Programmaboekje 'Scheherazade'

13.02 → 8.03 2020

Scheherazade

Jan Latham-Koenig dirigent Kurt Bertels saxofoon

Programma Duur van het concert 1u45min — inclusief 20 min. pauze

Symfonieorkest Vlaanderen Jan Latham-Koenig dirigent Kurt Bertels saxofoon

Anatoly Liadov 1855—1914 Het betoverde meer, op. 62

Paul Gilson 1865—1942

Scheherazade

2

Saxofoonconcerto nr. 1 1. Allegro deciso con fuoco 2. Andante ritenuto 3. Scherzo – Finale

Paul Gilson 1865—1942 Saxofoonconcerto nr. 2 1. Intrada (Lento maestoso) 2. Finale (Tempo di minuetto e scherzando) PAUZE

Nikolai Rimsky-Korsakov 1844—1908 Scheherazade, op. 35 1. Largo e maestoso – Allegro non troppo (De zee en het schip van Sinbad) 2. Lento – Andantino – Allegro molto – Con moto (Prins Kalender) 3. Andantino quasi allegretto – Pochissimo più mosso – Come prima – Pochissimo più animato (De jonge prins en de jonge prinses) 4. Allegro molto – Vivo – Allegro non troppo e maestoso (Festival in Bagdad. Schipbreuk met de bronzen ruiter)

Anatoly Liadov De luiste componist ter wereld: het is niet echt een titel om trots op te zijn, maar misschien is hij wel van toepassing op Anatoly Liadov. De Russische componist van voornamelijk korte muziekstukjes zag zijn grootste kans op wereldfaam aan zijn neus voorbijgaan toen hij de muziek voor het ballet De vuurvogel, waar de beroemde impresario Sergej Diaghilev hem om vroeg, maar bleef uitstellen.

De opdracht ging uiteindelijk naar Igor Stravinsky, die er zijn internationale doorbraak mee maakte. Liadov componeerde voornamelijk werken voor piano, stem en piano en een handvol koor- en kamermuziekstukjes en orkestrale miniaturen. Het betoverde meer, op. 62 is een van zijn bekendste stukken.

Het werk kreeg enkel een vage ondertitel mee: “een sprookjesachtige scène”.

Een echt programma ligt er dus niet aan de basis. Het is in de eerste plaats een sfeerschets waarvoor hij inspiratie opdeed bij de Franse impressionisten en

Scheherazade

Het betoverde meer, op. 62

de postromantische muziek van Sergej Rachmaninov. Liadov roept een mysterieuze, tijdloze wereld op die ver verwijderd is van de menselijke leefwereld.

Zelf zei hij dat hij ernaar streefde “het onaardse te vinden in de kunst. Kunst is een sprookje, een fantoom. Geef me een sprookje, een draak, een watergeest, een bosduivel - geef me iets dat onwerkelijk is, en ik ben tevreden”.

De sfeer van het zeven minuten durende werkje wordt bepaald door de bijzondere orkestratie zonder trompetten, trombones en slagwerk. De harp en de celesta, die enkele jaren eerder populair werden dankzij Tsjaikovski’s Notenkraker, bepalen mee de sfeer van Het betoverde meer. Het stuk begint kalm, waarna de verschillende instrumenten één na één hun intrede doen alsof ze uit een rustige slaap ontwaken.

De muziek evolueert golvend, terwijl in het centrale deel de spanning wordt opgebouwd. Het stuk klinkt nooit dreigend, eerder hunkerend. Uiteindelijk keert de rust terug en laten de strijkers het werk lieflijk en vredig eindigen.

3

Paul Gilson Saxofoonconcerti nrs. 1 & 2 (1901-1902)

Scheherazade

4

Toen de Amerikaanse mecenas Elisa Hall eind negentiende eeuw te kampen kreeg met toenemende doofheid, gaf haar dokter haar de raad om ... saxofoon te spelen. Ze ging aan het Parijse conservatorium studeren en werd de eerste saxofoniste die samen met het Boston Symphony Orchestra optrad. Helaas bracht het doktersadvies geen redding: uiteindelijk werd Elisa Hall volledig doof.

Tussen 1900 en 1920 vroeg Hall 17 (voornamelijk Franse) componisten om 22 werken te schrijven voor haar instrument; het werd een enorme verrijking van het repertoire. De saxofoon was immers nog een heel nieuw instrument: het werd in 1841 uitgevonden door de Belg Adolphe Sax. Een van die componisten was Claude Debussy, die echter jarenlang liet wachten op zijn stuk. Ook de Belgische componist Paul Gilson werd door Elisa Hall benaderd.

Hij schreef voor haar in 1901-1902 zijn Eerste saxofoonconcerto; het was meteen ook het eerste echte concerto voor het instrument. Gilson ging erg ver in het uitdiepen van de muzikale mogelijkheden van de saxofoon en zijn compositie bleek te moeilijk voor Elisa Hall. Het werk werd nooit uitgevoerd en werd ook niet opgenomen in The Elisa Hall Collection van het New England Conservatory in Boston. Van de partituur verdween elk spoor, enkel een pianoversie bleef over.

Paul Gilson overleed in 1942. Een deel van zijn werken kwam terecht bij zijn vriend en leerling Jules Blangenois. Een

van zijn leerlingen vluchtte na de Tweede Wereldoorlog met de partituren naar Zuid-Frankrijk. Daar vond een antiquair 116 jaar na compositiedatum de partituur van het Eerste saxofoonconcerto terug.

Hij contacteerde Paul-Gilsonspecialist Luc Vertommen, die het terug naar België bracht: in 2017 was het werk weer ‘thuis’. Voor saxofonist Kurt Bertels was de vondst een godsgeschenk: hij kan nu, samen met Symfonieorkest Vlaanderen, het werk voor het eerst laten horen aan het Belgische en internationale publiek.

Paul Gilson componeerde in 1902 een Tweede saxofoonconcerto dat voor zover bekend geen opdrachtgever had.

Het virtuoze stuk is gebaseerd op de saxofoontechniek die in die tijd gebruikelijk was, met toonladders en gebroken akkoorden in diatonische vorm met een minimum aan wijzigingstekens en gemakkelijk te spelen chromatische toonladders. De techniek van het instrument is sindsdien grondig gewijzigd en ook het instrument werd verbeterd.

Daarom achtte de componist het nodig om ook de virtuoze passages aan te passen aan de nieuwe mogelijkheden.

Net als het Eerste saxofoonconcerto heeft Paul Gilson het Tweede saxofoonconcerto waarschijnlijk nooit zelf gehoord.

Nikolai Rimsky-Korsakov Scheherazade, op. 35

symfonische suite naar de Vertellingen van duizend-enéén-nacht (1888) “Overtuigd van de huichelarij en de ontrouw van alle vrouwen zwoer Sultan

Lien Vanreusel

DO 13.02, 20:00

CONCERTGEBOUW BRUGGE

ZA 15.02, 20:00

GROENZAAL GENT

ZO 16.02, 15:00

DESINGEL ANTWERPEN

MA 17.02, 20:00 ZO 08.03, 15:00

PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL PRIVÉCONCERT

SINT-PAULUSKERK ANTWERPEN

Scheherazade

Liadov (met wie we aan het begin van dit concert kennismaakten) overtuigde hem om dat toch te doen. De titels verwijzen niet naar specifieke sprookjes uit Duizend-en-één-nacht, maar blijven vrij algemeen. De vioolsolo vertolkt doorheen het werk de stem van Scheherazade, maar het hoofdthema is niet specifiek verbonden met het karakter van de sultan. Rimsky-Korsakov wilde de luisteraars in de eerste plaats onderdompelen in oriëntaalse sferen.

In 1874 reisde Rimsky-Korsakov over de Zwarte Zee naar de stad Bachtsjisaraj in de Krim. Hij werd er betoverd door de koffiehuizen, het geroep van de verkopers, het gezang van de muezzins op de minaretten, de diensten in de moskeeën en de oosterse muziek. In de straten van Bachtsjisaraj maakte RimskyKorsakov voor het eerst kennis met de ware aard van de oriëntaalse muziek.

Zijn teleurstelling was groot toen hij enkele jaren later ontdekte dat de stad door de autoriteiten was ‘opgepoetst’ en de couleur locale verdwenen was.

Gelukkig heeft hij die treffend verwerkt in de suite Scheherazade, op. 35.

Shahriar om al zijn echtgenotes na de eerste nacht te doden. Enkel Sultana Scheherazade wist zich te redden door haar man duizend en één nacht lang verhalen te vertellen. De sultan was zo nieuwsgierig dat hij de dood van zijn vrouw telkens met een dag uitstelde.

Uiteindelijk besliste hij zijn bloeddorstige voornemens te laten varen.” Dat schreef Nikolai Rimsky-Korsakov boven de partituur van Scheherazade, op. 35.

Met dit kleurrijke, wervelende muziek­stuk zijn we bij het tweede Russische sprookje van dit concert aanbeland.

Rimsky-Korsakov had een grote liefde voor de zee: na zijn studies aan de marine-academie voer hij op een groot zeilschip de wereldzeeën rond. Later versmolt zijn liefde voor de zee met die voor de muziek; daarvan getuigen de titels van veel van zijn composities.

De orkestsuite Scheherazade, op. 35 is met voorsprong Rimsky-Korsakovs bekendste muziekstuk. Hij werkte de compositie in 1888 af. Ze ging in Sint-Petersburg in première met de componist als dirigent.

Aanvankelijk wilde Rimsky-Korsakov de vier bewegingen van de suite geen titels geven, maar zijn leerling Anatoly

5

dirigent

Jan LathamKoenig © Simon van Boxtel

Scheherazade

6

Met zijn Franse, Deense en Poolse roots, is Jan Latham-Koenig een Europeaan in hart en nieren. Zijn debuut als dirigent in de Wiener Staatsoper in 1988 bezorgde hem op korte tijd internationale faam.

Ondertussen leidt hij al decennia de grootste operahuizen en symfonische gezelschappen. Jan Latham-Koenig was van 2013 tot 2018 chef-dirigent van Symfonieorkest Vlaanderen. Dit concertseizoen keert hij terug als gastdirigent.

Jan Latham-Koenig nam reeds diverse engagementen op als artistiek directeur van ensembles en organisaties zoals het Orquestra Nacional do Porto, de Cantiere Internazionale d’Arte di Montepulciano, het Teatro Massimo di Palermo, het Orchestre Philharmonique de Strasbourg, de Opéra National du Rhin en de Young

Janacek Philharmonic. Sinds 2011 is hij artistiek directeur van de Novaya Opera Moskou. Jan Latham-Koenig verzorgde diverse gastdirecties met onder meer de New Japan Philharmonic, het Tokyo Metropolitan Orchestra, het Orchestre Philharmonique de Radio France, het Los Angeles Philharmonic Orchestra, het Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin en het Dresdner Philharmonie Orchester. Daarnaast werd hij uitgenodigd om diverse gezelschappen te dirigeren in de Wiener Staatsoper, het Royal Opera House Covent Garden, de National Opera Prague, de Götenburg Opera en de Tokyo National Opera.

In 2014 won Latham-Koenig de ‘Golden Mask Award’, een van de meest prestigieuze Russische muziekprijzen.

saxofoon

Kurt Bertels

pianist Bert Koch. Hij is lid van de Muziekraad Vlaanderen en behoort tot de artiesten van Légère Reeds.

Kurt Bertels werd in 2012 bekroond met een medaille van de Unie van Belgische Componisten voor zijn vertolkingen van het tweede saxofoonconcerto van de Belgische componist Paul Gilson.

In 2018 ontvingen Kurt Bertels en het Kugoni Trio de Fuga Trofee van de Unie van Belgische Componisten voor de bevordering van de Belgische muziek.

In 2014 werd het Kugoni Trio laureaat van Supernova.

Als saxofonist maakte hij verschillende opnames voor Radio Klara, Musiq3, Radio 4 (NL) en was hij ook te zien op de televisiezenders Cultuur7 en Canvas. Zijn discografie bestaat uit Through Time (2013), Mockingbird (2015), Timelapse (2016), Klapzoen (2017) en Essence by Kugoni Trio (2019).

In samenwerking met Radio Klara en Flanders Arts Institute werkte hij als solist mee aan Fingerprints#2 (2016) en Fingerprints#3 (2019). www.kurtbertels.be

Scheherazade

Met uitvoeringen gevoed door diepgaand artistiek onderzoek maakt Kurt Bertels (°1989) het (Belgische) saxofoonrepertoire actueler dan ooit.

Als solist of in kamermuziekverband was deze klassieke saxofonist reeds te gast in België, Nederland, Luxemburg, Frankrijk, Duitsland, Kroatië, Italië, Slovenië, Litouwen, Portugal, China, Noord-Amerika, Nieuw-Zeeland en Noorwegen.

In 2012 behaalde hij zijn Master of Arts in de klas van saxofonist Norbert Nozy aan het Koninklijk Conservatorium van Brussel. Momenteel werkt hij als artistiek onderzoeker aan een doctoraat in de kunsten aan de Vrije Universiteit Brussel en het Koninklijk Conservatorium van Brussel. Het onderzoek heeft als doel het repertoire van de eerste Brusselse Saxofoonklas (1867-1904) te ontsluiten, te contextualiseren en uit te voeren op een historisch verantwoorde manier. Als onderzoeker gaf hij lezingen in binnen- en buitenland.

Actief als kamermusicus maakt Kurt Bertels deel uit van het Kugoni Trio.

Daarnaast is hij veelvuldig te horen met

© Tom De Visscher

7

© Wouter Maeckelberghe

SymfonieorkestVlaanderen Scheherazade

8

Reeds zestig jaar is Symfonieorkest Vlaanderen een vaste waarde in het Vlaamse culturele landschap. Met zestig geëngageerde en gepassioneerde musici en onder leiding van gerenommeerde dirigenten brengt Symfonieorkest Vlaanderen zowel uitvoeringen en creaties van hedendaagse muziek als eigentijdse vertolkingen van het vertrouwde symfonische repertoire vanaf het classicisme. Het orkest benoemde zonet de Estse Kristiina Poska als nieuwe chef-dirigent. Het orkest vervult een voorbeeldfunctie in het scheppen van kansen voor jonge, talentvolle musici, componisten, solisten en dirigenten, en maakt muziek uit heden en verleden toegankelijk voor een zo breed en divers mogelijk publiek in Vlaanderen en daarbuiten. In 1960 zag Symfonie­ orkest Vlaanderen het levenslicht onder impuls van Dirk Varendonck die tevens

de eerste dirigent van het orkest was.

Vanaf 1986 werd het ‘Nieuw Vlaams Orkest’ gedirigeerd door Patrick Peire, Robert Groslot en Fabrice Bollon.

In 1995 werd het orkest omgedoopt tot ‘Het Symfonieorkest van Vlaanderen’ en grondig hervormd. Hierna bekleedden achtereenvolgens David Angus, Etienne Siebens, Seikyo Kim en Jan LathamKoenig de functie van chef-dirigent.

Vanaf concertseizoen 2019-20 volgt de Estse dirigente Kristiina Poska de Britse dirigent Jan Latham-Koenig op.

Naast de concertreeksen in Antwerpen, Brugge, Brussel en Gent is Symfonie­ orkest Vlaanderen te gast in tal van culturele centra in heel Vlaanderen, en op festivals in binnen- en buitenland.

Symfonieorkest Vlaanderen geniet de steun van de Vlaamse Overheid en Stad Gent, en is sinds 2017 orkest in residentie in Muziekcentrum De Bijloke Gent.

Scheherazade

Musici Symfonieorkest Vlaanderen

Tweede viool Gudrun Verbanck Eva Pusker Liesbet Jansen Isabelle Buyck Isabelle Decraene Geraldine De Baets Stefaan De Rycke Karen Speltinckx Altviool Kris Hellemans Bieke Jacobus Kaatje Strauven Lieve Dreelinck Korneel Taeckens Bruno De Schaepdrijver Ine Kuypers

Cello Renaat Ackaert Caroline Steen Joyce Kuipers Sara Verheyen Isabelle Brys Hélène Viratelle Contrabas Koenraad Hofman Bram Decroix Jan Verheye Sanne Deprettere Elias Bartholomeus Fluit Caroline Peeters Anke Lauwer Veerle Secember, Piccolo Hobo Korneel Alsteens Carola Dieraert, Engelse hoorn Klarinet Daniel Mourek Tom Daans Wim Voet Fagot Koen Coppé Davy Callens

Hoorn Nick Mooney Bruno Melckebeke Adam Howcroft Frank Clarysse Trompet Steven Bossuyt Bart Coppé Trombone Nicolas Lapierre Joren Elsen

Scheherazade

Eerste viool Maxim Kosinov (concertmeester) Veerle Houbraken Nathalie Hepp David Makhmudov Peter Hellemond Bence Abraham Eva Stijnen Tim Breckpot Laure Bardet Dimitri Astashka

13.02 → 08.03.2020

Bastrombone Joachim Van Bockstael

9

Tuba Jeroen Verleden Pauken Tom Lee Slagwerk Wim De Vlaminck Jonathan Beyers Jonas D’Haese François-Xavier Leroy Niels Pannecoucke Harp Anouk Sturtewagen Celesta Tae Yoshioka

Volgende concerten

A NewWorld met dirigent Pierre Bleuse en violiste Liza Ferschtman DO 19.03, 20:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE* ZA 21.03, 20:00 GROENZAAL GENT ZO 22.03, 17:00 KURSAAL OOSTENDE

Scheherazade

10

VR 27.03, 20:00 CC ZWANEBERG HEIST-OP-DEN-BERG ZA 28.03, 20:00 CC DE SPIL ROESELARE ZO 29.03, 15:00 DESINGEL ANTWERPEN* *Gratis muzikaal voorprogramma.

Musici van Symfonieorkest Vlaanderen spelen kamermuziek

Symfonieorkest Vlaanderen wordt gesteund door

Symfonieorkest Vlaanderen is in residentie in

Beethoven& Bruch

Paasconcert met chef-dirigent Kristiina Poska en violiste Liza Ferschtman ZO 12.04, 11:00 HET CONCERTGEBOUW AMSTERDAM MA 13.04, 20:00 O.L.V.-TER DUINENKERK KOKSIJDE

NL

Scheherazade

11

Meer weten over onze orkest­musici, solisten, projecten en concertreeksen in binnen- én buitenland?

Volg ons op Facebook & Instagram surf naar symfonieorkest.be

schrijf je in op onze nieuwsbrief

en... hou je mailbox in de gaten!

Info & tickets Tickets Symfonieorkest Vlaanderen concerten Brugge, Antwerpen & Brussel www.symfonieorkest.be tickets@symfonieorkest.be 09 292 75 57 (ma—vr 10:00—13:00)

In&Uit balie (concerten Brugge)

’t Zand 34, 8000 Brugge Openingsuren balie: ma—vr 10:00—17:00 zon- & feestdagen 10:00—14:00) 070 22 12 12 (ma—vr 14:00—17:00 • €0,30/min)

Info Cultuur (concerten Antwerpen)

Wisselstraat 12, 2000 Antwerpen Openingsuren balie: vr—za 10:00—17:00 03 338 95 85 (di—za 10:00—17:00)

Muziekcentrum De Bijloke

(concerten Groenzaal) www.bijoke.be, 09 323 61 00

Het Concertgebouw Amsterdam www.concertgebouw.be

O.L.V.-Ter Duinenkerk Koksijde

www.paasconcert.be info@paasconcert.be, 058 512 910

NL