International Civic and Citizenship Study Remmert Daas en Hessel Nieuwelink
Burgerschapsonderwijs in internationaal perspectief Steun voor democratie, maar weinig discussie in de klas
Tekst Erik Ouwerkerk
De burgerschapscompetenties van Nederlandse jongeren lopen achter in vergelijking met leeftijdsgenoten uit vergelijkbare Europese landen Dat blijkt uit grootschalig internationaal onderzoek: de International Civic and Citizenship Study (ICCS). Remmert Daas en Hessel Nieuwelink, respectievelijk projectleider en onderzoeker van het Nederlandse onderzoeksteam gaan de pijnpunten niet uit de weg, maar zijn ook positief: “De meerderheid van Nederlandse jongeren steunt democratische waarden, ondanks jaren van politieke en maatschappelijke onrust.”
Meer dan 80.000 tweedejaarsleerlingen en ongeveer 40.000 leraren van 3.400 scholen uit meer dan twintig landen namen deel aan de ICSS. Is het in kaart brengen van burgerschapscompetenties in het Nederlandse onderwijs niet al lastig genoeg?
Dr. Remmert Daas Foto: Tirzah Schnater
Daas: “Absolute criteria zijn onmogelijk wanneer het gaat over burgerschap: hoeveel burgerschapskennis is voldoende? Op welk moment verwachten we dat jongeren een bepaalde houding ten aanzien van burgerschapswaarden ontwikkeld moeten hebben? Dat is niet zomaar aan te geven. Internationaal onderzoek geeft houvast door de mogelijkheid om de resultaten in perspectief te plaatsen. Voor een zinvolle vergelijking kijken we overigens niet naar alle landen. We hebben gekeken hoe Nederland scoort ten opzichte van Denemarken, Zweden, Noorwegen en de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen. Deze landen komen qua leefsituatie, onderwijsdeelname, economische ontwikkeling en democratische kenmerken ongeveer overeen met Nederland. De Human Development Index, de Freedom in the World Index en de Democracy Index scharen de landen bovendien in dezelfde categorie als ons land. We kunnen ons er betekenisvol aan spiegelen.”
En: hoe staat Nederland ervoor? “Het gemiddelde burgerschapskennisniveau van jongeren in Nederland is laag in vergelijking met de groep vergelijkingslanden. Eén op de zeven jongeren scoort zelfs op of onder het laagste niveau, ook dat is in Nederland een relatief grotere groep dan in de vergelijkingslanden. “Of dat beeld in de afgelopen jaren anders was? Uit de ICCS van 2009 bleek dat Nederland onder het internationale
22 | Burgerschap op school 2024 | 2025
Eén op de zeven jongeren scoort op of onder het laagste niveau
gemiddelde scoorde. In 2016 waren de resultaten verbeterd, maar de gemiddelde scores lagen wel onder die van vergelijkbare landen. Kijkend naar 2022 zie je dat in de meeste landen, zoals ook in Nederland, het gemiddelde