Еко училиште прирачник

Еко-училиште Кој ја спроведува оваа програма? ЗЗдружениетонаграѓаниОХОесоздаденово1998годинасомишјадагиподдржува,имплементираираспространува принципите и вредностите на ЕУ во Република Македонија како и да ја промовира регионалната и меѓусебната поврзаност и соработка.

10X0 ги промовира и воведува вредностите на неговата мисија во процесот на реформите кои се одвиваат во Република Македонија а кои се однесуваат на образованието, јавната администрација, локалната самоуправа, квалитетот на животот и животната средина, како и развојот на политики засновани врз експертски истражувања.

"10д јуни 2007 година 0X0 влезе во Меѓународната мрежа на организации наречена ФЕЕ која постои од 1981 година со цел да ја подигне свеста за заштитата на животната средина и да направи ефективни промени во однесувањето на човекот преку едукација. И двете цели се насочени кон долг и одржлив развој и опстанок на планетата Земја. Оваа програма е дизајнирана со цел да ги инволвира сите земји во светот и граѓаните од сите возрасти преку формалното и неформалното образование. ^ОХО е национален координатор на оваа програма во Република Македонија за сите заинтересирани училишта кои сакаат да бидат дел од оваа програма. Кој е нашмот мотив за спроведување на оваа програма? »Денес светот незапирливо се движи кон еден од оние трагични моменти кој ќе ги наведе историчарите од иднината да се запрашаат зошто ништо не било сторено навреме? Поради тоа е важно се повеќе да расте граѓанската свест за важноста на секој поединец кој може на различен начин да го даде својот придонес во менувањето на односот кон животната средина, кон општеството и кон светот. . Ова е мотивот според кој ние во 0X0 се водевме изминатите десет години. Тој постојано не води и не поттикнува да креираме нови материјали во оваа област бидејќи на тој начин инвестираме во децата и нивното образование како најисплатлива инвестиција за иднината.

• Благодарејќи на училиштата и ентузијазмот на наставниците досега, 0X0 со својата добро позната програма „Немаме резервна планета" успеа кај децата да отвори нов прозорец кон светот, да делува на нивното однесување кон животната средина и да овозможи оваа програма да стане реалност за многу деца, наставници, родители, баби идедовци. . Меѓутоа, знаењето може да се измери само тогаш кога истото може да се примени и во праксата. Доколку знаењето остане само за нас или пак од нас до учителот што не оценува, тогаш слободно можеме да кажеме дека не станува збор за знаење туку за меморирање на информациите и според тоа тие не можат да ни служат за нешто корисно. . Програмата „Еко-училиште" е еден од проектите на едукативната програма „Немаме резервна планета" и има цел стекнатото знаење на темата животна средина да се примени и во пракса. Преку оваа програма ќе се подигне свеста на учениците, наставниците, техничкиот персонал, родителите и сите други кои се вклучени директно или индиректно во училишната заедница на темата заштита на животната средина, а со тоа ќе се овозможи теоретското знаење да се примени во секојдневниот живот.

• Со оваа програма учениците ќе стекнат активна и одговорна улога која ќе ја практикуваат во училиштето, во домот, но и во својата заедница и пошироко.

• Инструкциите во овој прирачник за тоа како едно училиште да стане еко-училиште се 1лн.таЈка.и,1ланаш1л. 1Лстата адогра&ла ^а работат окопу 20.000 училишта од, 52 зем[и во светот. Со приклучување на Вашето училиште во оваа светска мрежа на еко-училишта ќе имате можност да се запознаете со многу училишта кои работат кон постигнување на истата цел, да размените искуства, идеи и со тоа да го дадете својот придонес кон светските напори за зачувување на планетата Земја. «Оваа програма во себе вклучува седум чекори кои се лесни и секое училиште може да ги реализира. Вклучувањето и активната улога на учениците е една од главните цели како и соработката нз училиштето со локалната заедница, родителите, бизнис секторот, медиумите и сите други фактори о заедницата. Таа е демократска и интерактивна програма која им нуди одлична можност на учениците да научат за активното граѓанство во училиштата. Мошне е корисна како за самите училишта така и за пошироката заедница.

Добредојдовте во програмата „Еко-училиште" Веќе постои дизајнирана меѓународна програма за еко-училишта со која се охрабруваатактивностите на полето на животната средина за целото училиште. Во неа се вклучуваат училишта од цел свет кои се обврзуваат на континуирана работа за подобрување на животната средина. Без разлика на видот, големината или локацијата на Вашето училиште, критериумите за постигнување на еко-училиштата ќе Ви помогнат да ги промените работите во Вашата средина. Штоееко-училиште? Еко-училиште е училиште кое ја усвоило заштитата на животната средина како една од основните вредности во своето управување, едуцирање и делување. Како да се стане еко-училиште? Процесот да се стане еко-училиште е сеопфатен. Функционира на начин на кој се вклучува целото училиште, учениците, наставниците и останатиот персонал, заедно со членовите на локалната заедница, родителите, локалните власти, медиумите и локалната бизнис зЗедница. Со него се охрабрува тимската работа како и заедничкото разбирање за тоа што е потребно да се води едно училиште на начин на кој се почитува и подобрува животната средина. Се надеваме дека процесот на станување еко-училиште ќе Ви биде предизвик. Тој во себе вклучува седум чекори. Секој од чекорите е објаснет во овој прирачник. Структурата на чекорите е лесна и едноставна за реализирање. Секое училиште ќе има можност да ги реализира истите чекори на ниво кое е најсоодветно за него.

Чекор 1. Формирање на еко-одбор Чекор 2. Анализа на состојбата на животната средина Чекор 3. Изработка на план на активности Чекор 4. Следење и евалуација на напредокот Чекор 5. Поврзување на заштитата на животната средина со редовната настава Чекор 6. Информирање и вклучување на поширокатазаедница Чекор 7. Изработка на еко-кодекс Со реализација на овие чекори стекнувате статус на еко-училиште. Квалитетот и нивото на спроведување на овие чекори зависи од Вас. Според нивото на реализација на овие чекори се определува и наградувањето. Училиштето може да биде еко-училиште со бронзено ниво, еко-училиште со сребрено ниво и највисокиот статус еко-училиште со ниво на зелено знаме. Критериумите за наградување се објаснети подолу во овој прирачник.

К<м успш се ттребни за /?<? <:<? пане ехо-учшше! Поддршка од директорот и наставничкиот колегиум.

• Инволвираност на учениците во демократскиот процес на носење одлуки и активности во секоја фаза од програмата.

• Активно учество на училишниот персонал и пошироката училишна заедница. > Желба за акција и волја која ќе придонесе кон долгорочна и одржлива промена. Истрајност во работата.

• Следење на чекорите. Какода почнеме? На претходните страници се запознавте со тоа што е еко-училиште. Ако Ви се допаѓа идејата да го вклучите

Вашето училиште во оваа програма, треба да го направите следново: "' 1. Регистрирање на Вашиот интересза оваа програма. Тоа можете да го направите на веб-страната на 0X0 мш.охо. огд.т!</петатеге2егупар1апе1а. Таму ќе најдете податоци и формулар како да го регистрирате Вашето училиште. Исто така, на крајот од овој прирачник ќе ги најдете формуларите за апликација и истите можете да ги пополните и да ги испратите по пошта на адреса: Здружение на граѓани 0X0 Илинденска 43/10,1000 Скопје, Македонија.

"12. Имплементирање на седумте чекори на програмата: «еко-одбор = анализа на состојбата на животната средина «план на активности активности на мониторинг и евалуација на напредокот • поврзување со наставната програма ' вклучување на целото училиште и пошироката заедница - еко-кодекс ТЗ.Пријавувањезаеднаодтритенаградизаеко-училишта во зашиш &д ш кшу гте лостшше: бронзен сертификат, сребрен сертификат или зелено знаме. Повеќе информации за наградите ќе најдете подолу во текстот. Ве молиме имајте предвид дека едно училиште може да се квалификува директно за награда зелено знаме без претходно да ги поминало двете нивоа: бронзено и сребрено ниво. Но секое училиште без разлика за кое ниво аплицира, еден од проектите што мора да ги реализира мора да биде на темата отпад. Значи, училиште кое има нечист двор и нечисти ходници и училници*не може да биде наградено со ниедно ниво!

"14. Обновување на сертификатот е на секои две години, така можете да го задржите статусот на еко-училиште.

Што ќе се случи откако ќе се пријавите за едно од нивоата на еко-училиште? Откако ќе се пријавите, следува процес на разгледување на апликацијата и посета на училиштето. Изборот на училишта ќе го врши комисија од најмногу пет луѓе повикани од 0X0. Целиот процес на разгледување на апликацијата и посета на училиштето од страна на 0X0 може да трае најмногу два месеци. Откако ќе се потврди нивото за кое училиштето аплицира 0X0 ќе го назначи официјалниот статус на училиштето и ќе го награди соодветно. Постојаттри нивоа: 1.Бронзенониво 2. Сребрено ниво 3. Ниво на зелено знаме. Зошто да аплицираме за програмата еко-училиште, што ќе значи тоа за нашето училиште?

• Можност глобалните прашања и прашањата од животната средина да станат дел од постоењето на Вашето училиште.

• Можност да се развијат вештините за донесување на одлуки кај младите.

• Наставни материјали и идеи за проекти и настани.

• Поврзување со други училишта во Република Македонија, регионот, Европа и пошироко.

• Престижна награда.

• Можност за локален, национален и интернационален публицитет.

• Финансиски заштеди на училиштето.

• Подобрување на соработката помеѓу училиштето, родителите, локалната заедница, бизнис секторот, невладинитеорганизации и медиумите.

• Подобрување на соработката помеѓу учениците во училиштето.

• Подобрување на соработката и развивање на доверба помеѓу учениците, наставниците, техничкиот персонал и директорот на училиштето.

• Можност за дополнителни финансирања за понатамошен развој на Вашиот проект.

• Чиста и здрава средина за работа.

• Дружење со други училишта, ученици и наставници од целиот свет.

• Учење и вежбање на странски јазици.

• Градење на посовесни идни генерации.

• Препознатливост на училиштето.

• Учество на интернационални натпревари на темата животна средина.

Седумте чекори што треба да се постигнат за едно училиште да стане еко-училиште Секој систем за управување со животната средина има потреба од структура која ќе го поддржи истиот да функционира беспрекорно и ќе обезбеди континуиран напредок кон постигнување на целите. Структурата на процесотза станување на еко-училиште како што спомнавме и претходно, се состои од седум чекори кои се прикажани во следниот дијаграм.

..-|

Анализа на состојбата на животната средина

ј ••.. .

Еко-кодекс

План на активности

ЕКО-ОДБОР Информирање и вклучување на целото училиште и пошироката заедница

'•••.; | • :

\ј

Поврзувањесо наставната програма

Следење и евалуација на напредокот

_.\ ;.Х' :

Од Вас се очекува да го обработите секој аспект од системот за управување со животната средина. Сепак ќе треба да изодите определен пат во воспоставување на секој од гореспоменатите чекори пред да се пријавите за едно од трите нивоа на награди. Видот на награда за која ќе се пријавите ќе зависи од тоа колку детално сте го воспоставиле секој од чекорите. За да имате претстава за нивото кое сте го достигнале, на крајот од прирачникот се наоѓаат детали за критериумите за достигнување на бронзено, сребрено и ниво на зелено знаме. Имплементирањето на секоја фаза од процесот ќе Ви даде доволно можности за поврзување со наставната програма.

Т.Формирање на еко-одбор 4

Еко-одборот е движечката сила на програмата за еко-училишта. Под одбор се подразбира посебен орган кој дејствува од името на некоја заедница. Формирањето на сопствен одбор е првиот чекор кон станување на еко-училиште. Идеалниот одбор не мора да го претставува само целото училиште туку може да ги земе предвид и ставовите на пошироката локална заедница. Негови членови можатда бидат: • учениците - најважно е тие да имаат најголем дел од претставниците во одборот, " член од наставничкиот колегиум, •други наставници, • родители, •домар, • претставници од техничкиот персонал, • претставници од локалната заедница, • претставници од медиумите, «претставници од невладините организации. Еко-одборот служи за следниве цели: • Да обезбеди учество во донесувањето на одлуки на сите учесници кои се вклучени во

училиштето (особено учениците).

- Да ја распредели одговорноста на сите учесници во програмата. »Во целото училиште да ја развие свеста за постоењето на програмата екоучилишта. «Да се погрижи за траење и одржување на програмата.

• Даја поврзе програмата соуправата на училиштето и со пошироката заедница. * Да обезбеди и да осигура усвојување и реализација на останатите шест чекори од програмата. Запишување и објавување одлуките на еко-одборот

на

"Ч Одборот треба да ги запишува своите одлуки во форма на записник. Записникот може да се презентира на состаноците на училишната управа, на одделенски или годишни средби и да се постави на огласната табла на еко-училиштето. За клучните прашања може да се свика собрание. Во делот на анексите можете да видите примери на записници (анекс 1).

2. Анализа на состојбата на животната средина "I Пред да започнете со било која програма за подобрување на животната средмна, потребно е да ја проверите тековната состојба. Треба да знаете која е Вашата почетна позиција за да можете да поставите реални цели и да го измерите Вашиот успех. Прегледот помага да се зголеми степенот на свесност за програмата во училиштето. Со овој преглед може да се процени колку училиштето ја искористува животната средина, колку отпад произведува, колку електрична енергија и друг вид на енергија троши, колку троши вода, какви средства за чистење употребува, каква е околината околу училиштето, колкава е застапеноста на воспитуванието и образованието за заштита на животната средина во активностите во училиштето итн.

"1 За таа цел, како дел од прирачникот, подолу во анекс 2 ќе најдете прашалници на различни теми од областа на заштитата на животната средина кои ќе Ви помогнат да направите преглед и процена на животната средина.

Со прегледот ќе се добие следното: «Училиштето ќе има информации за состојбата на секоја од областите на животната средина.

• Ќе се избегне пропуштање на клучните области.

• Ќе им помогне на учениците и целата училишна заедница да се запознаат со тековната состојба а исто така ќе им помогне во воспоставувањето на приоритетите во поглед на активностите кои треба да се преземат во иднина.

1 Многу од прашањата во овој дел се преклопуваат или се тесно поврзани. На пример, прашањето за ѓубрето е тесно поврзано со намалување на отпадот и тоа може да се поврзе со здравјето.

• Честопати ќе забележите дека напредувајќи во оваа област чекорите напред во подобрување на друга област.

• Треба да обезбедите колку што е можно повеќе соработка со пошироката училишна заедница во извршување на прегледот. Важно е во него да учествуваат што повеќе ученици. Како да ја извршите анализата на состојбата на животната средина? Овој прирачник содржи контролна листа за прегледот. Листата ги покрива главните области во кои Вашето училиште може да има влијание врз животната средина: • ѓубре, • намалување на отпадот, • енергија, • вода, • транспорт, • здравје.

• училишнатаоколина, 1 Секое прашање во листата може да се одговори со да или не. Во листата има и место за коментари и забелешки за секоја активност која треба да се преземе. Постојат неколку алатки за прегледот. Не мора да ги користите оние кои се наведени во овој прирачник - чувствувајте се слободни да користите и други или сами да си креирате алатки или постоечките да ги надополните. Секое училиште треба да го изведува секој дел од прегледот како што мисли дека е најдобро. Во деловите од овој прирачник се опишани активностите во обла'стите на животната средина (ѓубре, намалување на отпадот, енергија, вода, транспорт, здравје, училишна околина). Тие може да Ви дадат корисни предлози и упатства. (види анекс 2).

1 Зачувајте си копија од контролната листа. Таа ќе Ви биде почетната точка за следната фаза од програмата на еко-училишта - план на активности.

3. План на активности ^Планотнаактивностиејадротонапрограмата еко-училиште, всушност тој е поентата на програмата еко-училиште. Значи, училиштата самостојно да изработуваат проекти базирани на добивање конкретни резултати за подобрување и унапредување на животната средина. "Ѕ Одберете една или повеќе активности (рециклирање на хартија, заштеда на енергија, заштеданавода,употребанаеколошкисредства за чистење, изолација на прозорци и врати и др.) и реализирајте ги на забавен и ефективен начин. Овој план на активности претставува и временски распоредени цели кои заедно водат кон подобрување на животната средина. ч Планот на активности треба да се развие користејќи ги резултатите од анализата на состојбата на животната средина. Тој треба да содржи листа на договорени цели, заедно со рокови и јасно доделени одговорности за секој чекор. Секаде каде што е можно тој би требало да е поврзан со наставната програма.

• Осигурајте се дека целите кои сте ги поставиле се реални и достижни. Не бидете преамбициозни - непостигнувањето на целите може да биде поразително за учениците. г

* Доколку Вашиот преглед покажал дека Вашето училиште треба да постави многу цели, не се чувствувајте обврзани дека треба сите одеднаш да ги реализирате - направете приоритети преку нивна поделба на оние кои се достижни на краток, кои на среден, а кои на долг рок. Подобро е да се напредува со мали чекори и да се слави секој успех. Програмата за наградување бара повеќе посветеност кон подобрување отколку еколошка совршеност. Запомнете: ништо не Ве запира да аплицирате за награда ако сте се зафатиле само со една или две области од животната средина! Види анекс 3. (план на активности).

4. Следење иевалуација напредокот -Ч За да откриете дали успешно ги постигнувате целите поставени во планот на активности, мора да го надгледувате и мерите Вашиотуспех. Континуираниот процес на следење ќе Ви овозможи да го оцените успехот на Вашите активности и да го одржите интересот за програмата во целото училиште. Методите на следењето на активностите ќе зависат од областите кои ќе ги разгледувате како и од возраста и способноста на учениците да го спроведат. Во некои случаи ќе има лесни и прецизни начини да се измери напредокот: читање на мерачи или пресметување на заштедите по сметки (доколку е можно тоа). Другите области, како што е на пример подобрување на училишната околина, можат да се измерат по пат на прашалници, интервјуа, фотографии и слично. ЧЗатоакакодагоизведетеследењетонаактивностите и евалуацијата послужете се со примерите дадени во овој прирачник во (анекс4). Ч Пренесете им ја одговорноста на учениците колку што е можно повеќе за да го спроведат следењето на

активностите. Со тоа ќе стекнат поголемо чувство на припадност кон проектот. ** По следењето на активностите следи евалуацијата. Со неа ќе овозможите промени во планот на активности доколку во некои области се потребни прилагодувања.

5. Поврзување со наставната програма Вклучувањето во програмата на еко-училишта обезбедува бројни можности за поврзување со редовната настава. Кога ќе се поврзе програмата на еко-училишта со формалната наставна програма, на младите луѓе ќе им се овозможи да: Ги достигнат потребните резултати од учењето. Да ги зајакнат своите искуства од учењето. Да оформат ставови врз основа на информации. Да развијат вештини на комуникација, односи со јавноста, тимска работа, истрајност во работата и друго. Да ги пренесуваатвештините во различни области од наставната програма.

чувствителен начин кон животната средина. Учењето за животната средина им овозможува на учениците да го развијат разбирањето за своите права и обврски на локално и на глобално ниво, значењето на активното граѓанско учество и централниот концепт за еднаквост во фер, демократско и мултикултурно општество. Со ваквиот пристап или поточно учење за заштита на животната средина кај учениците се овозможува уште од најрана возраст да се поттикне почитта и грижата за другите како и одговорноста кон општеството и животната средина.

• Интегрирањето во наставната програма не мора да биде тежок и комплициран процес. Учењето за заштита на животната средина е учење кое не бара добри оцени во дневник, присутност на час или одличен устен одговор. Учењето за заштита на животната средина бара конкретни акции кои носат долгорочни и позитивни ефекти. Тоа бара освестување за нашата улога и место за состојбата на планетата Земја. Од ова интегрирање се очекува учениците и сите други во училиштето да го сменат своето однесувањеисотоаданаправатголемипромени кај себе, во своето училиште и во заедницата во која припаѓаат, а со тоа почнуваат да делуваат и глобално на целата планета Земја.

1 Целосниот пристап кон еко-училиштата им Ч Идеи за тоа како може да се интегрира овозможува на учениците критички осврт кон екологијата во редовната настава можете да сопствените вештини кои ги поседуваат како најдете во анекс 5. индивидуалци и како дел од општеството. Овој пристап ги поддржува постојните насоки на наставната програма. Учениците ќе можат да носат одлуки врз основа на информации и ќе можат да реагираат на

6. Информирање и вклучување на целото училиште и пошироката заедница *Ј Дел од целта на програмата на еко-училиште е да се подигне општата свест за Вашите активности во областа на животната средина во училиштето и во заедницата и да се осигура колку што е можно повеќе луѓе да добијат можност да учествуваат. Активностите не треба да се ограничат само во училиштето туку и пошироко, во домот и во пошироката заедница.

"I Еден од најдобрите начини за инволвирање на целото училиште е да се организира редовен „Ден за акција" во рамките на целото училиште. Денот за акција е можност сите од училиштето - ученици, наставници и останатиот персонал да се обединат кон остварување на некои од целите од планот на активности. Ваквите денови на акција треба да се планираат за навремено да се распределат одговорностите и секој да дознае за нив. Ч Вклучувањето на целата заедница носи и многу поволности. Родителите, локалните бизнисмени и локалните власти можат да се искористат како извори на совети, информации, практична помош и

финансиска поддршка. Со ова ќе се овозможи и дополнителен публицитет за училиштето. Ваквиот публицитет може да вклучи продукција на информатор за родители, соопштенија за печат за локалните медиуми, отворени денови и слично. Публикувајте ги Вашите резултати!

V Осигурајте се дека целото училиште е во тек со Вашите резултати. Резултатите и бројките кои ќе ги соберете треба да се истакнат на видно место во Вашето училиште, можеби и на огласната табла на еко-училиштата. Кога ќе ги постигнете целите гласно прославете го успехот! "* На учениците ќе им треба многу охрабрување за да продолжат со работата на програмата на еко-училишта и ова ќе биде добра можност да го потсетите целото училиште и пошироката заедница поради што ги започнавте овие активности. Изработете училишен весник за потребите на програмата. Одржете предавања на теми од заштитата на животната средина и поделете ги Вашите идеи и успешни акции на другите училишта во регионот или другите еко-училишта во светот. За Вашата работа информирајте ги локалните весници, телевизии и радиостаници и организирајте акции на кои ќе ги поканите и медиумите.

7. Еко-кодекс

тавни реченици, поема или пак песна, но со конкретни акции или правила кон кои учениците и училишниот персонал треба да се придржуваат. Составете го и презентирајте го на едноставен, убаво илустриран и дизајниран начин кој е лесен за разбирање и делува поттикнувачки. Неговата презентација може да биде и предизвик за учениците за нејзино дизајнирање.

Ч Еко-кодексот треба да се истакне 1 Еко-кодексот ја дефинира Вашата мисија. на видно место во училиштето Со него на јасен и сликовит начин треба да се и да се пополнува со актуелните покаже посветеноста на Вашето училиште за информации на годишно ниво. подобрување на условите во кои учите.

1 Еко-кодексот е вид на правилник и треба да претставува заеднички став на сите учесници во програмата. Овој кодекс ќе го диктира и насочува однесувањето на целото училиште. Исто така со овој чекореко-училиштата имаатможностда го дадат својот придонес во процесот на изработка на интернационален еко-кодекс за заштита на животната средина кој ќе биде спроведуван на глобално ниво и ќе се однесува на сите училишта во светот, сите канцеларии, организации, фабрики, домаќинства, фирми, болници и други места каде луѓето живеат, работат или го поминуваат своето слободно време. Ч Презентацијата на еко-кодексоте многу важен момент бидејќи за неговото спроведување е потребна поддршка. .4 Еко-кодексот може да биде листа на еднос-

АНЕКС1.

Потврда за членство во одборот на еко-училиштето Еко училиште:

Дата: Учествуваше во еко-одборот на училиштето:

Од (родител, невладин сектор, бизнис организација):

За (целта на учеството)

Записник од состаноците на еко-одборот

\ еко-училиште

Дата на состанокот: Дневен ред на состанокот

Членови на одборот

Присутни

ј Отсутни

Усвојување на записникот од претходниот состанок и прашања кои се отвориле за дискусија: Како напредува проектот? Што недостасува? Кои се слабите страни? Кои се силните страни? Што следно треба да направиме и сл.

Записник: Разно:

Дата на следниот состанок:

+

Локални контакти

еко-училиште

Типови на контакти - владини претставници, родители, бизнисмени, новинари, невладини организации Потребна поддршка: работна рака, материјали, вештини, публицитет, финансиски средства Име

Адреса и телефон

Забелешки (тип на понудена помош, последна дадена помош

АНЕКС2. Контролна листа за анализата на состојбата на животната средина • Целта на анализата на состојбата на животната средина е да му помогне на екоодборот да добие јасна слика за еколошката состојба на целото училиште. Тој ќе помогне во идентификувањето на работите кои можат да се подобрат како и кои работи треба да се дел од планот на активности на училиштето. Контролната листа која е дадена на следните страници е направена со цел да му помогне на еко-одборот да ја изврши анализата. Би требало да се користи како форма и да се прилагоди на потребите на секое училиште поодделно.

• Листата е поделена во седум дела кои ги отсликуваат седумте области на екоучилиштата: ѓубре, намалување на отпадот, енергија, вода, транспорт, здравје и училишна околина. Еден од начините на користење на оваа листа е истата да се подели меѓу парови - членови на еко-одборот или на ученици, така што различни групи ќе се концентрираат на различни области. Секоја од групите нека работи на својата област, а потоа сите заедно дискутирајте за наодите. Ако планирате да се концентрирате само на едно пошироко прашање, тогаш можеби ќе се одлучите да користите само дел од контролната листа. Од друга страна пак, комплетниот преглед ќе Ви овозможи да соберете докази со кои ќе ја поткрепите Вашата одлука за избор на само една област.

-вање на отпадот Дали училиштето има јасна политика за ѓубрето?

Д/н

Коментари и активности

Дали таа функционира?

Д/н

Д/Н

Коментари и активности

Д/Н

Дали секогаш се фотоколира од двете страни?

Д/н

Дали искористената хартија се користи за залишување на белешки?

Д/Н

Дали копиите од документите се чуваат во електронска форма наместо на хартија?

Д/Н

Д/Н

Коментари и активности

Дали цевките за топла вода и бојлерите се добро изолирани?

Дали вратите и прозорците пропуштаат воздух?

Дзли завесите се прилагодени на прозорците?

Д/Н

Дали се тие прилагодени на соодветната ширина?

д/н

Дали завесите се затворени навечер?

Коментари и активности

Дали се ставени мерачи на чешмите?

Д/Н

Дали се инсталирани чешми со мал млаз? (најчесто каде водата е мека)

Д/Н

Коментари и активности

Д/Н

Дали чешмите кои капат се поправаатбрзо?

Д/Н

Коментари и активности

Д/Н

Дали во тоалетите се инпалирани казанчиња со мали млазови?

Д/Н

Коментари и активности

Д/Н

Коментари и активнош

Д/Н

Д/Н

Коментари и активности

Коментари и активности

Коментари и активности

Дали училиштата имаат или пак користат објекти за рециклирање?

д/н

Коментари и активности

Коментари и активности

Дали на училишните ручеци се избегнуваат материјали за една употреба?

Дали чешмите за топла вода добро се затвораат?

Дали притисокот на водата е прилагоден (да не биде преголем)? Коментари и активности

Коментари и активности

Коментари и активности

Д/Н

^^^••ви

Д/Н

Коментари и активности

Коментари и активности

Коментари и активности

Дали има доволно канти за отпадоци воучилишната околина/ двор?

Дали пред рециклирање хартијата се користи од двете страни?

Дали некој во Вашето училиште е задолжен да го набл>удува трошењето на енергија (струја, греење и сл.) во училиштето? Коментари и активности

Коментари и активности

Коментари и активности

Дали тие се попавени на вистинското место?

Д/Н

Коментари и активности

Коментари и активности

Дали во училиштето има канти за ѓубре?

Дали хартијата за канцелариска употреба се чува за рециклирање?

Енергија

Дали училиштето редовно го чита мерзчот за вода?

Д/Н

Коментари и активности

Д/Н

Дали се собира>дождовницата за наводнување иа цвеќињата, растенијата.дрвјата? Коментари и активности

Д/Н

чилишендвор Дали персоналотна училиштето и учениците најчесто пешачат, возат велосипед или доаѓаат со автобус на училиште?

Д/Н

Коментари и активности

Дали најголем дел од автомобилите носат повеќе од една личност на училиште?

Д/Н

Д/Н

д/н

д/н

Коментари и активнопи

Д/Н

Дали во училиштето се прават истражувањазаначинина исхрана?

Дали во училиштето сте иаправиле кампања за здрава исхранаиздравживот?

д/н

Дали во училиштето сте направиле анкета за тоа кој како сехрани?

Д/Н

Дали во училиштето се иницираат физички активности (аеробик, спортски натпревари)? Коментари и активности

Д/Н

Дали има тивки места под сенкз за седење и разговарање?

Дали во училишниот двор има мозаици и други уметнички делз?

Д/Н

Дали на игралиштето има нацртани игри?

Д/Н

Дали во училишниот двор има бара или мочуришна површина?

Дали има удобни места за седење во ходниците и во заедничките простории?

Дали во училницито има декорации направени од учениците?

Д/Н

Дали влезот на училиштето дава чувства на добредојде?

Дали училиштето има полјана?

Коментари и активности

Д/Н

Д/Н

Коментари и активности

д/н

Дали има поставено огласна табла на еко-училиштата на видно место? Коментари и активности

Д/Н

Коментари и активнопи

Д/Н

Д/Н

Коментари и активнопи

Коментари и активности

д/н

д/н

Коментари и активности

Коментари и активности

Коментари и активности

д/н

Дали во дворот има доволно место за учениците да можат да играат, скокаат, трчаат?

Дали ходниците се користат за специјални проекти, како на примермозаици? Коментари и активности

Коментари и активности

Коментари и активности

Коментари и активности

Дали училиштето редовно организира пешачење, лланинарење или возење велосипед?

Дали наставниците и учениците знаат кои се двата основни извори за добивање на енергија на телото?

1 забелешки

Д/Н

Коментари и активности

Коментари и активнопи

Коментари и активности

Доколку иматеучилишни возила, дали тие користат безоловен бензин,дизелилиплин?

Д/Н

Коментари и активности

Коментари и активности

Доколку да, дали тоа вклучува инструкции на патот?

Дали наставниците и учениците зиаат што е здрава исхрана?

Дали дворот е исчистен од хербицидм и пешциди?

Коментари и активности

Коментари и активности

Коментари и активности

Дали училиштето им обезбедува инструкции за возење велосипед на учениците?

Д/Н

Коментари и активноста

Коментари и активности

Дали училиштето има безбедна зона за оставање на велосипедите?

Дали на некои од часовите се зборува за здрава исхрана?

Д/Н

•«

д/н

Дали училиштето има контејнери за ѓубре?

Д/Н

Коментари и активности

Дали контејнерите редовно се користат и празнат?

Д/н

д/н

Д/Н

Коментари и активнош

VI

Дали мерачите за потрошувачка на енергија се лесно достапни и видливи за учениците?

Дали училиштето има здрава вода за пиење во текот на целиот ден?

Коментари и активности

Д/Н

Дали во училиштето се употребуваат енергетскоефикасни сијалици?

Д/Н

Коментари и акгавности

д/н

Коментари и активности

Дали хартијата за фотокопирање е направена од рециклирана хартија?

Д/н

Коментари и активности

Коментари и активности

Дали хартијата за бришење раце е направена од рециклирана хартија?

Дали училишните прозорци имаат двојно стакло, тројно стакло или термоизолациско стакло?

Дали се пренасочува дождовницата за да ја полне училишната бара или да го одржува училишното мочуриште (воденазона)?

Дали Вашето училиште користи извори на обновлива енергија?

д/н

Коментари и активности

Д/Н

Имаат ли ѕидовите изолација?

Д/Н -*

Коментари и активности

Д/Н

Коментари и активности

Коментари и активности

Коментари и активности

Дали меморандумот на училиштето е испечатен на рециклирана хартија?

Д/Н

Коментари и активности

Коментари и активности

Дали училиштето купува рециклирана хартија и вежбанки од рециклирана хартија?

Дали сите надворешни врати се затвораат автоматски?

Д/Н

анспорт

ишен двор Дали во училиштето се иницираат и други физички активности (фудбал, ракомет, кошарка)?

Д/Н

Коментари и активнош

Дали како позитивен пример се ипакнуваат учениците кои освен физичката активност во училиштето вршзт и други физички активности надвор од училиштето (планинарење, пливањеитн.)?

Д/Н

д/н

д/н

Коментарииактивности

Дали училиштето има зеленило, трева, дрв)а и цвеќиња?

д/н

Дали во учил ишниот двор има куќарки за птиците?

Д/Н

Коментари и активности

Д/Н

Коментари и активнопи

Даливоучилницитеима цвеќиња?

Д/Н

Коментари и активнопи

Коментари и активности

Дали во училиштето редовно се отвораат прозорците за да се подобри вентилацијата?

Дали во училишниот двор има дрвја?

Коментари и активности

Коментари и активности

Доколку е забрането пушењето, дали оваа забрана ја почитуваат настзвниците и родителите?

Општи забелешки

Д/Н

Коментари и активности

Коментари и активнош

Дали во училиштето е забрането пушењето?

Дали училиштето има ниска вегетација (грмушки)?

Дали во учил ишнмот двор има место за хранење на птиците?

Д/Н

Коментари и активности

д/н

Дали училишниот двор се користи за предавање и учење? Коментари и активности

Д/Н

Дали се купуваат материјали во големи пакувања за да се избегне претераното пакување? Коментзри и активности

Д/Н

Дали фотокопирите и сличната опрема се гасне доколку не се користи?

Д/Н

Коментари и активности

Дали компјутерските мрежи автоматски се исклучуваат доколку не се користат?

Д/н

Коментари и активности

Дали полиците се наместени над радијаторите за да ја шират топлата енергија?

Д/н

Коментари и активности

Дали околу радијаторот има оставено простор или пак има поставено решетка со топол воздух заради подобра циркулација?

Д/н

Коментари и активности

Дали проекторите, мониторите и телевизорите се гаснат доколку не се употребуваат? Коментари и активности

Дали во училнмците има теписони за да се изолираат подовите и дз се намалат провевите? Коментарм и активности

«

Дали училиштето употребува еколошки продукти за чистење? Коментари и активности

Д/Н

АНЕКСЗ. Пример!. План на активиости

; Еко-училиште

План на активности на еко-училиштетоза: (име на проектот) „Хартијата се збира да се рециклира" Цел на проектот: подигање на свеста за рециклирање на хартија. Напавниците и учениците да ја собираат хартијата и да изнајдат начин истата повторно да ја користат. Намери: 1. Учениците да стекнат навика за собирање на хартијата и да научат да ја рецикл ираат целосно употребената хартија.

2. Финансиска заштеда за работен материјал.

3. Информирање и инволвирање на јавноста за мудрото користење на хартијата. Акција:

Кој е одговорен?

Време на реализација

Како?

1 .1 . Да се донесе одлука за собирање на хартија.

1.1.Еко-одбор

01 .01 .-01. 04.2008

1 . 1 . Членовите на одборот ќе бидат задолжени да ја помагаат целата акција.

1.2. Формирање на лосебни катчиња за собирање на хартија во училиштето со корпи само за хартија.

1.2.Ученици

01 .02.- 03.04. 2008

1.2. Учениците ќе изработат корпи за хартија, ќе ги обележат корпите и ќе ги одбележат местата за собирање на хартијата.

1.3. Да се известат сите ученици, родители, наставници, фирми, општината и други субјекти дека училиштето собира хартија.

Т.З.Ученици

01 .03. -20.04.2008

1 .3. Да се изработи кампања во училиштето за собирање на хартија. Да се состави писмо кое ќе се испрати на родителите, фирмите и други субјекти вклучени во акцијата.

1 .4. Да се најде рецепт за тоа како да се рециклира хартијата.

1.4. Ученици

01. 04. -05.04.2008

1.4. Во прирачникотза еко-секција од 0X0 има рецепт за рециклирање на хартија.

1 .5. Да се рециклира хартијата

1.5. Наставник-координатор и ученици

01 .05 .-21-28.04.2008

1 .5. Според рецептот да се рециклира хартијата на редовно.

2.1. Рециклираната хартија да се подели според потребите на училиштето и истата да се користи.

2.1. Наставник-координатор,

02.01 .-01 .05. 2008

2.1 . Со помош на директорот и лицето задолжено за набавка на материјали да се определи потребната количина на хартија според наставната програма за секое одделение.

2.2. Да се направи пресметка колку училиштето или децата заштедиле коршејќи ја подготвената хартија.

2.2. Еко-одбор

2.2.15.05/08

2.2. Според тоа колку училиштето месечно троши за набавка на хартија за внатрешна употреба. Исто така, според тоа колку родител ите на децата трошат за купување на хартија за цртање, вежбанки и сл.

3.1. Да се направи план за промоција на резултатите.

3.1. Еко-одбор

03.01 .-01 .05.2008

3.1. Каде ќе се промовираат резултатите? Кој ќе се вклучи во наоѓање на контакти и сл. ,

3.2. Евидентирање и промоција на резулташе.

3.2. Наставник, координатор, ученици, еко-одбор

03.02.- 15.05.20 08

3.2. Тим од ученици ќе фотографираат, ќе водат евиденција на секој чекор од изведувањето на акцијата, ќе собираат мислења на ученици, родители, вработени и сл. Со помош на одборот ќе ги објават резултатите по локални медиуми, со дописи, фптографии. Ќе отворат досие за акцијата.

ученици

Колку чини?

АНЕКС4. Следење и евалуација Т Најпрво утврдете што Вие и другите луѓе (на пример родителите, оценувачите) 6и требало да знаат и тогаш идентификувајте ги информациите кои ќе треба да ги соберете за напредокот на Вашиот проект. Размислете како ќе се искористат информациите и на кого ќе му ги дадете.

"• Следете го Вашиот напредок во врска со наведените цели во Вашиот план на активности. Обидете се да собирате само информации кои ќе ги користите.

Крајни резултати

Индикатори

Извори на верификација

Претпоставки/забелешки Овааакцијатребадасе спроведува во текот на целата учебна година како составен дел од работата на училиштето. Само така учениците и вработените можатда стекнат навика за собирање и рециклирање на хартијата и нејзино повторно коршење.

Цел: Да се разбере дека хартијата не старее и дека може да се собира и повторно да се користи. Наставниците и учениците да ја собираат хзртијата и да изнајдат начини истата повторно да ја корипат.

Намери: 1 . Учениците да стекнат навика за собирање на хартијата и да научатда ја рециклираат целосно употребената хартија.

1.1.Ученицитередовноја носат и ја собираат хартијата во училиштето.

1.1. 1000 ученици од вкупно 1200 редовно носатхартија во училиштето.

1.1. Според листата за имиња и килограми донесена хартија.

2. Финаншска заштеда за работен материјал.

1.2. Училиштето има финсиски заштеди.

1.2. Училиштето заштедува секој месец по 20% од трошоците за хартија. Учениците заштедуваат по 20% секој месец од трошоците захартија.

1 .2. Според сметките за набавка на хартија и изјава од родителите за намалување на трошокот во домашниот буџет.

3. Информирање и инволвирање на јавноста за мудрото користење на хартијата.

1.3.Јавноставозаедницата каде што се наоѓа училиштето е запознаена со активноста на училиштето и помага училиштето да собира хартија.

1.3. Спорсд број на настапи на радио, ТВ или објави во весник. Според број на испратени дописи надвор од училиштето. Според објава на акцијата на вебстраницата на училиштето и вебстраницата на општината.

1.3. Фотографии, извештаи, писма, видео снимки и сл.

1.4. Според број на залепени постери во училиштето и надвор од него.

•

АНЕКС5. Примери за интегрирање на животната средина во редовната настава Програмата на еко-училишта во Вашето училиштетреба да биде вклучена во формалната и неформалната наставна програма. Подолу во текстот се дадени примери како тоа може да се постигне. Примери од математика и општествени науки = Да собираат, запишуваат и интерпретираат податоци од истражувањата. «Да знаат да се служат со податоци од повеќе извори: фотографии, документи, мапи, планови и друго.

• Да се служат со собраните податоци за носење на одлуки и решавање на проблеми. ' Да се служат со податоци за да се прикажат промените м развојот со текот на времето. «Да се истражуваат обновливите и необновливите ресурси. = Да истражуваат можности за трансфер на енергија и зачувување.

• Да ги анализираат материјалите и нивните извори, на пример процесот на производство и рециклирање на стаклени и пластични шишиња. »Да ги проучуваат животните средини и дистрибуцијата на организмите во рамките на нивната средина. "^Примериодјазици • Истражување со користење на повеќе извори: интервјуа, прашалници, пишани материјали, медиуми и информатичка технологија. «Да се земаат предвид мислењата на другите, да се користат разумни аргументи и да се стекнуваат со вештини за дебатирање. Да се претставуваат пред различна публика: ученици, персонал, родители и пошироката заедница.

• Да пишуваат извештаи, да водат записници и да прават изложби. 'Ѕ Примери од уметност, дизајн и технологија • Да креираат постери, летоци и знаци за кампањата, на пример за еко-кодексот. «Да дизајнираат и произведуваат користејќи рециклирани материјали.

• Да го дизајнираат идеалното игралиште и опрема.

•> Да направат скулптури или мозаици кои ќе ги постават во училниците, ходниците или училишниотдвор.

Примери од општествени науки и комуникација Да го имаат предвид влијанието на животната средина врз здравјето на луѓето во различни историски периоди во Македонија и пошироко. Да го разберат влијанието на луѓето врз природата и животната средина. Да научат што е здрав живот и да го применат тоа во пракса. Да развиваат добри врски и да соработуваат со различни луѓе. Да работат под различни услови кои ќе зависат од задачите што ги извршуваат. Да учествуваат во активности кои му носат корист на целото училиште и на заедницата. Да учествуваат во изборите за еко-одборот како дел од демократските процеси. Да придонесат за локалната и националната дебата за енергија, транспорт и управување со отпад. Да ја подигнат свеста на граѓаните за глобалните прашања и одржливиот развој. Да им помогнат на младите луѓе и возрасните да носат одлуки врз основа на точни и проверени информации. Да комуницираат со локалните, националните и меѓународните агенции. Да се поврзат со други училишта од земјата, од Европа и од светот.

АНЕКС6. Секогаш кога ќе преземете и направите некоја активност информирајте ја јавноста за тоа! Откако ќе се вклучите во програмата на еко-училишта тогаш: Информирајте го училишниот одбор. Испратете писма до родителите.

• Објавете написи во локалниот весник или информатор. Објавете на веб-страната на училиштето. Откако ќе го основате еко-одборот тогаш: Информирајте ги останатите ученици од училиштето. Презентирајте ги потврдите за членство во одборот. Објавете напис во локалниот весник со кој ќе побарате кандидирање од родителите. Откако ќе ја извршите анализата на состојбата на животната средина: • Ако резултатот што произлегол од анализата на состојбата на животната средина е проект за намалување на отпад или рециклирање на хартија, тогаш испратете писма до локалните компании за рециклирање за да најдете потенцијални собирачи на отпад.

• Испратете писма до локалната бизнис заедница барајќи ресурси и друг вид на поддршка за проекти и акции. »Организирајте соопштенија за медиумите за активностите на еко-училиштата. »Истражете го мислењето во училиштето и во пошироката заедница за да добиете повратни мислења. "* Откако ќе го подготвите планот на активности: • Организирајте посета од надворешни организации.

• Добивајте редовен извештај од училишните собири. «Проширете го планот за учениците да извршуваат активности и дома. Ч Откако ќе ги започнете проектите за еко-училишта: • Организирајте настани на ниво на целото училиште за започнување на индивдцуални проекти. »Испратете соопштенија до јавноста.

• Организирајте натпревар за текстот и дизајнот на училишниот еко-кодекс.

Ч Како дел од процесот на следење на проектот: • Истакнете ги резултатите на огласната табла на еко-училишта.

• Истакнете ги резултатите на Вашата веб-страна.

"1 Кога ќе го прославувате успехот: • Организирајте соопштенија за јавноста во локалниот весник, радио и телевизија. Организирајте настани и активности кои ќе го обележат примањето на наградата. «Објавете го тоа на Вашата веб-страна. «Организирајте свеченост и истакнете ги учениците, наставниците, родителите и сите други кои го дале својот придонес за поттикнување и реализирање на активностите.

• Пријавете ги истакнатите наставници и ученици во редакцијата на емисијата 5+.

Пријавување за награда 1 Откако ќе ги имплементирате седумте основни чекори од процесот на еко-училиште, можете да се пријавите за наградата. Има три нивоа на наградување. Можете да се пријавите за било кое од нив врз основа на Вашата процена за напредокот на Вашето училиште. Критериумите 6и требало да Ви ги дадат релевантните информации за да оцените кое ниво сте го достигнале. Откога ќе се одлучите да се пријавите за било кое ниво на награда, испратете мотивационо писмо до канцеларијата на 0X0 и во рок од еден месец ќе бидете повикани на работилница на која 0X0 ќе Ви ја претстави целата идеја и процедура за станување на еко-училиште. Трите награди Првите две нивоа на наградата на еко-училишта се бронзен и сребрен сертификат. Највисокото ниво е зелено знаме. Когадасепријавите? Т Вие одлучувате кога сте подготвени да се пријавите за награда. Ако се пријавувате за зелено знаме, ние ќе Ве посетиме во најкраток можен рок по добивањето на Вашата апликација. Колку брзо ќе можеме да го посетиме Вашето училиште ќе зависи од тоа колку апликации сме добиле во определен период од годината. Повторно аплицирање за награда 1 Наградата зелено знаме има важност од две години. Потоа ќе треба повторно да аплицирате за да ја обновите наградата. Ако Вашето училиште повторно аплицира за наградата, Ве молиме погледнете ги уште еднаш критериумите и пополнете ја апликацијата. Во содржините од овој прирачник дадена е почетна контролна листа со која ќе можете да се осигурате дека сите потребни критериуми се опфатени. Оваа листа треба да биде многу повеќе од квадратчиња кои ќе ги пополните. Таа ќе Ви овозможи да го идентификувате доказот за успешно комплетирање на секој од наведените критериуми. За било каква информација со еко-училиштата Ве молиме пишувајте на: Здружение на граѓани 0X0 Илинденска 43/10,1000 Скопје Република Македонија 02/3222-303 Електронска пошта \л/\лш.охо.огд.т!<

Бронзенониво Пријавување за бронзена награда "* Бронзената награда се темели на самопроценување на училиштето и за неа може да се пријавите преку вебстраната на еко-училиштата или преку пошта во канцеларијата на 0X0 во Скопје. За да се пријавите за бронзена награда можете да го користите листот подолу за да аплицирате за бронзено ниво. Заедно со апликацијата треба да испратите и мотивационо писмо во кое ќе ојасните зошто Вашето училиште сака да стане еко-училиште. КРИТЕРИУМИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА НАГРАДА ЗА БРОНЗЕНО НИВО НА ЕКО-УЧИЛИШТЕ

Доколку Вашето училиште ги задоволува долунаведените критериуми, може да го искористите овој формулар за да се пријавите за сертификат за еко-училиште на бронзено ниво. Оваа фаза е само за самопроценување. Формирање на еко-одбор Мешани групи од ученици и возрасни кои се сретнуваат за да разговараат за еколошка акција на училиштето. Групата се сретнува најмалку еднаш во полугодието. Се чуваат записници од состаноците. Резултатите од дискусиите на групата и активностите што треба да се преземат се соопштуваат во целото училиште. Анализа на состојбата на животната средина Се спроведува неформална еколошка процена на училиштето. Еколошката група ги разгледува резултатите на процената. После процената се планираат активности кои ќе го изменат и подобрат еколошкото делување на училиштето. Изработка на план на активности Еколошката група одлучува за дејствување на училиштето врз основа на неформалната процена. Се договара одговорност за преземање на акција. Следење и евалуација на напредокот Еколошката група го набљудува напредувањето кон целите. Групата ја разгледува успешноста на преземените дела. Поврзување со наставната програма • Еколошките теми се покриени со наставната програма за разни предмети за повеќе возрасни групи.

Информирање и вклучување на целото учмлиште и пошироката заедница »Еколошката група има огласна табла каде детално ги соопштува еколошките активности кои се спроведуваат. * Училиштето гм информира и родителите за спроведените акции. * Пошироката училишна заедница знае за еколошките активности што се случуваат во училиштето. Изработка на еко-кодекс ' Постои договор за некои еколошки правила на училиштето изготвени од еколошката група за кои се согласило целото училиште. Ги задоволуваме горенаведените критериуми и би сакале да се пријавиме за бронзено ниво:

Име: Име на училиштето: Адреса: Дата: Ве молиме испратете ја пополнета оваа страна заедно со мотивационото писмо во Здружение на граѓани ОХО„Илинденска" 43/10,1000 Скопје, или на веб-страната: ммш.охо.огдМ или по факс на бројот: 02/3222-303 Како ќе биде наградено училиштето на ова ниво? Со постигнување на ова ниво, Вашето училиште ќе добие награда„Сертификат за бронзено ниво на еко-училиште" од граѓанската асоцијација 0X0 која е национален координатор на мрежата на еко-училишта. Исто така училиштето ќе биде промовирано во детската емисија на 0X0 5+. Ќе биде снабдено и со дидактички материјали што 0X0 ги има на располагање. Дидактичките материјали се однесуваат на заштитата на животната средина. Исто така, училиштето ќе може да учествува на интернационалните натпревари кои се одржуваат на теми поврзани со заштитата на животната средина и ќе биде вмрежено со останатите еко-училишта во светот.

Сребрено ниво КРИТЕРИУМИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА НАГРАДА ЗА СРЕБРЕНО НИВО НА ЕКО-УЧИЛИШТЕ Доколку Вашето училиште ги задоволува долунаведените критериуми, може да го искористите овој формулар за да се пријавите за сертификат за еко-училиште на сребрено ниво. Оваа фаза е само за самопроценување. Формирање на еко-одбор Учениците стануваат дел од еколошката комисија која донесува одлуки. Во комисијата има и претставник на родителите. Комисијата се сретнува најмалку еднаш во полугодието. Се водат писмени записници од состаноците. Учениците ја делат одговорноста околу водењето евиденција за состаноците со возрасните.

• Претставници на учениците се грижат да постои комуникација помеѓу комисијата и училиштето. Анализа на состојбата на животната средина • Учениците и возрасните планираат како да се спроведе еколошка процена на училиштето.

• Се користи документ за процена (листа на еко-училиштата за еколошка процена, или сопствена листа на училиштето) и резултатите потоа се евидентираат. > Резултатите од процената се објавуваат пред целото училиште.

• После процената еко-комисијата планира соодветни активности. Изработка на план на активности • Еко-комисијата изготвува план на активности за еколошка акција.

• Планот на активности вклучува посебни цели со временски рок за нивно завршување.

• Се планираат разни акции кои покриваат повеќе од еден аспект на управување со животната средина. Следење и евалуација на напредокот • Еко-комисијата го набљудува напредувањето кон остварување на поставените цели.

• Еко-комисијата преку соодветни средства поднесува редовен извештај до целото училиште. ' Целото училиште и учениците и возрасните ја разбираат идејата и се посветуваат на вредноста на активностите и делата. Поврзување со наставната програма • Некои аспекти на активностите на еко-училиштата се интегрирани во наставната програма за повеќето возрасни групи.

Информирање и вклучување на целотоучилиште и пошироката заедница • Огласната табла на еко-училиштата стои на видно место во училиштето.

• Целото училиште се информира и се вклучува во активностите преку презентации или билтени.

• Целото училиште е ангажирано во бројни активности на еко-училиштето, како рециклирање на хартија и подобрување на училишното место.

• Родителите се вклучени во активностите на еко-училиштето.

•Локалните весници и радиостаници известуваатза активностите на еко-училиштето.

• Во училишното фоаје постои албум на активности кој може да го видат сите посетители. Изработка на еко-кодекс • Еко-комисијата предлага еко-кодекс со кој училиштето треба да се сложи.

• Еко-кодексот е изложен на огласната табла на еко-училиштето. Ги задоволуваме горенаведените критериуми и би сакале да се пријавиме за сребрено ниво:

Име: Име на училиштето: Адреса: Дата: Ве молиме испратете ја пополнета оваа страна заедно со мотивационото писмо во Здружение на граѓани ОХО„Илинденска" 43/10,1000 Скопје, или на веб-страната: ишл/.охо.огд.тќ или по факс на бројот: 02/3222-303 Како ќе биде наградено училиштето на ова ниво? Со постигнување на ова ниво Вашето училиште ќе добие награда „Интернационален сертификат за сребрено ниво на еко-училиште" од интернационалната организација ФЕЕ и ќе биде промовирано во детската емисија 5+. Училиштето ќе биде снабдено со дидактички материјали што 0X0 ги има на располагање. Дидактичките материјали се однесуваат на заштитата на животната средина. Исто така, училиштето ќе може да учествува на интернационалните натпревари кои се одржуваат на теми поврзани со заштитата на животната средина и ќе биде вмрежено со останатите еко-училишта во светот.

Зелено знаме Пријавување за зелено знаме ^ Ако мислите дека Вашето училиште ги исполнува највисоките критериуми за секој од седумте елементи во процесот на еко-училишта, тогаш сте подготвени да се пријавите за зелено знаме. За да аплицирате за зелено знаме не треба претходно да ги имате поминато бронзената и сребрената фаза. Можете да откриете дека тие се корисен начин за охрабрување на Вашето училиште ако се пријавувате прв пат за награда. Сепак, ако мислите дека Вашето училиште ги исполнува критериумите за зелено знаме, тогаш работете на тој план и пријавете се за награда. Ч Кога ќе се пријавите за Вашата прва награда на зелено знаме, оценувачите не очекуваат совршена околина. Суштината на програмата за еко-училишта е училиштата да се вклучат во континуиран процес на подобрување. Ако сте ги реализирале чекорите кои се опишани во делот за седумте чекори за една или две активности од областа на животната средина и сакате да продолжите со овој процес, тогаш сте подготвени да аплицирате за наградата. За да аплицирате за зелено знаме треба да одговорите на одредени прашања кои се однесуваат на активностите од областа на животната средина и да ја пополните апликацијата. Испратете ги Вашите одговори до канцеларијата на Здружение на граѓани ОХО„Илинденска" 43/10,1000 Скопје, или по електронска пошта на адреса охо@охо.огд.тќ. КРИТЕРИУМИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА НАГРАДА ЗА ЕКО-УЧИЛИШТЕ НА НИВО НА ЗЕЛЕНО ЗНАМЕ

^ Доколку Вашето училиште ги задоволува долунаведените критериуми, може да го искористите овој формулар за да се пријавите за сертификат за еко-училиште на ниво на зелено знаме. Формирање на еко-одбор • Учениците се кандидираат и се избираат од страна на своите соученици за да станат дел од еко-комисијата.

• Учениците имаат можност да номинираат некои од возрасните членови на комисијата за одредени задачи.

• Комисијата понекогаш ги избира возрасните членови за одредени задачи.

• Комисијата се сретнува најмалку еднаш во полугодието.

• Се водат писмени записници од состаноците за тоа како се донесуваат одлуките и учениците да ја делат обврската за водење записник со возрасните.

• Записниците се изложени на огласната табла на еко-училиштето.

• Извештаите за средбите на комисијата се презентираат на родителските средби или на состаноците на училишниотодбор.

Анализа на состојбата на животната средина Учениците и возрасните во еко-комисијата планираат и спроведуваат еколошка процена на училиштето во консултација со луѓе кои не се членови на комисијата. Се користи документ за процена кој ја покрива секоја област на влијанието на животната средина Резултатите од процената се објавуваат на огласната табла на еко-училиштето и веб-страната (ако училиштето има веб-страна). Учениците кои се членови на комисијата прибираат предлози за акција од одделенијата или секциите. Еколошка процена се прави еднаш годишно за да се оцени целокупниот напредок. Изработка на план на активности Планот на активности е вклучен во развојниот план на училиштето. Учениците во еко-комисијата преземаат одговорност за водење на некои области на делување. Со планот на активности се одредуваат приоритетни цели. ; Планот на активности укажува на можните трошоци и како активностите ќе се следат и оценуваат. Следење и евалуацмја на напредокот Еко-комисијата се грижи евалуацијата да биде тековна, соодветна на активноста што се следи м еден дел да биде изведуван од ученици. Целото училиште е свесно за напредокот на еколошката акција и има можност да ги оценува нејзините ефекти преку дискусии и дебати. Еко-комисијата се сретнува за да го разгледа напредокот и да ги анализира собраните податоци. Членовите на еколошката секција се надоградуваат на успесите и одлучуваат за корективни акции кога некои од активностите нема да се покажат како успешни.

• Некои од добиените податоци се користат за работа во наставната програма. Поврзување со наставната програма Училиштето има назначено лице кое ќе биде задолжено за еколошка едукација/едукација за одржлив развој. Училиштето има наставен план каде се интегрирани некои еколошки теми во наставната програма за повеќе предмети за некои возрасни групи или одделенија*. Аспекти на активностите на еко-училиштето се интегрирани во повеќе предмети за повеќето одделенија или возрасни групи. Низ наставните активности се истражувааттеми поврзани со одржливиот развој во повеќето возрасни групи.

Мнформирање и вклучување на целото училиште и пошироката заедница • Активностите на еко-училиштето се изложени на огласна табла која се наоѓа во училиштето или надвор од него.

• .'зложби со активностите на еко-училиштето се поставени за локалната заедница, на пример: во библиотеката, локалната продавница или градското собрание.

• Активностите на еко-училиштето се составен дел на училиштето и целото училиште се ангажира на„Ден за акција" (или слични активности).

• "ошироката заедница е вклучена во активностите на училиштето на пример: локалните советници, локалните бизнисмени, еколошките зрганизации.

• Учениците пишуваат извештаи за активностите за локалните весници.

• Активностите на еко-училиштето се подетално изложени на веб-страната на училиштето(акопостои). .'зработка на еко-кодекс • Целото училиште има можност да дава предлози за тоа што тие мислат дека треба да се вклучи во еко-кодексот.

• Еко-комисијата изготвува кодекс од собраните предлози и тоа се презентира пред училиштето за одобрување.

• Еко-кодексот е изложен на огласната табла на еко-училиштето и во сите училници, како и на надворешната огласна табла и веб-страната на училиштето (ако постои).

• Секоја година целото училиште го разгледува еко-кодексот за да се осигура дека е релевантен.

Ги задоволуваме горенаведените критериуми и би сакале да се пријавиме за ниво на зелено знаме: Име: Име на училиштето:, Адреса: Дата:

Ѕ Ве молиме испратете ја пополнета оваа страна заедно со мотивационото писмо во Здружение на граѓани ОХО„Илинденска" 43/10,1000 Скопје, или на веб-страната: мллш.охо.огдМ или по факс на бројот: 02/ 3222-303 Ч Исто така, следете го овој редослед: Ве молиме да го пополните овој формулар и да го пратите на долунаведената адреса, заедно со 2 копии од: • Вашите одговори од прашалиикот.

• Вашата анализа на прегледот на животна средина, планот на активности и еко-кодексот. (Копиите ќе и бидат пратени на комисијата пред да бидете посетени.) Училиште/организација: Адреса: Телефон: Адреса на електронска пошта: Ние, долупотпишаните, изјавуваме дека ова се вистински податоци за нашето искуство со еко-училиште и се пријавуваме за зелено знаме на еко-училиште во интерес на нашето училиште. Директор: Потпис... Координатор на еко-училиштето: Потпис, Дата на потпишување:

• Напишете нешто за искуството на Вашето училиште во областа на екологијата. Опишете некои активности или проекти. Кои биле резултатите од тие активности, колку долгорочни биле добиените резулати? Кој имал бенифит од тие резултати? Колку учениците од Вашето училиште се запознаени со темата заштита на животната средина и на каков начин? Кои едукативни материјали сте ги користеле досега во Вашето училиште на темата заштита на животната средина?

т Кога се пријавувате за зелено знаме, Ве молиме пополнете документ одговарајќи на прашањата долу. Ова ќе ни помогне да и дадеме јасна претстава на комисијата за Вашето искуство со еко-училиште.

"I Треба да ги пополните одговорите така што ќе бидат по текот на прашањата како што се тука и употребете ги прашањата како наслови. Вашиот одговор нека биде долг или краток колку што Ви треба простор и Ве молиме потрудете се да дадете целосни одговори. ПРАШАЊА: • Кој членува во еко-одборот, како дејствува и колку често се состанува?

• На каков начин ја извршивте анализата на прегледот на животната средина?

• Како ги одлучивте целите на Вашиот план на активности?

• Колку сте напреднале кон зацртаните цели?

• Опишете како ги надгледувате активностите и како го оценувате напредокот?

• Ве молиме наведете податоци колку ученици се вклучени во курикулумот поврзан со развојот на еко-училиштата.

• Како беше информирана целата училишна средина и како истата беше вклучена во сите аспекти на програмата екоучилиште?

• Ве молиме опишете ги контактите кои сте ги направиле со пошироката заедница, а кои се однесуваат на активностите за еко-училиштата (на пример: родители, партнери, локални организации, медиуми и други).

• Како сте го развиле Вашиот еко-кодекс?

• Кои се Вашите планови за идни активности во еко-училиштето? »Како досегашното искуство на темата заштита на животната средина придонесе Вашето училиште да ги исполни овие критериуми?

IВе молиме додадете информации за кои мислите дека се важни.

49

КАКО ЈА ОЦЕНУВАМЕ ВАШАТА АПЛИКАЦИЈА ЗА ЗЕЛЕНО ЗНАМЕ Ч Ако Вашата апликација е во рамките на бараниот стандард ќе закажеме состанок со Вас на кој двајца или тројца оценувачи би дошле да го посетат Вашето училиште. Вашите одговори на прашањата во апликацијата ќе ги обезбедат најголем дел од информациите кои им се потребни на оценувачите да одлучат дали го заслужувате зеленото знаме. Не треба да испраќате додатен материјал бидејќи оценувачите ќе погледнат се што сметате дека е потребно за време на посетата наВашетоучилиште. ^ Посетата има неформален карактер и трае од час и половина до два часа. Таа ќе им даде можност на оценувачите да се сретнат со учениците и другите учесници кои работеле кон постигнување на успехот. Во дискусиите со учениците, оценувачите ќе водат грижа за нивната возраст и фаза на развој. Ч Откако ќе ја завршат посетата, оценувачите ја известуваат канцеларијата на 0X0 во Скопје со што му овозможуваат на тимот за еко-училишта да донесе одлука за доделување на наградата на Вашето училиште. Ако Вашето училиште е успешно, ќе му се додели награда зелено знаме - тоа е интернационална награда која е признаена и која се користи во многу земји во светот. Можете да ја изложите во фоајето на Вашето училиште или да ја истакнете на јарбол во училишниот двор. Исто така, наставникот - координатор ќе добие интернационален сертификат кој ќе ја потврди неговата работа и личен ангажман за спроведување на оваа програма. Училиштето со овој статус ќе добие и парична награда за спроведување на еколошки проекти и лого кое можете да го користите на Вашиот меморандум или на друг материјал на училиштето.

„Не треба да се сомневате во тоа дека мала група на промислени, организирани и одговорни граѓани можат да го сменат светот. Всушност, тоа е и единственото нешто што може да помогне и да смени нешто." Маргарет Мид