Luid 2013. Het magazine over luisterboeken.

LUID Het magazine over luisterboeken

maart/april 2013

10 finalisten Luisterboek Award 2013

Stem op jouw favoriete ‘stem’!

Renate Dorrestein:

‘Het luisterboek heeft mij een heel nieuw beroep gebracht’ Leo Blokhuis,

auteur Luistergeschenk:

‘Ik wil de luisteraars meevoeren op een mu ikale reis door Berlijn’

Luister geschenk Gratis in boekhandel en bibliotheek

(Advertentie)

Hella S路HaaSSe Maan licHt

de stemmen van Rubinstein

nawoord

Kijk voor meer informatie op www.rubinstein.nl Of volg op ons op & @UitgRubinstein 22 april t/m zondag 28 april: De Week van het Luisterboek 1/1 adv Week van het Luisterboek 21x28,5_V2.indd 1

29-01-13 15:45

10 finalisten Luisterboek Award 2013 Stem op jouw favoriete stem!

4

Interview

Leo Blokhuis

Radio- en theatermaker, presentator, journalist, grafisch vormgever en nu ook auteur en voorlezer van het Luistergeschenk

6

Interview

Jaar van het Voorle en

Gerda Havertong: ‘Ik zou het geweldig vinden om weer voorgelezen te worden’

12

Nieuwe ontwikkelingen in luisterboekenland Van Luisterkiosk tot Luisterboekenapp

‘Nederland is het ultieme luisterboekenland’ Over de opkomst en diversiteit van het luisterboek

14

16

Strip ‘Voorle en doet le en’ Verhaal van Bart Moeyaert getekend door Edith van Kuyvenhoven

20

Column

Renate Dorrestein

Over hoe haar stem haar beroep werd

23

Mijn luistermoment Colofon Dit is een eenmalige uitgave van de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, Postbus 10576, 1001 EN Amsterdam. Dit blad wordt door de Nederlandse boekhandels en bibliotheken verspreid ter gelegenheid van de Week van het Luisterboek 2013 in een oplage van 50.000 exemplaren.

Willem Nijholt zit naast me in de keuken. Hij leest - speciaal voor mij - zijn brieven aan Hella Haasse voor. Hij is heel dichtbij, maar als ik mijn hand op zijn arm wil leggen om te vragen of hij iets wil drinken, realiseer ik me dat hij niet echt hier is.

Hij is er wel, maar op cd.

Met Job Cohen heb ik precies hetzelfde. Hij leest Reizen zonder John van Geert Mak voor. We zitten begin jaren 60. Overal in Amerika verrijzen suburbs en de televisie rukt op, als Cohen plotseling stopt. Job, zeg ik, zal ik een lekker Budweisertje uit de ijskast pakken, of heb je liever een Jack Daniels? Hij zegt niets terug. De cd is afgelopen, daarom zwijgt hij.

Ik kan er zó in opgaan, in luisterlezen, dat de wereld om me heen niet meer lijkt te bestaan. Dichter bij een schrijver kun je niet komen. Tijdens het luisterlezen ben ik één en al oor. Elk woord zuig ik op als een woestijn de regen, na vier jaar strakblauwe lucht.

Luisterlees een uurtje per dag en je krijgt gegarandeerd nooit een burnout. Het wordt tijd dat zorgverzekeraars luisterboeken gaan vergoeden. Maar zolang dat niet gebeurt, zou ik er af en toe een kopen, als ik u was. Voor uw eigen welbevinden. Want het zijn de stemmen die u goed gestemd houden.

Niemand is analfabeet als hij luisterleest.

Vincent Bijlo Juryvoorzitter Luisterboek Award 2013

Vijf juryleden. Vijf portretten.

Vijf luisterboekenbelevingen.

11 13 15 19

Ik lees de oren van mijn kop

21

Redactie Marije Sietsma en CPNB Strip Edith Kuyvenhoven – gedicht Bart Moeyeart Fotografie Merlijn Doomernik (coverfoto Leo Blokhuis, foto Leo Blokhuis p 6, Renate Dorrestein p 13), Robert Elsing (p. 11, 15, 19, 21, 23),

Ontwerp en vormgeving Oirik Lithografie Spirit & Sketch, Amsterdam Druk Senefelder Misset, Doetinchem Met dank aan Leo Blokhuis Daan van der Valk Lara Rense Milouska Meulens Vincent Bijlo Winfried Baijens

Gerda Havertong Renate Dorrestein Edith van Kuyvenhoven Dik Broekman (Rubinstein) Lodewijk van Zonneveld (Rubinstein) Huub van de Pol (Luisterrijk) Folef van Nispen tot Sevenear (Home Academy) Marc de Groot (123luisterboek) Lennie Rodill (Luisterwijs) Jacqueline Remmers

De Stichting CPNB neemt geen verantwoordelijkheid voor de juistheid van de in deze uitgave genoemde prijzen en gegevens.

Alle rechten voorbehouden.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of

enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. © 2013, Stichting CPNB, Amsterdam

LUID

3

De tien mooiste luisterboeken

Stem!

de Luisterboek Award! Ook jouw stem

via weekvanhetluisterboek.nl/stemmen of via de QR-code. Wil je live horen

er

st Ste lui e Q mm t e h en k d an via weekvan ia of v

R-

telt mee! Stem vóór 15 april

!

€ 59,90

bo

luisterboeken van het afgelopen jaar.

e.

Maar slechts één van deze titels krijgt

Maak kans n ee op n koptelefoo van Urbanears ter waarde van

op zitten. Zij kozen de tien mooiste

co d

De jury heeft er heel wat luisteruren

ek .nl / s te mmen,

Shortlist Luisterboek Award 2013

wie de Award uiteindelijk wint? Luister dan op 22 april naar het programma

Kunststof op Radio 1 voor de prijsuitreiking.

Maar buiten is het feest Zonne is een beroemde theaterpersoonlijkheid.

Wanneer zij een rechtszaak aanspant om een jong meisje uit handen van een verkrachter te houden, dreigen de geheimen uit haar eigen verleden openbaar te worden.

De jury: Japin leest niet voor, hij acteert. Hij is zijn boek, met alle hartstocht en tederheid die een microfoon kan opnemen. Hij kleurt zijn personages zoals alleen de schrijver zelf dat mag en kan.

Arthur Japin - Maar buiten is het feest (Uitgeverij Rubinstein)

Het ontstaan van dier en mens Jelle Reumer laat zien dat de evolutionaire ontwikkeling in nauw verband staat met een

4

LUID

steeds veranderende leefomgeving.

De mens is in deze evolutie een onderdeel en niet het eindresultaat.

De jury: Reumer brengt de evolutie op een zeer toegankelijke manier dichtbij en vertelt heel veel wat wij nog niet wisten. We waren van 200 miljoen jaar geleden tot heden geboeid. Nu weten we eindelijk waar we vandaan komen en dat we nog altijd dino’s door de lucht kunnen zien vliegen.

Jelle Reumer - Het ontstaan van dier en mens.

Hoorcollege over de evolutie van de gewervelde dieren (Home Academy Publishers)

Het grote Gruffalo luisterboek Twee klassiekers over de Gruffalo en de muis op één luisterboek.

Met muziek en geluidseffecten die het verhaal extra spannend maken.

De jury: Het medium cd wordt maximaal benut.

Muziek en stem passen naadloos in elkaar. De doelgroep zit ademloos en

sidderend voor de luidsprekers. Lies Visschedijk acteert geniaal.

Lies Visschedijk – Het grote Gruffalo luisterboek (Julia Donaldson, Axel Scheffler – Uitgeverij Rubinstein)

Reizen zonder John Geert Mak volgt het spoor van de legendarische schrijver John Steinbeck, die in het najaar van 1960 met zijn poedel Charley een ontdekkingsreis maakte dwars door het toenmalige Amerika.

De jury: Job Cohen heeft een ontegenzeggelijk goede stem. Monter en informatief. Hij leest ambachtelijk.

Houdt het tempo zeer hoog, dompelt je onder in het naoorlogse Amerika.

Zijn stem ontdekt het nieuwe land.

Job Cohen - Reizen zonder John (Geert Mak – Uitgeverij Rubinstein)

Na de aardbeving

China

Juttertje Tim

Als de grond onder je voeten opeens dreigt weg te vallen, kan dat heel nare gevolgen hebben. De zes verhalen in deze bundel onderzoeken de psychologische gevolgen die een aardbeving teweeg kan brengen, zelfs als zij ver weg gebeurt.

De jury: Cees van Eden leest bijna Japans voor. Dat verwoordt uitstekend de vervreemding en de eenzaamheid. Hij heeft precies de goed gedoceerde, koele toon die dit boek nodig heeft. Hij begrijpt elk woord dat hij leest.

Het moderne China roept in het Westen veel vragen op.

Nooit eerder is de economie van China namelijk zo verstrengeld geweest met die van de rest van de wereld. Moeten we het land zien als een bedreiging of als een kans?

De jury: Schulte Northolt heeft een fijne, docerende stem. Rustig en ingetogen, zoals een echte historicus spreekt. Hij brengt overzicht aan, het college heeft een goede structuur.

Het onderwerp is zeer actueel, China komt er aan, daar kunnen we maar beter op voorbereid zijn.

Tim wil niet naar zee, zoals de rest van zijn familie. Als hij twaalf jaar is, kiest zijn moeder het ruime sop, want Tim kan prima voor zichzelf zorgen. Elke dag gaat hij lekker naar het strand om te jutten. En wat hij daar allemaal vindt!

De jury: Zo moet het, als je zo’n verhaal voorleest. Wouterse gooit zich er met zijn hele gewicht in. Zeer klassiek voorgelezen. Hij zuigt je de boxen in. Het is even wennen, maar als je gewend bent, kun je niet anders dan het boek in één ruk uitluisteren.

Cees van Ede - Na de aardbeving (Haruki Murakami – Uitgeverij Rubinstein)

Henk Schulte Nordholt – China. Een hoorcollege over de geschiedenis en ontwikkelingen van het moderne China (Home Acadamy Publishers)

Hier komt de poëzie!

Een persoonlijke keuze van Ramsey Nasr uit acht eeuwen Nederlandstalige poëzie. Van de middeleeuwen tot aan de Vijftigers.

Oftewel: van Hendrik van Veldeke tot Remco Campert in 350 gedichten.

De jury: Dit zou een standaardwerk moeten zijn dat iedereen in de kast heeft staan. De combinatie van Nasr zijn stem en de selectie die hij gemaakt heeft werkt zeer goed. Soms declameert hij, soms niet, al naar gelang het gedicht het voorschrijft.

Hij heeft heel goed naar alle poëzie geluisterd voordat hij ze uitspreekt.

Ramsey Nasr - Hier komt de poëzie!

(Uitgeverij Rubinstein)

Met bonzend hart Hella S. Haasse en Willem Nijholt delen de liefde voor hun geboorteland Nederlands-Indië met elkaar. In deze brieven aan Haasse, noteerde Nijholt zijn herinneringen. Hij bewondert en maakt zich boos – beide met bonzend hart.

De jury: Als wij een boek zouden schrijven zou Willem Nijholt het moeten inlezen. Je hebt de indruk dat hij het alleen aan jou voorleest.

Dichterbij kan een auteur niet komen.

Willem Nijholt - Met bonzend Hart. Brieven aan Hella S. Haasse (Uitgeverij Rubinstein)

Jack Wouterse - Juttertje Tim (Paul Biegel – Uitgeverij Rubinstein)

Bericht uit Berlijn Een Nederlandse diplomaat in Bern krijgt geheime informatie over het voornemen van Hitler om Rusland binnen te vallen.

Maar als hij deze informatie inzet, brengt hij zijn dochter in ernstig gevaar.

De jury: Goed vanaf het eerste moment. Ingetogen, geconcentreerd en beklemmend. De stem van De Kat laat je niet meer los, het enige dat je nog wilt als je begint, is het boek uitluisteren. Het boek geeft een beeld van de oorlog dat we nog niet kennen.

Otto de Kat - Bericht uit Berlijn (Uitgeverij Rubinstein)

Stem op de mooiste stem!

LUID

5

Interview

Leo Blokhuis schrijft het Luistergeschenk

6

LUID

Interview

‘Ik wil de luisteraars meevoeren op een mu ikale reis door Berlijn’ Tja, wat is hij eigenlijk? Op Twitter noemt Leo Blokhuis zichzelf schrijver, maar die omschrijving is veel te beperkt. Blokhuis is radio- en theatermaker, presentator, journalist en ook nog opgeleid tot grafisch vormgever. Sinds kort kan hij nog iets toevoegen aan dat lijstje: auteur en voorlezer van het Luistergeschenk.

Marije Sietsma spreekt hem tijdens het schrijfproces.

D

at het Luistergeschenk dit jaar over muziek gaat, was onvermijdelijk. Wat Blokhuis ook doet, muziek staat bij hem centraal. ‘Wat ik mooi vind aan muziek is dat het zich, net als liefde of religie, niet laat rationaliseren. Tot op zekere hoogte kun je prima uitleggen waarom je iets goed vindt, of waarom je iemand zo leuk vindt. Maar juist die onderste laag is niet uit te leggen.’

Blokhuis ontdekte al vroeg het plezier van verhalen luisteren in de auto.

‘Zo’n 25 jaar geleden ging ik met vrienden op vakantie naar Italië.

In de auto lazen we onderweg bij toerbeurt John Irving voor.

Tussen Utrecht en Milaan lazen we zo samen een heel boek uit. Al kan niet iedereen het, veel mensen worden misselijk als ze voorlezen in de auto.’ Lachend: ‘Tja, toen bestonden er volgens mij nog geen luisterboeken.’

voorstelling in Groningen. Voor dat soort momenten zou ik standaard een stapeltje luisterboeken in de auto moeten leggen. Het liefst fictie. Boeken waarvan ik vind dat ik ze sowieso nog moet lezen.’

De auto is een perfecte plek om te luisteren, vindt Blokhuis. ‘Ik luister ook graag hele muziekalbums in de auto. Ik vind het heel fijn, zo’n afgesloten privécel waarin je je helemaal kunt concentreren. Naast autorijden kun je daar toch niets anders doen dan luisteren. Als ik alleen ben ‘Muzikaal tenminste. Met zijn tweeën in de auto naar een luisterboek is Berlijn een luisteren, zou ik niet kunnen. Ik heel fascinerende zou na tien minuten al beginnen stad.’ te kletsen over wat ik net heb gehoord.’

Tegenwoordig is het aanbod luisterboeken enorm. ‘Het lijkt me ontzettend handig, maar ik denk er gewoon niet aan’, zegt Blokhuis schuldbewust. ‘Gisteren zat ik bij elkaar zo’n vijf uur in de auto, vanwege een

Het duurde even voor Blokhuis het juiste onderwerp voor het Luistergeschenk te pakken had. ‘Pas toen ik de nieuwe single van David Bowie hoorde, wist ik: dit is het. Het wordt een luisterboek over de muziek van Berlijn. Het Lees verder op pagina 9

LUID

7

(Advertentie)

De downloadshop voor luisterboeken www.luisterrijk.nl: de grootste downloadshop voor luisterboeken - hoorcolleges - hoorspelen

rtianngd e o k % a

Luisterboeken legaal downloaden: het kan!

15o n d e r s t e r s

op

bes

tse

ll

L N OP IJK2.0N13 R R E BER ST . L U I SEPTEM 7 2 5 2 4 WWLDWIG T/M 1071-HJGE E: 1 IN

ACTI

Luisterrijk levert ca 1700 luisterboeken als legale mp3-download. Downloaden kan dag en nacht, de luisterboeken zijn direct geschikt voor elke mp3-speler, smartphone en tablet. ...en: luisterboeken als mp3-download zijn ca. 20% goedkoper dan de cd!

ELE WISS

Bestsellers www.luisterrijk.nl

ECOD

 Tatiana de Rosnay /

 Geert Mak /

 Suzanne Collins /

Gelezen door Loes Haverkort

Gelezen door Job Cohen

Gelezen door Lineke Rijxman

 Maarten van Rossem /

 Marten Toonder /

 Lydia Rood /

 John Flanagan /

Stemmen: bekende acteurs

Gelezen door de auteur

Gelezen door Daphne v Tongeren

Het appartement

Reizen zonder John

Bommel Hoorspelen 4

Typisch Nederland, Typisch Maarten!

 Ger Schurink /

De Hongerspelen

Mindfulness

Louter Lust

De Grijze Jager Boek 5 + 6

(Advertentie)

n

e

c

is g es c h i e d en is

en k e liti

n appe

ig er l l

o

p

i

lo ef

sofe & r eli g ie

flo sofe tteren taal & taal & le le t te r

k

un

cu lt

kun & st

r tuu uur kunst l u & c

en t ala academy Publishers geeft hoorcolleges uit op cd en in mp3. home &

Interessante onderwerpen, van geschiedenis tot natuurwetenschappen, voorgedragen door boeiende sprekers. Zo kunt u kennis opdoen in de auto, in de trein, op de fiets, in bed, al wandelend of thuis op de bank. de hoorcolleges van home academy zijn te koop in de boekhandel en tevens eenvoudig te bestellen op:

www . home - academy . nl

1/28/2013 10:56:43 AM a

Advertentie WvhL.indd 1

ontwerp: Valetti - www.valetti.nl

st

l tte e r ne

e

happij atsc a m

home academy

d

ns

ete

h

&c ult u

ur

geschi e

natuurw

Interview

Vervolg van pagina 7

nummer van Bowie is een mooie actuele De meeste auteurs weten van tevoren niet dat hun geschreven tekst ook als luisterboek door het leven zal aanleiding, maar bovenal: het is een gaan. Blokhuis wel. Sterker nog, zijn tekst zal alléén verhaal dat nog niet is uitgekauwd. als luisterboek bestaan. Toch verandert dat weinig In Nederland kijken we qua muziek nauwelijks naar Duitsland, maar Berlijn aan het schrijfproces, denkt hij. ‘Ik ben zelfs bang dat ik bij het schrijven te weinig rekening houd met het is een heel fascinerende stad. Van de roaring twenties uiteindelijke inlezen. Ik heb nogal de neiging lange met Weil en Brecht via de experimentele muziek van zinnen te maken. Ook als ik op het podium sta. de krautrock in de jaren zestig en zeventig.

Het uitspreken van zo’n hele lange zin kan Muziek die zeer van invloed was op de me bij een voorstelling soms vleugels muziek van Lou Reed, David Bowie geven, maar in de opnamestudio is en Iggy Pop en vervolgens voor dat vast anders.’ de elektronische invloeden in de ‘Ik zou het popmuziek van de jaren tachtig en geweldig vinden als Bang voor het inspreken is hij negentig.’ ik nieuwe luikjes niet. Blokhuis: ‘Ik heb microfoonen spreekervaring, dus ik zou het Blokhuis: ‘Vernieuwing ontstaat bij mensen open moeten kunnen. De uitdaging is niet doordat een band ineens een kan trekken.’ wel om mijn verhaal heel beeldend dwarsfluit pakt, in plaats van een te schrijven. Ik wil de luisteraars blokfluit. Voor echte vernieuwing geen hoorcollege over elektronische heb je vaak een extreem nodig.’ Zoals muziek geven, maar ze meevoeren op een de Duitse krautrock. ‘Bij de meest extreme muzikale reis naar Berlijn. Ik moet nog kijken hoe krautrockbands zit geen melodie in de muziek. ver ik daarin zal gaan. Misschien hoor je straks zelfs Zo heeft de band Cluster in 1971 een album gemaakt wel stadsgeluiden op de achtergrond. Dat je alleen je waarop een nummer van ruim zeven minuten staat ogen hoeft dicht te doen, om het gevoel te krijgen dat je dat vooral bestaat uit white noise, het geluid dat je daar echt bent.’ hoort als een televisie geen signaal heeft. Dat vind ik fascinerend. Het is echt niet mooi, maar er gebeurt iets geks als je er een tijdje goed naar luistert. Het heeft een raar kalmerend effect.’

Blokhuis: ‘Ik zal niet zeggen dat ik fan van Cluster ben, maar hun muziek heeft me wel verrijkt.’ Net zo goed als dat hun muziek andere bands heeft verrijkt. ‘Er bestaat heel extreme krautrock, maar die heeft toch veel andere muzikanten met een veel toegankelijker geluid geïnspireerd tot een nieuw geluid en een andere benadering van hun muziek. Zo was David Bowie in zijn Berlijnse periode echt een middleman tussen experimenteerdrift en rock en roll, met als hoogtepunt zijn album Heroes. Als je muziek op die manier benadert en kijkt naar al die verschillende invloeden, wordt het nog te gekker! Ik zou het geweldig vinden als ik nieuwe luikjes bij mensen open kan trekken. Dat ik ze met dit Luistergeschenk aanzet om anders naar bepaalde nummers of muziek te luisteren.’

Het enige echte Luistergeschenk

Gratis in de Week van het Luisterboek (van 22 t/m 28 april) Tijdens de Week van het Luisterboek vind je in boekhandel en bibliotheek een speciale verrassing: een luisterboek, gelezen én geschreven door Leo Blokhuis. Het Luistergeschenk wordt in deze week bij aankoop van minimaal € 9,95 aan (luister)boeken door de (web)boekwinkel cadeau gedaan aan Gratis in haar klanten. De openbare bibliotheek boekhandel en bibliotheek doet het Luistergeschenk cadeau aan nieuwe leden. Mis het niet!

Luister geschenk

LUID

9

(Advertentie)

Digitale distributie van mp3-luisterboeken

Diensten van Luisterhuis

Levert uw webshop (e)boeken en/of audio-cd’s?

• Actuele XML-feed (Onix) met artikelgegevens van meer dan 1600 luisterboeken van ruim 130 uitgevers.

Dan is Luisterhuis uw perfecte partner! Luisterhuis verzorgt de veilige levering van luisterboekendownloads.

Met een aansluiting op Luisterhuis kan iedere webwinkel tegen een aantrekkelijke marge het aanbod van vrijwel alle uitgevers van luisterboeken als download verkopen.

Ook maatwerkoplossingen voor kiosks en bibliotheken.

• Uitgebreide metadata, met onder meer titel, ondertitel, boekbeschrijving (lang en kort), beeld (3 formaten), trefwoorden, recensies, rubrieken (oa NUR), actuele prijzen, luistervoorbeelden (mp3 samples) en auteursgegevens.

• Real time orderverwerking

Bent u uitgever van luisterboeken?

Met één overeenkomst komen uw titels in elke webshop!

Luisterhuis verzorgt de ‘full service’ levering van luisterboeken als mp3-download aan consumenten voor een groot aantal webshops in Nederland en Vlaanderen.

• Uitgebreide rapportages • Download delivery platform • Social DRM • API en gratis testomgeving

Luisterhuis is de digitale distributie-afdeling van Luisterrijk. Luisterhuis verzorgt digital dropship delivery en levert metadata van luisterboeken.

Luisterrijk BV | A. Hofmanweg 5a | 2031 BH Haarlem | t 023-7110398 | f 023-7505123 | info@luisterhuis.nl | www.luisterhuis.nl | twitter.com/luisterhuis

ek.n l/stemmen,

(Advertentie)

ui ste rb o

Stem!

Stem

men kan via

l et nh a kv wee de.

-co e QR of via d

Maak kans on op een koptelefo van Urbanears ter waarde van

!

€ 59,90

Mijn luistermoment

‘Wegdromen op de bank, dat is het grootste gevaar als ik een luisterboek opzet. Maar niets ontspant beter; liggend op de bank, en je ultiem laten verwennen door een goede stem en een aantrekkelijk verhaal... Jan Meng heeft wat mij betreft de ideale stem.

Maar ik heb me ook laten verassen door Jan Donkers als hij Grunberg voorleest. Het lukte mij niet een boek van Grunberg te lezen zonder zijn irritante stem erbij te horen.

Jan Donkers heeft daar gelukkig verandering in gebracht.’

Daan van der Valk,

boekhandelaar van het jaar 2012 Jurylid Luisterboek Award 2013

Probeer zelf eens een luisterboek

Luister geschenk v

an

Gratis in boekhandel en bibliotheek

3 22 01 t/m 28 april 2

LUID

11

‘Ik zou het geweldig vinden om weer voorgele en te worden’ Bestaat er iets fijners dan voorgelezen worden?

Of je nou kind bent of volwassen, het is heerlijk om je over te kunnen geven aan een mooi verhaal dat iemand speciaal voor jou leest. Ook als je best zelf zou kunnen lezen. Om iedereen in Nederland daar nog eens op te wijzen, is 2013 uitgeroepen tot Jaar van het Voorlezen.

Gerda Havertong is één van de ambassadeurs van dit speciale voorleesjaar. De ambassadeurs zullen hun voorleeskunsten laten horen bij verschillende activiteiten die dit jaar worden georganiseerd. Havertong staat al tientallen jaren bekend als een meesterlijke voorlezer.

‘Ik vind het fantastisch om de gezichten van kinderen en volwassenen te zien als ik aan het vertellen of voorlezen ben. Iedereen kan voorlezen. Als je er maar de tijd voor neemt. Zelf bereid ik me altijd voor door het boek of fragment nog eens hardop voor te lezen. Zo ontdek je vanzelf wanneer je een pauze of mooie stilte in kunt lassen en je herkent het ritme in de zinnen. En, niet vergeten: maak af en toe oogcontact met degene die je aan het voorlezen bent. Daarmee hou je de aandacht goed vast.’

‘Voorlezen is ook fantastisch voor de taalontwikkeling van kinderen’, weet Havertong. ‘Als ik een nieuw of moeilijk woord zie staan in een zin vraag ik of de kinderen het al kennen. En ik leg het nog eens uit door het bijvoorbeeld in een andere zin te gebruiken. Daardoor duurt het voorlezen wel langer, inderdaad. Ik heb vaak genoeg meegemaakt dat mensen als voorbereiding op mijn bezoek een stuk tekst hadden uitgezocht. “Twee mensen hebben het gelezen en zij deden er dertien minuten over”, hoor ik dan.’ Ze vervolgt schaterend: ‘Nou, tel er voor mij dan nog maar zeven minuten bij op.’

Zelf komt Havertong er wat bekaaid vanaf op

12

LUID

voorleesgebied. ‘Eigenlijk leest niemand mij nog echt voor. Hoewel, mijn echtgenoot leest me voor. Stukken uit de krant, waarvan hij vindt dat ik ze moet horen, haha. Ik zou het geweldig vinden om af en toe weer voorgelezen te worden. Ik luister ontzettend graag als iemand voorleest of een mooi verhaal vertelt.’

Waarom?

Voorlezen is niet alleen plezierig, het is ook heel nuttig. Onderzoek wijst uit dat kinderen die worden voorgelezen beter scoren op school. Daarnaast hebben ze een grotere woordenschat en zijn ze beter in het verwoorden van emoties. Maar ook voor jongeren en volwassenen is voorlezen van blijvende waarde. Twaalf maanden lang wordt er van alles georganiseerd rondom voorlezen, zodat iedereen kan ervaren dat voorlezen fijn en waardevol is: voor baby’s, jonge kinderen, tieners én voor volwassenen.

Activiteiten Verschillende (voor)leesinitiatieven vieren dit jaar hun jubileum. Zo bestaat Stichting Lezen 25 jaar, De Nationale Voorleeswedstrijd 20 jaar, BoekStart vijf jaar en is er de tiende editie van De Nationale Voorleesdagen.

Reden genoeg voor een jaar vol voorleesactiviteiten dus.

Kijk op www.jaarvanhetvoorlezen.nl voor meer informatie over de verschillende activiteiten.

Mijn luistermoment

Winfried Baijens,

radiomaker

Jurylid Luisterboek Award 2013

‘Ik heb het overal geprobeerd. In de trein, hardlopend, voor het slapen gaan, in de sportschool, met het volume op 12 op mijn geluidsinstallatie, in het vliegtuig, tijdens het koken en zelfs tijdens het douchen. Wat blijkt; ik kan het slechts in een geïsoleerde ruimte.

Opgesloten, alleen en het liefst luisterend naar de auteur zelf.’

Probeer zelf eens een luisterboek

Luister geschenk v

an

Gratis in boekhandel en bibliotheek

3 22 01 t/m 28 april 2

LUID

13

Volop ontwikkelingen in luisterboekenland Hoe weet je nou welke luisterboeken, hoorcolleges of voorleesstemmen je plezierig vindt om uren naar te luisteren? Bijvoorbeeld door vóór aankoop een fragment uit het boek te beluisteren. Iets dat tegenwoordig zelfs in de boekhandel kan, dankzij de Luisterkiosk. En wil je helemaal de deur niet uit, maar wel kennismaken met het fenomeen luisterboek? Download dan de nieuwe luisterboekenapp van de bibliotheek!

Luisterkiosk in de boekhandel Luisterboeken kies je niet alleen vanwege het verhaal of de auteur, maar ook op basis van de stem. In steeds meer boekhandels staat daarom de Luisterkiosk. Zo kun je in de winkel luisteren naar fragmenten van elk luisterboek.

En zo de stem kiezen waarmee je het liefst een aantal uur wilt doorbrengen.

Online is ‘voorluisteren’ geen probleem. Bij elk luisterboek staat een kort fragment, zodat je een indruk krijgt van de rest van het boek. Dankzij de Luisterkiosk, een informatiescherm met koptelefoon en een catalogus van alle leverbare luisterboeken, kan dit nu ook in de boekhandel. Zo weet je voor aanschaf precies welk luisterboek het beste aansluit bij jouw smaak of verwachting.

Het opzoeken gaat heel eenvoudig via een aanraakscherm. Je kiest je favoriete auteur, voorlezer of titel. De Luisterkiosk geeft dan alle informatie over het betreffende luisterboek, zoals een korte samenvatting van de inhoud, de naam van de auteur en spreker(s) en zelfs eventuele recensies. Door te klikken op ‘luistervoorbeeld’ krijg je een fragment te horen. Ideaal om kennis te maken met de stem van een auteur of voorlezer die je nog niet kent.

De Luisterkiosk is te vinden bij meer dan twintig boekhandels en dat aantal is groeiende. Kijk op info.luisterkiosk.nl/waar voor een boekhandel bij jou in de buurt.

14

LUID

Onbeperkt luisterboeken luisteren met de luisterboekenapp In de bibliotheek kun je al langer terecht voor het lenen van luisterboeken. Maar de bibliotheek gaat met haar tijd mee.

Via een speciale luisterboekenapp kan iedereen – ook als je niet lid bent van de bibliotheek – op een laagdrempelige manier kennis maken met het fenomeen luisterboek. Tijdens de Week van het Luisterboek wordt de luisterboekenapp geïntroduceerd. De gebruiker kan via de app onbeperkt luisteren naar een groot aantal rechtenvrije luisterboeken, luistercolleges van diverse universiteiten en andere luisterwaardige fragmenten, zoals interviews met auteurs.

Later dit jaar wordt de app flink uitgebreid. Vanaf dat moment komen er zo’n 500 titels beschikbaar voor bibliotheekleden waarvoor je normaal gesproken moet betalen. Niet alleen literaire luisterboeken, maar ook hoorcolleges en digitale cursussen. ‘Vrijwel alle uitgevers van luisterboeken werken mee’, vertelt Lennie de Lange, initiator van de app. ‘Als er iets geschikt is om als app te gebruiken, is het wel een luisterboek’, vindt De Lange.

‘Zo kun je met je mobiele telefoon of tablet altijd en overal luisteren naar de mooiste verhalen en colleges.’

Overigens hoeven gebruikers niet bang te zijn voor een torenhoge internetrekening. De Lange: ‘Je hoeft een luisterboek maar één keer te downloaden. Daarna kun je hem drie weken lang zo vaak beluisteren als je wilt.’

Na drie weken verdwijnt het luisterboek vanzelf uit je mobiele apparaat. Oftewel: rustig thuis zoeken uit een ruime keuze van luisterboeken en colleges, drie weken luisteren waar en wanneer je maar wilt en geen risico op een boete door te laat inleveren!

Mijn luistermoment

‘Het is rustig op de weg als ik ’s ochtends vroeg naar de studio rijd. Op de Nederlandse radio komt weinig nieuws langs rond die tijd. Luisterboeken stillen mijn honger naar informatie en zijn mijn reisgezelschap op weg naar Hilversum. Het verhaal, de stem en ik... samen op de snelweg.

De serene kalmte om ons heen.

Een weldadig begin van weer een drukke nieuwsochtend.’

radiomaker

Jurylid Luisterboek Award 2013

Luister geschenk an

v

Lara Rense,

Probeer zelf eens een luisterboek

Gratis in boekhandel en bibliotheek

3 22 01 t/m 28 april 2

LUID

15

‘Nederland is het ultieme luisterboekenland’ In steeds meer boekwinkels worden speciale luisterboekenhoeken ingericht. En ook online of in de bibliotheek is een enorm aanbod aan luisterboeken te vinden. Geen wonder, want steeds meer mensen ontdekken hoe prettig het is om naar boeken te luisteren.

Dat ene moment op de dag, dat je niets meer hoefde, behalve te luisteren naar de voorleesstem van de meester.

Dezelfde man die je de rest van de dag streng vertelde over belangrijke zaken die je nooit mocht vergeten, voerde zijn leerlingen op het eind van de schooldag met zichtbaar plezier mee naar verre werelden, vol spannende verhalen. En als je geluk had, mocht je ’s avonds voor het slapen weer op reis. Dit keer met de stem van je vader of moeder, terwijl ze voorlazen uit een boek dat je zelf had uitgekozen.

Voor veel mensen bleef het daarbij. Als kind werden ze voorgelezen, daarna nooit meer. Behalve misschien door een charmante presentatrice of nieuwslezer op televisie. Eeuwig zonde, want voorgelezen worden blijft een fantastische ervaring. Ook na je kindertijd. Het is ontspannend, leuk en in veel gevallen nog leerzaam ook.

Of op zijn minst vermakelijk. Zeker als de voorleesstem 16

LUID

aansluit bij het boek. En het fijne is: er zijn inmiddels zoveel luisterboeken op de markt, dat je niet eens meer zelf de voorlezer hoeft te regelen.

Ultiem luisterboekenland Natuurlijk is het heerlijk om een boek zelf te lezen. Maar er zijn volop momenten, waarbij een luisterboek uitkomst biedt. Zo zegt Winfried Baijens, één van de juryleden van de Luisterboek Award 2013: ‘Ik durf te beweren dat Nederland met al die files het ultieme luisterboekenland is. Een goed luisterboek luister je in de auto. Het tilt je op, neemt je mee en doet je hopen op nog wat meer vertraging.’

Dit is meteen één van de belangrijkste pluspunten van het luisterboek, zegt Huub van de Pol, commercieel directeur van Luisterrijk.nl, een site waarop ruim 1600 downloadbare luistertitels staan. ‘Je kunt het tot je

nemen op een moment dat je ook nog iets anders doet. Zo kun je effectiever gebruik maken van je tijd. Bijvoorbeeld door te luisteren wanneer je aan het sporten bent, de afwas doet of in een vliegtuig of auto zit. En soms kun je gewoon beter ontspannen als je door iemand voorgelezen wordt, in plaats van dat je zelf leest.’

Een prettige voorleesstem

luisterboek valt of staat bij de voorlezer. Door op de juiste manier voor te lezen, kun je zelfs een slecht verhaal nog spannend of interessant maken. Nou ja, tot op zekere hoogte, natuurlijk. Maar voorlezen is beslist een kunst.’

Bekende voorleesstemmen zijn bijvoorbeeld Jan Meng en Job Cohen. Rubinstein: ‘Een goede stem is beslist niet schoolmeesterig. Hij is warm, ‘Toen ik maar tegelijkertijd moet er een soort directheid in zitten. Bij een wollige zag hoe groot de stem, wordt lang luisteren anders te luisterboekenmarkt vermoeiend. Dan ga je je concentreren in het buitenland was, op de stem, in plaats van op het besefte ik dat het wel verhaal. Een goede stem komt direct eens heel groot zou bij je binnen.’

Eén van de belangrijkste aspecten van een luisterboek is natuurlijk de voorleesstem. Van de Pol: ‘Een boek dat wordt voorgelezen door de auteur zelf kan meerwaarde hebben. Kees van Kooten die zijn eigen novelles voorleest, bijvoorbeeld. En bij kunnen poëzietitels is het vaak een beleving op zich, als de auteur het werk zelf voordraagt.

Sommige gedichten worden minder abstract, juist omdat iemand zijn eigen nuance kan toevoegen.’

Toch worden er ook veel luisterboeken gemaakt met een heel andere vertelstem. Niet de auteur, maar een stemacteur of beroemde stem leest het verhaal dan voor. Maurits Rubinstein, de eerste en grootste luisterboekenuitgever van Nederland: ‘Een goed

worden’

Voorlezen op cassette

Zelf bracht Rubinstein in 1985 zijn eerste luisterboek op de markt. ‘Dat deed ik om mijn tante Renate te verlichten. Ze wilde haar boek Nee heb je, over haar ervaringen met multiple sclerose, graag voorlezen aan een aantal vrienden. Ik stelde toen voor dat ze het aan mij zou voorlezen, zodat ik het kon opnemen. Zo hoefde ze het maar één keer voor te lezen en kon ze hen gewoon een cassette geven. Ik stond er helemaal niet

(Advertentie)

bij stil om meer van die cassetteboeken te maken, maar tijdens de presentatie werden de eerste vijftig exemplaren direct allemaal verkocht. En ook andere auteurs, zoals Annie M.G. Schmidt, kwamen naar me toe, omdat ze hun boeken wilden voorlezen op zo’n cassette.

Zo begon Rubinstein zijn luisterboekenuitgeverij heel bescheiden. ‘Pas toen ik zag hoe groot de luisterboekenmarkt in het buitenland was, besefte ik dat het wel eens heel groot zou kunnen worden. In Amerika werden (en worden) complete afdelingen van boekwinkels ingericht met luisterboeken.’ De explosieve groei van de Nederlandse luisterboekenmarkt waarop Rubinstein hoopte, bleef uit. Toch wordt de markt en aandacht voor luisterboeken nog steeds elk jaar groter.

Lange reizen Rubinstein: ‘Nederland is in een aantal opzichten een heel voorzichtig land. Engeland heeft een traditie van vertelkunst. Ook toneel is daar vele malen groter dan het hier ooit was of zal worden. Daar heeft het ongetwijfeld mee te maken. Net zo goed als dat de mensen in Amerika vaak lange stukken moeten reizen. Dan is een luisterboek echt een uitkomst. Maar ook het kleine taalgebied speelt mee. In Frankrijk, Duitsland en Amerika, landen waar het luisterboek ook floreert, speelt dat geen rol. Als je daar een titel hebt die heel succesvol is, komt er genoeg geld binnen om ook te investeren in advertenties.’

De echte doorbraak van het luisterboek in Nederland kwam met Harry Potter. Het acht cd’s tellende luisterboek – voor het laatste deel waren maar liefst twintig cd’s nodig – heeft heel wat families in de auto begeleid op weg naar hun vakantiebestemming. Wat ook hielp is dat steeds meer (literaire) uitgevers zich bezighielden met luisterboeken. Het leek alsof veel meer mensen ineens beseften hoe prettig luisterboeken zijn. En zeker niet alleen de moeite waard zijn als hulpmiddel voor blinden, slechtzienden of dyslectici.

Alle mogelijke genres Inmiddels zijn er luisterboeken te koop in alle mogelijke genres. Van poëzie en klassieke literatuur tot thrillers, kinderboeken en zelfhulpboeken. Daarnaast brengt Home Academy al sinds 2003 complete hoorcolleges op de markt. Ideaal om jezelf tijdens een huishoudelijk klus of lange autorit bij te laten spijkeren over politiek, kunst, filosofie en meer. Het zijn stuk voor stuk hoorcolleges die worden gegeven door inspirerende specialisten binnen hun vakgebied.

18

LUID

Home Academy uitgever Folef van Nispen tot Sevenaer: ‘De behoefte aan audioproducten neemt sterk toe. Daarbij vinden mensen het steeds minder belangrijk om content daadwerkelijk te bezitten. Zo is het succes van Spotify en aanverwante muziekaanbieders niet meer weg te denken.’

Sinds kort biedt Home Academy daarom, naast CD’s en downloads, ook de mogelijkheid om de hoorcolleges uit hun fonds te streamen via de website homeacademy.nl. ‘Inmiddels zijn er zo’n 110 hoorcolleges op abonnementsbasis te beluisteren via onze website. En het voordeel is: bij content die we alleen digitaal aanbieden, kunnen we veel sneller op de actualiteit inspelen.’

Opmars van het hoorspel Ook het hoorspel lijkt aan een opmars bezig. Zo sleepte afgelopen jaar de radiomusical Heerlijk duurt het langst de Luisterboek Award in de wacht. En het Vlaamse Geluidshuis heeft – zeker in eigen land – veel succes met hun hilarische en muzikale bewerkingen van klassieke sprookjes. Ook oude hoorspelklassiekers worden opnieuw op de markt gebracht. Denk aan de hoorspelserie Een sprong in het heelal van Léon Povel of de verhalen van Paulus de Boskabouter.

Rubinstein: ‘De scheidslijn tussen een luisterboek en een hoorspel is natuurlijk een dunne. Je consumeert ze allebei met je oren, maar het gebruik van effecten in luisterboeken is redelijk beperkt. Er wordt wel eens een stem verdraaid of je hoort een muziekje, maar daar blijft het bij. Het hoorspel is van het begin tot het einde één grote aaneenschakeling van verschillende geluidsbronnen en stemmen. Het is echt een vorm van entertainment.‘

Aangepast Lezen Maurits Rubinstein was de eerste die luisterboeken op de markt bracht voor een breed publiek. Toch bestaat het fenomeen luisterboek ook in Nederland al veel langer. Sinds jaar en dag leest een groot aantal vrijwilligers boeken, tijdschriften en kranten voor om deze vast te leggen op geluidsdragers. Zo kunnen ook mensen die blind of slechtziend zijn genieten van allerlei soorten gesproken boeken. Net zoals anderen die om welke reden dan ook moeite hebben om zelfstandig te lezen. Dankzij de opkomst van het luisterboek is het aanbod, ook in kwaliteit, voor deze groep luisterlezers enorm vergroot.

Op de website van Aangepast Lezen, aangepastlezen.nl, zijn rechtenvrije luisterboeken (van auteurs die meer dan zeventig jaar geleden zijn overleden) te beluisteren.

Mijn luistermoment

Milouska Meulens,

presentator en verslaggeefster Jeugdjournaal Jurylid Luisterboek Award 2013

‘De was vouwen met een mooi gelezen luisterboek kán handig uitpakken. Bijvoorbeeld als de kledingberg als door griezelige tovenarij, zonder dat ik er erg in heb, in nette stapels in de kast verdwijnt. Dit komt helaas zelden voor. Meestal dragen stem en verhaal mij in perfecte symbiose weg van de wereld. En de was? Die blijft de berg die hij al was, alleen steeds een beetje hoger.’

Probeer zelf eens een luisterboek

Luister geschenk v

an

Gratis in boekhandel en bibliotheek

3 22 01 t/m 28 april 2

LUID

19

20

LUID

Mijn luistermoment

Vincent Bijlo, cabaretier en schrijver Jurylid Luisterboek Award 2013

‘Luisterlezen gaat het beste als je er niets anders bij doet. Er is één uitzondering; fietsen. Ik kan fietsen en luisteren tegelijk.

Binnen fietsen, dat wel. Het hoorspel Sprong in het heelal, geregisseerd door de dit jaar op 101-jarige leeftijd overleden regisseur Léon Povel, heb ik fietsend beluisterd. Ik heb geluchtfietst, geruimtefietst, duizenden kilometers heb ik afgelegd, luisterend naar de fantasieruimte uit de jaren 50.

Ik trek sprintjes bij het lezen van literaire thrillers, ik stoemp en zie af met de stem van Mart Smeets in mijn oren, ik lees me fit.’

Probeer zelf eens een luisterboek

Luister geschenk v

an

Gratis in boekhandel en bibliotheek

3 22 01 t/m 28 april 2

LUID

21

(Advertentie)

Column

Renate Dorrestein

In z’n huidige vorm bestaat de mens zo’n 180.000 jaar, maar pas

pakweg, het jaar 2198. Tegen die tijd zal het schrift wegens de ontlezing

sinds vierduizend jaar hebben we het schrift. Lezen is dan ook geen evolutionair ontwikkelde vaardigheid: we hebben geen lichaamsdeel, orgaan of zintuig dat maakt dat we kunnen lezen, we zijn daar alleen maar toe in staat door een ingewikkelde wisselwerking tussen talrijke neurale circuits.

Zelfs na de uitvinding van de boekdrukkunst waren er maar ontzettend weinig mensen die konden lezen. Pas vanaf de 19e eeuw, toen overheden op het idee kwamen dat de mensheid ontwikkeld moest worden en iedereen zijn kinderen naar school diende te sturen, leest een deel van de wereldbevolking.

Verhalen zijn er wel altijd geweest, maar die kwamen hoofdzakelijk mondeling tot ons, terwijl we rond het vuur zaten.

Luisteren konden we 180.000 jaar geleden al. Evolutionair gezien is een luisterboek eigenlijk dus veel logischer dan een leesboek. Over nog eens 180.000 jaar zal misschien wel blijken dat lezen, net zoals bijvoorbeeld het gebruik van de vuistbijl, maar heel kort in brede zin tot het menselijk repertoire heeft behoord. Van de 19e eeuw tot,

hoogstwaarschijnlijk overbodig zijn geworden en zal het gebruik van méér dan honderdveertig lettertekens bij de wet verboden zijn.

Zal het zo gaan?

Voor de zekerheid heb ik de afgelopen jaren alvast een aantal van mijn eigen romans als luisterboek ingesproken. Dat kwam vooral doordat bij lezingen in de bibliotheek vaak tegen me werd gezegd: ‘Wat kun jij toch fijn voorlezen.’ Ik heb mijn stem mee, dat is eigenlijk het hele geheim.

Inmiddels héb ik geen stem meer, ik bén er een. Ik ben een professionele stem, een status die ik heb weten te verwerven door het volgen van een aantal opleidingen tot stemacteur. Ik had mijn romans altijd met veel passie ingesproken, maar met weinig techniek. Ik verwachtte tijdens die cursussen trucjes te gaan leren om nog spannender, meeslepender en overtuigender te kunnen voorlezen, ik verwachtte geavanceerde ademhalingstechnieken te bemeesteren en te leren hoe ik een einde zou kunnen maken aan het gerommel van mijn ingewanden waarvan mijn technicus altijd gek werd.

Wat ik in werkelijkheid leerde was stukken interessanter. Ik leerde dat een glimlach onmiskenbaar doorklinkt in je stem (tip van de week voor telefonische verkopers).

Dat je stem gaat stralen wanneer je je ogen laat stralen (‘Denk gewoon even aan je man, Renate.’). En dat je wenkbrauwen fronsen, zuinig kijken, je ogen in ontzetting opensperren of je letterlijk achter je oren krabben allemaal bepalen hoe je klinkt.

En het is niet alleen je mimiek die je stem kleurt. Je handen doen dat ook. Strek je hand uit met de palm naar boven terwijl je ziel zegt, en je krijgt een subiet andere ziel dan wanneer je daarbij je vuist balt. Dat is toch fenomenaal?

Wat het luisterboek mij op deze manier heeft gebracht, is een heel nieuw beroep. Makers van documentaires, commercials en andere audiovisuele producties kunnen mijn stem voortaan ook huren. U vraagt zich af waarom?

Dat staat in mijn nieuwe boek, De blokkade. Jazeker, ook als luisterboek verkrijgbaar.

Renate Dorrestein (1954) viert dit jaar haar dertigjarig schrijverschap. In februari verscheen haar boek De blokkade, waarin ze openhartig schrijft over haar writer’s block. Eind maart verschijnt een jubileumeditie van haar debuutroman Buitenstaanders.

In de afgelopen dertig jaar schreef ze bijna dertig romans, die vrijwel allemaal nog leverbaar zijn, vele ook als luisterboek. Op www.renatedorrestein.nl kun je fragmenten beluisteren.

LUID

23

(Advertentie)

VIJFENTWINTIG JAAR HKM LUISTERBOEKEN

Jan Wolkers leest

Hugo Claus leest

Paul de Wispelaere leest Ik ben ongeneeslijk

Kristien Hemmerechts Donderdagmiddag.

Half vier

Youp van ’t Hek leest

Remco Campert Poëzie is een daad

Geert Van Istendael leest Mijn Nederland

Christine D’Haen leest

Simon Carmiggelt Kroeglopen

Harry Mulisch leest Kind en kraai

Herman Brusselmans leest

Ernest Claes De fanfare

Adrie Oosterling Ik bin d’r eih’luk foo…

Jan Cremer leest Het lied van de ram

Herman De Coninck leest gedichten uit De lenige liefde

Kathy Lindekens leest Dierenverhalen

Paul Geerts De hemelboom

Betty Mellaerts Nachtzusters

& ACHT EEUWEN POËZIE

Luuk Gruwez leest Een wereld van verloren dingen

Jan van Nijlen Levensverhaal en gedichten