.

(3) Ebenda. sh. 286.

11

stm 1941) Kmm Tiirklerini tedricen yok etme siya­ seti takip etmif?tir. 1944 Katliamt da bu imha siya­ setinin son ve kesin darbesinden b�ka bir fj€y de­ §ildir.

Kmm'm 1920 Kastmmda komiinistler tarafm­ dan if?galinden sonra iktidar, kotti bh �ohret yap­ mu;; olan Macar komtinisti Bela Kun'un eline ge((ti.

Bu adam ktitleleri korkutarak deh!;let salma politi· kast takip etti. 60.000 ila 70.000 Kmm'h kur:;;una dizildi. Bu tedhi�, K1r11n Tiirklerinin komiinistler ta­ rafmdan fizikman yok edilmesi siyasetinin ilk mer­ halesi olarak vastflandmlabilir. Bela Kun'un ismi, bu teror yiiztinden silahlt bir f?ekilde ayaklanarak Sovyet Hlikumetine karf?I gelen halk i�in (4 ) bir mefhum haline geldi. (5) Hem mtislliman $arkm sempatisini kazanmak arzusu ve hem de si.irekli aya.klanmalar, Sovyet Hii· kllmetini, tedhil]e son vennege ve Klrlln Tiirklerini muvakkaten serbest btrakmaga mecbur etti. Bov· lece 18 Ekim 1921 de Mtistakil Sovyet Sosyalist Kl· nm Cumhuriyeti kuruldu ve Sovyet Sosyalist Cl.llll· huriyetleri Birliginin bir pargast halini ald1. (6) Sovyet Hiikumetinin Kmm'da tatbik et.tigi ik­ tisadi yagma siyaseti 1921 Kas1mtndan 1922 Haziranma kadar devam eden korkung bir aghk yarat­ tt. Ara.E?tmct Tatmanh. Seyd Ahmet Kmmh ve Dr. Ahmet O?.:enbash ellerindeki delillerle komiinistle· rin bu aGhk siyasetini ustaca tat1Jik ettiklerini is( 4) �a fer Sr>vd Ahmed. -�:Krym:. War:jova 1930 sh. 129.

I !'i) tsmail :Mazal.

«Erinnerungen eine�. Teilnehmer11 Bir iJyenin HatJralarr» Alber�chwende, 6!1terrelch. 194R sh. 5·6.

(6) Bolsch::�jn Sowjet!lkaja Enzlklopedlja (Riiyillr Sovyet Ans!klopedisl) Ririnci Bask1 1937 Cilt sh. 317.

12

bat etmi�lerdir. Bu aghk, koyliilerden z1rai m ahs lil · ler kar�1hg 1 s ay1 siz ist i mlakle r yapilmas ma sebeb olmu�, aynca .Kmm'm 1921 s e nes i mahsultintin bti­ ytik klsm1 zorla al mm i� t i r . Tatmanli, bu ctiz'i mah­ sullin KI.I'rm h alk mm ge�imine nas1l yettigine ak 1l erdiremedigini kaydectiyor. (7) isimleri . yukanda zikredilen yazarlar, daha sonra, Sovyet Htikfuneti­ nin, bu kttllgt sadece yaratmakla kalmay1p , ayn1 zamanda ltalyan KJ.Ztl Hagmm agh k geken Kirrm'a yard1m etmek i�in yaptig1 te�ebbtisleri de reddetti­ gini ispat etmi�lerdir. Htikumet, K1nm'a yardim et. medigi. gibi 'I'lirkiye tarafmdan Ti.irk a;hali igin go n derilen bugdaylan da b�ka maksatlarda kullan­

­

mi�tlr. (8) Cafer Seydahm et ,

a::;;ag1da'ki t tiyler lirpe ttici misali vermektedir: Bol�evikle rin K i rlill ' da mtistah-

kem mevkileri ol an s�.vastopol �ehrinde halkm an­ cak %11 i aghktan Oldligli halde, S1vastopol'dan sade c e iki saat mesafede bulunan Bahgesaray'daki TUrk halkmm yansmdan (% 55) fazlas1. agh ktan h ay atla nru kaybetmi::;;lerdir. Hadiseye gozleriyle ::;;ahit almu::;; bulunan Aleksandrow, Kmm'da mtithi� 1921 aghg1 esnasmda tiyelerinden en az bir ki�iyi aghktan kaybetmeyen tek bir Ti.irk ailesinin mev­ cut olma di gm1 yazmaktadi r. ( 10) K1thg1 mtiteakip Kmm ntifusu /o 21 miktarm(7) «Kmm'daki Aglik Fclfl.ketinin Hakiki Sebe-bl erb Emel Mecmurun 1933 sa)'1 1 sh. 6·13, say1 7. sh. 7-14, say1 3. sh. H-17.

(8) Scyd Ahmet. Ad1 gegc n eser. sh. 111-332.

(9) Seyd Ahmet . Ad1 ge!:en eser. sh. 132.

(10) Grigori Aleksandrow.

«Unitschoshenije krymskich ta­ tar - K1nm Tata rla rmm tmhasu Sozialistischeskij Wesnik (Sosyal ist Muhabir) New-York Paris 1950 say1 3 sh. 51.

13

da d�miif]tiir. 50.000 ki;;i K m m ' 1 terk etmi�, 100.000 ki�i oltim derecesine dii�mti�ti.ir. blenl erin �b60 1 yani 60.000 ki�i K1run Ttirkti idi. (11) Hatta denebi l ir ki, K1run'da 1921-1922 yillarm­ da ter tipl i olarak yaratllan k1thk, Ktnm 1-'urkleri­ ne kar!}t giri§ilen imha plammn ikinci sajhastdtr.

Mtiteakip be� y1l, (1924-1927), L€min tarafm­ dan ytiriittilen Yeni �konomik Pol itik anm �artlan altmda Kmm Ttirklerinin nor mal mevcudiyeti pek klsa si.i rmii;;ti.ir. Bu merhalede Kmm'm «1'atarla;;­ tlnlmasl» icra edilmi�tir . Mtistakil Kinm Htikume­ tinin, htikumet tiyeleiinden �ogunlugu K1nm Ti.irk­ leriydi . Milli okullar, ilm i mtiesseseler ag1ld1. Mtizeler, ktittiphaneler ve tiy at r ol ar tesis edildi. Gen� ve milli bir mtinevver topluluk zuhur etti. H alk edebi-

yatl ve ibasm geli�ti. Yerl i bir iktisadm temelleri atud1. Geni� bir vicdan htirriyeti yerl e�ti. K1nm Tiirklerinin lisan1, Rus�a yanmda K1run'm resmi lisan1 olarak kabul edildi. (12) K1r11n Ti.irklerinin milli istiklali, Stalin'in lk­ tidan 1928 de ele almasmdan sonra fiilen ortadan kalkm� oldu. «Tatarl�tirma» tizerine «Sovyet Hti­ kumeti» Kmm Ti.irklerinil). Ktilttir ve y� ama tar-

Rusl�tlflnaga b�lad1. «Mahalli ve medeni milliyet�ilik» �iddetle takip edildi. Bu arada Sovyet. ler, K1r11nm bagimsiZhk hakk1 igin sava;;m� olan, Zilll

(11) Tatmanh. c:Ad1 g�en eser. c:Hey'eti Mecmuas1 ile KI­ rim:. Simferopol. 1925.

(12) Kmmal. Ad1 g�en eser. Bollim 5. c:Bol§evik Ha.kim i ­ yetl Altmda Kmm.:. (1920-1941) sh. 287 den 289 a kadar.

Bertold Spuler. c:Rus HA.k1iniyeti Altmda Kmm>, dime Baki§I>. Berll n 1948 say1 8. sh. 363. ·

14

:3500 den fazla Kmm Ttirkti sUrtildii. Veya kur�juna dizildi. ( 13) Kmm Tiirklerinin ya�ll ve or ta yru;Jh mtinevver tabakasmm miihim bir klSIDllll kurban­ lan arasma alan bu idari tedbirler, Kmm r rurkle rinin Sovyet Htikumeti tarafmdan yokedilm esinin U<;tincti safhasm1 te� ki l eder .

Bu yok etme seferberliginin dordiincti safhasl­ nm aliimeti farikas1, 1929 - 1930 arasmda K1rxm'da ytirtitulen z1raat politikasmlll kollektif cebre isti­ nat ettigiydi. «Kulak» ve «�agl Kulaklar» (Biiytik ve orta Qiftlik agalan) olarak 35.000 ila 40.000 Klnm Ttirkii , Ural ve Sibi rya ' n m �i kamplarma gon­ de rildi . Bunlardan miihim bir kiSffil si.irgtinde ol­ mi.i�ttir.(14) Hadiseye gozleriyle �ahit olmu�1 bulu­ nan Aleksandrow buna d air �junlari yaz1yor: «Biltiln koyler

dagtt�ld�.

Qal'!§ma k.ampla­

nnm tel orgilsil arkas�na, binler.ae aile surUldu. YumU§ak Guney iklimin.e all§· m'§, yurt daglanm ve deniz sah�illerini hi9 terk etmemi§ olan insanlar Bibtrya ormanlanna ve steplere yerle§tiril�di. Ve olUme terk edildi. Bu her hangi b:ir ted­ birin yurutulmesi degil, butiin bir halktn merhametsizce, zalimce ve ahldks�,ca yok edilmesi demekti . » (15) (13) Seyd Ahmet. Ad1 g�en eser. sh. 134.

Spuler. Ad1 g�en eser. sh. 363. cEsaret de K1nmhlar» Emel Mecmuas1. 1938 sh. 17.

ve

SUrgi!ln !gin­

Kmmal. Ad1 gegen eser. sh. 290-292.

Aleksandrow. Ad1 g�en eser. sh. 51. «Das Strn.furtelil in Sachen Well lbrahimow • Veli lbrahtm'in Dellllertne OOre Ceza Karan> lsvestlja 1.5.1928, (14) Kmmal. Ad1 g�en eser. sh. 292-293.

(15) Aleksandrow. Ad1 gegen eser. sh. 51.

15

Spuler e gore bu Sovyet imha politikas1, '

Kmm

Ttirklerinin ayaklanmasm1 intag etmi�tir ki, (16) bu, Kmm'm Gtineyinde Arahk 1 929 Alakat ihtila­

linde ifadesini bulmu�tur.(17) Bu ayaklanma, Sov­ yetler tarafmdan kanll bh �ek il de bastmlm1� ve btiytik bir kism1 kuqmna dizilmi� veya So"Vyet tec­ rit kamplarma stirtilmek igin binlerce Kmm Ttir­ kti tevkif edilmi�tir. (18) Hadisey e gozleriyle �ahit olmu� bulunan Mus­ tafa oglu Omer, diyor ki, 18 Ocak 1930 da komti­ istler 1syan bOlgesme kuvvetli bir askeri kara ve deniz birligi sevk etm i�ti r Oyle ki, sad ec e Uskut koyiinde bir giinde 53 aile reisi tevki� edilmili!tir.

Bi.ittin Kmm'da o s1ralarda binlerce insan tevkif edilmili! .bulunuyo rdu Aym �ahit, Uskut koyiinden komtinistler tarafmdan 24 Mart 1930 da Simfero­ pol'de kurliluna dizilmi� bulunan 42 ki�ilik bir liste .

.

vermektedir.

Cebri kollektifle�tirme ve Kll'lm'm

hayvan si.i-

rtilerinin, mahsullerinin ihracm1 mi.iteakip halk, 1931 y1lmdan 1933 y1lma kadar devam eden ikinci aghga maruz kald1. Bu, Klnm Ti.irklerinin Sovyet Hi.ikfuneti tarafmdan kiitle halinde imhasmlll b e­ �inci kademesidir. Aleksandrow, bu k1tllg 1 �a�­ daki ljlekilde tasvir eder :

«1931 _ 1933 arastndaki bu miUki§ agl�k ytllarmda koy ve §ekirlwin sokaklan ce­ setlerle dolu iken, Km,m limanl.annda (16) Spuler. Ad1 gel:en eser. sh. 363.

(17) K.mmal. Ad1 gel:en cser. sh. 293·294.

(18) Cater Seydahmctin yazl11 dellli 1951 de 1stanbulda

edilmi�.

(19) Mustafa Og-Iu

16

t'Jmer.

«Alakat Trajedlsb.

ispat

bulnnan yabanct gemiler

altm

sarz.st ka­

litcli bui}daylarla cloldnruJnyor, nadicle :;araplar pompalarla tanlcerlerin hazne­ lerine pompalamyordu

...

»

{20)

Bu yagma politikas1, 1931 ythnda Kmm Cum­ huriyetinin Merkez !era Komitesi Ba.�i!kam Kmmh komiinist Mehmet Kubay'm durumu protesto etme­ sine yol a!ttl. Mehmet Kubay, Sovyet Htikumetini suQlu goriiyordu: «Moskova, Kmm Cumhuriyetini a!tik�a soymaktadir. Memleketin biittin tiriinlerini ihrag etmekte ve aghk iginde ktvranan halka ihti· .yaCim giderecek ekmek bile btrakmamaktadrr. {21) Bu protesto iizerine Mehmet Kubay stirtildti. Mos· kova'mn cevab1 «Kmm'da kuvvetli bir Sovyet hii­ kumeti kurmak oldu.»

Kmm'm 1931 . 1936 yillart arasmdaki Sovyet­ le:;; tirilmesi, Kmm Tiirkleri tizerinde Sovyet Htiku­ meti tarafmdan .tatbik edilen manen ve bedenen imha pliinmm altmc1 kademesi olarak tavsif edile­ bilir. Bu senelerde miisltiman din adamlarmm bti­ ytik bir k1smi cebren siirgtine yolland1 veya bede­ nen mahkum edildi. Caniler ve memleketin ilahi o· kullan zorla kapatlldt. (22) Kmm Ttirklerinin mU­ him bir k1sm1 «milliyetgilikle», «ihtilaJ aleyhtarli­ giyla», «Trogkizmle» suglandmldi. Muntazaman ta(20) Aleksandrow. Ad1 gec;en eser. sh; 51, (21) Emel Mecmuas1. 1932 say1 4. sh. 33-34, 193!) say1 1 �h.

36. o�:Sovyetlerin (22) Geni� bilgi i<;in baktmz. Egide Kmmal.

Kmm'da Din Polltlkasu Dergi 1955 say1 1 sh. 55-67.

17

kip edildiler. siiriildii ve kur�una dizildiler. (23) Kmm'm ihtilalden once tamarnen milli olan edebi­ utl yasak edildi. Ktnm Ti.irklerinin lisan ve yaz1s1; arap�a, fars�a ve 'Ii.irk�e kelimeler «burjuvazi»ye taalluk ediyor iddiast ile yasak edilerek yerine en geni� manas1 ile Rusga kavram ve deyimler yerle�­ tirildi. Bu Rusla�brma plam, Tiirk�e lisanma hi� uygun olmayan Slav alfabesinin zorla Kmm Ti.irk­ lcrinin yaztsma sokulrnasmda en yliksek zirveye eri�ti. (24) Koylerde milli folklor ve aile orfleri ta­ kibata maruz kaldi. Ve bmalara yeni «Sovyeb> ha­ yat tarz1 yerle�tirildi. (25) Blitiin bu vak1alar1 bir araya getirerek, muharrir, Cafer Seydahmet Km­ mer bunu, K1nm'm «Sovyetle�tirilmesi», Kmm Ttirklerinin lisan, milli ktilti.ir ve milli -benlikleri­ nin imhast politikas1 olarak vaslflandmr. (26) «Sovyete�tirmenin yliksek noktalarmdan biri ve Kmm Ttirklerinin Sovyet Htikumeti tarafmdan (23) «KomUnlzme Kart;n Uyamk Olahm! Yeni Di.inya. 16.9.1936 (tnkllab Aleyhtan Tr�kizm'e Kar§I Sava§ImiZ»

Yeni

Dtinya. 16.9.1936.

K1nmh. «Smtf MUcadelesi Ve Partilerin Temizlenmesi» Emel Mecmuast. 1937 say1 2 sh. 1-12, say1 3 sh. 15-21.

(24) Kmmal. «RUs Alfabesi, Moskowa'mn Kmm'1 Rusla§tlr­ masi igln yeni s11a.hlaru Emel Mecmuas1. 1939 sayt 136 sh. 6-8.

A. Sosyal. «BUyiik MUletlerin Lisan Kongresl».

Emel Mecmuas1 1936 say1 7. « Lis an lan mtzm Rusla§hnlmast Siya­ seti». Emel Mecmuast 1939 say1 12.

(25) Genii} Bilgi igin Bak. Dergi 1955 s ay1 3 sh. 13-30.

(26) «Kinm'da Dil Problemi» adt gcgcn eser. Emel Mecmuas1 1933 say1 29.

(26) «Kmm'da Dil Problemi». Ad1 gegen eser. Emel Mecmua­ SI. 1933 say1 3.

1937 ve 1938 de Kmmda deh�et sagan mahut «Jes18

kanh bir ¥ekilcle imha eclilmesinin yedinci safhas1, howschtschina» t�kil etmil}tir. Bu terori.in kurban­ lari, K1r1m Ti.irklerinin btitlin sosyal tabakalan idi.

Hentiz hayatta kalmtl] olan «milliyetgi ve halkgi­ lar» arasmda (mtinevver tabakanm yal}h ve orta yaf?hlar ve din adamlar1, ,eski arazi sahipleri, ttic­ carlar ve g�imi iyi olan giftgiler) zamanla komtinist K1rrm HtikO.metinin tiyeleri (bu arada Ktrrm Cumhuriyeti Merkez lcra Komitesinin B�­ kanl, tlyas Tarhan ve Ktrtm Sovyet Komserligi Ba:;�kant Sameddin) tevkif edildiler ve kurl}una di­ zildiler. Bu arada Sovyet anlarmnda yetil}tirih:ni.!J olan ve hizmetleri ile Ktrtm'm Sovyetle.!]ti­ rilmesini yiirtitmli.l] bulunan Sovyet mtinevver ta­ bakasmm da mtihim bir k1smm1 (Sovyet profesor­ leri, doktorlar, ogretmenler, vakantivisler, yazarlar. f}airler, tiyatrocular, san'atkarlar... v.s.) yok edildi.

Bu teror, Kmm Ttirklerinin z1raatgihg1 tizerinde mtithi.l] tesirler ika etti. Binlerce koylti N.K.W.D. (tgi.l]leri Halk Komserligi Jeshow'un) adamlar1 ta­ rafmdan tevkif edildiler. Vaka l}ahitlerinin beyan­ larma gore o senelerde tevkif edilenlerin ekseriyeti memleketlerine bir daha geri donmemil}lerdir. (27)

«Bu senelerde, - Ktnm'-m Giiney sahille­ rinin ahalisinden biri, Mustafa Dozay'1,n anlatt�g-ma gore - K1,nm'da kimse kendi­ ni emniyette hissetmiyordu. Ve halktmt­ Ztn yiizde doksaf?t her gece tevkif korku­ su iQinde bekle§iyordu. (28) 127) Geni§ bilgl i!}ln bakmlZ. Kmmal.

Ad1 ge�en eser. sh.

300-302. - ctftira rm Hakikat m1 ?» F. Murta.za. - «Azad Kl­ nm.» Simferopol 22.6.1943, say1 liO. 128) Mustafa. Dozay. «1927-1943 Y1llar1 Esnasmda Kmm'daki Vak'alara dair HA,tJralar.» Yen! !lim. 1948 MUellifin el ya.z1s 1 ar�ivinden.

19

1931 Amllgtnda - Karasupazarh Sadred­ din 1'amah anlatiyor- Karasupazar §eh­ rinde tck bir gecedc .altmt:; �ah�s tevk if edildi} bunlar arasmda ben de vardtm.

Karasuapzar'da hapishanede iken Qe§itli zamanlarda tevkif edilmi§ olan Karasu­ pazar viUiyetinin butun MuslUman din adamlann� orada gordum. Bunlar ara­ stnda yetmi§ ya§�nda olan $eyh Mehmet Koca Ahm,et Vecdi} Yetmi§ be§ yal}tnda olan $eyhzade Abdillmecit) seksen ya­ *'nda olein Kafadar Hact Muzaffer} ve doksan ya§tnda olan Seyd flalil Qelebi­ oglu Efendi ve daha birr;oklart vardt. (29)

Kmm'm Gtiney sahilindeki bu klitlelerin im­ hast hakkmda Yalta'h Cemil Hac10glu a!]ag1daki bilgileri veriyo r 1937 de Anwasil ve Derkoy' deki Tiirk ikamet­ gahlarmda 171 insan tevkif edildi. Bunlardan ekse­ risi Sovyet hapishanelerinden bir daha geri donme­ di.(30) tsmail Muhtar, 45 Tatar ve 45 Rus Ailesinin beraberce i!;lgal ettigi !!;ki Vilayetinin Kilgora Ko­ yUnde, 1937 senesinde 17 Tatarm tevkif edildigini ve bunlardan 1941 senesinde ancak ikisinin geri dondligu digerlerinin hapishanelerde Oldlikletini

kaydediyor. (31)

Ben, diyor, Abdlilhakim Kara, 5 May1s 1938 de

(29) Tamali Sad re ddi n «HatJralan Fischen. Allg. 1948 Miiel­ lifin el yazmas1.

(30) Cemil Hac1ogJu. «1937 ve 1938 yillanndaki Kmm Vak'a­ Iari Hakkmda Raporlar.> Fischer. Allg. 1948 Mtiellifin el ya­ .

ZISl

ti pk1 bas1mdan.

(31) <Ha.dlseler Hakkmda Raporlar». Immen Stadt/Allg. 1948

20

tevkif edildim. Ve Ker� Hapishanesine atildim.

MahkO.mlarm en mi.ihim k1sm1 hizim Tatarlardi.

Ve 500 kadardtlar. Bizden ba�ka 150 kadar da Bul­ gar vard1. Bizi ellerimiz kelep�eli olarak 15 dakika si.iren bir koridor ge�irerek hapishane avlusuna go­ ti.irdi.iler. Mevkuflar bitab dli�mli�lerdi. 0 zama.n kafalarma vurduklar1 i�in gozleri kan �anagma donmii9tii. Bir�toklan sorgudan sonra ytizleri yara bere i�tinde geri dondi.iler. Birkag tanesini o kadar ayakta bekletmi�lerdi ki bir an geldi ayaklan tut­ maz oldu ve asla if?lemell'l:i9 olduklan siyasi suglan itiraf ettiler. (32) A!bdi.ilaziz tsapow diyor ki: Tevkifim 6 Kas1m 1938 de neticelendi . Ve 25 May1s 1940 a kadar mev­ kuf kaldtm. Benle beraber Simferopol Hapisanesin­ de daha birgok Tatar vard1. Bi.iyiik i�kencelere ma­ ruz birakudtk. Glinde iki saatten fazla uyumamiZa milsaade edilmiyor ve alti su olan zindanda saat· lerce bekletiliyorduk. (33) Bunun gibi daha birgok ornek saymak milm­ kilndilr. Kmm Ti.irkleri iizeriJ;lde tatbik edilen bu yedi imha safhasmm bilan�tosu glkanldtgmda, K1r1m'da komi.inist i�gali altmda yirmi Yll iginde (1921-1941) 160.000 ila 170.000 Ti.irk'tin Oldtiri.ildti­ gu veya siirgtine gonderildigi soylenebilir. Bunlar, 1917 Yihnda Kmm'm Tiirk Halkmm yans1 kadar­ di. Yirmi otuz sene iginde 9ayan1 dikkat tabii bir arb!J gostermi!} olan Ktnm Yarrmadasmdaki TUrk halkmm nigin bir tilrlii gogalmad1gmm, bil8.kis sis(32) Abdiilha.ktm Kara. «1927 den 1938 e kadar Kmm'daki HA.diseler Hakkmdaki Raporlar.» Immen Stadt 1948.

(33) AbdUIAziz tsapow. «H!bralar.:. Hindelang - Allg. 1938

sh. 3.

21

li bir !}ekilde azaJd1gmm biricik sebebi ifilte budur.

Sovyet Hi.ik\lmetinin daha Rus-Alman Harbi­ nin bal?� amasmdan evvel yani Kmm TUrklerinin Sovyet Iktidarma kar�1 «ihanet» ve «sadakatsizlik» ile suglandmlmadigi zamanlar, yirmi senelik 19211941) bir mtiddet iginde mi.istakil Klr1m Cumhuri­ yetinin TUrk ni.ifusunun tarn yansm1 imha etmi� oldugu soylenebilir.

1941 Alman-Rus Harbinin arifesinde K1nm Ttirkleri �u durumda idiler: Milletin bi.inyesi bozul­ mu�, insanhg111 ana haklan; milli killti.ir, yaz1, din hUrriyeti gasbedilmh;;; mi.inevver tabakanm en iyi ktsmi yok olmu�; arazileri ellerinden ahruru�; hu­ susi mtilkiyet kaldmlmif?; topraklar Kolchosen ve Sowchosen ( Sovyetlerde mUE;�terek ziraat) f?eklinde istismar edilmi�; sosyal ve milli bask1 altlnda i.i­ mitsizlik son haddini bulmu!}tu.

Bu durumu tasdik eden saytstz !}ahit vardtr. ( 34).

Alman-Rus Harbi ve Alman Ordusunun KI­ nm'a taarruzunu Sovyetler vesile ittihaz ettiler.

Almanlan n Klnm'a girmesinden evvel yanmada­ daki Rus hakimiyetinin son glinlerinde bile (Ekim­ Kasun 1941) genif? bir katliama giri�ilmif}tir. Bu, Kmm TUrklerinin imhasmm sekizinci safhasm1 te�kil eder.

(34) Ahmet Dikici. «Not Defterinden H!bralar - Erinnerun­ gen Aus meinem Notizbuch.� Alberschwende - Osterreich 1948 sh. 2.

Kerim Tohtar. «Habralar - Erinnerungen . :. Alberschwen­ de 1948 sh. 17.

Abdullah <;orgunlu. «1941-46 y11larmm HA.bra ve HA.d.i­ seleri gUnli.igil.-Tagebuch der. Ereignisse und Erinnerungen aus den Jahren 1941-46> sh: 1. ·

22

Simferopol ljlehri sakini olan !lyas Mi:ras Bey, Kmm'm tahliyesi gUnlerinde N.K.W.D. nin gece gi.indtiz sivil �ah1slar1 tevkif edip kur!]una dizdigine �ahadet eder. ( 35) Simferopol'un tahliye edildigi gtintin :arifesin­ de, N.K.W.D. tef}kiHltma ait binada ve �hir hapi­ sanesinde bulunan btittin hticre mahkO.mlar1 kur­ �una dizdirilmiE;;tir. ' 36) Hadiseyi gozleri ile gormlif? olan !smail Akm, BolE;;eviklerin c;ekilmesinden sonra Simferopol N. K. w. D. te!}kilatmm hticrelerinde bir sUrU ceset ve bunlar arasmda kadm ve emzik c:;ocugu olUleri bu­ l u ndug unu yaz1yor. (37) 0 glinlerde Kmm halkm1 gortil memi� bir bar­ barhk ic;inde inleten bir hadise olmu!}tur: 29 Ekim 1941 de Simferopol askeri has tahane­ sinin ag1r yarah ve hasta Sovyet askerlerii !}ehrin istasyonunda klta nakliyatl ic;in trenlere doldurul­ du. Fakat nakliyat y apl l m a d 1 . 31 Ekim sab ah saat 9 da komlinistler treni ate!}e verdiler. Komiinistler, canh canh yak1lan Sovyet askerlerinin feryat ve iniltilerini duymamak ic;in vagon kaptlarm1 kapat­ blar. 1 Kas1m sabah1 nakliye treninden geride ktil yt g mmdan baljlka b ir f}ey kalmam1�tl.

Buna benzer bir vak'a da Karasupazan !Jeh­ Iinde olmuf?tur. Belediye meclisi baf}kam, Spai'nin idaresi altmdaki komiinistler 29 Ekim 19·41 gece (35) !Jyas Miras Bay, «Kmm'm 1918 ve 1941-1942 d•e Alman­ Iar tarafmdan i�gali - Dlr deutsche Besetzung der K1nm 1918 und 1941-1942» sh: 6 1948. MUellifln elyaz1h ar§ivlnden.

(36) Qorgunlu. Ad1 gcgen eser. sh: 28.

(37) !small Akm. «Bol11evik FelA.Iteti ve Kmm'da MilU Mlica­ dele - Die Katastrophe des Bolschwismus und der Volkskampf in der Kr1m» !mmenstadt. (Bielendorf) 1947 sh: 6.

23

yans1 Luna�arski caddesindeki �ehir hastahanesi­ ni ateljle verdiler. iki yiiz yirmi yatakll bu hastaha· nede 36 kiljli canh canh yand1. ( 39) Karasu pazar1 �ekililjli esnasmda N.K.W.D. mi.if­ rezeleri �hrin sokaldarmda rastladlklar1 herkesi silahla oldtirmti�?lerdi. Ayn1 l}ey Yalta'da da tekrar edilmi�tir. Mahalli N.K.W.D. te;;kilati 4 Kwnmda �hir hapisanesinin bi.ittin sakinlerini ku�una diz­ mi�til'. ( 40) Ric'at ederken N.K.W.D. memurlar1 Kmm so­ kaklarmda rastladiklart mahalli halk1 yerlere ser­ mi�?lerdir . Oyleki; Yalta ile Aluljlta arasmdaki yol boyunca harp esnasmda aC]Ilan siperler kUf!?Unla­ nan cesetlerle doldurulmu�j�tu. ( 41) Kmm halkm1n komtinistlerin donti�?ti esnasm­ da C]Ok daha zalimane takip ve cebre maruz kaldi­ gmm en btiyi.ik delili bu terordi.ir.

Kmm Tlirklerinin bu ag�r. hak ve hukuktan uzak durumu ve fizikman imhas1 tehlikesi, Krr1m'm Giiney kiyiSmdaki birkaQ koyiin halk1 Sovyet ordu­ sunun Kmm'da karaya g1karma yapbg1 1942 de spontane olarak silaha sanld1g1 iC]in nihayet en ag1r bir safhaya girdi. ( 42) . K1r1m Tlirkleri, Alman ve Rumen birliklerine yardtm etmek ve boylece insaf siZ bask! rejiminin - komiinizm geri donmesini im­

-

(38) vorgunlu. Ad1 ge!;en es er sh: 8 ve 11-12. .

(39) Tamah. Ad1 ge�en

eser.

Alun. Ad1

(40) vorgunlu. Adt gegen e-ser.

sh:

ge�en

eser. sh: 8.

15-16,

(4.1) Akm. Ad1 ge!;en cser. sh: 8.

(42) Prawda.

SowinformbUro'nun des SowinformbUro 31/12/i941.

24

Raporlar1

•

Mlttellungen

kans1z k1lmak ic;in silfi.ha sanlmifiltl ( 43) . Bu silahll mtidahale Sovyet htikumetine kar�1 hig kimse ta­ rafmdan te�kilatlandmlmifil bir protesto degildi.

Kmm Tlirklerini bu harekete sevkeden iki esas gaye vard1r : a- Bol�eviklerin K1nm'a donti!i!linli gi.igle�tir­

mek, b - Milli ve Resmi istiklali saglamak ( 44) .

Her iki gayenin (;e�itli objektif sebeblerden otti­ Kmm'da rti eri�ilmez oldugu meydana gikmi�hr.

Alman politikas1 halk tizerinde derin bir hayal sti­ kittu yaratmif?hr. Hatta komtinistlerin avdet tehli­ kesi K mm Tiirklerinin gogunlugunu Alman noktai nazarma bagladl.

Kmm' da i�lenen cinayetleri m�ru gostermek igin halkmdan bir kismxnt Alman i�gali esnasmda yok etmi�lerd.ir.» f?eklinde iddialar ileri stirtiyordu ki bunlarm hakikatle en ufak bir ilgisi yoktu. Hal­ ibuki �u herkesce malumdu ki gontillti Klr1m TUrk taburlan ve redifleri �iddetli partizan Sovyet ce­ miyetlerine kar�1 -savru;;m1� ve ge�itli milliyetlere (43) Kmm ve Kmm Tatarlan - Die Krlm und die Krimtata­ (K1r1m tatarlannm Frankfurt/Oder'deki l dare Merkezin­ den) Krlmal. Ad1 ge�en eser sh: 304. Dikici. Ad1 ge.;en eser. sh: 2. Tohtar. Ad1 ge.;en eser. sh: 17; Akm. Ad1 gee<en eser sh: 8; Qorb'1.mlu. Ad1 gee<en eser sh: 11, 18-22, 24, 26-27. Nurt Der­ v!. d!M1 - 1943 Hll.diseleri Hakkmda Raporlar - Mltteilungen Uber Ereignisse 1941-1943» Hindelang 1948 sh: 3-32.

(44) Kmm Delegasyonunun Alman hiiJkil.metine Berlin'de (A­ ren.

sh: 23. Mtiellifin ar!Pvinden.

«Simferopol T a ta r Komitesi tdare Heyetinin 16/12/1942 otu­

raltk 1941) t ak di m etti�i muhtlra

rumu zabitlan kopyasn mtiellifin ar�ivinden. 6zenbash. gegen eser. «Krim.» Boclin 1944-1945 Ba�makale.

Ad1

25

sahip bliti.in mahalli halk korunmu�tur(45).

yine Sovyet partizanlarmm yerle�?ik halkx onnanlara stirtikledigi ve saYJSlZ tahrikler­ le Kmm halk1 ile Alman ordusu arasmda sun'i ih­ tilaflar «;1kannay1 gaye edindikleri malumdur. Bu Ve

cebren

tahriklerin neticesi olarak 1943 - 1944 y11larmda Kmm'da Sovyet hiikumetinin ilk planda sorumlu tuttugu 120 dag koyli yak1hp kiil edildi. ( 46).

Almanlar1n 18 den 25 Nisan 1945 tarihine ka­ dar devam eden ric'atinden sonra K1nm'a komiinistlerin don�ii, Sovyet Hiikumetinin Kurm TUrk­ lerine kar�u giri�tigi katliamm son safhastm te�kil eder. Bu hareketi sadece miistakil Sovyet Sosyalist Kxnm Cumhuriyetinin tasfiyesi ve Kmm Tiirkle­ rinin yurtlarmdan alm1p b�ka bir tarafa kiitle ha­ linde iskan edilmesi olarak gonnek hatah olur. Bu meselelerin esas1 ve ifadeler kiitle halinde siirgii­ niin Kxnm TUrklerinin gorlilmemi� derecede insaf­ stzca madden imhasmm daha genillJ bir dalgas1 ol­

dugunu teyit etm�tir. Bu, Sovyet ordusunun KI­ rxm'a girillli ile siirglin arasmdaki her iki ay (1944 Haziranma karar) esnasmda vuku'bulmu�tur. l�galden sonraki ilk iki hafta en vah;'li bir te-

• Der Abschied Krim» Berlin . Dervi. Ad1 g�en eser sh: 3-32; Mirasbay.

Ad1 g�en eser sh: 9-11. Werner Tamms.

(Harp Muhab!ri) «Ta.ta.rlar Alman Kuvvetlerine Yard1m ediyorlar. GOnUUU Po­ lls BirUklerl Komiinist Cerniyetlere kar§J». Askeri sansUrden (45) KemA.l Ortayh, cKmm'a. Veda.

19/1/1945

otUrU intl§EI.rln& rnUsaade edilmeyen el YBZIS!Ddan; 10/7/1942.

Mtiellif ta.rafmdan gllzden g�irilmi§tir. Aufbaustab K, Dien­ ststelle Gohdes.

(46) Derv! A.G.D. sh : 31·32; <;orgunlu A.G.F.. 84-Sil. Dlkici.

A.G.D. 5·6.

26

ror devri idi. Y azarlardan biri hadiseyi �ag1daki l!lekilde tasvir etmektedir : «Sovyet ordusunun K-mm'a giri§inden sonra biitun Tatar halk� yukart kuman­ danltgm hususi emriyle iki hajtaya ka­ dar N. K. W. D. birliklerinin hudutsuz ve mutlak takdirine teslim edildi. Hayvan­ la.,<tan askerler ka dmla nn, ktzlar·m ve r;o­ cuklartn 1rzma ger;tiler. MUdajaastz in­ sanlar soyuldu, Olduruldu ve asudt.. K'lr nm'da �rztna geflilenlerin i§kence edilen­ lerin, oldilrulenlerin, kalplefi par(}.alayan iniltileri iki hajta Qtnladz durdu. (47) Senenin ikinci yar1smda Alman esaretine dii­ �en �ah1slar, Kmm Ttirklerinin �hir ve koylerde giipegiindiiz sokak ortasmda kiitle katliam1 ve idamlara maruz biraktldlklannl anlatmu}lard1r.

Almanlarla i�birlig"i yapan kurbanlarm su<;­ landirumasi ve kur�una dizilerek Oldiiriilmesi i<;in iki silah arkadasmm ihbar ve ifadeleri k&.fi idi.

Simferopol �ehrinin sokaklarmdaki aga<;larda Sovyet celHitlarmm kurbanlar1 asllmtf}ti. Goz �ahitleri, Kmm'm Giiney sahilindeki Tiirk koylerinde bilha.s­ sa saytsiz tevkifl'er ve idamlar oldugunu ifade et­ mektedirler( (48).

C471 A. Musa. «Komiinistlerin Kmm Tatarlanna Yapbkla.rr

Mezallm . Die von den Bolschewisten an den Krimtataren verUbdt>n Gr·eueltaten:. Azat Vatan. MUnchen 1952 Sayr 4 (Ha­ ziran).

(48) Qor·gunlu. Ad1 gecen eser. Sh: 90. «Kr rr m' den Haberler ­ Nachrlchten llber dJe Kr l m :. Berlin, 19/1/1945 Say1 3 sh: 8.

«Kmm'dakl Durum Haklunda Kmm 13/12/1944 say1: 2, Sh: 4.

tiller

die Lage in d er Krim�

27

Vesikalann kifayetsizligi f?imdiye

kadar kaQ

Kmm Tiirktinlin bu umumi ve cebri iskandan evvel oldtirtilmti� oldugunu tespit etmek imkanm1 verme­ mektedir.

K1r1m Ti.irklerinin iskarunda hissesi olanlar­ dan birinin, bir zamanlar N.K.W.D. bal]kam olan ve

bilahara 1953 Haziranmda Batlya kagan Grigori Stepanowitsch Burluzki'nin, ifadesine gore 1944 Haziranmda yani Sovyet ordusunun Kmm'a girif;linden iki ay sonra bu iskan gergekle�mi17tir. (49).

Burluzki, bundan bru;ka K1rrm Ttirklerinin is­ kanmm Kuzey Kafkasyamn QeQen - !ngu� Cum­ huriyetinde tatbik edilen aym metoda gore, yani beklenilmeyen ani tevkiflerle TUrk halkmm adam adam ve bilhasa bu maksat igin Kmm'da toplanan N.K.W.D. k1t'alar1 ile saeland1gma 17ahadet etmek­ tedir.

Tevkif edilenler, kapall ytik vagonlarma dol­ duruldular. Ve Kmm'dan slirlildtiler(50). Burluz'ki'nin ifade ettigi gibi; «mevkuflar artlk bir ayak­ lanma yapacak durumda degildi. Qtink.U aldablm1� ve ktsk1Vrak yakalannuE;�lardi» (51).

Mecburi iskana tabi tutulan Kmm Tlirklerinin kaderi ve �imdiki ikamet yerleri Sovyet Htikumeti tarafmdan f?iddetle gizli tutuldu. Burlnzki �ahadet etmektedir :

«Silrgune yollananlar hayvan vagonla­ nndaymUJ ve yanlanna hi�bir e§ya aldtr( 49) Burluzki'nin ,Hususi Bir Heyet Huzurunda Pla.ga Ahnan tfadesi 2817/1954.

Og-Ieden Evvelki Cclse. PIA.k 4 MUelllfin Ar�ivinden.

(50) Ebenda.

(51) Ebenda.

28

madan

rahattan

mahrum bir �el�ilde ttlclzm tlkltm doldurulmu� ve kapattldtktan so nra mu­ hurlenmi§tir. NobetQi kd'alann nezare­ tinde nakledilmi§lerdir. Burluzki, siirgiin· lerin bir (}ogu,nun daha yolda iken Oldu­ giinu kaydediyor (52).

nakledilmi�ler.

V ag o nl a r

Bu, aym zama.nda Sovyetler Birligi haberleri teyit edil�tir. �u muhakk�khr ki, K1.r1m Ttirkle­ rinin ekseriyeti Ural'm ( Swerdlowsk bolgesi ) �a­ l�ma kamplarma sevk edilmi�tir. Burada bir �gu soguk, a�hk ve �ok agn· kOle �lerinden ottirti hayatlanm kaybetmi�lerdir. Yine K1nm Tti rkle rin­ den kti�tik bir klsm1 02lbekistan'a (T�kent bOlge­ sine ) ve Kareli berzahma ( Wib org ' un 25 km. Gti· neyi si.irii lmti� olduklar1 ogrenil miljtir . Bunlar ara;smda Almanyada.n geri donmiilj i��iler de vardL ( 53) Alman, Pakistan ve Ukra.nya basmmm 1950 Ekimini mtite akip 50 .000 Kmm Ttirkiintin Wilna Grodna arazisinde yerleljtiri lmi �j olduguna dair ver­ mif} o l du k l an haberler (54) bugtine kadar hentiz te­ yit edilmemil]tir. ( 52 ) Ebenda. PHl.k 3 ve 4.

Qo1·guntu. Adr ge�en eser ; sh. 90 «Bir Fantazi otan Halk lsktnr - Die phantastrsche Volkerumsiedlung» Obesrenije, hafta.hlt inC'cmua. Miinish 27/10/1947 sayr 6 (Makale, 13/10/ (53 )

194 7 ) t iL r l h H N ew Leader adh haftallk ameril\,.a n mecmuasmm bll llerl nl' l s t l n aden yazrlnu§tlr. Bu mecmu.anm dog-I'ulugu geri donen A l mnn cs i rlcri tarafmdan ta.<Jdi.k edilmi�tir.

1946 da Dogu Almanya'dan Batrya ka�an Kmm TUrkU A. S . nin yaz1h

g

vesika.<JI mUol llfln ar�;�ivindedir. Oberschleslen'li harp esi rinin ifades l . .

�opyas1 mUelll fin

ar�ivindedir.

'54 ) Rus MerltU r U . Koh t cnz, 12/6/1 948. Say1 24 sh. 4 ; Ka t o li k

Kilisc

Mee.

29

« Sovyc·t

Sosyalist

Cnmhuriyetleri

Birl i g in de

yap1lan katliamda.n dolayt bi r dava ikame komite· ( MUnich 1 9 5 1 h a pisli k , si» nin haberlerine gore ; s ti rgtin ve mecburi iskan ytiztinden a�a g 1 dak i mik· tarda adam Oldtirmti�ttir :

Qer;en ve lngu§lar Karar;aylar ve Balkarlar Ktnm Turkleri Yahudi ve Yunan Sovyet Sosyalist

200.000 150.000 80.000 10.000 ( 55 )

Cumhuriyetleri

Birligi !era

Komitesi B�kanhgmm «Mlistakil Sovyet Sosyalist Qe�en - lngu� Cumhuriyetinin �oziilmesi ve mtis­ takil S ov yet Sosya l i s t Kmm Cumhuriyetine ve KI-

rim oolges�e �ekil ve ri lmesine dair «olan 1bildiris i �ikar bir �kil de Qe�en ve Kurm T atarlarmm Sov­ yet Sosyalist Cumhuriyetleri Bi rl iginin b�ka bir oolgesine stirillerek iskan edilmesini» ifade ediy o r­ du.

Bu deklerasyon 25 Hazi ran 1946 da ne� redil­ mi� tir ( 56 ) . Yani K1r1m Ttirklerinin iskanmdan iki y 1l sonra ve mtis ta;ki l Sov yet S o syali st Kmm Cum­ huriyetinin Kmm b O lgesi ne uydurulmasmdan bir y 1 l sonra ( 57 ) ne�iJredilm� o l uyordu .

Bu, Lenin ve S tal i n tarafmdan imzalanan 2-15 Kas1 m ve 24 Kas un , 7 Arahk 1917 tarihli Komtinist Pa rti si ve Sovy et Htiku meti m ah re!; l i «Dekleras­ yon»un a � 1k !;a ihlali demekti. Bu beyanname, « Rus( 5� l Hlir Kafkasya say1 1 , sh. 32.

Freie Kau k a s u s . MUnchen Ekim. 1951

( 5 6 ) Deklerasyonun tarn metni i <; i n bakm1z.

t i j c 28/6/ 1946.

30

Prawda

ve Iswes ­

ya'mn bi.itun milletlerine» ve « Rusya ve �arkm bi.i­ ti..i.n MU;;lUmanl arma» garanti veriyor, bUtUn hak­ lara «hUr ve bagimstz bir varhk i<;inde» hUnnet edilecegini vaad ediyordu (58) .

Son olarak K1nm'daki katliamm hakiki sebeb­ lerini n tahliline gelmi!il bulunuyoruz.

Sovyet propaganda ve Sovyet ilmi, harptan son­ ra Sovyet Hlikumetinin direktifi iizerine Ktnm'daJd katliama me!?ruiyet kazandtnnaga ve bunu lkinci Cihan Sava!jt esnasmda «Sovyet Devletine ihanet edenler i c;in » «mi.istahak olunan ceza» olarak gO.s­ tennege gayret etmi!iltir . 1948 Eylullinde Simfero­ pol' de y ap l lan «Kmm Tarihi Kongresinde» Sovyet tarih�isi P.N. Nadinski, «Sovyetlerin bu muglak Kt­ nm mes'elesi tarihini «ilmi» olarak Ktrlffi Tatarla­ rmm !?Uurlanndaki kapitalizmin kalmtllarmm inat­ �Illgt ile» izaha gayret sarf etmil;tir ( 59) . Ktnm'da 1921-1941 tarihle ri arasmda vuku bulan hadiselerin objektif bir tahlili, Nadinski'nin ve akademi i.iyesi arkada!?lann B. Grekow, N. Smirow ve digerlerinin kongrede ileri si.irdi.ikleri bu hatah hi.ikmi.in sakat­ hgmt ortaya koymakta gecikmiyecektir.

Son senele rde Sovyet Propagandas1, Ktrim Tiirklerine kar�1 giri!?ilen katliami «me�ru gostere(57 ) Sovyet basmmdan Sovyet S osya l lst Federatlf Cumhuri­ yetlet•J Bl rllg-i Yi.iksek tcra K omit es l Ba�kanhg"mm Sovyet Sosyallst K m m Cumhuriyetini Mart 1945 ve Ey!O.l 1945 ara­ smdakl mUddct ic;inde ozel tamimle Kmm Bolgeslne yerle�tir­ clig-1 g<SrU!Ut• . Iswes tija. 4/3/1945 ve 21/9/1945. ( 58 ) « Dec la raUon d es D roits de Peuples de Russie et effets > R e vue du Monde Muselman, Paris 1922 B. I I sh. 7-9.

1 59 ) W. Altmann . «Kmm Tarihi Kongresl - Tagung i.iber die Geschichte der Kmm-. Wpro s y Istorli Moskova. Arahk 1948 sayt 12.

31

cek» direkt herhangi bir tecriibeden sakmmakta­ Bu propaganda, arhk, gittik<;e gerilerde kalan bu yeni maziyi degil fakat aynt zamanda Sovyet ba­ smmda ve ilmi n�riyatta silinmeg·e ha!,>layan bir milletin ismini olti suki1tuna biirtimegi tercih et­ mektedir. dtr.

Hadiselere gozleri ile �ahit olmu!} bulunan Is­ mail Akm, Alman ordusunun Kuun' a giri!}inden sonra komtinistler tarafmdan b1rak1lan gelik bir kasanm iginde gizli Sovyet vesikalan bulundugunu ve bu vesikalarda daha 1941 sonbaharmda bi.itiin K1run Tiirklerinin Kazakistan'a slirtilmek niyetin­ bulundugunun yazll1 oldugunu ( 60 ) anlattyor. T1p­ k1 harbin patlamasmdan sonra ilk aylarda Kmm'm Almanlarla degi�tirilmesinde oldugu gibi ( 6 1 ) ko­ mlinistlerin acele Kmm'dan ric'ati bu niyetin ger­ gekle!]mesini gli<;le!]tirdi.

Bi.iti.in TUrk Halkmill K1nm'dan cebren !}Ikan­

hp ba.'jka bir yere iskam plam 1941 de klsa bir za­

man mukavemetle kaf!?lla!]h. Qtinkli Kmm Tiirkle­ rinin Sovyet Htikumetine kar�n bir «ihanet» inden artt.k babsedilmiyordu.

Katliamm hakiki sebebi, Sovyet Hiikumetinin emin olmayan yerli TUrk hulk unsurunu uzakl�hr· mak ve K1run'1 Sovyet taarruzunun stratejik teme­ li yapma gayretidir. Bu kanaat hi.ir diinya basmm(60 ) Ak m . Ad1 ge�cn sh . 42.

cser.

Rh, 13 ; <;orgunlu. Ad1

ge�en eser

( 61 ) .Alun . Ad1 gec;en es er. s h. 2; <;or gunlu. Ad1 ge�en eser ; «Kmm'm bUtUn Alman halk1 yerll halkla ev lendi r ! l m i § ve Kafkasya'ya oradan da Sib; rya'ya sUrillmli§tt\r .

32

, da tasvip gordi.i ( 62 ) .

Bu, nm

Sovyet Hi.ikfunetinin bi18.istisna biitiin Kt·

'Iiirklerinin Klrun'dan si.irtildi.igtinii ,

bunlar a­

rasmda harbin ba�lang1c1ndan git� olanl arl a bii ­ ti.in sav a� boyunca Rus ordusunda sav�ak ol an­ l arm da bulundugunu gBstennektedir. Bunlardan <;ogu Sovyetler Birligi «Kahramanltk» �ref mad.al­ y asl ve nif}am ile taltif edilmi�lerdi. Bu da onlan ve ailelerini si.i rgU n den kurtaramadl ( 63 ) .

Komi.inistler tarafmdan 1941 Sonbaharmda Kafkasy a'ya siirtilmi.iliJ ve 1942-1944 K1nm hadise· sini geride b1rakmlf} olan binlerce Kuun Tiirkii de aym kade rden mustaribtir. Mahalli TUrk Komiinist· leri ve onlann 1941 Y 1bndan 1944 ytlma kadar Kt­ nm Merkez !era Komitesi Baf}karu Menliibari Ab­ di.ilcelil Hayrullah'm i d aresi albnda Sovyet parti· zan l an ile :birlikte tarn cemaat halinde olarak Al ... man ordusuna kar� 1 sav�f? olan ve 1944 Nisant­ na k a d a r Kmm Ti.i rkle rini Alman if?gal kuvv etl e ri ­ ne kar�;n isy ana t ef}vik eden aileleri de ki.itle halin · de si.irlilmii�lerdir. Bu grup i ginde 50 faal komi.inist, muhar rir ve K1nm da Alman aleyht ar 1 gazete ve beyannameler h az1rl ay an yazarl ard a vard1. Biiti.in bu Sovyet taraftarlan ayru �kilde aileleri ile bera­ ber K mm ' d an si.irtilmtif?lerdir ( 64 ) .

Sovyet Hiikumeti n ih ay et h arpten sonra biiti.in ( 62 ) Sovyet Katl l a m m m tdeolojik Temeli, Hedcfi ve Netic esi . ( Atlantlk Bcyanna.mesi Te�IA.tmm Bellete-ni ) EyiUl 1949 say1 2 . dngl ltere'df' Anti komtlnist Milletler Kongresb Cum·

huriyet tstanbul 22/7 / 1 950 say1 9323. ( 63 1 <;:orgunlu . Ad1 g�en es er sh. 5, 50, ( 64 1 <;orgunlu. Ad1 g�en «'! e r sh. 8 1 -84 .

80-84 .

33

Yunanhlar ( 65) ve Rus olmayan diger «etnik azm­ h.klar» Kmm'dan glkarum�Iardir. Bu arada,. �imdi­ ye kadar mevcut bulunan Yahudi ( Larindorf) ve Ukranya ( l�un) gibi idari bakrmdan «muhtar ool­ geler» de da�blmt�br.

1950 Ytlmdaki· duruma gore, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliginin cografi atlasmm etnik veQhesi, mi.istakil Kmm Cumhuriyetinln degi�iklige ugrat l lmasmdan sonra Ktrim'da 1950 den beri sa­ dece saf Rus halkmlll kalm� oldugunu ortaya koy·

maktadir ( 66 ) .

Kmm'm harpten son r aki yeni sakinlerinin mU­ him bir k t sm mi Sovyetler B i rligini ( 67) Moskova, Jaraoslawl ( 68 ) , Rostow (69 ) , Ku rsk ve Pensa gibi merkez bOlgelerinden getirilmi�? olan Ruslar tef'}kil Bu Ruslar 1944 ve 1945 Yillan iginde Kmm �klerinin tonraklanna, onlarm kanuni mtilkle ri ­ nc, yerle�?tirildiler.

�er.

Netice olarak suna Cl.ikk.a t edilmelidir ki Sov­ yetlerin Ktrrm TUrk lerine kar�n barbarca giri�?mi� olduklart katliam, komtinistler tarafmdan yaptlan ki.itle h al inde imha zincirinin saytsJz halkalarmdan sadece bir tanesidi r Yine 1921 - 1923 de Karolinin 400 . 000 kisilik kuvvetli halkt ve 1941 de Kmm'm .

bi.ittin Alman halkt ve Sovyet HtikUmeti tarafmdan s i.irtilen , Rus Alman Volga Cumhuriyeti, harpten -

sonra Yunanhlar ve Kmm'm diger « etnik a-zmhk(65) «f�osja deportuje turcke mnicj.':lzosci n�rodowe azmhgiru Besarabyadan sUrUyon.

bil Rusya Tlirk wies sh. 2.

-

(6 6 ) <S.S.C.B.

resh. .

34

nin

·

Besara­ Narodo-

veka.Iettekl arazi ol<;Umti ve kadastro ida­

lan :> buna 'Qenzer bir k adere maruz kal�br. 1943, 1944 y1h imhas1 ve umumi siirgi.inlinde K1rrm Tiirk ­ lerinden bru;�ka Kalmuk hallo, Karagaylar ve Balkar­ lar, CeGenler, Kuzey K afk asyanm !n�lan takibe

maruz kaldtlar.

Kts1m k1s1m giTi�len ,bu fizi ki imha, Ti.irkistan Ttirkleri, !dil Urabn ve Kafkasya'mn Ttirkleri ve Sovyet Sosy al i st Cumhuriyetleri birliginin diger bir<:ok halkt d a kurb an edi ldi .

1'opye�un biitiin mil l e tlerin galu;una kampla­ kOle gibi gal�brtlarak ve sun'i agbga maruz b t rak t l a r ak fizikman yok edilmesi ve kiitle halinde imhas1 metot l an , komiinistlerin « dlinyada en mii­ teralclti» olarak vasiflandirdigi Sovyet Devlet Sis­ teminin dev amh unsurudur. Bu sistem, kOlelik ve barbarhgm en karanhk G9 i'>-larma rahmet okut� bir vah�t ve gayri in s anilik t�rm!\ktad1r.

rmda

·

35

Neden K o y E n sti t U i e r i

De g i l ? llazzrlayan

Yiicel

Hacalo g lu .

Toprak Dergisi yaymlan arastnda

Qikan

ve

koy EnstitUlerinde oynanmak istenen kanlt kavalc faciasmtn iQ yiizii.. Mutlaka okuyu.nuz .