Ἄγγελος Θ. Παπαδημητρόπουλος, «Μελέτες γιὰ τὴ Λογιστική»

Ἄγγελος Θ. Παπαδημητρόπουλος

Μελέτες γιὰ τὴ Λογιστική

Ἀθήνα 2020

.

.

.

Μελέτες γιὰ τὴ Λογιστική

Σειρά: Λογιστική Ἄγγελος Θ. Παπαδημητρόπουλος Μελέτες γιὰ τὴ Λογιστική ISBN: 978-618-84720-3-7

Ἐκδότης: Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος Ἁγίας Ζώνης 55 Ἀθήνα 112 56 τηλ.: 210 8662668 www.theodosispapadimitropoulos.gr info@theodosispapadimitropoulos.gr ῾Ιστολόγιο Διέλευση: http://dieleusi.map-in-box.gr Copyright ©: Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος, 2020 Ἀπαγορεύεται ἡ ἀναδημοσίευση, ἡ ἀναπαραγωγή, ὁλική, μερικὴ ἢ περιληπτική, ἡ μετάφραση ἢ ἡ ἀπόδοση κατὰ παράφραση ἢ διασκευὴ τοῦ περιεχομένου τοῦ βιβλίου μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ἠλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ἠχογράφησης ἢ ἄλλο, χωρὶς προηγούμενη γραπτὴ ἄδεια τοῦ ἐκδότη καὶ λεπτομερῆ, δηλαδὴ πλήρη, παραπομπὴ στὴν ἔκδοση αὐτή, ὅπως σαφῶς περιγράφουν οἱ Νόμοι 2121/1993, 2557/1997 καὶ ὅλοι οἱ κανόνες τοῦ Διεθνοῦς Δικαίου ποὺ ἰσχύουν στὴν Ἑλλάδα.

῎Αγγελος Θ. Παπαδημητρόπουλος

Μελέτες γιὰ τὴ Λογιστική

Ἀθήνα 2020

.

Μελέτες γιὰ τὴ Λογιστική, Ὁ τόκος στὴν κοστολόγηση

7

Ὁ τόκος καὶ ἡ ἀντιμετώπισή του στὴν κοστολόγηση

Ἡ μελέτη πρωτοδημοσιεύθηκε τὸ 1981.

Τὸ Κεφάλαιο τἡς οἰκονομικῆς μονάδoς, τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖται τόσο ἀπὸ χρῆμα ὅσο καὶ ἀπὸ ἂλλα ἀντικαταστατὰ πράγματα ἀποφέρει καρπούς· ἡ ἀμοιβή του περιέχει τοῦ μὲν ἰδιοχρησιμοποιημένου κέρδη λόγῳ κίνησής του, τοῦ δὲ ξένου δάνεια σὲ ποσὸ ὁριζόμενο μὲ ποσοστὸ ἐπὶ τοῖς ἑκατὸ (%) -ὁ ἐπονομαζόμενος τόκος. Βέβαια καί τὸ ξένο κεφάλαιο, ἀφοῦ ἔχει χρησιμοποιηθῆ παραγωγικὰ ἀπὸ τὸν φορέα οἰκονομικῆς μονάδας, μπορεῖ ν᾽ ἀποδώσῃ κέρδος. Σκοπὸς τῆς σύντομης αὐτῆς μελέτης εἶναι μιὰ ἀπάντηση – ἔστω καὶ κατ᾽ ἐλάχιστον – στὸ θέμα τοῦ χαρακτηρισμοῦ ἢ ὄχι τόκου ὡς φορέα κόστους· γιὰ τὸ ζήτημα ἀπὸ παληὰ διαφωνοῦν οἱ συγγραφεῖς.

8

Ἄγγελος Θ. Παπαδημητρόπουλος

Γενικὰ περὶ τόκου Ἔννοια καὶ ὁρισμός Ὁ θεσμὸς τοῦ τόκου περιέχει τὴν ἔννοια τῆς παρεπόμενης ὑποχρέωσης τοῦ ὀφειλέτη πρὸς τὸν δανειστὴ ὡρισμένου ποσοῦ κεφαλαίου. Ὁ παρεπόμενος χαρακτῆρας τοῦ τόκου ἐμπεριέχει τὶς ἑξῆς βασικὲς συνέπειες: (α΄) Ὅταν ἀκυρωθῇ γιὰ ὁποιοδήποτε λόγο ἡ κύρια ἀπαίτηση, συμπαρασύρει σ᾽ ἀκύρωση καὶ τὸ δικαίωμα τοκοληψίας (σχετικὰ ἄρθρα 363· 389 Ἂστικοῦ Κώδικος).¹ (β᾽) Ὅταν παραγραφῇ ἡ κύρια ἀξίωση (δηλαδὴ τοῦ κεφαλαίου), συμπαραγράφονται καὶ οἱ τόκοι (Ἄρθρο 274 Ἀ.Κ.), ἀνεξαρτήτως ἂν ἔχῃ συμπληρωθῆ ἤδη ἡ εἰδικὴ παραγραφὴ τοῦ Ἄρθρου 250 καὶ 15 τοῦ Ἀστικοῦ Κώδικος· ἐξαίρεση ἀπὸ τὴν παραγραφή ὑπάρχει, ἐφόσον δὲν ὁρίζεται τίποτε ἄλλο στὰ τοκομερίδια ἀνωνύμου χρεωγράφου ὅπου δέν παραγράφεται ἡ ἀξίωση τόκου και δέν ἔχει ἀποσβεσθῆ ἡ κυρία ἀπαίτηση (Ἄρθρο 897 Ἀ.Κ.). (γ᾽) Σὲ περίπτωση ἐκχώρησης τῆς κύριας ἀπαίτησης, ἂν ὑπάρχῃ ἀμφιβολία, περιλαμβάνει αὐτὴ καὶ τοὺς τόκους (Ἄρθρο 459 Ἀ.Κ.). Ἀπὸ τὴν παρεπόμενη ἔννοια, ὁ τόκος μπορεῖ νὰ ὁρισθῇ ὡς ἐξῆς:

¹Ἀ.: Ἀστικός· Κ.: Κῶδιξ· Π.: Ποινικός· συνεπῶς, Ἀ.Κ.: Ἀστικὸς Κῶδιξ, Π.Κ.: Ποινικὸς Κῶδιξ εἰς τὸ ἑξῆς.

Μελέτες γιὰ τὴ Λογιστική, Ὁ τόκος στὴν κοστολόγηση

9

Τόκος εἶναι παρεπόμενη ὑποχρέωση ποσοῦ ἢ ποσότητος ἀντικαταστατῶν πραγμάτων (τοῦ κεφαλαίου) ἀπὸ τὸν ὀφειλέτη βάσει ποσοστοῦ πρὸς τὸν δανειστὴ ὡς ἀντάλλαγμα γιὰ τὴν παραχώρηση ἀπὸ αὐτὸν στὸν ὀφειλέτη τῆς ἀπόλαυσης κεφαλαίου ὁμοειδῶν ἀντικαταστατῶν πραγμάτων. Σὺμφωνα μὲ τὸν ὁρισμό, τόκος ὀφείλεται τόσο γιὰ χρηματικὰ χρέη ὅσο καὶ γι᾽ ἄλλα, ἀντικαταστατὰ πράγματα, λ.χ. γιὰ ἐμπορεύματα, τίτλους κ.λ. Διάκριση (εἴδη) τόκων Οἱ τόκοι βάσει τῆς αἰτίας προελεύσεως διακρίνονται σέ: συμβατικούς· νόμιμους ὑπὸ τὴν στενὴ ἔννοια - νόμιμους ὑπὸ τὴν εὐρεῖα ἔννοια (ὑπερημερίας)· δικονομικούς ἢ ἐπιδικίας· προεξοφλητικοὺς· θεμιτοὺς - ἀθέμιτους. Ἐν συνεχείᾳ ἀνὰπτύσσεται τὸ κάθε εἶδος τόκου: Συμβατικοί

Οἱ συμβατικοί (δικαιοπρακτικοί) τόκοι συνιστοῦν τὴν πλέον σύνηθη καὶ συνάμα σπουδαιότερη διάκριση· εἶναι ὅσοι καθορίζονται μεταξὺ τῶν μερῶν (τῶν συναλλασσομένων, δηλαδὴ μεταξὺ τοῦ δανειστῆ καὶ ὀφειλέτη) κατὰ τὴν κατάρτιση τῆς δικαιοπραξίας (διμεροῦς) σὲ διαστολὴ πρὸς τοὺς καθοριζομένους μὲ μονομερῆ δικαιοπραξία, λ.χ. μέσῳ διαθήκης. Νόμιμοι ὑπὸ τὴν στενὴ ἒννοια

Τέτοιοι τόκοι εἶναι ὅσοι ὀφείλονται σ᾽ εἰδικὴ διάταξη νόμου· λ.χ. σὲ πώληση ἂν δέν πιστώθηκε τὸ τίμημα, ὁ ἀγοραστὴς ὀφείλει τόκους ἀφ᾽ ἧς στιγμῆς ποὺ λαμβάνει τὰ ὠφελήματα τοῦ πράγματος (Ἄρθρο 529 Ἀ.Κ.), στὴ μίσθωση ἔργου (Ἄρθρο 694· 1 Ἀ.Κ.) κ.ἄ.

10

Ἄγγελος Θ. Παπαδημητρόπουλος

Νόμιμοι ὑπὸ τὴν εὐρεῖα ἔννοια (ὑπερημερίας)

Τέτοιοι τόκοι παρουσιάζονται ὅταν ὁ ὀφειλέτης κατὰ τὸ χρηματικό του χρέος καταστῇ ὑπερήμερος, δηλαδὴ ὅταν δέν ἔχῃ ἐξοφλήσει τὸ χρέος του ἔγκαιρα καὶ κανονικά (Ἄρθρο 345 Ἀ.Κ.). Δικονομικοί (ἢ ἐπιδικίας)

Τέτοιοι τόκοι παρουσιάζονται ὅταν ἐπιδοθῇ στὸν ὀφειλέτη ἀγωγὴ γιὰ τὸ ληξιπρόθεσμο τῆς χρηματικῆς του ὀφειλῆς ἀκόμα καὶ ἂν δέν εἶναι ὑπερήμερος (Ἄρθρο 346 Ἀ.Κ.). Προεξοφλητικοί

Ἐπειδὴ συνηθίζεται ὁ τόκος νὰ καταβάλλεται κατόπιν ὡρισμένου χρόνου ἀπὸ τὴ σύσταση τοῦ δανείου καὶ μετὰ τὴν ἀπόλαυση τοῦ κεφαλαίου, ἡ διάκριση αὐτὴ μᾶλλον ἀποτελεῖ κέρδος: Προεξοφλητικὸς τόκος εἶναι τὸ κέρδος τοῦ δανειστῆ ἀπὸ τὴν πρόωρη σὲ αὐτὸν (προτοῦ λήξῃ ὁ χρόνος) καταβολὴ ἀπὸ τὸν ὀφειλέτη του ὀφείλομένου κεφαλαίου καὶ τόκου γιὰ μελλοντικὴ λήξη τοῦ χρέους (Ἄρθρο 324 Ἀ.Κ.). Θεμίτοι καὶ Αθέμιτοι

Θεμιτοὶ χαρακτηρίζονται ὅσοι τόκοι δέν ὑπερβαίνουν τὸ ποσοστό ποὺ ὁρίζεται ἀπὸ τὸν Νόμο ἢ ἀπὸ τὸν συνήθη τρόπο στὶς καθημερινὲς συναλλακτικὲς πράξεις· λ.χ. Πράξη Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου ὁρίζει ὅτι οἱ τόκοι ὑπερημερίας δὲν πρέπει νὰ ξεπερνοῦν συγκεκριμένο ὅριο, καθὼς κ᾽ οἱ τόκοι ἀπὸ δικαιοπραξία (συμβατικοὶ ἢ ἀπὸ μονομερῆ). Ἀθέμιτοι χαρακτηρίζονται ὅσοι τόκοι ὑπερβαίνουν ἐκείνους ποὺ ὁρίζει ἡ ἑκάστοτε Πράξη Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου καὶ αὐτοὶ ποὺ συνηθίζονται μὲ δικαιοπραξία· οἱ συγκεκριμένοι θεωροῦνται τοκογλυφικοὶ, λ.χ. ὑπερβαίνοντες τὰ ἑκάστοτε ἐτήσια

Μελέτες γιὰ τὴ Λογιστική, Ὁ τόκος στὴν κοστολόγηση

11

ποσοστά (Ἄρθρα: 293· 294 Ἀ.Κ.). Ἂν συντρέχῃ περίπτωση δόλου (λόγῳ αἰσχροκερδείας, Ἄρθρο 179 Ἀ.Κ.) μπορεῖ ὁ τοκογλύφος νὰ τιμωρηθῇ μὲ ποινὴ φυλάκισης ἕως δύο ἐτῶν καὶ μὲ χρηματικὴ ποινὴ (Ἄρθρο 404 Π.Κ.) κ.ἄ. Ἐπιτόκιο Ἐπιτόκιο εἶναι ὁ τόκος ἀνὰ ἑκατὸ δραχμές [τώρα πιὰ σ᾽ εὐρώ] μ᾽ ἐτήσιο ποσοστό· τὸ ποσοστὸ τῶν τοκιζομένων χρημάτων ἀνάγεται σ᾽ ἑκατοστιαῖο (%) καὶ ὁ ἴδιος τρόπος ἐφαρμόζεται σὲ διεθνῆ πλαίσια. Ποσοστὸ καὶ ὑπολογισμὸς τόκου Ποσοστό

Τὸ ἄρθρο 293 τοῦ Ἀ.Κ. ὁρίζει ὅτι τὸ ποσοστὸ τοῦ τόκου καθορίζεται βάσει Νόμου· ὁ Νόμος 21 /21 Αὐγ. 1946 καθορίζει τὸ ποσοστὸ ὡς ἑξῆς: – τοῦ νόμιμου καὶ ἀπὸ Ὑπερημερία σὲ 12%, – ἀπὸ δικαιοπραξία (συμπεριλαμβανομένων τῶν προμηθειῶν καὶ λοιπῶν ἀνταλλαγμάτων) σὲ 10%. Ἀπὸ τὸ 1979 καθορίζονται μέσῳ Πράξεως Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου γιὰ τὰ ἐξωτραπεζικὰ ἐπιτόκια. Ὑπολογισμός

Ὁ ἁπλούστερος τρόπος ὑπολογισμοῦ τοῦ τόκου βασίζεται στὸν τύπο: Τ=Κ×Χ×E (Τ: Τόκος, Κ: Κεφάλαιο, Χ: Χρόνος, E: Ἐπιτόκιο).

12

Ἄγγελος Θ. Παπαδημητρόπουλος

Ἀνατοκισμός (ἢ σύνθετος τὸκος) Ἔννοια καὶ ὁρισμός

Ἀνατοκισμός εἶναι ὁ τόκος τοκιζόμενου κεφαλαίου, ὁ ὁποῖος ὕπαγεται στὸ τέλος κάθε χρονικῆς περιόδου καὶ γίνεται κεφάλαιο, ἑνώνεται αὐτομάτα μὲ τὸ ἤδη ὑπάρχον κεφάλαιο, και τὸ συνολικὸ πιὰ κεφάλαιο φέρει τόκο ἀμέσως ἀπὸ τὴν ἔναρξη τῆς ἑπόμενης χρονικῆς περιόδου μὲ τοὺς ἰδίους ὅπως καὶ προηγουμένως ὅρους. Ἁπλούστερα: Ἀνατοκισμὸς εἶναι ὁ ὑπολογισμὸς τόκου σὲ τόκο, δηλαδὴ κεφαλαιοποιοῦνται οἱ δεδουλευμένοι τόκοι καὶ ὑπολογίζεται ὁ τόκος σὲ αὐτὸ τὸ νέο κεφάλαιο. Ὁ τύπος ὑπολογισμοῦ τοῦ τόκου αὐτοῦ εἶναι: K = K0 (1+ i) ἢ Kn = K0 (1 + i)n Ὁ Νόμος (Ἄρθρο 296 Ἀ.Κ.) κατὰ κανόνα ἀπαγορεύει τὸν ἀνατοκισμό· τὸν ἐπιτρέπει μόνο (Ἄρθρο 296 § 2 Ἀ.Κ.) σὲ τράπεζες, ταμιευτήρια καὶ πιστωτικὰ ἱδρύματα. Χρόνος καταβολῆς τόκου Τὸ ποσὸ τοῦ τόκου ἀπὸ δικαιοπραξία (διμερῆ ἢ μονομερῆ), ἂν δὲν ὁρίζεται σὲ αὐτὴ τίποτε ἂλλο, καταβάλλεται στὸν δικαιοῦχο δανειστὴ κατὰ τὸ τέλoς κάθ᾽ ἔτους (Ἄρθρο 295 § 2 Ἀ.Κ.). Τὸ ποσὸ τοῦ νόμιμου καὶ ἀπὸ ὑπερημερία τόκου ὑπολογίζεται ἀπὸ τὴν ἡμέρα ποὺ ἐπιδίδεται ἡ ἀγωγὴ γιὰ τὸ ληξιπρόθεσμο τοῦ χρηματικοῦ χρέους (Ἄρθρο 346 Ἀ.Κ.) καὶ καταβάλλεται ὅπως καὶ ὁ τόκος ἀπὸ δικαιοπραξία, δηλαδὴ κατὰ τὸ τέλος τοῦ σχετικοῦ ἔτους. Ὁ κανόνας εἶναι οἱ δεδουλευμένοι τόκοι νὰ καταβάλλωνται στὸ τέλος κάθε σχετικοῦ ἔτους.

.