Het verpleegplan | Module Het verpleegproces | Traject Zorg

Deze uitgave is onderdeel van Traject, dé methode voor de zorgopleidingen Verzorgende-IG en Mbo-Verpleegkundige. Deze uitgave bevat een licentie voor de online leeromgeving.

MBOVERPLEEGKUNDIGE NIVEAU 4

Traject is gebaseerd op de kwalificatiedossiers 2020 voor de opleidingen Verzorgende-IG en Mbo-Verpleegkundige. In deze kwalificatiedossiers hebben de CanMEDS-rollen een belangrijke plek gekregen, net als technologie en is er meer aandacht voor de zorgvrager en zijn eigen regie en welzijn. Traject sluit aan op de kwalificatiedossiers met actueel en vernieuwend materiaal dat is ontwikkeld in samenwerking met docenten en experts uit het werkveld.

Verpleegplan

Traject bestaat uit: - theorieboeken, inclusief een licentie voor de online leeromgeving; - een online leeromgeving met verwerkingsopdrachten, praktijksituaties, beroepsvaardigheden, zelftoetsen, evaluatie- en reflectieopdrachten.

Traject is modulair opgebouwd. Deze uitgave bestaat uit meerdere modules. Elke module heeft een vaste opbouw. In deze uitgave zijn de volgende onderdelen terug te vinden: - Een korte praktijksituatie met oriëntatieopdrachten om voorkennis te activeren.

- Actuele theorie die alle benodigde basiskennis en achtergrondinformatie bevat bij de betreffende werkprocessen. De theorie bevat veel voorbeelden uit de beroepspraktijk.

- Begrijp je de theorie; stellingen waarmee de student controleert of zij de theorie voldoende beheerst.

- Een begrippenlijst.

Verpleegplan

Bovenstaande onderdelen zijn ook opgenomen in de online leeromgeving. Daarnaast bevat de online leeromgeving bij iedere module de volgende onderdelen: - Een grote variëteit aan verwerkingsopdrachten met directe feedback.

- Praktijksituatie(s) met CanMEDS-rollen. Dit zijn realistische beschrijvingen van situaties uit de beroepspraktijk inclusief opdrachten gekoppeld aan CanMEDS-rollen, houdingsaspecten, vaardigheden en kenniselementen.

- Beroepsvaardigheden met opdrachten en BPV-opdrachten voor het stapsgewijs aanleren van communicatieve, instrumenteel-technische en sociaal-agogische vaardigheden.

- Door de module heen zijn allerlei evaluatie- en reflectieopdrachten opgenomen.

- Een zelftoets waarmee de student zelfstandig kan beoordelen of zij de stof beheerst.

- Een moduletoets die de docent kan inzetten om te beoordelen of de studenten de stof voldoende beheersen.

Wil je weten welke materialen er nog meer beschikbaar zijn bij Traject?

Kijk dan op https://www.thiememeulenhoff.nl/mbo/zorg/traject.

Auteurs: P.A.M. Mocking S.A. Nijzink E. van Rijswijk-Hofman H. van Sommeren Eindredactie: C.M. Louz

MBO_Traject_VP_Verpleegplan.indd All Pages

29/03/2021 15:49

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 4

29/03/2021 20:19

A&F

MOD ULE VPL

1

Verpleegplan

Auteurs P.A.M. Mocking S. Nijzink E. van Rijswijk-Hofman H. van Sommeren Eindredactie C.M. Louz

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 1

29/03/2021 20:19

Colofon Auteurs

Over ThiemeMeulenhoff

P.A.M. Mocking S.A. Nijzink E. van Rijswijk-Hofman H. van Sommeren

ThiemeMeulenhoff ontwikkelt zich van educatieve uitgeverij tot een learning design company. We brengen content, leerontwerp en technologie samen. Met onze groeiende expertise, ervaring en leeroplossingen zijn we een partner voor scholen bij het vernieuwen en verbeteren van onderwijs. Zo kunnen we samen beter recht doen aan de verschillen tussen lerenden en scholen en ervoor zorgen dat leren steeds persoonlijker, effectiever en efficiënter wordt.

Eindredactie C.M. Louz

Fotografie omslag Peter Bak, Rotterdam

Omslagontwerp Studio Fraaj, Rotterdam

Vormgeving binnenwerk Studio Michelangela

Opmaak binnenwerk Crius Group, Hulshout

Samen leren vernieuwen. www.thiememeulenhoff.nl ISBN 978 90 06 95336 7 Derde druk, eerste oplage, 2021 © ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2021 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j° het Besluit van 23 augustus 1985, Stbl. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp (www.stichting-pro.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor meer informatie over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieën in het onderwijs zie www.auteursrechtenonderwijs.nl.

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Deze uitgave is volledig CO2-neutraal geproduceerd.

Het voor deze uitgave gebruikte papier is voorzien van het FSC®-keurmerk. Dit betekent dat de bosbouw op een verantwoorde wijze heeft plaatsgevonden.

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 2

29/03/2021 20:19

Voorwoord Deze uitgave is onderdeel van Traject, dé methode voor de zorgopleidingen Verzorgende-IG en Mbo-Verpleegkundige. Deze uitgave bevat een licentie voor de online leeromgeving.

Traject is gebaseerd op de kwalificatiedossiers 2020 voor de opleidingen Verzorgende-IG en Mbo-Verpleegkundige. In deze kwalificatiedossiers hebben de CanMEDS-rollen een belangrijke plek gekregen, net als technologie en is er meer aandacht voor de zorgvrager en zijn eigen regie en welzijn. Traject sluit aan op de kwalificatiedossiers met actueel en vernieuwend materiaal dat is ontwikkeld in samenwerking met docenten en experts uit het werkveld.

Traject bestaat uit: • theorieboeken, inclusief een licentie voor de online leeromgeving; • een online leeromgeving met verwerkingsopdrachten, praktijksituaties, beroepsvaardigheden, zelftoetsen, evaluatie- en reflectieopdrachten.

Traject is modulair opgebouwd. Deze uitgave bestaat uit meerdere modules. Elke module heeft een vaste opbouw. In deze uitgave zijn de volgende onderdelen terug te vinden: • Een korte praktijksituatie met oriëntatieopdrachten om voorkennis te activeren.

• Actuele theorie die alle benodigde basiskennis en achtergrondinformatie bevat bij de betreffende werkprocessen. De theorie bevat veel voorbeelden uit de beroepspraktijk.

• Begrijp je de theorie; stellingen waarmee de student controleert of zij de theorie voldoende beheerst.

• Een begrippenlijst.

Bovenstaande onderdelen zijn ook opgenomen in de online leeromgeving. Daarnaast bevat de online leeromgeving bij iedere module de volgende onderdelen: • Een grote variëteit aan verwerkingsopdrachten met directe feedback.

• Praktijksituatie(s) met CanMEDS-rollen. Dit zijn realistische beschrijvingen van situaties uit de beroepspraktijk inclusief opdrachten gekoppeld aan CanMEDS-rollen, houdingsaspecten, vaardigheden en kenniselementen.

• Beroepsvaardigheden met opdrachten en BPV-opdrachten voor het stapsgewijs aanleren van communicatieve, instrumenteel-technische en sociaal-agogische vaardigheden.

• Door de module heen zijn allerlei evaluatie- en reflectieopdrachten opgenomen.

• Een zelftoets waarmee de student zelfstandig kan beoordelen of zij de stof beheerst.

• Een moduletoets die de docent kan inzetten om te beoordelen of de studenten de stof voldoende beheersen.

We wensen alle studenten en docenten veel plezier en succes met het werken met Traject.

Amersfoort 2021, Auteurs, redactie en uitgever

3

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 3

29/03/2021 20:19

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 4

29/03/2021 20:19

Inhoudsopgave Module 1 Verpleegproces 9 Yes, op stage in de thuiszorg! 10 1 Gezondheid 13 1.1 Gezondheid en ziekte 13 1.2 De zorg van tegenwoordig 16 Begrijp je de theorie? 21 2 Methodisch werken 22 2.1 Het verpleegkundig beroep 22 2.2 Wat is methodisch ­werken? 23 2.3 Waarom methodisch werken? 24 2.4 Kenmerken van methodisch werken 25 Begrijp je de theorie? 29 3 Verpleegkundig proces 30 3.1 (Klinisch) redeneren als verpleegkundige 30 3.2 Verpleegkundig proces 32 3.3 Het verpleegplan 37 3.4 Het elektronisch patiëntendossier (EPD) 38 Begrijp je de theorie? 44 Begrippen 45

Module 2 Verzamelen van gegevens 47 Inge wordt opgenomen bij een organisatie voor geestelijke gezondheidszorg 48 1 Verzamelen van gegevens 51 1.1 Start van verpleegproces; verzamelen van gegevens 51 1.2 Beschikbare informatiebronnen 51 1.3 Methoden voor het ­verzamelen van gegevens 54 1.4 Interpreteren 59 Begrijp je de theorie? 60 2 Ordeningsprincipes 61 2.1 Verpleegkundige theorieën, visies en modellen 61 2.2 Methode van SAMPC 63 2.3 Model van de vier ­domeinen van verantwoorde zorg 64 2.4 Het Omaha System 67 2.5 De elf gezondheids­patronen van Gordon 69 2.6 Uitgangspunten voor ­kwaliteit van bestaan 71 Begrijp je de theorie? 73 Begrippen 74

5

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 5

29/03/2021 20:19

VPL

Module 3 Vaststellen van verpleegkundige diagnosen 75 Iwan Gonczarow krijgt de diagnose ­posttraumatische stressstoornis (PTS­S) 76 1 Gezondheidsproblemen 80 1.1 De zelfzorgtheorie 80 1.2 Een gezondheidsprobleem 83 Begrijp je de theorie? 86 2 Verpleegkundige diagnose vaststellen 87 2.1 Een verpleegkundige diagnose 87 2.3 Doeleinden van een verpleegkundige diagnose 89 2.4 Onderdelen van een verpleegkundige diagnose 89 2.5 Het stellen van een verpleegkundige diagnose 90 Begrijp je de theorie? 96 Begrippen 97

Module 4 Vaststellen van verpleegdoelen 99 Mevrouw Postma vindt het leven zwaar 100 1 Vaststellen van verpleegdoelen 104 1.1 Wat is een doel? 105 1.2 Verpleegdoelen 105 1.3 Formuleren van verpleegdoelen 109 1.4 Bronnen en ­hulpmiddelen bij vaststellen van ­verpleegdoelen 113 Begrijp je de theorie? 119 Begrippen 120

Module 5 Plannen van verpleeg­kundige interventies 121 Meneer Duivenkamp ziet een stoma niet zitten 122 1 Plannen van verpleegkundige ­interventies 126 1.1 Wat is een verpleegkundige interventie? 127 1.2 Formuleren van een verpleegkundige interventie 131 1.3 Competenties van de verpleegkundige bij plannen van interventies 131 1.4 Maken van een ­werkplanning 137 Begrijp je de theorie? 142 Begrippen 143

Module 6 Uitvoeren van verpleeg­kundige interventies 145 Je signaleert veranderingen in de gezondheidstoestand van mevrouw Sanders 146 1 Uitvoeren van verpleegkundige ­interventies 150 1.1 Vaardigheden bij het uitvoeren van interventies 151 1.2 Rapporteren 154 1.3 Mondelinge voortgangsrapportage 159 1.4 Persoonsgerichte zorg en het netwerk 161 1.5 Uitvoeren en technologie 162 1.6 Rapportage aan mantelzorgers en het netwerk 162 1.7 Inzage in het dossier 163 Begrijp je de theorie? 164

6

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 6

29/03/2021 20:19

2

Coördineren en continueren van ­verpleegkundige interventies 165 2.1 Coördineren van zorg 165 2.2 Coördineren en continueren in het EPD 166 2.3 Continuïteit van zorg 167 2.4 Ontslagplanning intra­muraal 170 2.5 Vaardigheden bij intra­muraal coördineren 170 Begrijp je de theorie? 172 Begrippen 173

Module 7 Evalueren van verpleegkundig proces 175 De wond van mevrouw Abdali geneest niet 176 1 Evalueren van verpleegkundig proces 180 1.1 Evalueren 181 1.2 Evalueren in de gezondheidszorg 181 1.3 Product- en proces­evaluatie 182 1.4 Stappen in het ­evaluatieproces 185 1.5 Marktwerking in de zorg 188 1.6 Kwaliteit van zorg 189 Begrijp je de theorie? 191 2 Het evaluatiegesprek 192 2.1 Evaluatiegesprek van het verpleegkundig proces 192 2.2 Voorbereiding ­evaluatiegesprek 193 2.3 Tijdens het evaluatie­gesprek 194 2.4 Indeling van het gesprek 194 2.5 Belangrijke vaardigheden 195 2.6 Belang van open vragen 196 2.7 Na het evaluatiegesprek 197 Begrijp je de theorie? 198 3 Ontslag, overdracht en nazorg 199 3.1 Ontslag, overdracht en nazorg 199 3.2 Ontslag 200 3.3 Overdracht 205 3.4 De afronding van het ­ontslag 207 Begrijp je de theorie? 208 Begrippen 209

Module 8 Klinisch redeneren 211 Je maakt je plotseling zorgen om Jasmijn 212 1 Klinisch redeneren 215 1.1 Wat is klinisch redeneren? 215 1.2 De zes stappen van het klinisch redeneren 218 1.3 Hulpmiddelen bij het ­klinisch redeneren 225 Begrijp je de theorie? 238 Begrippen 239

7

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 7

29/03/2021 20:19

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 8

29/03/2021 20:19

VPL MOD ULE

1

Verpleegproces Wat voor werkzaamheden doet een verpleegkundige eigenlijk, weet je dat?

De kans is groot dat je dan denkt aan verpleegtechnische handelingen, zoals injecteren en het aanleggen van een infuus, of het verzorgen van mensen, zoals helpen bij het wassen en aankleden. Voordat je een handeling uitvoert is het belangrijk om het doel ervan te weten, bij welke zorgvrager je de handeling gaat uitvoeren en op welk moment je deze handeling gaat uitvoeren. Methodisch verplegen is essentieel voor een verpleegkundige, dat je stapsgewijs de zorg verleent. In deze module komt aan bod wat gezondheid precies is en de zorgverlening van nu in vergelijking met vroeger. Daarnaast is er aandacht voor methodisch werken, hoe je dit het beste kunt doen, en de stappen van het verpleegkundig proces.

Auteur S. Nijzink Eindredactie C.M. Louz

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 9

29/03/2021 20:19

VPL MODULE 1 Verpleegproces

© Mirador Media - Anke Gielen

Yes, op stage in de thuiszorg!

Sinds kort loop je stage in de thuiszorg. Je bent benieuwd met welke route je morgen mee gaat lopen en daarom ga je na je dienst nog even langs kantoor. In de planning zie je dat morgen de route start bij mevrouw Pérez. Je pakt het EPD erbij om op te zoeken wie mevrouw Pérez is en wat je voor haar kan betekenen. Je leest dat zij een 68-jarige vrouw is en Spaans van origine. Mevrouw Pérez heeft recent een heupoperatie ondergaan en wordt morgenochtend uit het ziekenhuis ontslagen. Ze heeft een indicatie gekregen voor de thuiszorg en morgen staat het anamnesegesprek (intakegesprek) gepland. Je leest dat haar man twee jaar geleden is overleden aan ALS (Amyotrofische Laterale Sclerose). Dat vind je best heftig om te lezen.

Je leest verder dat mevrouw Pérez de zorg voor haar man destijds grotendeels op zich heeft genomen. Drie keer per week kwam de thuiszorg langs om meneer Pérez medicijnen te geven. Mevrouw Pérez probeerde haar partner verder zelf te ondersteunen bij de algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL). Ze wilde liever niet dat er elke dag een verpleegkundige over de vloer zou komen, omdat dat haar het gevoel gaf dat ze een deel van hun zelfredzaamheid uit handen moesten geven.

10

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 10

29/03/2021 20:19

ORIËNTATIE

1 WO O R DW E B Na het lezen van de praktijksituatie kom je vast een aantal onbekende(re) begrippen tegen. Maak een woordweb waarin je alle begrippen noteert die je niet of nog niet helemaal kunt uitleggen aan iemand anders.

Ga met behulp van je (digitale) boeken en/of betrouwbare bronnen op het internet op zoek naar de betekenis van de begrippen en plaats deze in je woordweb.

Tip: Zoek eens naar handige websites om een woordweb te maken. Bijvoorbeeld: mindmeister.com.

2 WO O R DW E B B E S P R E K E N Als je woordweb compleet is ga je dit uitwisselen met een medestudent. Start met een vraag.

Bijvoorbeeld: 'Kun jij uitleggen wat de ziekte ALS omvat?' Luister naar de uitleg van je medestudent en vergelijk die met jouw uitleg uit je woordweb. Daarna is jouw medestudent aan de beurt.

Wissel af totdat jullie allebei je woordweb hebben uitgelegd.

Wissel je woordweb uit met een medestudent.

3 G E ZO N D, Z I E K O F I E T S A N D E R S ?

Ga in een groepje in gesprek over de volgende stelling.

Mevrouw Pérez is niet gezond aangezien ze herstellende is van een heupoperatie.

Noteer voor jezelf of je het met de stelling eens bent of niet en onderbouw je mening met twee argumenten voor of tegen.

Bespreek dit met een of meer medestudenten.

4 M I N D M A P Mevrouw Pérez probeerde haar partner zelf te ondersteunen bij de algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL). Ze wilde liever niet dat er elke dag een verpleegkundige over de vloer zou komen omdat dat haar het gevoel gaf dat ze een deel van hun zelfredzaamheid uit handen moesten geven.

11

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 11

29/03/2021 20:19

VPL MODULE 1 Verpleegproces

Pak een vel papier en noteer in het midden het woord 'zelfredzaamheid'.

Noteer nu rondom zelfredzaamheid voorbeelden van situaties waarbij het gaat om zelfredzaamheid.

Bespreek dit met een groepje medestudenten. Vul daarna met een andere kleur pen je mindmap aan met voorbeelden die anderen bedacht hebben en die jij ook goed vindt passen bij 'zelfredzaamheid'.

5 M O E I L I J K E WO O R D E N I N D E Z E M O D U L E In deze module kunnen woorden voorkomen waarvan je de betekenis nog niet kent. Dit kunnen beroepswoorden of vaktaalwoorden zijn, die je nog nooit eerder hebt gelezen. Zorg ervoor dat je ze begrijpt en kunt gebruiken in de module. Als je de woorden begrijpt, is het makkelijker om opdrachten in deze module te maken.

Noteer tijdens het lezen van de theorie de woorden die je niet begrijpt. Geef van elk woord de betekenis en een voorbeeldzin.

Woord

Betekenis

Voorbeeldzin

Tip: In de begrippenlijst van deze module vind je alvast een selectie van vaktaalwoorden die met deze module te maken hebben.

12

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 12

29/03/2021 20:19

Gezondheid

1

Gezondheid 1 LEERDOELEN

• • • •

Je kunt uitleggen wat gezondheid inhoudt.

Je kunt toelichten wat Positieve Gezondheid voor de zorgvrager inhoudt.

Je kunt samenvatten wat de drie visies op ziekte en gezondheid inhouden.

Je kunt samenvatten hoe zorg tegenwoordig verleend wordt.

Je hebt net gekozen voor een opleiding in de gezondheidszorg. Hierin wil jij je kennis, vaardigheden en houding uitbreiden tot het beroep Verpleegkundige.

In dit hoofdstuk komen drie vragen aan bod: • Wat is gezondheid?

• Wat is zorgen voor gezondheid?

• Hoe krijgt 'zorgen voor de zorgvrager' vorm in het zorgproces?

In de loop van de tijd, bijvoorbeeld vanaf de jaren 1930 tot nu, hebben deze vragen steeds andere antwoorden opgeleverd. Dit is een logisch gevolg van de voortdurende veranderingen in kennis, kunde en inzichten over gezondheid en ziekte.

1.1

Gezondheid en ziekte

Het aderlaten is in elk geval te herleiden tot 500 v.Chr., maar bestaat waarschijnlijk al veel langer.

Tegenwoordig wordt aderlating ook nog gebruikt bij bijvoorbeeld Hemochromatose; een aandoening waarbij het ijzergehalte in het lichaam te hoog is.

Als zorgprofessional streef je ernaar om de gezondheid van de zorgvrager positief te beïnvloeden. Door de eeuwen heen is dat op verschillende manier gedaan. Hier volgen een paar voorbeelden.

Aderlating Vanaf de oudheid tot in de middeleeuwen en hier en daar zelfs nog in de negentiende eeuw, dachten artsen dat ziekte werd veroorzaakt door een disbalans in de vier lichaamssappen; bloed, slijm, gele gal en zwarte gal.

Deze disbalans was te herstellen door aderlating.

Het lichaam van patiënt kon herstellen door bloed af te nemen. De hoeveelheid bloed die afgenomen werd, was vaak ook afhankelijk van de stand van de zon, maan en sterren. De techniek van het aderlaten werd al vermeld in Egyptische papyri.

G EORG E WA S H I NGTON Op een koude ochtend in december 1799 wordt George Washington wakker met keelpijn. In zijn ellende doet hij iets wat hem fataal wordt: hij laat zijn arts komen.

Nadat de arts Washington heeft onderzocht, roept hij de beste medici van Amerika bijeen om er zeker van te zijn dat de ex-president de juiste behandeling krijgt.

Washington had een dag eerder uren in de regen en kou rond­gereden en de 13

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 13

29/03/2021 20:19

1

VPL MODULE 1 Verpleegproces

adviesgroep is het erover eens dat hij snel een intensieve behandeling moet ondergaan. Na de mogelijkheden te hebben besproken, komen ze tot de behandeling die al duizenden jaren lang door artsen voor hen als hét antwoord op alle kwalen en ziekten werd beschouwd: aderlating.

Enkele aders van Washington worden opengesneden en zijn bloed stroomt in een kom op de grond. Omdat hij een ernstige keelontsteking heeft, besluiten de artsen extra veel bloed af te tappen.

Washingtons toestand gaat zienderogen achteruit. De artsen verbazen zich erover en besluiten om dan nog maar meer bloed af te tappen. Na een paar uur hebben de artsen maar liefst 3,75 liter bloed bij George Washington afgetapt, wat neerkomt op ongeveer 80 procent van de totale hoeveelheid bloed in het lichaam. 's Avonds is Washington zo verzwakt, dat hij zijn artsen opdraagt het aderlaten te stoppen. Maar het is al te laat. Enkele uren later sterft hij.

gek was op allerlei manieren: door je te kleineren, door je te dwingen dingen te doen, door je vast te binden, door je te isoleren, door elektroshocks toe te dienen, door je in koude baden te zetten, door je te dwingen harde arbeid te verrichten waar je niets voor kreeg … De nonnen hadden het voor het zeggen en het enige waar ze op uit waren was geld en profiteren van hun patiënten. Het personeel voerde hun wetten uit. Een enkele keer heeft ze gezien hoe iemand dood terugkeerde van de elektroshocks, die toen nog vaak als straf werden gebruikt. ... Toen ze uiteindelijk na een lange strijd van meer dan 30 jaar dan toch uit de psychiatrie geraakte, doordat er een nieuwe psychiater aan de psychiatrie verbonden werd, die alle dossiers opnieuw onderzocht ...

Bron: Nele Bauwens/lib.ugent.be

1.1.1 Drie visies op gezondheid en ziekte

Bron: Jesper Rovsing/historianet.nl

De manier waarop gezondheid wordt bevorderd, verandert door de jaren heen. Globaal gezien is de kijk op ziekte en gezondheid de laatste tachtig jaar op drie duidelijke punten gewijzigd: 1 Jaren 1940: Gezondheid is de afwezigheid van ziekte, stoornissen of beperking.

2 Jaren 1980: Gezondheid is een lichamelijk, psychologisch en sociaal evenwicht.

3 Tegenwoordig: Gezondheid is het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.

Therapie in de psychiatrie In de psychiatrie waren er tot ver in de vorige eeuw bijzondere therapieën om de gezondheid van de zorgvrager te bevorderen.

T HERA PIE IN DE P SYC HIATRIE (1 960) Voor 'getuige 1', een vrouw van 70 jaar, betekende psychiatrie vooral onderdrukking. Ze verbleef in de psychiatrie van 1953 tot 1985. Uit haar verhaal kwam naar voren hoe gesloten de psychiatrie wel was. Haar enige blik op de buitenwereld bestond erin contact te houden met het personeel, mee te helpen in de wasserij. … Ook vertelde ze dat de nonnen je vooral wilden doen geloven dat je echt

In de toekomst zal natuurlijk ook de kijk van zorgverleners op zorgvragers en hun gezondheid veranderen.

1940: Gezondheid is de afwezigheid van ziekte, stoornissen of beperking In de jaren 1940 ligt het accent van zorgverleners op het behandelen van ziekten. In deze visie is 14

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 14

29/03/2021 20:19

Gezondheid

iemand gezond als er geen ziekten aanwezig zijn.

Na de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) richt de gezondheidszorg zich meer op preventie, het voorkomen van ziekte, en dan vooral bij kwetsbare of extra bedreigde groepen, zoals zuigelingen, kleuters, schoolkinderen, fabrieksarbeiders en ouderen.

Particuliere organisaties, zoals de Kruisverenigingen, starten met het opzetten van thuiszorg en consultatiebureaus. Nieuwe Gemeentelijke en Geneeskundige en Gezondheidsdiensten (GGD) verzorgen de schoolkinderen en worden belast met de bestrijding van besmettelijke ziekten, met ontsmettingen en massale inentingen. Het ambulancevervoer van ongevalslachtoffers wordt een taak van de GGD. Veel bedrijven starten een bedrijfsgeneeskundige dienst voor hun werknemers.

1

paranormale geneeskunde (zoals magnetisme), natuurgeneeskunde en acupunctuur. Deze genezers zijn meestal ongeschoold. De aard van de klachten waarvoor zorgvragers alternatieve hulp zoeken verandert niet.

De behandelmogelijkheden in de zorg groeien explosief, waardoor ook ethische dilemma's ontstaan. Bij een ethisch dilemma moet je een keuze maken tussen twee of meer mogelijkheden, waarbij aan de verschillende mogelijkheden nadelen kleven. Het gaat bijvoorbeeld om vragen als: • Wat maakt mijn zorg tot goede zorg?

• Is de zorgvrager gebaat bij de verleende zorg?

• Heb ik juist gehandeld?

• Hoe kan ik ondanks de werkdruk goede zorg bieden?

Een voorbeeld van een ethisch dilemma tijdens de coronacrisis van 2020 zijn de moeilijke, soms zelfs onmogelijke keuzes voor zorgprofessionals: • Ga je zonder de juiste persoonsbeschermende hulpmiddelen (handschoenen, mondkapje) toch de zorg verlenen aan een zorgvrager met corona?

• Is het verantwoord om uitzonderingen te maken op het bezoekverbod voor een zorgvrager, als dit ten koste gaat van het welzijn van de zorgvrager? Hoe ga je om met zulke schrijnende situaties?

• Mag je nog wel knuffelen met bewoners in de zorg voor mensen met een beperking?

1980: Gezondheid is een lichamelijk, psychologisch en sociaal evenwicht De gezondheidszorg richt zich niet alleen op de bestrijding van ziekten, maar ziet de mens als geheel. De holistische benadering ligt ten grondslag aan deze kijk op gezondheid. Bij een holistische benadering is alles met elkaar verbonden.

Lichaam en geest kunnen hierin niet los van elkaar gezien worden. Je bekijkt een ziekte niet als een puur lichamelijk verschijnsel. De oorzaak kan bijvoorbeeld haar wortels hebben in verkeerde voeding, omgevingsfactoren of een emotionele en psychologische belasting. De holistische benadering ziet de mens altijd als totaalplaatje.

2020: Positieve Gezondheid Een zorgvrager met last van brandend maagzuur, kan een overproductie hebben van maagzuur (lichamelijk) maar zich ook zorgen maken (psychologisch druk) over zijn financiële situatie nu hij recent is ontslagen (sociaal). Behandeling van de klachten zal zich dus richten op de drie genoemde aspecten.

Gezondheid is het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.

De grondlegger van deze visie is Machteld Huber.

De aandacht gaat hierbij niet naar de klachten en gezondheidsproblemen van een zorgvrager en de oplossing ervan. Positieve Gezondheid kiest een andere invalshoek. Het richt zich op de mens zelf, op zijn veerkracht en op wat zijn leven betekenisvol maakt. De zorgvrager weet zelf als geen ander

De holistische benadering zorgt voor een toename van alternatieve geneeswijzen. De zorgvragers die geen vertrouwen meer hebben in de algemene gezondheidszorg, zoeken hun heil bij beoefenaren van alternatieve geneeswijzen: homeopathie, antroposofische geneeskunde, 15

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 15

29/03/2021 20:19

1

VPL MODULE 1 Verpleegproces

wat zijn leven betekenisvol maakt. Door de zorgvrager de eigen regie te geven in zijn eigen behandeling en verzorging, is een betekenisvol leven haalbaar. Kwaliteit van leven en welzijn is daarbij het uitgangspunt voor de zorgprofessional. In deze visie is dus de mens het uitgangspunt en niet zijn ziekte of aandoening. Je kijkt naar wat de zorgvrager wel kan in plaats van wat hij niet kan.

Ook speelt het sociale netwerk van de zorgvrager een belangrijke rol. Mensen uit de directe omgeving (zoals familie, mantelzorgers, buren, vrienden) zijn vaak goed op de hoogte van de wensen, gewoonten en behoeften van de zorgvrager.

Voor de zorgprofessional betekent dit dat je met andere ogen naar de zorgvrager kijkt. Als collega's in een zorgteam ga je met elkaar in gesprek over hoe je Positieve Gezondheid kunt opnemen in de bestaande werkwijzen en het zorgplan van een zorgvrager. Wat in veel organisaties naar voren komt is dat je niet meteen in de doe-stand schiet, maar in gesprek gaat en dus niet een lijstje afvinkt van alles wat moet gebeuren. In het gesprek zit de beweging naar persoonsgerichte zorg.

programma Positieve Gezondheid van Vilans (kennisinstituut voor de langdurige zorg) en het Institute for Positive Health (IPH) bleek de beweging te bieden waarnaar Omring op zoek was. Vilans zoekt met het programma naar een andere inhoud van zorg en eigen regie voor cliënten met langdurige zorgvragen, zegt directeur Advies en Implementatie Stannie Driessen. 'De zorg is nu nog ziektespecifiek ingericht: bij ziekte A doe je B. Maar de mens is niet zijn ziekte. We moeten met de zorg aansluiten op wat voor deze mens belangrijk is. De zorg moet passend zijn voor de cliënt en niet andersom.'

Bron: Vilans.nl

1.2 De zorg van tegenwoordig De overheid trekt zich steeds wat meer terug en doet een groter beroep op de eigen kracht van de zorgvrager en zijn naaste omgeving. Een groot deel van de taken waar de overheid verantwoordelijk voor was, is overgenomen door gemeenten. Je noemt dit de decentralisatie van zorg. De gemeenten nemen het initiatief en hebben een eigen verantwoordelijkheid in het toewijzen van benodigde zorg aan zorgvragers. Zorgprofessionals beoordelen op lokaal niveau de zorgbehoefte van een zorgvrager. Zij staan dichtbij de zorgvrager en zien daardoor wat de zorgvrager nodig heeft, passend bij zijn situatie. Het gaat dus om maatwerk, waarbij de kwaliteiten en kansen van de zorgvrager het uitgangspunt zijn. Je noemt dit vraaggerichte zorg. De rol van een zorgverlener is vooral ondersteunend, gericht op de eigen regie en de zelfredzaamheid van een zorgvrager.

Bij dit uitgangspunt horen begrippen als 'eigen kracht' en 'zelfmanagement'.

Figuur 1.1 Positieve gezondheid in kaart © IPH.nl

ZORGORGANISATIE O M RING W ER KT M ET P OSITIEVE G EZON D­ HEID EN L EVERT PER SOO NSG E­ R ICHT E ZORG

Ieder mens is uniek Ieder mens is uniek en bekijkt het leven vanuit het eigen perspectief. Hierdoor kan de mate waarin jij iets belangrijk vindt verschillen van een ander.

Zorgorganisatie Omring in Noord-Holland wil zorg persoonsgerichter maken.

Maar hoe doe je dat? Een transformatie16

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 16

29/03/2021 20:19

Gezondheid

Zo kan het zijn dat jij bijvoorbeeld veel waarde hecht aan vriendschap en sociale relaties, terwijl je medestudent graag op reis gaat om nieuwe dingen te ontdekken, of zichzelf graag verwent met nieuwe, leuke spullen. Op het moment dat je gezondheid achteruitgaat, kunnen je belangen veranderen.

1

Een streven in de zorg is het centraal stellen van de zorgvrager. Dit betekent dat (het welbevinden van) de zorgvrager het middelpunt is van de zorgverlening. De zorgvrager geeft zelf zijn wensen en verlangen aan. De zorg die hij krijgt, moet passen bij zijn mogelijkheden en huidige leefsituatie. In feite is de zorgvrager een medebehandelaar.

Eigen kracht versus eigen regie Eigen kracht is een breed begrip, maar letterlijk betekent het dat de zorgvrager iets zelf kan doen.

De valkuil van de term 'eigen kracht' is het woord 'eigen', omdat het daardoor lijkt alsof de kracht alleen vanuit de zorgvrager komt.

Familieleden nemen een belangrijke plaats in, omdat zij de zorgvrager goed kennen. Zij kunnen in samenspraak met de verpleegkundige tot goede besluiten komen. Het streven van ieder is het bieden van kwaliteit van zorg. Als verpleegkundige heb je oog voor de context waarin mensen leven. Hierbij hoort ook de toename van ervaringsdeskundigen in de zorg. Als je hen bij het zorgproces betrekt, kan dit leiden tot nieuwe inzichten die meer aansluiten bij de zorg voor de zorgvragers. Het kan waardevolle, nieuwe conclusies voor het verlenen van passende zorg opleveren en bovendien leiden tot kostenbesparing.

Eigen regie gaat over het feit dat een zorgvrager zelf beslissingen neemt over zijn leven en de benodigde zorg. Je kijkt hierbij naar wat de zorgvrager wel kan, in plaats van naar wat hij niet kan.

Jouw rol als verpleegkundige bestaat vooral uit het motiveren, adviseren en positief stimuleren van de zorgvrager. In de afgelopen decennia is er steeds meer aandacht voor de eigen regie, evenals voor het inschakelen en versterken van het sociale netwerk van de zorgvrager. Dit netwerk bestaat uit alle naasten met wie hij een sociale relatie heeft, zoals familieleden, vrienden, buren en collega's. De mate waarin een zorgvrager zijn eigen regie voert, kan verschillen per zorgvrager omdat iedere zorgvrager uniek is. Daarom is het belangrijk dat je dit bij elke zorgvrager opnieuw inschat en waar nodig de eigen regie van de zorgvrager stimuleert.

Er zijn veel zorgvragers die het prettig vinden om zo veel mogelijk zelf te doen. De eigen regie is

ÉÉN W ENS Anne Louise woont samen met haar broertje en ouders in Leiden. Haar broertje Ben heeft multiple sclerose (MS). MS is een ziekte van het centrale zenuwstelsel. Ben heeft een verlamming aan zijn benen, waardoor hij in een rolstoel zit. Hierdoor heeft hij veel hulp nodig. De zorg voor Ben vraagt veel van het gezin en dus ook van Anne Louise, maar ze helpen hem met liefde. Laatst was Anne Louise in gesprek met Ben, waarbij ze aangaf dat ze momenteel zo druk is met school en haar bijbaan in de plaatselijke supermarkt. Ze benoemt dat ze er van baalt dat ze op dit moment zo weinig tijd heeft voor haar vriendinnen. Ze wil zo graag weer met hen tennissen, dat is al lang geleden. Ben wordt boos. Hij zegt dat er wel belangrijkere dingen zijn. 'Als je gezond bent heb je heel veel wensen, als je ziek bent heb je er slechts één', zegt hij.

'Welke wens is dat dan?' vraagt Anne Louise. 'Gezond zijn, in mijn geval wou ik dat ik weer kon lopen. Helaas zal deze wens nooit in vervulling gaan ...', antwoordt Ben.

Figuur 1.2 Als je gezond bent heb je heel veel

wensen, als je ziek bent heb je er slechts één © Shutterstock / Africa Studio

17

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 17

29/03/2021 20:19

1

VPL MODULE 1 Verpleegproces

een belangrijke factor voor het gevoel van eigenwaarde. Op het moment dat je als verpleegkundige meer zorg overneemt dan nodig is, gaat een zorgvrager minder zelf doen terwijl hij dat wellicht nog wel zou kunnen of willen. Het confronteert hem met zijn beperkingen en het kan leiden tot een gevoel van afhankelijkheid. Je moet dus soms meer de handen op de rug houden dan je denkt.

Het is belangrijk dat je als verpleegkundige vooral kijkt naar wat iemand graag wil en kan, maar ook naar wat iemand daadwerkelijk gelukkig maakt.

door de broodjes voor alle zorgvragers te smeren, maar heb je ook enig idee welke lunchvoorkeuren de zorgvragers hebben?', vraagt Nicky. 'Nee, daar heb ik eigenlijk helemaal niet op gelet', zegt Ayla. In het gesprek komt naar voren dat het belangrijk is dat zorgvragers zelf kunnen bepalen wat zij graag op hun broodje willen hebben.

Op deze manier behouden zij een stukje eigen regie. Ayla neemt zich voor om de volgende keer te vragen wat ieder graag op zijn broodje wil.

' WAT VOO R BEL EG WIL JE OP J E BROODJ E? ' Dylan is opgenomen in een revalidatiecentrum. Hij heeft bij een motorongeluk diverse botten gebroken en gekneusd en was een lange tijd bedlegerig. Hij moest veel zorg uit handen geven. Inmiddels is hij aan de beterende hand. Hij heeft nog wel veel ondersteuning nodig bij het eten, aankleden, douchen en de toiletgang. Om 12.00 uur is het lunchpauze. Op de afdeling waar Dylan verblijft eten alle zorgvragers gezamenlijk. Hij vindt deze momenten gezellig. De gemiddelde leeftijd mag dan een stuk hoger liggen dan zijn eigen leeftijd, voor hem zijn de gesprekken met andere zorgvragers verrijkend.

Ayla is vorige week gestart met haar BPV op de Dylan's afdeling. Ze smeert een broodje met kaas en zet dat voor Dylan neer. 'Ik help je zo', zegt ze. Ondertussen smeert ze eerst nog wat broodjes voor de andere zorgvragers, zodat iedereen in ieder geval een broodje heeft. Dylan is eigenlijk niet zo'n liefhebber van kaas, maar weet dat Ayla dit beleg op zijn brood heeft gedaan met goede bedoelingen. Als ze klaar is met het smeren van de broodjes voor alle zorgvragers komt ze bij Dylan terug. Nicky, de begeleidster van Ayla, ziet dat Dylan geholpen wordt met zijn broodje en weet uit ervaring dat Dylan niet zo van kaas houdt.

Na het eten doet Nicky samen met Ayla de afwas. 'Ayla, je bedoelt het heel goed

Zelfredzaamheid versus zelfmanagement Een zorgvrager die goed voor zichzelf kan zorgen noem je zelfredzaam. Bij zelfredzaamheid kun je denken aan het uitvoeren van de algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL), maar ook aan het netjes houden van het eigen huis of het onderhouden van sociale contacten.

B E DTI J D Mevrouw De Lange is opgenomen op de afdeling Traumatologie. Ze heeft haar linkerpols gebroken tijdens een val. Ze was afgelopen weekend aan het skeeleren, struikelde over een stoeptegel en probeerde zichzelf op te vangen met haar armen. Ze merkte al meteen dat het niet goed zat. Ze hoorde 'krak' en zag haar pols flink zwellen. Ze wordt morgen geopereerd. Voor het slapen wordt ze door Karim, verpleegkundige, geholpen om haar pyjama aan te doen. Hier baalt ze van, want ze houdt ervan om alles zelf te doen. Karim besluit het pyjamajasje van mevrouw De Lange zodanig neer te leggen, dat ze makkelijk met haar rechterhand haar jasje zelf aan kan doen. Hij blijft op afstand staan. Na even puzzelen lukt het mevrouw De Lange zonder al te veel moeite om haar pyjamajasje aan te doen. Ze gaat met een trots en voldaan gevoel in bed liggen. Ze is blij dat Karim niet meteen de zorg uit handen nam en haar eerst zelf liet proberen.

18

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 18

29/03/2021 20:19

Gezondheid

Naast zelfredzaamheid wordt ook wel de term zelfmanagement gebruikt. Zelfmanagement betekent dat de zorgvrager kan omgaan met zijn ziektebeeld en de bijbehorende klachten, en daarnaast zijn leven als waardevol kan ervaren.

Dit vraagt van de zorgvrager dat hij zijn ziektebeeld na verloop van tijd kan accepteren. Bij zelfredzaamheid en zelfmanagement staat de eigen regie over zijn eigen zorgproces centraal.

1

is vanochtend opgestaan met het idee om een taart te gaan bakken. Hij weet namelijk dat Roshina (verpleegkundige) vanavond dienst heeft en zij is jarig. Patrick wil haar graag verrassen. Echter, het is inmiddels al 14.00 uur en om 15.00 uur begint de dienst van Roshina. Hij heeft niet veel tijd meer.

Hij ziet dat Eileen nog steeds druk in de weer is en hardop denkend benoemt ze dat ze zo dadelijk ook nog moet rapporteren. Patrick durft Eileen niet goed te storen met de vraag of zij hem wil helpen met zijn taart, aangezien ze al zo druk is. Het is inmiddels 14.30 uur en hij besluit om zich er maar bij neer te leggen dat hij toch geen taart gaat maken voor Roshina. Met enige teleurstelling gaat hij maar in de kamer zitten en een boek lezen.

Verpleegkundigen be like …

Om als verpleegkundige je zorg te kunnen afstemmen op de behoeften van de zorgvrager, vraagt van jou dat je open en transparant bent. Hierbij is het van belang dat je nooit zomaar iets aanneemt of een zorgvrager veroordeelt: niet over de zorgvrager praten, maar met de zorgvrager.

Persoonlijke zorg wordt steeds belangrijker, waarbij aandacht voor de zorgvrager en het tonen van empathie centraal staan. Je neemt bijvoorbeeld tijd voor de zorgvrager en luistert oprecht naar zijn verhaal. Geef hem het gevoel dat hij de ruimte heeft om zijn wensen bespreekbaar te maken.

Een minder goede relatie met een zorgverlener kan de zorgvrager belemmeren, hij durft dan bijvoorbeeld zijn wensen niet kenbaar te maken.

Ook kan het zijn dat de zorgvrager de zorgverlener liever niet wil belasten.

Zorg verlenen die aansluit bij de wensen en behoeften van de zorgvrager, vraagt automatisch een bepaalde houding van zorgverleners. Je moet bijvoorbeeld veel afstemmen, maar ook eigen ideeën en gewoonten kunnen loslaten. Als je dit (nog) niet gewend bent, kan het zijn dat gedragsverandering nodig is. Voor sommige mensen is dit lastig, zij moeten immers oude denkwijzen en handelingspatronen doorbreken, en dat kan weerstand geven in de zorg.

ER IS ER EEN JARIG ...

Eileen werkt in een zorgorganisatie voor mensen met een lichamelijke beperking.

De laatste tijd is het heel druk op de afdeling. Eileen doet er alles aan om de zorg in goede banen te leiden. Zelf hecht ze er veel waarde aan om alle taken zo goed mogelijk uit te voeren. Dit neemt wel veel tijd in beslag, maar ze geeft aan dat ze op deze manier kwaliteit van zorg levert. Dit geeft haar dan ook een voldaan gevoel. Vandaag tijdens haar ochtenddienst heeft ze de verantwoordelijkheid over acht cliënten. Vijf van de acht cliënten hebben veel ondersteuning nodig bij hun ADL. Met deze vijf cliënten is ze erg druk. Patrick, een van de drie cliënten die zichzelf beter kan redden,

SA ME N KOME N W E E R W E L Kyano (15 jaar) woont niet thuis maar in een woning van een zorgorganisatie voor kinderen met een meervoudige beperking. Kyano heeft spina bifida, ook wel een open rug genoemd. Het is een aangeboren afwijking aan het ruggenmerg en de wervelkolom. Om deze reden zit Kyano in een rolstoel, hij is namelijk vanaf zijn heupen verlamd. Hij moet daarom geholpen worden met douchen en aankleden. Om hem te helpen bij het plassen wordt hij vier keer per dag gekatheteriseerd. Kyano kan gezien zijn zorgbehoefte niet meer thuis wonen, dat is een te grote belasting voor 19

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 19

29/03/2021 20:19

1

VPL MODULE 1 Verpleegproces

zijn ouders en zou ten koste gaan van de zorg voor Kyano's zus (17 jaar) en broertje (12 jaar). Wel logeert Kyano elk weekend bij zijn ouders en komen zijn ouders daarnaast met regelmaat op bezoek bij hem.

De vader van Kyano vindt het belangrijk dat de zorg van de zorgorganisatie op relatief dezelfde wijze verloopt als thuis. Beide ouders hebben dan ook diverse wensen en eisen omtrent de zorg voor Kyano. Dit is niet altijd in het belang van de behandeling van Kyano, maar het streven is wel om tegemoet te komen aan deze wensen en eisen. Echter het belang van Kyano staat voorop, dus het vraagt van de verpleegkundigen dat zij stevig in hun schoenen staan en grenzen kunnen stellen, dat zij aan durven geven dat bepaalde wensen of eisen niet goed zijn voor de behandeling van Kyano. Het is de taak van de verpleegkundige om te zorgen voor een goede afstemming met de ouders van Kyano.

klachtenregeling voor zorgvragers. Deze aspecten dragen bij aan zorg die voldoet aan bepaalde kwaliteitseisen.

Figuur 1.3 Kyano samen met zijn vader © Shutterstock / Jaren Jai Wicklund

Met de komst van digitale hulpmiddelen wordt alles omtrent de zorg voor een zorgvrager nauwkeurig bijgehouden in het elektronisch patiëntendossier (EPD) of elektronisch cliëntendossier (ECD). Zorgvragers hebben het recht om hun eigen dossier in te zien en jij als verpleegkundige hebt de verplichting het verpleegplan met zorgvragers te bespreken. Dit vraagt van jou dus om je bevindingen zo objectief, nauwkeurig en zorgvuldig mogelijk te rapporteren. Daarnaast is er een 20

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 20

29/03/2021 20:19

Gezondheid

1

BEGR IJP JE D E THEORIE? Geef bij iedere stelling aan of deze juist of onjuist is.

Juist

Onjuist

1 De huidige visie op gezondheid is dat gezondheid een lichamelijk, psychologisch en sociaal evenwicht is.

◯

◯

2 Gemeenten hebben de verantwoordelijkheid voor decentralisatie van zorg voor een groot deel overgenomen van de overheid.

◯

◯

3 Bij een holistische benadering van gezondheid zijn lichaam en geest onlosmakelijk met elkaar verbonden.

◯

◯

4 Positieve Gezondheid is het gedachtegoed waarbij de nadruk ligt op klachten en gezondheidsproblemen van de zorgvrager en hoe deze opgelost kunnen worden.

◯

◯

5 Door zorgvragers met dezelfde aandoening zoveel mogelijk dezelfde zorg te verlenen, draag je bij aan Positieve Gezondheid'.

◯

◯

6 Bij ‘vraaggerichte zorg’ probeer je zo veel mogelijk zorgtaken van de zorgvrager en zijn netwerk over te nemen.

◯

◯

7 Een voorbeeld van het centraal stellen van de eigen regie van de zorgvrager is vragen of hij voor of na zijn ochtendconsult bij de fysiotherapeut gewassen wil worden.

◯

◯

8 Als een zorgvrager iets op ‘eigen kracht’ kan, heeft hij daarbij geen hulp nodig van iemand anders.

◯

◯

9 Je stimuleert de zelfredzaamheid van een zorgvrager door hem tijdens je hulp bij de ADL zelf te laten doen wat hij zelf kán doen.

◯

◯

10 Zelfmanagement stelt de zorgvrager in staat om ondanks zijn ziekte of beperking een waardevol leven te leiden.

◯

◯

21

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 21

29/03/2021 20:19

2

VPL MODULE 1 Verpleegproces

Methodisch werken 2 LEERDOELEN

• • • • •

Je kunt uitleggen wat het streven was in de ontwikkeling naar de verpleegkundige professie.

Je kunt benoemen wat het doel is van methodisch werken.

Je kunt uitleggen wat methodisch werken inhoudt.

Je kunt uitleggen dat je efficiënt en effectief werken en continuïteit van zorg kunt bereiken door methodisch werken.

Je kunt uitleggen wat de vier kenmerken van methodisch werken zijn aan de hand van voorbeelden.

Bij het verlenen van verpleegkundige zorg draag je in grote mate bij aan het herstel en de verbetering van de kwaliteit van leven van de zorgvrager. Je opleiding tot verpleegkundige leidt je speciaal op voor dit werk, zodat je professionele zorg kunt leveren. Wat wordt er van jou als verpleegkundig professional verwacht?

2.1 Het verpleegkundig beroep

Onafhankelijk worden van de arts De verpleegkunde heeft zich in de loop van de tijd toenemend ontwikkeld als een opzichzelfstaand beroep. De komst van diverse opleidingen (mbo-v, hbo-v, verplegingswetenschappen), beroepsverenigingen en een verpleegkundige adviesraad (VAR) hebben een grote bijdrage geleverd aan deze ontwikkeling. Om je werk als verpleegkundige op professionele wijze uit te kunnen voeren, is het belangrijk dat je je beroepsmatig bezighoudt met het vak verpleegkunde. De zorgvrager kan erop vertrouwen dat je jouw kennis en vaardigheden gebruikt om een bijdrage te leveren aan zijn gezondheid en herstel. Dit doe je volgens verpleegkundige normen en waarden. Je draagt hierbij zelf verantwoordelijkheid voor jouw eigen, professionele handelen. Dit betekent voor jou als verpleegkundige dat je: • kennis van zaken hebt; • onafhankelijk van de arts kunt werken (autonomie);

Florence Nightingale (1820-1910), de grondlegster van het vak verpleegkunde, heeft mede de verpleging laten doorontwikkelen naar de verpleegkundige professie. Het streven in de ontwikkeling naar de verpleegkundige professie was: • onafhankelijk worden van de arts; • verbeteren van de kwaliteit van zorg.

Figuur 2.1 Florence Nightingale aan het werk in een

militair hospitaalbarak © Shutterstock / Everett Historical 22

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 22

29/03/2021 20:19

Methodisch werken

• •

zelfstandig kunt oordelen op basis van methodiek; zelfstandig kunt handelen op basis van methodiek.

2

alles uitkiezen. De enige regel is dat alle muren moeten blijven staan. Over het budget kan ze onderhandelen met haar ouders. Anouk wil het volgende doel bereiken: haar slaapkamer naar eigen wensen een metamorfose geven, zodat ze aan het eind van de zomervakantie haar vriendinnen kan uitnodigen voor een 'housewarming'.

Anouk gaat aan de slag en onbewust volgt zij een methodische aanpak. Ze stelt zichzelf eerst de volgende vragen: • Wat zijn de beperkingen en mogelijkheden van de ruimte?

• Welke wensen heb ik?

• Welke eisen stel ik mijzelf?

• Hoe zal ik het project gaan aanpakken?

• Hoeveel tijd heb ik voor dit project?

• Wat is mijn budget?

• Wat wil ik allemaal nieuw? Kleuren op de muur, lampen, meubilair, accessoires?

• Welke kleuren ga ik gebruiken?

• Wil ik muurschilderingen?

• Wat moet de volgorde van de activiteiten worden?

Verbeteren van de kwaliteit van zorg Het geven van zorg op maat is een belangrijk uitgangspunt voor jou als verpleegkundige. Het doel daarvan is dat de zorgvrager zoveel mogelijk zijn autonomie en zelfredzaamheid behoudt.

Autonomie en zelfredzaamheid zijn in de westerse cultuur belangrijke waarden. Het betekent dat de zorgvrager de regie over zijn eigen leven voert, daarin eigen keuzes maakt en beslissingen neemt. Je houdt bij de zorg op maat rekening met deze zelfredzaamheid door je zorg af te stemmen op wat de zorgvrager zelfstandig kan en welke wensen hij heeft. Als je de verpleegkundige zorg vanuit een holistische mensvisie geeft, dan ga je ervan uit dat geest, lichaam en sociale omgeving van de zorgvrager elkaar constant beïnvloeden. Je kunt ze niet los van elkaar zien. Zo heeft een zorgvrager van 16 jaar andere zorg nodig na een blindedarmoperatie dan wanneer deze zorgvrager 72 jaar is. De hoeveelheid zorg die iemand nodig heeft, wordt beïnvloed door leeftijd, hoeveelheid pijn en levenservaring.

Anouk begint dus niet zomaar met een nieuw kleurtje op de muur, maar pakt het opknappen van de kamer systematisch en methodisch aan.

Deze vragen moet Anouk niet alleen beantwoorden, ze moet er ook besluiten over nemen. Hier komen vervolgens weer nieuwe acties uit voort.

2.2 Wat is methodisch ­werken?

Het woord methode is afgeleid van het Griekse woord 'meta-hodos' dat vertaald kan worden als: de weg erlangs. Een methode kun je omschrijven als een weg waarlangs je gestelde doelen kunt bereiken.

Methodisch werken in het verpleegkundig beroep lijkt voor jou misschien iets nieuws dat andere kennis en vaardigheden vraagt, maar in het dagelijks leven werk je regelmatig methodisch.

Anouk werkt toe naar haar doel Anouk zorgt er bijvoorbeeld voor dat ten eerste de kosten beperkt blijven als zij meteen de juiste kleur kiest en ten tweede de muur maar een keer geschilderd hoeft te worden voor het juiste resultaat. Ze maakt ook een plan met een overzicht van de kosten. Dat helpt haar bij het onderhandelen over het budget. Ze bespreekt haar plan en budget met haar ouders en laat daarin zien dat zij efficiënt bezig is.

Doel: een metamorfose voor de slaapkamer Anouk slaagt voor haar vmbo! Van haar ouders mag ze haar slaapkamer een metamorfose geven.

Zij weten dat Anouk erg creatief is en ze mag zelf

Methodisch werken is dus op een vaste doordachte wijze te werk gaan om een bepaald doel te bereiken.

23

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 23

29/03/2021 20:19

2

VPL MODULE 1 Verpleegproces

2.3 Waarom methodisch wer­ ken?

betaalt voor de zorgverzekering, draagt bij aan de kosten voor de gezondheidszorg. Hoe effectiever en efficiënter de professionals in de zorg werken, hoe minder kosten de samenleving heeft.

Het doel van methodisch werken is dat je de zorg gestructureerd laat verlopen aan de hand van een van tevoren opgesteld stappenplan. Als verpleegkundige helpt methodisch werken je om op professionele wijze het verpleegproces aan zorgvragers vorm te geven. Door methodisch te werken lever je precies de zorg die de zorgvrager nodig heeft. Dit betekent dat je als verpleegkundige zorg op maat levert. Je gaat efficiënt en effectief met de zorgvrager aan het werk. Een andere reden voor methodisch werken is dat je daarmee een bijdrage levert aan continuïteit in de zorg voor de zorgvrager. De continuïteit van zorg betekent voor de zorgvrager dat de door hem gemaakt zorgafspraken door iedere zorgverlener hetzelfde worden uitgevoerd. Door methodisch te werken leg je gemaakte afspraken zorgvuldig vast en volgt ieder teamlid dit op.

E E N S P OE DI G H E R STE L Merlin werkt tijdens haar BPV op een revalidatieafdeling in het ziekenhuis. Een dag geleden is meneer Withaar opgenomen op de afdeling. Hij is geopereerd aan zijn knie en heeft een totale knieprothese gekregen.

Meneer Withaar heeft veel pijn en ligt op bed. Merlin heeft geleerd dat het belangrijk is dat zorgvragers met een nieuwe knie tijdig beginnen met bewegen (mobiliseren).

Dit komt namelijk ten goede aan het herstel. Merlin heeft in de agenda gezien dat de fysiotherapeut om 11.00 uur langskomt bij meneer Withaar. Ze weet dat de fysiotherapeut op de afdeling altijd een druk schema heeft. Het is dus belangrijk dat hij bij aankomst meteen met meneer Withaar aan de slag kan. Merlin besluit allereerst om meneer Withaar al op tijd te ondersteunen bij het wassen en tanden poetsen.

Ze geeft hem vervolgens om 10.30 uur zijn paracetamol, aangezien deze ongeveer een half uur moet inwerken. Op deze manier kan meneer Withaar, met zo min mogelijk pijn, samen met de fysiotherapeut optimaal bezig met mobiliseren. Door de effectieve en efficiënte werkwijze van Merlin kan meneer Withaar werken aan zijn doel om zo snel mogelijk weer naar huis te kunnen.

Efficiënt en effectief Efficiënt betekent dat je de tijd waarin de zorgvrager afhankelijk is van jouw zorg zo kort mogelijk houdt. Efficiënt werken wil ook zeggen dat je het doel bereikt met zo min mogelijk kosten. Kosten die gezamenlijk betaald worden voor de gezondheidszorg. Methodisch efficiënt werken wil zeggen dat je van tevoren afweegt wat iets kost en wat het oplevert. Daarvoor maak je een kosten-batenanalyse van de zorg; hoeveel tijd, verpleegkundigen en verbandmiddelen zijn nodig voor deze zorgvrager na zijn blindedarmoperatie?

Effectief wil zeggen dat de zorg die je levert het meeste rendement oplevert. Met effectieve verpleegkundige zorg wil je de gestelde doelen zo snel mogelijk bereiken. De doelen stel je vast vanuit je vakkennis en in overleg met de zorgvrager. Dat betekent in het voorbeeld van de zorgvrager met de blindedarmontsteking dat hij zo snel mogelijk weer zelfredzaam is, als er tenminste geen complicatie optreedt. De verpleegkundige interventies die je hebt gesteld om het verpleegdoel te bereiken, zijn zo effectief geweest. Met andere woorden: met methodisch werken bereik je effectiviteit.

Methodisch werken is niet alleen professioneel, maar ook financieel belangrijk. Ieder die premies

Figuur 2.2 Merlin stelt voor om meneer

Withaar te ondersteunen bij het wassen en tandenpoetsen © Nationale beeldbank / Arno Massee

24

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 24

29/03/2021 20:19

Methodisch werken

Continuïteit Door methodisch te werken lever je een belangrijke bijdrage aan de continuïteit van zorg. Als verpleegkundige werk je in een team. Je werkt zelfstandig en met elkaar. Je draagt werkzaamheden over en zorgt ervoor dat alle werkzaamheden rondom de zorgvrager worden uitgevoerd. Dit betekent continuïteit van de zorgverlening. Je collega's nemen het zorgproces op vanaf het punt waar jij gebleven bent. Een belangrijk instrument hierbij is het verpleegplan, wat behoort tot het verpleegkundig dossier. Hierin documenteren alle bij de zorgvrager betrokken professionals welke zorg hij nodig heeft, wanneer en hoe. Rapporteren van uitgevoerde taken in het verpleegkundig dossier behoort ook tot het methodisch werken.

Zo kan elke professional lezen tot hoe ver het verpleegproces is afgerond en in hoeverre het met elkaar gestelde doel naderbij komt.

2

het moment dat zij arriveert op de afdeling voor haar avonddienst.

Figuur 2.3 Ozür geeft een mondelinge overdracht

aan Chantal © Shutterstock / Blamb

2.4 Kenmerken van metho­ disch werken Methodisch werken kent een aantal kenmerken.

Zo is methodisch werken: • bewust; • doelgericht; • systematisch; • procesmatig.

MET ZORG OVERD RAG EN Ozür werkt tijdens zijn BPV op een somatische afdeling in verpleeghuis de Zonneweide. Hij heeft een dagdienst en zorgt tijdens deze dienst voor twee zorgvragers: meneer Pluim en mevrouw Hoogers.

Meneer Pluim was tijdens de lunch erg stilletjes. Normaal zit hij vaak op de praatstoel.

Ozür besluit om met hem het gesprek aan te gaan. Meneer Pluim geeft aan dat zijn kleindochter vandaag jarig is en hij vergeten is om een kaartje te sturen naar haar.

Ozür besluit om samen met meneer Pluim zijn kleindochter op te bellen, zodat hij haar toch nog persoonlijk kan feliciteren op haar verjaardag. Na het belletje ziet Ozür dat mevrouw Hoogers zojuist gevallen is met haar rollator. Hij loopt er snel naar toe en helpt haar overeind. Op een blauwe plek op haar linkerarm en een klein wondje op haar vinger na, lijkt alles nog mee te vallen. Ozür doet een pleister op haar wondje en stelt mevrouw Hoogers ondertussen gerust. In het zorgdossier noteert Ozür al zijn bevindingen. Ozür licht dit ook nog mondeling toe aan zijn collega Chantal, op

Bewust Bewust werken betekent weten wat je doet en waarom je dat doet, ofwel doen met verstand van zaken. Bewust verpleegkundig werken betekent dat je voortdurend keuzes maakt en daarover besluiten neemt. Dit heeft te maken met het effect van je verpleegkundig handelen op de zorgvrager. Je moet bewust handelen, omdat de schade die je kunt aanrichten bij zorgvragers groot is als je niet weet wat je doet of waarom je het doet.

I E TS TE VOORBA RI G Jan werkt tijdens zijn BPV op de somatische afdeling in een verpleeghuis. Het is druk op de afdeling en zijn werkbegeleider heeft voorgesteld dat ze ieder een eigen kamer nemen. Jan komt bij meneer Chen op de kamer. Jan weet dat meneer Chen zich met hulp kan wassen aan de wastafel. Meneer 25

Traject V&V - Het verpleegplan niveau 4.indb 25

29/03/2021 20:19

Deze uitgave is onderdeel van Traject, dé methode voor de zorgopleidingen Verzorgende-IG en Mbo-Verpleegkundige. Deze uitgave bevat een licentie voor de online leeromgeving.

MBOVERPLEEGKUNDIGE NIVEAU 4

Traject is gebaseerd op de kwalificatiedossiers 2020 voor de opleidingen Verzorgende-IG en Mbo-Verpleegkundige. In deze kwalificatiedossiers hebben de CanMEDS-rollen een belangrijke plek gekregen, net als technologie en is er meer aandacht voor de zorgvrager en zijn eigen regie en welzijn. Traject sluit aan op de kwalificatiedossiers met actueel en vernieuwend materiaal dat is ontwikkeld in samenwerking met docenten en experts uit het werkveld.

Verpleegplan

Traject bestaat uit: - theorieboeken, inclusief een licentie voor de online leeromgeving; - een online leeromgeving met verwerkingsopdrachten, praktijksituaties, beroepsvaardigheden, zelftoetsen, evaluatie- en reflectieopdrachten.

Traject is modulair opgebouwd. Deze uitgave bestaat uit meerdere modules. Elke module heeft een vaste opbouw. In deze uitgave zijn de volgende onderdelen terug te vinden: - Een korte praktijksituatie met oriëntatieopdrachten om voorkennis te activeren.

- Actuele theorie die alle benodigde basiskennis en achtergrondinformatie bevat bij de betreffende werkprocessen. De theorie bevat veel voorbeelden uit de beroepspraktijk.

- Begrijp je de theorie; stellingen waarmee de student controleert of zij de theorie voldoende beheerst.

- Een begrippenlijst.

Verpleegplan

Bovenstaande onderdelen zijn ook opgenomen in de online leeromgeving. Daarnaast bevat de online leeromgeving bij iedere module de volgende onderdelen: - Een grote variëteit aan verwerkingsopdrachten met directe feedback.

- Praktijksituatie(s) met CanMEDS-rollen. Dit zijn realistische beschrijvingen van situaties uit de beroepspraktijk inclusief opdrachten gekoppeld aan CanMEDS-rollen, houdingsaspecten, vaardigheden en kenniselementen.

- Beroepsvaardigheden met opdrachten en BPV-opdrachten voor het stapsgewijs aanleren van communicatieve, instrumenteel-technische en sociaal-agogische vaardigheden.

- Door de module heen zijn allerlei evaluatie- en reflectieopdrachten opgenomen.

- Een zelftoets waarmee de student zelfstandig kan beoordelen of zij de stof beheerst.

- Een moduletoets die de docent kan inzetten om te beoordelen of de studenten de stof voldoende beheersen.

Wil je weten welke materialen er nog meer beschikbaar zijn bij Traject?

Kijk dan op https://www.thiememeulenhoff.nl/mbo/zorg/traject.

Auteurs: P.A.M. Mocking S.A. Nijzink E. van Rijswijk-Hofman H. van Sommeren Eindredactie: C.M. Louz

MBO_Traject_VP_Verpleegplan.indd All Pages

29/03/2021 15:49