Perspectief havo 4-5 leeropdrachtenboek introductie

G o d s d ie ns t /

Perspectief voor de onderbouw biedt doorlopende leerlijnen voor zowel vmbo (met steeds de leergids als leidraad) als voor vmbo-t/havo/vwo.

Voor de onderbouw zijn er steeds boeken per leerjaar. Voor de bovenbouw beslaan de boeken de gecombineerde leerjaren. De thema’s, projecten, geïntegreerde aandacht voor wereldgodsdiensten en extra bijbelgerichte opdrachten vormen samen met een scala aan ondersteunende filmpjes, opdrachten en verhalen voor het digibord een rijk en flexibel inzetbaar leermiddel.

leer-opdrachtenboek havo 4 | 5

Perspectief is een degelijke en eigentijdse methode die docenten ondersteunt en leerlingen leert denken.

Perspectief

Perspectief is een methode voor het vak Godsdienst/levensbeschouwing.

Hierin ontmoet je aan de hand van alledaagse thema’s meerdere vormen van levensbeschouwing en geloof. De wereld om ons heen is er vol van.

Door daar op school bewust bij stil te staan, ontwikkel je gaandeweg je eigen perspectief. Een eigen kijk op jezelf, op de ander en op het leven.

e bovenbouw d r o o v g in w u le v e ns b e s c ho

leer-opdrachtenboek

havo

45

Perspectief godsdienst/levensbeschouwing voor de bovenbouw

Havo

leer-opdrachtenboek deel

DĂŠsirĂŠ Brokerhof Hilde van Halm Maxine Herinx

5

Colofon

Perspectief

Godsdienst/levensbeschouwing voor de bovenbouw havo.

Methode-overzicht

Désiré Brokerhof, Hilde van Halm en Maxine Herinx, onder verantwoordelijkheid van Oase Media, onderdeel van Creathlon b.v., Hoevelaken.

vmbo Lesboek 1 Leergids 1 Lesboek 2 Leergids 2 Leer-opdrachtenboek 3/4

Aan deze methode werkten verder mee

vmbo-t/havo/vwo

Zehra Bal, Bill Banning, Emin Baydemir, Greet Brokerhof-van der Waa, Naomi Bronkhorst, Gerrie de Haan, Trudy Labuschagne, Halima Özen-el Hajoui, Anne Stael, Jochem Quartel, Rawie Sewnath, Bas van der Sijde, Anne Claudine Tuller.

Leer-opdrachtenboek 1 Leer-opdrachtenboek 2

Redactie- en auteursgroep

Ontwikkeling, samenstelling, fotoresearch en opmaak Creathlon b.v., Hoevelaken

Locatie omslagfoto: Amadeus Lyceum, Vleuten

978-9006-48488-5 978-9006-48489-2

havo/vwo Leer-opdrachtenboek 3

978-9006-48490-8

havo Leer-opdrachtenboek 4/5

978-9006-64575-0

vwo Leer-opdrachtenboek 4/5/6

Vormgeving: Ontwerpbureau Neo, Velp Fotografie omslag: Inge Hondebrink, Nijmegen

978-9006-48480-9 978-9006-48481-6 978-9006-48483-0 978-9006-48484-7 978-9006-48486-1

978-9006-64576-7

digibordbij 1 vmhv 2 vmhv 3/4 vmhv 4/5/6 hv

978-9006-48494-6 978-9006-48495-3 978-9006-48496-0 978-9006-48497-7

Leer-opdrachtenboek 4|5 Havo 978-9006-64575-0 NUR 132 Derde druk, eerste oplage ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair Onderwijs, Algemeen Voortgezet Onderwijs, Beroepsonderwijs en Volwasseneducatie en Hoger Beroepsonderwijs.

Meer informatie over ThiemeMeulenhoff en een overzicht van onze leermiddelen: www.thiememeulenhoff.nl of via onze klantenservice (088) 8002015 of vo@thiememeulenhoff.nl

© ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j° het Besluit van 23 augustus 1985, St.bl.471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijke verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Publicatie- en Reproductierechten (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp.

Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Inhoudsopgave Geloven wat je wilt

4

Intro op acht levensbeschouwingen.

13 Je lijf, je leven

13

Over lichaamscultuur en lichaamstaal, mooi en lelijk, gezond en ziek, ziel en geest, jong en oud.

14 Relaties

39

Over jezelf, familie en vrienden, ver足liefd zijn en seks, hufterigheid en respect en de relatie met God.

15 Principes

63

Over doen en laten, manieren, dwang of keuze, pragmatici en opportunisten, vrijheid en verantwoordelijkheid.

16 Bewustzijn & trance

89

Over waken en dromen, drank en drugs, controle en verslaving, engelen, kunst, muziek en mystiek.

17 Geluk

Legenda In dit boek kom je de volgende soorten vragen en opdrachten tegen: Bij de gele strepen staan denkvragen voor jezelf en discussievragen om te bespreken in de klas.

Bij de blauwe strepen staan opdrachten om alleen of met een groepje klasgenoten uit te voeren.

Bij de paarse strepen staan opdrachten om een eigen levensvisieboek te schrijven. Over de bedoeling daarvan lees je alles op blz. 10ev.

In de tekst staan woorden in kleur afgedrukt. Dit zijn belangrijke begrippen en personen, waarvan je de betekenis moet kennen. Maak zelf een begrippenlijst.

In elk thema vind je informatie over verschillende levensbeschouwelijke stromingen.

De opdracht die daarbij hoort, heet:

Stromingen-opdracht Elke stroming heeft zijn eigen symbool.

113

Over ideaal en plicht, welvaart en welzijn, topervaringen, hedonisme, utilitarisme, ego誰sme en altru誰sme.

PROJECTEN:

Stromingendeel

134

Orgaandonatie Beelden spreken Over eten Muziek

36 60 86 110

De opdrachten waarbij je internet nodig hebt, vind je op:

WWW. nline perspectief-o .nl

Geloven wat je wilt

Dit is het laatste boek van Perspectief voor de hoogste leerjaren van de havo. Nu verdiep je de kennis over de verschillende levensbeschouw­ ingen verder en ga je je eigen levens­ visie formuleren.

Na de thema’s en projecten, die ook in dit boek het ritme van de lessen bepalen, zet je tot slot de puntjes op de i aan de hand van het stromingendeel en de opdrachten die daarbij horen.

In Nederland is het normaal dat je mag geloven wat je wilt. En je mag zelf weten óf je gelooft of niet. De godsdienstvrijheid die kenmerkend is voor het ‘vrije westen’ gaat hand in hand met ontkerkelijking en een toename van diversiteit. Want door vrijheid is er ruimte voor eigen keuzes en verandering. Je zou denken dat religie daardoor aan betekenis inboet.

Maar dat is niet het geval. Zonder kennis van godsdiensten kun je de wereld niet begrijpen.

Uitingen van levens­ visies nemen heel verschillende vormen aan.

4

Ontkerkelijking

Hoewel Nederland historisch gezien een christelijk land is, neemt de invloed van godsdienst en kerk sterk af. De ontkerkelijking die halverwege de vorige eeuw is ingezet, zet juist in de afgelopen decennia sterk door. In 2015 bleek uit onderzoek van marktonderzoeksbureau Ipsos en de Vrije Universiteit in Amsterdam dat er voor het eerst meer ongelovigen dan gelovigen in Nederland wonen. Dat wil niet zeggen dat godsdienst naar de achtergrond verdwijnt.

In de krant kun je zien dat religie vrijwel dagelijks onderwerp van gesprek is. Volgens het Amerikaanse onderzoeksinstituut Pew is 84% van de wereldbevolking religieus.

Het verwacht dat dit zal oplopen tot 87% in 2050. De secularisering in West-Europa is dus eerder uitzondering dan regel.

1 Zoek een artikel uit een krant van de afgelopen week, waaruit blijkt dat religie een actueel onderwerp is. Vat de kern van het artikel samen.

Meer minderheden

In ons land is ook een andere een trend te bespeuren. Er wordt niet alleen minder geloofd, er wordt vooral heel verschillend geloofd. Ons land is veelkleuriger geworden. Al eeuwenlang wonen er religieuze minderheden in Nederland, met name joodse geloofsgemeenschappen. Maar nu zijn er ook hindoeïstische en boeddhistische minderheden. En vooral de moslimgemeenschap is sterk gegroeid en is vaak onderwerp van gesprek. Al deze godsdiensten eisen in meer of mindere mate een plek op in de samenleving. Want godsdienstvrijheid betekent vanzelf dat elke groepering recht heeft op zijn eigen gebedshuizen, diensten, rituelen én onderwijs. Dat recht geldt zelfs voor ongebonden spirituelen, humanisten en atheïsten, die ook hun levensbeschouwing kenbaar willen maken. Want iedereen mag geloven wat hij of zij wil en mag daarvoor uitkomen. Iedereen mag van gedachten veranderen of van godsdienst wisselen. En nergens in geloven, dat mag natuurlijk ook.

Risico

Op het internet kun je stickers bestellen die een oproep zijn aan de aanhangers van alle verschillende religies en levensovertuigingen om in vrede samen te leven.

Loyaliteit

Eeuwenlang was het ondenkbaar om nergens in te geloven. Tot de 16e eeuw hoorde iedereen vanzelfsprekend bij dezelfde kerk en geloofde iedereen ook zo’n beetje hetzelfde. Dat werd van hogerhand bepaald. Een nieuwe overheerser kon een nieuwe godsdienst opleggen. Met de Renaissance werd het begin van de individualisering ingezet en veranderde dat.

Onderdanen konden er ineens een andere overtuiging op na houden dan hun koning of keizer. Dat bracht nieuwe vragen met zich mee: kan een andersdenkende wel een loyaal landgenoot en een trouw onderdaan zijn? Zo moest de Spaanse keizer de Nederlandse Opstand wel neerslaan: protestante onderdanen in een katholiek land, dat kon gewoonweg niet. De Tachtigjarige Oorlog was een feit.

Terwijl West Europa decennialang door godsdienstoorlogen werd geteisterd, ontstond er geleidelijk aan een beperkte godsdienstvrijheid. Aanvankelijk gold deze vooral voor katholieken en protestanten, ook al ging dat niet van harte. In Nederland, bijvoorbeeld, heeft de gelijkstelling van katholieken erg lang op zich laten wachten.

Want is een katholiek uiteindelijk gehoorzaam aan de paus of aan de koning? Ook zijn joden in heel Europa nog lang vervolgd en uitgesloten van overheidsfuncties.

Eenzelfde soort wantrouwen steekt nu soms de kop op ten aanzien van moslims.

Dan denkt men: Zijn het wel loyale staatsburgers of streven zij heimelijk naar het oprichten van een kalifaat en het invoeren van de sharia? Of het idee wordt geopperd om het salafisme te verbieden.

Omgaan met vrijheid blijkt altijd ingewikkeld te zijn. Vrijheid brengt angst met zich mee. Je eigen vrijheid is natuurlijk goud waard, maar het blijft altijd de vraag of anderen verantwoordelijk met hun vrijheid omgaan. En het risico bestaat dat de vrijheid van de een die van de ander belemmert.

Dus zit je altijd met dilemma’s.

Mag je zeggen dat homo’s in zonde leven als je dat vindt? Kun je toestaan dat dieren onverdoofd geslacht worden? Kun je bepalen dat boerka’s uit het openbare leven moeten verdwijnen? Is het acceptabel dat kinderen worden besneden? Moeten supermarkten verplicht worden om halal voedsel aan te bieden?

Aan de ene kant is vrijheid voorwaardelijk voor het vreedzaam samenleven van verschillende groepen. Maar aan de andere kant roept vrijheid zoveel fundamentele vragen op die dat samenleven ook weer bemoeilijken.

Godsdienstvrijheid

Hoewel godsdienstvrijheid een van de Universele Rechten van de Mens is, zijn er veel landen waar gelovigen gediscrimineerd, beledigd, bedreigd of zelfs vervolgd worden. Zelfs in landen waar grondwettelijk godsdienstvrijheid bestaat.

Tegelijk zijn er veel voorbeelden van mensen en organisaties die vanuit hun overtuiging streven naar compassie en naastenliefde en zich inzetten om minderheden te beschermen en te helpen.

Zo inspireert godsdienst tot goede én slechte daden en houdt het de gemoederen bezig.

Stromingen-opdracht 2 Lees de informatie op de volgende bladzijden, waaruit blijkt dat religie bepaald geen achterhaalde zaak is.

Kies twee stromingen uit en schrijf een blog over het belang van de kennis omtrent religies voor het begrijpen van wat er in de wereld gebeurt.

Geloven wat je wilt

5

Confrontatie met Israëlische soldaten bij checkpoint Kalandia tijdens een demonstratie.

Gelovigen zingen en klappen tijdens een openluchtdienst in Panwel, Zuid Sudan.

6

De gecompliceerde kwestie van de staat Israël heeft ook een religieuze component. Centrale vraag is: van wie is dit land? Joden zien het als het land dat God hen beloofd heeft.

In de Bijbel wordt verteld van deze belofte, aan aartsvader Abraham en later aan Mozes. Christenen en moslims kijken anders tegen deze belofte aan. Er zijn altijd joden in dit gebied blijven wonen, al zijn velen er ook uit verdreven. De diaspora leidde ertoe dat joden, vasthoudend aan hun eigen gebruiken en religie, elders als minderheid moesten leven en vaak vervolgd werden. In de 19e eeuw kwam Theodoor Herzl met een plan van terugkeer naar wat nu Israël is: het zionisme. De barbaarse moorden en vervolgingen in de Tweede Wereldoorlog onderstreepten de urgentie van dit plan. Een eigen staat zou joden beschermen tegen uitroeiing. Sinds de twintiger jaren van de vorige eeuw staan de Arabieren en Joden op zeer gespannen voet met elkaar. Er is sprake van (excessief) geweld van beide kanten, van antisemitisme én van het verdrijven van Arabieren die meestal moslim zijn.

In Nederland lijkt het christendom misschien op sterven na dood, maar in Afrika en Zuid Amerika is het christendom booming. In Nigeria, bijvoorbeeld, wordt de kerk gezien als een baken van hoop, als een antwoord op alles wat er verkeerd is gegaan. Er is daar een sterke nadruk op de Heilige Geest en de gemeenschap van gelovigen, die elkaar helpen en ondersteunen. Het is een vorm van praktisch christendom met minder aandacht voor theologie en dogma’s dan in de Europese kerken. In Afrikaanse kerken is er ook veel meer ruimte voor bovennatuurlijke verschijnselen, voor wonderen of ontmoetingen met ‘hogere machten’.

Ook in landen als Brazilië groeit het christendom sterk en ook daar krijgt het eigen accenten, die afwijken van het westerse christendom. Doordat de kerk in het westen sterk krimpt en elders in de wereld sterk groeit, is het de verwachting dat wat nu als ‘het’ christendom beschouwd wordt, in de loop van de komende tijd sterk zal veranderen.

Wat nu ‘exotisch’ genoemd wordt, zou wel eens de kern van het christelijk geloof kunnen worden.

Moslima’s protesteren tegen de aanslagen in Parijs, november 2015.

Premier Modi neemt deel aan de Internationale Yogadag op 21 juni.

Na de aanslag op de redactie van het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo begin 2015 raakte #notinmyname trending op het internet. Overal ter wereld werden moslims aangesproken op deze aanslagen. Mensen zagen er tegenop om naar hun werk te gaan, omdat zij zich daar (opnieuw) zouden moeten verantwoorden voor wat er in Parijs gebeurd was. Velen deden dat ook. Op Facebook en Twitter posten zij berichten waarin ze duidelijk maakten dat deze moordpartij niets met de islam en niets met hen te maken had. Maar hoe vaak moet je excuses maken voor iets waar je eigenlijk buiten staat? Veel moslims worden er moe en opstandig van. ‘Als christenen een aanslag plegen op een abortuskliniek in de V.S., moet dan ook elke christen tekst en uitleg geven?’ Er wordt al gauw met twee maten gemeten. De discussie gaat vaak over wat nu de ‘echte’ islam is – een gewelddadige politieke beweging of een persoonlijke levensstijl van vrede en overgave? Opmerkelijk is dat vooral ook niet-moslims menen te weten wat ‘het ware gezicht’ van de islam is.

Voor premier Narenda Modi van India was het een persoonlijke triomf toen de VN met zijn voorstel instemde: sinds 2015 kennen we de Internationale Yogadag.

India is een wereldmacht. Behalve dat Modi streeft naar economisch en militair overwicht gebruikt hij yoga om zijn land de juiste uitstraling te geven. Zoals de VS zich graag als land of the free presenteren,, wil India met de soft power v an yoga goodwill kweken en onderstrepen hoe belangrijk het is om te werken aan een balans van lichaam, ziel en geest.

80% Van de Indiërs is hindoe. Dat betekent dat 20% een andere geloofsovertuiging heeft. Moslims vormen de grootste minderheid, die steeds meer beperkt en gediscrimineerd wordt. Zij zijn niet zo blij met de Yogadag. Want hoe religieus is yoga eigenlijk? Wordt met ‘de zonnegroet’ daadwerkelijk de zon aanbeden? En kan yoga dan zomaar een verplicht vak worden op school? Kun je moslims dwingen om aan yoga te doen? Volgens traditionele hindoes kan yoga niet zonder de bijbehorende spiritualiteit.

Geloven wat je wilt

7

Een boeddhistische ceremonie in China.

Als vrijheid van godsdienst een grondrecht is, heb je ook de vrijheid niet in God te geloven.

8

Om te zeggen dat je moslim of christen bent, is in onze samenleving niet zo gemakkelijk. Door de secularisatie en door het imago van de politieke islam is dat niet zomaar cool. Maar een boeddhist kan rekenen op interesse. Mensen zien dit als een doordachte, vreedzame levenshouding, waarin je door meditatie de balans zoekt tussen lichaam en geest; meer een levensfilosofie dan een godsdienst.

Er is een groot verschil ontstaan tussen het boeddhisme zoals dat van oorsprong in Azië bestaat en het ‘westers boeddhisme’. De ‘eerste edele waarheid’ luidt: het leven is lijden. Je kunt dit lijden beëindigen door je niet meer te hechten en niet meer te verlangen. In het westen krijgt het een heel ander accent. Hier wordt het gezien als een weg om je eigen leven gelukkiger te maken. Is het legitiem om de leer van Boeddha aan te passen aan de behoeften van de moderne, westerse mens? Of is het een verarming, omdat de devotie en de rituelen ontbreken?

Ieder jaar verschijnt het Freedom of thought rapport. Hierin wordt de wereldwijde stand van zaken gegeven over discriminatie en vervolging van niet-religieuze mensen. In Nederland verzorgt het Humanistisch Verbond voor de verspreiding ervan. Vrijheid van godsdienst is één van de grondrechten en de meeste landen erkennen dat ook. Toch is het op veel plekken in de wereld niet mogelijk om ervoor uit te komen dat je niet in een god gelooft. Vaak worden in zulke landen ook andere religieuze minderheden vervolgd.

Verder maakt het rapport melding van mensen die vervolgd worden wegens godslastering, wat in 55 landen nog strafbaar is. In 13 landen kun je hier zelfs de doodstraf voor krijgen. In Nederland is het verbod hierop na veel discussie in 2014 afgeschaft. Je kunt nu niet meer iemand aanklagen die jouw god of godsdienst beledigd heeft. De vrijheid van meningsuiting zou in zo’n geval geweld worden aangedaan en die weegt uiteindelijk zwaarder.

Het Humanistisch Verbond is in Nederland de enige organisatie die een stem geeft aan mensen die niet in een God geloven.

aan vaste religieuze voorstellingen.

De officiële naam voor ‘ietsisten’ is ongebonden spirituelen.

Zij geloven dus wel in ‘iets’, maar niet in de God van een van de officiële religies. Wat deze levensbeschouwing inhoudt, is lastig te omschrijven, want dat verschilt sterk van persoon tot persoon. Toch behoort ongeveer een kwart van de Nederlandse bevolking tot de ‘ongebonden spirituelen’. Het woord ‘ongebonden’ houdt in dat er geen centrale organisatie is waarbij deze mensen zich kunnen aansluiten. En dus hebben ze ook geen stem en geen invloed op de levensbeschouwelijke agenda, die bepaald wordt door de georganiseerde religies.

Ongebonden spirituelen zijn vaak wat ouder en vermogender. Het Britse warenhuis Selfridge is met het oog daarop gestart met het winkelconcept No Noise. In de winkel is een stilteruimte ingericht. Je geeft je smartphone af, doet je schoenen uit en kunt er met koptelefoon luisteren naar een Tibetaanse monnik die meditatietechnieken uitlegt. Het is een succes. Nieuwe klanten komen speciaal voor de stilteruimte. Op weg naar buiten kopen ze dan toch iets leuks.

Geloven is volgens meer en meer

Sinds kort zijn er meer ongelovige dan gelovige Nederlanders. Een groot deel van die eerste groep heeft niets met religie of godsdienst. Het liefst zouden ze alle religieuze uitingen uit de publieke ruimte weren: boerka’s, keppeltjes, de winkelsluiting op zondag, – waarom zou je andere mensen lastigvallen met jouw overtuiging?

Vrijheid, blijheid! Laat die mensen dat allemaal maar binnenkamers houden.

Zo waren er plannen om alle subsidies aan alle specifiek religieuze organisaties te schrappen. Maar ja, dat zou ook betekenen dat het werk van het Leger des Heils zou moeten stoppen. En zij doen heel veel aan de opvang van dak- en thuislozen en verslaafdenzorg. Dat was ook weer niet de bedoeling!

Mag je iets merken van het geloof van anderen? Kun je zoiets belangrijks als je levensovertuiging wel ‘achter de voordeur’ laten? Of lijden deze mensen in hoge mate aan religiestress?

Spiritualiteit is niet gebonden

mensen een privé aangelegenheid.

Geloven wat je wilt

9

Maak nu je eigen

Levensvisieboek De afgelopen drie jaar heb je informatie en werkstukken verzameld in je portfolio. Je hebt daarin heel wat kennis en ervaring vastgelegd. Op basis daarvan kun je nu je levensvisieboek gaan maken. Daarin beschrijf je stukje bij beetje je eigen kijk op het leven.

Doen

Stel, je maakt een bergtocht. Je geniet van de toppen en de vergezichten. Je denkt: dit vergeet ik nooit. Toch is de kans groot dat je een jaar later veel vergeten bent. Je foto’s helpen je wel een aantal herin­neringen vast te houden. Een aantal, want veel van wat je hebt beleefd zakt weg. Als je een dagboekje hebt bij­gehouden van je tocht, zul je je veel meer herinneren. En het leuke is dat je dat later nog eens terug kunt lezen.

Ervaring

In het algemeen geldt dat alleen de belevenissen waar je iets mee doet, ervaringen worden. Bijvoorbeeld door een foto te maken, zoals op je bergtocht. Of door een reisdagboekje bij te houden. Als je er niets mee doet, vervliegen je belevenissen al gauw.

Praten

Op een gewone schooldag maak je geen foto’s en schrijf je geen reisverslag. Door opdrachten wordt de lesstof verwerkt tot ervaring. Maar je beleeft veel meer: ruzies met leeftijdgenoten, vriendschap met gelijkgezinden, intriges en leugentjes om bestwil, schoolfeesten,

10

Start zo met je levensvisieboek: Gebruik voor je levensvisieboek een nieuw schrift waarin je alleen werkt aan deze opdrachten of zet een apart document op in je laptop of tablet.

Maak een titelblad en laat twee bladzijden open voor een woord vooraf, dat je later schrijft.

verliefdheden en zo veel meer. De vraag is hoe je dat alles verwerkt tot ervaringen. Meestal zul je dat doen door erover met anderen te praten. Maar de wat moeilijker dingen lenen zich vaak niet voor een gesprek. Zeker op het gebied van levensbeschouwing wordt vaak weinig of niet gepraat. We komen er daardoor vaak niet aan toe om met onze levensbeschouwelijke belevenissen iets te doen.

Praten met jezelf

Juist in je tienerjaren bouw je aan je levensbeschouwing.

Wanneer je er niet voldoende toe komt om je op dit gebied meemaakt te verwerken tot ervaring, is het resultaat een mager bouwwerk. Veel volwassenen hebben het gevoel ‘het allemaal niet zo goed te weten,’ omdat ze niet hebben leren praten over levensbeschouwing.

Een goede manier om dat wel te doen, is het maken van een levensvisieboek. Hierin praat je eigenlijk met jezelf over een aantal wezenlijke levensvragen.

Ga in je eerste hoofdstuk in op de volgende punten: 1. familie: welke familieleden heb je, welke banden zijn er tussen jou en hen en welke invloed hebben ze op jou.

2. wortels: welke levensbeschouwing heb je van huis uit meegekregen en welke opvattingen van ‘thuis’ wil je handhaven en welke niet.

3. levensgeschiedenis: welke hoogte- en dieptepunten heb je meegemaakt en wat heb je daarvan geleerd.

4. waarden: wat vind je de drie belangrijkste waarden in het leven en waarom? En welke drie dingen vind je absoluut verkeerd en zou je nooit mee te maken willen krijgen.

Schrijf je eigen levensvisieboek verder aan de hand van de paarse opdrachten bij alle vijf de thema’s in dit boek.

11

G o d s d ie ns t /

Perspectief voor de onderbouw biedt doorlopende leerlijnen voor zowel vmbo (met steeds de leergids als leidraad) als voor vmbo-t/havo/vwo.

Voor de onderbouw zijn er steeds boeken per leerjaar. Voor de bovenbouw beslaan de boeken de gecombineerde leerjaren. De thema’s, projecten, geïntegreerde aandacht voor wereldgodsdiensten en extra bijbelgerichte opdrachten vormen samen met een scala aan ondersteunende filmpjes, opdrachten en verhalen voor het digibord een rijk en flexibel inzetbaar leermiddel.

leer-opdrachtenboek havo 4 | 5

Perspectief is een degelijke en eigentijdse methode die docenten ondersteunt en leerlingen leert denken.

Perspectief

Perspectief is een methode voor het vak Godsdienst/levensbeschouwing.

Hierin ontmoet je aan de hand van alledaagse thema’s meerdere vormen van levensbeschouwing en geloof. De wereld om ons heen is er vol van.

Door daar op school bewust bij stil te staan, ontwikkel je gaandeweg je eigen perspectief. Een eigen kijk op jezelf, op de ander en op het leven.

e bovenbouw d r o o v g in w u le v e ns b e s c ho

leer-opdrachtenboek

havo

45