Programmaboekje/ Peer Gynt 28.04 > 18.05.2018

Peer Gynt

Slavisch, Scandinavisch én legendarisch: Dvořák, Nielsen, Grieg én Beethoven

28.04 → 18.05 2018

Programma Duur van het concert 02:05 — inclusief pauze (20’)

Jan Latham-Koenig dirigent

Pavel Kolesnikov solist piano

Martijn Dendievel assistent-dirigent

Antonin Dvořák 1841-1904 Slavische Dansen, op. 72 nr. 2 & nr. 7

Ludwig van Beethoven 1770-1827

PeerGynt

2

Pianoconcerto nr. 1, op. 15 Allegro con brio Adagio Rondo (Molto allegro) PAUZE

Carl Nielsen 1865-1931 Pan en Syrinx

Edvard Grieg 1843-1907 Peer Gynt Orkestsuite nr. 1 Ochtendstemming Åse’s dood Anitra’s dans In de hal van de Bergkoning Peer Gynt Orkestsuite nr. 2 Ingrids klaagzang Arabische dans Peer Gynts terugvaart Solveigs lied

Symfonieorkest Vlaanderen serveert een concert met veel kleur, van Beethoven over Dvořák, tot Nielsen en Grieg. Met impressionistische toets avant la lettre.

Antonin Dvořák (1841-1904) was een Bohemer in hart en nieren. Ooit, bij een bezoek als gevierd componist aan zijn geboortedorp, trakteerde de muziekkapel hem op arrangementen van zijn meest recente successen. “Stop!”, zou hij uitgeroepen hebben, “speel Boheemse melodieën. Ik ben hier om te rusten!”. Hoewel hij geen volksliedspecialist was, vormde de Boheemse folklore een belangrijke inspiratiebron.

Dvořák schreef twee bundels Slavische Dansen, beide aanvankelijk voor piano vierhandig. In 1878 voltooide hij de eerste reeks, de nrs. 1-8; de tweede serie – de nrs. 9-16 – verscheen acht jaar later.

Het materiaal voor de dansen bestaat uit door Dvořák zelf bedachte melodieën, ingepast in Boheemse dansvormen als de polka, de furiant en de dumka. Het publiek wist de latere orkestrale versie

van deze gestileerde, niet-functionele dansen al snel te smaken, precies omwille van de couleur locale. Ook Brahms was onder de indruk, en maakte zijn muziekuitgever Simrock attent op dit nieuwe talent. De publicatie zorgde voor een stormloop aan de kassa, en Dvořák werd op geen tijd een internationale beroemdheid.

De Slavische Dansen mogen dan vlotte muziek zijn, voor een orkest zijn ze best uitdagend. De wisselende stemmingen en kleuren en de ritmische complexiteit van de partituur vergen veel voorbereiding. En hoe om te gaan met de herhalingen? Soms zijn er per dans wel zes aangegeven met veel keuzemogelijkheden. Iedere dirigent is vrij om hier keuzes te maken.

Beethoven — Pianoconcerto nr. 1 Ludwig van Beethoven (1770-1827) maakte in zijn beginjaren vooral

Peer Gynt

Dvořák — Slavische Dansen, op. 72 nr. 2 & nr. 7

3

PeerGynt

4

naam als klaviervirtuoos, en minder als componist. In 1792 verliet hij zijn geboortestad Bonn om zich in Wenen te vestigen. Mozart was ongeveer een jaar eerder overleden. De weg om de Weense concertpodia te veroveren lag dus open voor jonge pianisten. De creatie van het Pianoconcerto nr. 1 in C, op. 15 vond plaats in Praag in 1798, met Beethoven zelf aan de piano. En hoewel de titel het tegendeel suggereert, is dit eigenlijk zijn tweede concerto voor piano. De voorbereiding en de première verliepen niet optimaal. Beethoven zou zo weinig tijd hebben gehad dat hij de finale slechts twee dagen voor de voorstelling op papier had kunnen zetten; vier kopiisten gingen met elke voltooide bladzijde aan de slag om nog snel de orkestpartijen uit te schrijven. Bij de eerste repetitie bleek de piano een halve toon te laag gestemd waarop Beethoven de volledige partij dan maar een halve toon hoger speelde.

De voorstelling was een succes, maar het concerto werd pas in 1801 gepubliceerd.

Beethoven besloot zijn uitgever nog even te laten wachten. De partituur bleef op die manier uit handen van andere pianisten zodat hij er zelf nog enige tijd mee kon uitpakken. Het publiek voelde dat hier een nieuw talent was aangekomen. Beethoven wist de architectonische spanning van zijn concerto op verschillende manieren op te voeren o.a. door ongewone verbanden tussen de toonaarden. Maar nog belangrijker was de vormgeving van de thema’s en de omgang met hun bestanddelen; ook de kleinste bouwstenen werden in telkens nieuwe combinaties gebruikt.

Nielsen — Pan en Syrinx De Deen Carl Nielsen (1865-1931) liet zich niet vaak verleiden tot het componeren van muziek aan de hand van een programma. Maar hij was wél verzot op de Griekse mythologie. In Ovidius’ Metamorfosen vond hij het verhaal van Pan en Syrinx. Het inspireerde hem in 1918 tot het schrijven van Pan og Syrinx, een kort en intens symfonisch gedicht.

Op het titelblad noteerde hij het verhaal: “Dansend en zingend achtervolgt de halfgod Pan de nymf Syrinx door de heuvels van Arcadië. Hij drijft haar naar de rand van een meer, waar geen ontsnapping meer mogelijk is. Maar… de goden schieten Syrinx te hulp en veranderen haar net op tijd in een rietstengel”.

Een verhaal dat zich uitstekend leent voor een muzikale vertelling, vond ook Nielsen. In deze impressionistische schets wordt Syrinx vertolkt door de fluit, en de wilde Pan door schrille klarinet­klanken, tremolo’s in de strijkers en het indringende geluid van de althobo.

Grieg — Peer Gynt Orkestsuites nr. 1 & nr. 2 Peer Gynt, de eeuwige twijfelaar, de zwerver en de minnaar. Het verhaal draait om Peers moeder Åse en zijn bruid Ingrid die hij verlaat en later op haar trouwdag schaakt. Berucht zijn Peer Gynts verhoudingen met vreemdsoortige

resulteerde na anderhalf jaar hard labeur toch in verfrissende muziek met een grote melodische charme. Grieg kon als geen ander in enkele frasen een bepaalde gebeurtenis, emotie of personage treffend schetsen. Door het enthousiasme van de Noorse violist en componist Ole Bull was hij bovendien geïnspireerd geraakt door de volksmuziek van het Noorse platteland, waardoor hij folkloristische elementen in zijn muziek was gaan verwerken.

Grieg schaafde na de première van 1876 de muziek nog enkele keren bij. Van de zesentwintig stukken selecteerde hij er later acht waaruit hij twee suites puurde: de Peer Gynt Orkestsuites nr. 1 en nr. 2. De samenstelling gebeurde op louter muzikale gronden in een niet-chronologische volgorde.

Johan Van Acker

ZA 28.04, 20:00

CC ZWANEBERG HEIST-OP-DEN-BERG

ZO 29.04, 17:00

KURSAAL OOSTENDE

DO 03.05, 20:00

CONCERTGEBOUW BRUGGE

VR 04.05, 20:00

CC DE FACTORIJ ZAVENTEM

ZO 06.05, 15:00

DESINGEL ANTWERPEN

ZA 12.05, 20:00

MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT

WO 16.05, 19:30

ARTS CENTRE WARWICK (UK)

DO 17.05, 19:30

CADOGAN HALL LONDEN (UK)

VR 18.05, 19:30

NEWBURY SPRING FESTIVAL (UK)

Peer Gynt

dames, zoals bijvoorbeeld de oosterse danseres Anitra en de groene trollenprinses die hem een gedrocht als zoon schenkt. In opdracht van de Noorse koning maakte schrijver Henrik Ibsen in 1862 een rondreis om de verhalen op te tekenen. Uit de mond van bergbewoners noteerde Ibsen de avonturen van de historische boerenzoon Peer Gynt. Later, in 1867 schreef hij aan de hand van zijn aantekeningen het gedicht Peer Gynt.

Uiteindelijk paste Ibsen zijn werk aan voor theater: een stuk waarin fantasie en werkelijkheid door elkaar lopen en waar logica en structuur ver te zoeken zijn, een achtbaan van gebeurtenissen.

Grieg (1843-1907) reageerde eerder terughoudend op Ibsens vraag om muziek te schrijven bij zijn theaterstuk.

Uit correspondentie blijkt dat hij eerder langzaam en met tegenzin aan het project werkte, vooral toen bleek dat het om meer dan een paar fragmenten ging. Het moeizame proces

5

Griegs Peer Gyntsuites nr. 1 & nr. 2 ONDER DE LOEP

PeerGynt

6

Aan de hand van enkele muziekfragmenten nemen we u mee in het verhaal van een componist en zijn of haar werk. Beluister vier fragmenten met tekst en uitleg, en reis met ons mee naar het Noorden op de tonen van Griegs Peer Gynt-suites.

De vier fragmenten kan u beluisteren via onze website www.symfonieorkest.be of via de Alpha Play app → scan de QR codes en begin meteen met luisteren.

Veel lees-, luister- en ontdekkingsplezier!

fragment

(1)

fragment

(2)

fragment

(3)

fragment

(4)

Åses dood (3) (Peer Gyntsuite nr. 1)

Ochtend, ja, maar in medias res.

Walt Disney maakte op basis van deze pastorale muziek ooit een tekenfilm met geeuwende bloemetjes en zich uitrekkende bijtjes. Bij Ibsen gaat het echter om een dageraad op een Marokkaans strand. De lieflijke hoofdmelodie staat echter in fel contrast met de scène die erop moest volgen. Peer Gynt, die berooid is achtergelaten door zijn handelspartners, wordt wakker in een acaciaboom en moet meteen een troep plaagzuchtige apen van zich afslaan. Dat moet een behoorlijk komisch effect hebben opgeleverd. De verheffing van natuurpracht versus de aardse kolder van het menselijk bedrijf.

Peers moeder Åse is een van de belangrijkste personages. Zij is het die hem telkens tot de orde roept. Getergd door de fratsen van haar zoon, roept ze in het eerste bedrijf haar wanhoop uit: “Ach, lag ik maar in mijn kist! Hemel, was ik maar nooit geboren!” Halverwege het stuk is het dan zo ver. In een prachtige scène begeleidt Peer zijn bange moeder naar het hiernamaals door haar een gelukkige hemelse toekomst voor te spiegelen. Grieg weet dit zeldzaam moment, waarop Peer Gynt zich een goed mens toont, goed te vatten.

Waardige strijkmuziek met een gezonde portie pathos. De tranen van de clown.

(2) (Peer Gyntsuite nr. 1)

In de hal van de Bergkoning

Doet dit deel u ook zo denken aan Paul Dukas’ symfonische gedicht De tovenaarsleerling? Eenzelfde versnellend marsritme, dezelfde ondeugende fagotklank, een gelijkaardige magische sfeer…

En inderdaad, net als Goethes ballade, waar Dukas zich op baseerde, spelen magie en hoogmoed hier een rol. Peer Gynt is immers wegens onfatsoenlijk gedrag verstoten door zijn omgeving en zwervend bij de trollenkoning terecht gekomen. Hij wordt in de troonzaal geleid, waar hij ervan beschuldigd wordt de aartslelijke kroonprinses verleid te hebben. Peer Gynt speelt een gevaarlijk spelletje en krijgt het aan de stok met een hoop kobolden. Net op tijd brengen kerkklokken in het dal op miraculeuze wijze redding.

Peer Gynts terugvaart (4) (Peer Gyntsuite nr. 2) Iedereen kent wel het verhaaltje, waarin een man tegen zijn vrouw zegt even om sigaretten te lopen, maar vervolgens nooit meer terug komt. Eigenlijk is Peer Gynt daar een variant op. Hoewel.

Na jaren onrust en een zwerftocht tot in Afrika heeft hij er finaal genoeg van. De terugweg loop echter niet over rozen en Peers schip vergaat in een storm. Grieg zoekt het niet te ver. Orkestrale tutti’s in plotse fortissimo zijn de bliksem, neerwaartse fluittrekjes zijn de wind die aan de zeilen rukt. Ondertussen duikt de dood op en jaagt Peer de stuipen op het lijf. Op die manier wordt zijn kentering maar ook zijn ondergang ingezet. Spoiler alert: Peer overleeft de scheepsramp maar sterft alsnog, na een halve eeuw van huis, in de armen van zijn geliefde Solveig, die al die tijd op hem is blijven wachten. Doek.

Peer Gynt

Ochtendstemming (1) (Peer Gyntsuite nr. 1)

7

PeerGynt

8

Jan LathamKoenig Met zijn Franse, Deense en Poolse roots, is Jan Latham-Koenig een Europeaan in hart en nieren. Zijn debuut als dirigent van Verdi’s opera Macbeth in de Wiener Staatsoper in 1988 bezorgde hem op korte tijd internationale faam.

Ondertussen leidt hij al decennia de grootste operahuizen en symfonische gezelschappen. In het seizoen 2013-2014 nam hij bij Symfonieorkest Vlaanderen het roer in handen als chef-dirigent.

Jan Latham-Koenig nam reeds diverse engagementen op als artistiek directeur van ensembles en organisaties zoals het Orquestra Nacional do Porto, de Cantiere Internazionale d’Arte di Montepulciano, het Teatro Massimo di Palermo, het Orchestre Philharmonique de Strasbourg, de Opéra National du Rhin en de Young Janacek Philharmonic.

Sinds 2011 is hij artistiek directeur van de Novaya Opera Moskou.

Jan Latham-Koenig verzorgde diverse gastdirecties met onder meer de New Japan Philharmonic, het Tokyo Metropolitan Orchestra, het Orchestre Philharmonique de Radio France, het Los Angeles Philharmonic Orchestra, het Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin en het Dresdner Philharmonie Orchester.

Daarnaast werd hij uitgenodigd om diverse gezelschappen te dirigeren in de Wiener Staatsoper, het Royal Opera House Covent Garden, de National Opera Prague, de Götenburg Opera en de Tokyo National Opera.

In 2014 wint Latham-Koenig de ‘Golden Mask Award’, een van de meest prestigieuze Russische prijzen toegekend aan producties in drama, opera, ballet, moderne dans, operette, musical en poppentheater, en het muzikale equivalent van een Oscar.

Peer Gynt

dirigent

9

PeerGynt

10

Pavel Kolesnikov solist piano

en zijn opmerkelijke schoonheid”.

Een andere CD, met solowerken van Tsjaikovski, die afgelopen juni werd uitgebracht op het label Hyperion werd in The Sunday Times beschreven als: “innig en met elan”. In September 2016 bracht Hyperion een CD met Mazurkas van Chopin uit, die meteen een ‘Diapason D’Or Award’ kreeg en die volgens de Daily Telegraph tot de top 25 van de beste CD’s uit 2016 hoort.

Van 2014 tot 2017 mag Pavel zich ‘BBC New Generation Artist’ noemen, een titel die veel deuren opent, met optredens in Groot-Brittannië en Australië die rechtstreeks op BBC 3 worden uitgezonden.

The Telegraph gaf zijn debuutrecital in Wigmore Hall maar liefst 5 sterren en noemde het “one of the most memorable of such occasions London has witnessed in a while.” In de zomer van 2016 maakt Pavel zijn BBC Proms debuut in een uitvoering van Tsjaikovski’s Pianoconcerto nr. 2 met het Nationaal Jeugd Orkest van Schotland, gedirigeerd door Ilan Volkov. www.pavelkolesnikov.com

Peer Gynt

Pavel Kolesnikov werd in 1989 in het Siberische Novosibirsk geboren in een familie van wetenschappers. Op zesjarige leeftijd speelt hij al uitstekend piano en viool. In 2007 wordt hij als pianist opgenomen in de orde van de President als ‘Jong Russisch Talent’, waardoor hij vanaf 2007 les kan volgen bij Sergey Dorensky aan het Moskouse Staatsconservatorium. Dankzij een ‘Else Gertrude Martin’ beurs en een ‘Evelyn Tarrant Award’ kan hij tegelijkertijd bij Norma Fischer aan het Royal College of Music in Londen gaan studeren. In september 2012 wordt hij toegelaten in de klas van Maria João Pires aan de Muziekkapel Koningin Elisabeth. In 2016 behaalt Pavel zijn Artist Diploma’s aan het RCM en de Kapel.

Zijn muziekcarrière begon in Rusland, maar sinds hij in 2012 de befaamde Canadese ‘Honens Prize for Piano’ won (www.honens.com), verovert hij wereldwijd harten met zijn pianospel. Het BBC Music Magazine prees de bijhorende live opname omwille van “zijn enorme helderheid, zijn onfeilbare muzikaliteit

11

© Tom De Visscher

SymfonieorkestVlaanderen PeerGynt

12

Bijna zestig jaar is Symfonieorkest Vlaanderen een vaste waarde in het Vlaamse culturele landschap. Met zestig geëngageerde en gepassioneerde musici en onder leiding van gerenommeerde (gast)dirigenten brengt Symfonieorkest Vlaanderen zowel uitvoeringen en creaties van hedendaagse muziek als eigentijdse vertolkingen van het vertrouwde symfonische repertoire vanaf het classicisme. Het orkest vervult een voorbeeldfunctie in het scheppen van kansen voor jonge, talentvolle musici, componisten, solisten en dirigenten, en maakt muziek uit heden en verleden toegankelijk voor een zo breed en divers mogelijk publiek in heel Vlaanderen en daarbuiten.

In 1960 zag Symfonieorkest Vlaanderen het levenslicht onder impuls van Dirk Varendonck die tevens de

eerste dirigent van het orkest was.

Vanaf 1986 werd het ‘Nieuw Vlaams Orkest’ gedirigeerd door Patrick Peire, Robert Groslot en Fabrice Bollon. In 1995 werd het orkest omgedoopt tot ‘Het Symfonieorkest van Vlaanderen’ en grondig hervormd. Hierna bekleedden achtereenvolgens David Angus, Etienne Siebens en Seikyo Kim de functie van chef-dirigent. Vanaf 2013 volgde de Britse dirigent Jan Latham-Koenig de Japanse Seikyo Kim op.

Naast de concertreeksen in Antwerpen, Brugge, Brussel en Gent is Symfonieorkest Vlaanderen te gast in tal van culturele centra in heel Vlaanderen, en op festivals in binnen- en buitenland.

Symfonieorkest Vlaanderen geniet de steun van de Vlaamse Overheid en Stad Gent, en is sinds 2017 orkest in residentie in Muziekcentrum De Bijloke Gent.

Musici Symfonieorkest Vlaanderen

Tweede viool Gudrun Verbanck Eva Pusker Isabelle Decraene Liesbet Jansen Stefaan De Rycke Lucia Marica Hanneke Verbueken Pieter Decolvenaer Altviool Kris Hellemans Kaatje Strauven Bruno De Schaepdrijver Bieke Jacobus Korneel Taeckens Morgan Huet Natalie Glas

28.04 → 18.05 2018

Cello Renaat Ackaert Caroline Steen Bart Verhaeghe Joyce Kuipers Ann Van Hecke Lieselot Watté Contrabas Koenraad Hofman Jan Verheye Bram Decroix Sanne Deprettere Fluit Caroline Peeters Anke Lauwers Veerle Secember Hobo Korneel Alsteens Carola Dieraert (hobo & engelse hoorn) Klarinet Daniel Mourek Tom Daans Fagot Koen Coppé Davy Callens

Hoorn Nick Mooney Bruno Melckebeke Frank Clarysse Lies Molenaar Trompet Steven Bossuyt Bart Coppé Trombone Bob Van der Strieckt Charlotte Van Passen Wim Matheeuwese Tuba Ries Schellekens Slagwerk Tom Lee Wim De Vlaminck Stijn Schoofs Titus Franken Iris Verbeeck Harp Emma Wauters

Peer Gynt

Eerste viool Jo Vercruysse Veerle Houbraken Nathalie Hepp Pieter Jansen Peter Hellemond Laure Bardet Eva Stijnen Bence Abraham David Makhmudov Tim Breckpot

PeerGynt

13

AlphaPlay

De beste manier om klassieke muziek te ontdekken.

Stream in hoge kwaliteit de playlist van Symfonieorkest Vlaanderen en meer dan 35,000 klassieke titels & geniet van door musicologen samengestelde playlists.

AlphaPlay.com

By Outhere Music

PeerGynt

14

Volgende concerten

Classical Music Rave Dansen op klassieke muziek — i.h.k.v. Opera21 Een project van Muziekcentrum De Bijloke i.s.m. Symfonieorkest Vlaanderen

Côté Jardin Muzikale picknick Een project van Muziekcentrum De Bijloke

Afsluiten doen we dit seizoen met een keur aan Russische componisten: Glazoenov, Prokofjev & Rachmaninov Jan Latham-Koenig dirigent Nareh Arghamanyan soliste piano Djordje Radevski solist piano DO 07.06, 20:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE VR 08.06, 20:15 MUCH WATERLOO FESTIVAL Locatie → St. John’s International School Info & tickets → www.musicchapel.org of T 02 352 01 17 ZO 10.06, 15:00 DESINGEL ANTWERPEN

ZO 27.05, VANAF 11:30 BIJLOKESITE GENT — GRATIS

Symfonieorkest Vlaanderen is in residentie in Muziekcentrum de Bijloke.

Deze voorstelling kwam mede tot stand dankzij:

Peer Gynt

ZA 21.04, 21:00 MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT Info & tickets: www.bijloke.be

Rach3

15

Meer weten over onze orkest­musici, solisten, projecten en concertreeksen in binnen- én buitenland?

Volg ons op Facebook

schrijf je in op onze nieuwsbrief

Symfonieorkest Vlaanderen verkent tijdens seizoen 18/19 een derde fase in zijn vierjarige cyclus Geschiedenis van een Crisis. Het nieuwe concertseizoen is hoopvol gestemd en barst van de levensvreugde. Carpe Diem!

Eind april valt de nieuwe jaarbrochure bij u in de bus!

Start ticketverkoop — bestaande abonnementen verlengen/ wijzigen: vanaf ma 30.04 — nieuwe abonnementen: vanaf ma 28.05 — losse tickets: vanaf ma 11.06

www.symfonieorkest.be tickets@symfonieorkest.be +32 9 292 75 57 (ma—vr 10:00—13:00)

surf naar symfonieorkest.be en... hou je mailbox in de gaten!

Pop-up bespreekbureau tijdens verlengperiode!

In de eerste week van de abonnementenverkoop zijn we in Brugge en Antwerpen telkens één dag aanwezig met een pop-up Symfonieorkest Vlaanderen bespreekbureau. Onze medewerkers helpen er u graag bij het verlengen van uw abonnement.

— Do 03.05, 11:00 t/m 22:30 Concertgebouw Brugge (inkomhal) — Zo 06.05, 10:00 t/m 19:00 deSingel Antwerpen (inkomhal) Meer informatie over het verlengen van uw abonnement vindt u in de nieuwe jaarbrochure.