De Geo bovenbouw vmbo 4e editie, thema Grenzen en Identiteit Lesboek

Vmbo-kgt Lesboek

SE Arm en rijk Bronnen van energie Grenzen en identiteit

CE

Aardrijkskunde voor de bovenbouw vmbo

SE

Water Bevolking en ruimte Weer en klimaat

www.thiememeulenhoff.nl/degeo

DE GEO BVBW_LB OMSL KATERN_DEF.indd 1

01-11-17 10:26

Aardrijkskunde voor de bovenbouw vmbo

Lesboek

vmbo-kgt

Auteurs Katie Oost, ...

Eindredactie Daphne Ariaens en ...

De Geo voor de bovenbouw vmbo wordt geschreven door een auteursteam.

DE GEO BVBW_LB BNWRK KATERN_DEF.indd 1

02-11-17 23:40

2

Methodeoverzicht

Methodeoverzicht

Colofon

Colofon

SE Leerstof voor Schoolexamen 978 9006 00000 0 978 9006 00000 0 978 9006 23798 6 978 9006 23799 3

lesboek 3 vmbo-b(k) werkboek 3 vmbo-b(k) lesboek 3 vmbo-kgt werkboek 3 vmbo-kgt

Cartografisch tekenwerk en grafieken EMK, Deventer Fotoresearch Lineair, Arnhem

CE Leerstof voor Centraal examen 978 9006 00000 0 978 9006 00000 0 978 9006 00000 0 978 9006 00000 0

Vormgeving en opmaak HollandseWerken / Marc Freriks, Zwolle

lesboek 4 vmbo-b(k) werkboek 4 vmbo-b(k) lesboek 4 vmbo-kgt werkboek 4 vmbo-kgt

Bureauredactie Text & Support / Marjon Koolen, Beusichem Over de omslagfoto ...

Over ThiemeMeulenhoff ThiemeMeulenhoff ontwikkelt zich van educatieve uitgeverij tot een learning design company. We brengen content, leerontwerp en technologie samen.

Met onze groeiende expertise, ervaring en leeroplossingen zijn we een partner voor scholen bij het vernieuwen en verbeteren van onderwijs. Zo kunnen we samen beter recht doen aan de verschillen tussen lerenden en scholen en ervoor zorgen dat leren steeds persoonlijker, effectiever en efficiënter wordt.

Samen leren vernieuwen. www.thiememeulenhoff.nl ISBN 978 90 06 23798 6 Vierde druk, eerste oplage, 2018 © ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2018 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j° het Besluit van 23 augustus 1985, Stbl. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp (www.stichting-pro.nl).

Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor meer informatie over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieën in het onderwijs zie www.auteursrechtenonderwijs.nl.

Deze uitgave is volledig CO2-neutraal geproduceerd. Het voor deze uitgave gebruikte papier is voorzien van het FSC®-keurmerk. Dit betekent dat de bosbouw op een verantwoorde wijze heeft plaatsgevonden.

DE GEO BVBW_LB BNWRK KATERN_DEF.indd 2

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

02-11-17 23:40

3

Inhoud

Inhoud

SE

Thema en inhoud

Arm en rijk

4

Bronnen van energie

6

1 1.1 1.2 1.3 1.4

Titel hoofdstuk Titel paragraaf Titel paragraaf Titel paragraaf Anders actief: Bronnen Anders actief: Pas toe

00 00 00 00 00 00

4 4.1 4.2 4.3 4.4

Titel hoofdstuk Titel paragraaf Titel paragraaf Titel paragraaf Anders actief: Bronnen Anders actief: Pas toe

00 00 00 00 00 00

2 2.1 2.2 2.3 2.4

Titel hoofdstuk Titel paragraaf Titel paragraaf Titel paragraaf Anders actief: Bronnen Anders actief: Pas toe

00 00 00 00 00 00

5 5.1 5.2 5.3 5.4

Titel hoofdstuk Titel paragraaf Titel paragraaf Titel paragraaf Anders actief: Bronnen Anders actief: Pas toe

00 00 00 00 00 00

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

Titel hoofdstuk Titel paragraaf Titel paragraaf Titel paragraaf Anders actief: Bronnen Titel paragraaf Anders actief: Pas toe

00 00 00 00 00 00 00

6 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5

Titel hoofdstuk Titel paragraaf Titel paragraaf Titel paragraaf Anders actief: Bronnen Titel paragraaf Anders actief: Pas toe

00 00 00

C.1 Titel van de Casus C.2 Titel van de Casus C.3 Titel van de Casus

00 00 00 00 00 00 00

Grenzen en identiteit 7 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 8 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 9

C.1 Titel van de Casus C.2 Titel van de Casus C.3 Titel van de Casus Finish

00

Finish

00 00 00

9.1 9.2 9.3

00 9.4 9.5

Grenzen en identiteit in Nederland Verband tussen grenzen en identiteit Grenzen in Nederland Anders actief: Bronnen Contacten over de grens Ondanks grenzen toch samenleven Anders actief: Pas toe

10 10 12 14 16 18 20

De Europese Unie en Europa De Europese Unie Anders actief: Bronnen De toekomst van Noord-Ierland na de Brexit Uitdagingen aan de grens van de Europese Unie Anders actief: Pas toe

22

Grenzen en identiteit in Rusland Het bestuur van Rusland Anders actief: Bronnen Natuurlijke hulpbronnen in Rusland De Krim Anders actief: Pas toe

32

Casus: Het noordpoolgebied C.1 Minderheden in het noordpoolgebied C.2 Claims in het noordpoolgebied C.3 De toekomst van het noordpoolgebied Finish

DE GEO BVBW_LB BNWRK KATERN_DEF.indd 3

8

22 24 26 28 30

32 34 36 38 40 42 42 44 46

48

02-11-17 23:40

8

Grenzen en identiteit 1

Wat betekenen grenzen en identiteit in Nederland?

2

Waarom bestaan er landen in Europa, terwijl er ook een Europese Unie is?

3

Hoe zit het met grenzen en identiteit in Rusland?

C

Waarom is het noordpoolgebied zo in trek?

DE GEO BVBW_LB BNWRK KATERN_DEF.indd 8

02-11-17 23:40

Grenzen en identiteit

DE GEO BVBW_LB BNWRK KATERN_DEF.indd 9

9

02-11-17 23:40

10

Grenzen en identiteit

7

Grenzen en identiteit in Nederland

7 Grenzen en identiteit in Nederland Nederland

7.1

Verband tussen grenzen en identiteit

In veel wijken zie je schuttingen tussen de tuinen. Is een schutting tussen twee tuinen een voorbeeld van een grens, denk je? En wat is een grens eigenlijk?

Verschillende soorten grenzen

grens noemen. Natuurlijke grenzen vormen meestal een barrière of een hindernis in het landschap. Daarom ervaren mensen ze vaak als een logische grens.  De grens tussen de provincies Overijssel en Drenthe noem je een open grens of zachte grens, omdat je deze makkelijk kunt oversteken. Vaak zijn zachte of open grenzen niet te zien. Denk maar eens aan de grens tussen twee stadsdelen in Amsterdam. Er zijn ook gesloten grenzen of harde grenzen. Deze zijn zichtbaar en je moet moeite doen om ze over te steken. Een voorbeeld is de paspoortcontrole op een vliegveld.

 In de aardrijkskunde is een grens een scheidingslijn

die je soms niet kunt zien. Je gebruikt een grens onder andere om gebieden met bepaalde kenmerken van elkaar te scheiden. Bij de boomgrens bijvoorbeeld, is het kenmerk of er wel of geen bomen groeien op een berghelling. Bij een landgrens, die twee landen van elkaar scheidt, is het kenmerk dat de landen een eigen, zelfstandige regering hebben.  Alle grenzen zijn bedacht door mensen. Met grenzen kun je de wereld indelen, bijvoorbeeld in rijke en arme gebieden, in klimaatgebieden of in landen. Ook een boomgrens is bedacht om te begrijpen waarom bomen niet boven een bepaalde hoogte kunnen groeien. Alle grenzen zijn dus kunstmatige grenzen. Als een kunstmatige grens een natuurlijke terreinvorm volgt, zoals een rivier of een bergrug, dan mag je het ook een natuurlijke

DE GEO BVBW_LB BNWRK KATERN_DEF.indd 10

Veranderende grenzen  Grenzen kunnen verschuiven en veranderen. Twintig

jaar geleden kon je nog niet zonder controle aan de grens naar België of Duitsland rijden. Tegenwoordig zijn deze grenzen minder hard. En wat denk je van het besluit van het Verenigd Koninkrijk om uit de Europese Unie te stappen (Brexit)? Een ander voorbeeld is het inlijven (annexeren) van de Krim door Rusland. Ook binnen Nederland verschuiven grenzen, bijvoorbeeld door het samenvoegen van gemeenten.

02-11-17 23:40

7.1

De Grensmaas. Op de grenspaal staat het Belgische wapen aan de Belgische kant en het Nederlandse wapen aan de Nederlandse kant van de grens.

 Op basis van kenmerken kun je grenzen trekken

tussen gebieden, maar ook tussen groepen mensen.

Bijvoorbeeld op basis van culturele en sociaaleconomische kenmerken. Cultuur heeft te maken met aangeleerd gedrag van mensen. Voorbeelden van culturele kenmerken zijn taal, hoe mensen met elkaar omgaan (omgangsvormen), tradities en godsdienst. Voorbeelden van sociaaleconomische kenmerken zijn opleidingsniveau, inkomen en sociale status. Op basis van deze kenmerken ontwikkelen mensen een eigen (groeps) identiteit, of worden ze in groepen ingedeeld door andere mensen. Denk maar eens aan hoe Nederlanders en Belgen moppen over elkaar vertellen. Of aan yuppen (young urban professionals) die hoogopgeleid zijn, veel geld verdienen, in dure wijken in een grote stad wonen, vaak uit eten gaan en veel muziekvoorstellingen en musea bezoeken.  Een voorbeeld van bevolkingsgroepen met een eigen identiteit in Nederland zijn de Friezen en de Limburgers.

Zij hebben een eigen groepsidentiteit, maar zijn tegelijkertijd ook Nederlanders. Friezen en Limburgers zijn hier tevreden mee. In andere landen zijn er ook bevolkingsgroepen met een eigen identiteit. Sommige van deze bevolkingsgroepen zijn minder tevreden met hun land.

Zij willen graag een eigen stuk grondgebied helemaal zelfstandig besturen. Hierdoor ontstaan er weleens conflicten. Een voorbeeld hiervan zijn de Catalanen in Spanje, die hun gebied graag meer zelf willen besturen.

De Spaanse regering is het daar niet mee eens.  Identiteit hangt niet altijd samen met het gebied waar je woont. Denk maar eens aan skaters, hipsters en

DE GEO BVBW_LB BNWRK KATERN_DEF.indd 11

rappers. Hun (groeps)identiteit heeft te maken met een voorkeur voor een sport, leefstijl of muziek. Het maakt dan niet uit of zij in Rotterdam, Assen of Breda wonen.  Als je nieuw bent in een groep met een bepaalde identiteit, word je in het begin misschien niet geaccepteerd omdat jouw identiteit te veel afwijkt van die van de andere groepsleden. Dit noem je uitsluiting. Na verloop van tijd neem je misschien bepaalde gewoonten over en wen je aan de groep. Dan ga je bij de groep horen en word je geaccepteerd. Dat heet insluiting.

0

25

50 km

Midslands

Amelands

StadsGroningen Bildts fries Wester- Gronings en Leeuwarden kwartiers Noord-Drents Fries Assen Midden-Drents

rdzee

Identiteit

Noo

FIGUUR 1

11

Verband tussen grenzen en identiteit

West-Fries en Noord-Hollands Kennemerlands Waterlands Zaans

Stellingwerfs Zuid-Drents Zwolle GeldersTwents Overijssels Enschede

Amsterdam

TwentsVeluws ZuidGraafschaps Utrecht Hollands Den Haag UtrechtsAlblasserwaards Arnhem Rotterdam Zuid-Gelders Westhoeks Zeeuws Middelburg

Noord-Brabants en Noord-Limburgs Eindhoven

OostVlaams

DUITSLAND

Limburgs BELGIË

Streektalen en dialecten officieel geen dialect

Maastricht

FIGUUR 2

02-11-17 23:40

12

Grenzen en identiteit

7.2

7

Grenzen en identiteit in Nederland

Grenzen in Nederland

Als je van huis naar school reist, met de bus of op de fiets, passeer je misschien wel een grens.

Denk maar eens aan de grens tussen de bebouwde kom en het buitengebied. Zijn er ook nog andere grenzen in Nederland?

Nederland is soeverein  Nederland is een land binnen het Koninkrijk der

Nederlanden, samen met de landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Het Koninkrijk der Nederlanden is soeverein. Dit betekent dat de bestuurders van een land of een koninkrijk bepalen welke wetten en regels daar gelden. Andere landen of mensen hebben daar niets over te zeggen. Binnen het Koninkrijk der Nederlanden is de regering van Nederland de belangrijkste bepaler van wetten en regels.

0

FIGUUR 3

25

Is dit ook Nederland?

50 km

SINT MAARTEN

Ca

Noo rdz ee

Saba

ri b

Sint Eustatius

is c he

Ze

e

0

25

50 km

NEDERLAND

Caribische Zee ARUBA CURAÇAO

DUITSLAND

Bonaire

BELGIË Territorium (land en water) van het Koninkrijk der Nederlanden VENEZUELA

FIGUUR 4

0

25

50 km

twaalfmijlsgrens

Aruba, Curaçao en Sint Maarten zijn afzonderlijke landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden.

Saba, Sint Eustatius en Bonaire vormen samen Caribisch Nederland, en zijn gemeenten van Nederland.

DE GEO BVBW_LB BNWRK KATERN_DEF.indd 12

02-11-17 23:40

7.2

Het territorium van Nederland  Net als alle landen heeft Nederland een territorium.

Een territorium is het gebied (land, water en luchtruim) dat binnen de landgrenzen ligt. Binnen het territorium is Nederland soeverein. Je denkt misschien dat de kustlijn de landgrens vormt, en de grens van het territorium, maar dat is niet zo. Ook een deel van de bodem van de Noordzee behoort tot het territorium: 12 zeemijl (ongeveer 22 km) vanaf de kustlijn. Het water daarboven noem je de territoriale wateren van Nederland. De Nederlandse kustwacht bewaakt hier de grens en controleert de scheepvaart, het milieu en de visserij.  Ook in het luchtruim boven het territorium gelden de regels en wetten van Nederland. Om door dit territoriale luchtruim te mogen vliegen, heb je toestemming nodig.

Als een vliegtuig geen toestemming heeft om door het Nederlandse luchtruim te vliegen, komen straaljagers van de luchtmacht meteen een kijkje nemen. Is er misschien sprake van kwade bedoelingen?

Grenzen in Nederland

13

 De provincie neemt beslissingen over zaken als verkeer en vervoer, natuur, energie, milieu en water, ondernemen en leefbaarheid binnen de provinciegrenzen.

Bij ondernemen en leefbaarheid kun je bijvoorbeeld denken aan het wel of niet mogen bouwen van megastallen. De gemeente neemt beslissingen over zaken binnen de gemeentegrenzen, zoals het bouwen van huizen, onderwijs, het aantal hangplekken voor jongeren, de hoogte van de hondenbelasting of het aantal fietspaden. Daarnaast moet de gemeente ook letten op landelijke en provinciale regels, bijvoorbeeld regels die gaan over uitkeringen en milieu.  Als burger van Nederland kun je invloed uitoefenen op het bestuur. Dat kan bijvoorbeeld door te stemmen als je 18 jaar of ouder bent, maar dat kan ook door het indienen van een burgerinitiatief. Voorbeelden hiervan zijn het bouwen van een jeugdhonk of het plaatsen van een bankje op een mooie plek in een park. Meerdere mensen uit jouw dorp, stad, wijk of buurt moeten dat initiatief dan steunen.

Grenzen binnen Nederland: provincies en gemeenten  Binnen Nederland zijn er ook grenzen, bijvoorbeeld

die tussen provincies en tussen gemeenten. Deze grenzen hebben te maken met het besturen van Nederland. Je noemt deze grenzen dan ook bestuurlijke grenzen en de provincies en gemeenten noem je daarom bestuurlijke regio’s. Provincies en gemeenten hebben een eigen bestuur, dat zelfstandig beslissingen kan nemen.

FIGUUR 5

FIGUUR 6

Protest tegen megastallen bij het provinciehuis in ’s-Hertogenbosch.

De aanleg van deze skatebaan in Lelystad is een beslissing van de gemeente.

DE GEO BVBW_LB BNWRK KATERN_DEF.indd 13

02-11-17 23:40

14

Grenzen en identiteit

7.3 Bronnen

7

Grenzen en identiteit in Nederland

Titel Veel verschillende ... identiteiten BRON 1

‘Nederland is het land van windmolens, tulpen en coffeeshops.’ Dit is het beeld dat veel mensen buiten Europa van Nederland hebben.

Herken jij Nederland in dit beeld?

Veel identiteiten  Stel, je woont in Nijmegen. Voel jij je dan Nijmegenaar, Gelderlander, Nederlander, Europeaan of wereldburger?

Of voel je je al deze dingen tegelijk? Of voel je je juist iets heel anders? En waarom is dat dan zo? Dat is een ingewikkeld onderdeel van identiteit: op elk schaalniveau denk je daar vaak anders over. Hoe werkt dit in Nederland?  Tulpen, windmolens en klompen zijn allang niet meer zo belangrijk in Nederland, maar van oudsher horen ze wel bij onze nationale identiteit. Bij nationale identiteit spelen onder andere taal, hoe mensen met elkaar omgaan (omgangsvormen), tradities en godsdienst een rol. Ook het spreken van Nederlands hoort bij onze nationale identiteit.  In Friesland doe je aan fierljeppen (polsstokverspringen), spreek je Fries en hou je van koude winters met veel natuurijs. In Limburg spreek je met een zachte g, eet je Limburgse vlaai en vier je carnaval. Friesland en Limburg zijn voorbeelden van Nederlandse regio’s met een regionale identiteit. Het zijn allebei provincies van Nederland, maar er bestaan duidelijke verschillen tussen de bevolkingsgroepen. Soms voelen mensen zich meer verbonden met hun eigen regio dan met andere regio’s of met het land zelf. Ze vinden hun regionale identiteit belangrijker dan hun nationale identiteit. Dit noem je regionalisme.  Je kunt je ook heel sterk verbonden voelen met je eigen woonplaats en omgeving. Dan voel je je bijvoorbeeld vooral Nijmegenaar. Je hebt dan een lokale identiteit. Als mensen deze lokale identiteit belangrijker vinden dan de regionale en nationale identiteit, noem je dat lokalisme.

DE GEO BVBW_LB BNWRK KATERN_DEF.indd 14

Oranjefans in de ArenA: een uiting van nationale identiteit?

BRON 2

Carnaval in Alphen.

BRON 3

02-11-17 23:40

7.3

Anders actief

Bronnen: Veel verschillende identiteiten

15

BRON 4 Over welke identiteit gaat het in deze kaart? reservaat re s

ve

park industrieterrein

rs itse du ve er

eser gasr

dorpje opstandelingen

an r v am ee rd ilm ste ze m A

onbewo ond

volkstuintjes

d

an

park van Amsterdam

ui

hollywood van Amsterdam

grefo ’s

tsl

Lowlands Amsterdam bejaarden

ted

buitenwijkje

hooligans

bi b

leb

i

jd

buitenwijkje Amsterdam aan Zee Amsterdam ballen bollen strand van de ambtenaren ambtenaren strand van de hooligans

TT

ich

tb

elt

gr

o’s ef alboeren carnav

strand van de afvalligen

afvalligen Pinkpop europese ambtenaren 0

BRON 5

25

50 km

BRON 6

Máxima: Dé Nederlandse identiteit bestaat niet Koningin Máxima heeft de afgelopen jaren naar de identiteit van de Nederlanders gezocht, maar die niet gevonden. ‘Volgens cijfers van de Verenigde Naties wonen 175 miljoen mensen in een land waar ze niet zijn geboren. Ik ben een van hen.’ Máxima herinnerde aan de woorden van wijlen haar schoonvader prins Claus. ‘Op de vraag hoe het voelde om Nederlander te zijn, antwoordde hij: “Ik weet het niet.

Ik voel me wereldburger, Europeaan, Nederlander.”

Die woorden ben ik nooit vergeten. Nederland is grote ramen met open gordijnen, maar ook hechten aan privacy. Nederland is één koekje bij de koffie, maar ook een enorme gastvrijheid en warmte.’

Volgens haar denken de Nederlanders nog te veel in scheidslijnen. ‘Ook nieuwkomers doen dat: soort bij soort. Maar Nederland is geen Artis.’

DE GEO BVBW_LB BNWRK KATERN_DEF.indd 15

Deventer koek is een regionale specialiteit.

02-11-17 23:40

16

Grenzen en identiteit

7.4

7

Grenzen en identiteit in Nederland

Contacten over de grens

Misschien heb je weleens vuurwerk gekocht in België of Duitsland. Dat deed je omdat het daar goedkoper is. Welke andere voor- of nadelen zitten er aan onze (open) landgrens en hoe werkt Nederland samen met de buurlanden?

Voordelen van open grenzen  De grenzen tussen Nederland, België en Duitsland

(en andere landen in de Europese Unie (EU)) zijn steeds meer open grenzen geworden. Dit betekent dat je als privépersoon makkelijk kunt reizen, winkelen, werken en wonen in een ander EU-land. Het verkeer dat hierdoor tussen buurlanden ontstaat, noem je grenspendel. Er zijn nog wel regels, bijvoorbeeld over hoeveel producten je als privépersoon in één keer mag meenemen over de grens, maar grenscontroles op wegen zijn er bijna niet meer. Voor vliegreizen en vrachtverkeer gelden andere regels. Voor jou als burger leveren die open grenzen dus voordelen op.

FIGUUR 7

Voornamelijk Nederlandse auto’s in de rij voor goedkope benzine in de grensplaats Gronau.

DE GEO BVBW_LB BNWRK KATERN_DEF.indd 16

FIGUUR 8

Controle op mensensmokkel bij de NederlandsBelgische grens.

Nadelen van open grenzen  Open grenzen leveren ook nadelen op.

 België, Duitsland en Nederland hebben alle drie andere regels voor het verkopen van producten. Daardoor kunnen de prijzen van producten per land verschillen. Winkeliers in het grensgebied van Nederland moeten concurreren met winkeliers in de buurlanden.

Dit is best lastig als producten in België en Duitsland goedkoper zijn.  Nederlanders die in Duitsland of België werken, werken niet op de Nederlandse arbeidsmarkt. Andersom kunnen mensen uit EU-landen makkelijk in Nederland aan het werk. Een bedrijf in Nederland kan goedkopere arbeidskrachten uit het buitenland aannemen. Voor Nederlandse arbeidskrachten betekent dit dat er minder werk voor hen is in eigen land. De open grens leidt dus tot meer concurrentie op de arbeidsmarkt.  Nederland heeft andere regels voor het verkopen en het gebruiken van drugs dan andere landen in de EU. Bij ons mogen sommige drugs legaal worden verkocht in coffeeshops. Dit is niet toegestaan in onze buurlanden.

Belgen en Duitsers komen daarom naar Nederland om drugs te kopen en mee te nemen naar hun eigen land.

Maar de export van drugs is verboden. Dit leidt tot criminaliteit en overlast, ook in het grensgebied.

02-11-17 23:40

7.4

17

Contacten over de grens

Euregio’s  Om de problemen in grensgebieden aan te pakken,

hebben veel buurlanden in de EU besloten om samen te werken. Zij hebben euregio’s opgericht. Een euregio is een grensoverschrijdend samenwerkingsverband tussen buurlanden in de EU. Ze hebben allemaal als doel om problemen in het grensgebied op te lossen en het samenleven makkelijk te laten verlopen. Ze zoeken bijvoorbeeld oplossingen voor drugsoverlast of geven informatie over wonen en werken aan de andere kant van de grens. Ook pakken ze vaak grensoverschrijdende milieuvervuiling aan en stimuleren ze uitwisselingsprogramma’s van scholen. Er zijn nu meer dan negentig

euregio’s. De euregio’s werken samen met de EU en ontvangen ook subsidie van de EU.  Euregio Scheldemond had rond 1990 te maken met sterk vervuilde sloten, plassen en waterlopen. Nietgezuiverd afvalwater werd in sloten en plassen geloosd.

Om het water schoon te krijgen en te houden, zijn er gezamenlijke afspraken over de waterkwaliteit gemaakt.

Na verschillende projecten zijn de wateren een stuk schoner. Nu richt deze euregio zich meer op de ontwikkeling van de regio door het stimuleren van technologie, onderwijs en grensoverschrijdende arbeid.

Aantal pendelaars, 2014

De Euregio’s

werknemers Nederland 7.259.400 werknemers

4.0 00

Noo rd

5.6 00

0 00 4.

00 3.0

00 5.7

ze e

Eems Dollard Regio

1 1

0 10 6.

pendelstromen van woonland naar werkland

0

0

22

00

EUREGIO

NEDERLAND

België 3.640.300 werknemers

Euregio Rijn-Waal Euregio Rijn-Maas Noord

14

.3

Duitsland 26.626.300 werknemers

DUITSLAND

Euregio Scheldemond

Nationaliteit

BELGIË

Nederlands

Euregio Maas-Rijn

Belgisch 0

FIGUUR 9

FIGUUR 10

.5

25

50 km

Duits

FIGUUR 11

Dinxperlo ligt aan de grens met Duitsland en gaat naadloos over in het Duitse dorp Suderwick.

Het is onderdeel van Euregio Rijn-Waal. Het politiebureau is tweetalig en wordt bemand door Duitse en Nederlandse politiemensen.

DE GEO BVBW_LB BNWRK KATERN_DEF.indd 17

02-11-17 23:41

18

Grenzen en identiteit

7.5

7

Grenzen en identiteit in Nederland

Ondanks grenzen toch samenleven Samen veranderen

Misschien zit er in jouw klas wel iemand met een Chinese vader en een Iraanse moeder of met een Duitse moeder en een vader uit Friesland. Het is belangrijk om met alle verschillende mensen in een klas, in een dorp, in een stad of in een land samen te kunnen leven. Hoe pakken we dat aan?

Samen verschillen

 Een van de dingen die in de samenleving veranderen,

is het contact tussen buren. Wijkbewoners kennen elkaar soms alleen nog maar van gezicht. Mensen voelen zich steeds minder met elkaar en met hun woonplaats verbonden. Dit is vooral zo in grotere dorpen en steden.

Hierdoor verdwijnt de sociale samenhang. Sociale samenhang is de mate waarin mensen contact met elkaar hebben. Mensen in een wijk letten steeds minder goed op elkaar en zorgen minder voor elkaar: de betrokkenheid en de participatie van mensen neemt af.

Godsdiensten in Nederland, 1900 en 2015 (in %)

 Behalve skaters, hipsters, Limburgers en Friezen zijn

er in Nederland natuurlijk nog veel meer identiteiten te herkennen. Denk maar eens aan groepen mensen met een migratieachtergrond, bijvoorbeeld Fransen of Syriërs. Of aan mensen van wie de ouders of grootouders niet in Nederland zijn geboren. Zij hebben allemaal een eigen (groeps)identiteit, met een eigen taal, gewoonten, tradities en cultuur. Als er veel verschillende identiteiten in een land voorkomen, noem je dat pluriformiteit.  Je ziet deze pluriformiteit goed in de supermarkt. Hier liggen ingrediënten en gerechten van over de hele wereld, zoals couscous, pizzadeeg, zeewier, köfte, loempia, en roti. Bij het uitgaan kun je uit veel verschillende cafés, discotheken en bioscopen kiezen. En denk ook maar eens aan de verschillende gebedshuizen, zoals kerken, moskeeën, synagogen en tempels die je in Nederland ziet.

FIGUUR 12

Pluriformiteit in het straatbeeld van Utrecht.

DE GEO BVBW_LB BNWRK KATERN_DEF.indd 18

1900

2015

2 2 4 8

23 35 50

8 3 4

49 12

rooms-katholiek

islamitisch

Nederlands-hervormd

overige gezindten

gereformeerd

onkerkelijk

Joods

FIGUUR 13

 Een gebedshuis is een plek waar mensen elkaar ontmoeten. Binnen een geloofsgemeenschap is er vaak een gevoel van verbondenheid. Maar sinds de Tweede Wereldoorlog geloven steeds minder Nederlanders. Zij gaan niet meer naar de kerk. Dit noem je ontkerkelijking.  Een gevaar van het verdwijnen van de sociale samenhang is dat groepen mensen met verschillende identiteiten elkaar niet leren kennen en daardoor niet goed met elkaar kunnen samenleven: integratie lukt dan niet.

Hierdoor kunnen botsingen tussen (groepen) mensen ontstaan. In de praktijk is integratie best lastig, omdat mensen met dezelfde identiteit elkaar vaak opzoeken en bij elkaar gaan wonen in wijken. Zo ontstaat er segregatie, een ruimtelijke scheiding van groepen mensen. Hierbij speelt sociale ongelijkheid vaak een rol: niet iedereen krijgt dezelfde kansen in de maatschappij. Zo wonen mensen met een lage opleiding vaak in andere buurten

02-11-17 23:41