Symfonieorkest Vlaanderen - Romeo & Juliet

Programma

Romeo & Juliet.

Dirigent.

Jan Latham-Koenig Soliste.

Mayu Kishima. viool

Benjamin Britten (1913-1976) Sea Interludes voor orkest, opus 33a I Dawn II Sunday Morning III Moonlight IV Storm Dmitry Shostakovich (1906-1975) Vioolconcerto nr. 1 in la klein, opus 99 I Nocturne. Moderato II Scherzo. Allegro III Passacaglia. Andante. Cadenza IV Burlesque. Allegro con brio Pauze Sergey Prokofiev (1891-1953) Romeo and Juliet, orkestsuite I Montague and Capulets II Romeo and Juliet III Death of Tybalt IV Romeo and Juliet before parting V Romeo at the Grave of Juliet VI Juliet’s Death

31.

Romeo & Juliet.

Romeo en Julia, (g)een sprookje!

Benjamin Britten stelde die Engelse waarden op de proef: gewoon door ze te bevragen en uit te dagen. Misschien zelfs alleen al door goed te kijken en te luisteren. Want het Engeland van vorige eeuw was ook een land van verkramptheid en van reactionair gedrag en in dat kader konden verschillende vormen van perversiteit welig tieren.

opgetrokken tussen ‘zijn’ wereld en ‘de’ wereld.

Britten vergroot de confrontatie uit tussen het individu en de gemeenschap. De gemeenschap die het niet pikt dat het individu een andere levensweg bewandelt dan de algemene deler van de bevolking. De gevolgen zijn desastreus: Peter wordt zo teruggedrongen op zijn eigen terrein dat hij het verschil tussen goed en kwaad nog nauwelijks kan bevatten. Het resultaat van die onoverbrugbare kloof tussen de roepende en tierende wereld en het spartelende individu is ranzigheid. De gemeenschap weet de enkeling zover te krijgen dat hij zijn eigen leven offert om de rust in het woelige vissersdorpje te herstellen. Alleen dat ultieme offer kan de cohesie in de gemeenschap terugbrengen.

Benjamin Britten onderstreept dit confronterende verhaal met intense muziek waarin een hoop tegenstrijdige gevoelens een plaats krijgen. Dit is geen opera meer als vlucht uit het leven van elke dag, neen, dit is opera die wijst op de perversiteiten van een vastgeroeste gemeenschap.

Een spiegel van onze wereld. En daarom is Peter Grimes muzikaal en dramaturgisch zo’n existentieel meesterwerk.

In zijn meest gelauwerde opera Peter Grimes vertelt Britten het verhaal van een man die het slachtoffer wordt van zijn eigen onvermogen om zich aan te passen aan de wereld die hem omringt. Peter is een visser die nauwelijks kan communiceren. Een nogal brutale vlegel die zijn eigen waardenpatroon heeft. Hij heeft een harde kant omdat de meedogenloze zee ook gezorgd heeft voor eelt op zijn ziel. Peter vecht, dag en nacht, om te leven en te overleven. Hij functioneert binnen zijn eigen voorspelbaar patroon.

Maar daarbuiten is Peter één en al onvoorspelbaarheid. Peter is verliefd op Ellen, maar ook zij loopt te pletter tegen de muur die de visser heeft

Het verhaal van Peter en Ellen is een variante op het Romeo en Julia-verhaal. De verlangens van het individu versus de geordende verwachtingen van de gemeenschap. Tegenstrijdige belangen.

Perfect toepasbaar op de communistische ideologie die de Sovjet-Unie bijna een eeuw lang domineerde.

Na de overwinning in de Tweede Wereldoorlog had zich een nieuw soort triomfalisme meester gemaakt van de communistische top. Het leed van de oorlog woog nog zwaar door, maar Europa was wel ten dele heroverd op het kapitalisme. De grenzen waren duidelijk. West en Oost waren machtsblokken die veroordeeld waren tot

Het is dit jaar precies een eeuw geleden dat Benjamin Britten (1913-1976) geboren werd. Hij was niet alleen de grootste Engelse componist van de 20ste eeuw, maar Britten slaagde er ook in om de Engelse muziek minder idyllisch of heroïsch te laten klinken. De tijd van de Engelse dominantie op het water of de grootsheid van de monarchie was in het beste geval niet meer dan een schimmige herinnering. En was Engeland alleen maar het land van groene tuinen en rustgevende landhuizen? Hoegenaamd niet. Dat was het nooit geweest, maar kunstenaars hadden het wel lange tijd zo voorgesteld. Engeland, dat was puurheid, standing, traditie.

32.

een aartsmoeilijke evenwichtsoefening.

In die Sovjet-Unie van na de oorlog werden de kunstenaars nochtans weinig rust gegund. De machthebbers vonden meer dan ooit dat kunst en cultuur een zaak van het volk was, en dat kunstenaars dus dienaars van dat volk moesten zijn. Kunst moest dus een weerspiegeling zijn van de algemene smaak en moest daarenboven aanzetten tot vaderlandsliefde. Kunst als pijnstiller en pepmiddel tegelijk. Maar dan wel in dienst van de staatsideologie.

Dmitry Shostakovich was naast zijn job als componist en leraar ook voorzitter van de Vereniging van Componisten in Leningrad. In die functie had hij toegang tot de hoge communistische kringen.

Dat was in zekere zin een bescherming tegen de kritiek van de scherpslijpers van het politieke systeem. Toch ontsnapte ook Shostakovich niet aan de ‘culturele opsporingsbrigade’. De componist was volop bezig aan een vioolconcerto voor David Oistrakh, een beroemde violist in de Sovjet-Unie, daar gekoesterd, maar ook geroemd in de rest van de wereld. De storm brak helemaal los. Filmmakers en schrijvers deelden als eersten in de klappen, en daarna waren de componisten aan de beurt. De autoriteiten vonden dat er te vreemde boeken en muziek geschreven werden in een taal die te ver verwijderd was van de taal van het volk. De kunst negeerde op die manier ook de weerklank van de revolutie. De kunsten waren te formeel geworden en te weinig geënt op het leven van de gewone Rus die in die kunsten nog met moeite de glorie van de revolutie kon terugvinden.

Shostakovich reageerde hierop met een satirische kamercantate, maar de muziek bleef binnenskamers. Ook hij had als componist angst dat hem het werken onmogelijk zou worden gemaakt. Er waren immers voorbeelden genoeg van kunstenaars, en later ook wetenschappers, die opgepakt werden, veroordeeld en gedeporteerd.

Het Eerste Vioolconcerto van Shostakovich liep vertraging op omdat de componist zich regelmatig moest verdedigen tegen de kritiek ‘dat hij

volksvreemde muziek zou schrijven’. Pas zeven jaar na het voltooien van de muziek, kreeg ook het publiek dit concerto te horen. En het bleek veel echo’s te bevatten van de tijd waarin het geschreven was: woede, frustratie en onderdrukking. Soms in een duivelse vorm. Shostakovich hield de publicatie van de muziek tegen tot na de dood van Stalin.

De ‘grote leider’ Stalin stierf op dezelfde dag als Sergey Prokofiev. Het was 5 maart 1953. De dood van de componist werd behandeld als een detail, de dood van Stalin resulteerde in stapels krantenartikels met alleen maar lof.

Zijn ballet Romeo en Julia componeerde Prokofiev twintig jaar eerder. Hij was naar Europa en de States getrokken, maar bleef in contact met de Sovjet-Unie. Uiteindelijk keerde hij terug naar zijn vaderland en liet hij daar blijken dat hij zijn twijfels had bij het politieke systeem. Hij loste zelfs enkele kritische schoten voor de boeg.

Toch gedroeg Prokofiev zich vooral als een weinig geëngageerde componist die vooral dacht aan zijn eigen profijt. Als het communistische systeem hem een dienst kon bewijzen, dan ging hij daar zeker op in. Reden ze tegen zijn kar, dan liet hij ook van zich horen. Compromissen waren mogelijk, maar dan binnen bepaalde grenzen.

Romeo en Julia is een ballet waarmee Prokofiev zich ver weg houdt van de politiek. Hij wou het verhaal een happy end geven, maar uiteindelijk bleef hij trouw aan Shakespeare. Problemen waren er genoeg. Het Bolshoi-theater vond de muziek te moeilijk om op te dansen en ook de dansschool van Leningrad vond het maar niks.

De première werd voor lange tijd uitgesteld. En uiteindelijk moest Prokofiev uitwijken naar Brno in de Tsjecho-Slowaakse republiek.

Toch wachtte Prokofiev daar niet op, en uit de balletmuziek haalde hij enkele scènes en vormde die om tot twee symfonische suites en een verzameling van tien pianostukken. Twee jaar later werd het ballet toch in Leningrad gedanst en werd het alsnog één van de pronkstukken van het Sovjet-ballet.

Tekst. Mark Janssens

33.

Jan Latham-Koenig. dirigent.

Jan Latham-Koenig is geen onbekende voor het Symfonieorkest Vlaanderen. In 2012 dirigeerde hij het programma ‘España’ met solist Jan Michiels aan de piano.

Hij wordt gezien als één van de beste dirigenten van het Verenigd Koninkrijk en heeft al een enorme ervaring opgebouwd in operaproducties en symfonische concerten.

heeft opgericht), de Cantiere Internazionale d’Arte di Montepulciano, het Teatro Massimo di Palermo en het Orchestre Philharmonique de Strasbourg en de Opéra National du Rhin.

Als vaste gastdirigent werkte hij gedurende langere periodes samen met het Teatro dell’Opera di Roma en de Filarmonica del Teatro Regio di Torino. Hij is artistiek directeur van de Young Janácek Philˇ harmonic.

Hij dirigeerde recent Thaïs in de Novaya Opera Moskou, het Verdi Requiem in Mexico, Il Viaggio a Reims in de Finnish National Opera, I Puritani voor de Wiener Staatsoper, Lohengrin voor Tampereen Ooppera (Finland) en Trovatore en Tristan in Praag.

Sinds augustus 2011 is hij artistiek directeur van de Novaya Opera Moskou en sinds 2012 ook van het Orquesta Filarmónica de la UNAM in Mexico City.

Vanaf 2013 wordt hij chef-dirigent van het Symfonieorkest Vlaanderen in Brugge.

Latham-Koenig heeft een Franse, Deense en Poolse afkomst. Hij studeerde aan de Royal College of Music in Londen waarna hij de felbegeerde Gulbenkian Fellowship in de wacht sleepte. Zijn debuut als dirigent van de opera Macbeth in de Wiener Staatsoper in 1988 was een buitengewoon succes en bezorgde hem op korte tijd internationale naam en faam. Hij dirigeerde nog meer dan honderd uitvoeringen in Wenen en kreeg er in 1991 de functie als vaste gastdirigent.

Sindsdien stond hij aan het roer van ’s werelds grootste opera- en symfonische gezelschappen met werken zoals Aïda, Macbeth, La Bohème, Peter Grimes, Tristan, Pelléas et Mélisande (zijn opvoeringen vorig jaar met de Canadese Opera Company waren van een uitzonderlijke schoonheid), Korngolds Die Tote Stadt, Carmen, Turandot en Elektra en het ballet The Prince of the Pagodas.

Talrijke gastoptredens in opera en symfonische concerten waren onder meer met de New Japan Philharmonic, het Tokyo Metropolitan Orchestra, het Orchestre Philharmonique de Radio France, het Orchestre National Bordeaux Aquitaine, het Radio Filharmonisch Orkest Nederland, de Los Angeles Philharmonic, de Dresden Philharmonic, het Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin en Duitse orkesten zoals de Westdeutscher Rundfunk, de Mitteldeutscher Rundfunk en de Sudwestfunk.

Daarnaast was hij met diverse gezelschappen te gast in de Wiener Staatsoper, de Royal Opera House Covent Garden, de National Opera Prague, de Tokyo National Opera en de Göteborg Opera.

Hij was artistiek directeur van diverse ensembles en organisaties zoals het Orchestra of Porto (een orkest dat hij op vraag van de Portugese regering

34.

foto. Jan Latham-Koenig

35.

Mayu Kishima. viool.

Mayu Kishima werd in Kobe (Japan) geboren. Op driejarige leeftijd leerde ze viool spelen.

Kishima won reeds heel wat prijzen. In 2000, toen ze dertien jaar oud was, mocht ze de Tweede Prijs van de Wieniawski International Competition in ontvangst nemen. In 2003 won ze de Eerste Prijs bij de Patrus International Violin Competition in Griekenland, de Grand Prix in de senior-categorie van de Novosibirsk International Violin Competition in Rusland en in 2009 werd ze laureate van de Koningin Elisabethwedstrijd in Brussel. In 2011 won ze de Cologne International Competition.

Kishima werkte samen met heel wat orkesten uit Japan en daarbuiten. In 2004 speelde ze het Vioolconcerto van Brahms met het National Philharmonic Orchestra van Rusland onder leiding van Vladimir Spivakov. Haar interpretatie van dit concerto werd geprezen met de woorden: “Geen wonder dat grootmeester Mstislav Rostropovich haar ‘de beste jonge violiste ter wereld’ noemt. Haar fantastische techniek en mature benadering van het werk vervulde het publiek met ontzag. Vioolspelen lijkt heel natuurlijk voor haar, ze voelt zich helemaal thuis in de muziek waardoor ze een verbazingwekkend gevoel in haar vertolkingen kan leggen.”

Kishima speelde solo tijdens de Europese tournee van het Japan Philharmonic Orchestra onder leiding van Kenichiro Kobayashi in 2006, en tijdens de Japanse tournee van het Hungarian National Philharmonic Orchestra.

In december 2006 trad ze op met de New Japan Philharmonic onder leiding van Maestro Rostropovich.

Op aanraden van Vladimir Ashkenazy, die in 2003 artistiek directeur was van het NHK Symphony Orchestra, nam Kishima Tzigane op voor het label Octavia Records. In januari 2008 bracht Kishima haar debuutalbum ‘Chaconne’ uit bij hetzelfde label. www.mayumusic.com

36.

foto. Mayu Kishima Š mayumusic.com

37.

foto. Isabelle Decraene Š Simon van Boxtel

36.

Musici.

Romeo & Juliet.

Concertmeester.

Jo Vercruysse Eerste violen.

Arman Simonian Erik Sluys Nathalie Hepp Bence Abraham Hilde Coppieters Peter Hellemond Veerle Houbraken Eva Stijnen Annerien Stuker Tweede violen.

Gudrun Verbanck Geraldine De Baets Tim Breckpot Isabelle Decraene Liesbet Jansen Maya Shvartsman Marcel Andriesii Pieter Jansen Altviolen.

Kris Hellemans Bruno De Schaepdrijver Lieve Dreelinck Bieke Jacobus Kaatje Strauven Korneel Taeckens Simeon Kirkov

Celli.

Renaat Ackaert Jan Van Kelst Isabelle Brys Caroline Steen Wouter Vercruysse Hélène Viratelle Contrabassen.

Koenraad Hofman Jan Verheye Bram Decroix Sanne Deprettere Houtblazers.

Caroline Peeters. fluit Veerle Secember. fluit. piccolo Anke Lauwers. fluit Korneel Alsteens. hobo Carola Dieraert. hobo. Engelse hoorn Ineke Craeghs. hobo Frank Coryn. klarinet Tom Daans. klarinet Katrien Noël. basklarinet Koen Coppé. fagot Tamara Smits. fagot. contrafagot Deian Toptchiev. fagot

39.

Koperblazers.

Kristiaan Slootmaekers. hoorn Bruno Melckebeke. hoorn Lies Molenaar. hoorn Frank Clarysse. hoorn Steven Bossuyt. trompet Bart Coppé. trompet Bart Van Der Strieckt. trompet Bob Van Der Strieckt. trombone Lode Smeets. trombone Konstantin Koev. bastrombone Ries Schellekens. tuba Slagwerk.

Antoine Siguré. pauken Wim De Vlaminck. percussie Barry Jurjus. percussie Bart Swimberghe. percussie Ruben Cooman. percussie N.N. percussie Paul Hermsen. piano Anouk Sturtewagen. harp N.N. harp