Supraskie Kantyki

19 czerwca 2022 r. o godz. 19:30 w Kościele pw. najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Supraślu odbył się Koncert „Kantyków Supraskich”.

Supraskie Kantyki były kulminacją rozwoju zachodnioeuropejskiej stylizacji muzycznej w tradycji cerkiewnej w Rzeczypospolitej.

Supraskie Kantyki są zbiorem 49. utworów muzycznych, napisanych na 6 głosów męskich (dyszkant a, dyszkant b, tenor a, tenor b, bas a, bas b). Powstały w Supraślu w latach 70-80. XVII wieku. Wówczas monaster należał do greckokatolickiego Zakonu Bazylianów.

Supraski konwent od swojego zarania był monasterem niezależnym i spełniał funkcję ogólnocerkiewnego ośrodka wzorcowego, zarówno dla prawosławnych (1500-1603), jak również katolików wschodniego obrządku – unitów (1603-1839) kijowskiej metropolii. W monasterze tym, w bibliotece przechowywano zabytki piśmiennictwa słowiańskiego, istniała tu oficyna wydawnicza OO. Bazylianów (1696-1803). Na przełomie XVI/XVII w. zredagowano w Supraślu przepisany przez diaka Bohdana Onysymowicza tzw. Supraski Irmologion. Dzięki pracy tego muzyka i zastosowaniu przez niego po raz pierwszy zapisu pięcioliniowego zamiast nut neumatycznych, możemy dziś poznać śpiew liturgiczny metropolii kijowskiej schyłku średniowiecza.

Twórcami Supraskich Kantyków, komponowanych niemal 100 lat po Irmologionie Supraskim, byli muzycy skupieni wokół tzw. wileńskiej szkoły barokowej kompozycji muzyki cerkiewnej. Byli nimi: bazylianin Tomasz Teodor Szewerowski (kapelmistrz abpa Cypriana Żochowskiego) oraz prawdopodobnie Mikołaj Dylecki (kapelmistrz abpa Gabriela Kolendy – archimandryty supraskiego), a także niewątpliwie dwaj suprascy bazylianie, bracia Teofil i Antoni Kiszczycowie. Nazwę swoją Supraskie Kantyki zawdzięczają terminowi zbioru umieszczonemu przez kompozytorów na oryginalnych kartach tytułowych poszczególnych sekcji głosowych. Utwory zawierają treści zapisane w języku cerkiewno-słowiańskim kijowskiej redakcji.

Supraskie Kantyki były kulminacją rozwoju zachodnioeuropejskiej stylizacji muzycznej w tradycji cerkiewnej w Rzeczypospolitej. Uprawianie tego rodzaju śpiewu możliwe było poprzez kontakty hierarchów prawosławnych i unickich (zwłaszcza unickich metropolitów Kolendy i Żochowskiego), z krajami południa Europy. Z kulturą łacińskiego Zachodu zwłaszcza z architekturą, malarstwem i muzyką zapoznawali się głównie w Rzymie, gdzie wielu bazylianów związanych z Supraślem studiowało w Kolegium Greckim pw. Świętego Atanazego.

Wspomniani kompozytorzy Dylecki i Szewerowski poznawali arkana kompozycji w Wilnie. Ich nauczycielami byli profesorowie – jezuici z tamtejszej Akademii Wileńskiej, mający kontakty z innymi jezuickimi ośrodkami: Krakowem i Wiedniem. W ten sposób przy bazyliańskim monasterze Trójcy Przenajświętszej w Wilnie powstała unicka szkoła kompozycji muzycznej, której agendą – drugim po Wilnie ośrodkiem barokowego śpiewu cerkiewnego, był monaster Zwiastowania Najświętszej Bogarodzicy w Supraślu.

Dzięki autorom Supraskich Kantyków: Szewerowskiemu, a zwłaszcza Mikołajowi Dyleckiemu, barokowy wielogłos zaimplementowano w Patriarchacie Moskiewskim

oraz na dworze carów. Pierwszym nauczycielem, teoretykiem i dyrygentem tego rodzaju śpiewu w Rosji, był jeden z domniemanych twórców Supraskich Kantyków – Mikołaj Dylecki, autor zasadniczego podręcznika muzycznego, tzw. Gramatyki muzykalnej. Supraskie Kantyki miały więc duże znaczenie w transmisji kulturowej zachodniej muzyki renesansowej i barokowej do tradycji Cerkwi unickiej w Rzeczypospolitej w końcu XVII w. jak również do repertuaru liturgicznego prawosławnej Rosji.

Odkrycia rękopisów dokonano w ostatnim periodzie. Najpierw, w połowie lat 90. XX w. w zasobach Biblioteki Akademii Nauk Litwy w Wilnie prof. Józef Maroszek zlokalizował jeden poszyt zawierający głos dyszkant a, natomiast w 2012 roku dr Radosław Dobrowolski odnalazł 3 kolejne foliały z kolejnymi głosami (dyszkant b, bas a i bas b). Rękopisy trafiły do Wilna w latach 70. XIX w. na skutek rozpraszania unickiego dziedzictwa. Wówczas prawosławny zwierzchnik klasztoru, Rosjanin Innokientij Komaneckij sprzedał do Wilna, do tamtejszej Biblioteki Publicznej 1200 egzemplarzy różnych ksiąg i akt supraskiego monasteru, zwłaszcza dokumentów związanych z Kościołem unickim.

Dzięki projektowi unijnemu „Wspólna historia – taka sama przyszłość. Supraśl – Synkovichi – Lwów” współfinansowanemu w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska – Białoruś – Ukraina 20142020, została z powodzeniem zrekonstruowana partytura Supraskich Kantyków. Odczytania nut i tekstów dokonała profesor Olha Szumilina ze Lwowa przy ścisłej współpracy z profesorami śp. Ihorem Skoczylasem i Jurijem Jasinowskim. Profesor Szumilina dokonała rekonstrukcji rękopisów. Całość w ramach wspólnego projektu koordynował dr Ivan Almes z Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie. Odtworzone Kantyki Supraskie znalazły się na płycie wydanej w ramach projektu. Odśpiewane zostały przez Chór Opery i Filharmonii Podlaskiej pod dyrekcją prof. Violetty Bieleckiej podczas zrealizowanego w ramach projektu koncertu.

KAlEnDARZ WYDARZEń W BiBliotEcE PUBlicZnEJ W SUPRAŚlU W DRUGiM KWARtAlE 2022

12-04-2022r. - spotkanie autorskie z Anną Kropiewnicką, suwalską poetką, autorką wierszy dla dzieci.

Dziękujemy poetce za poprowadzenie interaktywnych spotkań angażujących dzieci ze Sportowej Szkoły Podstawowej i Przedszkola w Supraślu. Drodzy rodzice i dziadkowie! Wszyscy wiemy, że czytanie rozwija wyobraźnię, poprawia koncentrację i pamięć, wzbogaca słownictwo– jednym słowem stymuluje rozwój umysłowy dziecka. To najlepsza inwestycja w ich przyszłość. Nic, tylko czytać :)

07-05-2022r.- spotkanie autorskie Pana Adama Banacha znanego jako Łoncki dziadzio połączone z promocją książek!

Tego wieczoru nie sposób zapomnieć. Fani twórczości Pana Adama przybyli z rożnych zakątków Polski. Sala konferencyjna Biblioteki Publicznej w Supraślu zapełniła się po brzegi. Oprócz 80 miejsc siedzących zajęte były wolne przestrzenie na podłodze, korytarzu i schodach! Wielu osobom udało się zamienić kilka słów i uścisnąć dłoń człowiekowi, który od kilku lat udostępnia na blogu wspomnienia związane z miejscem, w którym spędzał dużą część dzieciństwa, publikuje własne wiersze i pozyskane z różnych źródeł fotografie. Za popularyzację Supraśla burmistrz Radosław Dobrowolski wręczył Adamowi Banachowi klucze do miasta. Zapraszamy do sklepiku Biblioteki po ostatnie egzemplarze Pamiętnika :) Istnieje możliwość wypożyczenia książek ozdobionych dedykacją i autografem autora.

14-05-2022- Wieczór w Bibliotece w ramach Nocy Muzeów.

14 maja w gmachu naszej nowoczesnej biblioteki zorganizowaliśmy wieczór, podczas którego goście mogli obejrzeć wystawę Kafle Supraskie oraz podziwiać kolekcję rzeźb i zbiorów artysty i kolekcjonera Wojciecha Załęskiego. Następnie odbył się koncert podlaskich artystów: Marka Jarosza (śpiew i gitara), Haliny Tomkiel (poezja, malarstwo) i Olega Kobzara (śpiew, gitara, malarstwo). Dziękujemy za tak liczny udział! Odwiedziło nas około 200 osób. Gorąco zachęcamy do odwiedzania Skarbca Supraskiego nie tylko raz w roku, ale także podczas pobytu w bibliotece.

31-05-2022 Warsztaty literackie „Poezja dobra na wszystko”.

Dziękujemy Ks. Kamilowi Dąbrowskiemu i Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku za inspirujące spotkanie autorskie, a uczestnikom za aktywność i wspólne stworzenie wiersza o Supraślu. Tomik „Melancholia”- opowieść o podróży poety między dwoma światami, o wyborze drogi i o tym dokąd zmierza jest dostępny w czytelni.