Intro bovenbouw werkmap

INTRO… LUISTEREN

OPDRACHTEN BIJ DE LUISTERFRAGMENTEN (VERKENNEN) OP DE DVD-ROM

HOREN

SOLFÈGE

ZIEN, SCHRIJVEN

OPDRACHTEN BIJ MUZIKALE BEGRIPPEN EN MUZIEKLEER (KENNEN)

WERKMAP 1

MUZIEK VOOR DE BOVENBOUW HAVO/VWO

Intro…

WERKMAP 1 MUZIEK VOOR DE BOVENBOUW HAVO/VWO EERSTE DRUK

Joost Overmars Ruth van de Putte Gerwin van der Werf

Methodeoverzicht Intro voor de basisvorming Intro 1 vmbo leerboek, werkmap, cd Intro 2 vmbo leerboek, werkmap, cd

Intro 1 havo/vwo leerboek, werkmap, cd Intro 2 havo/vwo leerboek, werkmap, cd Intro 3 havo/vwo leerboek, werkmap, cd

Intro voor de bovenbouw havo/vwo Intro Informatieboek Intro Werkmap 1 + dvd-rom Intro Werkmap 2

redactie Op schrift, Enschede vormgeving Neon, Amsterdam omslag NEO, Velp Intro muziek voor de bovenbouw is mede tot stand gekomen dankzij de welwillende medewerking van Huub de Vriend, Renee Jonker, Jolanda Konings en Emel Spaninks.

Illustratieverantwoording foto omslag Bas v.d. Eijkhof notenschrift Joost Overmars, Ruth van de Putte Over ThiemeMeulenhoff ThiemeMeulenhoff is dé educatieve mediaspecialist en levert educatieve oplossingen voor het Primair Onderwijs, Voortgezet Onderwijs, Middelbaar Beroepsonderwijs en Hoger Onderwijs. Deze oplossingen worden ontwikkeld in nauwe samenwerking met de onderwijsmarkt en dragen bij aan verbeterde leeropbrengsten en individuele talentontwikkeling.

ThiemeMeulenhoff haalt het beste uit élke leerling.

Meer informatie over ThiemeMeulenhoff en een overzicht van onze educatieve oplossingen: www.thiememeulenhoff.nl of via de Klantenservice 088 800 20 15 ISBN 978 90 06 48260 7 Eerste druk, achtste oplage, 2013 © ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2007 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j° het Besluit van 23 augustus 1985, Stbl. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp (www.stichting-pro.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor meer informatie over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieën in het onderwijs zie www.auteursrechtenonderwijs.nl.

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen.

Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Deze uitgave is voorzien van het FSC®-keurmerk. Dit betekent dat de bosbouw voor het gebruikte papier op een verantwoorde wijze heeft plaatsgevonden.

g

INHOUD Luisteren 1 2 3 4 5 6 7 8

Middeleeuwen Renaissance Barok Weense klassieken Romantiek Twintigste eeuw Jazz Wereldmuziek

6 12 19 31 43 55 62 67

9 10 11 12 13 14 15 16

Rock-’n-roll 74 Rock (1): Terug naar de roots 77 Rock (2): The sky is the limit 81 Rock (3): Kick ass!

86 Metal 91 Zwarte muziek (1): Soul, funk, R&B 93 Zwarte muziek (2): Reggae, hiphop 97 Dance 101

Horen, Zien, Schrijven Horen Cluster 0 Cluster 1 Cluster 2 Cluster 3 Cluster 4 Cluster 5 Cluster 6 Cluster 7 Cluster 8 Cluster 9 Cluster 10 Zien, Schrijven 1 Toonhoogte 2 Toonladder 3 Melodie 4 Interval 5 Akkoord 6 Toonsoort 7 Toonduur

106 108 109 110 111 112 113 114 115 116

Cluster 11 Cluster 12 Cluster 13 Cluster 14 Cluster 15 Cluster 16 Cluster 17 Cluster 18 Cluster 19 Cluster 20

118

8 9 10 11 12 13 14

190

119 120 121 122 123 124 125 126 127

117

128 132 141 151 158 160 188

Ritme Maat Tempo Dynamiek Uitvoeringspraktijk Compositietechniek Muzikale vorm

195 203 205 208 213 222

utna

gloriaLUISTEREN sanctu VRAGEN EN OPDRACHTEN BIJ DE LUISTERFRAGMENTEN UIT VERKENNEN

us ag

6

LUISTEREN • MIDDELEEUWEN

1

MIDDELEEUWEN

1.1

MIDDELEEUWEN: GREGORIAANS

a

Introitus: Resurrexi Luister naar het introitus Resurrexi. Welke kenmerken van gregoriaans hoor je?

•1

b

Re - sur -

Hieronder staat de eerste regel van het introitus Resurrexi in modern notenschrift. De tekst van die regel is: Resurréxi, et adhuc tecum sum, allelúia (Ik stond op en ben nog steeds met u, prijs de Heer).

De tekst staat niet volledig onder de noten. Schrijf de ontbrekende woorden eronder: et ad – huc te – cum sum, al – le – lú – ia.

ré- xi,

VWO

c

Luister nu naar het hele fragment. Op welke wijze wordt dit gezang uitgevoerd? responsoriaal antifonaal Verklaar je antwoord.

Kruis het juiste antwoord aan.

Het koorgedeelte is syllabisch, het sologedeelte is melismatisch.

Het koorgedeelte is melismatisch, het sologedeelte is syllabisch.

Het koorgedeelte en het sologedeelte zijn allebei syllabisch.

d

•2

e

f

Waaruit blijkt dat het introitus Resurrexi uit een mis voor Pasen komt?

Alleluia pascha nostrum Luister naar het Alleluia pascha nostrum. Welke vorm van gregoriaans hoor je? syllabisch melismatisch Hieronder staat het Alleluia pascha nostrum in modern notenschrift. Dit Alleluia is in de antifonale stijl.

Geef in de noten met een pijl aan waar de tweede groep begint.

Wat zingt de eerste groep als die weer terugkeert?

LUISTEREN • MIDDELEEUWEN

1.2 •3

a K•4.1

b

MIDDELEEUWEN: MEERSTEMMIGHEID Hymne Pange lingua Luister naar de hymne Pange lingua. Dit is een tweestemmig organum. De organumstem ligt een kwart boven de cantus firmus. Deze organumstem loopt helemaal parallel aan de cantus firmus.

Hieronder staat een gedeelte van de cantus firmus. Schrijf boven de cantus firmus de organumstem.

De eerste paar noten zijn gegeven.

In het tweede gedeelte van de hymne wordt nog een organumstem toegevoegd. Deze stem ligt een kwint onder de cantus firmus en loopt ook helemaal parallel. Schrijf in het notenbeeld hierboven deze onderstem. De eerste noot is gegeven.

VWO •4

c

7

Alleluia pascha nostrum – Perotinus Het Alleluia pascha nostrum van Perotinus kan in drie gedeelten gesplitst worden. Beantwoord de volgende vragen.

Het eerste gedeelte (op de tekst Alleluia) is eenstemmig gregoriaans. Dit gregoriaans is: syllabisch melismatisch Het tweede gedeelte (op de tekst Pascha) is een organum. Het organum is: tweestemmig driestemmig

8

LUISTEREN • MIDDELEEUWEN

Het is een:

parallel organum

vrij organum

melismatisch organum

Waaraan hoor je dat?

Het derde gedeelte (op de tekst Nostrum) is ook een organum. Noem één opvallend verschil met het vorige (tweede) gedeelte.

•5

d

e

J’ai mis tout ma pensee/Je n’en puis/Puerorum J’ai mis tout ma pensee/Je n’en puis/Puerorum is een meerstemmige compositie.

Hoeveel stemmen heeft deze compositie?

In welke stem ligt de cantus firmus? twee stemmen de onderstem drie stemmen de bovenstem vier stemmen een tussenstem Je hebt drie meerstemmige middeleeuwse composities gehoord. Welke is de oudste en welke de jongste?

Schrijf de titels hieronder in chronologische volgorde op. Geef bovendien telkens één reden voor je keuze.

1

Titel: Omdat:

2

Titel: Omdat:

3

Titel: Omdat:

1.3 •6

a

MIDDELEEUWEN: MIS Kyrie, uit: La messe de Nostre Dame – Guillaume de Machaut Beluister het Kyrie uit La messe de Nostre Dame van Guillaume de Machaut. Een Kyrie hoort thuis in het: ordinarium proprium Noem nog vier gezangen die daarin horen.

LUISTEREN • MIDDELEEUWEN

b

Dit Kyrie is een meerstemmige compositie. Hieronder staan de eerste twee regels. Schrijf vóór elke balk van de eerste regel de juiste stemsoort. Gebruik dezelfde namen als voor een gewoon vierstemmig koor.

c

Schrijf de notennamen onder de eerste tel in maat 1 (alle stemsoorten). Welke samenklank klinkt hier?

K•15.1

K•4.1

9

VWO

d

De originele gregoriaanse melodie ligt in de derde stem. Je ziet bij die stem de letters ‘c.f.’ staan.

Waar zijn die letters een afkorting van?

e

Deze compositie is gebaseerd op de volgende toonladder:

K•2.1

Welke kerktoonladder is dit?

f

dorisch frygisch

lydisch mixolydisch

Volg de originele gregoriaanse melodie in de tenor. Let alleen op het ritme. Wat valt op?

10

LUISTEREN • MIDDELEEUWEN

1.4

MIDDELEEUWEN: SPEELLIEDEN EN TROUBADOURS

a

La tierche estampie real Luister naar La tierche estampie real. Welke middeleeuwse instrumenten spelen hier?

•7

b

De refreinen van La tierche estampie real vallen op, omdat daar telkens een extra (hoger) instrument meespeelt. Hieronder staan de noten van dit fragment.

Geef in de noten met haken boven de balk de refreinen aan. De eerste haak is gegeven. Je moet in totaal nog vijf haken tekenen.

c

Nummer de refreinen (refrein 1 t/m refrein 6).

Wat is het verschil tussen refrein 1 en refrein 2?

LUISTEREN • MIDDELEEUWEN

11

Vergelijk nu refrein 3 met 4. En daarna refrein 5 met 6. Wat valt op?

Nummer nu alle coupletten (couplet 1 t/m couplet 6).

Vergelijk de coupletten met elkaar. Hebben de coupletten eenzelfde soort regelmaat als de refreinen?

Verklaar je antwoord.

d

Geef nu de vorm van deze estampie weer met behulp van letters (en accenten). Elk couplet en refrein krijgt een letter (12 letters dus in totaal). De eerste vijf letters zijn gegeven.

K•14.1 a – b – a’ – b’ – c – •8

e

–

–

–

–

–

Can l’erba fresch’e.lh folha par – Bernard de Ventadorn Luister naar een fragment uit Can l’erba fresch’e.lh folha par van Bernard de Ventadorn. Bernard de Ventadorn is een troubadour. De tekst van dit fragment staat (met vertaling in het Engels) hieronder.

Can l’erba fresch’e.lh folh par, E la flors boton’el verjan, E.l rossinhols autet e clar Leva sa votz e mou so chan, Joi ai de lui e joi ai de la flor, E joi de me e de midons major; Daus totas partz sui de joi claus e sens, Mas sel es jois gue totz autres jois vens.

When the fresh grass and leaf appear, and the flower blossoms on the bough, and the nightingale raises high and clear its voice and pours out his song, I take joy in it, and joy for the flower, and for myself and my lady even more; on all sides I am surrounded by joy, but this is a joy overwhelming all others.

Ai las, com mor de cossirar.

Que manhatz vetz en cossir tan, Lairo m’en poirian portar Que re no sabria que.s fan.

Per Deu, Amors, be.m trobas vensedor, Ab paucs d’amics e ses autre senhor.

Car una vetz tan midona no destrens Abans qu’eu fos del dezirer estens?

Alas, how I die of deep thought.

Often I am so deep in thought that thieves could carry me off and I’d know nothing of it.

By God, Love, you find me easy to conquer, with few friends and no other lord.

Why did you not once restrain my lady before I was consumed by desire?

Wat is het onderwerp van de tekst?

Welk snaarinstrument begeleidt de zanger?

f

–

Noem (behalve de tekst) nog een reden waarom dit een kunstlied is.