De Geo 1 vwo werkboek

D E GEO

1 VWO WERKBOEK

Ontdek waar het om draait

www.thiememeulenhoff.nl/degeo

926279_OMSL.indd 1

9 789006 926279 9 789006 619218

12/06/19 16:27

926279_BNWRK BOEK.indb 1

12/06/19 16:19

DIT BOEK IS VAN:

KLAS:

Auteurs C.M. de Boer MSc, drs. Chr. de Jong F. Jutte MSc, drs. J.H.A. Padmos, A.M. Peters Eindredactie drs. D. Ariaens, A.M. Peters

926279_BNWRK BOEK.indb 1

12/06/19 16:19

2

Hoe werk je met het werkboek?

Dit werkboek van De Geo gebruik je samen met de digitale leeromgeving en je leerboek in de les. Dit boek is van jou persoonlijk. Je maakt er je opdrachten in en er zitten aantekeningenpagina’s in.

Wat heb je nodig? leerboek

Basisboek

atlas

computer

Overige symbolen vaardigheid

samenwerking

Werkboek

De Geo digitaal

Je begint altijd te werken vanuit je werkboek. Daar staan alle opdrachten. Die gaan over de tekst, foto’s, kaarten en diagrammen in het leerboek. Je moet heel vaak iets zelf doen, zoals kaarten kleuren of diagrammen tekenen. Bij alle opdrachten staat welke tekst of figuur uit het leerboek je nodig hebt voor het maken van die opdracht. Of welk Basisboeknummer je moet lezen. In het werkboek zie je het symbool staan bij de Anders actief-paragraaf en bij het Keuzemenu. Dat betekent dat je daar op een andere manier aan de slag gaat dan in de gewone opdrachten. Meestal maak je iets of onderzoek je iets.

bij een opdracht staat, betekent dit dat Als dit symbool je op www.thiememeulenhoff.nl/degeo iets in de digitale leeromgeving kunt of moet doen, zoals een opdracht maken of een filmpje of animatie bekijken. Alles wat in de boeken staat, staat ook bij elkaar op www.thiememeulenhoff.nl/degeo.

Via de digitale leeromgeving kun je er alle opdrachten maken.

Ook vind je hier speciale opdrachten die niet in het werkboek staan, zoals opdrachten met GIS. Je kunt je antwoorden direct nakijken.

symbolen

6 3

1

Lees in je leerboek Iran op kaarten.

a Kleur Iran in W3. b Wat zegt W3 over de oppervlakte van Iran in vergelijking tot Europa?

§1

Iran

5

7

Lees in je leerboek Iran op kaarten en bekijk figuur 4.

a Welke soort kaart is figuur 4?

Oppervlakte van Iran en Europa.

figuur 4

c Beschrijf de bevolkingsspreiding van Iran.

b Bekijk in je leerboek figuur 6. Beschrijf wat je ziet op de Iraanse markt. Noteer twee dingen.

Teheran

1

Shiraz

2

Yazd

c Bedenk samen met een klasgenoot twee verschillen tussen een Nederlandse en een Iraanse markt. Noteer bij beide verschillen een verklaring.

c Wat is de hoogteligging van Esfahan?

6

Lees in je leerboek Iran op kaarten en bekijk figuur 4 en 5.

d Wat is de bevolkingsdichtheid in:

a Kleur W4 volgens de legenda. b Wat valt je op als je W4 vergelijkt met figuur 4?

-

de omgeving van Teheran?

inwoners per km2

-

de omgeving van Yazd?

inwoners per km2

8

1.000 km 1 : 55.000.000

4

Lees in je leerboek Iran op kaarten.

c Als je kijkt naar je antwoord op vraag 6b, valt de ligging van de steden Yazd, Shiraz en Esfahan op. Leg uit waarom de ligging van deze steden opvallend is.

a Wat is bevolkingsdichtheid?

d Bedenk hoe die steden daar toch kunnen bestaan.

= bevolkingsdichtheid W4

Iran: gemiddelde jaarlijkse neerslag.

3 3 Tabriz 2

3

5

4

Teheran

5

d In Nederland wonen 17.000.000 mensen op een oppervlakte van 41.500 km2.

Wat is de bevolkingsdichtheid van Nederland?

Schrijf je berekening erbij!

4

IRAK

3

4

4

Mashhad 2

2 Esfahan

5

Dat betekent: 1 cm op de kaart is

2

Dat is

km in werkelijkheid.

Ongeveer

cm.

Dat is

km in werkelijkheid.

1

minder dan 100

2

100 - 300

-

Karaj

2

meer dan 700

500 km

figuur 9: 1 cm op de kaart is

-

bron 8: 1 cm op de kaart is 3,5 cm is dus

km in werkelijkheid;

km in werkelijkheid

-

8 cm is dus

km in werkelijkheid;

km in werkelijkheid

figuur 7: 1 cm op de kaart is 5 cm is dus

3 300 - 500 SAUDI-ARABIË 4 500 - 700 5

figuur 4: 1 cm op de kaart is 2 cm is dus

Shiraz 2

km.

c Pak een liniaal.

Hoeveel centimeter is het in een rechte lijn van Shiraz naar Qom?

5

in mm

10

Herhaling

b 1 cm op de kaart van W4 is

km in werkelijkheid.

Leerdoelen Wat moet je kennen en kunnen?

cm.

-

2

Ahvaz 4

, omdat

cm m of

Ongeveer

AFGHANISTAN

1

2

a Welke soort kaart is W4?

d Blader steeds naar de juiste figuur in het hoofdstuk.

1

3

3

e Beschrijf het verschil in bevolkingsdichtheid tussen Iran en Nederland.

TURKMENISTAN

Kaspische Zee 5

, omdat

b Pak een liniaal.

Hoeveel centimeter is het in een rechte lijn van Mashhad naar Tabriz?

b Welke rekensom gebruik je om de bevolkingsdichtheid uit te rekenen? Vul in. oppervlakte

1

Bekijk figuur 3 in je leerboek.

a Wat is de schaal van de kaart in figuur 3?

in werkelijkheid; dat is

c In Iran wonen 83.000.000 mensen op een oppervlakte van 1.650.000 km2.

Wat is de bevolkingsdichtheid van Iran?

Schrijf je berekening op!

Lees in je leerboek Geografie en bekijk figuur 6.

a Waarom is het woord geografie eigenlijk niet volledig genoeg om uit te leggen wat je bij het vak aardrijkskunde doet?

figuur 3

b Hoeveel inwoners hebben de volgende steden?

W3

7

Kennismaking met Iran

9

Lees in je leerboek Kaartvaardigheden en bekijk figuur 3 en 4.

a Wat is de titel van de kaarten?

b Waaraan kun je dat zien?

herhaling

km in werkelijkheid;

km in werkelijkheid km in werkelijkheid;

LB • wat overeenkomsten en verschillen zijn tussen Nederland en Iran • wat het verschil is tussen overzichtskaarten en thematische kaarten • hoe de bevolkingsspreiding van Iran eruitziet en waarom • welke vier dingen nodig zijn bij kaartlezen

WB • de ingevulde W2 • de antwoorden op opdracht 6, 7 en 8

Begrippen Leerboek bevolkingsdichtheid, bevolkingsspreiding, geografie, kaart, kaartlezen, legenda, overzichtskaart, schaal, thematische kaart, topografie

Digitaal samenvatting en proeftoets §1

km in werkelijkheid

1 : 20.000.000

vragen over een tekst uit het leerboek en/of Basisboek

926279_BNWRK BOEK.indb 2

vragen over figuren in het leerboek en/of Basisboek

leerdoelenoverzicht

12/06/19 16:19

3

Inhoud

Inhoud Hoe werk je met het werkboek?

2

1 Iran

Start 4 §1 Kennismaking met Iran 5 §2 Inzoomen op Teheran 8 §3 Iran in de atlas 11 §4 Bronnen: De ligging van Teheran 15 §5 Land van migranten 17 Anders actief - Kish, het tweede Dubai!

21 - Keuzemenu 22 Finish 24

2 Grote natuurlandschappen op aarde

Start 26 §1 Ontbossing in het Amazonegebied 27 §2 De outback in Australië 30 §3 De Inuit in het poolgebied 34 §4 Het Lötschental 37 §5 Bevolking en natuurlandschappen 39 Anders actief - Klimaat en landschap 41 - Keuzemenu 42 Finish 44

3 Gambia: de smiling coast van Afrika

Start 46 §1 Gambia: een andere wereld 47 §2 Arm en rijk in Gambia 50 §3 Bronnen: Bevolkingskenmerken van Gambia 54 §4 Kansen voor Gambia 57 §5 Beelden van Afrika 60 Anders actief - Het ene land is het andere niet!

62 - Keuzemenu 63 Finish 65

4 Natuurrampen in Japan

Start 68 §1 Japan: land in de Ring van Vuur 70 §2 De grote Oost-Japanse ramp 73 §3 De vulkaan de Aso 75 §4 Jebi raast over Japan 77 §5 Bronnen: Omgaan met rampen 79 Anders actief - De aardbeving van Kanto in 1923 81 - Keuzemenu 82 Finish 84

5 Land in Zuidoost-Azië: Indonesië

Start 86 §1 De Indonesische archipel 87 §2 De cultuur van Zuidoost-Azië 90 §3 Snelle economische veranderingen 93 §4 Verstedelijking 96 §5 Chinezen in Indonesië 98 Anders actief - Plastic soep 101 - Keuzemenu 102 Finish 104

6 Klimaat en natuurlandschap in Europa

Start 106 §1 De invloed van de Golfstroom 107 §2 Reliëf als klimaatfactor 110 §3 Europa: klimaat en begroeiing 113 §4 Klimaatverandering 116 §5 Bronnen: Eilandhoppen in Europa 119 Anders actief - Klimaatpaspoort Nederland 122 - Keuzemenu 123 Finish 125

7 Je eigen omgeving in beeld

Start 128 §1 De inrichting van een wijk 129 §2 De Kinkerbuurt: inrichting en bewoners 132 §3 Stad of platteland?

135 §4 Wijken in Den Haag 138 §5 Bronnen: Onderzoek je eigen buurt 140 Anders actief - Een rapportcijfer voor je buurt 142 - Keuzemenu 143 Finish 144

8 Brazilië: het land van de toekomst?

Start 146

§1 Brazilië: landschap en bevolking 147

§2 Brazilië in de wereldeconomie 150

§3 Ongelijkheid in Brazilië 153

§4 Bronnen: het Amazonegebied 156

§5 Arm en rijk in Zuid-Amerika 159

Anders actief

- Het Amazonegebied: ontwikkeling of bescherming?

163

- Keuzemenu 164

Finish 167

Projecten

926279_BNWRK BOEK.indb 3

170

12/06/19 16:19

4

1

Iran

Start

1.

Iran

Hoofdvraag Hoe gebruik je kaarten om Iran te leren kennen?

c Welke dingen die je bij vraag 2a hebt opgeschreven, zie je terug op de foto?

1

Bekijk figuur 1 in je leerboek.

a Beschrijf zo nauwkeurig mogelijk wat je op de foto ziet.

d Overleg met elkaar wat jullie graag zouden willen weten over Iran. Schrijf het op.

3

b Hoe zie je dat de foto niet in Nederland is genomen?

Noteer drie dingen.

Blader samen met een klasgenoot het hoofdstuk in je leerboek door.

1

a Welke foto past volgens jullie het meest bij Iran? Leg je antwoord uit.

2

3

c Hoe zie je dat de foto in een islamitisch land is genomen?

b Welke foto hadden jullie niet verwacht bij een hoofdstuk over Iran? Leg je antwoord uit.

2

Bekijk figuur 1 in je leerboek samen met een klasgenoot.

a De foto is genomen in Iran. Wat weet je al van dit land of wat heb je erover gehoord? Schrijf zo veel mogelijk dingen op.

b Vergelijk jouw antwoorden met die van een klasgenoot.

Vul je antwoorden bij 2a aan.

926279_BNWRK BOEK.indb 4

4

Maak de quiz over Iran.

Streep de foute antwoorden door. a Iran is 4 keer / 40 keer / 400 keer zo groot als Nederland. b Iran heeft 8,3 / 83 / 803 miljoen inwoners. c In Iran zijn de meeste mensen boeddhist / christen / moslim. d In Iran is de hoogste berg bijna 600 / 6.000 / 60.000 m hoog. e Iran ligt in Afrika / AziĂŤ / Europa. f Iran ligt op 350 / 3.500 / 35.000 km van Nederland. g Iran ligt dichter bij / verder van de evenaar dan Nederland. h Twee grote steden in Iran zijn Ankara en Istanbul / Bagdad en Mosul / Teheran en Esfahan (Isfahan). 

12/06/19 16:19

§1

5

Kennismaking met Iran

§1 Kennismaking met Iran Deelvraag Hoe kun je kaarten over Iran goed lezen?

1

Lees in je leerboek Een eerste indruk en bekijk figuur 2.

Lees de volgende stelling: De foto van figuur 2 zou ook in Nederland genomen kunnen zijn. a Geef een argument voor deze stelling.

b Geef een argument tegen deze stelling.

c Noteer aan de hand van de tekst in je leerboek drie verschillen tussen Nederland en Iran.

b Zet in W2 de cijfers en de letters van de topografie op de juiste plek. Gebruik hierbij figuur 3.

steden 1 Teheran 2 Qom 3 Esfahan (Isfahan) 4 Tabriz

wateren I Perzische Golf II Golf van Oman III Kaspische Zee

5 6 7 8

Mashhad Shiraz Yazd Ahvaz

buurlanden A Afghanistan G Pakistan B Armenië H Qatar C Azerbeidzjan I Saudi-Arabië D Irak J Turkije E Koeweit K Turkmenistan F Oman L Verenigde Arabische Emiraten

1 c Vul in en streep het foute woord door.

2

3 d Welke verschillen tussen Nederland en Iran herken je in W1?

W1

2

Straatbeeld in Iran.

De hoogste berg van Iran is de m, figuur 24).

(

Die berg ligt in het noorden / midden / zuiden / oosten

van het land, vlak bij de hoofdstad

W2

Topografie van Iran.

Lees in je leerboek Iran op kaarten en bekijk figuur 3 en 24.

a Waaraan kun je zien dat figuur 3 een overzichtskaart is?

500 km 1 : 20.000.000

926279_BNWRK BOEK.indb 5

12/06/19 16:19

6 3

1

Iran

5

Lees in je leerboek Iran op kaarten.

a Kleur Iran in W3. b Wat zegt W3 over de oppervlakte van Iran in vergelijking tot Europa?

Lees in je leerboek Iran op kaarten en bekijk figuur 4.

a Welke soort kaart is figuur 4?

b Waaraan kun je dat zien?

W3

Oppervlakte van Iran en Europa.

c Beschrijf de bevolkingsspreiding van Iran.

6

Lees in je leerboek Iran op kaarten en bekijk figuur 4 en 5.

a Kleur W4 volgens de legenda. b Wat valt je op als je W4 vergelijkt met figuur 4?

1.000 km

1 : 55.000.000

4

Lees in je leerboek Iran op kaarten.

c Als je kijkt naar je antwoord op vraag 6b, valt de ligging van de steden Yazd, Shiraz en Esfahan op. Leg uit waarom de ligging van deze steden opvallend is.

a Wat is bevolkingsdichtheid?

d Bedenk hoe die steden daar toch kunnen bestaan.

b Welke rekensom gebruik je om de bevolkingsdichtheid uit te rekenen? Vul in.

oppervlakte

= bevolkingsdichtheid W4

c In Iran wonen 83.000.000 mensen op een oppervlakte van 1.650.000 km2.

Wat is de bevolkingsdichtheid van Iran?

Schrijf je berekening op!

3 Tabriz 2

3

5 5

4

Teheran

5

4

IRAK

e Beschrijf het verschil in bevolkingsdichtheid tussen Iran en Nederland.

926279_BNWRK BOEK.indb 6

3

4

4

Mashhad 2 1

3 2 Esfahan

5

2

AFGHANISTAN

1 2

Ahvaz 4 5

TURKMENISTAN

Kaspische Zee

3

d In Nederland wonen 17.000.000 mensen op een oppervlakte van 41.500 km2.

Wat is de bevolkingsdichtheid van Nederland?

Schrijf je berekening erbij!

Iran: gemiddelde jaarlijkse neerslag.

3 in mm 1

minder dan 100

2

100 - 300

Shiraz 2

Karaj

2

3 300 - 500 SAUDI-ARABIĂ‹ 4 500 - 700 5

meer dan 700

500 km 1 : 20.000.000

12/06/19 16:19

§1

7

9

Lees in je leerboek Kaartvaardigheden en bekijk figuur 3 en 4.

figuur 3

figuur 4

b Bekijk in je leerboek figuur 6. Beschrijf wat je ziet op de Iraanse markt. Noteer twee dingen.

b Hoeveel inwoners hebben de volgende steden?

Teheran

Shiraz

Yazd

Lees in je leerboek Geografie en bekijk figuur 6.

a Waarom is het woord geografie eigenlijk niet volledig genoeg om uit te leggen wat je bij het vak aardrijkskunde doet?

a Wat is de titel van de kaarten?

7

Kennismaking met Iran

1 2 c Bedenk samen met een klasgenoot twee verschillen tussen een Nederlandse en een Iraanse markt. Noteer bij beide verschillen een verklaring.

c Wat is de hoogteligging van Esfahan?

d Wat is de bevolkingsdichtheid in:

- de omgeving van Teheran?

inwoners per km2

- de omgeving van Yazd?

inwoners per km2

1

, omdat

2

, omdat

8

Bekijk figuur 3 in je leerboek.

10

a Wat is de schaal van de kaart in figuur 3?

a Welke soort kaart is W4?

Dat betekent: 1 cm op de kaart is

in werkelijkheid; dat is

cm m of

km.

b 1 cm op de kaart van W4 is

b Pak een liniaal.

Hoeveel centimeter is het in een rechte lijn van Mashhad naar Tabriz? cm.

km in werkelijkheid.

Dat is

c Pak een liniaal.

Hoeveel centimeter is het in een rechte lijn van Shiraz naar Qom? Ongeveer

cm.

km in werkelijkheid.

Dat is

d Blader steeds naar de juiste figuur in het hoofdstuk.

- figuur 4: 1 cm op de kaart is

8 cm is dus

3,5 cm is dus

926279_BNWRK BOEK.indb 7

km in werkelijkheid;

km in werkelijkheid

- bron 8: 1 cm op de kaart is

km in werkelijkheid;

km in werkelijkheid

- figuur 9: 1 cm op de kaart is

5 cm is dus

km in werkelijkheid;

km in werkelijkheid

- figuur 7: 1 cm op de kaart is

2 cm is dus

km in werkelijkheid.

Leerdoelen Wat moet je kennen en kunnen?

Ongeveer

Herhaling

km in werkelijkheid;

LB • wat overeenkomsten en verschillen zijn tussen Nederland en Iran • wat het verschil is tussen overzichtskaarten en thematische kaarten • hoe de bevolkingsspreiding van Iran eruitziet en waarom • welke vier dingen nodig zijn bij kaartlezen

WB • de ingevulde W2 • de antwoorden op opdracht 6, 7 en 8

Begrippen Leerboek bevolkingsdichtheid, bevolkingsspreiding, geografie, kaart, kaartlezen, legenda, overzichtskaart, schaal, thematische kaart, topografie

Digitaal samenvatting en proeftoets §1

km in werkelijkheid

12/06/19 16:19

8

1

Iran

§2 Inzoomen op Teheran Deelvraag Waarom moet je bij aardrijkskunde inzoomen en uitzoomen?

1

Lees in je leerboek de inleiding en Drukte in het zuiden. Bekijk figuur 6.

a Streep de foute woorden door.

In Teheran zijn er dagelijks meer mensen dan er in Amsterdam / alle Nederlandse steden / heel Nederland wonen. b Waarom trekt Teheran zo veel mensen aan?

g Bekijk W6 en W7. Bij welke wijk horen ze?

Streep de foute woorden door.

- W6 is in de buurt van de Grote Bazaar / Café Sam, omdat

- W7 is in de buurt van de Grote Bazaar / Café Sam, omdat

W5

Plattegrond van een deel van het zuiden van Teheran.

250 m PANZ DAH-E

KHOR D

1 : 15.500

AD S

TREE T

c Wat ga je als eerste doen als je in de Grote Bazaar zou zijn?

2

Lees in je leerboek Drukte in het zuiden en Rust in het noorden. Bekijk figuur 7.

a Welke twee andere voorzieningen komen voor in het winkelcentrum waarin Café Sam zit?

E VI STRE MOWLA

b Hoe zie je dat de meeste gebouwen een tuin hebben?

c Wat zijn kenmerken van de moderne wijk in figuur 7?

Streep de foute woorden door.

1 laagbouw / hoogbouw / beide 2 dicht op elkaar / ruim opgezet 3 goedkope voorzieningen / dure voorzieningen 4 druk / rustig 5 weinig groen / veel groen 6 ouder / jonger d W5 is een plattegrond van een deel van het zuiden van Teheran. Kleur in W5 de historische gebouwen. Kleur ook de legenda. e In de legenda staat een symbool.

Vul een passende beschrijving in op de schrijflijn. f Bekijk de kenmerken van figuur 7 bij vraag 2c.

Vergelijk figuur 7 met W5. Welke drie verschillen tussen beide wijken kun je niet zien in figuur 7 en W5?

T

weg

woning

winkelstraat

historisch gebouw

W6

Straatbeeld Teheran.

W7

Straatbeeld Teheran.

.............................

1 2 3

926279_BNWRK BOEK.indb 8

12/06/19 16:19

§2

3

Lees in je leerboek Rust in het noorden en bekijk en lees figuur 8, 9 en 11.

a Over welke verschillen tussen het zuiden en het noorden van Teheran lees je in figuur 11? zuid:

h Welke andere redenen voor het drukke verkeer kun je uit de tekst halen?

5

noord:

b Als je geniet van het uitzicht over de stad vanaf het dak van Teheran (figuur 9), zie je dan op de voorgrond of op de achtergrond hogere gebouwen? Leg je antwoord uit.

9

Inzoomen op Teheran

Lees in je leerboek de teksten van de paragraaf en bekijk figuur 7.

a Streep het foute woord door. De bevolkingsdichtheid is hoger in het noorden / zuiden van Teheran. b Welke bewijzen voor je antwoord bij 5a vind je in de volgende teksten?

- Drukte in het zuiden:

c Streep het foute woord door.

De kijkrichting in figuur 8 is richting het noorden / zuiden. d Waarom gaan mensen met hogere inkomens in het noorden wonen?

- Rust in het noorden:

c Welk bewijs vind je voor je antwoord bij 5a in figuur 7 en W5?

1 woningen:

2 groen en ruimte:

d Beschrijf de bevolkingsspreiding in Teheran.

3 voorzieningen: 4

Lees in je leerboek Rust in het noorden en figuur 11. Bekijk figuur 7 en 9 en W5.

a Hoeveel m is 1 cm in W5 in werkelijkheid?

m

e In een wijk met veel ruimte tussen de gebouwen kan de bevolkingsdichtheid toch hoger zijn dan in een wijk met weinig ruimte. Leg dat uit.

b Hoe ver lopen is het van de Panzdah-e Khordad Street naar de Mowlavi Street?

m

c Hoeveel kilometer is het van de Grote Bazaar naar CafĂŠ Sam?

f Hoe groot in kilometer is de afstand die je met Thomas door Teheran aflegt ongeveer?

g In Nederland is het verkeer in de grote steden ook druk, maar niet zo druk als in Teheran. Voor Teheranners is het ook heel gewoon kriskras door de stad te reizen.

Wat hebben de grote afstanden en het drukke autoverkeer met elkaar te maken in Teheran?

926279_BNWRK BOEK.indb 9

Lees in je leerboek Schaalniveaus en bekijk figuur 12.

a Vul steeds het schaalniveau in waarop je werkt.

Een Teheranner die van zijn woning naar een restaurant loopt:

km

d Als je zo veel kilometer als bij 4c reist vanaf jouw huis, ben je dan nog binnen jouw woonplaats? Ja / Nee e Volg met je vinger de route van Thomas in figuur 9.

Wat valt je op?

6

schaalniveau.

Thomas Erdbrink die van Nederland naar Iran verhuist:

schaalniveau.

Iran heeft drie buurlanden waarvan de naam eindigt op -stan: schaalniveau.

Een Teheranner die van Teheran naar de bergen net ten noorden van de stad reist:

schaalniveau.

Teheranners die op familiebezoek gaan in Shiraz: schaalniveau.

b Wat is het schaalniveau van:

- figuur 3

- figuur 7

bron 4 W10

12/06/19 16:19

10

1

W8

Iran

Mijn schaalniveaus.

Schaalniveau Voorbeeld lokaal regionaal nationaal continentaal mondiaal

W9

c Als je achtereenvolgens kijkt naar figuur 4, 9 en 7, dan zoom je in / uit.

Als je achtereenvolgens kijkt naar W7, W5 en W4, dan zoom je in / uit. d Vul W8 in met eigen voorbeelden bij ieder schaalniveau.

Bedenk wat jij op dat schaalniveau doet of zou willen doen en schrijf dat kort op.

De ligging van Iran.

NEDERLAND

IRAN

7

Lees in je leerboek Schaalniveaus en bekijk figuur 9 en W5.

Europa

a De wijk in W5 zie je ook in figuur 9. Noteer twee voorbeelden van hoe de cartograaf gegeneraliseerd heeft in figuur 9 ten opzichte van W5.

Afrika 2.000 km

Azië

1 : 115.000.000

1 9

2 b Bedenk waarom die dingen zijn weggelaten in figuur 9.

a De foto van figuur 8 heeft kenmerken van zowel het oude zuiden als het nieuwe noorden. Leg uit.

8

Lees in je leerboek Schaalniveaus en bekijk figuur 12.

Iraniërs gaan vaak in buurlanden op vakantie, zoals Azerbeidzjan, Turkije of de Verenigde Arabische Emiraten. Met een Iraans paspoort is het namelijk moeilijk om de meeste andere landen binnen te komen. a Kleur W9 volgens de legenda. b Op welk continent ligt Iran?

c Stelling: Reizen van Iran naar Azerbeidzjan, Turkije en de Verenigde Arabische Emiraten zijn voorbeelden van reizen op het continentale schaalniveau.

- Geef een argument waarom de stelling klopt.

Herhaling

- Geef een argument waarom de stelling niet klopt.

926279_BNWRK BOEK.indb 10

b Wat zijn de schaalniveaus van W5 en W9?

W5

W9

Leerdoelen Wat moet je kennen en kunnen?

LB •

• •

wat de verschillen zijn tussen wijken in het zuiden en het noorden van Teheran wat het verschil is tussen inzoomen en uitzoomen de vijf schaalniveaus (figuur 12)

WB • de antwoorden op opdracht 4, 5 en 6

Begrippen Leerboek bevolkingsdichtheid, bevolkingsspreiding, cartograaf, generaliseren, inzoomen, plattegrond, schaal, schaalniveau, uitzoomen

Digitaal samenvatting en proeftoets §2

12/06/19 16:19

§3

11

Iran in de atlas

§3 Iran in de atlas Deelvraag Hoe gebruik je de atlas?

d Streep de foute woorden door. Rio de Janeiro ligt op hoge / lage breedte en Reykjavik op hoge / lage breedte. e Welke stad ligt op hogere breedte: Sydney of Rio de Janeiro?

Leg je antwoord uit.

1

Lees in je leerboek Ligging van Teheran op aarde. Bekijk figuur 17.

Vul in W10 de nummers 1 t/m 10 op de juiste plek in.

1 evenaar 6 noorderbreedte 2 Noordpool 7 zuiderbreedte 3 Zuidpool 8 nulmeridiaan 4 noordelijk halfrond 9 breedtecirkel (parallel) 5 zuidelijk halfrond 10 lengtecirkel (meridiaan) W10 De aarde opgedeeld in breedte en lengte.

3

Lees in je leerboek Hoe gebruik je de atlas? t/m inhoudsopgave en bekijk figuur 13. Gebruik de atlas.

a Op welke bladzijden staat de inhoudsopgave in de atlas?

b Bij welk werelddeel moet je in de inhoudsopgave kijken voor kaarten over Iran?

c Zoek in de inhoudsopgave de atlaskaart Azië - Landschappen (Azië - Plantengroei en klimaat, Oorspronkelijke plantengroei).

In welk landschap is de foto van figuur 13 gemaakt?

d In welk deel van Iran komt dat landschap het meest voor?

e In de inhoudsopgave staat in sommige kaarttitels De aarde en in andere De wereld.

Waarom krijgen deze kaarten verschillende titels? Tip: Kijk goed naar de onderwerpen waar deze kaarten over gaan.

4

Lees in je leerboek Hoe gebruik je de atlas? t/m bladwijzer. Gebruik de atlas.

a Waar staat de bladwijzer in jouw atlas?

2

Lees in je leerboek Ligging van Teheran op aarde en bekijk figuur 16 en 17.

a Wat zijn de coördinaten van Teheran? b Streep de foute woorden door.

Teheran ligt op het noordelijk / zuidelijk halfrond op westerlengte / oosterlengte.

Rio de Janeiro ligt op het noordelijk / zuidelijk halfrond op westerlengte / oosterlengte.

Jouw woonplaats ligt op het noordelijk / zuidelijk halfrond op westerlengte / oosterlengte c Welke steden in figuur 16 liggen op de volgende coördinaten?

- 14° N.B. en 100° O.L.

- 6° Z.B. en 106° O.L.

- 35° Z.B. en 58° W.L.

926279_BNWRK BOEK.indb 11

b Welk kaartblad (= bladzijde in de atlas) in de bladwijzer kun je het best gebruiken om een kaart van Iran te vinden?

c Gebruik de kaart van vraag 4b. Vul in en streep de foute woorden door.

Iran ligt tussen

en tussen

en en

N.B. / Z.B. W.L. / O.L.

d Zoek in de bladwijzer de kaartnummers van de volgende kaarten:

Marokko

Australië en Nieuw-Zeeland

IJsland

Midden-Nederland

12/06/19 16:19

12

1

Iran

W11 Vijf plaatsen in de atlas.

Plaats

Kaartblad Kaartvak Land

Tabriz Caravaca de la Cruz Longreach Rzjev Quetzaltenango

5

6

Lees in je leerboek Hoe gebruik je de atlas? t/m register. Gebruik de atlas.

Lees in je leerboek Ligging van Teheran op aarde en Hoe gebruik je de atlas? t/m legenda. Bekijk figuur 14 en 18 en gebruik de atlas.

a Vul W11 in. Gebruik daarbij het Register van topografische namen (Topografisch register). b Zoek in het Trefwoordenregister de wereldkaart met McDonald’s restaurants op.

Gebruik de atlaskaart Midden-Oosten en Zuid-Azië (Midden-Oosten). a Welke stad ligt op 29° N.B. en 52° O.L.?

Dat is kaartnummer

b Wat is de absolute ligging van de Iraanse stad Mashhad in

 Alcarta: zoek in het Trefwoordenregister de kaarten over multinationals. Een van de kaarten gaat over McDonald’s.

Dat is kaartnummer

figuur 18?

c Ten westen van welke grote stad ligt het Orumiyehmeer (Urmiameer) uit figuur 14?

c Heeft McDonald’s een restaurant in Iran?

d Gebruik het Trefwoordenregister. Op welk kaartblad vind je informatie over de levensomstandigheden in Iran?

d Gebruik de Algemene legenda (Legenda). Welke extra informatie geeft de Algemene legenda over dit meer?

 Alcarta: Op welk kaartblad vind je informatie over de

e Hoe zie je jouw antwoord op vraag 6d in figuur 14?

Human Development Index? Dat is de maat voor de levens- omstandigheden in een land.

e Gebruik kaart B ( Alcarta: gebruik de kaart van 2013) op het kaartblad van vraag 5d. Beschrijf hoe de levensomstandigheden in Iran zijn in vergelijking met:

- buurland Afghanistan:

f Gebruik de Algemene legenda ( Alcarta: gebruik de kaarten 144A en 154A). Waar wonen meer inwoners: in de hoofdstad van Irak of in die van Afghanistan? Leg je antwoord uit.

g Gebruik de Algemene legenda (Legenda).

Wat betekent de zwarte lijn tussen Teheran en Mashhad?

- Nederland: 7

f Gebruik het Trefwoordenregister. Zoek een kaart over talen in de wereld. Welke taal wordt er in Iran gesproken?

g In welke twee andere landen wordt deze taal nog meer gesproken? Zoek eventueel met de bladwijzer een kaart waarop je de namen van de landen kunt opzoeken.

Bekijk figuur 1, 13 en 15 in je leerboek.

Gebruik de atlas.

a Wat zijn de coördinaten van de plaats waar de foto van de woestijn uit figuur 13 vlakbij is genomen?

b Wat zijn de coördinaten van de plaats waar de foto van figuur 15 is genomen?

c Wat zijn twee overeenkomsten tussen de foto van figuur 1 en die van figuur 15?

1 2

926279_BNWRK BOEK.indb 12

12/06/19 16:19

§3

8

13

Iran in de atlas

Gebruik de atlas. de atlaskaart De wereld - Staatkundig. Jullie beginnen allemaal tegelijk. Het groepje dat als eerste klaar is, en alles goed heeft ingevuld, heeft gewonnen.

In deze opdracht doe je een wedstrijd. Verdeel de klas in twee- of drietallen. Elk groepje zet stippen op de kaart van W12 van de coördinaten in W13. Daarna vullen jullie de namen van de landen en de hoofdsteden in W13 in. Gebruik daarbij W12 Topografie van landen en steden.

150°

120°

90°

60°

30°

0°

30°

60°

90°

120°

150°

60° N.B.

60° N.B.

30° N.B.

30° N.B.

0°

0°

30° Z.B.

30° Z.B.

5.000 km 1 : 200.000.000

60° Z.B.

hoofdstad

150°

120°

90°

60°

30°

0°

30°

60° Z.B.

60°

90°

120°

150°

W13 Coördinaten, landen en hoofdsteden.

Coördinaten Land 1

13° N.B. 100° O.L.

2

19° N.B. 99° W.L.

3

12° Z.B. 77° W.L.

4

39° N.B. 33° O.L.

5

51° N.B. 0° W.L.

6

34° Z.B. 58° W.L.

7

35° N.B. 139° O.L.

8

55° N.B. 37° O.L.

9

39° N.B. 77° W.L.

10

25° Z.B. 28° O.L.

11

49° N.B. 2° O.L.

12

15° Z.B. 48° W.L.

13

40° N.B. 116° O.L.

14

45° N.B. 75° W.L.

15

6° Z.B. 106° O.L.

16

52° N.B. 5° O.L.

926279_BNWRK BOEK.indb 13

Hoofdstad

12/06/19 16:19

14 9

1

Lees in je leerboek Tijdzones en gebruik de atlas.

a Noteer het juiste aantal uren op de onderste invullijn in W14. b Arceer het gebied waar het nacht is in W14. c Waar is het later in W14: op locatie A of locatie B? Leg je antwoord uit.

Op locatie

, omdat

d Zoek een atlaskaart waarop je de hele wereld kunt zien. De breedtecirkels op 23½° N.B. en Z.B. en op 66½° N.B. en Z.B hebben een eigen naam. Noteer ze op de juiste plek in W14.

W14 De stand van de aardas en invallende zonnestralen.

N

66½° 23½° B

Iran

11

Herhaling

a Jullie spelen met zijn tweeën begrippentennis. Leerling 1 heeft de Finish met de begrippenlijst in het leerboek voor zich en noemt een begrip uit §3. Leerling 2 omschrijft de betekenis van het begrip zo goed mogelijk. Hij mag niet in het leerboek kijken. Leerling 1 controleert of de omschrijving klopt. Daarna noemt leerling 2 een begrip en geeft leerling 1 de omschrijving. Doe dit met alle begrippen uit deze paragraaf. b Welke onderdelen in de atlas heb je nodig bij het zoeken naar:

- de betekenis van een rode lijn op een kaart

- kaarten over het onderwerp Islam

- een plaats waar je nog nooit van hebt gehoord

A

23½° 0° evenaar 66½°

- een kaart van Afrika

- de kaart Brazilië - Rio de Janeiro: arm en rijk (Brazilië - Steden, Rio de Janeiro, Segregatie)

Z omwenteling aarde in ................. uur

10

Lees in je leerboek Tijdzones en gebruik de atlas.

a Wat is een snelle manier om de wereldkaart Tijdzones in de atlas te vinden?

c

De coördinaten van een plaats zijn 35° N.B. en 140° O.L. Die plaats ligt op het noordelijk / zuidelijk halfrond.

Op de breedtecirkel van 35° / 140°.

De plaats ligt ten oosten / westen van de nulmeridiaan.

Op de lengtecirkel van 35° / 140°.

Het is de plaats Buenos Aires / Jakarta / Tokyo / Washington.

b Als het in Nederland 12.00 uur is, hoe laat is het dan in:

Londen

uur

Teheran

uur

Calgary

uur

Sydney

uur

c Tussen welke twee landen is het tijdsverschil op land het grootst?

Leerdoelen Wat moet je kennen en kunnen?

LB • hoe je de aarde opdeelt in breedte- en lengtecirkels • hoe je de inhoudsopgave, de bladwijzer, het register en de legenda gebruikt in de atlas

WB • de ingevulde W10 en W13 • de antwoorden op opdracht 3, 4, 5 en 6

d Hoe groot is dit tijdsverschil?

e Eigenlijk zouden de tijdzones precies langs 24 meridianen moeten lopen. In werkelijkheid lopen de lijnen niet in een rechte lijn. Waarom is dat?

Begrippen Leerboek a bsolute ligging, breedtecirkel, breedteligging, evenaar, hoge breedte, lage breedte, lengteligging, meridiaan, noordelijk halfrond, noorderbreedte, Noordpool, nulmeridiaan, oosterlengte, parallel, tijdzone, westerlengte, zuidelijk halfrond, zuiderbreedte, Zuidpool

Digitaal samenvatting en proeftoets §3

926279_BNWRK BOEK.indb 14

12/06/19 16:19

§4

15

Bronnen: De ligging van Teheran

§4 Bronnen: De ligging van Teheran W15 Hoogteprofiel van de route Teheran-Chalus.

Dee Deelvraag

3.500

Welke soorten afstanden zijn er in de aardrijkskunde?

in m

3.000 2.500 2.000

1

Gebruik in je leerboek bron 1 en het Basisboek.

1.500 1.000

a Hoe heet het hoofdstuk in het Basisboek waar B51 Hoogtegordels in staat?

500 Chalus

0

0

b Welk gebergte zie je in figuur 2.12 in het Basisboek?

c Noteer de definitie van reliëf die in B110 Reliëf in het Basisboek staat.

3

d Hoeveel verschillende reliëfvormen zijn er?

e Bij welke reliëfvorm hoort het gebergte uit figuur 2.12 in het Basisboek? Leg je antwoord uit.

20

40

60

80

100

120

140

loofboomgordel

alpenweide

naaldboomgordel

rotsgordel

160

180 201 in km

Lees in je leerboek bron 4 en gebruik in het Basisboek B110 Reliëf.

Zoek de juiste atlaskaart over Iran. a Bij welke reliëfvorm hoort het Elbursgebergte (Elboers gebergte)?

b Het hoogste gebergte ter wereld staat ook op deze kaart ( Alcarta: 154A). Welk gebergte is dat?

c Op de grens tussen Iran en welk ander land zie je laagland?

2

Gebruik in je leerboek bron 4.

a Op welke hoogte begint de route Teheran-Chalus?

4

b In W15 teken je die route. Op de verticale as staat de hoogte van de route in m, op de horizontale as de afstand in km.

Chalus staat al op de juiste plek in W15. Chalus ligt op 0 m boven zeeniveau.

Schrijf de naam Teheran op de juiste plek in W15. c Teken het hoogteprofiel van de route met behulp van de kaart in bron 4. Dat doe je zo: - De hoogte van de route is bij het startpunt en tot 20 km al voorgedaan.

- Lees op de kaart van bron 4 hoe hoog de route is na 30 km. Zet daar een stip.

- Doe hetzelfde bij 40 km, 50 km, enzovoort, totdat je bij Chalus bent.

- Verbind alle stippen met elkaar door een lijn te trekken.

Je hebt nu het hoogteprofiel van de route getekend. d Wat is het hoogste punt van de route?

e Na hoeveel kilometer is het hoogste punt van de route bereikt?

Gebruik in je leerboek bron 2, 4, 5 en 6.

Lees in het Basisboek van B51 Hoogtegordels het driehoekje.

a Kijk in figuur 2.12 in het Basisboek op welke hoogten de verschillende hoogtegordels voorkomen. Kleur de hoogtegordels in W15. Kies zelf de kleuren. Kleur ook de legenda. b Door welke soort begroeiing gaat de route vooral?

c Welke bron in deze paragraaf past bij dit deel van de route?

d Op welke hoogte groeien geen bomen meer in figuur 2.12 in het Basisboek?

e Boven welke hoogte fietst de toerist in bron 6 volgens figuur 2.12 in het Basisboek? Leg je antwoord uit.

926279_BNWRK BOEK.indb 15

12/06/19 16:19

16 5

1

8

Gebruik in je leerboek bron 3. Lees in het Basisboek B51 Hoogtegordels en B52 Hoogteligging en temperatuur.

°C kouder.

b Hoeveel kouder wordt het als je 3.500 m stijgt?

Herhaling

a Maak kloppende zinnen met de volgende woorden.

- relatieve afstand – fietser – reliëf

a Vul in. Als je 1.000 m tegen een berg op klimt, wordt het

Iran

°C

c Verklaar met behulp van B51 en B52 waarom er eeuwige sneeuw ligt op de toppen van het Elbursgebergte.

- eeuwige sneeuw – hoogtegordel – hooggebergte

d Waarom zijn de temperatuurverschillen in de omgeving van Teheran zo veel groter dan die in de omgeving van een Nederlandse stad?

b Vul W16 in met behulp van B110 Reliëf en de atlaskaart Midden-Oosten en Zuidoost-Azië (Midden-Oosten Overzicht). Vul in de derde kolom de juiste naam in.

Kies uit: Zagrosgebergte – Ahvaz – Zabol – Yazd.

W16 Reliëfvormen.

6

Gebruik in je leerboek bron 6 en 7.

a Gebruik bron 7. Welke lijn geeft de absolute afstand weer?

Reliëfvorm

Hoogte in m

Voorbeeld

laagland

200 - 500

b Geef steeds aan of de relatieve afstand toe- of afneemt.

- Aan het begin van de vakantie is het altijd druk op snelweg 59.

hooggebergte

Leerdoelen

- Door sneeuwval is het hoogste deel van de route slecht begaanbaar.

- De Iraanse overheid wil tunnels aanleggen op de route.

- De fietser in bron 6 besluit geen pauze te nemen, maar door te zetten.

c Waardoor kan de relatieve afstand toenemen op een route die jij weleens neemt?

Wat moet je kennen en kunnen?

LB • hoe je met het Basisboek werkt • wat de hoogteligging en het landschap met elkaar te maken hebben • wat de hoogteligging en de temperatuur met elkaar te maken hebben • wat het verschil is tussen de absolute afstand en de relatieve afstand • hoe de relatieve afstand te maken heeft met de grootte van Iran en het Iraanse landschap

WB

• de antwoorden op opdracht 5, 6 en 8

BB 7

Gebruik in je leerboek bron 8.

a Lees de absolute afstand af tussen Teheran en Dubai in

• B51 Hoogtegordels, het driehoekje • B52 Hoogteligging en temperatuur • B110 Reliëf, zonder de laatste twee bolletjes

bron 8. Schrijf op.

b Waarom is het verschil tussen de absolute afstand en de afstand over de weg naar Dubai zo groot?

c Bedenk met behulp van bron 8 nog een reden waarom de route Teheran-Dubai heel lang kan duren.

Begrippen Leerboek absolute afstand, eeuwige sneeuw, hoogteligging, relatieve afstand Basisboek heuvelland, hooggebergte, hoogtegordel, laagland, middelgebergte, reliëf

Digitaal samenvatting en proeftoets §4

926279_BNWRK BOEK.indb 16

12/06/19 16:19

§5

Land van migranten

17

§5 Land van migranten Deelvraag Waarom migreren er veel mensen uit én naar Iran?

1

Lees en bekijk figuur 23 in je leerboek.

Lees in het Basisboek B158 Immigratie en emigratie (zonder het laatste bolletje).

e Zou jij ooit willen emigreren? Ja / Nee f Zo ja, waar zou je naartoe emigreren en waarom daarnaartoe?

3

Lees in je leerboek Naar het buitenland en bekijk figuur 19.

a Waarom migreren veel jonge Iraniërs uit Iran?

a Wat is het verschil tussen een immigrant en een emigrant?

b In Iran zijn ook heel goede universiteiten zoals die in figuur 19.

Waarom migreren ze dan toch? Noteer twee redenen uit de tekst.

b Is Parnina een emigrant, een immigrant of beide? Leg je antwoord uit.

1 2

c Parnina had een economische / sociale / politieke reden om

te verhuizen, omdat

c Waarom kun je zeggen dat sociale migratie vaak een gevolg is van economische of politieke migratie? Schrijf je antwoord zo op: oorzaak: gevolg:

4

d De Iraanse man van Parnina woont sinds kort bij haar in Duitsland. Hij miste haar te veel. Hij migreerde om een

economische / sociale / politieke reden, omdat

Lees in je leerboek Naar het buitenland en bekijk figuur 21.

e Welke twee Iraniërs horen als enigen bij het begrip binnenlandse migratie? Leg je antwoord uit.

Stel je voor: alle leerlingen uit jouw klas emigreren uit Nederland naar Canada. Ze krijgen daar een betere opleiding aangeboden en direct de garantie op een goedbetaalde baan voor na de studie. a Past het begrip braindrain daarbij? Leg je antwoord uit.

2

Lees en bekijk figuur 23 in je leerboek.

Lees in het Basisboek B158 Immigratie en emigratie (zonder het laatste bolletje).

In Iran is het heel normaal dat veel van je familieleden of vrienden emigreren. a Naar welk continent zijn de meeste vrienden van Somayeh en Newsha verhuisd?

b Heb jij ook familie of vrienden die in het buitenland wonen?

Ja / Nee c Zo ja, naar welk continent zijn zij verhuisd?

d Welke redenen om te emigreren hadden zij?

926279_BNWRK BOEK.indb 17

b De minister van Economische Zaken zegt over jullie emigratie: ‘Nederland heeft straks een probleem als alle 1 vwo-leerlingen zouden emigreren.’

Leg de uitspraak van de minister uit.

c Wat zou de Nederlandse regering kunnen doen om ervoor te zorgen dat jullie straks niet in Canada maar in Nederland gaan studeren?

d Waarom is figuur 21 een voorbeeld van een braindrain voor Iran? Leg je antwoord uit.

12/06/19 16:19

18 5

1

Lees in je leerboek Naar het buitenland en Naar Iran.

Iran

b Uit welk land komen de meeste immigranten volgens figuur 20?

a Wat is het verschil tussen een migrant en een vluchteling?

c Bij de immigratie in Iran past een ander schaalniveau dan bij de emigratie uit Iran. Welke schaalniveaus zijn dat?

b Wonen er in Iran Afghaanse migranten, Afghaanse vluchtelingen of beide? Leg je antwoord uit.

immigratie emigratie d Wat zou een economische reden kunnen zijn voor het verschil in schaalniveau bij vraag 7c?

c Iraniërs verlaten Iran omdat er geen werk is, en Afghanen komen juist naar Iran voor werk. Leg uit waarom dat logischer is dan het klinkt.

e Bekijk figuur 21 en 22. Op de foto’s zie je migranten. Welke foto vind jij het meest bij het thema migratie passen? Leg je antwoord uit.

6

Lees in je leerboek Naar Iran en figuur 23.

Gebruik in het Basisboek B159 Push- en pullfactoren.

a Leg uit dat Newsha naar Australië emigreert door een combinatie van een push- en een pullfactor.

8

Bekijk in je leerboek figuur 20. Gebruik in het Basisboek B151 Sociale bevolkingsgroei.

a Bereken in W18 de migratiesaldo’s voor Iran, Afghanistan en Irak in de periode 1990 - 2017. b Heeft Iran in de periode 1990 - 2017 een positief of een negatief migratiesaldo?

b Welke twee aantrekkingsfactoren staan niet in figuur 23 en wel in B159 Push- en pullfactoren?

c Welk buurland veroorzaakt je antwoord op vraag 8b vooral?

c Vul W17 verder in. d Heb je in vraag 2f een push- of een pullfactor genoemd, of beide? Leg je antwoord uit.

d Vergelijk het migratiesaldo van Iran, Afghanistan en Irak. Wat valt je op?

e Wat zal de belangrijkste politieke reden voor je antwoord op vraag 8d zijn?

7 Bekijk in je leerboek figuur 20, 21 en 22.

a Waar gaan de meeste Iraanse emigranten heen volgens figuur 20?

W17 Redenen om te migreren.

Naam

Reden

Push/Pull

Soort migrant

Haleh

Kreeg een mooi salaris in Singapore.

pull

economisch

ouders van Nilufar

Nilufars vader voelde zich niet meer veilig in Iran.

Nilufar en haar zusje

Ze wilden graag weer bij hun ouders wonen in Duitsland.

Sepideh

Studeert aan een van de beste universiteiten ter wereld.

Mohammad

Kon geen goede baan vinden in Iran.

926279_BNWRK BOEK.indb 18

12/06/19 16:19

§5

f In je leerboek staat dat er naar schatting 4 miljoen Iraniërs in het buitenland wonen. Volgens figuur 20 is het aantal net boven de 1 miljoen. Bedenk waarom de getallen uit de tekst en uit figuur 20 allebei kunnen kloppen.

19

Land van migranten

W19 Gegevens wereldwijde migratie, 1960 - 2017.

Jaar

Aantal migranten × 1 miljoen

1960 77 1970 84 1980 102 1990 152

2000 173

g Migreren doe je alleen als je denkt er veiliger, gelukkiger en/of rijker van te worden. Wat zeggen de hoge aantallen immigranten én emigranten over hoe mensen het leven in Iran zien?

2017 258

2010 220

W20 Migranten wereldwijd, 1960 - 2017.

300

250

aantal migranten (in miljoenen)

200

W18 Migratiesaldo’s, 1990 - 2017.

Migratie

Iran

150

Afghanistan Irak

immigranten 2.484.000

99.000

343.000

emigranten 1.167.000 4.826.000 1.508.000 migratiesaldo

9

Gebruik in het Basisboek B37 Diagrammen en B151 Sociale bevolkingsgroei.

100 50 0 1960

1970

1980

1990

2000

2010

2017 jaar

W21 Immigratie in Nederland, 2015. in % veiligheid

a Teken W20 met behulp van W19. b Welke soorten diagrammen zijn dit?

werk gezin opleiding

W20 W21 c Welke ontwikkeling zie je in W20?

d In 2017 kwamen in totaal 233.000 migranten naar Nederland toe. Vind je dat veel als je het vergelijkt met het aantal migranten wereldwijd? Leg je antwoord uit.

e Bereken in W22 het migratiesaldo van Nederland in 2017. f Bereken in W22 hoeveel inwoners Nederland had op 31 de cember 2017. Let op: Vergeet de geboorte en de sterfte niet! g In 2017 kwamen 1.869 Iraanse migranten naar Nederland.

866 Iraanse migranten emigreerden uit Nederland. Wat is het migratiesaldo van Iraniërs in Nederland in 2017?

h Bekijk W21. Om welke reden kwamen de meeste migranten naar Nederland?

W22 Migratiesaldo Nederland, 2017.

aantal inwoners op 1-1-2017 17.098.000 geboorte 169.000 sterfte 149.000 natuurlijke bevolkingsgroei

immigratie 233.000 emigratie 151.000 migratiesaldo aantal inwoners op 31-12-2017

i Wat voor soort migranten zijn de migranten uit vraag 9h?

926279_BNWRK BOEK.indb 19

12/06/19 16:19

20 10

1

Iran

Herhaling

a Lees W23. Koppel samen met een klasgenoot zo veel mogelijk begrippen uit deze paragraaf aan de situatie in W23. Leg uit waarom ze erbij passen.

Leerdoelen Wat moet je kennen en kunnen?

LB • waarom veel mensen uit en naar Iran migreren • welke rol pushfactoren en pullfactoren spelen bij migratie • wat een voordeel en een nadeel is van veel emigratie uit Iran voor dit land

b Bedenk samen met een klasgenoot een voorbeeld met zo veel mogelijk begrippen uit de paragraaf die je nog niet hebt gebruikt in vraag 10a.

WB • migratiesaldo’s berekenen, vergelijken en verklaren: opdracht 8 • diagrammen maken, lezen en vergelijken: opdracht 9

BB

c Welk(e) begrip(pen) uit deze paragraaf heb je niet in je twee voorbeelden kunnen gebruiken?

• • • •

B151 Sociale bevolkingsgroei B158 Immigratie en emigratie B159 Push- en pullfactoren Vaardigheid toepassen: - B37 Diagrammen

Begrippen

W23 Voetbaltalent.

De voetballer Alireza Jahanbakhsh speelde voor Iran op het WK voetbal in 2018. Op dat moment voetbalde hij bij AZ in Nederland. Daarna vertrok hij naar een club in Engeland, omdat de competitie daar van een hoger niveau is. En vast ook wel omdat ze daar hogere salarissen betalen dan in Nederland.

Leerboek braindrain, economische migrant, emigrant, immigrant, migrant, migratiesaldo, politieke migrant, pullfactor, pushfactor, sociale migrant, vestigingsoverschot, vluchteling Basisboek aantrekkingsfactor, afstotingsfactor, binnenlandse migratie, buitenlandse migratie, migratie, migratiesaldo, pullfactor, pushfactor, sociale bevolkingsgroei, vertrekoverschot

Digitaal samenvatting en proeftoets §5

926279_BNWRK BOEK.indb 20

12/06/19 16:19

Anders actief

21

Kish, het tweede Dubai!

Anders actief Kish, het tweede Dubai!

c Hoe kun je zien dat een groot deel van het eiland nog leeg is?

a Zoek Kish op in het topografische register of in figuur 3 in je leerboek. Zoek dan de atlaskaart waarop Kish staat. Noteer het kaartnummer.

d Om met Google Maps afstanden te berekenen, klik je met je rechtermuisknop op een locatie en kies je voor Afstand meten. Vervolgens klik je op een andere locatie weer op je rechtermuisknop en kies je voor Afstand tot hier. Je ziet een lijn verschijnen tussen de beide punten.

Meet hoe groot het eiland Kish is:

- van noord naar zuid:

km

b Gebruik de atlaskaart van vraag 1a. Wat is de absolute ligging van Kish?

- van oost naar west:

km

1

Lees in je leerboek Kish, het tweede Dubai! en bekijk bron 8.

e Heb je in vraag 3d absolute of relatieve afstanden uitgerekend?

c Hoe groot is de absolute afstand van Kish naar Teheran in km?

d Stel, je reist met het vliegtuig van Teheran naar Kish. Het vliegtuig vliegt 800 km per uur. De vlucht duurt ongeveer een half uur / één uur / anderhalf uur / drie uur. e Welke soort afstand heb je berekend bij vraag 1d?

Leg je antwoord uit.

2

Gebruik internet.

Typ Kish Iran in het zoekveld in Google Maps en klik op Zoeken.

Kies linksonder voor Satelliet. Je kijkt dan vanuit een satelliet naar de aarde. Zoom in op het eiland Kish. a Welke kleur heeft het landschap op het eiland vooral?

b Welk type landschap verwacht je daardoor vooral op het eiland?

c Op de atlaskaart die je in opdracht 1 gebruikt hebt, heeft het eiland een andere kleur. Welke kleur heeft het eiland daar?

d Leg uit waarom het eiland in de atlas een andere kleur heeft dan in Google Maps.

3 Kijk met de satellietweergave van Google Maps rond op het eiland. a Waar ligt het vliegveld?

b Hoe kun je zien dat een deel van het eiland al bebouwd is?

4 Jullie maken zelf een kaart van het eiland Kish. Vraag een leeg A4-papier aan je docent. Zet hierop jullie namen in de rechter bovenhoek. Tip: Maak eerst een kladversie. Als jullie daar tevreden over zijn, tekenen jullie de kaart in het net. Richt de lege delen van het eiland zo in dat jullie en veel andere toeristen er graag naartoe op vakantie zouden willen. a Welke vier dingen moeten altijd op een goede kaart staan?

1

3

2

4

Zorg ervoor dat ze ook op jullie kaart te vinden zijn. b Teken een kaart van het eiland. Teken eerst de omtrek van het eiland met behulp van Google Maps. Kies een makkelijke schaal, bijvoorbeeld 1 cm = 1.000 m = 1 km. Zo past het eiland goed op een A4’tje (in de breedte). Je weet uit opdracht 3d al hoe groot het eiland is. c Teken wat er allemaal al is aan bebouwing, zoals het vliegveld, de dorpjes en de haven. Let weer op de schaal. Vergeet de legenda niet en zorg ervoor dat alles wat je tekent ook in de legenda staat. d Richt de nog lege gebieden op het eiland zelf in. Let erop dat alles ongeveer klopt met de schaal van jullie kaart. Dit moeten jullie in ieder geval tekenen: - minstens drie hotels met een tuin en een zwembad in de buurt van de zee - een golfbaan - een muziekhal waar artiesten kunnen optreden - een jachthaven Voor de plekken die overblijven, kiezen jullie zelf wat er komt.

Bedenk welke attracties jullie graag zouden willen hebben als je op vakantie gaat. Op de achterkant van de kaart leg je voor die plekken kort uit wat jullie uitgekozen hebben voor die gebieden en waarom jullie die keuze gemaakt hebben. e Maak de kaart zo netjes en mooi mogelijk. Daarna leveren jullie hem in bij je docent.

926279_BNWRK BOEK.indb 21

12/06/19 16:19

22

1

Iran

Keuzemenu A

C

Rondreis Iran

Lees de tekst van menu A in je leerboek en bekijk bron 10 en 11.

Jullie maken een digitale poster op A3-formaat van een rondreis door Iran. Kies op internet minstens vijf plekken die jullie in Iran willen bezoeken. Van iedere plek zet je één foto op de poster en daarbij schrijf je een korte tekst over wat daar te zien is. Dat doe je zo.

1 Je kunt met verschillende programma’s een digitale poster maken, bijvoorbeeld met PowerPoint. Open het programma.

Klik bovenin op Ontwerpen. Rechts staat Diagrootte. Klik op Aangepaste diagrootte. Bij Diaformaat aanpassen aan: kies je A3.

2 Om informatie te vinden, kun je via Google Iran reis intypen.

Je vindt dan reissites die je kunt gebruiken.

3 Vraag aan je docent hoe lang je erover mag doen. Spreek ook met je docent af hoe je de poster inlevert.

4 De volgende onderdelen moeten op de poster staan: - de titel van de poster en jullie namen - minimaal vijf bezienswaardigheden met foto(’s) en een korte tekst over waarom die plek bijzonder is - een kaartje met de reisroute waarop de vier dingen staan die altijd op een goede kaart moeten staan

Afstanden op school

Dit menu doe je in groepjes.

1 Lees in je leerboek de tekst van menu C. 2 Vraag je docent om een plattegrond van de school.

3 Op welke schaal is die plattegrond getekend?

1:

4 Dat betekent dat 1 cm op de kaart in werkelijkheid m is.

5 Kies een dag waarop je veel lesuren hebt en veel wisselt van klaslokaal.

6 Reken de afstanden uit. Vul ze in W24 in.

W24 Afstanden op school.

Locatie Afstand fietsenkelder/-hok naar lokaal 1e lesuur

m

m m m m

B

Kaartspel

m m

Lees in je leerboek de tekst van menu B. In dit spel probeer je een topografische kaart zo goed mogelijk na te tekenen.

Je docent deelt de klas in groepjes van vier. De groepsleden geven zichzelf een nummer (1 t/m 4). Per groepje heb je nodig: 1× een A2- of A3-vel, grijze potloden en kleurpotloden.

Zo speel je het spel 1 De docent gaat met de kaart voor de klas staan. Hij laat de nummers 1 van alle groepjes precies 1 minuut lang naar de kaart kijken.

2 Daarna keren de nummers 1 terug naar hun groepje. Ze vertellen de rest van de groep wat ze gezien hebben. Zelf mogen ze niet tekenen!

3 Na een paar minuten worden stap 1 en 2 herhaald met de leerlingen 2, 3 en 4 van ieder groepje.

4 Vervolgens mag ieder groepslid om de beurt nog één keer komen kijken. Maar eerst bedenk je met je groepje een strategie: wie let waarop? Ook in ronde 2 mag ieder groepslid maar 1 minuut kijken. Dit keer mag je ook zelf tekenen!

5 Aan het einde van de laatste ronde check je of jullie getekende kaart een titel, een legenda, een noordpijl en een logische schaal heeft. Ook kleur je de kaart zo mooi mogelijk in.

6 Tot slot vraagt de docent alle nummers 1 naar voren met de kaarten. Je bekijkt met de rest van de klas alle kaarten. Welke is het beste? Waarom? Wat was hun strategie? Hoe zou je het de volgende keer beter kunnen aanpakken?

926279_BNWRK BOEK.indb 22

m m m m m Totaal m

D

Paspoortpower

Lees in je leerboek menu D en bekijk bron 12.

1 Ga naar de site https://www.passportindex.org/. Zoek Iran bij Search for your Passport. Klik op het paspoort van Iran.

Klik onder de afbeelding van het paspoort op Individual Rank. Er verschijnt een lijst waarin alle paspoorten van de wereld zijn geordend op basis van toegang tot andere landen.

2 Op welke positie staat Iran?

3 Hoeveel landen kun je bezoeken met een Iraans paspoort zonder visum (oranje balk)?

12/06/19 16:19

Anders actief

4 Met het paspoort van welk land kom je de minste landen in zonder visum?

Hoeveel landen zijn dat?

5 Hoeveel landen kun je zonder visum bezoeken met de

E

Isla Bonita

1 Lees de tekst van menu E in je leerboek en bekijk bron 13.

Je weet dan hoe het eiland eruitziet.

2 Welke vier dingen moeten altijd op een goede kaart staan?

23

Keuzemenu

1

nummer 1 in de lijst?

2

6 Welk land staat op nummer 1?

3

4

7 Op welke positie staat Nederland?

8 Hoeveel landen kun je zonder visum bezoeken met een Nederlands paspoort?

Zorg ervoor dat ze straks ook op jullie kaart te vinden zijn.

3 Teken een kaart van het eiland. Kies een makkelijke schaal, bijvoorbeeld 1 cm = 1.000 m = 1 km. Zo past het eiland goed op een A4’tje (in de breedte).

9 Maak met behulp van de lijst op de site het staafdiagram in W25 af.

10 Klik op de site op Compare (= vergelijk) en dan op Passports.

Selecteer Netherlands en in de kolom ernaast Iran. Noteer drie landen die je wel zonder visum in komt met een Nederlands paspoort en niet met een Iraans paspoort.

1 2 3 11 Hoeveel landen kun je juist wel met een Iraans paspoort en niet met een Nederlands paspoort zonder visum bezoeken?

12 Vind je het eerlijk dat je met het ene paspoort veel meer landen zonder visum mag bezoeken dan met het andere paspoort?

W25 Paspoortpower 180

aantal landen 160

160 140 120 100 80 60 40

39

20

926279_BNWRK BOEK.indb 23

nd

an ed

er la

ist N

Tu rk ije

ha n

M

Af g

rij k ar ok ko

iĂŤ

an k Fr

k Ira

Be lg

ts

la

nd

or e

ui D

Ira

Si

ng ap

n

0

12/06/19 16:19

24

1

Iran

Finish In dit hoofdstuk heb je gewerkt aan de vraag: Hoe gebruik je kaarten om Iran te leren kennen? In deze Finish oefen je daar nog een keer mee.

Kijkvragen 1 Bekijk in je leerboek figuur 24. a Welke reliëfvorm zie je op de foto?

b Teken in W26 je school op de juiste plek en zet er school bij. c Teken in W26 nog drie andere dingen, bijvoorbeeld het huis van een vriend of vriendin, je favoriete winkel of je sportclub. Zet er ook weer bij wat het is. d Gebruik een plattegrond of Google Maps. Klopt jouw kaart met de werkelijkheid? Leg je antwoord uit.

b Waaraan zie je dat?

c In welke hoogtegordel heeft de fotograaf de foto genomen?

W26 Je eigen omgeving.

Atlas- en kaartvaardigheden mijn huis

2 Gebruik de atlas. a Wat voor soort kaart is Azië - Landschappen (Azië Oorspronkelijke plantengroei)?

b Waaraan zie je dat?

c In wat voor landschap ligt de Indiase stad Mumbai?

d Wat is de absolute ligging van Mumbai?

Begrippen

e Gebruik de atlaskaart De wereld - Bevolkingsdichtheid (Wereld - Bevolkingsspreiding). Is de bevolking gelijk of ongelijk over de wereld verdeeld? Leg je antwoord uit.

4 Lees samen met een klasgenoot de volgende rijtjes begrippen uit het hoofdstuk.

Streep het begrip door dat volgens jullie niet in het rijtje thuishoort. Leg jullie keuze uit. a lokaal schaalniveau – inzoomen – plattegrond – absolute afstand

f Is de bevolkingsdichtheid in Iran hoog of laag als je deze vergelijkt met India? Leg je antwoord uit.

b thematische kaart – topografie – legenda – schaal

c zuiderbreedte – parallel – evenaar – meridiaan

De wereld in je hoofd 3 In W26 staat mijn huis in het midden van het kader. a Streep het foute woord door. Waar ligt jouw school ten opzichte van jouw huis? noord / noordoost / oost / zuidoost / zuid / zuidwest / west / noordwest.

d hoogteligging – eeuwige sneeuw – breedteligging – reliëf

926279_BNWRK BOEK.indb 24

12/06/19 16:19

Aantekeningen

25

Aantekeningen

926279_BNWRK BOEK.indb 25

12/06/19 16:19

D E GEO

1 VWO WERKBOEK

Ontdek waar het om draait

www.thiememeulenhoff.nl/degeo

926279_OMSL.indd 1

9 789006 926279 9 789006 619218

12/06/19 16:27