Wolfgang Amadeus Mozart 1756–1791
Don Giovanni Ouverture K. 527
29 oktober 1787 te Praag, de eerste noten weergalmen en het publiek houdt zich klaar voor de première. Legendarisch ook: zo zou deze Ouverture maar enkele uren eerder afgewerkt zijn. Het libretto, naar de hand van Lorenzo da Ponte, volgt het verhaal van een beruchte rokkenjager: Don Giovanni. Hoewel zijn verleidingstrucs vaak effectief zijn, vallen ze niet altijd in goede aarde.
De Ouverture weerspiegelt niet enkel geluk, maar ook duisternis. Het begint in mineur, langzaam en statig. In de eerste minuten horen we al de aankondiging van het nakende einde van Don Giovanni. Eén van de laatste scènes uit de opera wordt al in de muziek aangehaald: “Don Giovanni, a cenar teco”.
Het eerder opgewekte en snelle Molto Allegro staat hiertegenover: een deel in sonatevorm waarin drie muzikale thema’s de bovenhand nemen. Niet enkel contrasteert het Molto Allegro met het Andante: ook binnen het tweede deel volgen zangerige, zachte lijnen en krachtige antwoorden elkaar op. Duisternis en geluk naast elkaar.
1787
• Kapitein Arthur Philip vertrekt vanuit Engeland met 700 veroordeelden op elf schepen naar Australië om daar een strafkolonie op te richten. Het begin van de Britse kolonisatie van Australië.
• In de Republiek der Verenigde Nederlanden breekt er een burgeroorlog uit tussen de patriotten en orangisten. Dit leidt tot de eerste grondwet van Nederland in 1798.
• Thomas Clarkson richt de ‘Society for the Abolition of the Slave Trade’ op met als doel om slavenhandel af te schaffen in het Britse Rijk. Het duurt nog twintig jaar voor het Britse parlement het wetsvoorstel goedkeurt
Felix Mendelssohn 1809–1847
Concerto voor viool in E mineur
I. Allegro molto appassionato
II. Andante
III. Allegretto non troppo
– Allegro molto vivace
Nu een klassieker in het vioolrepertoire, maar in zijn tijd een gedurfd werk. Op verzoek van violist en jeugdvriend, Ferdinand David, begon Felix Mendelssohn met het componeren van zijn vioolconcerto in 1838. Niet evident, zo bleek. Mendelssohn was een geniaal pianist, maar had geen ervaring met viool. Dankzij het technische advies van David, werd het concerto in 1844 gefinaliseerd. In 1845 ging het in première met David als solist. Mendelssohn was niet aanwezig door zijn achteruitgaande gezondheid. Twee jaar later zou hij sterven, op 38-jarige leeftijd.
Opvallend aan Mendelssohns vioolconcerto is dat het gespeeld wordt zonder pauzes. In het eerste deel wijkt Mendelssohn af van de gebruikelijke orchestrale introductie: de solist speelt onmiddellijk de aangrijpende melodie, het orkest begeleidt. Één lange noot uit het slotakkoord, gespeeld door de fagot, geeft de overgang aan van het spetterende Allegro molto appassionato naar het melancholische Andante. In het Allegretto non troppo – Allegro molto vivace komt de virtuositeit van de viool naar voren in een dansend thema dat doet terugdenken aan Mendelssohns A Midsummer Night’s Dream.
• Carl Friedrich Benz, ook wel de ‘vader van de auto-industrie’ genoemd, is geboren. Hij vindt later de eerste auto uit die in massaproductie kan worden gemaakt.
• Giuseppe Verdi’s Ernani gaat in première in Teatro La Fenice, het operahuis van Venetië. De opera wordt gezien als Verdi’s eerste meesterwerk.
• De eerste telegram met morsecode wordt verstuurd door Samuel Morse vanuit Washington naar B&O Railroad in Baltimore met de boodschap ‘What hath God wrought? 1844
Antonín Dvořák 1841–1904
Symfonie nr. 8
I. Allegro con brio
II. Adagio
III. Allegretto grazioso
– Molto Vivace
IV. Allegro ma non troppo
In 1889 ging Antonín Dvořák naar jaarlijkse gewoonte met zijn gezin op zomervakantie in Vysoká, een dorpje op het platteland ten noorden van Praag. Het waren goede tijden voor Dvořák. Zijn muziek werd gespeeld in de toonaangevende kringen van Europa en twee jaar later zou hij uitgenodigd worden om directeur te worden van het National Conservatory of Music in New York. Die zomer, omringd door de ontzagwekkende natuur van zijn thuisland, raakte Dvořák zo geïnspireerd dat hij zijn Achtste Symfonie in slechts 75 dagen volledig gecomponeerd had. Hij dirigeerde zelf de succesvolle première in februari 1890 te Praag.
Dvořáks muze is duidelijk te horen in de muziek: tijdens het Allegro con brio en het Adagio wanen we ons als luisteraar in de zonnige grasvelden van Vysoká. We horen vogels zingen en de jachthoorns luiden. De contrasterende overgangen van majeur naar mineur lijken een plotse zomerstorm uit te beelden, gelijkaardig aan Beethovens Pastorale. Het Allegretto grazioso –Molto Vivace start met een wervelende waltz om dan te eindigen in een energieke Turkse mars in het Allegro ma non troppo.
1889
• In Japan richt Fusajiro Yamauchi het bedrijf Nintendo op dat speelkaarten produceert en verkoopt.
• De Eiffeltoren wordt ingehuldigd op de Wereldtentoonstelling van Parijs. Het blijft tot 1930 het hoogste gebouw ter wereld.
• Vincent Van Gogh’s mentale gezondheid bereikt een dieptepunt met het afsnijden van zijn eigen oor als gevolg. 5
Martijn Dendievel dirigent
→ °1995, Oostende
→ Hij begon viool te spelen op driejarige leeftijd, schakelde vier jaar later over op cello en kreeg vormingslessen aan het Conservatorium van Brugge en het Koninklijk Conservatorium van Brussel. Hij studeerde Orkestdirectie aan de Hochschule für Musik Franz Liszt Weimar.
→ Dendievel won in 2021 de prestigieuze Deutscher Dirigentenpreis, was finalist van de LSO Donatella Flick Conducting Competition Londen en nam deel aan de Conductors’ Academy van het Tonhalle-Orchester Zürich. In juni 2022 werd hij laureaat van de International Conducting Competition Rotterdam.
→ Sinds seizoen 2024–25 is hij
chef-dirigent van de Hofer Symphoniker. Hij is een regelmatige gastdirigent bij Orchestra del Teatro Comunale Bologna, WDR Sinfonieorchester Köln en Sinfonia Varsovia, en leidde orkesten als Luzerner Sinfonieorchester, Bamberger Symphoniker, Dresdner Philharmonie, MDR Orchester Leipzig, Copenhagen Philharmonic, Tonkünstler Orchester Wien, Orchestra Sinfonica di Milano, Brussels Philharmonic, Antwerp Symphony Orchestra, Belgian National Orchestra en Philzuid.
→ Vanaf januari 2026 is Martijn Dendievel de nieuwe chef-dirigent van Symfonieorkest Vlaanderen.
www.martijndendievel.com