Intro - Theorie

MUZIEK VOOR DE ONDERBOUW

STER 1

STER 2

STER 3 NAAM

Theorie

Theorie - ster 1 Toonduur Je kunt een toon lang of kort aanhouden. Dat noem je toonduur.

Kennen

Aan de vorm van de noot kun je zien welke toonduur bedoeld wordt. Die toonduur heeft een naam.

Bijvoorbeeld: œ kwartnoot

1 tel

of:

halve noot

˙

2 tellen

Toonhoogte Je kunt een toon laag zingen, maar je kunt hem ook hoog zingen. Dat noem je toonhoogte.

Op de notenbalk kun je zien hoe hoog een toon is.

De noten op de notenbalk hebben een naam: de notennaam.

De notennamen a – b – c – d – e – f – g zijn de witte toetsen op een piano of keyboard. notenbalk

œ œ & œ œ œ œ œ œ œ œ L

c

d

e

f

g

a

b

c

d

&

e

œ œ

Soms hoef je even niet te spelen of zingen. Dan staat er een rust. Voor elke toonduur is er ook een tekentje dat rust (stilte) aangeeft.

Bijvoorbeeld:

Œ

kwartrust

1 tel

hoog

laag

De maat is het aantal tellen waarin je de muziek verdeelt.

In een driekwartsmaat heeft elke maat 3 kwarten (tellen).

In een vierkwartsmaat heeft elke maat 4 kwarten (tellen).

Driekwartsmaat

3 4 œ c

d

e

f

g

a

bf

c

d

e

⁄

E B G D A E

0 0 0 0

¤

G D A E

d

™™

herhalen

c

bekken

hihat

0 0 0

g

b

a

d

g

Intro • Theorie - ster 1 / Kennen

snaredrum

e

Een melodie maak je met (verschillende) toonhoogtes. Je kunt een melodie zingen of spelen op bijvoorbeeld keyboard of gitaar.

2

˙

0

e

0

a

c

œ

Bastabs 0

e

einde

4 œ 4

Een ritme maak je met (verschillende) toonduren. Je kunt een ritme klappen of spelen, bijvoorbeeld op het drumstel.

De snaren van een gitaar en basgitaar hebben ook een notennaam.

Een partij voor gitaar of bas wordt vaak in tabs opgeschreven. Elk lijntje in de tab is een snaar: zes voor gitaar, vier voor bas. Het cijfer is het vakje op de hals. De ‘0’ betekent dat je een losse snaar aanslaat.

Gitaartabs

œ

Vierkwartsmaat

Œ

bassdrum

Intro • Theorie - ster 1 / Kennen

3

Horen

Zien Steps

1 Drie noten worden langer gespeeld. Omcirkel die noten.

& œ

œ

œ

œ

œ

1

2

3

4

5

œ

œ

6

7

œ

œ

œ

8

9

10

œ

œ

œ

11

12

13

2 In elke maat worden twee halve noten korter gespeeld: het worden kwartnoten. Kleur de juiste noten in.

& ˙ ˙

˙ ˙ ˙

& ˙ ˙

4 &4 ˙

1

˙ ˙ ˙

& ˙ ˙

˙ ˙ ˙

maat 1

˙

maat 2

2

œ

œ

œ

3

œ

w

maat 3

4

maat 4

œ

œ œ ˙

™™

Vraag 1 gaat over het notenbeeld hierboven.

1 a Zet een pijl waar je kunt zien dat de regel herhaald moet worden. b In welke maat zie je alleen kwartnoten? Maat c In welke maat stijgt de melodie? In maat 1 / 2 / 3 / 4.

En in welke maat daalt de melodie juist? In maat 1 / 2 / 3 / 4.

3 In welke volgorde worden de volgende maten gespeeld? Zet de juiste volgorde erboven.

& ˙

œ ˙

˙

œ

˙

˙

œ

˙

d Steps heeft een: driekwartsmaat / vierkwartsmaat.

Steps

4 In welke volgorde worden de maten gespeeld? Zet de juiste volgorde erboven.

g

a

b

c

d

Vraag 2 gaat over de tekening hierboven. Deze tekening geeft de melodie van Steps op een andere manier weer.

œ œ œ

2 a Vergelijk de tekening met de noten. Welke maat mis je in de tekening? Maat 5 Van de volgende regel wordt één noot niet gespeeld. Omcirkel die noot.

œ

œ œ

œ œ œ œ

œ œ

b In de tekening staan de notennamen. In het notenbeeld niet. Schrijf de notennamen onder

œ œ œ

de noten in het notenbeeld bij vraag 1.

c Waaraan zie je in de tekening dat de ene toon langer duurt dan de andere?

6 In de volgende melodie worden drie fouten gespeeld. Zet daar een kruisje bij.

7 In welke volgorde worden de tekeningen gespeeld? Schrijf de juiste volgorde erboven.

4

Intro • Theorie - ster 1 / Horen

d Er zit één fout in de tekening. Welke toon had eigenlijk langer moeten zijn? De g / a / b / c / d.

3 Hieronder staat een aantal beweringen over Steps. Kijk naar het notenbeeld bij vraag 1.

Geef van elke bewering aan of die waar of niet waar is.

Er staan 5 kwartnoten in het notenbeeld.

De noot g wordt vier keer gespeeld.

Als ik het hele stuk speel, speel ik vier maten.

De hoogste toon is een g.

Als ik Steps op een keyboard speel, ga ik in maat 2 naar rechts op het keyboard.

In maat 3 speel ik een rust.

waar / niet waar waar / niet waar waar / niet waar waar / niet waar waar / niet waar waar / niet waar

Intro • Theorie - ster 1 / Zien

5

Schrijven

Aantekeningen

Can You Feel the Love Tonight

4 &4 œ

1

f

œ

˙

2

e

œ

œ

˙

3

˙

˙

4

˙ d

˙ g

Hierboven staat de baspartij van Can You Feel the Love Tonight. Je kunt de baspartij in noten opschrijven zoals hierboven.

1 a Schrijf de ontbrekende notennamen onder de noten. b Geef in het notenbeeld aan dat de regel herhaald moet worden.

2 Je kunt de partij ook opschrijven zonder noten, door er een tekening van te maken. Verzin een manier waarop je dat zou kunnen doen en teken de partij hieronder.

3 Je kunt de partij ook in tabs opschrijven voor een gitaar. Dan heb je alleen de d-snaar nodig, en dan: e = 2e vakje, f = 3e vakje, g = 5e vakje.

Schrijf de partij hieronder in tabs op. Voor elke noot een cijfer. De eerste noot staat er al.

1

⁄ 4

6

2 E B G D A E

4 4

3

4

3

Stel: je wilt de partij op keyboard spelen. Welke toetsen heb je dan nodig?

Schrijf op het toetsenbord de notennamen op die toetsen.

Intro • Theorie - ster 1 / Schrijven

Intro • Theorie - ster 1 / Aantekeningen

7

Theorie - ster 2 Kennen

Toonduur Je kunt een toon lang of kort aanhouden. Dat noem je toonduur.

H4.Noten.01

Aan de vorm van de noot kun je zien welke toonduur bedoeld wordt. Die toonduur heeft een naam.

Als je niet hoeft te spelen of zingen, staat er een rust. Voor elke toonduur is er ook een tekentje dat rust (stilte) aangeeft.

H4.Noten.01

Toonhoogte Je kunt een toon laag zingen, maar je kunt hem ook hoog zingen. Dat noem je toonhoogte.

L

noten

notenbalk

œ & œ œ œ œ œ œ œ œ œ L

&g œ g

c

d

e

f

g

a

b

c

d

H4.Noten.01 H4.Noten.01

Noten worden geschreven op een notenbalk.

Het teken aan het begin heet de G-sleutel. In het teken zit de letter g verborgen; de G-sleutel geeft de toon g aan.

Ook alle andere noten hebben een naam: de notennaam. De notennamen a – b – c – d – e – f – g zijn de witte toetsen op een piano of keyboard.

G-sleutel

H4.Noten.01

œ œ

hoog

&

e

laag

rusten

hele noot

hele rust

4 tellen

halve noot

halve rust

2 tellen

kwartnoot

kwartrust

1 tel

achtste noot

achtste rust

½ tel

zestiende noot

zestiende rust

¼ tel

Een noot op de notenbalk geeft dus informatie over twee dingen: de toonhoogte en de toonduur.

Bijvoorbeeld:

&

˙

Deze noot heet c. Hij duurt 2 tellen. c

d

e

f

g

a

bf

c

d

Het verticale lijntje aan de noot heet een stok. Lage noten hebben een stok omhoog (aan de rechterkant), hoge noten hebben een stok omlaag (aan de linkerkant) zodat ze niet teveel uit de notenbalk steken:

e

stok (omhoog)

&L œ

c

œ

stok (omlaag)

Maat De maat is het aantal tellen waarin je de muziek verdeelt. In een driekwartsmaat heeft elke maat 3 kwarten (tellen). In een vierkwartsmaat heeft elke maat 4 kwarten (tellen).

De maat wordt afgesloten met een maatstreep.

Maten kun je tellen, het maatcijfer staat aan het begin van de maat. maatcijfer

Een partij voor gitaar of bas wordt vaak in tabs opgeschreven. Elk lijntje in de tab is een snaar: zes voor gitaar, vier voor bas. Het cijfer is het vakje op de hals. De ‘0’ betekent dat je een losse snaar aanslaat.

Gitaartabs

⁄

E B G D A E

0 0 0 0

8

a

0

d

g

b

Intro • Theorie - ster 2 / Kennen

˙

œ

œ

0

œ

j œ œj œ œ œ 2 2

maat

3

˙

˙

herhalen

4

3 w

™™

twee achtste noten kun je op twee manieren schrijven

0 0

e

0

e

¤

G D A E

4 &4

2

maatstreep

Bastabs 0

3 1

a

d

g

e

Intro • Theorie - ster 2 / Kennen

9

Horen

Zien Dunarea

1 Drie noten worden langer gespeeld. Omcirkel die noten.

1

L

2

4 &4 Œ

1

& œ

œ

œ

œ

œ

œ

1

2

3

4

5

6

œ 7

œ

œ

œ

œ

œ

œ

8

9

10

11

12

13

& Œ

2 In elke maat worden twee kwartnoten korter gespeeld: het worden achtste noten. Verbind de stokken q q wordt iq

& œ œ œ œ œ 1

2

3

4

& œ œ œ œ œ

5

1

2

3

4

& œ œ œ œ œ

5

1

2

3

4

5

3 In welke volgorde worden de volgende maten gespeeld? Zet de juiste volgorde erboven.

&

˙

œ œ ˙

˙

˙ œ œ

˙

œ œ ˙

1

& ˙ œ œ

2 3

1

1

œ

3

Œ

œ

œ

œ c

œ

‰ œj Œ

7

œ

œ

œ

Œ

œ

œ

œ

‰ œj Œ

4

œ 8

œ

œ

‰

j Œ œ

œ œ

™™ 4

c

Alle vragen gaan over het notenbeeld hierboven.

1 In het notenbeeld wordt met pijlen een aantal dingen aangewezen. De pijlen zijn genummerd.

Schrijf telkens de naam op van wat aangewezen wordt.

1 =

3=

2 =

2 Hoeveel maten heeft Dunarea?

4=

maten.

4 In maat 2 blijft de toonhoogte gelijk. In welke maten is dat ook zo?

& ˙ œ œ

2 3

L

3 Schrijf de ontbrekende notennamen onder de noten van maat 1 en 2. De eerste staat er al.

4 Vul de ontbrekende (laatste) noot in. Dat is één van de noten die al geweest is.

4 &4 ˙ œ œ

‰ œj Œ

œ

6

3

van die noten met elkaar (trek een streep tussen de stokken, zoals in het voorbeeld).

œ

œ

2

d

5

œ

5 a Welke maat is precies hetzelfde als maat 1? Maat

2 3

.

b En welke maat is precies hetzelfde als maat 5? Maat

.

6 a Welke twee maten lijken heel erg op maat 5 en 6? Maat

5 In welke volgorde worden de tekeningen gespeeld? Schrijf de juiste volgorde erboven.

b Wat is anders in die twee maten?

Het ritme.

en

.

De toonhoogte.

7 a In welke maat (of maten) zie je een kwartrust?

8 Schrijf de notennaam op:

6 Hieronder staat een melodie.

• De melodie wordt niet afgemaakt. Omcirkel de noot die als laatste klonk. Zet daar een 1 bij.

• De melodie wordt wel afgemaakt, maar er wordt niet aan het begin begonnen. Zet een cirkel om de noot die als eerste klonk. Zet daar een 2 bij.

2 œ &4 œ œ

1

10

2

œ œ œ

Intro • Theorie - ster 2 / Horen

b En in welke maat (of maten) zie je een achtste rust?

3

4 œ œ œ œ #œ œ

5

œ œ œ

6

œ œ œ

7

œ

œ œ

8

#œ ˙

• De hoogste noot van dit stuk is een

• De laagste noot van dit stuk is een

. .

9 Hiernaast staat een toetsenbord. Welke toetsen moet je gebruiken als je dit stuk gaat spelen? Schrijf de notennaam op die toetsen.

f

Intro • Theorie - ster 2 / Zien

11

Schrijven

Aantekeningen

1 De volgende maten kloppen allemaal niet. Maak ze kloppend door telkens één noot erbij te schrijven. Elke maat moet vier tellen duren.

4 4

œ

4 4

œ œ œ œ œ

4 4

j œ œ

œ

j j œ œ œ

2 Ook de volgende maten kloppen allemaal niet. Maak ze kloppend door telkens één noot weg te strepen. Elke maat moet drie tellen duren.

3 4 œ

œ

3 4 ˙

j œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

3 j 4 œ ˙

œ

3 Oefen op de notenbalk de G-sleutel. Hoe je dat doet, zie je hieronder. Ga door tot je tevreden bent.

4 Schrijf zelf drie keer een maat van vier tellen. Maak elke maat anders en schrijf in elke maat minstens drie noten (of rusten).

4 4 4 4 4 4

12

Intro • Theorie - ster 2 / Schrijven

Intro • Theorie - ster 2 / Aantekeningen

13

H4.Noten.01 H4.Noten.01

Theorie - ster 3

H4.Noten.01 H4.Noten.01

Toonduur

H4.Noten.01

noten

Kennen Toonhoogte De witte toetsen van de piano hebben de notennamen a – b – c – d – e – f – g.

De zwarte toetsen van de piano hebben namen die daarvan afgeleid zijn: • -is achter een naam (is een kruis bij de noot); de zwarte toets naar rechts (hoger).

• -es achter een naam (is een mol bij de noot); de zwarte toets naar links (lager).

rusten

hele noot

hele rust

4 tellen

halve noot

halve rust

2 tellen

kwartnoot

kwartrust

1 tel

achtste noot

achtste rust

½ tel

zestiende noot

zestiende rust

¼ tel

Bijvoorbeeld: f#

fis of f#

fis

f

bes of b

& #œ

b

& bœ

bes

bf

Je kunt een noot langer maken door een verbindingsboog te gebruiken. Een verbindingsboog maakt van twee noten één langere noot. Je ziet twee noten staan, maar je speelt er maar één.

Bijvoorbeeld: verbindingsboog

& ˙ 2

G-sleutel

mol

œ œ & œ œ œ #œ œ œ bœ œ kruis

c

d

e

fis

g

a

f#

d

e

f

c

d

e

a

laag

œ œ œ j #œ œ œ™ verbindingsboog

1 = 3 tellen

maatsoort

einde

maatcijfer

œ œ

˙

2

œœœœœ Œ œ

3

œ œ œ œ œ œ maat

maatstreep

bes

g

œ œ

+

œ

Maatsoort De maat is het aantal tellen waarin je de muziek verdeelt. Met een maatsoort geef je het aantal tellen per maat aan. De maatsoort staat aan het begin naast de G-sleutel.

4 &4

b

fis

c

bes

&

hoog

4 œ œ &4 œ œ œ

œ

4

w

G-sleutel

bf

c

d

e Voorbeelden van maatsoorten:

2 &4

twee = tweekwartsmaat kwarten

{{

4 &4 { {

vier = vierkwartsmaat kwarten

Soms begint een stuk niet met een volle maat, dat noem je dan een opmaat. Een opmaat is een onvolledige maat aan het begin van een muziekstuk. De opmaat krijgt nog geen maatcijfer; het is de opmaat voor maat 1. De opmaat kan één noot hebben maar ook meerdere.

3 &4 œ opmaat

14

Intro • Theorie - ster 3 / Kennen

1

P

de eerste hele maat is maat 1

˙

œ

2

œ œ œ œ

4 j œ œ 1œ œ œ œ œ œ 2œ œ œ &4 œ opmaat

Intro • Theorie - ster 3 / Kennen

15

Horen

Zien

1 In welke volgorde worden de maten gespeeld? Zet de juiste volgorde erboven.

& œ

œ

‰ #œJ œ

‰ bœ bœ J

œ

j œ ‰ œ

œ

‰ #œj œ

4 & 4 Ϫ

j œ œ œ

& Ϫ

j œ œ œ

2 3 4 1 ‰ & 4 j œ œ œ œ œ œ #œ œ œ œ j # e e e e e e ‰ œej œ œ œ œœ œœ œ œ

I

am a man you see and

one day I will be

a

li - on in the mor-ning

6

La - zy pull-ing dai-sies at

q

& Ϫ

j œ œ œ

7

doo-bie past three.

A

li - on in the mor-ning

4

Œ Ó œe

sun.

‰ j ‰ j & œ œ œ œ œ œ œ e e #œ œ œ œ # e e e e œ œ œ œ œ œ œ œe

5

2 Vul de ontbrekende noot in. Dat is één van de noten die al geweest is. q

Lion in the Morning Sun

sun.

8

œe

Œ Œ ‰

q

Alle vragen gaan over het notenbeeld hierboven.

1 a Waaraan kun je zien wat de maatsoort van Lion in the Morning Sun is?

3 In welke volgorde worden de volgende maten gespeeld? Zet de juiste volgorde erboven.

& w

˙

œ œ

˙

œ œ w

œ œ w

˙

j œ œ 4 In elke maat moet telkens één verbindingsboog geschreven worden: œ œ of J

& œ œœœ œœœ

& œ œœœ œœœ

&

œ œœœ œœœ

œ ˙

œ w

2 a Het notenbeeld bestaat uit twee regels (twee zinnen). Regel 1 begint met een opmaat.

Wat is een opmaat?

5 Schrijf op de juiste plek tussen de noten een kwartrust:

& œ #œ œ œ œ

& œ #œ œ œ œ

b Hoe noem je deze maatsoort?

b Begint regel 2 ook met een opmaat? Ja / nee.

Œ

& œ #œ œ œ œ

3 a Soms is er een tweede stem. In welke maten is dat? Noem ze allemaal.

b Hoe kun je zien wat de eerste en wat de tweede stem is?

c Wat wordt bedoeld met een ‘tweede stem’?

6 In welke volgorde worden de maten gespeeld? Zet de juiste volgorde erboven.

4 a Soms wordt er een verbindingsboog gebruikt. Zet een cirkel om zo’n plek. b Hoe lang duurt die noot nu?

16

Intro • Theorie - ster 3 / Horen

Intro • Theorie - ster 3 / Zien

17

5 Regel 1 en 2 lijken op elkaar. Noem twee verschillen: één voor de toonhoogte en één voor het ritme.

Schrijven

Toonhoogte:

Twips

Ritme:

Intro en tussenspel

6 Het verschil tussen de hoogste en laagste toon in de melodie is niet groot. Wat is de notennaam van de laagste en van de hoogste noot?

Laagste:

4 œ œ œ ‰ j œ 2 œ œ œ ‰ jœ 3 4œ œœ œ œ œ œ œ œ œ

°

Partij 1

Hoogste:

7 Hieronder staat een aantal beweringen over Lion in the Morning Sun. Omcirkel achter elke bewering of die waar of niet waar is.

De achtste noot komt het meeste voor.

In maat 2 zing ik vier keer een cis.

Er worden drie verschillende rusten gebruikt.

Als je de opmaat en de laatste maat bij elkaar optelt, heb je één hele maat.

De tweede stem zingt geen cis.

De laatste rust in regel 1 is een halve rust.

waar / niet waar waar / niet waar waar / niet waar waar / niet waar waar / niet waar waar / niet waar

4 & ¢ 4w ‹ w

Partij 2

w w

w w

g c

4

œ œœÓ œ œœ w w

d g

Hierboven staan de speelpartijen van het intro en tussenspel van Twips.

1 a Partij 1 is niet volledig. Zo ontbreekt de G-sleutel aan het begin. Schrijf de sleutel op de juiste plek. b Maat 3 is precies hetzelfde als maat 1. Schrijf de noten van maat 1 in de lege maat 3.

2 Geef in het notenbeeld op de juiste manier aan dat de regel herhaald moet worden.

3 Schrijf de notennamen onder maat 1 en 2 van partij 1.

4 Stel je speelt partij 2 op een keyboard. Welke toetsen moet je dan gebruiken? Schrijf die notennamen op de toetsen.

5 De open snaren van een gitaar hebben allemaal een toon. Welke noten zijn dat? Noteer ze op de notenbalk. De eerste twee zijn gegeven:

⁄

E B G D A E

0 0 0 0 0 0

& ‹ œ

œ

6 In de volgende maten ontbreekt telkens een noot. Schrijf die noot erbij. Let op: telkens maar één noot!

4 /4œ œ œ

18

Intro • Theorie - ster 3 / Zien

œ œ

4 j /4œ œ

j œ

3 /4œ

j œ œ

Intro • Theorie - ster 3 / Schrijven

19

MUZIEK VOOR DE ONDERBOUW

100% digitaal

mix boeken + digitaal

leerling

Intro onderbouw LRN-line online

Combinatiepakketten: Intro onderbouw LRN-line online + 8 papieren modules

docent

Intro onderbouw LRN-line online docent

Colofon Auteurs Joost Overmars Ruth van de Putte Vormgeving Maura van Wermeskerken, Apeldoorn Illustratieverantwoording Notenschrift: Ruth van de Putte

Over ThiemeMeulenhoff ThiemeMeulenhoff ontwikkelt zich van educatieve uitgeverij tot een learning design company. We brengen content, leerontwerp en technologie samen. Met onze groeiende expertise, ervaring en leeroplossingen zijn we een partner voor scholen bij het vernieuwen en verbeteren van onderwijs. Zo kunnen we samen beter recht doen aan de verschillen tussen lerenden en scholen en ervoor zorgen dat leren steeds persoonlijker, effectiever en efficiënter wordt.

Samen leren vernieuwen. www.thiememeulenhoff.nl ISBN 978 90 06 64704 4 Vierde druk, eerste oplage, 2019

© ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2019 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j° het Besluit van 23 augustus 1985, Stbl. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp (www.stichting-pro.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor meer informatie over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieën in het onderwijs zie www.auteursrechtenonderwijs.nl. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Deze uitgave is volledig CO2-neutraal geproduceerd.

Het voor deze uitgave gebruikte papier is voorzien van het FSC®-keurmerk. Dit betekent dat de bosbouw op een verantwoorde wijze heeft plaatsgevonden.

WWW.THIEMEMEULENHOFF.NL/INTRO