Overal Tekst Brugboek 7 voorbeeld

WTK Brugboekomslag 7:Layout 1

14-09-2008

13:29

Pagina 1

RK ENPA DIER

heul

apen

enheul DIERENPARK ap

Q

INGS OPEN VAN EN TIJD

VAN DINSDAG OPENINGSTIJDEN UUR T/M ZONDAG 10-17 ren 6,50 euro kinde ssenen 8,00 euro volwa

ISBN 978-90-06-61340-7

9 789006 613407

T IC K E TI C K E T T

Begrijpend en studerend lezen

MEDIA

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Jouw ouders moesten nog een filmrolletje in 41 lens kijken. Het probleem van rode ogen kun je hun fototoestel doen. Iedere foto kostte hun 42 op de computer oplossen. Maar het toen geld. Sinds de digitale camera is fotografie 43 allerbelangrijkste komt achteraf. Dan moet je veel goedkoper geworden. In zo’n toestel hoeft 44 kiezen welke foto’s je in je digitale album zet. En geen rolletje en zelfs afdrukken hoeft niet per 45 kiezen móét, want wie wil er nu naar saaie of se. De meeste foto’s bewaar je toch op je 46 mislukte foto’s kijken? Wat een dilemma! Wees computer of op je eigen website. Je kunt zo 47 nu flink en bewaar alleen de aller-allerleukste! veel foto’s maken als je wilt. Maar daarmee 48 Met weggooien laat jij pas echt zien dat je kunt zijn dat nog geen goede foto’s. Veel en 49 fotograferen. goedkoop is geen garantie voor kwaliteit.

Wil je je vriend fotograferen? Dikke kans dat hij óf een gekke bek trekt óf als een houten pop gaat poseren. Liefst met een cheese-smile, zo’n glimlach als je kaas in het Engels zegt. Dat kan véél beter! Begin eens met hem te fotograferen terwijl hij lekker ergens mee bezig is. Is je fotomodel in het begin verlegen? Als je maar genoeg foto’s neemt, went hij na een tijdje vanzelf aan de camera. En neem eens een extra hoog of juist laag standpunt in. Vanaf de grond lijkt je vriend heel groot en indrukwekkend. Van bovenaf lijkt hij juist onbeduidend. Maak alleen niet de fout om hem met zijn hoofd precies in het midden van het beeld te zetten. Meestal staan zijn benen er dan niet op en is er wel een hoop saaie lucht te zien. Maak je foto’s snel. Of doe het zo: kijk niet eerst op het schermpje, maar steek je arm omhoog, boven alle hoofden uit. Vervolgens houd je je camera in de goede richting. Ten slotte knip je een paar foto’s achter elkaar. Zo krijg je heel spontane, ongedwongen foto’s. Soms is er te weinig daglicht. Maak dan gebruik van het kunstlicht van de flitser. Met flitsen kun je wel tegen problemen aan lopen. Soms heb je bijvoorbeeld geflitst, maar is de foto toch te donker. De oplossing is om dichter bij je onderwerp te gaan staan. Ook kan er in een bril ineens een flinke lichtvlek te zien zijn. Je kunt dit verhelpen door je vriend zijn hoofd wat te laten draaien. Met zijn ogen mag hij dan wel naar de

17 18 19 20

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

8

9006613407_bw.indd 8

18-12-09 15:15

DIEREN

Ratten kunnen schateren 1 Ratten zijn slim. Dat wist jij vast al. Maar wist je 2 dat ratten ook kunnen lachen en huilen? En 3 waarschijnlijk zelfs praten? Lees meer over 4 een onderzoek naar lachende ratjes.

Ratten zijn kletskousen

 ha, ha,ha, hi, hi, hi, ha, ha

5 In 1999 deed Jaak Panksepp uit Finland een 6 onderzoek met ratjes. Hij dacht dat ratten 7 wel geluid maken, maar dat mensen dat 8 niet horen. Vergelijk het maar met de hoge 9 tonen die vleermuizen maken. Deze tonen 10 horen de vleermuizen wel, maar de mensen 11 niet. Om zulke tonen te horen, was een 12 apparaat uitgevonden dat hoge tonen omzet 13 (verandert) in lage tonen. Dat apparaat noemen we 14 een vleermuisdetector. Zo’n apparaat gebruikte Jaak 15 bij zijn onderzoek naar ratjes. En wat blijkt? Ratten zijn 16 kletskousen!

Ratten kunnen niet tegen kietelen!

17 18 19 20

Ratten maken de hele tijd geluidjes. Op filmpjes op internet kun je het horen. Je ziet daarin hoe Jaak ratjes kietelt.

En daar kunnen ze niet tegen. Ze schateren het uit.

‘Echte grappenmakers, die ratjes,’ zegt Jaak dan ook.

Mannetjesratten zijn liever niet samen met andere mannetjes.

Ratten kunnen huilen!

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Sinds 2003 is Bart Houx, een onderzoeker uit Nederland, verdergegaan met het onderzoek naar ratten. Ook hij heeft een filmpje gemaakt van ratten. Maar hierop zie je een heel andere rat. Als Bart hem aait, hoor je een zielig gehuil.

‘De rat is heel bang,’ legt Bart uit.

9

9006613407_bw.indd 9

18-12-09 15:15

DIEREN

‘Vooral rond hun nek zijn de ratjes erg gevoelig,’ aldus Jaak.

31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

41 42 43 44

Lachen of juist niet?

Aanvankelijk dachten onderzoekers dat je met een vleermuisdetector kon horen hoe een rat zich voelt. Als hij huilt, is hij bang. Als hij lacht, is hij blij. Maar het is complexer. Op een ander internetfilmpje zie je een mannetjesrat. Hij heeft een dilemma. Hij moet over een kooi met een andere mannetjesrat heen lopen. Maar hij wil dat liever niet. Terwijl hij daaroverheen loopt, hoor je de rat toch ‘lachen’.

Bart heeft twee verklaringen voor dit gedrag. Ten eerste líjkt het geluid wel op lachen, maar is het toch een ander geluid. Alleen kunnen mensen het verschil niet horen. Ten tweede denkt Bart dat ratten soms liegen. Heb jij wel eens vriendelijk bedankt en aardig gelachen toen je een stom cadeautje kreeg? Dat doen ratten soms ook. Zo zorgt de rat ervoor dat hij goede vrienden blijft met de andere ratten.

Meer onderzoek is nodig We weten nog lang niet alles over de geluiden die ratjes maken. Ook in de komende jaren zullen mensen ratjes onderzoeken. En uiteindelijk zal er meer duidelijk worden over de geluiden die de ratjes maken. En de ratjes? Die blijven schateren van het lachen als je ze kietelt!

Schattig toch?

10

9006613407_bw.indd 10

18-12-09 15:15

KUNST

eken lezen is niet erg hand met boeken. Bo de n aa ks ge s iet is Er er. Zij hebben een rs zijn dat des te me populair, maar schrijve derland heeft de helft zien als helden. In Ne ge n rde y wo en p roe droombe jaar schrijven als hobb n de twaalf en zestien : se ns tus ee l ren we ge en jon gg de ze n va mee doorgaan. Ze us rie se er ? wil jou an t e zit het me en de helft daarv erachter zitten? En ho t da u Zo . jft g bli we die , op wie schrijft je een eindje rden? Deze tekst helpt Wil jij ook schrijver wo naar je droomberoep.

Het is heel hard werken!

Maren Stoffels publiceerde haar eerste boek ‘Dreadlocks en lippenstift’ al toen ze zeventien was. Vriendin en collega Annemarie Bon vroeg haar naar haar geheim: hoe is het haar gelukt schrijfster te worden?

‘Vanaf mijn dertiende wilde ik graag schrijfster worden, vooral om een groter publiek te hebben voor alle verhalen die ik schreef. Waarom het bij mij ook echt gelukt is? Allereerst moet je goed met kritiek kunnen omgaan en jezelf willen verbeteren. Veel mensen haken af als hun boek niet in één keer goed is. Ik ben perfectionistisch, niet snel tevreden.

Ook heb ik geluk gehad dat ik al jaren met schrijver Hans Kuyper mailde. Hij is schrijver bij uitgeverij Leopold. Hij heeft op een zeker moment een goed woordje voor me gedaan. Het is ook belangrijk om goed te observeren. Wat je ziet en meemaakt, kun je goed gebruiken om te beschrijven in je boeken. Ik bof dat ik bijna een fotografisch geheugen heb. Ik kan me veel dingen weer zo voor de geest halen.

Heb je dat niet, dan moet je aantekeningen maken en foto’s nemen.

Ten slotte moet je ook durven. Durven overdrijven en durven om een beetje voor gek te staan. Ze zeggen wel eens tegen me: “Wat ben jij een drama queen!” Ik vind dat een compliment. Mijn belangrijkste advies voor wannabe-schrijvers is eigenlijk dit: besef dat het kan, hoe jong je ook bent, maar het is heel hard werken!’

schrijfster Maren Stoffels

16

9006613407_bw.indd 16

18-12-09 15:16

FANTASIE

Vorige week kwam schrijfster Francine Aabel langs in groep 7. Ze is bekend om haar fabelboeken.

Haar nieuwste boek heet Opvoeden met fabels. In dit interview lees je alles over fabels!

Wijze les

Francine legt uit wat een fabel is. Ten eerste is het een verhaal waarin dieren de hoofdrol spelen. Ten tweede lijken die dieren in hun gedrag op mensen. Ze zijn bijvoorbeeld ook trots of ijdel. Ten derde heeft elke fabel een wijze les over goed en fout gedrag. Dat noem je ook wel: een moraal.

Francine: ‘Eeuwen geleden waren er nog geen boeken en programma’s over opvoeden. Toch leerden mensen ook toen wat goed en fout was. Rondtrekkende vertellers vertelden hun verhalen met een moraal. Met fabels hielden ze mensen een spiegel voor. Het verhaal ging over goed en fout gedrag van dieren. Maar eigenlijk ging het natuurlijk over die mensen.

Ook nu nog kun je fabels gebruiken in de opvoeding.’

ldee

‘Als je goed naar het gedrag van kinderen en grote mensen kijkt, heb je zo een stel fabels,’ zegt Francine. ‘Mijn laatste fabel heet De blitskikker en de sloddervos. Het idee hiervoor ontstond toen ik in een klas was waar kinderen erg met hun uiterlijk bezig waren. De wijze les van deze fabel? Die verklap ik natuurlijk niet!’

De wijze lessen in oude fabels gelden nu nog steeds. Dat bewijst Francine met haar fabelboek. Haar ideeën pikt ze op uit wat ze om zich heen ziet.

Interview door: juf Karen (groep 7)

Spreekw o o r d e n e n u i t d r u k k i n g e n Francine: ‘Een andere bron van inspiratie voor mijn fabels is het spreekwoordenboek. Spreekwoorden en uitdrukkingen brengen me vaak op een goed idee.’

Hieronder zie je een paar van die wijze spreuken. Erachter staat de titel van de fabel die Francine erbij heeft bedacht.

• Hoogmoed komt voor de val.

De eendagsvlieg en de schildpad • Angst is een slechte raadgever.

De angsthaas en het hert • Wie het laatst lacht, lacht het best.

Het haantje en de slak

34

9006613407_bw.indd 34

18-12-09 15:19

MENS/WERELD

Onderwijs? Graag!

‘Ik wil niet naar school.’ Dat zul je een kind in een ontwikkelingsland niet snel horen zeggen. In arme landen zijn er nog steeds ruim 80 miljoen kinderen die geen onderwijs krijgen. Hulporganisaties als Unicef, Oxfam Novib of Edukans steunen hen. Ze helpen om in ontwikkelingslanden scholen op te zetten. Ook zorgen ze ervoor dat er genoeg spullen en leraren zijn. Zo kunnen de kinderen wél naar school. En dat doen ze allemaal graag. Onderwijs is voor hen de enige manier om het later beter te krijgen. vooral veel meisjes die school moeten missen.

Broodje vitamine

Van de 72 miljoen kinderen die niet naar school gaan, zijn er 50 miljoen meisjes. In landen als

Armoede is voor veel ouders een reden hun kind

Pakistan en Afghanistan mogen zij geen les krijgen

thuis te houden. Want als je kind naar school gaat,

van onbekende mannen. Ook liggen in zulke

kan het geen geld verdienen. Maria, een meisje

landen de scholen vaak ver van huis. Ouders

van tien uit Peru in Zuid-Amerika, komt ook uit

vinden het gevaarlijk dat de meisjes zo ver alleen

een arme familie. Met haar familie woont ze in een

naar school moeten lopen. Om die redenen blijven

klein dorp op het platteland. Een poos ging ze niet

veel van deze meisjes thuis. Dankzij het werk van

naar school en hielp ze haar moeder thuis. De

hulporganisaties zijn er meisjesscholen gekomen.

leiders van Peru, de overheid, vinden dat niet goed

Later kunnen de meisjes dan ook werk vinden en

voor het land. Zo kan het zich niet goed

geld verdienen. Zo wordt de toekomst van een

ontwikkelen. Dus moedigt de overheid ouders aan

kansarm kind dus weer hoopvol.

hun kinderen naar school sturen. Maria gaat nu ook weer naar school. In de pauze krijgen de kinderen sojamelk en brood met extra vitaminen.

Kindsoldaten

De overheid betaalt dit voedsel. Alleen dat is al

In sommige ontwikkelingslanden is er ook nog

een goede reden om naar school te gaan!

eens oorlog. Hierdoor worden veel scholen verwoest. Dat geldt ook voor de meeste scholen in

Meisjes

het Afrikaanse Zuid-Sudan. De kinderen daar hebben een nare tijd meegemaakt toen het oorlog

Alle kinderen hebben recht op onderwijs. Maar

was. Neem Jacqueline. Zij zag hoe mensen voor

daarover denkt niet iedereen hetzelfde. Er zijn

haar ogen dood werden geschoten. Sommige

42

9006613407_bw.indd 42

18-12-09 15:20

kinderen hebben zelfs mee moeten vechten als kindsoldaat. Veel van hen liepen een oorlogstrauma op. Ze hebben erg nare herinneringen aan de oorlog en zijn erg bang. Emmanuel was zo’n soldaat. Nu is hij een bekende hiphopper die rapt over vrede.

Hulporganisaties zorgen ervoor dat kinderen als Jacqueline en Emmanuel weer naar school kunnen.

Ook al is het op straat, in een overvolle klas of onder een boom. Zo kunnen ze weer iets zinvols leren en spelen en lol maken met andere kinderen.

Naar: Unicef en Samsam.

Op deze poster van Unicef staan twaalf rechten van kinderen. In 1989 maakten alle landen een afspraak met elkaar.

Dat was het Verdrag voor de Rechten van het Kind.

In dat verdrag staat bijvoorbeeld dat kinderen recht hebben op onderwijs.

Ook staat erin dat ze beschermd moeten worden tegen kinderarbeid.

Kinderen horen kind te zijn en niet te werken.

Deze laptop kost 140 euro. Hij is speciaal gemaakt voor ontwikkelingslanden: niet duur en stevig. Het zou mooi zijn als er voor elk kind in een ontwikkelingsland zo’n laptop komt. Hiermee kan het kind gemakkelijk lesmateriaal downloaden.

School-in-a-Box is een koffer van Unicef.

Hierin zitten allerlei spullen voor school, waarmee tachtig leerlingen les kunnen krijgen.

Maak een plan waarmee je een kind in een ontwikkelingsland helpt!

Met je project ga je geld inzamelen voor een school in Sudan.

Een feest, sponsorloop of markt: alles is mogelijk.

Het is de bedoeling dat je ook opschrijft wat je met het geld wilt gaan doen.

Het beste project gaan we met de hele school uitvoeren.

Lever je plan voor 1 februari in bij je juf of meester.

43

9006613407_bw.indd 43

18-12-09 15:20

NATUUR

Greensburg – 23 juni. Gisteren is een zware tornado over de camping van Greensburg getrokken. Van de camping is niet veel meer over. Overal liggen takken en ontwortelde bomen. Het dak van de toiletten ligt tachtig meter verder op de grond. Resten van tenten liggen verspreid over het terrein. Michael Kerry, de parkwachter, heeft de tornado zien aankomen. ‘Het was een broeierige middag,’ vertelt hij. ‘Er hingen dikke onweerswolken in de lucht. Ik was een paar kilometer van de camping vandaan. Plotseling zag ik in de verte een soort slurfje uit de onweerswolk naar beneden komen. Een slurfwolk. De slurf werd steeds dikker en langer. Na verloop van tijd was de slurf zo lang geworden, dat hij de grond raakte. Door de verrekijker zag ik hoe de tornado eerst zand en stof omhoog zoog en vervolgens takken, bladeren, hekken en nog veel meer. En ten slotte had de tornado zo veel kracht, dat hele bomen omvielen. Ook zag ik tenten de lucht in vliegen.’

Jeffrey Smith komt bij ons staan. Hij stond zelf op de camping met zijn tent. Ook hij zag de tornado aankomen, vertelt hij. ‘Wat moest ik doen? Alles inpakken en wegwezen? Ik schatte in dat ik daar de tijd niet meer voor had. Maar wat dan?

Alleen zelf ervandoor gaan? Of mijn dure tent proberen te redden? Ik wist het niet, het was echt een dilemma!’ Aanvankelijk koos hij ervoor te blijven. Om te beginnen zette hij de tent stevig vast. Daarna zette hij alle spullen in de tent. Tot slot ging hij zelf in de tent zitten. Dat leek hem het slimste, zo werd de tent te zwaar om weg te vliegen. Maar toen het geraas van de tornado naderde, werd het Jeffrey duidelijk hoe riskant het was om te blijven. Uiteindelijk pakte hij zijn mountainbike en maakte hij dat hij wegkwam. Net op tijd, zoals nu wel gebleken is.

56

9006613407_bw.indd 56

18-12-09 15:22

WTK Brugboekomslag 7:Layout 1

14-09-2008

13:29

Pagina 1

RK ENPA DIER

heul

apen

enheul DIERENPARK ap

Q

INGS OPEN VAN EN TIJD

VAN DINSDAG OPENINGSTIJDEN UUR T/M ZONDAG 10-17 ren 6,50 euro kinde ssenen 8,00 euro volwa

ISBN 978-90-06-61340-7

9 789006 613407

T IC K E TI C K E T T

Begrijpend en studerend lezen