Περί Υγείας 37 by Techpress

COVER.indd 21

14/2/2024 3:29:41 μμ

ADDS.indd 4

14/2/2024 3:30:34 μμ

Περιεχόμενα ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΤΥΠΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ TEYXOΣ 37 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2024

Συνέντευξη - Δημήτρης Μπαφαλούκος Ογκολόγος - παθολόγος, καθηγητής του ΠΑΔΑ, διευθυντής της Α’ Ογκολογικής Κλινικής Metropolitan Hospital «Τα mRNA θεραπευτικά εμβόλια για τον καρκίνο, μαζί με την ανοσοθεραπεία, σώζουν ζωές».............................................2

Θάνος Δημόπουλος, Μιχάλης Λιόντος

IΔIOKTHΣIA «ONLINE-TECHPRESS MΕΠΕ» info@online-techpress.gr

Εμβόλια κατά του καρκίνου: Ποια είναι τα δεδομένα;.........................4

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΥΛΗΣ Αφροδίτη Ντάικου afroditi.daikou@allabouthealth.gr

Καρκίνος του νεφρού.......................................................................................6

ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΤΕΥΧΟΥΣ Αλέξανδρος Κοταχέας alexandros@allabouthealth.gr

Αγγελική Ανδρικοπούλου, Μαρία Καπαρέλου, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Θάνος Δημόπουλος Καρκίνος του προστάτη Πόσο ασφαλής είναι η άμεση θεραπεία;...................................................7

Καρκίνος του μαστού «Θετικός στον υποδοχέα οιστρογόνου»...................................................8

Παιδιατρικοί καρκίνοι ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ Κωνσταντίνα Κόντα ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Απαρτίζεται αποκλειστικά από συντάκτες Υγείας ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΙ ΣYNEPΓΑTEΣ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΤΕΥΧΟΥΣ Αγγελική Ανδρικοπούλου Δρ. Θάνος Ασκητής Θάνος Δημόπουλος Μαρία Καπαρέλου Γεωργία Καπώλη Μιχάλης Λιόντος Σταυρούλα (Λίνα) Πάσχου Θεοδώρα Ψαλτοπούλου

Ποια είναι η ιδιαιτερότητά τους;..................................................................9

Καρκίνος του πνεύμονα Νέο εισπνεόμενο διαγνωστικό εργαλείο............................................... 10

Συνέντευξη - Μιχαήλ Νικολάου, MD, MSc, PhD Παθολόγος-ογκολόγος, επιμελητής A’, στην Α’ ΠαθολογικήΟγκολογική κλινική «Ο Άγιος Σάββας» «Το Οίκοθεν είναι η διαδικασία μεταφοράς και χορήγησης φαρμάκων στα σπίτια των ασθενών»............................... 11

Σπάνιες ασθένειες Πολλές από αυτές είναι χρόνιες και πολύπλοκες................................. 12

Σταυρούλα (Λίνα) Πάσχου, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Θάνος Δημόπουλος Απώλεια βάρους και καρκίνος.................................................................... 13

Παιδί και βήχας Τι κακό έχει το σιρόπι;..................................................................................................14

Ιλαρά

ΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

Ανησυχητική η αύξηση κρουσμάτων στην Ε.Ε..................................... 15

Παναγιώτα Α. Αλευρίτη

Βιταμίνη D

ΕΔΡΑ Αργοστολίου 108 Τ.Κ. 183 45 Μοσχάτο Tηλ.: 210 7474890 Φαξ: 210 7470108 ΙΔΡΥΤΗΣ Τρύφων Αλευρίτης (t.alevritis@gmail.com)

Μας προστατεύει από τις λοιμώξεις...................................................................16

Θέμος Χαραμής, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center «Το Ερρίκος Ντυνάν μεγαλώνει, δίνοντας σταθερά έμφαση στην υψηλή ποιότητα υπηρεσιών και φροντίδας για τον ασθενή»................. 17

Μισθοί γιατρών «Ψίχουλα» οι αποδοχές τους στην Ελλάδα............................................. 18

Στρεπτόκοκκος της ομάδας Α Γιατί αυξάνονται τα περιστατικά στα παιδιά.......................................... 19

Οι απόψεις που εκφράζονται σε ενυπόγραφα άρθρα δεν συμπίπτουν απαραίτητα με αυτές του περιοδικού. Υλικό που αποστέλλεται προς δημοσίευση δεν επιστρέφεται, ανεξαρτήτως με το αν δημοσιεύθηκε. Απαγορεύεται η ολική ή μερική αναδημοσίευση οποιουδήποτε κειμένου, διαγράμματος ή φωτογραφίας, με οποιονδήποτε τρόπο και σε οποιαδήποτε γλώσσα, χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμοι 238/1970, 4301/1979, Ν. 100/1975, ΝΔ 3565/1956 και 4254, 1962 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου.

Γεωργία Καπώλη, κλινική διαιτολόγος - διατροφολόγος Διατροφή με όσπρια...................................................................................... 20

Επιληψία Μπορεί ο καθένας να υποστεί κρίση;....................................................... 22

Δρ Θάνος Ασκητής, ψυχίατρος - σεξολόγος Συγκρουσιακές σχέσεις................................................................................. 23

Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια Πώς αντιμετωπίζεται;..................................................................................... 24

Παιδική καρδιοπάθεια Είναι θεμελιωδώς διαφορετική από των ενηλίκων............................. 25

Edito

Αφιέρωμα καρκίνου...

Φεβρουάριος ξεκίνησε δύσκολα, μέσα σε έναν κυκεώνα ανησυχητικά αυξημένου αριθμού κρουσμάτων ιλαράς και στρεπτόκοκκου σε παιδικές ηλικίες. Ταυτόχρονα, είναι εμποτισμένος με το μήνυμα της έγκαιρης πρόληψης και διάγνωσης του καρκίνου για ενήλικες και παιδιά. Μεγάλος αριθμός συμπολιτών μας μάχεται καθημερινά ενάντια σε διάφορους τύπους καρκίνου, όπως ο καρκίνος του νεφρού, του προστάτη, του πνεύμονα, του μαστού κ.α. Στο σκιώδες αυτό τοπίο μια αχτίδα φωτός φέρνουν τα νέα θεραπευτικά εμβόλια mRNA, με τη χώρα μας να συμμετέχει εξίσου ενεργά σε αυτήν τη νέα ιατρική επανάσταση. Το «οπλοστάσιο» των γιατρών θα ενισχυθεί από ένα ακόμα χρήσιμο εργαλείο για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα, το νέο εισπνεόμενο διαγνωστικό τεστ «PATROL». Βέβαια, παρά τα σημαντικά βήματα της χώρας μας προς την καταπολέμηση των ασθενειών και τη στήριξη των ασθενών, οι στρατιώτες αυτής της μάχης, οι γιατροί, συνεχίζουν να πληρώνονται αμελητέα σε σχέση με τις υπηρεσίες που παρέχουν, ενώ εργάζονται υπό αντίξοες συνθήκες ελλείψει προσωπικού αλλά και απαραίτητου εξοπλισμού. Συγκεκριμένα, από πρόσφατα στοιχεία του ΟΟΣΑ η Ελλάδα βρίσκεται στην προτελευταία θέση, αναφορικά με τις απολαβές των γιατρών από όλες τις χώρες της Ευρώπης, για τα έτη 2021-2022. Παράλληλα ο μήνας αυτός είναι η γιορτή του έρωτα και της αγάπης. Οι αν θρώπινες σχέσεις δοκιμάζον ται καθημερινά και η ρουτίνα δημιουργεί εν τάσεις, προσ τριβές και γκρίνια πολλές φορές σ τη ζωή του ζευγαριού. Άραγε, μια τέτοια κατάσ ταση τι μπορεί να υποδηλώνει και πώς μπορούν οι συγκρουσιακές σχέσεις με το «έτερος εγώ» να επιλυθούν και να τεθούν σε μία νέα πιο υγιή βάση; Το καλύτερο είναι, όπως φρον τίζουμε τον εαυτό μας να προσλαμβάνει τις βιταμίνες και όλα τα θρεπτικά συσ τατικά που χρειάζεται, παρομοίως να φρον τίζουμε και να καλλιεργούμε τις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα και τα θέματα, τα οποία αναλύει και πραγματεύεται το τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας. Καλή ανάγνωση Από τη σύνταξη

| περί υγείας |

EDITO_PY37_R.indd 1

14/2/2024 3:31:05 μμ

Δημήτρης Μπαφαλούκος

Ογκολόγος – παθολόγος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ), διευθυντής της Α’ Ογκολογικής Κλινικής στο νοσοκομείο Metropolitan Hospital

«Τα mRNA θεραπευτικά εμβόλια για τον καρκίνο, μαζί με την ανοσοθεραπεία σώζουν ζωές!» Η αρχή έγινε με το μελάνωμα, ωστόσο δοκιμές θα γίνουν και σε άλλες μορφές καρκίνου. – Πώς φτάσαμε σε αυτή Οι εξελίξεις στην την νέα επανάσταση Ογκολογία τρέχουν με ταχύτητα φωτός. που φέρνουν στο ογκοΤη νέα επανάσταση λογικό «οπλοστάσιο» τα σε δύσκολα πρώτα mRNA θεραπευαντιμετωπίσιμους τικά εμβόλια; καρκίνους Η πανδημία του κορωΣυνέντευξη στην φέρνουν τα mRNA νοϊού είναι αυτή που Αλεξία Σβώλου θεραπευτικά μας έδωσε την τεχνολοεμβόλια, που συμπληρώνουν γία, για να αναπτύξουμε εμβόλια την ανοσοθεραπεία και σε μέσα από πλατφόρμες mRNA. Οι αυτόν τον συναρπαστικό πρώτες προσπάθειες να δημιουρεπιστημονικό τομέα γηθούν θεραπευτικά εμβόλια για πρωτοστατεί η πατρίδα ασθενείς με καρκίνο είχαν ξεκινήμας, η οποία συμμετέχει σε σει εδώ και μερικά χρόνια κι όταν διεθνή κλινική μελέτη για «κόπασε» η πανδημία, μπόρεσαν το μελάνωμα. Ο ογκολόγος να συνεχιστούν στα ερευνητικά - παθολόγος, Δημήτρης εργαστήρια και να αποδώσουν Μπαφαλούκος, καθηγητής καρπούς. Έτσι έχουμε πλέον στα του Πανεπιστημίου χέρια μας τα πρώτα mRNA θεραΔυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ) και πευτικά εμβόλια, για να αντιμετωδιευθυντής της πίσουμε τον καρκίνο. Α’ Ογκολογικής Κλινικής στο Metropolitan Hospital, το ένα εκ των τεσσάρων – Η Ελλάδα συμμετέχει σε αυτήν την κέντρων της μελέτης, παγκόσμια καινοτομία; εξηγεί πώς η Ογκολογία Ναι, η πατρίδα μας συμμετέχει στη γυρίζει σελίδα. διεθνή μελέτη για το mRNA θεραπευ-

τικό εμβόλιο για ασθενείς με εξαιρε-

– Το mRNA θεραπευτικό εμβόλιο

θέν μελάνωμα (δηλαδή μελάνωμα

αφορά αποκλειστικά νοσούντες;

που έχει εξαιρεθεί χειρουργικά)

Ναι, το εμβόλιο αυτό έχει τη λογική

με τέσσερα επιστημονικά κέντρα.

του θεραπευτικού εμβολίου, δηλα-

Το μελάνωμα είναι η πιο επιθετική

δή δίνεται σε ανθρώπους που ήδη

μορφή του καρκίνου του δέρματος.

νοσούν με καρκίνο. Δεν είναι σαν τα

Το θεραπευτικό εμβόλιο χορηγείται

προφυλακτικά εμβόλια που σχεδιά-

για την πρόληψη της υποτροπής της

ζουμε για την πρόληψη των λοιμώξε-

νόσου, συμπληρωματικά με ανο-

ων από ιούς και βακτήρια, τα οποία

σοθεραπεία με pembrolizumab. Το

χορηγούνται στον υγιή πληθυσμό.

τελευταίο είναι ένα εξανθρωποποιημένο μονοκλωνικό αντίσωμα της

– Η μελέτη που τώρα «τρέχει» και

MSD, που δεσμεύεται στον υποδο-

στην Ελλάδα, τι στόχο έχει και

χέα PD-1, του προγραμματισμένου

εδώ, πού πραγματοποιείται;

κυτταρικού θανάτου.

Έχουμε ήδη προχωρήσει στη δεύτερη

Είχε προηγηθεί μία μελέτη με 157

μελέτη για το μελάνωμα, στην οποία

ασθενείς, της οποίας τα αποτελέ-

θα ενταχθεί μεγαλύτερος αριθμός

σματα δημοσιεύτηκαν πρόσφατα

ασθενών (ευελπιστούμε διεθνώς στη

στην έγκριτη επιστημονική επιθε-

συμμετοχή 1.500 συνολικά ασθενών

ώρηση «The Lancet» και αφορού-

που θα λάβουν την ανοσοθεραπεία

σε στην χορήγηση του mRNA θε-

και συμπληρωματικά το θεραπευτικό

ραπευτικού εμβολίου σε ασθενείς

εμβόλιο). Η πατρίδα μας συμμετέχει

με μελάνωμα, συμπληρωματικά

με τέσσερα κέντρα, εκ των οποίων

της

όπου

δύο είναι στην Αττική, το νοσοκομείο

διαπιστώθηκε μείωση του κινδύ-

Metropolitan και το Λαϊκό νοσοκομείο

νου θανάτου και υποτροπής της

και άλλα δύο στην Θεσσαλονίκη, συ-

νόσου κατά 44%.

γκεκριμένα το Διαβαλκανικό νοσοκο-

πεμπρολιζουμάμπης,

| περί υγείας |

sinedeuksi bafaloukos- sboloy_x2.indd 2

15/2/2024 11:33:10 πμ

κή συμμετοχή ήταν της τάξης των 38 ασθενών, αλλά καθώς τα αποτελέσματα είναι πολύ αισιόδοξα και υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον για αυτή την επανάσταση που συντελείται στην Ογκολογία πιστεύουμε ότι θα ξεπεράσουμε αυτό τον αριθμό. Το περιβάλλον αυτής της μελέτης είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικό

“

στο προχωρημένο ή μεταστατικό με-

Η πατρίδα μας συμμετέχει με τέσσερα κέντρα, το νοσοκομείο Metropolitan και το Λαϊκό νοσοκομείο, καθώς και με το Διαβαλκανικό νοσοκομείο και τη Βιοκλινική.

και είναι εξαιρετικής σημασίας η συμμετοχή της χώρας μας. Να τονίσουμε

“

μείο και η Βιοκλινική. Αρχικά, η ελληνι-

λάνωμα, τον καρκίνο του πνεύμονα, της κεφαλής και του τραχήλου (λαιμού) και σε άλλες περιπτώσεις συμπαγών όγκων ήταν πολύ φτωχή, πριν το ορόσημο του 2010-2011. – Μέσα από τη συμμετοχή της χώρας μας σε αυτήν την πολυδιαφημισμένη κλινική μελέτη για

στο σημείο αυτό ότι είναι πολύ μεγάλο

του ασθενή να επιτεθεί στα καρκινικά

θα μειωθεί. Φυσικά, στο πλαίσιο της

το μελάνωμα, μπορεί να αλλάξει

το όφελος για τους ασθενείς, καθώς η

κύτταρα και να τα εξολοθρεύσει.

κλινικής μελέτης δεν υπάρχει κανέ-

η εικόνα για τις κλινικές μελέτες

χορήγηση του εμβολίου είναι δωρεάν

Στο στάδιο που βρισκόμαστε και το

να κόστος για τους ασθενείς. Επίσης,

στην Ελλάδα;

για τους συμμετέχοντες.

Πρόκειται

εμβόλιο χορηγείται συμπληρωματι-

θα χρειαστούμε στο μέλλον κι άλλες

Μπορούμε να πάμε πολύ καλύτερα

αναμφίβολα για ακριβές θεραπείες και

κά με ανοσοθεραπεία με μονοκλω-

ανοσοθεραπείες και βιοδείκτες, που

σε αυτόν τον τομέα. Και είναι πάντα

είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ανε-

νικόαντίσωμα (pembrolizumab), το

μας επιτρέπουν μέσω ειδικών μορι-

σημαντικό να συμμετέχεις στις επι-

μπόδιστη πρόσβαση, χωρίς κανένα κό-

πρωτόκολλο της θεραπείας έχει ως

ακών εξετάσεων να βρούμε εκείνη

στος για τους ασθενείς. Υπάρχει ακόμα

εξής: Η ανοσοθεραπεία χορηγείται

στημονικές εξελίξεις. Είναι, επίσης,

την επιλέξιμη ομάδα ασθενών, στους

γύρω μας κόσμος που αντιμετωπίζει

εννέα φορές σε διάστημα έξι εβδο-

οποίους έχουν αποτέλεσμα αυτού

σημαντικό να καταλάβει ο κόσμος

με επιφύλαξη τις κλινικές μελέτες, την

μάδων, ενώ το θεραπευτικό mRNA

του είδους οι θεραπείες. Θα χρεια-

ώρα που αυτές προσφέρουν πρώιμη

εμβόλιο χορηγείται εννέα φορές σε

στούμε περισσότερους βιοδείκτες και

και δωρεάν πρόσβαση σε καινοτόμες

διάστημα τριών εβδομάδων, με εν-

η φαρμακοβιομηχανία βοηθά με την

θεραπείες που σώζουν ζωές.

δομυϊκές ενέσεις (όχι ενδοφλέβια).

κάλυψη του κόστους των εξετάσεων, γιατί δεν αποζημιώνονται όλοι οι βι-

– Σε ποιους άλλους καρκίνους

– Ποιες άλλες χώρες συμμετέχουν

δοκιμάζονται τα mRNA θερα-

σε αυτή τη μελέτη εκτός από την

πευτικά εμβόλια;

Ελλάδα; Υπάρχει κάποια χώρα

Η αρχή έγινε με το μελάνωμα, που εί-

που η συμμετοχή της ξεχωρίζει;

ναι ένας ανοσογονικός καρκίνος και

Όλες οι ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώ-

συνεχίζουμε με τον καρκίνο του πνεύ-

πης, αλλά και οι ΗΠΑ και η Αυστραλία

μονα και τον καρκίνο του παγκρέατος,

συμμετέχουν στην κλινική μελέτη για

που, επίσης, είναι ανοσογονικοί. Ήδη

το μελάνωμα. Το «παρών» δίνουν με-

έχει εμβολιαστεί ένας ασθενής στην

ταξύ άλλων, η Γαλλία, η Γερμανία η Μ.

Αυστραλία με mRNA θεραπευτικό εμ-

Βρετανία και φυσικά το Βέλγιο, η χώρα-

βόλιο για τον καρκίνο του πνεύμονα.

πρωταθλήτρια στην Ευρώπη στις κλινι-

Τα εμβόλια αυτά συμπληρώνουν την

κές έρευνες. Εκεί, στο Βέλγιο βρίσκεται

ανοσοθεραπεία και θα δοκιμαστούν σε

και το κεντρικό ευρωπαϊκό εργαστή-

αρκετές μορφές καρκίνου, εκεί όπου η

ριο, το οποίο ελέγχει την επάρκεια του

ανοσοθεραπεία έχει δώσει καλά αποτε-

δείγματος (αίματος και όγκου) που έχει

λέσματα, από το 2010 και εφεξής.

ληφθεί από τον κάθε ασθενή. Αφού τα

οδείκτες από τον ΕΟΠΥΥ. Ξέρετε, όλα αυτά τα επιτεύγματα με την ανοσοθεραπεία ξεκίνησαν από το 2010 και

πως με αυτή τη συμμετοχή, οι ασθενείς με προχωρημένους καρκίνους έχουν πρόσβαση, χωρίς κανένα κόστος, σε καινοτόμες θεραπείες που σώζουν ζωές και εξασφαλίζουν λειτουργική ίαση σε άλλοτε θανατηφόρες μορφές καρκίνου. Μιλάμε για θεραπείες που σώζουν ζωές και

υπάρχουν ασθενείς με καρκίνο που

οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι κάποιο

έλαβαν αυτές τις θεραπείες και ζουν

στατιστικό εύρημα, είναι άνθρωποι

σήμερα ανάμεσά μας. Πρόκειται για

που ζουν ανάμεσά μας –που σώθη-

αληθινή επανάσταση στον καρκίνο,

καν χάρη στην καινοτομία. Αυτός εί-

καθώς η πρόγνωση της επιβίωσης

ναι ο στόχος της επιστήμης. u

δείγματα ελεγχθούν, μετά το θεραπευ– Πώς αναπτύσσονται αυτά τα εμ-

τικό mRNA εμβόλιο αναπτύσσεται, εξα-

βόλια και πώς δρουν; Δίνονται

τομικευμένα για κάθε ασθενή, στις ΗΠΑ

άπαξ ή σε κάποιο επαναλαμβα-

στα εργαστήρια της φαρμακευτικής

νόμενο σχήμα;

εταιρείας Moderna, την οποία όλοι πλέ-

Καταρχάς, να τονίσουμε ότι μιλάμε για

ον γνωρίζουμε από τα COVID εμβόλια.

θεραπείες εξατομικευμένης ιατρικής, οι οποίες «φτιάχνονται» εξατομικευμέ-

– Έχουν υψηλό κόστος τα mRNA θε-

να για κάθε ασθενή. Είναι ό,τι πιο και-

ραπευτικά εμβόλια για τον καρκίνο;

νοτόμο υπάρχει. Για να αναπτυχθούν,

Προφανώς πρόκειται για πολύ καινο-

λαμβάνεται αίμα και δείγμα του όγκου

τόμες θεραπείες με υψηλό κόστος.

του ασθενούς και εντοπίζονται τα νεο-

Ωστόσο, όταν λάβουν έγκριση από

αντιγόνα του. Μετά δημιουργείται το

τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμά-

εμβόλιο που με τη χορήγησή του εκ-

κων (FDA) και αρχίσουν να αναπτύσ-

παιδεύει το ανοσοποιητικό σύστημα

σονται συστηματικά, το κόστος τους

| περί υγείας |

sinedeuksi bafaloukos- sboloy_x2.indd 3

14/2/2024 3:32:37 μμ

Εμβόλια κατά του καρκίνου: Ποια είναι τα δεδομένα; Eνώ η χημειοθεραπεία αποτελεί ακόμη θεραπευτική επιλογή για τις περισσότερες νεοπλασίες, διαπιστώνουμε καθημερινά στην κλινική μας πράξη ότι ένας ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός ασθενών λαμβάνουν μόνο στοχεύουσες θεραπείες ή συνδυασμούς ανοσοθεραπείας.

α τελευταία χρόνια έχουμε γίνει θιασώτες σημαντικών αλλαγών στη θεραπεία του καρκίνου προς την κατεύθυνση της εφαρμογής της Ιατρικής Ακριβείας. Ο όρος αυτός περιλαμβάνει τη χορήγηση θεραπειών με βάση τα ιδιαίτερα κλινικά και μοριακά χαρακτηριστικά της νόσου κάθε ασθενούς. Οι δύο πυλώνες αυτής της εξέλιξης είναι η καλύτερη κατανόηση των αλλαγών που συντελούνται στα κύτταρα μας και επιφέρουν την καρκινική εξαλλαγή και η αναγνώριση των μηχανισμών, με τους οποίους το ανοσοποιητικό μας σύστημα μπορεί να επιτεθεί και να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα. Σε αυτή τη βάση, έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια θεραπείες που στοχεύουν εκλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα. Τέτοιες είναι οι μικρομοριακοί αναστολείς ή μονοκλωνικά αντισώματα έναντι ενός διαρκώς αυξανόμενου αριθμού μονοπατιών που έχουν απορρυθμιστεί στο καρκινικό κύτταρο, αλλά και νέες κατηγορίες θεραπειών όπως είναι τα αντισώματα που είναι συζευγμένα με χημειοθεραπευτικά φάρμακα, αλλά και τα αμφιειδικά αντισώματα. Επιπλέον, η ανοσοθεραπεία έχει αυξήσει σημαντικά την επιβίωση των ασθενών με διάφορα νεοπλάσματα, επανακινητοποιώντας το ανοσοποιητικό σύστημα ένα-

ντι του καρκίνου. Αυτό γίνεται κυρίως με τη μορφή ενδοφλεβίως χορηγούμενων αντισωμάτων, αλλά και με κυτταρικές μορφές ανοσοθεραπειών όπως είναι τα CAR–T κύτταρα που είναι πλέον διαθέσιμα και στη χώρα μας για αιματολογικές κακοήθειες. Όπως τονίζουν οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Θάνος Δημόπουλος (καθηγητής Θεραπευτικής - Ογκολογίας - Αιματολογίας) και Μιχάλης Λιόντος (επίκουρος καθηγητής Θεραπευτικής Ογκολογίας): «ενώ η χημειοθεραπεία αποτελεί ακόμη θεραπευτική επιλογή για τις περισσότερες νεοπλασίες, διαπιστώνουμε καθημερινά στην κλινική μας πράξη ότι ένας ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός ασθενών λαμβάνουν μόνο στοχεύουσες θεραπείες ή συνδυασμούς ανοσοθεραπείας. Αυτό, έχει ως αποτέλεσμα να έχει αυξηθεί η επιβίωση των ασθενών μας και οι ανεπιθύμητες ενέργειες να είναι λιγότερες. Πραγματικά, η χρήση της ανοσοθεραπείας στη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου αποτέλεσε μια επανάσταση, καθώς για πρώτη φορά μπορέσαμε να προσφέρουμε μακροχρόνια ύφεση σε ασθενείς με μεταστατική νόσο. Βέβαια, το ποσοστό των ασθενών που ανταποκρίνεται στην ανοσοθεραπεία που χρησιμοποιούμε σήμερα, δηλαδή με τη μορφή των

μονοκλωνικών αντισωμάτων που κινητοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα έναντι του καρκίνου, δεν είναι μεγάλο. Αυτό συμβαίνει λόγω της ετερογένειας του καρκίνου και των μηχανισμών αποφυγής του ανοσοποιητικού συστήματος που έχουν αναπτύξει τα καρκινικά κύτταρα. Το τελευταίο έχει ως συνέπεια αρκετά νεοπλάσματα να θεωρούνται «ψυχρά», να μην επάγουν δηλαδή την ανάπτυξη ανοσολογικής απάντησης. Για τον λόγο αυτό, η έρευνα έχει εστιαστεί εδώ και αρκετά χρόνια στην ανάπτυξη εμβολίων κατά του καρκίνου που θα επάγουν εξειδικευμένη ανοσολογική απάντηση έναντι των καρκινικών κυττάρων κάθε ασθενούς. Η ιδέα των εμβολίων κατά του καρκίνου δεν είναι καινούρια και βασίζεται στην ικανότητα του ανοσοποιητικού μας συστήματος να αναγνωρίζει μεταλλαγμένες πρωτεΐνες του καρκινικού κυττάρου –γνωστές ως νεοαντιγόνα– καταστρέφοντας τον καρκίνο. Στην πράξη βέβαια, η διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος είναι ατελής ή καταστέλλεται από τον ίδιο τον καρκίνο, με συνέπεια την εκδήλωση της νόσου. Τα εμβόλια, λοιπόν, διαδραματίζουν ρόλο στη θεραπευτική του καρκίνου, προσπαθώντας να ενεργοποιήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Ήδη, έχουν χρησιμοποιηθεί διάφορες τεχνολογίες εμβολίων (πρωτεϊνικά, DNA,

| περί υγείας |

karkinos emvolia - dimopoulos_x2.indd 4

14/2/2024 3:33:13 μμ

δενδριτικά), χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία. Μάλιστα την προηγούμενη δεκαετία είχε λάβει έγκριση δενδριτικό εμβόλιο για τον καρκίνο του προστάτη, αλλά η κλινική χρήση του ήταν εξαιρετικά περιορισμένη λόγω του δύσκολου μηχανισμού παραγωγής του και της μικρής αποτελεσματικότητάς του. Τα τελευταία χρόνια, η τεχνολογία mRNA έχει δώσει νέα ώθηση στις προσπάθειες δημιουργίας θεραπευτικών εμβολίων για τον καρκίνο. Το mRNA είναι το μόριο που διαβάζουν τα κύτταρα μας για να παράξουν πρωτεΐνες και άρα μπορούμε να συνθέσουμε εύκολα και γρήγορα όποιο αντιγόνο επιθυμούμε και να στρέψουμε το ανοσοποιητικό σύστημα έναντι του καρκίνου. Προφανώς, υπήρχαν τεχνικά προβλήματα που απέτρεπαν την κλινική εφαρμογή αυτής της τεχνολογίας, με κυριότερο την ευαισθησία που έχει το mRNA ως μόριο, με αποτέλεσμα να απoικοδομείται ταχύτατα στο περιβάλλον. Η εφαρμογή των εμβολίων mRNA κατά της COVID-19 απέδειξε, όμως, ότι πλέον η τεχνολογία αυτή είναι ώριμη για την κλινική πράξη και μπορεί να βρει εφαρμογή σε κάθε είδος καρκίνου. Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες mRNA εμβολίων για τον καρκίνο που αναπτύσσονται αυτή τη στιγμή. Η πρώτη αφορά σε εξατομικευμένα εμβόλια που αναπτύσσονται ειδικά για τα καρκινικά νεοαντιγόνα που έχει ο κάθε ασθενής. Τα εμβόλια αυτά δημιουργούνται, αφού γίνει πρώτα βιοψία του όγκου και ενδελεχής ανάλυση του γονιδιώματός του. Με τη χρήση αλγορίθμων, προβλέπεται ποιες αλληλουχίες του γονιδιώματος του όγκου μπορούν να δράσουν ως νεοαντιγόνα και να διεγείρουν ανοσολογική απάντηση. Αυτές οι αλληλουχίες εισάγονται στον οργανισμό με τη χρήση mRNA εμβολίων. Η δεύτερη κατηγορία αφορά σε ειδικά mRNA εμβόλια για συγκεκριμένες μεταλλάξεις, που διαπιστώνονται συχνά σε νεοπλάσματα και είναι γνωστό ότι μπορούν να προκαλέσουν ανοσολογική απάντηση. Η κατηγορία αυτή των εμβολίων είναι προφανές ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμεσα για όλους τους ασθενείς που από τον μοριακό έλεγχο της νόσου θα αναγνωρισθεί η παρουσία της συγκεκριμένης μετάλλαξης. Ήδη μια σειρά κλινικών μελετών έχει δείξει θετικά αποτελέσματα από τη χρήση mRNA εμβολίων στον καρκίνο. Η δράση των εμβολίων αυτών φαίνεται ότι είναι καλύτερη, όταν χρησιμοποιούνται ως επικουρική αγωγή μετά από χειρουργική εξαίρεση της νόσου και μάλιστα τα αποτελέσματα είναι ευνοϊκότερα σε συνδυασμό με ανοσοθεραπεία. Η πρώτη μελέτη που έδειξε αποτελεσματικότητα σχετιζόταν με εξατομικευμένο εμβόλιο mRNA για τον καρκίνο του παγκρέατος. Ήταν μια φάσης Ι μελέτη για ασθενείς με καρκίνο παγκρέατος και τοπική νόσο για την οποία υποβλήθηκαν σε χειρουργική εξαίρεση. Η μελέτη απέδειξε ότι ένα εξατομικευμένο, για κάθε ασθενή mRNA, εμβόλιο μπορεί να χορηγηθεί εντός 9 εβδομάδων από το χειρουργείο. Για την ανάπτυξη των εμβολίων, οι ερευνητές ανέλυσαν το DNA του όγκου από τα χειρουργικά παρασκευάσματα των ασθενών, προσδιόρισαν τα πιθανά νεοαντιγόνα τους με τη χρήση αλγορίθμων και παρασκεύασαν mRNA εμβόλια με έως 20 διαφορετικές αλληλουχίες. Δεν διαπιστώθηκαν ιδιαίτερες ανεπιθύμητες ενέργειες από τη

χορήγηση τους. Παρότι από μια τέτοια πρώιμη μελέτη δεν μπορούν αν εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα αποτελεσματικότητας, είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι οι μισοί ασθενείς ανέπτυξαν ανοσολογική απάντηση στο εμβόλιο και αυτή διατηρούνταν ως και 2 χρόνια. Κανείς από τους 8 ασθενείς που ανταποκρίθηκαν στο εμβόλιο δεν υποτροπίασε μετά από 18 μήνες παρακολούθησης, σε αντίθεση με όσους δεν εμφάνισαν ανοσολογική απάντηση και οι οποίοι υποτροπίασαν σε διάστημα 13 μηνών. Σε πιο προχωρημένη φάση κλινικής ανάπτυξης βρίσκεται και ένα άλλο εξατομικευμένο εμβόλιο mRNA (mRNA-4157) που χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με ανοσοθεραπεία. Το εμβόλιο αυτό δοκιμάσθηκε μαζί με ανοσοθεραπεία σε μια φάσης ΙΙ μελέτη σε ασθενείς με μελάνωμα σταδίου ΙΙΙ/IV, το οποίο είχε πλήρως εξαιρεθεί. Σε αυτή την ομάδα ασθενών, η καθιερωμένη επικουρική αγωγή είναι η χορήγηση του αντι-PD1 παράγοντα πεμπρολιζουμάμπη για 1 χρόνο. Στο πλαίσιο της μελέτης, ο συνδυασμός του εμβολίου mRNA-4157 με την πεμπρολιζουμάμπη μείωσε κατά 44% τον κίνδυνο θανάτου ή υποτροπής της νόσου έναντι της καθιερωμένης αγωγής. Με βάση τα αποτελέσματα αυτά, ο συνδυασμός αυτός δοκιμάζεται σε φάσης ΙΙΙ μελέτη και είναι πιθανό ότι η πρακτική αυτή θα αποτελέσει τη βάση θεραπευτικής αντιμετώπισης και σε άλλα νεοπλάσματα. Κλινικά δεδομένα έχουν αρχίσει, επίσης, να αθροίζονται από πρώιμες μελέτες για mRNA εμ-

βόλια που φέρουν προκαθορισμένες για όλους τους ασθενείς αλληλουχίες. Τέτοια εμβόλια δοκιμάζονται στο μελάνωμα και περιέχουν αλληλουχίες για 4 διαφορετικές πρωτεΐνες. Η φάσης Ι μελέτη αυτού του εμβολίου κατέδειξε την ασφάλειά του, καθώς και την αποτελεσματικότητά του και πλέον δοκιμάζεται σε συνδυασμό με ανοσοθεραπεία σε ασθενείς με μεταστατικό μελάνωμα που έχουν υποτροπιάσει, ενώ λάμβαναν ανοσοθεραπεία. Αντίστοιχα εμβόλια με προκαθορισμένες αλληλουχίες mRNA μελετώνται στον καρκίνο του προστάτη, των ωοθηκών, τον καρκίνο κεφαλής τραχήλου και τον καρκίνο του πνεύμονα. Τέλος, έχει σημασία να τονιστεί ότι και άλλες τεχνολογίες δημιουργίας θεραπευτικών εμβολίων κατά του καρκίνου έχουν δείξει ενδιαφέροντα αποτελέσματα τα τελευταία χρόνια. Πολύ πρόσφατα μάλιστα δημοσιεύθηκε μελέτη φάσης Ι πεπτιδικού εμβολίου έναντι συγκεκριμένων μεταλλάξεων του γονίδιου KRAS. Το εμβόλιο αυτό έχει την ιδιαιτερότητα ότι εμπεριέχει ανοσοενισχυτικό που επάγει τη συγκέντρωσή του στους λεμφαδένες και μεγιστοποιεί την ανοσολογική απάντηση. Δοκιμάσθηκε σε ασθενείς που είχαν χειρουργηθεί για καρκίνο του παγκρέατος ή του παχέος εντέρου που έφερε μεταλλάξεις στο γονίδιο KRAS και μετά το χειρουργείο είχαν υψηλό κίνδυνο υποτροπής όπως καταδεικνυόταν από την παρουσία κυκλοφορούντος καρκινικού DNA (ctDNA). To 84% των ασθενών εμφάνισε ανοσολογική απάντηση στο εμβόλιο, αλλά και μείωση στα επίπεδα του ctDNA, με το 24% των ασθενών να έχουν μετά τον εμβολιασμό μη ανιχνεύσιμα επίπεδα ctDNA στο αίμα. Η ανοσολογική απάντηση συνδυάστηκε με ιδιαίτερα σημαντική αύξηση στον χρόνο μέχρι την επανεμφάνιση της νόσου. Όλα τα παραπάνω δεδομένα καταδεικνύουν ότι η χρήση των θεραπευτικών εμβολίων για τον καρκίνο πολύ σύντομα θα αποτελέσει ένα νέο όπλο στην αντιμετώπιση της νόσου. Τα αποτελέσματα φαίνονται ιδιαίτερα ενθαρρυντικά για τα mRNA εμβόλια σε συνδυασμό με ανοσοθεραπεία και κυρίως για τους ασθενείς που έχουν εξαιρέσιμη χειρουργικά νόσο. Η εξέλιξη βέβαια της τεχνολογίας δημιουργεί την ελπίδα ότι και άλλες μορφές εμβολίων μπορούν να προσφέρουν οφέλη σε συγκεκριμένες ομάδες ασθενών. u

| περί υγείας |

karkinos emvolia - dimopoulos_x2.indd 5

14/2/2024 3:33:24 μμ

Καρκίνος του νεφρού

Τα νεότερα δεδομένα από το Genitourinary Cancers Symposium Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την ασθένεια που αποτελεί την 14η συχνότερη κακοήθεια παγκοσμίως.

Γράφουν οι: Αγγελική Ανδρικοπούλου, Μαρία Καπαρέλου, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Θάνος Δημόπουλος

πό 25 έως 27 Ιανουαρίου 2024 πραγματοποιήθηκε στο San Francisco των ΗΠΑ συμπόσιο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας σχετικά με τις νεότερες εξελίξεις στη θεραπευτική αντιμετώπιση των νεοπλασιών του ουροποιογεννητικού συστήματος. Οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ), Αγγελική Ανδρικοπούλου, Μαρία Καπαρέλου (παθολόγος - ογκολόγος), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (παθολόγος, καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής), Θάνος Δημόπουλος (καθηγητής Αιματολογίας - Ογκολογίας, τ. Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα σημαντικότερα δεδομένα που αφορούν στον καρκίνο του νεφρού. Ο καρκίνος του νεφρού αποτελεί τη 14η συχνότερη κακοήθεια παγκοσμίως. Μετά την εισαγωγή της ανοσοθεραπείας και των αναστολέων τυροσινικής κινάσης, η θεραπεία του νοσήματος έχει αλλάξει ριζικά. Μέχρι πριν δύο χρόνια, η θεραπεία της πρώιμης νόσου ήταν η νεφρεκτομή, χωρίς τη χορήγηση επικουρικής θεραπείας. Ωστόσο, η μελέτη KEYNOTE-564 έδειξε ότι η χορήγηση ανοσοθεραπείας με πεμπρολιζουμάμπη συνδυάστηκε με μεγαλύτερο διάστημα χωρίς υποτροπή της νόσου. Στο συνέδριο αυτό ανακοινώθηκαν τα ανανεωμένα αποτελέσματα, μετά από παρακολούθηση 57 μηνών, όπου η επικουρική θεραπεία με πεμπρολιζουμάμπη μείωσε κατά 38% τον κίνδυνο θανάτου σε ασθενείς με διαυγοκυτταρικό καρκίνο νεφρού που είχαν προηγουμένως υποβληθεί σε νεφρεκτομή. Όπως σχολίασε και ο κύριος συγγραφέας της μελέτης, Toni Choueiri, από το Dana-Farber Cancer Institute, που παρουσίασε τα αποτελέσματα: «η μελέτη KEYNOTE-564 είναι η πρώτη τυχαιοποιημένη μελέτη από το 1973, που έδειξε όφελος στη συνολική επιβίωση μετά από χορήγηση επικουρικής θεραπείας στον καρκίνο του νεφρού. Οι προηγούμενες 17 τυχαιοποιημένες μελέτες πάνω στην επικουρική θεραπεία στον καρκίνο του νεφρού που συμπεριέλαβαν συνολικά πάνω από 12.000 ασθενείς δεν είχαν δείξει σημαντική βελτίωση της συνολικής επιβίωσης». Με βάση τα αποτελέσματα της προηγού-

μενης ανάλυσης της μελέτης KEYNOTE-564 που έδειξε όφελος ως προς το διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου η θεραπεία με πεμπρολιζουμάμπη έχει λάβει έγκριση από τον Νοέμβριο του 2021 για την επικουρική θεραπεία του καρκίνου νεφρού. Η συστηματική χορήγηση επικουρικής θεραπείας με πεμπρολιζουμάμπη στον καρκίνο του νεφρού έχει ως αποτέλεσμα την τροποποίηση της θεραπευτικής αντιμετώπισης των ασθενών που υποτροπιάζουν μετά την χορήγηση της πεμπρολιζουμάμπης. Τα δεδομένα που έχουμε σήμερα για την επιλογή θεραπείας είναι ακόμα ανεπαρκή. Αυτοί οι ασθενείς διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: στην πρώτη κατηγορία βρίσκονται εκείνοι που υποτροπιάζουν είτε κατά τη διάρκεια είτε εντός τριών μηνών από το πέρας της επικουρικής θεραπείας και θεωρούνται «ανθεκτικοί» στην ανοσοθεραπεία. Η δεύτερη κατηγορία ασθενών περιλαμβάνει εκείνους που υποτροπιάζουν από τρεις έως δώδεκα μήνες μετά το τέλος της επικουρικής θεραπείας, δηλαδή παρουσιάζουν μία «πρώιμη υποτροπή». Και στις δύο περιπτώσεις η προτεινόμενη θεραπεία είναι χορήγηση αναστολέα

τυροσινικής κινάσης που στοχεύει σε διαφορετικό μονοπάτι και λειτουργεί με διαφορετικό παθοφυσιολογικό μηχανισμό. Στην τρίτη κατηγορία βρίσκονται οι ασθενείς που υποτροπιάζουν καθυστερημένα, μετά την πάροδο ενός έτους από το τέλος της επικουρικής θεραπείας. Οι ασθενείς αυτοί μπορεί να ανταποκριθούν εκ νέου στην ανοσοθεραπεία και σε αυτούς υπάρχουν πολλές θεραπευτικές επιλογές, συμπεριλαμβανομένου του αναστολέα τυροσινικής κινάσης είτε ως μονοθεραπεία είτε σε συνδυασμό με ανοσοθεραπεία αλλά και του σχήματος ανοσοθεραπείας με νιβολουμάμπη/ιπιλιμουμάμπη. Ταυτοχρόνως, στο ίδιο συνέδριο ανακοινώθηκαν τα ανανεωμένα αποτελέσματα από τις μελέτες CheckMate-9ER και CheckMate-214 στον μεταστατικό καρκίνο νεφρού. Μετά από μία μέση παρακολούθηση 4,5 ετών της μελέτης CheckMate-9ER που συνέκρινε τον συνδυασμό νιβολουμάμπης και καμποζατινίβης έναντι του αναστολέα τυροσινικής κινάσης σουνιτινίμπη, η μελέτη συνέχισε να δείχνει όφελος ως προς τη συνολική επιβίωση από το συνδυασμό νιβολουμάμπης και καμποζατινίβης. Συγκεκριμένα, το θεραπευτικό σχήμα νιβολουμάμπη/καμποζατινίβη συνέχισε να δείχνει όφελος ως προς το διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου (16,4 έναντι 8,4 μήνες), τη συνολική επιβίωση (46,5 έναντι 36 μήνες) αλλά και υψηλότερο ποσοστό ανταπόκρισης (55,7% vs 27,7%). Αντίστοιχα μετά από μία παρακολούθηση 8 ετών, η μελέτη CheckMate-214 έδειξε συνεχιζόμενο όφελος ως προς τη συνολική επιβίωση και τη διάρκεια ανταπόκρισης από τον συνδυασμό νιβολουμάμπη/ιπιλιμουμάμπη στον μεταστατικό καρκίνο νεφρού. Στα 8 έτη η μέση συνολική επιβίωση ήταν 52,7 μήνες με τον συνδυασμό, έναντι 37,8 μήνες στο άλλο σκέλος, μειώνοντας κατά 28% τον κίνδυνο θανάτου. Όπως ανέφερε στο συνέδριο ο ιατρός Nizar M. Tannir από το University of Texas MD Anderson Cancer Center που παρουσίασε τη μελέτη: «αυτά τα αποτελέσματα που αντικατοπτρίζουν τη μεγαλύτερη συνολική επιβίωση που έχει ανακοινωθεί σε μελέτη φάσης 3 στην πρώτη γραμμή θεραπείας συνεχίζουν να υποστηρίζουν τη χρήση του συνδυασμού στους ασθενείς ενδιάμεσης και πτωχής πρόγνωσης». u

| περί υγείας |

karkinos nefrou - dimopoulos_L.indd 6

14/2/2024 3:33:48 μμ

Καρκίνος του προστάτη Πόσο ασφαλής είναι η άμεση θεραπεία; Η ενεργή επιτήρηση προτείνεται ως η πλέον αποτελεσματική μέθοδος συντηρητικής παρακολούθησης με περισσότερα οφέλη.

ν και περίπου 1 στους 8 άνδρες στις ΗΠΑ θα διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη κατά τη διάρκεια της ζωής του, μόνο 1 στους 44 θα πεθάνει από αυτόν –οι έγχρωμοι ασθενείς έχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν και να πεθάνουν από καρκίνο του προστάτη, σε σύγκριση με τους λευκούς. Οι περισσότεροι άνδρες που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του προστάτη πεθαίνουν από άλλες αιτίες, ειδικά εκείνοι με καρκίνο του προστάτη χαμηλού κινδύνου που αναπτύσσεται αργά. Ωστόσο, μέχρι πριν από περίπου μια δεκαετία, οι περισσότεροι άνδρες που είχαν διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη χαμηλού κινδύνου αντιμετωπίζονταν αμέσως με χειρουργική επέμβαση ή ακτινοβολία. Αν και τα δύο μπορούν να θεραπεύσουν τη νόσο, ενδέχεται, επίσης, να έχουν σοβαρές επιπλοκές που θα αλλάξουν τη ζωή, συμπεριλαμβανομένης της ακράτειας ούρων και της στυτικής δυσλειτουργίας. Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι όλο και περισσότεροι άνδρες δεν επιλέγουν την άμεση θεραπεία. Αντίθετα, επιλέγουν μια πιο συντηρητική προσέγγιση, γνωστή ως ενεργητική επιτήρηση: παρακολουθούν στενά τον καρκίνο και αναστέλλουν τη θεραπεία μέχρι να εμφανιστούν σημάδια εξέλιξης. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος του καρκίνου του προστάτη είναι αμφιλεγόμενος, επειδή συχνά οδηγεί σε υπερ-

Γράφει ο Ζήσης Ψάλλας διάγνωση και υπερθεραπεία καρκίνων που διαφορετικά θα ήταν ακίνδυνοι αν δεν ανιχνεύονταν και δεν αντιμετωπίζονταν. Συνήθως χρησιμοποιείται εξέταση αίματος που μετρά τα επίπεδα μιας πρωτεΐνης που παράγουν τα κύτταρα του προστάτη και ονομάζεται ειδικό προστατικό αντιγόνο ή PSA. Τα αυξημένα επίπεδα PSA μπορεί να υποδηλώνουν την παρουσία καρκίνου του προστάτη, αλλά δεν είναι όλες οι περιπτώσεις επιθετικές ή απειλητικές για τη ζωή. Τα επίπεδα μπορούν να αυξηθούν και για άλλους λόγους όπως είναι ένας διευρυμένος αδένας της ίδιας περιοχής, εξαιτίας της γήρανσης. Λόγω του εκτεταμένου προσυμπτωματικού ελέγχου PSA σε ορισμένες χώρες όπως οι ΗΠΑ, περισσότεροι από τους μισούς καρκίνους του προστάτη που ανιχνεύονται είναι χαμηλού κινδύνου. Οι ανησυχίες σχετικά με την υπερδιάγνωση και την υπερθεραπεία των καρκίνων χαμηλού κινδύνου είναι οι κύριοι λόγοι για τους οποίους δεν συνιστάται ο προσυμπτωματικός έλεγχος, εκτός εάν οι ασθενείς θέλουν να υποβληθούν σε προληπτικό έλεγχο, αφού συζητήσουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα με τον γιατρό τους.

Τι είναι η ενεργή επιτήρηση;

Η ενεργή επιτήρηση είναι ένας ασφαλής και αποτελεσματικός τρόπος για τη διαχείριση του καρκίνου του προστάτη χαμηλού κινδύνου, περιορίζοντας τις θεραπείες όπως

η χειρουργική επέμβαση ή η ακτινοβολία μόνο σε καρκίνους που αυξάνονται ή γίνονται πιο επιθετικοί. Περιλαμβάνει την παρακολούθηση των όγκων μέσω τακτικών εξετάσεων και επιτρέπει στους ασθενείς να καθυστερήσουν ή να αποφύγουν τις επεμβατικές θεραπείες και τις σχετικές παρενέργειές τους. Έτσι, αποσκοπεί στην εξισορρόπηση της παρακολούθησης της νόσου, αποφεύγοντας ταυτόχρονα τις θεραπείες, εκτός εάν είναι πραγματικά απαραίτητες. Η ενεργή επιτήρηση διαφέρει από την «προσεγμένη αναμονή», μια άλλη συντηρητική στρατηγική με λιγότερο έντονο τύπο παρακολούθησης που περιλαμβάνει λιγότερες εξετάσεις και ανακουφίζει μόνο από τα συμπτώματα. Η ενεργή επιτήρηση περιλαμβάνει πιο αυστηρή παρακολούθηση, με περισσότερες εξετάσεις με πρόθεση θεραπείας, εάν χρειαστεί. Ως μέθοδος έχει γίνει πιο αποδεκτή τόσο από τους ασθενείς όσο και από τους ουρολόγους την τελευταία δεκαετία. Όλες οι κορυφαίες ιατρικές ομάδες συνιστούν την ενεργή επιτήρηση ως την προτιμώμενη προσέγγιση για τη φροντίδα των ανδρών που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη χαμηλού κινδύνου. Ωστόσο, μέχρι πρόσφατα, ο αριθμός των ασθενών που επιλέγει την ενεργή επιτήρηση στις ΗΠΑ ήταν χαμηλός, κυμαινόμενος από ποσοστά χαμηλότερα του 15%, το 2010, έως περίπου

40% το 2015. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να υστερούν σε σχέση με πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Σουηδία, όπου πάνω από το 80% των ασθενών που έχει διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη χαμηλού κινδύνου επιλέγει την ενεργή παρακολούθηση. Οι ασθενείς επηρεάζονται, φυσικά, από τη σύσταση του ουρολόγου. Όταν οι γιατροί περιγράφουν τον καρκίνο του προστάτη χαμηλού κινδύνου ως μικρό ή όχι επιθετικό, σε συνδυασμό με μια ευνοϊκή πρόγνωση, αυτό μπορεί να προσφέρει μια αίσθηση ανακούφισης. Οι ασθενείς με τη σειρά τους αισθάνονται πιο άνετα, όταν υποβάλλονται σε ενεργή παρακολούθηση. Σε μια μελέτη, σχεδόν το 85% των ασθενών που επέλεξε την ενεργή επιτήρηση δήλωσε ότι ο ουρολόγος τους το συνέστησε. Άλλοι παράγοντες περιλάμβαναν μια κοινή απόφαση θεραπείας ασθενούς-γιατρού και μεγαλύτερη γνώση σχετικά με τον καρκίνο του προστάτη. Η ηλικία του ασθενούς έχει μεγάλη σημασία. Λανθασμένες αντιλήψεις, μη ρεαλιστικές προσδοκίες θεραπείας και προκαταλήψεις μπορεί να οδηγήσουν στην επιλογή μιας άσκοπης επιθετικής θεραπείας, με συνέπεια πιθανές βλάβες χωρίς κανένα όφελος επιβίωσης μακροπρόθεσμα.u

| περί υγείας |

karkinos prostati - psallas_R.indd 7

14/2/2024 3:34:12 μμ

Καρκίνος του μαστού «Θετικός στον υποδοχέα οιστρογόνου»

Αξίζει μια θεραπεία που εξισορροπεί τον κίνδυνο εμφάνισης και υποτροπής με πιθανά προβλήματα που αφορούν στην ποιότητα ζωής της γυναίκας;

ο 80% των καρκίνων του μαστού τροφοδοτείται, εν μέρει, από τα οιστρογόνα. Τα κύτταρα του μαστού περιέχουν υποδοχείς ορμονών, ειδικές πρωτεΐνες. Αυτοί οι υποδοχείς λαμβάνουν μηνύματα από ορμόνες στο σώμα και ανταποκρίνονται, συντονίζοντας τη δράση των κυττάρων. Μερικές φορές τα καρκινικά κύτταρα του μαστού περιέχουν τέτοιους υποδοχείς οιστρογόνων, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες εκδήλωσης της ασθένειας. Έτσι, ο συγκεκριμένος τύπος καρκίνου ονομάζεται «θετικός σε υποδοχείς οιστρογόνων» (ή ER+). Όλοι οι επεμβατικοί καρκίνοι του μαστού ελέγχονται για υποδοχείς οιστρογόνων, χρησιμοποιώντας βιοψία ή μετά από χειρουργική επέμβαση. Εάν ο καρκίνος είναι θετικός στον υποδοχέα οιστρογόνων, ο μαστολόγος θα συζητήσει μαζί σας για ορμονική θεραπεία, διότι όσο περισσότερα οιστρογόνα κυκλοφορούν στο σώμα, τόσο πιο πιθανό είναι να διεγείρεται η ανάπτυξη του όγκου. Μια κατηγορία αποκλειστών οιστρογόνων που συχνά συνταγογραφείται για αυτόν τον λόγο, εμποδίζει τα οιστρογόνα να φτάσουν στους υποδοχείς των κυττάρων του σώματος, συμπεριλαμβανομένων των καρκινικών κυττάρων. Το σώμα εξακολουθεί να παράγει οιστρογόνα, αλλά τα αποτελέσματά τους εμποδίζονται σε ορισμένα κύτταρα. Μια δεύτερη κατηγορία, οι αναστολείς αρωματάσης, εμποδίζουν την παραγωγή οιστρογόνων. Και οι δύο τύποι φαρμάκων δρουν στον εγκέφαλο, καθώς και στο στήθος, τις ωοθήκες, τον κόλπο και πολλά άλλα μέρη του σώματος. Όταν οι γιατροί συνταγογραφούν φάρμακα που μπλοκάρουν τα οιστρογόνα σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, θετικές με καρκίνο του μαστού, λαμβάνουν υπόψη τις επιδράσεις των αναστολέων οιστρογόνων, ιδιαίτερα στα οστά και τη μήτρα. Πρέπει οι γυναίκες με θετικό σε υποδοχείς οιστρογόνων καρκίνο του μαστού να λαμβάνουν αναστολείς οιστρογόνων; Αξίζει μια θεραπεία που εξισορροπεί τον κίνδυνο υποτροπής του καρκίνου με πιθανά προβλήματα ποιότητας ζωής; Η απόφαση αυτή, που πρέπει να ληφθεί σε συνεννόηση με τον ογκολόγο, είναι σύνθετη και εξαρτάται από τον κίνδυνο υποτροπής του καρκίνου. Τα οιστρογόνα είναι μια κατηγορία ορμονών και υπάρχουν τρεις διαφορετικές μορφές στο σώμα: οιστραδιόλη, οιστριόλη και οιστρόνη. Αν και είναι όλα παρόμοια μόρια στη λειτουργία τους, ποικίλλουν ως προς την ισχύ τους. Υπάρχουν και οιστρογόνα που βρίσκονται στα φυτά, όπως η σόγια, τα

οποία ονομάζονται φυτοοιστρογόνα, Ωστόσο, τα αποτελέσματά τους μπορεί να διαφέρουν από εκείνα των οιστρογόνων που παράγονται στο σώμα. Η οιστραδιόλη είναι το κυρίαρχο οιστρογόνο πριν την εμμηνόπαυση. Παράγεται κυρίως στις ωοθήκες. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η κυρίαρχη μορφή είναι η οιστριόλη, που παράγεται από τον πλακούντα. Κατά την εμμηνόπαυση, όταν τα επίπεδα της οιστραδιόλης μειώνονται, το κυρίαρχο οιστρογόνο είναι η οιστρόνη, που παράγεται στον λιπώδη ιστό. Μετά την εμμηνόπαυση, οι ωοθήκες σταματούν να παράγουν οιστρογόνα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν χαμηλότερα επίπεδα στο σώμα, όμως σε άλλα όργανα, συμπεριλαμβανομένου του λίπους, συνεχίζεται η παραγωγή –στον λιπώδη ιστό παράγονται ακόμα αξιόλογες ποσότητες. Τα οιστρογόνα κάνουν ό,τι έκαναν πριν, αλλά επειδή τα επίπεδά τους είναι χαμηλότερα, δεν δρουν τόσο αποτελεσματικά. Πιστεύεται ότι και ο εγκέφαλος παράγει κάποια οιστρογόνα. Ωστόσο, είναι ένα θέμα που μελετάται. Εφόσον αυτά τα φάρμακα παρεμβαίνουν στη δράση των οιστρογόνων, θα πρέπει να περιμένουμε ότι, εκτός από τον αποκλεισμό των αρνητικών αποτελεσμάτων που αφορούν στον καρκίνο του μαστού, μπλοκάρουν και τις θετικές επιδράσεις τους. Δυστυχώς, σε πολλές μελέτες αξιολόγησης των φαρμάκων αυτών λείπουν οι συγκρίσεις. Δεν θα ήταν ηθικό να χορηγηθεί εικονικό φάρμακο σε μια ομάδα γυναικών με υψηλό κίνδυνο υποτροπής του καρκίνου του μαστού. Από μελέτες, όμως, σε ζώα και από όσα είναι γνωστά, πιστεύεται ότι τα αντιοιστρογόνα είναι πιθανό να θέσουν σε κίνδυνο την ποιότητα ζωής ορισμένων γυναικών.

Προληπτικό φάρμακο

Ένα φάρμακο που μπορεί να μειώσει κατά το ήμισυ τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες εγκρίθηκε πρόσφατα για χρήση στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτό το φάρμακο, που ονομάζεται αναστροζόλη, θα μπορούσε να ωφελήσει περίπου 290.000 γυναίκες που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Η αναστροζόλη ανήκει στους αναστολείς αρωματάσης και είχε ήδη εγκριθεί ως θεραπεία για τον καρκίνο του μαστού. Μειώνει τα

επίπεδα των οιστρογόνων, εμποδίζοντας τη διαίρεση των καρκινικών κυττάρων του μαστού και άρα την ανάπτυξη του όγκου. Μετά την εμμηνόπαυση, τα οιστρογόνα παράγονται από το ένζυμο που ονομάζεται αρωματάση, κυρίως στον λιπώδη ιστό –η αρωματάση παράγει τα οιστρογόνα, μετατρέποντας άλλες ορμόνες όπως η τεστοστερόνη και η ανδροστενεδιόνη. Η αναστροζόλη και παρόμοια φάρμακα, όπως η λετροζόλη και η εξεμεστάνη, σταματούν τη δράση της αρωματάσης και μειώνουν δραστικά την ποσότητα των οιστρογόνων στο σώμα. Σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με καρκίνο του μαστού, το φάρμακο είναι πολύ αποτελεσματικό στη διακοπή της επανεμφάνισης των καρκίνων μετά από χειρουργική επέμβαση ή χημειοθεραπεία. Ο λόγος που η αναστροζόλη λειτουργεί στην πρόληψη του καρκίνου του μαστού είναι επειδή συχνά τα πρώιμα στάδια του φυσιολογικού ιστού του μαστού που γίνονται καρκινικά εξαρτώνται από τα οιστρογόνα. Πράγματι, πολλοί από τους γνωστούς παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού –όπως η όψιμη εμμηνόπαυση και η παχυσαρκία– σχετίζονται με αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων. Η χρήση της αναστροζόλης για μείωση των επιπέδων οιστρογόνων μπορεί να συμβάλλει στην πρόληψη της νόσου, πριν καν αυτή εμφανιστεί. Χάρη στη νέα άδεια, οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες στο Ηνωμένο Βασίλειο που διατρέχουν μέτριο έως υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του μαστού έχουν την ευκαιρία να λάβουν αναστροζόλη, για να προστατευθούν. Λόγω όμως των θετικών επιδράσεων των οιστρογόνων, προς το παρόν, συνιστάται η λήψη για πρόληψη, μόνο για πέντε χρόνια. Οι γυναίκες που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης της νόσου και σκέφτονται να χρησιμοποιήσουν αναστροζόλη πρέπει να υποστηρίζονται για τη λήψη μιας τεκμηριωμένης απόφασης που Λήδα Κ. είναι σωστή για αυτές. u

| περί υγείας |

karkinos mastou - psallas_L.indd 8

14/2/2024 3:34:37 μμ

Η ιδιαιτερότητα των παιδιατρικών καρκίνων

Η νόσος εμφανίζεται, όταν τα κύτταρα συσσωρεύουν αρκετές βλάβες με την πάροδο του χρόνου. Γιατί, όμως, παρατηρείται κάτι τέτοιο και στα παιδιά;

α κύτταρα στο σώμα τηρούν ένα σύνολο οδηγιών που ορίζεται από τη γενετική τους σύνθεση –έναν μοναδικό κωδικό που φέρει όλες τις πληροφορίες που χρειάζονται, για να εκτελέσουν τη λειτουργία τους. Όταν τα κύτταρα διαιρούνται, ο γενετικός κώδικας αντιγράφεται και περνά από το ένα στο άλλο. Σε αυτή τη διαδικασία μπορεί να προκύψουν σφάλματα αντιγραφής και να συμβάλουν στην ανάπτυξη καρκίνου. Στους ενήλικες, ο καρκίνος εξελίσσεται μέσω μιας σταδιακής συσσώρευσης σφαλμάτων και βλαβών στον γενετικό κώδικα. Αν και υπάρχουν διασφαλίσεις έναντι της ανεξέλεγκτης κυτταρικής ανάπτυξης και επιδιόρθωσης μηχανισμών για τη διόρθωση των γενετικών σφαλμάτων, η γήρανση, η έκθεση σε περιβαλλοντικές τοξίνες και ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής μπορεί να τις αποδυναμώσει. Οι πιο συνηθισμένοι τύποι καρκίνων ενηλίκων, όπως ο καρκίνος του μαστού και ο καρκίνος του πνεύμονα, συχνά προκύπτουν από τέτοιες συσσωρευμένες βλάβες. Στα παιδιά, των οποίων οι ιστοί αναπτύσσονται ακόμη, υπάρχει μια διπλή δυναμική μεταξύ της ανάπτυξης και της πρόληψης του καρκίνου. Από τη μία πλευρά, τα ταχέως διαιρούμενα κύτταρα οργανώνονται σε ιστούς σε ένα περιβάλλον με περιορισμένη ανοσολογική επιτήρηση –ένα ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη καρκίνου– και από την άλλη πλευρά, τα παιδιά διαθέτουν ισχυρές δικλείδες ασφαλείας και αυστηρά ρυθμισμένους μηχανισμούς που λειτουργούν ως αντίθετες δυνάμεις κατά του καρκίνου και τον καθιστούν σπάνιο φαινόμενο. Τα παιδιά σπάνια συσσωρεύουν λάθη στον γενετικό τους κώδικα και οι παιδιατρικοί ασθενείς με καρκίνο έχουν πολύ μικρότερη συχνότητα γενετικών σφαλμάτων από τους ενήλικες ασθενείς. Ωστόσο, σχεδόν το 10% των περιπτώσεων παιδικού καρκίνου οφείλεται σε κληρονομικές γενετικές μεταλλάξεις. Οι πιο συνηθισμένοι κληρονομήσιμοι καρκίνοι προκύπτουν

από γενετικά λάθη που επηρεάζουν τη μοίρα των κυττάρων κατά τα αναπτυξιακά στάδια πριν από τη γέννηση. Τα λάθη στα εμβρυϊκά κύτταρα συσσωρεύονται σε όλα τα επόμενα κύτταρα μετά τη γέννηση και μπορεί τελικά να εκδηλωθούν ως καρκίνος. Οι παιδικοί καρκίνοι μπορούν, επίσης, να εμφανιστούν αυθόρμητα, ενώ τα παιδιά μεγαλώνουν. Οφείλονται σε γενετικές αλλοιώσεις διαφορετικές από αυτές που είναι κοινές στους ενήλικες. Σε αντίθεση με τους ενήλικες, όπου η βλάβη συνήθως συσσωρεύεται ως μικρά σφάλματα κατά τη διαίρεση των κυττάρων, οι παιδιατρικοί καρκίνοι συχνά προκύπτουν από μεγάλης κλίμακας αναδιατάξεις του γενετικού κώδικα. Διαφορετικές περιοχές του γενετικού κώδικα ανταλλάσσουν θέσεις, διαταράσσοντας τις οδηγίες του κυττάρου που δεν επισκευάζονται. Οι γενετικές αλλοιώσεις δεν αποτελούν προϋπόθεση για παιδικούς καρκίνους. Σε ορισμένους παιδικούς καρκίνους του εγκεφάλου, η περιοχή του γενετικού κώδικα που είναι υπεύθυνη για την εξειδίκευση των κυττάρων αποσιωπάται οριστικά. Αν και δεν υπάρχει σφάλμα στον ίδιο το γενετικό κώδικα, το κύτταρο δεν μπορεί να τον διαβάσει. Κατά συνέπεια, αυτά τα κύτταρα παγιδεύονται σε μια ανεξέλεγκτη κατάσταση διαίρεσης, οδηγώντας τελικά σε καρκίνο.

Προσαρμογή θεραπειών

Τα κύτταρα στα παιδιά συνήθως παρουσιάζουν μεγαλύτερη ανάπτυξη, κινητικότητα και ευελιξία. Αυτό σημαίνει ότι ο παιδιατρικός καρκίνος είναι συχνά πιο επεμβατικός και επιθετικός από αυτόν των ενηλίκων και μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την ανάπτυξη, ακόμα και μετά από επιτυχή θεραπεία λόγω μακροχρόνιας βλάβης. Επειδή οι τροχιές του καρκίνου σε παιδιά και ενήλικες είναι σημαντικά διαφορετικές, οι θεραπευτικές προσεγγίσεις θα πρέπει, επίσης, να διαφέρουν για την κάθε περίπτωση. Η τυπική θεραπεία του καρκίνου περιλαμβάνει ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία, η οποία επηρεάζει τόσο τα καρκινικά όσο και τα υγιή κύτταρα

που διαιρούνται ενεργά. Εάν ο ασθενής δεν ανταποκρίνεται σε αυτές τις θεραπείες, οι ογκολόγοι δοκιμάζουν ένα διαφορετικό φάρμακο. Στα παιδιά, οι παρενέργειες ορισμένων θεραπειών είναι πιο έντονες, καθώς τα κύτταρα τους αναπτύσσονται ενεργά. Σε αντίθεση με τους καρκίνους των ενηλίκων, όπου διάφορα φάρμακα μπορούν να στοχεύσουν σε διαφορετικά γενετικά λάθη, η στοχευμένη θεραπεία στους παιδικούς καρκίνους είναι πιο δύσκολη. Η σπανιότητα του παιδικού καρκίνου δυσχεραίνει, επίσης, τη δοκιμή νέων θεραπειών σε κλινικές δοκιμές μεγάλης κλίμακας. Ένας κοινός λόγος για την αποτυχία της θεραπείας είναι ότι τα καρκινικά κύτταρα προσαρμόζονται για να αποφεύγουν τη θεραπεία και γίνονται ανθεκτικά στα φάρμακα. Η εφαρμογή αρχών από την εξελικτική βιολογία στη θεραπεία του καρκίνου μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου. Για παράδειγμα, η θεραπεία εξαφάνισης είναι μια προσέγγιση, εμπνευσμένη από φυσικά γεγονότα μαζικής εξαφάνισης. Ο στόχος της είναι να εξαλείψει όλα τα καρκινικά κύτταρα, πριν αυτά μπορέσουν να εξελιχθούν. Αυτό, το επιτυγχάνει, εφαρμόζοντας ένα φάρμακο «πρώτου χτυπήματος», που σκοτώνει τα περισσότερα καρκινικά κύτταρα. Στη συνέχεια, τα υπόλοιπα λίγα καρκινικά κύτταρα αντιμετωπίζονται μέσω εστιασμένων, μικρότερης κλίμακας, παρεμβάσεων. Εάν δεν είναι δυνατή η πλήρης εξαφάνιση, ο στόχος στρέφεται στην πρόληψη της αντίστασης στη θεραπεία και στην αποφυγή της εξέλιξης του όγκου. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την προσαρμοστική θεραπεία, η οποία εκμεταλλεύεται τον ανταγωνισμό για επιβίωση μεταξύ των καρκινικών κυττάρων. Αν και οι παιδιατρικοί ασθενείς με καρκίνο έχουν καλύτερη πρόγνωση από τους ενήλικες μετά τη θεραπεία, η νόσος παραμένει η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου σε παιδιά κάτω των 15 ετών σε ορισμένες χώρες. Η τροχιά εξέλιξης μπορεί να βελτιώσει τα θεραπευτικά αποτελέσματα στους νεαρούς ασθενείς, αυξάνοντας τις πιθανότητες για ένα καλύτερο μέλλον. u Γ.Π.

| περί υγείας |

paidikos karkinos - psallas_R.indd 9

14/2/2024 3:35:06 μμ

Νέο εισπνεόμενο διαγνωστικό εργαλείο για τον καρκίνο του πνεύμονα Το τεστ «PATROL» παρέχει άμεσα αποτελέσματα με τη χρήση νανοσωματιδίων, εντοπίζοντας τις παραγόμενες από τα καρκινικά κύτταρα πρωτεΐνες.

κώδικα DNA, ο οποίος αποκόπτεται από το νανοσωματίδιο, όταν ο αισθητήρας συναντήσει ένζυμα, τις αποκαλούμενες πρωτεάσες που είναι υπερδραστήριες στους όγκους. Αυτοί οι δείκτες αναφοράς τελικώς συσσωρεύονται στα ούρα».

Νανοσωματίδια και γραμμωτοί κώδικες

Υπάρχουν δύο τρόποι χορήγησης των νανοσωματιδίων –πρώτον σε μορφή διαλύματος που γίνεται αερόλυμα μέσω εκνεφωτή και δευτερευόντως σε μορφή ξηράς σκόνης που χορηγείτο μέσω συσκευής εισπνοής. Με τον τρόπο αυτό, φτάνουν στους πνεύμονες και διεισδύουν στον ιστό, όπου βρίσκονται οι πρωτεάσες πρωτεΐνες. Σύμφωνα με διευκρίνιση του Δόκτωρ Ζονγκ τα ανθρώπινα κύτταρα εκφράζουν εκατοντάδες ποικίλες πρωτεάσες, εκ των οποίων κάποιες από αυτές είναι υπερενεργές στους όγκους και βοηθούν τα καρκινικά κύτταρα να μετακινούνται από το αρχικό σημείο του καρκίνου, λειτουργώντας σαν «μαχαίρια» που κόβουν τις πρωτεΐνες της εξωκυττάριας μήτρας. Ειδικότερα: « Οι πρωτεάσες αποκόπτουν τους γραμμωτούς κώδικες DNA από τους αισθητήρες και τους επιτρέπουν να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος έως ότου εκκριθούν στα ούρα». Πώς όμως επιτυγχάνεται η ανάλυση των δεικτών αναφοράς; Η απάντηση είναι μέσω χάρτινου τεστ. Έχει σχεδιαστεί από την ερευνητική ομάδα μια ειδική ταινία, η οποία επιτυγχάνει την ανίχνευση τεσσάρων διαφορετικών «γραμμωτών κωδίκων», ο καθένας εκ των οποίων σηματοδοτεί μία διαφορετική πρωτεάση. Οι επιστήμονες κατέληξαν στους τέσσερις συγκεκριμένους δείκτες μέσω ενός αλγόριθμου μηχανικής μάθησης. Ο δρ Ζονγκ έχει υπογραμμίσει ότι δεν προαπαιτείται καμία επεξεργασία του δείγματος ούρων πριν από την ανάλυση, ενώ τα αποτελέσματα εξάγονται σε χρονικό όριο 20 λεπτών. Δοκιμές για το «PATROL» διενεργήθηκαν σε γενετικώς τροποποιημένα ποντίκια, ώστε να μπορούν να αναπτύξουν στους πνεύμονές τους όγκους αδενοκαρκινώματος ανάλογους με του ανθρώπου. Η χορήγηση των νανοσωματιδίων έγινε 7,5 εβδομάδες μετά την ανάπτυξη των όγκων, δηλαδή σε επίπεδο αντιστοιχίας καρκίνου πρώτου ή δευτέρου σταδίου για ανθρώπους. Βασιζόμενοι στις πληροφορίες που έδωσε ο δρ Ζονγκ: «με βάση τα ευρήματα, η ευαισθησία του τεστ ήταν άνω του 80%, συγκρίσιμη δηλαδή με την ακρίβεια που έχει σήμερα η αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης». Εύλογο ερώτημα αποτελεί για τους ερευνητές αν στους ανθρώπους θα χρειαστεί η ανάλυση περισσότερων τέτοιων πρωτεϊνών, ώστε να γίνεται ακριβής διάγνωση. Η απόκριση του δρ Ζονγκ ήταν πως: «με

τον σύγχρονο κόσμο που ζούμε, μία από τις πιο φονικές νόσους της αναπνευστικής οδού, αλλά και ο δεύτερος πιο διαδεδομένος τύπος καρκίνου παγκοσμίως, είναι ο καρκίνος του πνεύμονα. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ταμείο Έρευνας για τον Καρκίνο (World Cancer Research Fund), το 2020 καταγράφηκαν 2,2 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα, ενώ 1/5 των θανάτων οφείλεται στον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου. Οι ερευνητές του ΜΙΤ με σκοπό την επίτευξη της καταλληλότερης πρόληψης και έγκαιρης ενημέρωσης, δημιούργησαν ένα νέο διαγνωστικό εργαλείο για τον εντοπισμό της νόσου. Ο τρόπος διεξαγωγής του τεστ είναι απλός. Σε πρώτη φάση απαιτείται η εισπνοή νανοσωματιδίων και ολοκληρώνεται με τη διενέργεια τεστ ούρων. Η εξαγωγή των αποτελεσμάτων διαρκεί μόνο 20 λεπτά και εξασφαλίζει έγκυρη διάγνωση για ενδεχόμενη ύπαρξη καρκίνου του πνεύμονα σε πρώτο στάδιο. Επαναστατικό μέλλον προβλέπεται με το τεστ «PATROL», το οποίο διερευνά τον καρκίνο μέσω της χρήσης νανοσωματιδίων, καλυμμένων με αισθητήρες, εντοπίζοντας την ύπαρξη πρωτεϊνών, οι οποίες παράγονται μόνο από τα καρκινικά κύτταρα του πνεύμονα. Οι αισθητήρες, αναγνωρίζοντας τέτοιες πρωτεΐνες παράγουν ένα σήμα, το οποίο μπορεί να εντοπιστεί στα ούρα του εξεταζόμενου.

Ο πρώτος συγγραφέας της αναφερόμενης μελέτης, η οποία δημοσιεύτηκε προσφάτως στο περιοδικό «Science Advances» και ερευνητής στο MIT, Κιάν Ζονγκ, ανέφερε στο «Βήμα» ότι: «η νέα προσέγγιση θα μπορούσε να υποκαταστήσει την εξέταση που σήμερα θεωρείται ο χρυσός κανόνας για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα, την αξονική τομογραφία θώρακος χαμηλής δόσης (Low Dose CT), ή να λειτουργήσει συμπληρωματικά σε αυτή. Ένα τέτοιο απλό και εύχρηστο τεστ, το οποίο εκτιμούμε ότι θα είναι και χαμηλότερου κόστους, σε σύγκριση με τη μαγνητική τομογραφία, θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά σε περιοχές όπου δεν υπάρχουν οι διαθέσιμοι σε ευρεία κλίμακα αξονικοί τομογράφοι». Ο πρώην μεταδιδακτορικός ερευνητής στο MIT και εξίσου πρώτος συγγραφέας της εκάστοτε μελέτης, Έντουαρντ Ταν περιέγραψε αναλυτικά την ευχέρεια που προσφέρει το εν λόγω σύστημα. Συγκεκριμένα ανέφερε ότι: «Οι αισθητήρες που χρησιμοποιούμε αποτελούνται από νανοσωματίδια πολυμερούς, καλυμμένα με έναν δείκτη αναφοράς, έναν γραμμωτό

Γράφει η Πόπη Πασπαλιάρη

Σε 20 λεπτά το αποτέλεσμα

δεδομένο ότι ο καρκίνος είναι μια πολύ ετερογενής νόσος, αναμένουμε ότι θα χρειάζεται ένα πολύπλοκο πάνελ αισθητήρων που θα εντοπίζουν περισσότερους πρωτεϊνικούς στόχους, σε σύγκριση με εκείνους που εντοπίστηκαν στα προκλινικά μοντέλας μας». Επόμενο στόχο για την ερευνητική ομάδα αποτελεί η ανάλυση δειγμάτων από βιοψίες σε ανθρώπους, με σκοπό την εύρεση του καταλληλότερου πάνελ αισθητήρων για την ανίχνευση των ανθρώπινων όγκων του πνεύμονα. Στοχεύουν εξίσου στην εξάπλωση αυτής της προσέγγισης και για την περαιτέρω ανίχνευση άλλων αναπνευστικών νόσων. Τέλος, ο δρ Ταν καταλήγει ότι: « Η συγκεκριμένη πλατφόρμα μπορεί να προσαρμοστεί, ώστε να εντοπίζει και άλλες αναπνευστικές νόσους όπως οι λοιμώξεις. Στοχεύουμε επίσης στην εφαρμογή της νέας τεχνολογίας για την παρακολούθηση της εξέλιξης των αναπνευστικών νοσημάτων, κυρίως σε ό,τι αφορά στην απόκριση των ασθενών σε διαφορετικές θεραπείες».

Νανοαισθητήρες του ΜΙΤ και για άλλες αναπνευστικές νόσους Η εν λόγω ερευνητική ομάδα του ΜΙΤ, με επικεφαλής την καθηγήτρια Επιστημών Υγείας και Τεχνολογίας, καθώς και του τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης Υπολογιστών, Σανγκίτα Μπατία, καταπιάνεται χρόνια με την ανάπτυξη νανοαισθητήρων για τη διάγνωση ποικίλων νόσων. Έχουν ήδη δημιουργηθεί ανάλογοι αισθητήρες για τη διάγνωση του καρκίνου του ύπατος και των ωοθηκών, με τη διαφορά ότι σε αυτές τις περιπτώσεις τα νανοσωματίδια χορηγούνται ενδοφλεβίως. Η εταιρεία Sunbrid Bio, έχει πραγματοποιήσει μικρού εύρους κλινική δοκιμή φάσης Ι με παρόμοιο αισθητήρα που ανέπτυξε το εργαστήριο του MIT για τη διάγνωση του καρκίνου του ύπατος, αλλά και ενός τύπου ηπατίτιδας που ονομάζεται μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα (NASH). Πρόκειται για χρόνια φλεγμονή του ύπατος που προκαλείται σε άτομα με στεάτωση, δηλαδή εναπόθεση λίπους στο ήπαρ. Το 2021 δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «Science Translational Medicine» τα αποτελέσματα σχετικά με την παραπάνω δοκιμή νανοαισθητήρων για τη διάγνωση της NASH. Στην προκειμένη περίπτωση αναπτύχθηκε το σύστημα GBTS ( Glympse Bio Test System), το οποίο αναζητούσε εξίσου πρωτεάσες του ύπατος. Αντιστοίχως, διενεργήθηκε πάνελ 13 πρωτεάσων για δοκιμές σε ποντίκια με NASH. Αποτέλεσμα, το σύστημα μπόρεσε να διακρίνει την NASH από την απλή στεάτωση και τον υγιή ιστό στα πειραματόζωα, ενώ απέδειξε ότι η θεραπευτική παρέμβαση οδήγησε σε ύφεση της πάθησης. u

10 | περί υγείας |

test karkinos pneumona_L.indd 10

14/2/2024 3:35:29 μμ

Μιχαήλ Νικολάου MD, MSc, PhD Παθολόγος-ογκολόγος, επιμελητής A’ στην Α’ Παθολογική-Ογκολογική κλινική του Γενικού Αντικαρκινικού-Ογκολογικού Νοσοκομείου «Ο Άγιος Σάββας»

«Το ‘‘Οίκοθεν’’ είναι η διαδικασία μεταφοράς και χορήγησης φαρμάκων στα σπίτια των ασθενών» Το πρόγραμμα είναι μια πολλά υποσχόμενη και καινοτόμα προσέγγιση θεραπείας των ασθενών με καρκίνο. Εμπνευστής και επιστημονικά υπεύθυνος είναι ο κ. Μιχαήλ Νικολάου, ο οποίος μας εξηγεί διεξοδικά τι είναι, ποιους αφορά, πώς κρίνεται η μέχρι τώρα πορεία του και τι προοπτικές έχει στη χώρα μας. Συνέντευξη στην Αφροδίτη Ντάικου

μα εργάστηκαν άοκνα στη φάση του σχεδιασμού και έτσι το «Οίκοθεν» αποτέλεσε το έτοιμο σχέδιο που εντάχθηκε στο «ΝΟΣΠΙ» δίνοντας τη δυνατότητα της αίτησης στο Ταμείο Οικονομικής Ανάκαμψης.

- Τι έχετε να παρατηρήσετε, όσον αφορά στη μέχρι τώρα πορεία του προγράμματος; Η έως τώρα πορεία του «Οίκοθεν» είναι εξαιρετικά ενθαρρυντική. Εμείς ως λειτουργοί υγείας απολαμβάνουμε την υπηρεσία αυτή, αφού αισθανόμαστε στην ουσία την έννοια του αλτρουισμού και του ανθρωπισμού, της ανιδιοτελούς προσφοράς και της παροχής βοήθειας σε ανθρώπους που την έχουν πραγματικά ανάγκη. Από την άλλη πλευρά ο ασθενής απολαμβάνει την πλέον ποιοτική υπηρεσία, που τον εξυπηρετεί και τον βοηθά να μη χάνει τον χρόνο του σε μετακινήσεις και αναμονές. Μέσα από τη μελέτη, που έχουμε κάνει, έχουμε καταδείξει ότι εξοικονομούνται 200 εργατοώρες για τους φροντιστές, αλλά και περίπου 540€ έξοδα ετησίως. Από την πλευρά του νοσοκομείου, έχουμε 30% αποδέσμευση κλινών και κατ’ επέκταση ταχύτερη πρόσβαση και πρόσδεση νέων ασθενών, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο τους χρόνους αναμονής. Επίσης, ελαττώνεται η πιθανότητα ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων, ενώ αναπτύσσεται μία νέα υπηρεσία, η οποία μένει στο κράτος και στην πολιτεία να την αξιολογήσει και να την κοστολογήσει, ακόμα και για παροχή της σε ιδιωτικό επίπεδο. Μελλοντικά το «Οίκοθεν» θα μπορούσε να είναι μέρος της ανάπτυξης του Ιατρικού Τουρισμού στη χώρα μας.

- Πώς λειτουργεί η διαδικασία της θεραπείας στο σπίτι και τι μπορούν να περιμένουν οι ασθενείς με καρκίνο και οι φροντιστές τους; Οι ασθενείς πραγματικά αγκάλιασαν αυτήν την υπηρεσία όπως και οι φροντιστές τους. Το «Οίκοθεν» εδώ και έξι μήνες «είναι στον δρόμο» και εντάσσει ασθενείς, χορηγώντας τους τη θεραπεία στο σπίτι. Τα πρώτα αποτελέσματα και οι εντυπώσεις είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικά. Το «Οίκοθεν» είναι η πλέον ποιοτική υπηρεσία στον χώρο της υγείας και είναι εντυπωσιακό ότι αναφερόμαστε στο δημόσιο νοσοκομείο. Μέσα από εκθέσεις ασθενών που έγιναν λήπτες της υπηρεσίας, στην ολότητά τους, αναφέρεται ότι συμβάλλει καθοριστικά στη βελτίωση της ψυχολογικής τους κατάστασης, ενώ ως αμέσως επόμενο όφελος αναφέρεται ο ποιοτικός χρόνος με τον γιατρό. Αξίζει να αναφέρουμε ότι το κλιμάκιο του «Οίκοθεν» αποτελείται από ειδικευμένο παθολόγο-ογκολόγο και νοσηλευτή, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στον ασθενή να λύσει όλες του τις απορίες και ελαττώνοντας το πιθανό αίσθημα ανασφάλειας που θα μπορούσε να αισθανθεί.

- Τι είναι εκείνο που βοηθά τους ασθενείς με καρκίνο να αναρρώσουν ή να ζήσουν όσο περισσότερο είναι δυνατό; Η ψυχολογική ανάταση των ασθενών είναι πάρα πολύ σημαντική και τους βοηθάει στο να αποκτήσουν μία ποιοτικότερη ζωή. Αυτό, συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό είτε στην καλυτέρευση του ταξιδιού είτε στην αύξηση του προσδόκιμου της επιβίωσης στις περιπτώσεις των ασθενών με μεταστατικές μορφές καρκίνου. Με όλα τα παραπάνω πιστεύουμε ότι το «Οίκοθεν» είναι μία ολοκληρωμένη και ποιοτική υπηρεσία, ασθενοκεντρική και μένει η όποια υποστήριξη μελλοντικά από την πολιτεία για επέκτασή της τόσο σε άλλα νοσοκομεία όσο και σε άλλες ιατρικές ειδικότητες, αφού με μεγάλη ευκολία θα μπορούσε να αναπτυχθεί σε ασθενείς που νοσούν από οποιαδήποτε χρόνια νόσο. Ενδεικτικά θα σας αναφέρω τις νευρολογικές, ρευματολογικές, αιματολογικές αλλά και καρδιολογικές παθήσεις. Το «Οίκοθεν»άλλαξε τον τρόπο που θεραπεύουμε τους ασθενείς και για αυτό αισθανόμαστε περήφανοι. u

- Κύριε Νικολάου, είστε ο εμπνευστής του προγράμματος «Οίκοθεν», θεραπεία δηλαδή για τον καρκίνο στο σπίτι του ασθενούς. Θα μας πείτε λίγα λόγια σχετικά με το πρόγραμμα; Εάν θα έπρεπε να αναφέρω τον ορισμό του «Οίκοθεν» θα έλεγα ότι είναι η πρωτότυπη και πρότυπη πιστοποιημένη διαδικασία, κατά την οποία μεταφέρουμε και χορηγούμε στα σπίτια των ασθενών αμιγώς νοσοκομειακά αντινεοπλασματικά φάρμακα με ασφάλεια και με μετρήσιμα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Αυτό σημαίνει ότι μέχρι πρότινος και πριν την εφαρμογή του «Οίκοθεν» αυτά τα φάρμακα χορηγούνταν μόνο εντός των νοσοκομείων δημόσιων ή ιδιωτικών. Με το «Οίκοθεν» μέχρι στιγμής έχουμε χορηγήσει ανοσοθεραπείες και βιολογικούς παράγοντες που πλέον αποτελούν και τις συχνότερα χορηγούμενες θεραπείες για τον καρκίνο. Σήμερα όλο και περισσότεροι ασθενείς είναι επιλέξιμοι για την υπηρεσία του προγράμματος. - Ποιους αφορά και πώς προέκυψε η ιδέα; Το «Οίκοθεν» προέκυψε, ως ιδέα, πριν από μερικά χρόνια. Μετά από την παρατήρηση ότι ο ρυθμός που λαμβάνουν θεραπεία οι ασθένειες είναι εντατικός, οι νέες θεραπευτικές επιλογές όπως η ανοσοθεραπεία και οι βιολογικοί παράγοντες που αυξάνουν το προσδόκιμο επιβίωσης, το μεγάλο πλήθος των ασθενών στα δημόσια νοσοκομεία αλλά και η έλλειψη σταθερής ποιότητας στην παρεχόμενη υπηρεσία δημιούργησε στο μυαλό μου τη σκέψη ότι σε κάποιες περιπτώσεις θα μπορούσαμε, με ασφάλεια, να χορηγήσουμε στο σπίτι τη θεραπεία. Σε αυτό συνετέλεσε καθοριστικά και η COVID-19, η οποία μας έδειξε με τον πλέον εμβληματικό τρόπο το πόσο σημαντική είναι η αποφυγή των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων. Μας δίδαξε ότι η χρήση των νοσοκομείων πρέπει να είναι λελογισμένη και πως περιστατικά τα οποία είναι σταθεροποιημένα στις αγωγές τους με φάρμακα που είναι ατοξικά και με διαχειρίσιμο προφίλ ασφάλειας, θα μπορούσαν να χορηγηθούν κατ’οίκον. Σίγουρα δεν θα είχε πραγματοποιηθεί τίποτα από όλα αυτά, εάν μία τεράστια ομάδα ατόμων δεν πίστευε σε αυτήν την ιδέα και εάν δεν δεσμευόταν για την υλοποίησή του. Οι άνθρωποι του νοσοκομείου μας του ΓΑΟΝΑ «Άγιος Σάββας», η φαρμακευτική εταιρεία Roche, η E&Y, το Υπουργείο Υγείας, ο ΟΔΥΠΙ και πολλοί ακόμα συνέβαλαν καθοριστικά. Περισσότερα από 100 άτο-

| περί υγείας | 11

synenteuksi nikolaou - daikou_R.indd 11

14/2/2024 3:35:55 μμ

Τι σημαίνει σπάνια ασθένεια; H απάντηση δεν είναι απλή

Πολλές από αυτές είναι χρόνιες, πολύπλοκες, με δυσκολία στη διάγνωση και τη θεραπεία.

ι είναι μια σπάνια ασθένεια; Ο πιο ευρέως αποδεκτός ορισμός είναι ότι πρόκειται για μια ασθένεια που επηρεάζει λιγότερους από 5 στους 10.000 ανθρώπους. Οι σπάνιες ασθένειες είναι σοβαρές, πολύπλοκες, συνήθως χρόνιες, συχνά περιορίζουν τη ζωή και οι περισσότερες δεν έχουν θεραπεία. Επί του παρόντος δεν υπάρχει διεθνής συναίνεση σχετικά με τον αριθμό των σπάνιων ασθενειών, ενώ μπορεί να υπάρχουν πάνω από 7.000. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι περίπου το 80% από αυτές είναι γενετικής προέλευσης και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολόγισε, το 2013, ότι 1 στους 15 ανθρώπους παγκοσμίως επηρεάζεται από μια σπάνια πάθηση –ή περίπου 400 εκατομμύρια. Επομένως, συνολικά, δεν αποτελούν κάτι ασυνήθιστο –μήπως να σταματήσουμε να τις αποκαλούμε «σπάνιες»; Για κάποιο λόγο, οι σπάνιες παθήσεις γενικά δεν αντιμετωπίζονται ως πολύ σημαντικές, αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει. Η Διεθνής Ημέρα Σπάνιων Παθήσεων είναι η 28η Φεβρουαρίου και αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τον αντίκτυπο που έχουν στους ασθενείς και τις οικογένειές τους. Οτιδήποτε γύρω από αυτές κρίνεται επιτακτικό, από τον ανθρώπινο αντίκτυπό τους έως τη γενετική επιστήμη. Πολλές ξεκινούν από την παιδική ηλικία, συχνά είναι προοδευτικές –επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου– και μπορεί να σχετίζονται με σωματική ή διανοητική αναπηρία. Παραδείγματα είναι ορισμένοι ασυνήθιστοι παιδικοί καρκίνοι όπως το ηπατοβλάστωμα (καρκίνος του ήπατος) και άλλες πιο γνωστές καταστάσεις όπως η κυστική ίνωση και η φαινυλκετονουρία (ένα γενετικό ελάττωμα προκαλεί τη συσσώρευση στο σώμα ενός αμινοξέος που ονομάζεται φαινυλαλανίνη και χωρίς αντιμετώπιση μπορεί να οδηγήσει σε διανοητική αναπηρία, επιληπτικές κρίσεις και προβλήματα συμπεριφοράς). Και οι δύο είναι συμπτωματικές από τη γέννηση. Η νόσος Huntington είναι, επίσης, σπάνια ασθένεια, αλλά εμφανίζει συμπτώματα μόνο στην ενήλικη ζωή, παρόλο που είναι κληρονομική. Τι κάνει μια σπάνια πάθηση τόσο δύσκολη στη διάγνωση και τη διαχείριση; Για ένα άτομο που ζει με αυτή –και τους ανθρώπους γύρω του– το ταξίδι για τη διάγνωση και τη λήψη θεραπείας μπορεί να είναι δύσκολο, περίπλοκο, ανησυχητικό, μπερδεμένο και απομονωτικό. Επιπλέον, η εμφάνιση συμπτωμάτων μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή μεταξύ γέννησης και ενηλικίωσης, ενώ οι διαγνωστικές εξετάσεις λείπουν ή είναι δύσκολο να προσπελαστούν.

Οι σπάνιες ασθένειες είναι δύσκολο να διαγνωστούν, επειδή η συχνότητα εμφάνισης είναι μικρότερη και τα συμπτώματα μπορεί να είναι πολύ περίπλοκα. Η έρευνα δείχνει ότι μπορεί να χρειαστούν χρόνια, για να ληφθεί η τελική σωστή διάγνωση. Οι περισσότεροι γιατροί δεν έχουν ποτέ διαγνώσει ή φροντίσει ένα άτομο με ατελή οστεογένεση, νόσο Fabry ή οποιαδήποτε άλλη από τις 7.000 σπάνιες παθήσεις.

Τι φέρνει το μέλλον; Η διάγνωση δεν είναι το μόνο παζλ. Τα άτομα με σπάνιες ασθένειες χρειάζονται συνήθως πολύπλοκη φροντίδα από ομάδες επαγγελματιών υγείας, επειδή μπορεί να επηρεάζονται πολλά συστήματα του σώματος. Παράλληλα, δεδομένης της συχνά προοδευτικής φύσης της πάθησης, οι ανάγκες φροντίδας μπορούν να αλλάξουν μερικές φορές, δραματικά, με την πάροδο του χρόνου. Σημαντικά ερωτήματα προκύπτουν σχετικά με το προσδόκιμο ζωής και τους κινδύνους που θα υπήρχαν αν το άτομο με μια σπάνια ασθένεια έκανε οικογένεια. Θα κληρονομούσαν τα παιδιά τους την ασθένεια; Οι γενετικοί σύμβουλοι μπορούν να βοηθήσουν σε τέτοιου είδους ερωτήσεις. Σε αντίθεση με τις πιο κοινές ασθένειες, οι σπάνιες γενικά δεν επωφελούνται από οικονομίες κλίμακας. Τα φάρμακα που προορίζονται για αυτές τις παθήσεις και συχνά αποκαλούνται «ορφανά», είναι ελάχιστα. Αν και οι κυβερνήσεις δίνουν

κίνητρα στη φαρμακοβιομηχανία να αναπτύξει τέτοια φάρμακα, δεν υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες για τις περισσότερες ασθένειες. Ανεξάρτητα από αυτό, υπάρχει μια μεγάλη, ενδιαφέρουσα έρευνα που γίνεται. Οι ανακαλύψεις στην επιστήμη, όπως η ανάπτυξη εργαλείων επόμενης γενιάς αλληλουχίας και επεξεργασίας γονιδιώματος (CRISPR-Cas9), ανοίγουν τον δρόμο για καλύτερη κατανόηση της γενετικής που κρύβεται πίσω από αρκετές σπάνιες ασθένειες. Η έρευνα για μη διαγνωσμένες γενετικές ασθένειες αρχίζει, επίσης, να επωφελείται από τις εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη και τη μηχανική μάθηση. Οι εξελίξεις στην εξατομικευμένη ιατρική, όπου η γονιδιωματική σύνθεση ενός ατόμου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την προσαρμογή συγκεκριμένων φαρμάκων για μια συγκεκριμένη ασθένεια του ατόμου, υπόσχεται πολλά για τα άτομα με σπάνιες Ζ.Ψ. παθήσεις στο μέλλον. u

12 | περί υγείας |

spanies pathiseis - psallas_L.indd 12

14/2/2024 3:36:18 μμ

Η ακούσια απώλεια βάρους μπορεί να είναι προειδοποιητικό σημάδι καρκίνου Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό JAMA και αφορούσε πάνω από 150.000 άτομα απέδωσε συσχετισμό των δύο καταστάσεων.

Γράφουν οι: Σταυρούλα (Λίνα) Πάσχου, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και Θάνος Δημόπουλος

ι ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο παρουσιάζουν συχνά απώλεια βάρους, ενώ δεν είναι σαφές το τι συμβαίνει στα πρώιμα στάδια. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό JAMA, η ακούσια απώλεια βάρους μπορεί να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο διάγνωσης καρκίνου μέσα στον επόμενο χρόνο. Οι καθηγητές της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Σταυρούλα (Λίνα) Πάσχου (επίκουρη καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (παθολόγος, καθηγήτρια Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής) και Θάνος Δημόπουλος (τ. πρύτανης ΕΚΠΑ, καθηγητής Ογκολογίας-Αιματολογίας και διευθυντής της Θεραπευτικής Κλινικής) συνοψίζουν τα κύρια σημεία της μελέτης αυτής. Οι ερευνητές αξιολόγησαν 157.474 άτομα από τις ΗΠΑ που συμμετείχαν σε δύο μεγάλες διαχρονικές μελέτες: τη «Nurses’ Health Study», η οποία ενέγραψε νοσηλευτές, ηλικίας 30 έως 55 ετών, από το 1976 και τη «Health Professionals Follow-Up Study», η οποία ενέγραψε άνδρες επαγγελματίες υγείας, ηλικίας 40 ως 75 ετών, ξεκινώντας το 1986. Οι συμμετέχοντες παρακολουθήθηκαν μέχρι το 2016. Οι συμμετέχοντες ανέφεραν το σωματικό τους βάρος κάθε 2 έτη σε ένα ερωτηματολόγιο που περιλάμβανε, επίσης, ερωτήσεις σχετικά με τη σωματική δραστηριότητα και τις διατροφικές τους αλλαγές. Οι ερευνητές μπόρεσαν στη συνέχεια να αναλύσουν το ποσοστό απώλειας βάρους κάθε συμμετέχοντος, ταξινομημένο ανάλογα και με τις διατροφικές βελτιώσεις και τις αυξήσεις στη σωματική δραστηριότητα.

Μεταξύ 157.474 επαγγελματιών υγείας που παρακολουθήθηκαν, κατά μέσο όρο για 28 έτη, πρόσφατη απώλεια σωματικού βάρους μεγαλύτερη από 10% συσχετίστηκε με αυξημένο ποσοστό καρκίνου κατά τους επόμενους 12 μήνες, σε σύγκριση με αυτούς που δεν παρουσίασαν κάποια μεταβολή (1.362 περιπτώσεις καρκίνου/100.000 ανθρωποέτη, έναντι 869 περιπτώσεων καρκίνου/100.000 ανθρωποέτη, αντίστοιχα, διαφορά μεταξύ ομάδων, 493 περιπτώσεις/100.000 ανθρωποέτη).

Συγκεκριμένα, είχαν σημαντικά αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο ανώτερου πεπτικού (οισοφάγου, γαστρικού, ηπατικού, χοληφόρου και παγκρέατος), αιματολογικές κακοήθειες (λέμφωμα μη Hodgkin, πολλαπλούν μυέλωμα και λευχαιμία), καρκίνο παχέος εντέρου και καρκίνο του πνεύμονα. Ωστόσο, η πρόσφατη απώλεια βάρους δεν βρέθηκε να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για άλλους τύπους καρκίνου όπως ο καρκίνος του μαστού, ο καρκίνος του ου-

ρογεννητικού συστήματος, οι όγκοι του εγκεφάλου ή το μελάνωμα. Συμπερασματικά, η πρόσφατη ακούσια απώλεια βάρους συσχετίστηκε με υψηλότερο ποσοστό καρκίνου, κατά τους επόμενους 12 μήνες, σε σύγκριση με άτομα χωρίς μεταβολές. Μια τέτοια απώλεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως προειδοποιητικό σημάδι ανάπτυξης όγκου και μπορεί να βοηθήσει τους γιατρούς να διαγνώσουν τη νόσο σε πρώιμο στάδιο, οπότε και οι θεραπείες είναι συνήθως πιο αποτελεσματικές.u

| περί υγείας | 13

apwleia varous karkinos - dimopoulos_R.indd 13

14/2/2024 3:36:39 μμ

Το παιδί μου έχει βήχα, τι κακό έχει το σιρόπι; Αποτελεί τη συνηθέστερη επιλογή για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, ωστόσο έρευνες έχουν αποκαλύψει παρενέργειες που σχετίζονται, μεταξύ άλλων, και με δηλητηριάσεις.

ν μέσω αυξανόμενων ενδείξεων για βλάβες από δηλητηρίαση και θανάτους, πολλές χώρες έχουν περιορίσει τα φάρμακα για τον βήχα, ώστε να μην μπορούν να χορηγούνται σε παιδιά ηλικίας κάτω των έξι ετών. Τι υπάρχει στο φάρμακο για τον βήχα; Τα ενεργά συστατικά στα σιρόπια ποικίλλουν ανάλογα με το ισχυριζόμενο όφελος τους. Μπορούν να περιέχουν κατασταλτικά του βήχα (μειώνοντας το αντανακλαστικό του), αποχρεμπτικά και βλεννολυτικά (και τα δύο βοηθούν στην απομάκρυνση του φλέγματος). Άλλα φάρμακα που κυκλοφορούν στο εμπόριο για το κρυολόγημα και τη γρίπη περιέχουν συχνά αποσυμφορητικά (για Γράφει ο την ανακούφιση από τη βουλωΖήσης Ψάλλας μένη μύτη) και ηρεμιστικά αντιισταμινικά για την ανακούφιση από το φτέρνισμα, τη διακοπή της καταρροής και την ενίσχυση του ύπνου. Τα πιο επικίνδυνα φάρμακα είναι αυτά με ηρεμιστική δράση, όπως τα καταπραϋντικά αντιισταμινικά ή τα κατασταλτικά του βήχα με βάση τα οπιοειδή. Ενώ η καταστολή μπορεί να είναι ένα επιθυμητό αποτέλεσμα για τους γονείς με ένα άυπνο παιδί, τα μικρά παιδιά διατρέχουν ιδιαίτερα κίνδυνο σοβαρής βλάβης ή θανάτου. Τα ηρεμιστικά μπορούν, επίσης, να προκαλέσουν διέγερση και υπερκινητικότητα. Ενώ τα σιρόπια για τον βήχα που δεν περιέχουν ηρεμιστικά είναι πιθανώς ασφαλέστερα, υπάρχουν πολύ λίγες μελέτες για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα αυτών των προϊόντων στα παιδιά. Παρενέργειες, συμπεριλαμβανομένης της διέγερσης και της ψύχωσης, έχουν αναφερθεί, ειδικά με την υπερβολική χρήση. Αυτή, μπορεί να είναι αποτέλεσμα λανθασμένης ανάγνωσης της ετικέτας από τους γονείς, σκόπιμης χρήσης περισσότερης ποσότητας με την ελπίδα ότι θα λειτουργήσει καλύτερα, ακούσιες πρόσθετες δόσεις και χρήση ανακριβών συσκευών μέτρησης, όπως τα οικιακά κουτάλια. Τα μικρά παιδιά κάτω των δύο ετών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο θανατηφόρας υπερβολικής δόσης από σιρόπια για τον βήχα. Υπάρχουν ορισμένες ρυθμιστικές αρχές φαρμάκων που συνιστούν να μην χρησιμοποιούνται σε άτομα κάτω των έξι ετών. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχουν οδηγίες δοσολογίας για παιδιά κάτω των έξι ετών στις ετικέτες αυτών των προϊόντων. Τα σιρόπια για τον βήχα εξακολουθούν να είναι διαθέσιμα για μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες. Οι φαρμακοποιοί είναι πιθανό να ρωτήσουν την ηλικία του ατόμου που θα το πάρει και να δώσουν οδηγίες σχετικά με τη δοσολογία και την κατάλληλη χρήση.

Προειδοποιήσεις

Έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2023 στο «Medical Journal of Australia», δείχνει ότι ο περιορισμός της χρήσης φαρμάκων για τον βήχα και το κρυολόγημα στα παιδιά έχει ως αποτέλεσμα σημαντική και διαρκή μείωση των δηλητηριάσεων. Η μελέτη εξέτασε λάθη στη δοσολογία, παρενέργειες στις σωστές δόσεις και τυχαίες «διερευνητικές καταναλώσεις», όπως όταν ένα μικρό παιδί ψάχνει στο ντουλάπι φαρμάκων. Το 2020, δόθηκαν προειδοποιήσεις στην Αυστραλία για τα καταπραϋντικά αντιισταμινικά λέγοντας ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε παιδιά κάτω των δύο ετών για κανένα λόγο (ούτε για την αλλεργική ρινίτιδα λόγω γύρης). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση κατά το ήμισυ του ποσοστού των κλήσεων στο κέντρο δηλητηριάσεων, καθώς και του ποσοστού των νοσηλειών.

δηλητηρίασης είναι χαμηλός. Τα απλά σιρόπια που δεν περιέχουν δραστικές ουσίες μπορούν επίσης να είναι αποτελεσματικά: έως και το 85% της αποτελεσματικότητας των αντιβηχικών φαρμάκων έχει αποδοθεί στο φαινόμενο του «εικονικού φαρμάκου». Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τα σιρόπια επικαλύπτουν τον λαιμό και μειώνουν την ερεθιστική αίσθηση γαργαλήματος.

Τι μπορώ να κάνω για το παιδί μου;

Το καλύτερο πράγμα που μπορείτε να κάνετε για το παιδί σας είναι να του δώσετε ανάπαυση και επιβεβαίωση. Τα αντιβιοτικά θα χρειαστούν μόνο, εάν ο γιατρός διαγνώσει οξεία βακτηριακή πνευμονία ή χρόνιο βήχα λόγω βακτηριακής λοίμωξης, όπως παρατεταμένη βακτηριακή βρογχίτιδα, κοκκύτη ή πνευμονικό απόστημα. Η παρακεταμόλη ή η ιβουπροφαίνη μπορούν να χρησιμοποιηθούν, εάν υπάρχει πυρετός και πόνοι μαζί με τον βήχα. Ελέγξτε τη σωστή δοσολογία στη συσκευαΠότε επιτρέπεται η χρήση του; Οι βλάβες έχουν καταγραφεί κυρίως σε μικρότερα σία για το βάρος και την ηλικία του παιδιού σας. Εάν το παιδί σας είναι μεγαλύτερο παιδιά. Αυτό πιθανότατα οφείλεται στο βάρος τους, των 12 μηνών και έχει υγρό βήχα που σημαίνει ότι χρειάζονται λιγότερη ποσό(παράγει φλέγματα στον λαιμό τητα για να προκληθεί βλάβη, καθώς του), σκεφτείτε να του δώσεκαι στην ευαισθησία τους σε ηρετε μέλι. Υπάρχουν αυξαμιστικά αποτελέσματα λόγω νόμενες ενδείξεις ότι του αναπτυσσόμενου εγκετο μέλι μπορεί να φάλου τους. Τα σιρόπια μειώσει την παγια τον βήχα μπορούν να ραγωγή βλέννας χρησιμοποιηθούν σε παικαι επομένως διά ηλικίας 6 έως 11 ετών, την ποσότητα ωστόσο απαιτείται προτου βήχα. u σοχή. Αυτά τα προϊόντα πρέπει να χορηγούνται μόνο σε συνεννόηση με γιατρό, φαρμακοποιό ή νοσοκόμο. Ορισμένα φυτικά προϊόντα είναι διαθέσιμα και κυκλοφορούν για παιδιά, όπως το Hedera helix (εκχύλισμα φύλλων κισσού). Δυστυχώς, δεν υπάρχουν πειστικές ενδείξεις ότι αυτά τα φάρμακα βελτιώνουν σημαντικά τα συμπτώματα του βήχα. Ωστόσο, ο κίνδυνος

14 | περί υγείας |

epikairotita vixas- psallas_L.indd 14

14/2/2024 3:37:05 μμ

Ανησυχητική η αύξηση κρουσμάτων ιλαράς στην Ε.Ε. Τι είναι η ιλαρά, ποιους αφορά και πώς θα την αποφύγουμε.

ιλαρά, γνωστή και ως ερυναι απολύτως απαραίτητο οι γονείς να θρά, αποτελεί λοίμωξη, μεριμνήσουν για τους συνήθεις εμβοκυρίως της μύτης, της τραλιασμούς. Οι λοιμώξεις που προλαμβάχείας και των πνευμόνων, νονται με τα εμβόλια, όπως αυτές της που είναι πολύ μεταδοτική ιλαράς και της πολιομυελίτιδας, επανεμ. Ο ιός της ιλαράς συνήθως εξαπλώνεται, φανίστηκαν τα τελευταία χρόνια, επειδή όταν κάποιος έρχεται σε επαφή με στατα ποσοστά εμβολιασμού έχουν πέσει γονίδια από άλλο άτομο που περιέχουν κάτω από το όριο που απαιτείται, ώστε Γράφει η τον ιό. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί, όταν Αφροδίτη Ντάικου να περιοριστεί η μετάδοσή τους. κάποιος που νοσεί, βήχει ή φτερνίζεται. Μπορεί επίσης να συμβεί, εάν αγγίζετε χρησιμοποι- Συμπτώματα ημένα χαρτομάντιλα, μοιράζεστε ποτήρια ή αγγίζετε Τα συμπτώματα ιλαράς ξεκινούν περίπου 8 έως 12 χέρια που έχουν μολυσμένα σταγονίδια πάνω τους. ημέρες μετά την επαφή με κάποιον που νοσεί. Τα Μόλις ο ιός εισέλθει στο σώμα, εξαπλώνεται σε πρώτα συμπτώματα περιλαμβάνουν βήχα, καταρόλη τη μύτη, την τραχεία και τους πνεύμονες, στο ροή και βουλωμένη μύτη, γενικό αίσθημα αδιαθεσίδέρμα, καθώς και σε άλλα όργανα. Ένα άτομο με ας, κόκκινα μάτια με δακρύρροια (επιπεφυκίτιδα) και ιλαρά μπορεί να μεταδώσει τον ιό σε μία έως δύο πυρετό. Μέσα σε δύο έως τέσσερις ημέρες, αυτά τα ημέρες, πριν από την έναρξη τυχόν συμπτωμάσυμπτώματα ακολουθούνται από κηλίδες στο στότων (ή τρεις έως πέντε ημέρες πριν από το εξάνμα, μπλε, λευκές ή γκρι κηλίδες σε κόκκινο φόντο, θημα), αλλά και σε έως τέσσερις ημέρες μετά την που φαίνονται μέσα στα μάγουλα. εμφάνιση του εξανθήματος. Με ένα εξάνθημα ιλαράς, συνήθως βλέπετε ροζ ή Η ιλαρά, συνήθως, προκαλεί μέτρια ασθένεια. Στα έντονα κόκκινα σημεία που δεν προκαλούν φαγούμικρότερα παιδιά, οι επιπλοκές περιλαμβάνουν λοίρα. Το εξάνθημα ξεκινά από τη γραμμή των μαλλιών μωξη του μέσου ωτός (μέση ωτίτιδα), πνευμονία και και πίσω από τα αυτιά και στη συνέχεια εξαπλώνεται διάρροια. Στους ενήλικες, η ασθένεια τείνει να είναι στον λαιμό, τον κορμό, τα χέρια και τα πόδια, στις πιο σοβαρή. Δεν είναι ασυνήθιστο για ηλικιωμένους παλάμες και τα πέλματα. Αρχίζει να εξασθενεί περίασθενείς να χρειάζονται νοσοκομειακή περίθαλψη που τέσσερις ημέρες μετά, με την ίδια σειρά που εμγια πνευμονία που σχετίζεται με την ιλαρά. φανίστηκε, πρώτα από το κεφάλι και τον λαιμό, μετά Οι πιο σοβαρές επιπλοκές της ιλαράς είναι σπάνιες. από τον κορμό, τα χέρια και τα πόδια. Το εξάνθημα Σε λιγότερο από 1 στις 1.000 περιπτώσεις, η ιλαρά που εξασθενεί, μπορεί να αφήσει πίσω του έναν προπροκαλεί εγκεφαλίτιδα (λοίμωξη του εγκεφάλου), σωρινό καφέ αποχρωματισμό ή ξεφλούδισμα που με άμεσο κίνδυνο επιληπτικών κρίσεων, κώματος εξαφανίζεται μέσα σε δύο έως τρεις ημέρες. Μερικοί και θανάτου και μακροπρόθεσμο κίνδυνο διανοητιάνθρωποι παρουσιάζουν, επίσης, διογκωμένους λεμκής αναπηρίας ή επιληψίας. Η υποξεία σκληρυντική φαδένες, διάρροια και έμετο. πανεγκεφαλίτιδα είναι μια εξαιρετικά σπάνια χρόνια Οι ασθενείς με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύμορφή εγκεφαλίτιδας ιλαράς, που προκαλεί εγκεφαλική βλάβη. Σε ασυνήθιστες περιπτώσεις, η ιλαρά στημα είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν σοβαρές μπορεί να προσβάλει άμεσα τα πεπτικά όργανα (συ- επιπλοκές από τη νόσο, ενδέχεται, ωστόσο, να μην μπεριλαμβανομένου του ήπατος), τον καρδιακό μυ ή εμφανίσουν το τυπικό εξάνθημα. τα νεφρά. Μια έγκυος γυναίκα που έχει μολυνθεί από ιλαρά έχει αυξημένο κίνδυνο πρόωρου τοκετού, απο- Διάγνωση Ο γιατρός θα ελέγξει για βουλωμένη μύτη, κόκκιβολής ή γέννησης βρέφους χαμηλού βάρους. Πριν να διατεθεί ένα αποτελεσματικό εμβόλιο, να μάτια, κηλίδες και το τυπικό εξάνθημα ιλαράς. αναφέρονταν τουλάχιστον 400.000 περιπτώσεις Ακόμα θα σας ρωτήσει εάν έχετε ταξιδέψει εκτός ιλαράς κάθε χρόνο της Ηνωμένες Πολιτείες, με πι- της χώρας ή αν έχετε έρθει σε επαφή με κάποιον θανώς περισσότερα από 3 εκατομμύρια μη αναφε- φορέα, ενώ θα ελέγξει το ιατρικό ιστορικό σας, ρόμενα κρούσματα. Ο αριθμός των κρουσμάτων για να δει εάν και πότε είχατε ανοσοποιηθεί κατά έχει μειωθεί δραματικά από τότε που ο παιδικός της ιλαράς, καθώς και τον αριθμό των δόσεων του εμβολίου που είχατε λάβει. Αυτές, χορηγούεμβολιασμός έγινε ρουτίνα. Ξεκινώντας, λοιπόν, από τα βρέφη και τα παιδιά εί- νται ως μέρος του εμβολιασμού κατά της ιλαράς-

παρωτίτιδας-ερυθράς (MMR). Προκειμένου να επιβεβαιώσει τη διάγνωση, ο γιατρός σας μπορεί να ζητήσει εξετάσεις αίματος, για να αναζητήσει συγκεκριμένα αντισώματα που καταπολεμούν τον ιό της ιλαράς. Τα αντισώματα παράγονται από το ανοσοποιητικό σύστημα για την προστασία από κάποια μόλυνση.

Αναμενόμενη διάρκεια Τα συμπτώματα της ιλαράς συνήθως διαρκούν περίπου 10 ημέρες. Όσον αφορά τώρα στο Υπουργείο Υγείας και τον ΕΟΔΥ είναι σε εγρήγορση, με στόχο την αντιμετώπιση ενδεχόμενης αύξησης κρουσμάτων ιλαράς στον ελληνικό πληθυσμό, παιδιά και ενήλικες. Ιδιαίτερα οι ταξιδιώτες σε χώρες με έξαρση κρουσμάτων, συστήνεται να επιβεβαιώνουν τον πλήρη εμβολιασμό τους με δύο δόσεις του μικτού εμβολίου ιλαράςερυθράς-παρωτίτιδας (εμβόλιο MMR). Για να αντιμετωπιστεί το ενδεχόμενο έξαρσης κρουσμάτων ιλαράς αποφασίστηκαν τα εξής μέτρα, κατά σειρά προτεραιότητας: n Ενημέρωση του πληθυσμού για τον έλεγχο της εμβολιαστικής του κάλυψης και την έγκαιρη ολοκλήρωση του εμβολιασμού με δύο δόσεις, σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, σε περίπτωση που δεν έχει αυτός ολοκληρωθεί και δεν υπάρχει προηγούμενη καταγεγραμμένη νόσηση. n Πρόσθετες δράσεις ενημέρωσης με τη συνεργασία των ΥΠΕ, των δήμων και των τοπικών ιατρικών συλλόγων στις περιοχές με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη. n Συνεργασία του ΕΟΔΥ με τη ΜΚΟ «Υγεία για Όλους» για τη διενέργεια μαζικού εμβολιασμού σε καταυλισμούς Ρομά με τη συνδρομή των ΚΟΜΥ. Για τον σκοπό αυτό, ο ΕΟΔΥ θα προμηθευτεί εμβόλια ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας. n Ενημέρωση των κέντρων φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών, παρότι οι φιλοξενούμενοι είναι κατά κανόνα εμβολιασμένοι, εξαιτίας της κινητικότητας του πληθυσμού και του συγχρωτισμού που ευνοεί τη μετάδοση. n Ενημέρωση του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού και εκτίμηση της εμβολιαστικής του κάλυψης. n Ενημέρωση ταξιδιωτών, ώστε να ολοκληρώνουν τον εμβολιασμό έναντι της ιλαράς πριν από το ταξίδι τους, ιδιαίτερα αν πρόκειται να επισκεφθούν χώρες με έξαρση κρουσμάτων, σε συνεργασία με τα ταξιδιωτικά γραφεία τουρισμού.u

| περί υγείας | 15

ilara - daikou_R.indd 15

14/2/2024 3:37:36 μμ

Βιταμίνη D: Η βιταμίνη του ήλιου που μας προστατεύει από τις λοιμώξεις Τα συμπτώματα της ανεπάρκειάς της εκδηλώνονται, συνήθως, με κόπωση, συχνές ασθένειες, άγχος, πόνο στα οστά και πιο αργή επούλωση πληγών. Η θεραπεία αφορά σε διατροφικές αλλαγές ή στη λήψη συμπληρωμάτων.

βιταμίνη D είναι γνωστή και ως βιταμίνη του ήλιου, επειδή το σώμα την παράγει από τη χοληστερόλη όταν το δέρμα εκτίθεται στο ηλιακό φως. Είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη που παίζει κρίσιμο ρόλο στην καλή λειτουργία του σώματός, συμπεριλαμβανομένης της υγείας των οστών και του ανοσοποιητικού. Μπορεί ακόμα και να βοηθήσει στην πρόληψη του καρκίνου και να προστατεύσει από πολλές χρόνιες παθήσεις όπως η οστική απώλεια, η κατάθλιψη, ο διαβήτης τύπου 2, η καρδιακή ασθένεια και οι πολλαπλή σκλήρυνση. Η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι μια από τις πιο κοινές διατροφικές ελλείψεις παγκοσμίως. Για παράδειγμα, σχεδόν το 42% των ενηλίκων στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει χαμηλά αποθέματα. Αυτό το ποσοστό αυξάνεται σε σχεδόν 63% στους Ισπανόφωνους ενήλικες και στο 82% στους Αφροαμερικανούς ενήλικες.

Ποια είναι τα συμπτώματα ανεπάρκειας της βιταμίνης D;

Συχνές ασθένειες ή λοιμώξεις

Η βιταμίνη D αλληλεπιδρά άμεσα με τα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την αντιμετώπιση λοιμώξεων. Εάν αρρωσταίνετε συχνά, τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D μπορεί να είναι μία από τις κύριες αιτίες. Η έρευνα δείχνει ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της ανεπάρκειας βιταμίνης D και των λοιμώξεων της αναπνευστικής οδού, όπως το κοινό κρυολόγημα, η βρογχίτιδα και η πνευμονία. Ανασκόπηση του 2020 διαπίστωσε ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης D έχει συνδεθεί με διάφορες ιογενείς ασθένειες όπως η ηπατίτιδα, η γρίπη, η COVID 19 και το AIDS. Μια ανασκόπηση επίσης του 2019 από 25 μελέτες διαπίστωσε ότι η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D βοήθησε στη μείωση του κινδύνου λοιμώξεων της αναπνευστικής οδού. Έρευνα για τη βιταμίνη D έχει δείξει ότι ορισμένα επίπεδα μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση των κινδύνων λοιμώξεων του αναπνευστικού. Ωστόσο, είναι καλύτερο να μιλήσετε με έναν επαγγελματία υγείας εάν αντιμετωπίζετε συχνές λοιμώξεις ή ασθένειες χωρίς καμία γνωστή αιτία. Θα μπορούσαν να σας προτείνουν τυχόν συμπληρώματα και τα κατάλληλα εμβόλια για τη γενική σας υγεία.

Κόπωση

Έρευνες δείχνουν ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης D μπορεί να προκαλέσει κόπωση. Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2019 (Global Journal of Health Science) σε 480 ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας συνέδεσε την έλλειψη της βιταμίνης D με συμπτώματα κόπωσης. Mελέτη επίσης του 2020 σε 39 παιδιά συσχέτισε τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D με κακή ποιότητα, μικρότερη διάρκεια, καθώς και καθυστερημένες ώρες ύπνου. Όλα

αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένη κόπωση. Η έρευνα υποστηρίζει ότι η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D μπορεί να μειώσει τη σοβαρότητα της κόπωσης σε άτομα με ανεπάρκεια.

Πόνος στα οστά και στην πλάτη

Η βιταμίνη D βοηθά στη διατήρηση της υγείας των οστών, βελτιώνοντας την απορρόφηση του ασβεστίου από το σώμα. Ο πόνος στα οστά και στη μέση μπορεί να είναι συμπτώματα ανεπάρκειας. Σύμφωνα με έρευνα (PubMed Central), τα άτομα με αρθρίτιδα, μυϊκό πόνο και χρόνιο ευρέως διαδεδομένο πόνο έτειναν να έχουν χαμηλότερα επίπεδα βιταμίνης D από τα άτομα χωρίς αυτές τις παθήσεις. Ομοίως, μια μελέτη του 2018 σε 98 ενήλικες με πόνο στη μέση συνέδεσε τα χαμηλότερα επίπεδα βιταμίνης D με πιο έντονο πόνο. Χρειάζεται, ωστόσο, περαιτέρω έρευνα.

Γράφει η Αφροδίτη Ντάικου

ηλικιωμένους, ιδιαίτερα τις γυναίκες, σε αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων. Η ανεπάρκεια της βιταμίνης D μπορεί, επίσης, να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών των οστών όπως η οστεοπόρωση και η σαρκοπενία. Ωστόσο, η έρευνα σχετικά με τη θεραπεία συμπληρωμάτων βιταμίνης D σε ανεξάρτητους ηλικιωμένους ενήλικες έχει αποδώσει μικτά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, μια ανασκόπηση του 2021(PubMed Central) βρήκε κάποια οφέλη, όπως μειωμένο μυϊκό πόνο, ενώ μια ανασκόπηση του 2017 διαπίστωσε ότι δεν αποτρέπει τα κατάγματα που σχετίζονται με την απώλεια οστικής μάζας.

Απώλεια μαλλιών

Έρευνες υποδηλώνουν ότι η τριχόπτωση μπορεί να οφείλεται σε ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά. Συγκεκριμένα, μελέτες συνδέουν τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D με τη γυροειδή αλωπεκία, μια αυτοάνοση ασθένεια που χαρακτηρίζεται από σοβαρή τριχόΆγχος και κατάθλιψη πτωση. Όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα βιταμίνης D, Η έλλειψη της βιταμίνης D έχει συσχετιστεί με άγ- τόσο λιγότερη απώλεια μαλλιών ανιχνεύεται. χος και κατάθλιψη, ειδικά σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας. Ωστόσο, ορισμένα αποτελέσματα της Μυϊκός πόνος μελέτης είναι αντικρουόμενα και γι’αυτό χρειάζεΟι αιτίες του μυϊκού πόνου είναι συχνά δύσκολο να ται περισσότερη έρευνα. Η δράση των συμπληεντοπιστούν. Ωστόσο, η έλλειψη της βιταμίνης D ρωμάτων είναι, επίσης, αμφίβολη, αλλά ορισμένες μπορεί να είναι μια πιθανή αιτία. μελέτες βρήκαν ότι βοήθησαν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης.

Αύξηση βάρους

Η παχυσαρκία ενδέχεται να σχετίζεται με μειωμένα αποθέματα βιταμίνης D. Απαιτούνται περαιτέρω μεΗ αργή επούλωση πληγών μετά από χειρουργική λέτες, για να καθοριστεί εάν η ενίσχυσή της βοηθά επέμβαση ή τραυματισμό μπορεί να είναι σημάδι ότι τα επίπεδα βιταμίνης D είναι πολύ χαμηλά. Για στην πρόληψη της αύξησης του βάρους. παράδειγμα, μια ανασκόπηση του 2019 (PubMed Central) διαπίστωσε ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης D Πώς αντιμετωπίζεται η έλλεψή της; έθετε σε κίνδυνο ορισμένες πτυχές της θεραπείας Η ανεπάρκεια της βιταμίνης D αντιμετωπίζεται συατόμων, που υποβλήθηκαν σε οδοντιατρική επέμ- νήθως με συμπληρώματα. Για σοβαρή ανεπάρκεια, βαση. Αυτό, μπορεί να οφείλεται στο ότι η βιταμίνη ο γιατρός μπορεί να συστήσει συνταγογραφούμενη D αυξάνει την παραγωγή ενώσεων που είναι ζωτι- βιταμίνη D, η οποία διατίθεται σε πολύ ισχυρότερες κής σημασίας για τον σχηματισμό νέου δέρματος, δόσεις. Μπορεί, επίσης, να εξετάσει το ενδεχόμενο ως μέρος της διαδικασίας επούλωσης πληγών. Ο ενέσεων βιταμίνης D. Επιπλέον, και το μαγνήσιο βορόλος της στον έλεγχο της φλεγμονής και στην ηθά στην ενεργοποίηση της, ενώ και η κατανάλωση αντιμετώπιση λοιμώξεων μπορεί, επίσης, να είναι περισσότερων τροφών, πλούσιων σε αυτήν μπορεί σημαντικός για τη σωστή επούλωση. να αυξήσει τα επίπεδά της. Συζητήστε το πρόγραμμα διατροφής σας με έναν ειδικό ή διατροφολόγο. Οι επιλογές περιλαμβάνουν: λιπαρά ψάρια, κρόκους Οστική απώλεια Η βιταμίνη D παίζει καθοριστικό ρόλο στην απορ- αυγών, εμπλουτισμένα δημητριακά, εμπλουτισμένο ρόφηση του ασβεστίου και στον μεταβολισμό των γάλα και χυμούς , γιαούρτι και μοσχαρίσιο συκώτι. Ο οστών. Αυτό, είναι σημαντικό, γιατί η ταυτόχρονη γιατρός μπορεί, επίσης, να σας συστήσει να βγαίνετε λήψη βιταμίνης D και ασβεστίου βοηθά το σώμα να περισσότερο έξω, επειδή το ηλιακό φως είναι φυσική μεγιστοποιήσει την απορρόφηση. Η χαμηλή οστική πηγή βιταμίνης D. Ωστόσο, είναι σημαντικό να λαμβάπυκνότητα είναι ένδειξη ότι τα οστά σας έχουν χάσει νετε προφυλάξεις, περιορίζοντας τον συνολικό χρόνο ασβέστιο και άλλα μέταλλα. Κάτι τέτοιο, θέτει τους έκθεσης στον ήλιο και εφαρμόζοντας αντηλιακό. u

Αργή επούλωση πληγών

16 | περί υγείας |

vitamini d - daikou_L.indd 16

14/2/2024 3:37:59 μμ

Θέμος Χαραμής

Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center

«Το Ερρίκος Ντυνάν μεγαλώνει, δίνοντας σταθερά έμφαση στην υψηλή ποιότητα υπηρεσιών και φροντίδας για τον ασθενή» Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στις συνεχείς προσπάθειες ανάπτυξης του νοσοκομείου μέσα από στρατηγικές συνεργασίες, αλλά και στο νέο ρομποτικό σύστημα για τη διεξαγωγή επεμβάσεων.

την υψηλή ποιότητα υπηρεσιών και φροντίδας για τον ασθενή, εστίασε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center, Θέμος Χαραμής, ο οποίος μιλώντας στο «metoxes.online», με την ευκαιρία της ένωσης με τον ασφαλιστικό όμιλο της Interamerican, έκανε λόγο για μία στρατηγική συνεργασία, που βασίζεται σε κοινούς στόχους και διαμορφώνει ένα νέο τοπίο για τους ασφαλισμένους ασθενείς. Αναφερόμενος στη νέα σύμβαση, ο κ. Χαραμής είπε: «Η Interamerican στην πολυετή διαδρομή της έχει αναλάβει ηγετικούς ρόλους, βάζοντας τη δική της σφραγίδα στο πεδίο της ιδιωτικής ασφάλισης. Το Ερρίκος Ντυνάν μεγαλώνει, δίνοντας σταθερά έμφαση στην υψηλή ποιότητα υπηρεσιών και φροντίδας για τον ασθενή. Η συνεργασία μας δεν αποτελεί μόνον μια νέα αφετηρία, είναι το επιστέγασμα του κοινού μας στόχου για καινοτόμα και πρωτοποριακά βήματα και είμαι βέβαιος ότι θα αποτελέσει τον οδηγό για πολλές ανάλογες συνεργασίες». Συμπληρώνοντας στη συνέχεια ότι: «Πρόκειται για μια ακόμα συνεργασία, μετά την τελευταία συμφωνία με την ERGO Ασφαλιστική, στο πλαίσιο της ενίσχυσης της παρουσίας του νοσοκομείου στις ασφαλίσεις Ζωής και Υγείας», διευκρινίζοντας πως το Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center, αποτελεί

Του Γιάννη Χαλκιαδάκη

ένα από τα πλέον σύγχρονα νοσηλευτικά κέντρα στην Νοτιοανατολική Ευρώπη, έχοντας πιστοποιηθεί για δεύτερη συνεχή τριετία, με τη «Χρυσή Σφραγίδα Έγκρισης» από τον διεθνή οργανισμό Joint Commission International (JCI). Συνεχίζοντας, ο επικεφαλής του νοσοκομείου, στάθηκε ιδιαιτέρως στη καταρχήν συμφωνία της ΗΜΙΘΕΑ Μ.Α.Ε., ιδιοκτήτρια του νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center, θυγατρική της τράπεζας Πειραιώς, με τη Farallon για την εξαγορά του βασικού κορμού του ομίλου Euromedica, μετά την απόσχιση των διαγνωστικών κέντρων Η εξαγορά αφορά 6 Γενικές και Μαιευτικές κλινικές σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ρόδο και Κοζάνη, 1

Κέντρο Αποκατάστασης στη Θεσσαλονίκη και συμμετοχές σε άλλα Κέντρα Αποκατάστασης και εταιρείες Προμηθειών, Πληροφορικής και Εκμετάλλευσης Ακινήτων. Στόχος της συμφωνίας, είναι να δημιουργηθεί ένας από τους μεγαλύτερους ομίλους υγείας στην Ελλάδα που θα προσφέρει υπηρεσίες δευτεροβάθμιας περίθαλψης, μέσα από ένα δίκτυο νοσοκομείων και κλινικών με ευρεία γεωγραφική κάλυψη της ελληνικής επικράτειας. Πλέον, ο νέος αυτός όμιλος θα απασχολεί πάνω από 2.500 εργαζομένους, διαθέτοντας περισσότερες από 1.380 κλίνες δευτεροβάθμιας φροντίδας πανελληνίως, έχοντας τη δυνατότητα να νοσηλεύει πάνω από 120.000 περιστατικά τον χρό-

νο και να εξυπηρετεί περισσότερα από 750.000 εξωτερικά περιστατικά στο δίκτυο των κλινικών του. Ολοκληρώνοντας, ο κ. Χαραμής, μίλησε για το νέο ρομποτικό σύστημα Da Vinci Xi 4ης τεχνολογικής γενιάς, που διαθέτει το Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center, με το οποίο παρέχεται μια χειρουργική εμπειρία νέας εποχής, με ταχύτερη ανάρρωση, σημαντική μείωση του μετεγχειρητικού πόνου και διακριτικές τομές για βέλτιστο αισθητικό αποτέλεσμα. Πρόκειται για ρομποτικό σύστημα, σχεδιασμένο για τη διεξαγωγή χειρουργικών επεμβάσεων με ελάχιστα επεμβατική και τραυματική μέθοδο, προσφέροντας ακόμα μεγαλύτερη ασφάλεια και ακρίβεια λόγω των αναβαθμισμένων εργαλείων του. u

| περί υγείας | 17

synenteuksi xaramis - xalkiadakis_R.indd 17

14/2/2024 3:38:22 μμ

«Ψίχουλα» οι μισθοί των ειδικευμένων γιατρών στην Ελλάδα Στους «τελευταίους και καταϊδρωμένους» μεταξύ άλλων ευρωπαϊκών χωρών κατατάσσεται η χώρα μας, βάσει των αποδοχών που εισπράττουν οι ειδικευμένοι γιατροί.

ε την πίεση στα νοσοκομεία να αυξάνεται καθημερινά και το κόστος ζωής να είναι στα ύψη, οι Έλληνες γιατροί καλούνται να επιβιώσουν με λιγότερα από 3.500 ευρώ τον μήνα, όταν οι συνάδελφοί τους στη Γερμανία εισπράττουν μηνιαίως 12.500 ευρώ, στη Γαλλία 7.000 και στην Ισπανία 6.500 ευρώ. Την ώρα που το υπουργείο Υγείας αναζητά τρόπους να λύσει τον «γόρδιο δεσμό» της κάλυψης των κενών θέσεων στο ΕΣΥ, τα στοιχεία του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) αποκαλύπτουν πως η Ελλάδα έχει μείνει δεκαετίες πίσω στην αποζημίωση της μισθωτής εργασίας στους γιατρούς και όχι μόνον... Σας παρουσιάζουμε τον ακόλουθο πίνακα, ο οποίος προκύπτει από τα πρόσφατα στοιχεία του ΟΟΣΑ, με βάση δεδομένα από τα έτη 2021 και 2022. Όπως φαίνεται, η Ελλάδα βρίσκεται στην προτελευταία θέση, πριν από την Ουγγαρία. Το Λουξεμβούργο βρίσκεται στην κορυφή, με μισθούς άνω των 21.000 ευρώ στους ειδικευμένους γιατρούς, ενώ ψηλά είναι και χώρες όπως η Πολωνία (89.978 ευρώ).

Διαφορές

Τα παραπάνω ποσά δεν αποτυπώνουν ακριβώς την εικόνα, η οποία είναι πολύ χειρότερη για τη χώρα μας. Ενδεικτικό είναι πως στο Λουξεμβούργο, το μέσο ετήσιο εισόδημα ενός ειδικευμένου γιατρού μπορεί να φτάσει τα 330.000 ευρώ και στην Ολλανδία τα 240.000 ευρώ. Στο θέμα αναφέρθηκε πρόσφατα ο υπουργός Υγείας, λέγοντας πως η Κύπρος δίνει 5.000 ευρώ τον μήνα σε ένα γιατρό του ΕΣΥ και δεν έχει γιατρούς, ενώ η Ρουμανία δίνει 7.000 ευρώ. Ο κ. Άδωνις Γεωργιάδης τόνισε πως η έλλειψη γιατρών, ιδιαίτερα σε ορισμένες ειδικότητες σήμερα, είναι πανευρωπαϊκό πρόβλημα. Όπως είπε: «η αμοιβή για την εφημέρευση ενός αναι-

σθησιολόγου είναι 250 ευρώ, αλλά δεν μπορούμε να Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος: φτάσουμε τους μισθούς άλλων χωρών». Προσφεύγουμε για μισθούς «Η ιδέα να πάμε τον γενικό μισθό στο ΕΣΥ στα 10.000 ευρώ δεν μπορεί να γίνει. Δεν το αντέχει το συνθήκες εργασίας των γιατρών κράτος. Οι μεγάλοι μισθοί στην Ιρλανδία είναι συνέ- Στα ευρωπαϊκά όργανα θα προσφύγει ο Πανελπεια της μεγάλης έλλειψης γιατρών και νοσηλευτών λήνιος Ιατρικός Σύλλογος (ΠΙΣ) για το θέμα των στη χώρα αυτή», πρόσθεσε. χαμηλών απολαβών και των συνθηκών υπό τις οποίες καλούνται να εργαστούν οι γιατροί. «Οι αριθμοί για τους μισθούς των γιατρών στην Ελλάδα είναι σαφείς, αλλά δεν περιγράφουν τις μεγάλες διαφορές στις συνθήκες εργασίας», αναφέρει ο πρόεδρος του ΠΙΣ, Αθανάσιος Εξαδάκτυλος. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΠΙΣ, ο μικρότερος αριθμός των γιατρών στα ελληνικά νοσοκομεία οδηγεί σε τρομακτική πίεση, ενώ οι γραφειοκρατικές διαδικασίες τούς επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο, δημιουργώντας θέματα ασφάλειας ασθενών και γιατρών. Όπως εξηγεί, στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει γραμματειακή υποστήριξη του έργου των γιατρών, η οποία στην Ελλάδα παρέχεται από τους ειδικευόμενους γιατρούς! Ο πρόεδρος του ΠΙΣ επικαλείται το πρόσφατο τραγικό περιστατικό με τη 44χρονη αναισθησιολόγο του «Γ. Παπανικολάου», η οποία έπαθε εγκεφαλικό μετά από 16 συνεχείς ώρες σε χειρουργική αίθουσα στην εφημερία. Με αφορμή το θέμα αυτό, το προεδρείο του Συλλόγου έστειλε επιστολή στον υπουργό Υγείας, Άδωνι Γεωργιάδη, με την οποία καταγγέλλει ότι η χώρα μας δεν έχει προσαρμοστεί και δεν εφαρμόζει τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες για τον μέγιστο εβδομαδιαίο χρόνο απασχόλησης και υπερωριακής εργασίας των γιατρών. Οι γιατροί ζητούν την εφαρμογή τους «στον ελάχιστον δυνατό χρόνο, χωρίς νέες νομοθετικές ρυθμίσεις που αναστέλλουν την εφαρμογή τους». u Πηγή: iatronet.gr

18 | περί υγείας |

misthoi giatrwn-_L.indd 18

14/2/2024 3:41:00 μμ

Στρεπτόκοκκος της ομάδας Α Γιατί αυξάνονται τα περιστατικά στα παιδιά; Υπάρχουν ενδείξεις ότι προηγούμενες ιογενείς λοιμώξεις, όπως η ανεμοβλογιά, μπορεί να προδιαθέσουν στην ανάπτυξη διεισδυτικού στρεπτόκοκκου.

o άλμα στον αριθμό των ατόμων με σοβαρές ασθένειες που προκαλούνται από τον στρεπτόκοκκο της ομάδας Α –αναφέρεται επίσης ως Streptococcus pyogenes ή Strep A– έχει γίνει πρωτοσέλιδο πρόσφατα. Υπήρξε ένας υψηλότερος, από τον συνηθισμένο, αριθμός θανάτων από λοιμώξεις από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με το γιατί και πώς αυτές οι λοιμώξεις εξαπλώνονται και ποια συμπτώματα προκαλούν. Λίγο μετά τη μείωση του αριθμού των λοιμώξεων COVID-19 παγκοσμίως, άρχισε μια σημαντική αύξηση ατόμων που διαγνώστηκαν με ασθένειες, προκαλούμενες από τον στρεπτόκοκκο της ομάδας Α σε διάφορα μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Η αύξηση των κρουσμάτων έχει αναφερθεί σε πολλές χώρες της Ευρώπης, επηρεάζοντας κυρίως παιδιά κάτω των 10 ετών.

Γιατί το βακτήριο έγινε ξαφνικά παγκόσμια ανησυχία;

Ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α επηρεάζει αποκλειστικά τους ανθρώπους και η εξάπλωσή του γίνεται μέσω αερομεταφερόμενων σταγονιδίων, καθώς και μέσω της επαφής από άτομο με άτομο. Μεταξύ των διαφορετικών ασθενειών που προκαλούνται από αυτό το βακτήριο είναι οι λοιμώξεις της αναπνευστικής οδού, όπως η αμυγδαλίτιδα και η φαρυγγίτιδα (συμπτώματα του κλασικού στρεπτόκοκκου), καθώς και επιφανειακές λοιμώξεις του δέρματος που είναι γνωστές ως πυόδερμα. Ωστόσο, ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α μπορεί μερικές φορές να εξελιχθεί σε διεισδυτικές λοιμώξεις που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή των ασθενών, όπως νεκρωτική απονευρωσίτιδα, σηψαιμία (δηλητηρίαση αίματος) και σύνδρομο στρεπτοκοκκικού τοξικού σοκ. Προκειμένου να δημιουργήσει αυτό το ευρύ φάσμα ασθενειών σε διάφορα μέρη του σώματος, το βακτήριο έχει αρκετούς τρόπους που προάγουν τη μόλυνση και του επιτρέπουν να εισβάλει, να αποικίσει και να επιβιώσει σε

Γράφει ο Ζήσης Ψάλλας διαφορετικούς ιστούς. Αυτοί, περιλαμβάνουν μόρια όπως υπεραντιγόνα, εξωτοξίνες και συγκολλητίνες που βοηθούν τα παθογόνα να αποφύγουν το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστή. Μια νέα παραλλαγή του στρεπτόκοκκου της ομάδας Α που ονομάζεται M1UK έχει αναφερθεί και έχει συνδεθεί με την αύξηση των περιπτώσεων οστρακιάς, καθώς και με την αύξηση των διεισδυτικών λοιμώξεων. Τα στελέχη της υποκατηγορίας M1UK έχουν την ικανότητα να ενισχύουν την έκφραση του υπεραντιγόνου SpeA και η υπερπαραγωγή αυτή μπορεί να ευθύνεται για την αυξημένη μετάδοση και την επιθετικότητα αυτών των λοιμώξεων.

Πού οφείλεται η άνοδος των περιστατικών στα παιδιά;

Έως και περίπου το 10% των παιδιών σχολικής ηλικίας συνήθως μεταφέρουν αυτά τα βακτήρια στον λαιμό τους και την ανώτερη αναπνευστική οδό, χωρίς να έχουν συμπτώματα και με την πάροδο του χρόνου θα αναπτύξουν κάποιο επίπεδο ανοσίας σε αυτά. Είναι πιθανό ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, τα παιδιά επειδή ήταν στο σπίτι και δεν εκτέθηκαν στα βακτήρια όσο πριν, το ανοσοποιητικό τους σύστημα πιθανότατα να μην είναι τόσο καλό στην καταπολέμηση αυτών των λοιμώξεων. Χωρίς αυτή την

έκθεση, ορισμένα παιδιά είναι πιθανό να είναι πιο επιρρεπή στη μόλυνση. Η εξάπλωση του νέου στελέχους M1UK είναι, επίσης, πιθανόν να είναι ένας άλλος λόγος, αν και αυτό είναι κάτι που μελετάται επί του παρόντος. Οι σοβαρές λοιμώξεις από τον στρεπτόκοκκο της ομάδας Α εξακολουθούν να είναι αρκετά σπάνιες. Ωστόσο, δεν πρέπει να αγνοείτε τον στρεπτόκοκκο στον λαιμό και θα πρέπει να λαμβάνετε θεραπεία από τον γιατρό για συμπτώματα που μπορεί να υποδηλώνουν διεισδυτική λοίμωξη. Ο στρεπτοκοκκικός λαιμός απαιτεί άμεση θεραπεία, διαφορετικά μπορεί να οδηγήσει σε άλλα προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων των διεισδυτικών λοιμώξεων. Επειδή ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α είναι κοινός και πολλοί φορείς είναι ασυμπτωματικοί, μπορεί να είναι δύσκολο να αποφευχθεί η έκθεση. Η καλή υγιεινή των χεριών, η κάλυψη του βήχα και του φτερνίσματος, η παραμονή στο σπίτι, όταν είστε άρρωστοι, και το να μην στέλνετε τα παιδιά στο σχολείο, εάν έχουν έντονο πονόλαιμο, είναι μερικά από τα αναγκαία προληπτικά μέτρα.

Γρήγορο τεστ

Εάν πιστεύετε ότι έχετε λοίμωξη από στρεπτόκοκκο, που συνοδεύεται από επώδυνη κατάποση, πυρετό, πρησμένες αμυγδαλές ή εξάνθημα, μιλήστε

στον οικογενειακό γιατρό σας, για να διαπιστώσετε εάν η λοίμωξη προκαλείται από το στέλεχος της ομάδας Α. Ένα γρήγορο τεστ στρεπτόκοκκου μπορεί να γίνει με μπατονέτα στον λαιμό. Εάν το τεστ είναι θετικό, μπορούν να συνταγογραφηθούν αντιβιοτικά. Οι διεισδυτικές λοιμώξεις από στρεπτόκοκκο ομάδας Α είναι πολύ επικίνδυνες και αποτελούν επείγουσα ιατρική κατάσταση, αν και τα αρχικά συμπτώματα μπορεί να μην είναι εμφανή. Αυτά, θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν πυρετό, ρίγη, συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη και ναυτία ή έμετο, καθώς και λοιμώξεις του δέρματος που μπορεί να είναι πολύ επώδυνες και να εξαπλώνονται γρήγορα. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι προηγούμενες ιογενείς λοιμώξεις, όπως η ανεμοβλογιά, μπορεί να προδιαθέσουν στην ανάπτυξη στρεπτόκοκκου της ομάδας Α. Τα παιδιά με ανεμοβλογιά θα πρέπει να παρακολουθούνται προσεκτικά για συμπτώματα διεισδυτικού στρεπτόκοκκου. Επί του παρόντος, δεν υπάρχει εμβόλιο κατά του στρεπτόκοκκου της ομάδας Α, αν και υπάρχει εμβόλιο για την ανεμοβλογιά. Πολλές ερευνητικές ομάδες σε όλο τον κόσμο εργάζονται για την ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού εμβολίου κατά αυτού του ανθρώπινου παθογόνου.u

| περί υγείας | 19

streptokokkos paidia - psallas_R.indd 19

14/2/2024 3:41:29 μμ

Διατροφή με όσπρια

Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για τη θρεπτική αξία και την κατανάλωσή τους.

σπρια ονομάζονται οι αποξηραμένοι καρποί μιας ολόκληρης κατηγορίας φυτών leguminosae. Με περίπου 13.000 είδη, η οικογένεια leguminosae είναι η δεύτερη μεγαλύτερη στο φυτικό βασίλειο και από τις σημαντικότερες οικονομικά. Τα διαφορετικά είδη οσπρίων μάς παρέχουν τρόφιμα, φάρμακα, έλαια, χημικές ουσίες, ξυλεία, χρωστικές ουσίες, αλλά και διακοσμητικά φυτά κήπων. Τα περισσότερα όσπρια προτιμούν τα θερμά κλίματα, αλλά υπάρχουν ποικιλίες που ευδοκιμούν και σε ψυχρότερες περιοχές.

Κουκιά

σαν όσπρια, καβουρντισμένα σαν ξηροί καρποί(τα γνωστά στραγάλια), γίνονται θρεπτικά άλευρα και μετά από επεξεργασία μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν υποκατάστατο του καφέ.

Φακή

Γράφει η Γεωργία Καπώλη κλινική διαιτολόγος διατροφολόγος, ΜSc επιστημονική διευθύντρια Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης & Μεταβολικού Ελέγχου ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Νεμέας, www.logodiatrofis.gr

Ο καρπός είναι κοντός, χοντρός και άμισχος και περιέχει έως 10 μεγάλα ογκώδη σπόρια, τα γνωστά κουκιά. Τα κουκιά μπορούν να προκαλέσουν δηλητηρίαση στα ζώα και στον άνθρωπο, γνωστή ως κυάμωση, που εκδηλώνεται ως αιμολυτική αναιμία και σε πολλές περιπτώσεις είναι θανατηφόρος. Η κυάμωση προκαλείται σε άτομα που έχουν, λόγω κληρονομικότητας, έλλειψη του ενζύμου G6PD.

Ρεβίθια

Η καταγωγή της ρεβιθιάς είναι από την Ασία και σήμερα καλλιεργείται σε πολλές χώρες της νότιας Ευρώπης, της Ασίας και της νότιας και κεντρικής Αμερικής. Τα ρεβίθια καταναλώνονται βραστά ή μαγειρευτά

Καλλιεργείται από τα αρχαιότατα χρόνια (γύρω στο 2.000 π.Χ.). Η καλλιέργεια της φακής ήταν γνωστή στην αρχαία Αίγυπτο, ενώ Εβραίοι, Έλληνες και Ρωμαίοι την καλλιεργούσαν και την κατανάλωναν. Στην Ελλάδα η φακή καλλιεργείται ευρέως σχεδόν σε όλα τα διαμερίσματα της χώρας αφού προσαρμόζεται σε πολλούς κλιματικούς τύπους. Τα σπόρια της είναι όσπριο με μεγάλη θρεπτική αξία πλούσια σε σίδηρο, φώσφορο, υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και βιταμίνες Β. Σε ζωοτροφές χρησιμοποιούνται οι βλαστοί, τα φύλλα και οι καρποί μετά από τη συγκομιδή των σπόρων.

Ξερά φασόλια

Τα φασόλια καλλιεργούνται εδώ και τουλάχιστον 8.000 χρόνια, δίδοντας μια πολύτιμη πηγή τροφής στους ιθαγενείς πληθυσμούς των ανθρώπων. Στα προϊόντα οσπρίων περιλαμβάνονται το χαρούπι, η senna, το αραβικό κόμμι, το λουλάκι και η γλυκόριζα (licorice). Τα φιστίκια είναι, επίσης, μέλος της οικογένειας των οσπρίων.

Περιέχουν πολλές λιπαρές ουσίες –μονοακόρεστα λιπαρά– τα οποία είναι ευεργετικά για την υγεία, αρκεί να καταναλώνονται με μέτρο. Τα όσπρια τρώγονται συνήθως για την υψηλή περιεκτικότητα τους σε πρωτεΐνη. Η περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά σε 100 gr ξερά φασόλια είναι: 21,4gr πρωτεΐνες, 1,6gr λίπος, 45,5gr υδατάνθρακες, 25,4gr φυτικές ίνες, 6,7mg σίδηρος και 180mg ασβέστιο. Η θρεπτική ποιότητα του φασολιού σόγιας είναι ανώτερη από αυτήν άλλων όσπριων. Περιέχει περισσότερη πρωτεΐνη και είναι επίσης μια καλή πηγή σιδήρου και ασβεστίου. Η περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά σε 100gr ξερά φασόλια σόγιας είναι: 34,1gr πρωτεΐνες, 17,7gr λίπος, 28,6 gr υδατάνθρακες, 8,4mg σίδηρος και 226mg ασβέστιο.

Οι τοξίνες στα όσπρια:

Οι καταναλωτές οσπρίων πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν είναι ασφαλές να φαγωθούν τα ακατέργαστα ή μισομαγειρεμένα κόκκινα φασόλια (Red kidney beans) και τα φασόλια σόγιας. Δεν υπάρχει λόγος να τα αποφεύγουμε, εφόσον είναι καλά μαγειρευμένα.

Όσπρια και υγεία

Απαραίτητα για τις γυναίκες

Τα όσπρια είναι πολύ καλή πηγή διαλυτών ινών (βοηθούν στη μείωση της χοληστερόλης και επομένως των καρδιακών παθήσεων), αλλά και άπεπτων ινών (βοηθούν στην πρόληψη του καρκίνου του εντέρου), ενώ περιέχουν και σίδηρο, ασβέστιο,

20 | περί υγείας |

ospria - kapwli_x2.indd 20

14/2/2024 3:42:38 μμ

ποτάσιο, βιταμίνες Β, C και Ε και φυλλικό οξύ (στοιχεία ιδιαίτερα απαραίτητα στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, στις έγκυες και στα παιδιά). Τέλος, δεν περιέχουν νάτριο (αλάτι), που συντελεί στην αύξηση της πίεσης και προλειαίνει το έδαφος για την εμφάνιση καρδιοπαθειών. Με μηδενικά λιπαρά και ζάχαρα, είναι πλούσια σε σύνθετους υδατάνθρακες και έχουν χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη που τα κάνει κατάλληλα για διαβητικούς.

Πολύτιμα συστατικά

Πρωτεΐνες: Τα όσπρια περιέχουν μεγάλη ποσότητα φυτικής πρωτεΐνης, από την οποία όμως λείπει το αμινοξύ, μεθειονίνη. Μπορούμε εύκολα να την καλύψουμε αν συνοδεύσουμε τα όσπρια με δημητριακά, ξηρούς καρπούς ή σπόρους (ηλιόσπορους, κολοκυθόσπορους κ.λπ.).

Φυτικές Ίνες

Τα όσπρια περιέχουν περισσότερες φυτικές ίνες από οποιαδήποτε άλλη ομάδα τροφίμων, ακόμα και από τα δημητριακά. Μια διατροφή πλούσια σε ίνες μειώνει τον κίνδυνο καρδιοπαθειών, ενώ βοηθά στην αποβολή του λίπους από τα έντερα, παρέχοντας έτσι προστασία έναντι στην εκδήλωση του καρκίνου του εντέρου.

Ασβέστιο

Είναι απαραίτητο στις έγκυες (πρέπει να καταναλώνουν 1.500mg ασβέστιο τη μέρα), στις γυναίκες κατά την εμμηνόπαυση και στα παιδιά. Τα ρεβίθια και οι φακές είναι πλούσιες πηγές ασβεστίου, καθώς περιέχουν αντίστοιχα 150mg και 130mg ανά 100g.

Σίδηρος

Είναι πολύτιμος για τις γυναίκες που οι ανάγκες τους είναι μεγαλύτερες σε σχέση με των ανδρών (υποφέρουν συχνά από σιδηροπενία με συμπτώματα κόπωσης, ευερεθιστικότητας, αδυναμίας συγκέντρωσης κ.ά.). Είναι απαραίτητο να συνοδεύουμε τα όσπρια με τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C, όπως ντομάτες, πράσινες πιπεριές κ.λπ., ώστε να απορροφάται περισσότερος σίδηρος.

Φυλλικό οξύ

Το φυλλικό οξύ ανήκει στην ομάδα των βιταμινών Β και βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες στα όσπρια. Για παράδειγμα, 100g ρεβίθια περιέχουν 199mg φυλλικό οξύ, την ποσότητα δηλαδή που χρειαζόμαστε όλοι σε καθημερινή βάση. Η κατανάλωση οσπρίων μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ταχύτερη ανάνηψη από εγκεφαλικά επεισόδια, αποκαλύπτει νέα μελέτη. Ωστόσο, συνιστάται προσοχή στη λήψη ενισχυμένων μορφών ισοφλαβονών –ουσιών που ευθύνονται για την ανωτέρω επίδραση. Οι φυσικές ισοφλαβόνες περιέχονται στα όσπρια, ιδιαιτέρως σε ρεβίθια και σόγια. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «European Heart Journal». Έρευνες έχουν δείξει ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την πρόληψη των καρδιοπαθειών και ορισμένων μορφών καρκίνου, αφού ευθύνονται για τη σωστή διαίρεση των κυττάρων, καθώς και για την επανόρθωση πιθανών βλαβών σε αυτά. Ιδιαίτερα για τις έγκυες, η Υπηρεσία Υγείας των ΗΠΑ συνιστά να καταναλώνουν διπλάσια ποσότη-

τα (400mg), αφού έχει καθοριστική σημασία για τη σωστή διαίρεση των κυττάρων του εμβρύου, δηλαδή για την ομαλή ανάπτυξή του.

Παθήσεις που περιορίζουν την κατανάλωση

Ευερέθιστο έντερο: Σε πολλούς ανθρώπους τα όσπρια προκαλούν ένα δυσάρεστο αίσθημα «φουσκώματος», που οφείλεται κατά κύριο λόγο στις πρωτεΐνες που περιέχουν. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα, θα πρέπει να καταναλώνονται σε συνδυασμό με πράσινη σαλάτα. Συνεπώς, άτομα που πάσχουν από σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, καλό είναι να μην καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες οσπρίων και να τα αποφεύγουν κατά τις περιόδους κρίσης. Ουρική αρθρίτιδα: Τα όσπρια αποτελούν τρόφιμα με αρκετά υψηλό περιεχόμενο σε ουρικό οξύ (100mg περίπου ανά 100g όσπρια), με αποτέλεσμα να μην επιτρέπεται η κατανάλωσή τους σε περιπτώσεις οξείας ουρικής αρθρίτιδας, ενώ επιτρέπεται περιορισμένη κατανάλωση σε περιπτώσεις χρόνιας ουρικής αρθρίτιδας. Νεφρική ανεπάρκεια: Αξίζει να αναφερθεί ότι τα όσπρια, λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε φώσφορο, δεν αποτελούν ενδεδειγμένη τροφή για ασθενείς με οξεία και χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Συνεπώς, πρέπει να περιορίζονται σημαντικά ή και να αποφεύγονται. Φαβισμό: Πρόκειται για μια σπάνια αντίδραση του οργανισμού στα κουκιά με σοβαρότατες συνέπειες και παρουσιάζεται σε κάποιους ανθρώπους που έχουν έλλειψη του ενζύμου glucose-6-phosphate dehydrogenase (G6PD).

Είμαστε προσεχτικοί!

Κατά την αγορά και αποθήκευση των οσπρίων, τα οποία θα πρέπει: n Να έχουν φυσιολογικό χρώμα. n Να αποθηκεύονται σε ξηρό και σκοτεινό μέρος. n Να μη φυλάσσονται για περισσότερο από έναν χρόνο, γιατί γίνονται σκληρά και δύσπεπτα.

Οι τρόποι μαγειρέματος των οσπρίων είναι περιορισμένοι και μοιάζουν λίγο πολύ μεταξύ τους. Εκείνο που τους δίνει διαφορετική γεύση, είναι η προσθήκη αρωματικών φυτών, τα οποία συνδυάζονται ευχάριστα με αυτά.

Για τη σωστή προετοιμασία πριν το μαγείρεμα Τα όσπρια καθαρίζονται από ξένα σώματα που υπάρχουν σ’ αυτά, όπως πέτρες ή άλλους σπόρους. n Είναι απαραίτητο να φουσκώνουν σε νερό πριν από το μαγείρεμα, για 12 ώρες περίπου. Με το φούσκωμα μαλακώνει η φλούδα τους και γίνονται πιο εύπεπτα. Ένα όσπριο που δεν χρειάζεται απαραίτητα φούσκωμα είναι οι φακές. n Δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε σόδα για το μαλάκωμα των οσπρίων, γιατί η σόδα καταστρέφει τα θρεπτικά συστατικά και κυρίως τις βιταμίνες. n Κατά τη διάρκεια του βρασμού, η προσθήκη αρωματικών φυτών, όπως σέλινο, κρεμμύδι, δάφνη, μάραθο, σκόρδο, θυμάρι, είναι ορθή διαδικασία, γιατί τα αρωματικά φυτά ενεργοποιούν τα γαστρικά υγρά του στομάχου και τα όσπρια αφομοιώνονται πιο εύκολα. n Η προσθήκη αλατιού να γίνεται στο τέλος του βρασμού, για να αποφεύγεται η σκληράδα της φλούδας. n Πρέπει να βράζονται καλά πριν φαγωθούν και να αλλάζεται το νερό, γιατί έτσι γίνονται πιο εύπεπτα. n Πολλά είδη οσπρίων μπορούν να μαγειρευτούν ολόκληρα ή σπαστά. Ακόμα, μπορούν να μαγειρευτούν με τη φλούδα τους ή και χωρίς αυτή, ανάλογα με τη συνταγή. Τέτοια όσπρια είναι τα ρεβίθια, τα κουκιά, οι φακές κ.ά. n Καλό έιναι να μην ανακατεύουμε διαφορετικές παρτίδες οσπρίων, γιατί ο χρόνος μαγειρέματος μπορεί να είναι διαφορετικός. n

Δεν ξεχνάμε

Τα συνδυάζουμε με ρύζι ή πιλάφι. Προσθέτουμε καρότο, ντομάτα ή πιπεριά. n Τα συνοδεύουμε με λευκό κρασί. n Κλείνουμε πάντοτε το γεύμα με όσπρια με ένα πορτοκάλι. u n n

| περί υγείας | 21

ospria - kapwli_x2.indd 21

14/2/2024 3:43:27 μμ

Μπορεί ο καθένας να υποστεί επιληπτική κρίση; Τα ποικίλα συμπτώματα προκαλούνται από μια μη φυσιολογική ηλεκτρική δραστηριότητα στον εγκέφαλο.

ηθοποιός και μοντέλο Μπρουκ Σιλντς αποκάλυψε ότι υπέστη επιληπτική κρίση τον περασμένο Σεπτέμβριο. Σε συνέντευξή της είπε ότι η κρίση την έκανε να χάσει τον έλεγχο των κινήσεών της, να βγάλει αφρό από το στόμα και τελικά να χάσει τις αισθήσεις της. Η ηθοποιός δεν είχε ιστορικό επιληπτικών κρίσεων και πολλοί άνθρωποι που διάβασαν την ιστορία της μπορεί να αναρωτιούνται αν κινδυνεύουν και αυτοί. Το «Grand mal», που σημαίνει «μεγάλη ασθένεια» στα γαλλικά, είναι στην πραγματικότητα ο παλιός όρος για αυτό που σήμερα ονομάζεται τονικοκλονική κρίση. Αυτές οι επιληπτικές κρίσεις περιλαμβάνουν τόσο τονωτικές όσο και κλονικές μυϊκές κινήσεις (συσπάσεις) και είναι μόνο ένας τύπος επιληπτικών κρίσεων που μπορεί να βιώσει ένα άτομο. Κανονικά, αυτή η ηλεκτρική δραστηριότητα μεταφέρει πληροφορίες, προς τα μέσα, από τον αισθητηριακό κόσμο γύρω μας και προς τα έξω, στους μύες μας, ενώ μεταδίδει επίσης τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις προθέσεις μας. Προκειμένου να μεταφέρει όλες αυτές τις πληροφορίες, η εγκεφαλική δραστηριότητα σχηματίζει πολύπλοκα μοτίβα –όπως, για παράδειγμα, τα εικονοστοιχεία στην οθόνη του υπολογιστή ή του τηλεφώνου σχηματίζουν περίπλοκα μοτίβα χρώματος και σχήματος, για να δώσουν πληροφορίες. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια μιας επιληπτικής κρίσης, η ηλεκτρική δραστηριότητα σε μέρος ή σε όλο τον εγκέφαλο εισέρχεται σε μια ρυθμική ακολουθία, εναλλασσόμενη μεταξύ υψηλής και χαμηλής έντασης δραστηριότητας. Αυτό, διαταράσσει τις πληροφορίες που αποστέλλονται και λαμβάνονται σε αυτά τα μέρη του εγκεφάλου –σκεφτείτε το σαν να καλύπτεται ξαφνικά η οθόνη του υπολογιστή ή του τηλεφώνου σας με εναλλασσόμενες ασπρόμαυρες ρίγες. Αυτό το μοτίβο ενεργοποίησης/απενεργοποίησης είναι ένας ακραίος τύπος νευρικής ταλάντωσης. Τα συμπτώματα που βιώνει ένα άτομο κατά τη διάρκεια μιας κρίσης εξαρτώνται από την περιοχή του εγκεφάλου που επηρεάζεται. Οι τονικοκλονικές κρίσεις, που περιλαμβάνουν μυϊκή σκλήρυνση και συσπάσεις, συνήθως αφορούν σε μεγάλα τμήματα του εγκεφαλικού φλοιού –τα εξωτερικά, στρώματα του εγκεφάλου. Εξαιτίας αυτού, αναφέρονται ως γενικευμένες κρίσεις και επηρεάζουν τον κινητικό φλοιό, ο οποίος ελέγχει τις εκούσιες μυϊκές κινήσεις του σώματος –αυτή η περιοχή του εγκεφάλου θα είχε εμπλακεί στην περίπτωση της Μπρουκ Σιλντς. Άλλοι τύποι επιληπτικών κρίσεων περιλαμβάνουν κρίσεις απουσίας (παλαιότερα γνωστές ως petit mal, ή «μικρή ασθένεια») και εστιακές κρίσεις. Μια κρίση απουσίας προκαλεί μια σύντομη περίοδο «αδειάσματος», ενώ όπως και άλλα είδη επιληπτι-

κών κρίσεων, προκαλείται από σύντομη μη φυσιολογική ηλεκτρική δραστηριότητα στον εγκέφαλο, περιλαμβάνοντας μεγάλα τμήματα του εγκεφαλικού φλοιού. Αυτά αναγκάζουν το άτομο να σταματήσει ξαφνικά κάθε δραστηριότητα και να κοιτάξει μπροστά του, με ένα κενό βλέμμα –τα μάτια μπορεί να στραφούν προς τα πάνω. Οι ερευνητές δεν είναι απολύτως σίγουροι γιατί οι κρίσεις απουσίας και οι τονικοκλονικές κρίσεις έχουν τόσο διαφορετικά συμπτώματα, αλλά μπορεί να οφείλεται στα μοτίβα δραστηριότητας που τις συνθέτουν. Οι εστιακές κρίσεις, από την άλλη πλευρά, συμβαίνουν μόνο σε μέρος του εγκεφαλικού φλοιού. Τα συμπτώματα εξαρτώνται από τη λειτουργία της περιοχής του εγκεφάλου που επηρεάζεται. Εάν πρόκειται για κινητική περιοχή, μπορεί να παρατηρηθούν κάποιες μυϊκές συσπάσεις. Οι πληγείσες περιοχές του εγκεφάλου, συνήθως, επιστρέφουν στη φυσιολογική τους λειτουργία μετά το τέλος της κρίσης –είτε αμέσως είτε μετά από μερικά λεπτά. Σε ασυνήθιστες περιπτώσεις, η κατάσταση μετά την κρίση μπορεί να διαρκέσει για ώρες.

Η υπονατριαιμία

Η Μπρουκ Σιλντς είπε ότι η τονικοκλονική κρίση της προκλήθηκε από υπερβολική κατανάλωση νερού, με αποτέλεσμα χαμηλά επίπεδα νατρίου στο αίμα. Αυτή η πάθηση, γνωστή ως υπονατριαιμία, έχει σημαντικές συνέπειες για τον εγκέφαλο –κυρίως μια διόγκωση των εγκεφαλικών κυττάρων, όσο αυξάνεται η περιεκτικότητά τους σε νερό.

Καθώς ο εγκέφαλος βρίσκεται μέσα στο κρανίο, δεν έχει χώρο να επεκταθεί ελεύθερα. Ως εκ τούτου, διαθέτει μηχανισμούς για την εξουδετέρωση της αύξησης της περιεκτικότητας σε νερό. Μερικοί από αυτούς τους μηχανισμούς μπορούν να αποβάλουν τη λεπτή ισορροπία των φορτισμένων σωματιδίων (ιόντων) που του επιτρέπουν να είναι ηλεκτρικά ενεργός. Αυτό, θα μπορούσε με τη σειρά του να αλλάξει την ηλεκτρική δραστηριότητα στον εγκέφαλο και να οδηγήσει σε επιληπτικές κρίσεις που μερικές φορές παρατηρούνται σε προχωρημένες περιπτώσεις υπονατριαιμίας. Ενώ η υπονατριαιμία είναι πολύ σπάνια αιτία τονικοκλονικών κρίσεων, αξίζει να γνωρίζετε ότι μερικές φορές μπορεί να τις προκαλέσει. Κάτι τέτοιο, μπορεί να είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό για τους ηλικιωμένους και όσους μένουν μακροχρόνια στο νοσοκομείο, καθώς ορισμένες θεραπείες και φάρμακα (όπως τα διουρητικά) μπορούν να διαταράξουν τα επίπεδα νατρίου. Για τους περισσότερους από εμάς, ωστόσο, αυτό δεν αποτελεί σημαντικό κίνδυνο. Το σώμα μας συνήθως μας προειδοποιεί για την έλλειψη/υπερκατανάλωση νερού και αλατιού, διευκολύνοντάς μας να διατηρήσουμε την ισορροπία μέσω της διατροφής. Επειδή ο εγκέφαλός μας συνήθως γίνεται ευάλωτος σε μεμονωμένες κρίσεις, μόνο σε ακραίες συνθήκες –όπως μια πολύ ασυνήθιστη δίαιτα, υπερβολική χρήση αλκοόλ ή φαρμάκων, εξάντληση ή τραύμα- δεν είναι κάτι για το οποίο η πλειοψηΖ.Ψ. φία θα πρέπει να ανησυχεί. u

22 | περί υγείας |

epilhpsia - psallas_L.indd 22

14/2/2024 3:43:48 μμ

Συγκρουσιακές σχέσεις: Τα αίτια και οι τρόποι αντιμετώπισης Είναι δυνατό να παραμείνει μαζί ένα ζευγάρι, όταν το καθετί είναι αφορμή για τσακωμό;

γκρίνια ανάμεσα στα ζευγάρια αποτελεί ένα συχνό φαινόμενο το οποίο, όταν συστηματικοποιηθεί μπορεί να λάβει τη μορφή συγκρούσεων και να οδηγήσει σε ψυχρότητα. Προσπαθώντας να δώσουμε μια ερμηνεία για το τι είναι η γκρίνια, θα μπορούσαμε να την ορίσουμε ως την έκφραση παραπόνων και κρυφών ανησυχιών, που αποτυπώνονται ηχηρά, με δυσλειτουργικό, όμως, τρόπο (ένταση, θυμός, χρέωση). Όλο και περισσότερα ζευγάρια στην εποχή μας βιώνουν κρίση στον γάμο τους, κάτι το οποίο μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε διαζύγιο. 1. Το πρώτο σημάδι κρίσης είναι οι συνεχόμενες εντάσεις και οι έντονοι διαπληκτισμοί, ειδικά όταν το ζευγάρι τσακώνεται με ασήμαντες αφορμές. Πρόκειται για δύο ανθρώπους που δεν είναι ικανοποιημένοι από την πορεία της σχέσης, είναι θυμωμένοι και βρίσκουν λόγους για να επιτεθούν και να υποτιμήσουν ο ένας τον άλλον. Η αίσθηση ότι ο γάμος δεν πληροί τις προσδοκίες τους, τους κάνει σκληρούς και απότομους, με αποτέλεσμα οι τσακωμοί να γίνονται όλο και πιο έντονοι, ενώ συχνά δεν λείπουν οι προσβολές και οι αλληλοκατηγορίες. 2. Η συναισθηματική αποξένωση είναι ένα ακόμα σημάδι ότι η σχέση τους περνάει κρίση. Οι σύντροφοι καταλήγουν να είναι απλά δύο ξέ-

νοι που μοιράζονται το ίδιο σπίΩστόσο, η κρίση σε έναν γάμο δεν τι και που άλλοι λόγοι, όπως τα οδηγεί απαραίτητα σε χωρισμό, παιδιά και οι κοινές οικονομικές καθώς η σχέση μπορεί να αναδιαυποχρεώσεις τους κρατάνε μαζί, μορφωθεί και να βγει κερδισμένη «δέσμιους» στη συζυγική στέγη. από μια τέτοια δοκιμασία. Η επικοινωνία μειώνεται στο ελάΟι αντιπαραθέσεις είναι χρήσιχιστο και όταν υπάρχει, έχει να μες, καθώς δίνουν την ευκαιρία κάνει συνήθως με τυπικά ζητήσε ένα ζευγάρι να ανακαλύψει ματα. Η παραμέληση της εμφάνιτις αντιδράσεις και τις συμπερισης και το μειωμένο ενδιαφέρον φορές του κι έτσι να επιλύσει τα Γράφει ο για το αν θα αρέσουμε στο σύπροβλήματα της σχέσης. Δρ Θάνος Ασκητής ντροφό μας δείχνουν συνήθως Υπάρχει, όμως, μία προϋπόθεση, ψυχίατρος - σεξολόγος και την αδιαφορία για τη διατήτο να μπορούμε να επικοινωνήκαθηγητής Ψυχιατρικής ρηση του γάμου. σουμε πιο εποικοδομητικά. EUC, πρόεδρος 3. Η απουσία σεξουαλικής διάθε1) Σεβόμαστε ότι ο σύντροφος Ινστιτούτου Ψυχικής σης για τον σύντροφό μας, μία μας μπορεί να υιοθετεί διαφορετικαι Σεξουαλικής Υγείας, ακόμα σημαντική συνέπεια που κές απόψεις από τις δικές μας. μέλος ΕΨΕ, APA/USA, 2) Δεχόμαστε και «ακούμε» την μπορεί να φέρουν οι συστηματιISSM/ESSM, αλήθεια του άλλου, ακόμα κι αν κές εντάσεις, σίγουρα θα πρέπει αντιπεριφερειάρχης Υγείας δεν είμαστε σύμφωνοι. να μας θορυβήσει για το ότι κάτι 3) Η διαφωνία αποτελεί μέρος δεν πάει καλά. Το ζευγάρι σταδιμιας σχέσης και η συνεργασία προϋπόθεση. ακά μειώνει τις σεξουαλικές επαφές, οι οποίες και όταν υπάρχουν είναι μονότονες και βαρε- 4) Όταν κάτι μας ενοχλεί εστιάζουμε στην αρνητική συμπεριφορά, όχι στον αρνητικό χαρατές, μέχρι που στο τέλος δεν έχει σεξουαλική κτηρισμό του ατόμου. ζωή. Πολύ συχνά, η εμφάνιση σεξουαλικών δυσλειτουργιών τόσο στον άνδρα όσο και 5) Ενισχύουμε τις επανορθωτικές συμπεριφορές του συντρόφου, εκφράζοντας τα θετικά μας συστη γυναίκα κρύβει από πίσω την προβλημαναισθήματα προς μία πράξη που εκτιμήσαμε. u τική σχέση του ζευγαριού.

| περί υγείας | 23

sygkrousiakes sxeseis - askitis_R.indd 23

14/2/2024 3:44:07 μμ

Πώς αντιμετωπίζεται η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια;

O φυσικοθεραπευτής έχει καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της νόσου και συντελεί στη βελτίωση της καθημερινότητας των ασθενών με ΧΑΠ.

Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) αποτελεί αναπνευστικό νόσημα με περιορισμό στην εκπνοή λόγω απόφραξης ή καταστροφής τμημάτων του πνεύμονα. Σε όλο τον κόσμο, υπολογίζεται ότι περίπου 65 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μέτρια έως σοβαρή ΧΑΠ –περίπου 16 εκατομμύρια στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν διαγνωστεί με ΧΑΠ. Τα περισσότερα άτομα είναι 40 ετών και άνω. Η πλειοψηφία είναι καπνιστές ή πρώην καπνιστές. Σε έως και το 5% των ασθενών αιτία αποτελεί μια γενετική διαταραχή, που περιλαμβάνει ανεπάρκεια μιας πρωτεΐνης, της άλφα-1-αντιθρυψίνης. Η ΧΑΠ είναι η κύρια αιτία νοσηλειών στις βιομηχανικές χώρες. Είναι υπεύθυνη για μεγάλο αριθμό επισκέψεων στο τμήμα επειγόντων περιστατικών και εισαγωγών σε νοσοκομείο. Περισσότερες γυναίκες παρά άνδρες πεθαίνουν από ΧΑΠ κάθε χρόνο. Με 3,23 εκατομμύρια θανάτους από ΧΑΠ παγκοσμίως να έχουν καταγραφεί το 2019, αποτελεί την τρίτη αιτία θανάτου. Προβλέπεται ότι ο αριθμός των ασθενών που θα διαγνωστούν με ΧΑΠ θα έχει αυξηθεί πάνω από 150% το 2030, σε σχέση με το 2010. Μεγάλο μέρος αυτού μπορεί να αποδοθεί στη γήρανση του πληθυσμού. Τα κύρια συμπτώματα είναι ο βήχας, η δύσπνοια, η παραγωγή πτυέλων, η κόπωση και το σφίξιμο στο στήθος. Εκτός από το κάπνισμα, ένας άλλος παράγοντας κινδύνου είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση.

Τι θα σας βοηθήσει

Τα ετήσια εμβόλια γρίπης μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο ασθένειας και θανάτου σε άτομα με ΧΑΠ κατά περίπου 50%. Οι ασθενείς με ΧΑΠ θέτουν σε κίνδυνο τη λειτουργία των πνευμόνων τους και,

ως εκ τούτου, διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να νοσήσουν από γρίπη. Όταν αναπτύσσεται πνευμονία, η βλάβη που προκαλείται στους πνεύμονες μπορεί να είναι μη αναστρέψιμη. Εάν ζείτε με ΧΑΠ, η πρόληψη της γρίπης και της πνευμονίας δεν είναι μόνο απαραίτητη, αλλά συχνά είναι τόσο εύκολη όσο μια επίσκεψη στο τοπικό σας φαρμακείο. Χρησιμοποιήστε το βρογχοδιασταλτικό όπως σας συνταγογραφήθηκε. Αν και τα βρογχοδιασταλτικά συμβάλλουν ελάχιστα στην επιβράδυνση της εξέλιξης της ασθένειας, ο γιατρός θα σας συστήσει ένα, εάν αντιμετωπίζετε έξαρση ή δύσπνοια. Βρογχοδιασταλτικά βραχείας δράσης (γνωστά και ως εισπνευστήρες διάσωσης) χρησιμοποιούνται, ανάλογα με τις ανάγκες, για την ανακούφιση από επίμονα ή επιδεινούμενα αναπνευστικά συμπτώματα. Όσο λιγότερη πίεση ασκείτε στους πνεύμονές σας κατά τα πρώιμα στάδια της νόσου, τόσο λιγότερη συσσωρευτική ζημιά πιθανόν να υποστούν. Τρώτε υγιεινά, για να αντιμετωπίσετε τη ΧΑΠ. Αν και η υγιεινή διατροφή δεν μπορεί να τη θεραπεύσει , μπορεί να σας βοηθήσει, όμως, να αισθανθείτε καλύτερα, παρέχοντάς σας περισσότερη ενέργεια για όλες τις καθημερινές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της αναπνοής. Η ΧΑΠ ασκεί τεράστιο στρες στο σώμα και καίει όλο το καύσιμο που παίρνετε από το φαγητό –αυτός είναι ο λόγος που θα επωφεληθείτε από την απώλεια βάρους.

Τα άτομα με ΧΑΠ θα πρέπει συχνά να αυξάνουν τη θερμιδική τους πρόσληψη, ιδανικά με υγιεινές τροφές, πλούσιες σε αντιοξειδωτικά και φυτοχημικά. Η σωστή διατροφή μπορεί, επίσης, να ενισχύσει το ανοσοποιητικό σας σύστημα και, με τη σειρά του, να βοηθήσει στην καταπολέμηση ενδεχόμενων λοιμώξεων στο στήθος που είναι κοινές μεταξύ των ατόμων με ΧΑΠ. Ασκηθείτε. Η σημασία της καθημερινής άσκησης συχνά παραβλέπεται, όταν συντάσσεται ένα σχέδιο θεραπείας. Γιατί; Γιατί απαιτεί έναν ορισμένο βαθμό αφοσίωσης, ακόμα και λίγη ταλαιπωρία, όταν ξεκινάτε για πρώτη φορά. Πέρα από τα προφανή οφέλη για την υγεία, ένα ενημερωμένο πρόγραμμα άσκησης μπορεί να σας βοηθήσει να ανακτήσετε την αίσθηση του ελέγχου της ζωής σας, ενώ αυξάνετε τα συναισθήματα ευεξίας και αυτοεκτίμησης ανεξάρτητα από το πόσο ήπια ή προχωρημένη είναι η ασθένειά σας. Για να αξιοποιήσετε στο έπακρο ένα πρόγραμμα γυμναστικής, ξεκινήστε αξιολογώντας την ανοχή σας στην άσκηση με τον πάροχο υγειονομικής περίθαλψης. Αυτό θα σας επιτρέψει να γνωρίζετε πόση άσκηση μπορείτε να διαχειριστείτε, όταν ξεκινήσετε για πρώτη φορά.

Η φυσικοθεραπεία

Έχοντας αυτές τις πληροφορίες, μπορείτε να συναντήσετε έναν επαγγελματία φυσικής αποκατάστασης που μπορεί να δημιουργήσει μια ρουτίνα (ιδανικά να εκτελείται τρεις έως τέσσερις φορές την εβδομάδα) που ξεκινά εύκολα, αλλά επιτρέπει την ταχεία εξέλιξη, όσο θα αποκτάτε καλύτερη φυσική κατάσταση. Η φυσικοθεραπευτική παρέμβαση είναι μεγίστης σημασίας, γιατί συμβάλλει στη βελτίωση των συμπτωμάτων και στη μείωση των εξάρσεων. Ορισμένοι στόχοι της φυσικοθεραπείας στη ΧΑΠ είναι η εκμάθηση του σωστού τρόπου αναπνοής, η ενδυνάμωση των αναπνευστικών μυών και η διευκόλυνση της απομάκρυνσης των εκκρίσεων. Ασθενείς με ΧΑΠ που έχουν ακολουθήσει προγράμματα φυσικοθεραπευτικής αποκατάστασης διαπίστωσαν σημαντική βελτίωση της φυσικής κατάστασης και της λειτουργικής ικανότητάς τους, μείωση της δύσπνοιας και της κόπωσης, μείωση της συχνότητας παροξύνσεων, βελτίωση της ποιότητας ζωής, μείωση των επισκέψεων στο τμήμα επειγόντων περιστατικών και στα τακτικά εξωτερικά ιατρεία. Ως εκ τούτου, ο φυσικοθεραπευτής έχει καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της νόσου και συντελεί στη βελτίωση της καθημερινότητας των ασθενών Ζ.Ψ. με ΧΑΠ. u

24 | περί υγείας |

xronia apofraktiki pneumonopatheia - psallas_L.indd 24

14/2/2024 3:44:36 μμ

Η παιδική καρδιοπάθεια είναι θεμελιωδώς διαφορετική από αυτήν της ενήλικης ζωής

Η 14η Φεβρουαρίου έχει καθιερωθεί ως ημέρα των ατόμων με συγγενή καρδιοπάθεια. Γεννιούνται περίπου 1,35 εκατομμύρια μωρά με τη νόσο κάθε χρόνο.

ι συγγενείς καρδιοπάθειες είναι παθήσεις της καρδιάς που προέρχονται από αλλαγές στη φυσιολογική πορεία της εμβρυογένεσης –στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων αυτό είναι ένα τυχαίο γεγονός και ουδεμία ευθύνη φέρεται από τους γονείς ή το οικογενειακό περιβάλλον. Επίσης, περιλαμβάνονται παραμένουσες καρδιακές δομές που είναι φυσιολογικά παρούσες κατά την εμβρυική ζωή (π.χ. μεσοκολπική επικοινωνία), οι οποίες όμως αναμένονται να κλείσουν μέσα στους πρώτους μήνες ή έτη ζωής. Τα παιδιά με συγγενή καρδιοπάθεια μπορεί να παρουσιάζουν συμπτώματα μυϊκής αδυναμίας, εύκολης κόπωσης ή αυξημένη νοσηρότητα, που τελικά επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής τους. Πλέον, με την εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης, οι συγγενείς καρδιοπάθειες αντιμετωπίζονται επαρκώς και οι ασθενείς φτάνουν στην ενηλικίωση με αρκετά καλή ποιότητα ζωής. Οι συγγενείς καρδιοπάθειες εμφανίζονται σε περίπου 8-10 παιδιά ανά 1.000

γεννήσεις. Ένα σημαντικό ποσοστό αυτών είναι ήπιας μορφής και δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερα συμπτώματα για αρκετό χρονικό διάστημα μετά τη γέννηση, ενώ άλλοτε τα συμπτώματα είναι τόσο έντονα που το νεογέννητο νοσεί αμέσως μετά τη γέννησή του. Υπάρχουν, επίσης, σπανιότερες περιπτώσεις, όπου η νόσος δεν γίνεται εμφανής πριν από την εφηβική ή ενήλικη ζωή και έτσι οι ασθενείς αυτοί τείνουν να παραπέμπονται και να αντιμετωπίζονται από παιδοκαρδιολόγους με αντίστοιχη εμπειρία. Τα αίτια των συγγενών καρδιοπαθειών στη μεγάλη πλειονότητά τους παραμένουν άγνωστα και η ύπαρξη της νόσου είναι τυχαίο φαινόμενο. Ένα πολύ μικρό ποσοστό μπορεί να έχει σχέση με κληρονομικούς παράγοντες. Όταν στην οικογένεια υπάρχει ήδη ένα άτομο με συγγενή καρδιοπάθεια (πχ. γονιός, αδελφάκι), η πιθανότητα καρδιοπάθειας στο καινούριο μέλος της οικογένειας αυξά-

νεται από 1% (που ανευρίσκεται στο φυσιολογικό πληθυσμό) σε 3%. Συνιστάται σε αυτές τις περιπτώσεις να γίνεται προγεννητικός έλεγχος καρδιάς σε κάθε νέα εγκυμοσύνη σε εξειδικευμένα κέντρα. Σπανιότερα αίτια συγγενούς καρδιοπάθειας σχετίζονται με λοιμώξεις κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, λήψη φαρμάκων ή τοξικών ουσιών (οινόπνευμα, ναρκωτικά), ιδιαιτέρως κατά τον πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Κυρίως η εμβρυϊκή διάγνωση δίνει τη δυνατότητα οργάνωσης του τοκετού στις κρίσιμες εκείνες περιπτώσεις που το νεογνό χρειάζεται παρέμβαση, αμέσως μετά τη γέννηση, χειρουργική ή επεμβατική. Στις περιπτώσεις αυτές, που αποτελούν το 25% των συγγενών καρδιοπαθειών, πρέπει στον τοκετό να υπάρχει έμπειρη ομάδα να αναλάβει το νεογνό που θα περιλαμβάνει οπωσδήποτε επεμβατικό καρδιολόγο και καρδιοχειρουργό, για να παρέμβει τις πρώτες ώρες της ζωής του. Τα συμπτώματα της συγγενούς καρδιοπάθειας διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία κατά την οποία εμφανίζονται. Οι πολύ σοβαρές καρδιοπάθειες παρουσιάζονται στις πρώτες ημέρες ζωής με κυάνωση (μπλε χείλη, γλώσσα και νύχια που παρατηρείται από έλλειψη οξυγόνου στο αίμα). Ο κορεσμός οξυγόνου είναι κάτω από 90-93%. Νεογνά με έντονη δύσπνοια, ταχύπνοια (γρήγορη αναπνοή), ταχυκαρδία και αδυναμία λήψης τροφής πρέπει να ελέγχονται άμεσα από παιδίατρο. Στις 4-6 εβδομάδες ζωής γίνονται εμφανείς άλλες λιγότερο επείγουσες συγγενείς καρδιοπάθειες –που μπορούν, όμως, να είναι εξίσου περίπλοκες. Τα συμπτώματα είναι καρδιακό φύσημα που ακούει ο παιδίατρος στην εξέταση, ταχύπνοια και αργός ρυθμός ανάπτυξης του βρέφους. Ένα μικρό ποσοστό καρδιοπαθειών ανακαλύπτεται τυχαία στον προαθλητικό έλεγχο ή ακόμα και στην ενηλικίωση. Όταν οι καρδιοπάθειες έχουν μείνει αδιάγνωστες στην παιδική ηλικία, συνήθως παρουσιάζονται με συμπτώματα εύκολης κόπωσης στην άσκηση ή προοδευτικής μείωσης δυνάμεων κατά την τρίτη και τέταρτη δεκαετία ζωής (π.χ. δίπτυχη αορτική βαλβίδα με στένωση/

ανεπάρκεια, μεγάλη μεσοκολπική επικοινωνία). Πρέπει να αναφερθεί ότι μετά τη νεογνική και βρεφική ηλικία, η ύπαρξη ήπιου καρδιακού φυσήματος, απουσία άλλων συμπτωμάτων, είναι στην πλειοψηφία τους αθώα.

Στην ενήλικη ζωή

Η πρόοδος στην επεμβατική καρδιολογία και τη νεογνική χειρουργική άλλαξαν ριζικά την επιβίωση των ατόμων με συγγενή καρδιοπάθεια. Αλλά και η ποιότητα ζωής των ατόμων με συγγενή καρδιοπάθεια έχει αλλάξει γιατί με μια επιτυχημένη επέμβαση στην αρχή της ζωής μπορεί να χρειάζεται μόνο παρακολούθηση στην πορεία, ενώ υπάρχει πλέον και η δυνατότητα αποφυγής σε πολλές περιπτώσεις των επανειλημμένων χειρουργικών επεμβάσεων με επεμβατικές τεχνικές (αγγειοπλαστική, αντικατάσταση βαλβίδων κλπ). Οι ενήλικες με συγγενείς καρδιακές παθήσεις εντάσσονται γενικά σε δύο κατηγορίες: n σε ασθενείς στους οποίους η διάγνωση, η αντιμετώπιση και η παρακολούθηση της νόσου έγινε κατά τη διάρκεια των παιδικών τους χρόνων και στη συνέχεια απαιτείται μόνο παρακολούθηση. n σε ασθενείς, οι οποίοι διαγνώστηκαν στην ενήλικη ζωή, διότι ήταν ασυμπτωματικοί κατά τα παιδικά τους χρόνια. Τα συμπτώματα είναι πιθανό σε κάποιες παθήσεις να μην εμφανιστούν για πολλές δεκαετίες. Οι ενήλικες με συγγενείς καρδιοπάθειες είναι ένας μοναδικός πληθυσμός ασθενών και χρειάζονται την παροχή εξειδικευμένης ιατρικής φροντίδας για όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Ωστόσο, όσοι νοσούν από τη γέννησή τους, τη φροντίδα τους ελέγχουν συνήθως οι γονείς για πάρα πολλά χρόνια. Κατά τη μεταβατική περίοδο της ενηλικίωσης και της ανεξαρτητοποίησής τους παρατηρείται συνήθως καθυστέρηση ανάληψης και σωστής διαχείρισης των ιατρικών προβλημάτων. Επιπρόσθετα, η καλή μετεγχειρητική πορεία, σε συνδυασμό με την μέχρι τώρα άγνοια της ανάγκης μακροχρόνιας παρακολούθησης, αποτελούν συνήθεις ανασταλτικούς παράγοντες για τη σωστή παρακολούθηση. u Λ.Κ.

| περί υγείας | 25

syggeneis kardiopatheies - psallas_R.indd 25

15/2/2024 12:09:52 μμ

Το φαρμακείο της γειτονιάς Ο Φεβρουάριος είναι μήνας αφιερωμένος στον έρωτα, τον ρομαντισμό και την αγάπη. Και μπορεί να είναι κλισέ... αλλά αρώματα, κρέμες και προϊόντα ομορφιάς έχουν την τιμητική τους. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, όμως, και τα απαραίτητα συμπληρώματα διατροφής που θα μας βοηθήσουν να έχουμε καλύτερη υγεία, ενέργεια και τόνωση. Επιμέλεια: Αφροδίτη Ντάικου

Κουτί ποικιλίας των προφυλακτικών Surprise Me της Durex EVIOL MultiVitamin Energy Plus Το EVIOL MultiVitamin Energy Plus είναι ιδανικό για έξτρα ενέργεια και τόνωση. Αποτελεί έναν ενισχυμένο συνδυασμό βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων, απαραίτητων για την παραγωγή και απελευθέρωση ενέργειας στον οργανισμό. Οι πολυβιταμίνες EVIOL MultiVitamin Energy Plus συμβάλλουν: • Στην παραγωγή ενέργειας • Στη μείωση της κόπωσης και της κούρασης • Στη νοητική επίδοση και φυσιολογική γνωσιακή λειτουργία Η σύνθεση του EVIOL MultiVitamin Energy Plus είναι ενισχυμένη με Panax Ginseng, L-Καρνιτίνη, α-λιποϊκό οξύ που προσδίδει τόνωση, ενέργεια και αντιοξειδωτική προστασία, ιδανική για τις αυξημένες απαιτήσεις της σύγχρονης καθημερινότητας. Μελέτες έχουν δείξει ότι η λουτεΐνη και η βιταμίνη Α συμβάλλουν στη διατήρηση της φυσιολογικής όρασης. Διατίθεται σε συσκευασία 30 μαλακών καψουλών. Δεν περιέχει ζάχαρη και γλουτένη.

Χαρείτε τον έρωτα με ασφάλεια με μια μοναδική ποικιλία προφυλακτικών! • Ποικιλία 40 προφυλακτικών για διασκεδαστική αλλαγή. • Δυνατότητα επιλογής ανάλογα με τις διαθέσεις σας. • 4 διαφορετικές αισθήσεις, για να πειραματιστείτε. Οι κοπιαστικές προσπάθειες για να βρούμε το κατάλληλο προφυλακτικό σύντομα θα ανήκουν στο παρελθόν με το κουτί ποικιλίας Surprise Me της Durex. Το μόνο που χρειάζεται είναι να επιλέξετε προφυλακτικό, ανάλογα με τη διάθεσή σας κάθε φορά: επιθυμία για έντονη εμπειρία, για οικείο σεξ ή για έξτρα αίσθηση. Αυτό το ελκυστικά σχεδιασμένο κουτί περιέχει τέσσερις διαφορετικούς τύπους προφυλακτικών: • 10x προφυλακτικά Extra Safe για περισσότερη ανθεκτικότητα. • 10x προφυλακτικά Pleasure Max με ραβδώσεις και κουκκίδες για έξτρα αίσθηση. • 10x προφυλακτικά Sensitive για ακόμα καλύτερη αίσθηση. • 10x προφυλακτικά Tickle Me με μοναδικά τοποθετημένες ραβδώσεις.

Natura Siberica Blueberry Αναζωογονητική κρέμα ημέρας SPF20 για όλους τους τύπους δέρματος 50ml

Hei Poa κρεμώδες αφρόλουτρο με άρωμα τροπικής ορχιδέας 150ml Βελούδινο και απαλό κρεμοντούς, με λάδι Monoi Ταιτής, πιστοποιημένης ονομασίας προέλευσης. Καθαρίζει, ενυδατώνει και απαλύνει την επιδερμίδα, ενώ την αφήνει απολαυστικά αρωματισμένη με ένα σαγηνευτικό, φλοράλ, τροπικό ελιξήριο.

Νεανική, παιχνιδιάρικη, νέα σειρά Blueberry Siberica, με βάση τα λευκά άγρια blueberries Εμπλουτισμένο με ισχυρά φυτά της Σιβηρίας που: • Επιβιώνουν στο σκληρό κλίμα και ως εκ τούτου έχουν σπάνιες ιδιότητες. • Φημίζονται για τα θαυμάσια φυσικά οφέλη για το δέρμα και τις ιδιότητες συντήρησης ομορφιάς • Βοηθούν στην επανόρθωση της επιδερμίδας, στην ανακούφιση από τους ερεθισμούς και τις φλεγμονές, ενυδατώνουν βαθιά και απαλύνουν Αυτή η αναζωογονητική κρέμα ημέρας έχει σχεδιαστεί ειδικά για τη ζωή στη μεγάλη πόλη, ενυδατώνει βαθιά την επιδερμίδα, αφήνοντας την απαλή και λαμπερή. Αφαιρεί το στρες που ευθύνεται στους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Το SPF 20 προστατεύει το δέρμα από τις ακτίνες UVA και UVB. Τα άγρια blueberries, που αναπτύσσονται σε σκληρές συνθήκες στην Τάιγκα, περιέχουν τεράστια ποσότητα πολύτιμων αντιοξειδωτικών ανθοκυανινών.

26 | περί υγείας |

FARMAKEIO GEITONIAS_PROIONTIKO_x2.indd 26

14/2/2024 3:45:59 μμ

AirNews

Healthcode Cell Food 30ml

Korres γυναικείο άρωμα Midnight Dahlia Eau De Toilette 50ml

Vinosculpt Caudalie lift & firm body cream 250ml Κρέμα σώματος, εμπλουτισμένη με πολυφαινόλες από κουκούτσια σταφυλιού και συσφιγκτικό εκχύλισμα ίριδας που υπόσχεται τόνωση και σύσφιξη της επιδερμίδας σε χέρια, στήθος, στομάχι και γλουτούς σε έναν μήνα χρήσης. Το δέρμα είναι απαλό, τονωμένο και ορατά πιο σφιχτό, ενώ το βιολογικό shea butter το διατηρεί ενυδατωμένο και ελαστικό. Η κρεμώδης υφή της απορροφάται άμεσα χωρίς να αφήνει ίχνη λιπαρότητας, ενώ αρωματίζει με απαλές νότες πορτοκαλιού. Σύνθεση με 97% συστατικά φυσικής προέλευσης, κατάλληλη για ευαίσθητο δέρμα και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης Όπως ολα τα προϊόντα της εταιρείας, δεν περιέχει parabens, phenoxyethanol, phtalates, mineral oils και συστατικά ζωικής προέλευσης.

H μεγαλοπρεπής ντάλια έχει ένα γλυκόπικρο άρωμα που ακουμπά πάνω σε νότες από κατακόκκινα μούρα και περγαμόντο, καταλήγοντας στον γήινο κέδρο. Ένας σχεδόν παράταιρος συνδυασμός, που όμως ισορροπεί περίτεχνα με τις χαρακτηριστικά φρέσκες νότες από τη ρομαντική παιώνια. Midnight Dahlia: Το λουλούδι με την πλουσιότερη παλέτα αρωμάτων και αυτό που φέρει τους περισσότερους συμβολισμούς. Κομψές, μεγαλοπρεπείς ντάλιες που ανθίζουν σε κρύους χειμώνες και συμβολίζουν την εσωτερική δύναμη. Τα φύλλα και ο μίσχος τους απελευθερώνουν γλυκόπικρες νότες. Κόκκινα μούρα: Aρωματικά, βαθιά κόκκινα φρούτα με λεπτοκαμωμένες ρίζες και εύθραυστα λουλούδια, που παίρνουν σχήμα αρχές του καλοκαιριού και προκαλούν έντονες, χαρούμενες πνευματικές αφυπνίσεις. Παιώνια: Πλούσια, ολοστρόγγυλα άνθη της άνοιξης που ανοίγουν κάθε πρωί, για μία μόνο εβδομάδα, και κλείνουν κάθε βράδυ. Η ρομαντική παιώνια –οιωνός καλής τύχης– έχει μία ομορφιά εντυπωσιακή, αλλά εύθραυστη, μία σαγηνευτική όψη που γεννά έντονα συναισθήματα και δυνατές εικόνες.

Το πρώτο σε πωλήσεις παγκοσμίως συμπλήρωμα διατροφής με οξυγόνο και 129 θρεπτικά συστατικά. Η NuScience Corporation παράγει για περισσότερα από 45 χρόνια την αυθεντική φόρμουλα CELLFOOD του Everett Storey, η οποία περιέχει μέταλλα, πεπτικά και μεταβολικά ένζυμα, καθώς και αμινοξέα. Aντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις ελεύθερες ρίζες (ισχυρό αντιοξειδωτικό). Τα αντιοξειδωτικά είναι άμεσα υπεύθυνα για την πρόληψη της κυτταρικής βλάβης, εξουδετερώνοντας και εξαλείφοντας τις ελεύθερες ρίζες. Σε πρόσφατη μελέτη, αποδείχθηκε ότι το CellFood μειώνει την περίσσεια δράση των ελευθέρων ριζών έως και 27%. Η κολλοειδής και ιοντική φόρμουλα του CellFood έχει αρνητικό φορτίο (μετρήσεις με το τεστ ZETA). Αυτό το αρνητικό φορτίο (όπως το αίμα και η λέμφος) επιτρέπει την ταχεία απορρόφηση και αφομοίωση των θρεπτικών συστατικών. Αυτή η διαδικασία, περιέχει τη δυνατότητα στο σώμα να αντιμετωπίζει αποτελεσματικότερα τις τοξίνες και να εξισορροπεί το pH. Εκτός από τα πολυάριθμα οφέλη για τη γενική υγεία, το Cellfood έχει γίνει πλέον το συμπλήρωμα πρώτης επιλογής για πολλούς επαγγελματίες αθλητές. Σε μελέτη που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο της Πρετόρια, αποδείχθηκε ότι το Cellfood αυξάνει την πρόσληψη οξυγόνου (VO2 Max), αυξάνει την φεριτίνη (αποθήκευση σιδήρου) και μειώνει τη συσσώρευση του γαλακτικού οξέος (μυϊκή κόπωση).

HAPI END 100% φυτικό συμπλήρωμα διατροφής Τα συστατικά του έχουν επιστημονικά τεκμηριωμένη δράση και καθαρότητα, κάτι που εξασφαλίζει απόλυτη ασφάλεια, χωρίς παρενέργειες. Αποτελεί προϊόν αναλύσεων που οδήγησαν στον καλύτερο συνδυασμό φυτικών συστατικών. Η καινοτόμος φόρμουλα του HAPI END είναι προϊόν έρευνας και ανάπτυξης της εταιρείας BELHORIZON ENTERPRISE LTD. Ψευδάργυρος Zinc: μεταξύ άλλων ευεργετικών δράσεων συμβάλλει στη διατήρηση των φυσιολογικών επιπέδων τεστοστερόνης στο αίμα, βοηθά στη διατήρηση ενός υγιούς προστάτη και είναι απαραίτητο συστατικό για την ανάπτυξη του αναπαραγωγικού συστήματος. Απαιτείται, επίσης, για τη φυσιολογική γονιμότητα, συμβάλλει σε ένα υγιές καρδιαγγειακό σύστημα, ενώ είναι σημαντικό συστατικό για τη νοητική λειτουργία και απόδοση. Βιταμίνη D: μεταξύ άλλων ευεργετικών δράσεων είναι σημαντική για το ανοσοποιητικό σύστημα, ενώ βοηθά στο χτίσιμο και τη διατήρηση ισχυρών μυών κατά τη γήρανση. Tribulus Terrestris: Βοηθά στη διατήρηση του μυικού τόνου και της ενέργειας στο σώμα.

| περί υγείας | 27

FARMAKEIO GEITONIAS_PROIONTIKO_x2.indd 27

15/2/2024 11:27:40 πμ

ΒΙΒΛΙΟ Επιμέλεια: Αφροδίτη Ντάικου

Εμβόλια και εμβολιασμοί

τις αρχές του 18ου αιώνα στην Κωνσταντινούπολη, οι Έλληνες γιατροί, Ιάκωβος Πυλαρινός και Εμμανουήλ Τιμόνης επιχείρησαν την πρώτη επιστημονικά τεκμηριωμένη εφαρμογή της μεθόδου του ευλογιασμού σε άνθρωπο, θέτοντας έτσι τα θεμέλια για μία από τις σημαντικότερες επιστημονικές ανακαλύψεις στην ιστορία της ανθρωπότητας, δηλαδή τα εμβόλια. Τη σκυτάλη εν συνεχεία πήρε ο Άγγλος γιατρός, Edward Jenner, ο οποίος, ανακαλύπτοντας το εμβόλιο κατά της ευλογιάς στα τέλη του 18ου αιώνα και εισάγοντας πρώτος τους όρους «vaccination» (εμβολιασμός) και «virus» (ιός), δικαίως θεωρείται πλέον ο πατέρας της ανοσολογίας. Έκτοτε, η επιστημονική ιατρική κοινότητα επιδόθηκε σε έναν τιτάνιο αγώνα καταπολέμησης των λοιμωδών νοσημάτων, έναν αδυσώπητο πόλεμο στον οποίο η ανθρωπότητα έρχεται κατά καιρούς αντιμέτωπη με τις επιθέσεις θανατηφόρων ιών. Η ανάγκη επικράτησης ώθησε, λοιπόν, τους επιστήμονες στην προαγωγή και βελτίωση των εμβολίων, τα οποία ουσιαστικά καθιερώθηκαν ως ένα απαραίτητο ευεργετικό αγαθό στην υπηρεσία της δημόσιας υγείας. Κατά τη διάρκεια όμως της εξέλιξης των εμβολίων και της ευρύτερης εφαρμογής του μέτρου του εμβολιασμού, συχνά εκ-

φράστηκαν αντιδράσεις και ανησυχίες τόσο για την ασφάλεια της φαρμακευτικής εμβολιαστικής παρέμβασης στον ανθρώπινο οργανισμό όσο και για μια σειρά ζητημάτων ηθικής και δεοντολογίας που εγείρονταν, διαμορφώνοντας ενίοτε ένα κλίμα επιφυλακτικότητας ή ακόμα και άρνησης απέναντι στα εμβόλια από εκτεταμένες πληθυσμιακές ομάδες. Αυτός ο τόμος δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη να ενημερωθεί από καταξιωμένους στον τομέα τους επιστήμονες γύρω από: • τη σημασία της πρωτογενούς πρόληψης. • την ιστορία των εμβολίων. • τον τρόπο σχεδιασμού των εμβολιαστικών προγραμμάτων. • την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια των εμβολιασμών. • τους παράγοντες που επηρεάζουν την ανοσιακή απόκριση και τις μεθόδους προαγωγής των εμβολιαστικών προγραμμάτων στην κοινότητα. • τα ζητήματα βιοηθικής που εγείρονται και τα αίτια που οδηγούν στην εξάπλωση του αντιεμβολιαστικού κινήματος και την αντιμετώπισή του. • την εμβολιαστική κάλυψη στη χώρα μας. • τα συναφή με τους εμβολιασμούς οικονομικά ζητήματα. • το μέλλον και τις προοπτικές των εμβολίων.

Τι συναίσθημα θα φάμε σήμερα;

ασισμένο στην πολυετή εμπειρία ψυχοθεραπείας με ανθρώπους που πάσχουν από διατροφικά ζητήματα, το βιβλίο αυτό αναλύει σε βάθος τα συχνότερα συναισθηματικά εμπόδια στην τροφική φροντίδα του εαυτού. Η υπερκατανάλωση τροφής είναι ένδειξη ότι ίσως αποσυνδέεσαι από τον εαυτό σου τρώγοντας, ότι ίσως βιώνεις εσωτερικό συναισθηματικό «κενό», το οποίο γεμίζεις με φαγητό. Τα κιλά είναι απλώς κιλά και ορίζουν έναν σωματότυπο. Η υπερφαγία, όμως, είναι μια συμπεριφορά, άσχετη με το βάρος, άσχετη με την πείνα, άσχετη με την επιθυμία του φαγητού. Είναι μια ένδειξη παρορμητικής συμπεριφοράς στην κατανάλωση φαγητού, είναι σημάδι ότι χρειάζεται να προχωρήσεις σε πιο ουσιαστικές αλλαγές στη σχέση με τον εαυτό σου. Για να ξεπεράσεις τα εμπόδια αυτά, θα πρέπει να αποκτήσεις επίγνωση των προσωπικών σου εμποδίων, να δαμάσεις την ορμή στο φαγητό, να μάθεις να αφουγκράζεσαι και να κατανοείς τη συναισθηματική σου πείνα. Να αναγνωρίσεις τι εμποδίζει τη φροντίδα σου,

τη φροντίδα που έχεις εσύ επιλέξει συνειδητά να προσφέρεις στον εαυτό σου. Να μπορέσεις να γίνεις πιο αποτελεσματικός στους δικούς σου διατροφικούς στόχους και να νιώθεις περισσότερη αποδοχή για τον εαυτό σου και το σώμα σου. Οι τεχνικές που συνοδεύουν αυτό το βιβλίο θα σε οδηγήσουν σε μια καθημερινότητα με σωστή διατροφική φροντίδα. Ό,τι χρειάζεσαι, ο υγιής εσωτερικός εαυτός σου μπορεί να σου το παρέχει. «Έλα, θα πάμε μαζί, μαζί θα προχωρήσουμε σε πιο θρεπτικά γεύματα. Θέλω απλά να είμαστε υγιείς και να μας φροντίσω τροφικά όπως χρειαζόμαστε. Σου υπόσχομαι ότι δεν θα σε εγκαταλείψω, δεν θα αφήσω την κριτική να σε πληγώσει. Και όταν θα έχεις μια τροφική επιθυμία θα τη σέβομαι και δεν θα σε τιμωρώ». Το βιβλίο προσφέρει κατανόηση, εργαλεία και ιδέες για όσους δυσκολεύονται στον έλεγχο της τροφής τους, καθώς και για επαγγελματίες που ασχολούνται με τη διαταραγμένη σίτιση όπως διαιτολόγοι, ψυχολόγοι, ψυχίατροι. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου). u

28 | περί υγείας |

vivlio_L.indd 28

14/2/2024 3:46:35 μμ

ADDS.indd 3

14/2/2024 3:47:11 μμ

ADDS.indd 1

14/2/2024 3:47:45 μμ