9789006073973 inkijkexemplaar

maakt onderdeel uit van de reeks Samengevat Bundels voor al je vakken bestel je op

www.examenbundel.nl

examenbundels vmbo gt vmbo gt vmbo gt vmbo gt vmbo gt vmbo gt vmbo gt

vmbo gt

vmbo (k)gt vmbo gt vmbo (k)gt vmbo gt

havo havo havo havo havo

vwo vwo vwo vwo vwo

havo havo

vwo vwo

havo havo havo havo havo havo

vwo vwo vwo vwo vwo vwo vwo

havo

vwo

Duits Engels Frans Nederlands biologie nask 1 nask 2 natuurkunde scheikunde wiskunde wiskunde A wiskunde B wiskunde C aardrijkskunde economie geschiedenis m&o maatschappijleer 2 maatschappijwetenschappen

Meer kans van slagen met de Examenbundel!

De Examenbundel bevat oefenexamens met uitleg bij de antwoorden, zodat je leert tijdens het oefenen.

De bundels zijn speciaal samengesteld voor het schooljaar waarin het examen plaats vindt, dus je oefent altijd de juiste stof.

Test je kennis met de OriĂŤntatietoets en kijk voor meer tips om te slagen op www.examenbundel.nl

in de } praktijk Engels

samengevat vmbo kgt vmbo kgt vmbo gt

vmbo kgt

vmbo kgt vmbo kgt

havo havo

vwo vwo

havo havo havo havo havo

vwo vwo vwo vwo vwo vwo

biologie nask 1 nask 2 natuurkunde scheikunde wiskunde wiskunde A wiskunde B wiskunde C aardrijkskunde economie m&o

havo havo havo

vwo vwo vwo

Engels in de praktijk Duits in de praktijk Frans in de praktijk

havo

vwo

J.G. Zonnenberg

Meer kans van slagen met Samengevat!

Samengevat biedt je een helder en beknopt overzicht van alle examenstof.

Met Samengevat kun je grote hoeveelheden stof snel herhalen en overzien.

Kijk op www.examenbundel.nl De Examensurvivalgids geeft je een handleiding om het examenjaar te overleven!

Het geeft je structuur in het leven en plannen in je examenjaar.

examensurvivalgids

Al onze uitgaven zijn verkrijgbaar via de erkende boekhandel.

9006073973_omslag.indd 1

08-06-11 14:26

9006073973_bw.indd 3

08-06-11 14:39

maakt onderdeel uit van de reeks Samengevat

in de } praktijk Engels

J.G. Zonnenberg

1

9006073973_bw.indd 1

08-06-11 14:39

Colofon Auteur J.G. Zonnenberg Illustraties Tochtstrips.NL Vormgeving en opmaak Maura van Wermeskerken, Apeldoorn

Over ThiemeMeulenhoff ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen ThiemeMeulenhoff ontwikkelt zich van educatievoor Primair Onderwijs, Voortgezet Onderwijs, ve uitgeverij tot een design company.

We Beroepsonderwijs en learning Volwasseneneducatie en Hoger brengen content, leerontwerp en technologie samen.

Onderwijs Met onze groeiende expertise, ervaring en leeroplossingen zijn weover een ThiemeMeulenhoff partner voor scholen Meer informatie en bij het vernieuwen envan verbeteren van onderwijs. Zo kunnen een overzicht onze leermiddelen: we samen beter recht doenofaan verschillen tuswww.thiememeulenhoff.nl via de onze klantenservice sen lerenden (088) 800 20 en 15 scholen en ervoor zorgen dat leren steeds persoonlijker, effectiever en efficiënter wordt.

ISBN 978 90 06 07397 3 Samen leren eerste vernieuwen.

Eerste druk, oplage, 2011 www.thiememeulenhoff.nl © ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2011 ISBN 978 90voorbehouden.

06 07397 3 Alle rechten Niets uit deze uitgave Eerste druk, tweede oplage, 2016 mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar © ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, gemaakt, in enige vorm of op enige2011 wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, Alle rechten Niets zonder uit deze uitgave opnamen, ofvoorbehouden. enig andere manier, mag worden verveelvoudigd, opgeslagenvan in een voorafgaande schriftelijke toestemming de geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar uitgever. gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, fotokopieën, opnaVoor zover het maken van door kopieën uit deze uitgave men, of enig andere manier, zonder16voorafgaande is toegestaan op grond van artikel Auteurswet j° schriftelijke toestemming van1985, de uitgever. het Besluit van 23 augustus Stbl., dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen Voor zover aan het maken van kopieën uit uitgave te voldoen Stichting Publicatieen deze Reproductieis toegestaan op grond van Postbus artikel 16B Auteurswet rechten Organisatie (PRO), 3060, 2130 1912 j° het Besluit van 23 augustus 1985, KB Hoofddorp (www.stichting-pro.nl).

Voor Stbl. het 471 en artikel 17van Auteurswet 1912, dient uitgave men de in daarovernemen gedeelte(n) uit deze voor wettelijk verschuldigde vergoedingen te volbloemlezingen, readers en andere compilatiewerken doen aan Publicatieen Reproductierechten (artikel 16Stichting Auteurswet) dient men zich tot de Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KBover Hoofduitgever te wenden.

Voor meer informatie het dorp (www.stichting-pro.nl).

Voor het overnemen gebruik van muziek, film en het maken van kopieën van gedeelte(n) uit www.auteursrechtenonderwijs.nl. deze uitgave in bloemlezingen, in het onderwijs zie readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zichgestreefd tot de uitgever te wenden.

De uitgever heeft ernaar de auteursrechten Voor meer volgens informatie het gebruik van muziek, te regelen de over wettelijke bepalingen. film en het maken van kopieën het onderwijs Degenen die desondanks meneninzekere rechten zie www.auteursrechtenonderwijs.nl. te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen.

Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Dezedat uitgave is volledig Deze uitgave is voorzien van het FSC®-keurmerk. Dit betekent de bosbouw

CO2-neutraal geproduceerd. gebruikte papier is voorzien van het FSC®-keurmerk. Dit betekent dat de bosbouw op een verantwoorde wijze heeft plaatsgevonden.

Hetplaatsgevonden. voor deze uitgave voor het gebruikte papier op een verantwoorde manier heeft

2

9006073973_bw.indd 2 9006073973_bw_vanuit_pdf.indd 2

© ThiemeMeulenhoff

08-06-11 09:02 14:39 23/09/16

Engels in de praktijk

Voorwoord Engels in de praktijk is een handzaam naslagwerk. Je kunt er bijvoorbeeld een overzicht van de belangrijkste Engelse grammatica in vinden of voorbeelden van hoe je een goede brief in het Engels schrijft. Ook kun je er allerhande voorbeeldzinnen in opzoeken.

Wat Engels in de praktijk anders maakt dan andere taalgidsen, is dat de theorie van het Engels geworteld is in de praktijk. Door dit boekje leer je niet alleen hoe je iets in het Engels kunt verwoorden, maar ook wanneer en op welke wijze je dat het beste kunt doen. Het geeft je inzicht in de Engelse taal van het leven van alledag: hoe spreek je met elkaar op de werkvloer, hoe maak je een praatje bij een eerste ontmoeting, waar moet je vooral niet naar vragen als je bij iemand op bezoek gaat, hoe maak je bij de dokter kenbaar wat je mankeert?

Engels in de praktijk voert je mee langs twaalf alledaagse thema’s - zoals werk, winkelen, vervoer - waarbij je hulp geboden wordt om je in verschillende situaties te kunnen redden.

Engels in de praktijk is geen volledige taalmethode, maar een praktische handreiking voor wie voor korte of langere tijd in Engeland wil wonen, werken of stage lopen.

De makers van Engels in de praktijk wensen je veel leer- en leesplezier!

Amersfoort, juli 2011

Š ThiemeMeulenhoff

9006073973_bw.indd 3

Judith ten Brummelhuis uitgever examentraining

3

3

08-06-11 14:39

9006073973_bw.indd 3

08-06-11 14:39

Engels in de praktijk

Inhoud

A alledaagse dingen

7

1 communicatie

2 eten en drinken 3 geld 4 gezondheid 5 godsdienst 6 onderwijs 7 sport 8 veiligheid 9 vervoer 10 het weer 11 werk 12 winkelen

7 9 12 13 14 14 15 16 17 20 21 22

B brieven schrijven en bellen

24

1 basismodel van een Engelse brief 2 e-mail 3 handige zinnen informele en formele brief 4 formele brieven met een speciaal onderwerp 5 bellen 6 sms-taal

24 26 26 27 29 30

C compacte grammatica

31

1 woordvolgorde 2 vraag en ontkenning 3 tijden 4 lijdende vorm 5 hulpwerkwoorden 6 woordsoorten 7 leestekens en hoofdletters

31 31 32 33 34 35 38

D data

39

39 40 40 41 44

1 maten en gewichten 2 tijd 3 bijzondere dagen 4 afkortingen 5 soorten Engels

Š ThiemeMeulenhoff

9006073973_bw.indd 5

5

5

08-06-11 14:39

9006073973_bw.indd 3

08-06-11 14:39

Engels in de praktijk

A alledaagse dingen 1 communicatie Words are a wonderful form of communication, but they will never replace kisses and punches (Ashleigh Brilliant)

Als je met iemand aan de praat raakt, beperkt de communicatie zich meestal tot woorden. De kussen, schouderklopjes en/of de klappen komen eventueel later. Hoe kun je ervoor zorgen dat als je met Britten praat, je woorden niet alleen goed klinken, maar ook goed overkomen?

I’m having a wonderful time here in England, ehhmm Great Britain, ehhmm the UK …

Heb je eenmaal de oversteek gemaakt en begin je een gesprek met iemand aan de andere kant van het Kanaal, zorg dan dat je twee dingen zeker weet: waar precies ben ik op dit grote eiland en uit welk land komt de Brit tegenover me?

Great Britain is wat wij gemakshalve dikwijls ‘Engeland’ noemen. Het bestaat uit de landen England, Scotland en Wales.

The United Kingdom is Great Britain plus Northern Ireland. Daarom heet het voluit: The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland.

Houd dus voor ogen dat Great Britain uit verschillende landen bestaat. In Schotland of Wales tegen een inwoner daar zeggen dat je het geweldig naar je zin hebt in ‘England’ is net zoiets als tegen een aanhanger van Liverpool zeggen dat je Everton zo’n fijne club vindt. Engeland, Schotland en Wales hebben zo veel oorlogen met elkaar uitgevochten dat ze nu wel met enige moeite bij elkaar willen zijn, maar beslist niet met elkaar verward willen worden. Houd dus de nationaliteit van je gesprekspartner in de gaten, anders is het contact misschien afgelopen voordat het echt begonnen is. Ben je het toch even kwijt: ‘Britain’ en ‘British’ als algemene term kan geen kwaad.

Shake hands and kiss?

Bij een eerste ontmoeting schud je elkaar de hand of je knikt naar elkaar. Als je jezelf voorstelt, zeg je bij een formele ontmoeting:

© ThiemeMeulenhoff

9006073973_bw.indd 7

‘Hello. May I introduce myself? I’m [naam].’

Bij een informele kennismaking zeg je: ‘Hi / Hello, I’m [naam], how are you?’ Als jijzelf aan iemand anders wordt voorgesteld, zeg je: ‘How do you do?’ en de ander zegt dat terug.

Maar je geeft geen van beiden antwoord op deze beleefdheidsvraag. Je kunt ook reageren met: ‘Nice to meet you’ of ‘Pleased to meet you’. Zeg bij kennismaking niet: ‘How are you?’, want daarmee vraag je echt hoe het met iemand is. Dat komt eventueel later.

Bij een volgende ontmoeting worden er meestal geen handen meer geschud. Je knikt gewoon naar elkaar en zegt: ‘Hi / Hello’.

Kussen bij begroeting doet men alleen als heel goede vrienden of familie, en dan is het ‘a peck on the cheek’. Het aantal kussen kan variëren, dus dat is altijd even afwachten.

Oorsponkelijk was één kus royaal voldoende, inmiddels worden er - onder Franse invloed ook weleens twee gegeven, maar het zijn er nooit drie. (NB Noem de twee kussen geen ‘French kisses’, want dat zijn tongzoenen.)

Small talk, making it big Wil je van een gesprek een succes maken, dan zul je ook op bepaalde dingen moeten letten die Nederlanders vaak minder belangrijk vinden.

Kijk elkaar bijvoorbeeld wel aan, maar houd de ander niet gevangen in je blik: ‘It’s rude to stare.’ Als een Brit het idee heeft dat je hem lang en strak aankijkt, voelt hij zich ongemakkelijk. Kijk dus af en toe even weg tijdens een gesprek.

Laat de ander uitspreken. Britten praten graag in hele zinnen en tamelijk onderkoeld over iets. Wanneer je hen onderbreekt, kunnen ze hun zin niet afmaken en komt de ‘understatement’ ook niet uit de verf. Je zult trouwens merken dat ze zelf ook geduldig wachten tot jij je hele zin hebt opgebouwd - zelfs als je naar woorden zoekt. Soms kun je dan beter het woord omschrijven waar je naar zoekt en erom vragen.

Stel open vragen zodat een ander er een eigen kant mee op kan. Begin niet met je eigen mening te verkondigen om dan te vragen of de ander het daarmee eens is. Dat benauwt Britten.

7

7

08-06-11 14:39

Engels in de praktijk

Kies onderwerpen die veilig zijn en waar je kabbelend over kunt praten: ‘small talk’.

Vermijd onderwerpen die men lastig vindt en dat kan op Nederlanders best overkomen als een lange lijst.

To ask or not to ask, that is the question Wat zijn welkome onderwerpen en hoe kun je daarover beginnen?

Op nummer één voor een veilig begin van een gesprek staat: het weer. Benadruk, als dat kan, het goede ervan. Zoals over veel onderwerpen wordt ook over het weer gepraat met een ‘stiff upper lip’. Als het bijvoorbeeld stortregent in september, wordt dat ‘seasonable weather’ genoemd: het juiste weer voor de tijd van het jaar. Britten zijn van mening: ‘There’s no such thing as bad weather, there are only the wrong clothes.’

In Ierland heeft men dezelfde aanpak. Daar is het gebruikelijk buitenlanders te vragen: ‘How do you know it’s summer in Ireland?

That’s when the rain is warmer.’ Schelden op het weer is dus ‘not done’.

Een lijst van welkome onderwerpen met mogelijke openingen voor een gesprek: • reizen: ‘Did you have a good journey?’

• gezin / familie: ‘How is your family?’

• het weer: ‘It’s a lovely day today, isn’t it?’

• vakantie / vrije dagen: ‘Are you going anywhere this weekend? / Are you going anywhere on holiday this year?’

• natuur: ‘The garden looks lovely, doesn’t it?’

• huisdieren: ‘What a lovely dog. What is his name?’

• films / tv / muziek / boeken: ‘Have you seen the film [title]? / Did you see [name of programme] last night? / What sort of music do you like? / Have you read any good books recently?’

• sport: ‘Have you been watching Wimbledon?’

• hobby’s: ‘What do you enjoy doing in your spare time?’

• eten: ‘I had a lovely Chinese meal last night - do you like Chinese food?’

8

9006073973_bw.indd 8

• studie: ‘What are you studying?’

• werk: ‘What sort of work do you do?’

• wonen: ‘Have you lived in this area long?’

Er zijn ook onderwerpen die voor jou misschien acceptabel zijn, maar die men snel confronterend vindt door het persoonlijke of rechtstreekse karakter. De volgende onderwerpen met bijbehorende vragen kun je beter overslaan: • leeftijd en uiterlijk: ‘How old are you? / You seem to have put on some weight.’

• vragen over iemands persoonlijke opvattingen en omstandigheden: ‘How come you haven’t got any children? / How much do you earn? / Do you believe in God?’ • grappen met een seksistisch of racistisch randje - zelfs al vind je ze zelf onschuldig: ‘Heard what happened to the [nationality] man that tried to blow up a bus? Well, he burned his lips on the exhaust pipe.’

• roddel over bekenden: ‘Have you heard the latest about [name]?

Well, let me tell you, …’

• politiek: ‘Who did you vote for in the last elections?’

• ras en immigratie: ‘Are there many [name] in your neighbourhood?’

• het koningshuis (the Monarchy and the Royal Family): ‘Actually, I’d prefer William to Charles as King, wouldn’t you?’

• de EU (the European Union / Brussels) en de euro: ‘It’s about time Britain introduced the euro, isn’t it?’

• kritiek of klachten (criticism or complaints): ‘Why is British food so bad?’

Etiquette that sticks Het woord ‘etiquette’ en het Engelse ‘stick’ komen van hetzelfde woord: ‘estiquier’, en dat betekent ‘plakken’. Elke bevolkingsgroep of beroepsgroep had vroeger zijn eigen gedragscode. Door hun gedrag kon je mensen plaatsen en als het ware een etiket opplakken. Je wist zo waar ze vandaan kwamen en wat ze deden. Uit die verschillende omgangsregels is inmiddels een

© ThiemeMeulenhoff

08-06-11 14:39

Engels in de praktijk

algemeen beschaafde etiquette tevoorschijn gekomen. Het verwarrende is alleen dat die regels per land kunnen verschillen. Zodra je ervan afwijkt, ben je een buitenstaander of buitenlander, of nog erger een barbaar. Dus is het goed om vertrouwd te zijn met wat wel genoemd wordt: ’s lands wijs, ’s lands eer. Hieronder vind je een aantal afwijkende gedragsregels: • Britten zeggen veel vaker dan wij ‘please’ en ‘thank you’. Als je het niet zegt, ben je niet beleefd. Bovendien hoor je dat er veel meer ‘sorry’ wordt gezegd. Als iemand tegen jou aanbotst, hoor je twee keer ‘sorry’: van degene die tegen jou oploopt en van jouzelf. Dat is misschien even wennen: je roept niet ‘Hé, kun je niet uitkijken!’, maar je zegt bescheiden en toch goed verstaanbaar ‘sorry’, ook al is het duidelijk niet jouw schuld.

• Als je vraagt om iets wat je wilt, zeg je niet ‘I want’, maar ‘I’d like ...’ en je voegt er ook nog ‘please’ aan toe: ‘I’d like two tickets for tonight’s show, please.’ Alleen verwende, stampvoetende kinderen zeggen ‘I want’: ‘I want it, I want it, I want it NOW!’ • Wachten in een keurige rij (queuing) is voor de Britse bevolking een teken van beschaving. Als laatste sluit je dus achter aan de rij aan. Weet je niet zeker waar de rij eindigt? Dan vraag je beleefd: ‘Excuse me, is this the end of the line?’ en iedereen zal het waarderen. Je begrijpt, voordringen (queue jumping / pushing in) is een grote zonde.

© ThiemeMeulenhoff

9006073973_bw.indd 9

• Op roltrappen sta je altijd aan de rechterkant, zodat mensen die willen doorlopen dat aan de linkerkant kunnen doen.

• Wil je erlangs en staat iemand je in de weg? Je zegt dan ‘Excuse me, please.’ en de ander gaat, waarschijnlijk met een ‘sorry’, voor je opzij. In dat geval zeg jij ‘Thank you.’

• Bij afspraken moet je je stipt aan de afgesproken tijd houden. Word je bijvoorbeeld bij iemand thuis uitgenodigd om te komen eten om ‘8 pm for 8.30 pm’, dan zorg je dat je er tussen acht uur en half negen bent.

• Ga je bij mensen dineren en lust je iets niet? Geef het een paar dagen van tevoren aan hen door. Bij het diner zelf vraag je nooit om meer. Je wacht tot gevraagd wordt: ‘Would you like some more?’ of ‘Would you like seconds?’ Je kunt reageren met ‘Yes, please.’ of ‘Just a little bit, please.’

Wil je niet meer eten? Zeg dan: ‘That was lovely, but I’m full, thank you.’

• Als je bij iemand thuis naar het toilet wilt en je weet niet waar het is, vraag je: ‘Excuse me. Could you tell me where the toilet is, please?’

Nog twee regels om te laten zien hoe welopgevoed je bent: • Erwten eet je door er met de achterkant - de bolle kant dus - van je vork tegenaan te duwen. Wij noemen dat ook wel prakken.

Britse erwten worden zo zacht gekookt dat ze vanzelf tussen de tanden van je vork blijven zitten. Dat is dan makkelijk weghappen.

• De dag nadat je op bezoek bent geweest, bel of mail je je gastheer of gastvrouw om te zeggen: ‘I really enjoyed it. Thank you again.’ Ook dat hoort bij de algemeen beschaafde Britse etiquette.

2

eten en drinken

A smiling face is half the meal Dat kan wel zo zijn, maar het mooiste is een lachend gezicht omdat de hele maaltijd zo lekker is. Helaas denken veel mensen dat het Britse eten niet echt lekker is om het maar vriendelijk te zeggen. Bijzonder buigzame frieten, doodgekookte worteltjes, gebakken 9

9

08-06-11 14:39

Engels in de praktijk

vis besprenkeld met azijn - de voorbeelden liggen voor het oprapen.

Gelukkig behoort veel daarvan tot het verleden en heeft de Britse keuken zelfs zonder chefkoks als Jamie Oliver een goede naam gekregen.

Maar de liefhebbers van traditie komen ook nog aan hun trekken: bij de ‘takeaway’ kun je je ‘fish and chips’ blijven begieten met azijn. En als je een frietje pakt, hangt die nog steeds onmiddellijk dubbelgebogen over je vinger.

What’s for afters?

Britten hebben dezelfde maaltijden als wij: ‘breakfast, lunch and dinner’. Net als wij ontbijten ze weleens alleen met koffie. Of ze eten ’s avonds tamelijk laat, rond acht uur of nog later, bijvoorbeeld na een theaterbezoek.

In dat geval heet de avondmaaltijd niet ‘dinner’, maar ‘supper’. ‘Dinner’ kan trouwens een verwarrend woord zijn, want een - meestal warme - lunch wordt ook wel zo genoemd.

Het traditionele ontbijt, ‘cooked breakfast / fry-up’, wordt vooral in hotels geserveerd of door Britten in de weekends of op de camping klaargemaakt. Meestal bestaat het ontbijt uit ‘toast with butter or margarine and jam’. Let erop dat ‘marmalade’ ook gebruikt wordt als wij ‘jam’ bedoelen. Er is dus niets mis met het woord ‘strawberry marmalade’. Ook eten Britten vaak ‘a bowl of cereal’: ‘cornflakes or muesli with milk’ of ‘porridge’ (havermoutpap). Bij het ontbijt wordt voornamelijk ‘orange juice’ en ‘a cup of breakfast tea’ gedronken. Alleen bij een ‘continental breakfast’ drink je ‘a cup of coffee’ en eet je ‘a bread roll or croissant with cheese or ham’.

Voor de lunch neemt vrijwel niemand een lunchpakketje mee naar zijn werk. Meestal loop je even naar buiten en koop je ergens een paar sandwiches.

‘Dinner’ is de hoofdmaaltijd van de dag. Een typische avondmaaltijd bestaat uit ‘meat and two veg’, waarbij ‘veg’ (spreek uit: [vedzj]) een afkorting is van ‘vegetables’. Als je een bord met vlees, aardappels en één soort groente krijgt, ga dan niet naar de tweede groente zoeken: aardappels tellen namelijk ook als groente.

Het toetje heet officieel ‘dessert’, maar wordt ook wel ‘pudding’ genoemd. Wordt je ‘pudding’ aangeboden en je houdt niet van 10

9006073973_bw.indd 10

pudding, dan kun je beter toch even vragen waaruit het toetje bestaat. Misschien mis je anders iets lekkers. Ook het woord ‘afters’ wordt wel voor ‘toetje’ gebruikt, maar dan vooral in de vraag: ‘What’s for afters?’

What would the world do without tea?!

Zo sprak een Engels staatsman al in de zestiende eeuw. En met ‘the world’ bedoelde hij natuurlijk de beschaafde wereld. Thee is voor de Britten niet zomaar iets waar je een kopje van inschenkt. Nee, het is een instituut.

Je merkt het al aan allerlei uitdrukkingen waarin het woord thee voorkomt. ‘Not for all the tea in China’ wordt gezegd als men iets voor geen prijs wil. En ‘It’s not my cup of tea’ betekent dat je er helemaal geen zin in hebt.

Thee zit dus diep in het gevoel van de Brit.

Thee wordt gedronken met melk, meestal veel melk, wat ‘white’ genoemd wordt. Als je geen melk wilt, noemt men de thee, ongeacht de kleur, ‘black’. Veel mensen nemen ‘s ochtends een ‘tea-break’ rond elf uur. Die pauze heet ook wel ‘elevenses’. Maar het hoogtepunt van de dag is ‘tea-time’, meestal tussen half vier en vijf uur ‘s middags. Eerder is eigenlijk onbeschaafd. Mick Jagger zei ooit: ‘I got nasty habits. I take tea at three.’ Dat is een opmerking waarvan je het schokkende alleen maar begrijpt als je de theetraditie kent. ‘Tea’ is eigenlijk een lichte maaltijd in de tweede helft van de middag en wordt ook wel ‘afternoon tea’ of ‘cream tea’ genoemd.

De thee wordt opgediend met allerlei heerlijke, meest zoete hapjes: biscuits, cakes, sandwiches met schijfjes komkommer en vispasta, en de ook bij toeristen zeer bekende ‘scones with jam and cream’. Natuurlijk moet je dan ook weten hoe je een scone eet. Eerst snijd je de scone als een broodje doormidden.

Dan smeer je de jam op beide helften en daarbovenop doe je de room. Vervolgens eet je de twee helften na elkaar op, met je handen, niet met vork en mes.

‘High tea’ is overigens iets anders dan ‘afternoon / cream tea’. Het is een lichte, maar warme maaltijd rond 6 uur. In de loop van de avond kun je dan nog ‘supper’ verwachten.

Nu je weet hoe belangrijk ‘tea’ is in het Britse leven, kun je je misschien wel voorstellen dat iemand zich in een relatieprogramma versprak - als het al een verspreking was - en zijn nieuwe geliefde romantisch toefluisterde: ‘It takes tea to tango.’

© ThiemeMeulenhoff

08-06-11 14:39

Engels in de praktijk

Few things are more pleasant than a good pub Naast ‘tea’ is de pub een traditie met eigen regels en gewoontes. Met vrienden of kennissen spreek je meestal niet thuis af maar in de pub. Of je bent bij vrienden en dan zegt iemand: ‘Let’s go to the pub.’

In een pub moet je minstens achttien jaar oud zijn om te kunnen bestellen. Gewoonlijk geeft een van je vrienden een rondje: ‘buying a round of drinks’. Van jou wordt verwacht dat je dat in de loop van de avond ook een keer doet.

Glazen worden tot aan de rand toe volgeschonken. Britten vinden schuim niet meer dan lucht en daar betaal je niet voor.

Daardoor duurt bier inschenken wel even, want het schuim moet er eerst af. Het is dus geen onbeleefdheid als de barman jouw glas inschenkt, dan de bestelling van iemand anders opneemt, om vervolgens pas jouw glas verder te behandelen door er weer wat bij te schenken. Zo krijg je waar voor je geld.

Pubs hebben wisselende openings- en sluitingstijden (licensed hours). De meeste gaan om elf uur ’s avonds dicht. Een aantal gaat later dicht: ‘extended hours’. Maar vrijwel geen pub blijft de hele nacht open.

Tien minuten voor sluitingstijd wordt er omgeroepen: ‘Last drinks at the bar’ of ‘Time, gentlemen, please’. Je kunt dan je laatste drankje bestellen en hebt tot twintig minuten na officiële sluitingstijd de tijd om het op te drinken en te vertrekken.

Een aantal uitdrukkingen die van pas komen bij een bezoek aan de pub: • iemand vragen mee naar de pub te gaan: ‘Would you like to come out for a beer?’ of ‘Shall we go for a drink after class / after work?’

• iets te drinken aanbieden: ‘Do you want a drink?’ of ‘What would you like to drink?’ (vrij formeel) ‘What are you having?’ of ‘What can I get you?’ (minder formeel) ‘Would you like another drink?’ (als iemand al wat heeft gedronken) • reageren op het aanbod van een drankje: ‘A pint of lager, please’ of ‘Could you get me a vodka and orange?’

‘Can I have the same again, please?’ (als de ander weet wat je dronk) ‘I’m fine, thank you’ (als je niets wilt) ‘I’m fine at the moment, thank you’ (als je op dit moment niets wilt)

© ThiemeMeulenhoff

9006073973_bw.indd 11

Bestel je aan de bar? Maak dan meteen duidelijk of je een ‘pint’ (ongeveer een halve liter) of ‘a half pint’ wilt hebben en noem ook het merk van je drankje. Een flesje bier is ‘bottled beer’ en van de tap is ‘draught (spreek uit: [dra:ft]) beer’. De barman of -vrouw kan dan aan jou vragen: ‘What can I get you?’ Jij doet vervolgens je bestelling, altijd gevolgd door ‘please’, bijvoorbeeld: ‘Hello. Two pints of lager, a [merk]’s Bitter and a packet of cheese and onion crisps, please.’

Eating out Uit eten gaan in een restaurant is niet echt anders dan in Nederland. In een pub is het systeem wel anders. Je zoekt een tafeltje en geeft dan aan de bar je tafel(nummer) door en wat je wilt eten. Meestal is er een apart gedeelte aan de bar waar je je eten kunt bestellen. Soms krijg je een nummer bij je bestelling. Dan wacht je tot je nummer wordt geroepen waarna je je bestelling aan de bar kunt halen.

Eten kun je op verschillende plekken: in ‘a cafetaria, an inn, a pub, a restaurant’. Ook in een ‘café’ kun je wat te eten bestellen.

Maar let op: in de meeste ‘cafés’ kun je geen alcohol krijgen, alleen frisdrank, thee en koffie (vandaar de naam).

Als je in een café of restaurant wilt weten waar het toilet is, vraag je: ‘Excuse me.

Could you tell me where the ladies / gents is, please?’

Should I leave a tip?

In een café of een pub betaal je je drankjes en hapjes bij het bestellen aan de bar. Je geeft geen fooi, maar in plaats daarvan zeg je zodra je je bestelling hebt gedaan tegen degene die je helpt: ‘... and one for yourself.’

Die legt dan onder dank een bedrag(je) voor zichzelf opzij, meestal tussen de 20p en ₤2, afhankelijk van hoe groot je bestelling is.

In een restaurant vraag je om de rekening: ‘May I have the bill, please?’ Als er ‘service not included’ op de rekening staat (of in een heel chique restaurant: ‘Gratuities are at the customer’s discretion’), geef je zo’n 10% van het bedrag als fooi. Maar als er ‘service charge’ op je rekening staat, is het bedieningsgeld er al bij opgeteld en kan je fooi aanzienlijk lager zijn of zelfs achterwege blijven.

Weet je niet zeker of je met je betaalkaart 11

11

08-06-11 14:39

Engels in de praktijk

kunt betalen? Vraag dan ‘Do you take a [naam]card?’ en hoop vervolgens op een positief antwoord of dat je voor alle zekerheid genoeg contant geld bij je hebt gestoken.

3 geld As safe as the Bank of England Als je deze uitdrukking kent, kun je je voorstellen dat de Britten niet graag overgaan op de euro en hun pond willen behouden. Die geeft al eeuwenlang zekerheid.

In feite is ‘pound’ een verkorting van ‘a pound weight of sterlings’. Een sterling was ooit een klein zilveren muntje met een ster erin. Door de ster kon je zien dat het een officiële munt was. Voor grote uitgaven had je veel sterlings nodig en dat werd vastgesteld per gewicht.

Als er niet met de muntjes was geknoeid - een randje ervan afgehaald, bijvoorbeeld gingen er precies 240 muntjes in een pond.

Als je iets duurs wilde afrekenen, ging het wegen van die muntjes een stuk sneller dan tellen.

Als teken voor de Britse pond wordt ₤ gebruikt. Dat is een gestileerde L als afkorting van het Latijnse woord ‘libra’. Libra betekent niet alleen ‘weegschaal’ (wij kennen het als een van de sterrenbeelden), maar was ook een pond zilver. Om de Britse munteenheid aan te geven wordt daarnaast het woord ‘sterling’ gebruikt: ‘These have to be paid for in sterling’. Met ‘sterling’ maken mensen ook wel duidelijk dat iets of iemand heel goed en betrouwbaar is: ‘They have done sterling work.’ Het is een wat formele uitdrukking, dus je zult het niet iedere dag horen, maar het laat wel zien hoeveel vertrouwen de Britten hebben in hun pond sterling.

Money is honey Je hoeft geen Pooh-fan te zijn om dat te bevestigen. De uitdrukkingen hoe zoet geld is, maar ook hoe machtig (money talks!) liggen voor het oprapen.

De Britse pond is gelijk aan 100 ‘pence’. In bedragen wordt dat afgekort als ‘p’. ‘Penny’ is het enkelvoud en wordt eigenlijk alleen gebruikt voor de munt: ‘a one-penny coin’.

Een pond noem je ook wel ‘quid’ en die naam verandert niet in het meervoud. ‘How much is it? - Two quid.’ Verder heet een briefje van vijf ‘a fiver’ en een tientje ‘a tenner’.

12

9006073973_bw.indd 12

Maar hoe kom je nu aan geld als je in het Verenigd Koninkrijk bent? Laten we het simpel houden en aannemen dat je genoeg op je bankrekening hebt staan om geld op te nemen. Een gunstige situatie: ‘You are in credit, so you can make a withdrawal’.

(Mocht het toch voorkomen dat je rood staat, dan zeg je dat zo: ‘My account is overdrawn’ of minder formeel: ‘I’m in the red’.)

Bankbiljetten haal je uit een geldautomaat: ‘You withdraw bank notes from a cash machine / cashpoint / ATM (automatic telling machine).’ Met andere woorden: ‘chip and PIN’. De pinpas die je daarbij gebruikt, heet een ‘cash card’.

Met een ‘debit card’ kun je niet alleen geld uit een automaat halen, maar ook in winkels, restaurants en dergelijke betalen. Een ‘service card’ is een combinatie van pinpas en ‘debit card’. In veel supermarkten kun je met je ‘debit card’ of ‘service card’ ook geld opnemen boven op het bedrag voor je aankopen: ‘a cashback’.

I cried all the way to the bank Dat zei Al Capone nadat hij zijn misdaadgeld naar de bank had gebracht. Dat moet je niet zien als aanmoediging om op dezelfde manier je bankrekening uit te breiden, maar zorg wel dat er royaal genoeg op je bankrekening staat als je naar het buitenland gaat.

Blijf je langer dan zes maanden in de UK, bijvoorbeeld in verband met stage, overweeg dan om daar een bankrekening te openen.

Voor een kortere periode heeft het geen zin, want je moet allerlei officiële gegevens kunnen overleggen: ‘prove your identity, your UK address, home country address, credit record, sources of income’ om maar een paar zaken te noemen. Maar over een langere periode betaalt die moeite zich terug, al is het alleen maar doordat je in één keer een groot bedrag in Britse ponden op die bank kunt laten zetten in plaats van steeds weer euro’s in ponden te moeten omwisselen en elke keer ook de transactiekosten te moeten betalen.

In dire straits Heb je het financieel zwaar (be in dire straits) en is het moeilijk om rond te komen (make ends meet)? Je kunt op veel manieren op je uitgaven besparen.

Koop je spullen online via internet, dat levert dikwijls korting op. Ga naar markten voor groente en fruit. Koop goedkoop in ‘discount

© ThiemeMeulenhoff

08-06-11 14:39

Engels in de praktijk

stores’ en ‘charity shops’. Houd de uitverkoop (sale) in januari en in juli in de gaten. Veel winkels geven studenten korting (discounts for students) als je erom vraagt én kunt aantonen dat je studeert. Ook veel bioscopen geven studenten korting of ze bieden kaartjes goedkoper aan op de minder drukke tijden: ‘cheap tickets at off-peak time’. Als een schouwburg met kaartjes blijft zitten, kun je meestal kort voor de voorstelling een goedkoper kaartje kopen. Hogescholen hebben vaak een eet- en drinkgelegenheid waar je tegen een lagere prijs dan ergens anders terecht kunt. En veel pubs hebben ‘happy hours’.

Ervaar anders eens hoe heerlijk het is om op een zomerse dag in een park vorstelijk te liggen genieten van een gratis concert (maar houd dan wel je paraplu binnen handbereik)!

4 gezondheid O health! Health! The blessing of the rich (Ben Jonson) Gelukkig werd dat eeuwen geleden gezegd en is er al jaren de ‘National Health Service (NHS)’ die tegen een laag tarief gezondheidszorg geeft en in een aantal gevallen zelfs gratis. Die voordelen gelden echter alleen voor ‘UK residents’ en dus niet voor jou als buitenlander, tenzij ...

Bij je eigen ziektekostenverzekering kun je een ‘European Health Insurance Card (EHIC)’ aanvragen. Als je die kaart laat zien, heb je recht op dezelfde behandeling als een inwoner van Groot-Brittannië. Eventuele kosten worden met je verzekering geregeld.

Medicijnen moet je meestal wel zelf betalen, maar die kun je later bij je eigen verzekering claimen. Rekeningen bewaren dus.

Gebruik je speciale medicijnen? Haal dan bij je apotheek een geneesmiddelenpaspoort (medication passport) waarin je medicijnen vermeld staan met de stofnaam (generic name) erbij. Dat maakt het overleg met een buitenlandse arts een stuk makkelijker.

Daarnaast is het verstandig een reisverzekering af te sluiten, want sommige bijkomende kosten, zoals vervoer naar eigen land, worden niet vergoed.

© ThiemeMeulenhoff

9006073973_bw.indd 13

Your health!

Als je rookt, word je er vaak aan herinnerd dat het slecht voor je gezondheid is. Bij drinken gaat het een stuk minder zorgelijk: Op je gezondheid! (Your health!) Hoe dan ook, gezondheid speelt een belangrijke rol in ieders leven.

Wat moet je doen als je eigen gezondheid het af laat weten in Groot-Brittannië? In geval van nood (emergency) bel je 999 en vraag je om een ambulance. Bel je toevallig 112 omdat dat nummer er bij je ingebeiteld zit?

Geen paniek, ook onder dat nummer nemen ze op.

Wil je naar de spoedeisende hulp van een ziekenhuis? Ga dan naar de ‘accident and emergency (A&E)’ of naar de ‘minor injuries unit’ van het dichtstbijzijnde ziekenhuis.

Heb je meer behoefte aan advies? Dan kun je naar een ‘NHS walk-in centre’ voor medisch advies en behandeling van lichte aandoeningen. Je hoeft daarvoor geen afspraak te maken. Gratis advies kan ook per telefoon en ook nog eens dag en nacht: NHS Direct 0845 4647. Je krijgt iemand aan de lijn die een aantal gegevens van je noteert. Daarna word je teruggebeld door een verpleegkundige.

Misschien weet je al wat voor arts je wilt raadplegen: een huisarts (general practitioner / GP), tandarts (dentist) of oogarts (opthalmologist / eye specialist)?

Een arts bij jou in de buurt vind je op de NHS website www.nhs.uk of via de electronische Gouden Gids (Yellow Pages): www.yell.com.

Gezondheidszorg vlakbij kun je ook vinden via UpMyStreet: www.upmystreet.com.

Na het maken van een afspraak (make an appointment) ga je naar het spreekuur (surgery) van de dokter. Misschien kom je terug met een recept (prescription).

Daarmee ga je naar de apotheek (pharmacy / chemist’s shop / dispensing chemist’s). Veel drogisterijen en drogisterijafdelingen van supermarkten hebben een apotheek erbij.

Eventueel kun je op de websites hierboven zoeken welke apotheek dichtbij jou is.

Een paar praktische zinnen die je kunt gebruiken: • My ... is hurting.

• I suffer from ...

• I’m allergic to ... / I’m a diabetic / I have a heart condition.

13

13

08-06-11 14:39

Engels in de praktijk

• Could you prepare this prescription for me, please.

• What time can I pick it up?

• Can you make out a receipt (kwitantie), please.

5

godsdienst

Happiness is a mystery, like religion. It shouldn’t be rationalised (G.K. Chesterton)

Stel dat degene op wie je gek bent, aan je vraagt: ‘Waarom houd je van me?’ Het resultaat is meestal een mond vol tanden, het pijnigen van je hersens voor een rationeel antwoord en uiteindelijk niet verder komen dan: ‘Nou gewoon, omdat het zo is.’ Niet echt een goede uitleg waarom je je zo gelukkig voelt bij hem/haar. Vaak reageren gelovigen op dezelfde manier als je aan hen vraagt: ‘Waarom geloof je in God?’ Birds of a feather flock together Emigranten uit hetzelfde land gaan in hun nieuwe land graag bij elkaar wonen en mensen met hetzelfde geloof doen dat ook.

Doordat Groot-Brittannië in de loop der eeuwen veel landen heeft veroverd, zijn er mensen vanuit allerlei landen komen wonen.

Die namen ook hun eigen godsdienst mee.

Verder heeft met name Engeland veel oorlogen gevoerd, ook voor vrijheid van godsdienst. (Dat Hendrik VIII zo veel 14

9006073973_bw.indd 14

vrouwen had, kwam meer door zijn behoefte aan godsdienstvrijheid dan zijn behoefte aan seks.) Als gevolg van al die geloofsstrijd hebben Britten een eeuwenoud respect voor de religies van anderen. Vanwege dat respect kun je beter geen opmerkingen of grappen over nationaliteiten of religies maken. Dat wordt onmiddellijk als storend of beledigend ervaren. Er is dus alle ruimte om je eigen geloof te beleven, met mensen die dezelfde religie aanhangen.

De officiële kerk van Engeland is de Anglicaanse kerk (Anglican church / Church of England) en die van Schotland de Presbyteriaanse kerk (Presbyterian church / Church of Scotland). Beide zijn protestantse kerken. De rooms-katholieke kerk (Roman Catholic Church) is de officiële kerk van de Ierse Republiek. In het Verenigd Koninkrijk is de rooms-katholieke kerk een van de kleinere kerken.

Ruim dertien miljoen Britten zijn lid van de Anglicaanse kerk. Tien procent daarvan gaat regelmatig naar de kerk (attends church regularly / is actively practising).

Wat betreft de andere godsdiensten, er zijn anderhalf miljoen moslims (Muslims) en er zijn ruim zeshonderd moskeeën (mosques).

Met name door de banden met India zijn er tamelijk veel hindoes (Hindus), namelijk ruim 500.000. In Londen staat de eerste traditionele tempel (temple / mandir) in Europa, een prachtig gebouw dat ook een toeristische trekpleister is. En er zijn ongeveer 300.000 joden (Jews) met zo’n 365 synagogen (synagogues).

Als je benieuwd bent naar een bepaalde kerk of religie, kijk dan eens op www.bbc.co.uk.

Daar vind je ook de belangrijke feestdagen van de verschillende godsdiensten.

6

onderwijs

The most useful rule of all education is not to save time but to waste it (Jean-Jacques Rousseau)

Deze belangrijke filosoof was dus beslist geen voorstander van studieduurverkorting.

Niet dat hij voorstander was van eindeloos rondlummelen, maar juist jongeren moesten volgens hem de tijd krijgen om spelenderwijs levenservaring op te doen.

© ThiemeMeulenhoff

08-06-11 14:39

Engels in de praktijk

A teacher can but lead you to the door; learning is up to you.

Vanaf je vijfde ligt vast hoelang en wat je kunt leren. In Nederland bestaat een leerplicht van die leeftijd tot je achttiende.

In Engeland loopt de leerplicht van vijf tot zestien jaar. En daarna kan de schooldeur achter je dichtvallen, als je dat wilt. Het Engelse staatsonderwijs is in principe gratis tot je negentiende jaar. Dit geldt ook voor burgers uit Nederland of andere Europese landen. Dat kan dus interessant zijn als je die leeftijd nog niet hebt …

In het schema zie je het Nederlandse systeem naast het Britse.

Nederland

Groot-Brittannië

peuterspeelzaal

pre-school: day nursery / nursery school / kindergarten

basisschool: • onderbouw (groep 1 en 2) • middenbouw (groep 3, 4 en 5) • bovenbouw (groep 6, 7 en 8)

primary school: • infant school (year 1) • junior school (year 2 - 6)

voortgezet onderwijs: vmbo, havo, vwo, gymnasium

secondary school / comprehensive school: year 7 - 11, year 12 (sixth form college), grammar school

middelbaar beroeps onderwijs

vocational training

hoger onderwijs: • hbo • universiteit

higher education: • polytechnic • university

speciaal onderwijs

special needs / learning difficulties / disabilities • special schools • special colleges

Voor meer informatie kun je terecht bij de UK Student Life website: www.ukstudentlife.com en voor meer informatie over speciaal onderwijs: www.natspec.org.uk.

The day after I was elected President, I had my high school grades classified Top Secret (Ronald Reagan) Slim zijn hoeft niet altijd te betekenen dat je ook hoge cijfers scoort. Examens zijn tenslotte niet ieders hobby. Maar cijfers krijg je allicht ook in Groot-Brittannië. Britse docenten geven hun beoordeling wel anders weer dan Nederlandse: zij geven geen cijfers maar letters. Je krijgt je ‘grades / marks / results’ van A - E. A is daarbij het hoogst.

De betekenis van de letters: A = excellent, B = good, C = satisfactory, D = weak, E = unsatisfactory. Bij sommige opleidingen worden ook nog F’s en G’s gegeven. Bij de eindexamens (GCSEs / General Certificates of Secondary Education’) worden wel cijfers gegeven, maar dan van 10 - 4. Een vette 1 zul je in Groot-Brittannië dus niet kunnen halen.

7 sport Underwater hockey?!

Sport verbroedert. Of je nu zelf de marathon loopt of ernaar kijkt in een marathonzitting op je eigen sofa of in de pub. In het Engels bestaan allerlei uitdrukkingen die laten zien hoe belangrijk sport is voor de Britten en ook hoe ze ‘fair play’ waarderen. ‘It’s not cricket’ bijvoorbeeld betekent dat iets niet eerlijk is gegaan. En als je ‘a sporting chance’ hebt, dan heb je een grote kans. Zo kom je sport overal tegen.

Naast allerlei traditionele sporten zijn er ook nieuwere, onbekende sporten. Zo is er ‘underwater hockey’, een sport die in 1954 in Engeland werd ontwikkeld en bekend werd onder de naam ‘Octopush’. Inmiddels wordt de sport ook in veel andere landen, waaronder Nederland, beoefend.

Zie je het voor je? Een Brit vraagt jou beleefd van welke sport je houdt en jij zegt met een stalen gezicht: ‘Me? Oh, I simply love underwater hockey.’ Dan ben je niet zomaar uitgepraat.

Who the h#** are Hengest and Horsa (and what have they got to do with sports)?

Britten zijn er trots op dat veel sporten uit hun land afkomstig zijn. Af en toe

© ThiemeMeulenhoff

9006073973_bw.indd 15

15

15

08-06-11 14:39

maakt onderdeel uit van de reeks Samengevat Bundels voor al je vakken bestel je op

www.examenbundel.nl

examenbundels vmbo gt vmbo gt vmbo gt vmbo gt vmbo gt vmbo gt vmbo gt

vmbo gt

vmbo (k)gt vmbo gt vmbo (k)gt vmbo gt

havo havo havo havo havo

vwo vwo vwo vwo vwo

havo havo

vwo vwo

havo havo havo havo havo havo

vwo vwo vwo vwo vwo vwo vwo

havo

vwo

Duits Engels Frans Nederlands biologie nask 1 nask 2 natuurkunde scheikunde wiskunde wiskunde A wiskunde B wiskunde C aardrijkskunde economie geschiedenis m&o maatschappijleer 2 maatschappijwetenschappen

Meer kans van slagen met de Examenbundel!

De Examenbundel bevat oefenexamens met uitleg bij de antwoorden, zodat je leert tijdens het oefenen.

De bundels zijn speciaal samengesteld voor het schooljaar waarin het examen plaats vindt, dus je oefent altijd de juiste stof.

Test je kennis met de OriĂŤntatietoets en kijk voor meer tips om te slagen op www.examenbundel.nl

in de } praktijk Engels

samengevat vmbo kgt vmbo kgt vmbo gt

vmbo kgt

vmbo kgt vmbo kgt

havo havo

vwo vwo

havo havo havo havo havo

vwo vwo vwo vwo vwo vwo

biologie nask 1 nask 2 natuurkunde scheikunde wiskunde wiskunde A wiskunde B wiskunde C aardrijkskunde economie m&o

havo havo havo

vwo vwo vwo

Engels in de praktijk Duits in de praktijk Frans in de praktijk

havo

vwo

J.G. Zonnenberg

Meer kans van slagen met Samengevat!

Samengevat biedt je een helder en beknopt overzicht van alle examenstof.

Met Samengevat kun je grote hoeveelheden stof snel herhalen en overzien.

Kijk op www.examenbundel.nl De Examensurvivalgids geeft je een handleiding om het examenjaar te overleven!

Het geeft je structuur in het leven en plannen in je examenjaar.

examensurvivalgids

Al onze uitgaven zijn verkrijgbaar via de erkende boekhandel.

9006073973_omslag.indd 1

08-06-11 14:26