Boekenweekmagazine 2013

Van Kooten & Noordervliet lezen elkaar GOUDEN TIJDEN ZWARTE BLAD ZIJDEN

MAART 2O13 ADVIESPRIJS €1,-

BOEKEN WEEK MAGA ZINE MEER DAN 150 LEESTIPS

Inclusief de keuze van: Hans Goedkoop Geert Mak Elsbeth Etty Cynthia Mc Leod

(ADVERTENTIE)

KEES VAN KOOTEN Auteur Boekenweekgeschenk 2013 R 15,-

slechts

foto © keke keukelaar

R 9,50

NU IN DE BOEKHANDEL

www.debezigebij.nl

R 15,-

Gouden Tijden, Zwarte Bladzijden Boeken zijn als tijdmachines. Je stapt in het verhaal en bent na een paar zinnen in het verleden aangekomen. Op het dek van een VOC-schip, in het atelier van Rembrandt, op een plantage in Suriname, tussen onderduikers in de Tweede Wereldoorlog, langs de lijn bij een legendarische voetbalwedstrijd…

Tijdens de 78ste Boekenweek, van 16 t/m 24 maart 2013, reizen we op die manier door de vaderlandse geschiedenis.

Onder het motto Gouden tijden, zwarte bladzijden, want onze historie kent zowel roemrijke perioden als schaduwkanten.

Beschouw dit magazine als uw reisgids: er staan ruim 150 leestips in, handig gerangschikt op thema. U krijgt bovendien aanraders van vier prominenten met een brede historische kennis: Hans Goedkoop, Geert Mak, Elsbeth Etty en Cynthia Mc Leod.

Kees van Kooten (Den Haag, 1941) schreef dit jaar het Boekenweekgeschenk De verrekijker, dat u tijdens de Boekenweek gratis krijgt bij besteding van ten minste € 12,50 aan Nederlandstalige boeken. Het Boekenweekessay De leeuw en zijn hemd is van Nelleke Noordervliet (Rotterdam, 1945). Beide auteurs blikken op geheel eigen wijze terug op het verleden en reflecteren van daaruit op onze huidige maatschappij. Van Kooten en Noordervliet lazen speciaal voor dit magazine elkaars boek en vertellen op bladzijde 13 en 15 wat ze ervan vonden.

INHOUD

De Gouden Eeuw 5 De keuze van Hans Goedkoop 5 Handel, kolonialisme & emigratie 6 Slavernij 6 De keuze van Cynthia Mc Leod 7 Kunst en Cultuur 11 Religie 11 Van Kooten leest Noordervliet 13 Noordervliet leest Van Kooten 15 Tweede Wereldoorlog 16 NSB 16 De keuze van Geert Mak 17 Recente zwarte bladzijden 19 Rampen 19 Historische figuren 20 Europa 20 De keuze van Elsbeth Etty 21 Sport 23

BOEK EN WEEK 2O13 16-24 maart

Wij wensen u deze Boekenweek een avontuurlijke en leerzame tijdreis toe!

De redactie Kijk voor meer informatie op www.boekenweek.nl

colofon Dit is een eenmalige uitgave van de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, Postbus 10576, 1001 EN Amsterdam.

Dit blad wordt door de Nederlandse boekhandels en bibliotheken verspreid ter gelegenheid van de Boekenweek 2013 in een oplage van 103.000 exemplaren.

ORGANISATIE

HOOFDSPONSOR

MET DANK AAN

Samenstelling: Stichting CPNB Eindredactie en interviews: Bas Maliepaard Boekenoverzicht: Judith Maassen Fotografie: Hendrik Kerstens, Merlijn Doomernik, Chris van Houts, Robert Elsing, Keke Keukelaar, Vincent Mentzel Ontwerp en vormgeving: Oirik/Erik Nieuwenhuis Lithografie: Spirit & Sketch, Amsterdam Druk: Senefelder Misset, Doetinchem

De Stichting CPNB neemt geen verantwoordelijkheid voor de juistheid van de in deze uitgave genoemde prijzen en gegevens.

Alle rechten voorbehouden.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. © 2013, Stichting CPNB, Amsterdam

BOEKENWEEK2O13MAGAZINE

3

‘De liefdevolle brieven die Rose (ADVERTENTIES) aan haar overleden echtgenoot schrijft doen het oude Parijs herleven en raken ons diep.’ Marie Claire

Intrigerende roman waarin de geschiedenis van passagiersschip Willem Ruys (later ‘De ziel van Parijs, beschreven doorAchille Lauro) en het leven van de jonge .Freya een fenomenale schrijfster’ Elle samenkomen Van Parnassia, het eerste boek van Josha Zwaan, werden meer dan 75.000 exemplaren verkocht!

¤ 19,95 Adv_BWM_Bloem_Slot_DEF1:Adv_BWM

10-01-2013

13:17

Pagina 1

WWW.UITGEVERIJARTEMIS.NL

Boekenweekmag_ARTEMIS.indd 2

09-01-13 10:08

Marion Bloem en Pauline Slot in topvorm!

www.arbeiderspers.nl

Marion Bloem Een meisje van honderd ISBN 978 90 295 8485 2 |

Pauline Slot Soerabaja

¤ 19,95

ISBN 978 90 295 8623 8 |

‘De dialogen in deze levendige familie worden levende geschiedenis.’

– Arjan Peters in de Volkskrant foto: ivan wolffers

¤ 18,95

‘Soerabaja is een doordacht gecomponeerd, uitgebalanceerd en diep menselijk verhaal van een voorbije liefde.’ – De Telegraaf foto: erik smits

Nieuwe wereld

Een aantal gewesten komt in opstand tegen de Spaanse koning, bouwt een staat en groeit uit tot een samenleving zoals die niet eerder bestond. Een andere tijd dan de onze, met veel overeenkomsten: migranten, vluchtelingen, consumenten. Historici Hans Goedkoop en Kees Zandvliet schreven De Gouden Eeuw (Walburg Pers € 29,95), waarin de zeventiende eeuw wordt beschouwd als proeftuin voor onze tijd. Het boek hoort bij de gelijknamige tv-serie. Nelleke Noordervliet schreef met Vrij man (Atlas Contact € 15,00 / € 19,95 / e-book) een roman, waarin ze de lezer ook deelgenoot maakt van het schrijfproces. Kan zij haar historische personage echt begrijpen? Halverwege de Gouden Eeuw, tijdens de oorlog met Engeland, maakt Menno Molenaar zich los van godsdiensttraditie. Maar hij heeft nog geen nieuw kompas.

Grap van de eeuw

Hollanders waren niet alleen bekend om hun bloeiende economie en schilderkunst, maar ook om hun humor. Komedianten trokken langs kermissen en bij een klucht zaten de schouwburgen vol. Rudolf Dekker selecteerde de honderd leukste grappen. Holland lacht - 100 moppen uit de Gouden Eeuw (Wereldbibliotheek € 9,95) bevat zelfs moppen die we nog steeds vertellen.

Misdaden

3 mei 1664: een meisje wordt publiekelijk gewurgd op de Dam. Een schilder concentreert zich op zijn nieuwe schilderij en gaat niet kijken. Toch raakt hun lot die dag met elkaar verbonden in de roman De schilder en het meisje (De Bezige Bij € 12,50 / € 18,90 / € 23,90 / e-book) van Margriet de Moor. De thriller De weeskinderen (Luitingh-Sijthoff € 19,95 / e-book) van Jean Zimmerman speelt zich af in Nieuw-Amsterdam. De Nederlandse kolonie Manhattan is diep getroffen door de verdwijning van een aantal weeskinderen.

Rafelranden

De Amsterdamse burgers uit die tijd wisten niet hoe ze greep moesten krijgen op de schaduwkant van hun welvaart, waarin prostitutie een belangrijke rol speelde. In

Gouden Eeuw

Proeftuin voor onze tijd

De burger en de hoer (Wereldbibliotheek € 19,90) schrijft Lotte van de Pol over de rafelranden.

Kopstukken

Leiders, meesters, pioniers en zeehelden komen samen in Kopstukken van de Gouden Eeuw (Walburg Pers € 99,50 / per deel € 29,50). Oudpsychiater Gerben Graddesz Hellinga bracht hen bij elkaar in een kloek vierdelig werk.

Naar de Oost

Nadat hij met de pest wordt geconfronteerd, wil Reimer Rijkerszoon nog maar één ding: een medicijn vinden. In Reimer (De Brouwerij € 19,95) van Jacqueline Zirkzee gaat hij per VOC-schip naar Indië, waar hij kennismaakt met het schrikbewind van Jan Pieterszoon Coen. In de roman Het scherp van Ambon (Karakter € 22,95 / e-book) laat Wouter van Mastricht zien dat slavernij, machtsmisbruik en corruptie door de VOC werden ingezet om de handel in specerijen zo lucratief mogelijk te maken.

Ontluikende welvaart

Een vrouw weegt zilverstukken bij een raam. Een soldaat buigt naar een lachend meisje. De schilderijen van Vermeer geven een goed beeld van de Gouden Eeuw en het ontwaken van de wereldeconomie.

Timothy Brook toont in De hoed van Vermeer (Wereldbibliotheek € 24,90) het verband. De Engelse historicus Simon Schama schreef met Overvloed en onbehagen (Olympus € 17,50) een sociale en culturele geschiedenis. Hoe kon een aantal boerendorpen, vissersplaatsen en havensteden zonder veel gemeenschappelijks zich verenigen tot de Republiek der Nederlanden? Ook hoogleraar geschiedenis Maarten Prak onderzoekt in De Gouden Eeuw (Boom € 28,50 / e-book) hoe ons land in die tijd zo tot bloei kon komen en waarom mensen als Rembrandt van Rijn of Michiel de Ruyter zo belangrijk werden.

China

Gedurende de zeventiende eeuw heeft de VOC enkele pogingen gedaan voet aan de grond te krijgen in China. Aad van Amstel brengt deze tamelijk onbekende pogingen in kaart in Barbaren, rebellen en mandarijnen (Thoeris € 23,50).

Tussen haakjes staan de prijzen van de verschillende edities die op de markt zijn.

Prijzen van e-books variëren, er staat derhalve alleen of de titel als e-book beschikbaar is.

GOUDEN EEUW DE KEUZE VAN HANS GOEDKOOP

Historicus Hans Goedkoop (49) is schrijver, presentator van het tvprogramma Andere Tijden en de serie De Gouden Eeuw en co-auteur van het gelijknamige boek (Walburg Pers € 29,95).

Nederlands beschaving in de zeventiende eeuw – Johan Huizinga (Contact verkrijgbaar via bibliotheek) “Dit boek uit 1941 bevat drie lezingen van de historicus Johan Huizinga, waarin hij de Gouden Eeuw in kort bestek kenschetst. Hij probeert de clichés van de nationale glorietijd af te pellen en iets terug te vinden van de werkelijkheid van toen. Huizinga gaat soms dieper in op concrete zaken, maar probeert ons land en de Gouden Eeuw tegelijkertijd in een paar algemene termen te vangen. Voor hem is het de eeuw waarin de burgerlijke cultuur tot bloei kwam, waarin de gewone burgerij zich ging bemoeien met politiek en kunst. Die visie staat anno 2013 nog steeds overeind.”

De hoed van Vermeer – Timothy Brook (Wereldbibliotheek € 24,90) “De zeventiende eeuw was ook de eeuw waarin de rest van de wereld de Nederlandse huiskamers kwam binnenwaaien. Brook laat zien dat je dat heel mooi kunt aflezen aan de schilderijen van Vermeer. Ogenschijnlijk zijn het gewone huiskamertafereeltjes, maar er hangen wereldkaarten op de achtergrond, op tafel ligt een Perzisch tapijtje, een geograaf heeft een kimono uit Japan aan. Dat is een prachtig beeld voor wat er in die eeuw gebeurde: het begin van de globalisering. Gewone burgers kregen de beschikking over spulletjes die uit andere werelddelen kwamen.”

Mensen van klein vermogen – A.Th. van Deursen (Bert Bakker € 27,50) “Van het gewone, het alledaagse wordt over het algemeen weinig bewaard. Daarom is het ook zo moeilijk om de geschiedenis van de gewone mensen te reconstrueren. Van Deursen heeft dat toch geprobeerd en laat heel knap zien hoe het gros van de bevolking in de Gouden Eeuw leefde. We denken al snel aan alle pracht en praal van die eeuw, maar de meeste mensen waren straatarm. Als je dit boek leest, krijg je een goed beeld van hoe je dagelijks leven er toen uit had gezien.”

BOEKENWEEK2O13MAGAZINE

5

Handel, kolonialisme & emigratie

Nederlanders overzee slavernij

Mensenhandel en slavernij

Op 1 juli 2013 is het 150 jaar geleden dat de slavernij in de toenmalige Nederlandse koloniën Suriname en de Nederlandse Antillen werd afgeschaft. Dit hele jaar zullen vele activiteiten gehouden worden om de herdenking kracht bij te zetten en de vrijheid te vieren. De Nederlandse slavenhandel begon in 1621 met de oprichting van de West-Indische Compagnie. Vanaf die tijd ontstond een structurele driehoekshandel waardoor ons land verbonden raakte met Afrika en Amerika, inclusief de Cariben. Vanuit Nederland voeren schepen naar Afrika, waar producten als buskruit en textiel werden geruild voor mannen, vrouwen en kinderen. Zij werden tot slaaf gemaakt en gedwongen ver van huis te werken, meestal op plantages. Tegen het einde van de achttiende eeuw ontstond een groeiende weerstand tegen deze vorm van mensenhandel. Ook in Nederland. Onder druk van de Engelsen werd de slavenhandel in 1814 verboden.

Pas in 1863 volgde in Nederland de afschaffing van slavenarbeid en slavernij.

Aan de hand van historische documenten als dagboeken, brieven en scheepsjournalen geeft Carla Boos in De slavernij: mensenhandel van de koloniale tijd tot nu (Balans € 24,95) een indringend beeld van deze periode. Het accent ligt op de Nederlandse betrokkenheid. Hoe duur was de suiker? (Conserve € 18,99), debuutroman van de Surinaamse Cynthia Mc Leod, beschrijft een deel van deze geschiedenis. In de jaren 1765-1779 bloeide de suikercultuur. Maar het is ook de tijd van de Boni-oorlogen, gevoerd door vijanden van de kolonisten. Plantageeigenaren leven in voortdurende angst voor aanvallen. Elza en Sarith, dochters uit een Joodse plantersfamilie, leven het leven van kolonialen. Maar zowel meesters als slaven ervaren dat de suiker erg duur wordt betaald.

Journalist Marcel van Engelen volgde het spoor van de Nederlandse slavenhandel in Afrika. Bijna drie eeuwen bezat Nederland een tiental forten aan de kust van het huidige Ghana. Vanaf hier werden slaven naar Noorden Zuid-Amerika en het Caribisch gebied verscheept. In Elmina (De Bezige Bij € 18,50) beschrijft hij leven en handel in en rond het belangrijkste fort. In zijn roman De bekende wereld (Nieuw Amsterdam € 12,50) vertelt Edward P. Jones het verhaal van de zwarte slaaf Augustus die zichzelf, zijn vrouw en zoon vrijkoopt. Tot zijn afgrijzen zal zijn zoon zelf een plantage beginnen. De schrijver won met dit boek onder meer de Pulitzer Prize.

6

Aruba

De Surinaamse auteur Albert Helman schreef een ode aan Aruba, autonoom land binnen het Koninkrijk der Nederlanden. De jonge Amerikaanse Cynthia Wilson uit Amor ontdekt Aruba (Conserve € 15,00) maakt begin jaren vijftig een noodstop op het eiland, dat dan nog niet door toeristen is ontdekt.

Zuid-Afrika

Bijna niemand kent Robert Jacob Gordon. Maar in de achttiende eeuw was deze Nederlander een bekende ontdekkingsreiziger op Zuidelijk Afrika. Luc Panhuysen schreef in Een Nederlander in de wildernis (Nieuw Amsterdam € 18,95) over zijn avonturiersleven. Panhuysen werd genomineerd voor Historicus van het Jaar en de Libris Geschiedenis Prijs. Dan Sleigh schrijft in Stemmen uit zee (Nieuw Amsterdam € 15,00) over de levens van twee vrouwen in het vroege Zuid-Afrika. De kinderoppas van het gezin van Jan van Riebeeck en de kokkin die in het Nederlands wil leren tolken. Met Dag Afrika (De Bezige Bij € 16,90) werpt Marcia Luyten een kritische blik op ontwikkelingshulp en pleit ze voor ‘slimme hulp’ aan Afrika.

Atlantische expansie

In de zestiende eeuw begon Europa de exploitatie van gebieden rond de Atlantische oceaan. De productie van de exportgoederen was vaak in eigen hand. De Lage Landen handelden onder meer in tabak, bont en slaven. Het rijk geïllustreerde Atlantisch avontuur (Walburg Pers € 14,95) van Piet Emmer e.a. beschrijft de expansie naar het westen van 1500-1800.

Blank & zwart

Getrouwde Rika uit Sonny Boy (Querido € 10 / € 12,50 / Rubinstein luisterboek € 19,95 / e-book) van Annejet van der Zijl krijgt een kind van haar Surinaamse kostganger. Met schande overladen

gaan ze samen de Tweede Wereldoorlog in. Ze wagen hun leven om onderduikers te redden, niet zonder ingrijpende consequenties.

Nieuw-Guinea

Na zijn terugkeer uit Nieuw-Guinea schreef auteur en bestuursambtenaar F. Springer Met stille trom (Querido € 12,50 / € 19,95 / e-book), over de laatste stuiptrekkingen van het kolonialisme. Hij liet het manuscript niet verschijnen, omdat het drama van de oorspronkelijke Papoea-bevolking ten onrechte ontbrak. Vlak voor zijn dood bewerkte Springer het manuscript en verscheen het alsnog.

Jonge bruiden

De roman Bruiden van Argentinië (The House of Books € 18,95) van Pam Lewis is deels gebaseerd op het leven van haar grootmoeder.

Minke van Aisma trouwt in 1912 met weduwnaar Sander DeVries.

Samen vertrekken ze naar Argentinië, waar hij in de olievelden fortuin wil maken. Drie jonge Nederlandse bruiden vertrekken in Bruidsvlucht (De Arbeiderspers € 7,50 / € 12,50 / € 19,95 incl. DVD / dwarsligger € 12,50 / Rubinstein luisterboek € 24,95 / e-book) van Marieke van der Pol vlak na de oorlog naar Nieuw-Zeeland om een nieuw leven te beginnen.

Apartheid

De Boerenoorlog (1899-1902) wordt wel gezien als de oorsprong van de apartheid. Nadat de boeren, afstammelingen van Nederlandse kolonisten, de oorlog verloren van de Britten, herschiepen zij Zuid-Afrika tot een land van blanke meesters en zwarte knechten. Martin Bossenbroek, De Boerenoorlog (Athenaeum-Polak & Van Gennep € 24,95 / e-book). Nobelprijswinnares Nadine Gordimer schrijft in Tijd als nooit tevoren (De Geus € 22,95) over het Zuid-Afrika van nu. De liefde tussen een blanke man en een zwarte vrouw is niet verboden, maar juist trendy. Alle wegen staan nu open. Een roman over veranderingen, vertrouwen in de toekomst en onopgeloste problemen van Zuid-Afrika.

VOC in Japan

De Zeeuwse boekhouder Jacob de Zoet krijgt in 1799 opdracht de corruptie van de VOC op het Japanse eiland Deshima te onderzoeken.

Dat maakt hem niet bepaald geliefd op deze geïsoleerde handelspost.

David Mitchell, De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet (Nieuw Amsterdam € 12,50 / € 17,50).

Nederlands-Indië

Ter verdediging van de kolonie Nederlands-Indië werd in 1830 het KNIL opgericht met vrijwilligers uit Europa en Indië.

Clemens Verhoeven vertelt de geschiedenis. Van vreemdelingenleger met slechte reputatie tot elitekorps. Het vergeten korps (Vantilt € 29,50). De heren J.A.A. van Doorn en W.J. Hendrix dienden tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949). Geschokt door geweld bij hun legeronderdelen deden zij onderzoek naar ontsporingen. Ontsporing van geweld (Walburg Pers € 29,50). Twee jaar na de bevrijding, in 1947, trok Nederland met 100.000 soldaten ten oorlog. Doel: de republiek Indonesië opnieuw te onderwerpen. Ad van Liempt dook voor Nederland valt aan (Balans € 18,95 / e-book) in een dramatische periode. Hans Goedkoop, kleinzoon van een generaal die in 1948 een operatie tegen de opstand leidde, probeert te achterhalen waarom zijn grootvader in Nederland alleen nog werk als adviseur van de brandweer kon vinden. De laatste man (Atlas Contact € 14,95 / e-book).

Cocaïnefabriek

Conny Braam schreef met De handelsreiziger van de Nederlandse Cocaïne Fabriek (Nieuw Amsterdam € 12,50) een roman over de tijd dat Nederland de grootste legale cocaïnefabriek ter wereld bezat. Gebaseerd op feiten.

Japanse kampen

Met de roman Bezonken rood (Atlas Contact € 17,50 / Rubinstein luisterboek € 16,95 / e-book) veroorzaakte Jeroen Brouwers ophef onder oorlogsslachtoffers uit Japanse kampen. Hij haalt herinneringen op aan zijn interneringsperiode. Men noemde zijn werk leugenachtig en overdreven. Eén van zijn tegenstanders was Rudy Kousbroek. In diens magnum opus Het Oostindisch kampsyndroom (Atlas Contact € 17,50) geeft hij zijn visie op Nederlanders voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Theodor Holman schrijft in De grootste truc aller tijden (Nieuw Amsterdam

€ 14,95 / Rubinstein luisterboek € 16,95) de wederwaardigheden van een gezin dat na een verblijf in het Japanse kamp wordt herenigd.

Naar Nederland

Over de repatriëring van een Nederlands gezin in de nadagen van Indië gaat Soerabaja (De Arbeiderspers € 18,95) van Pauline Slot. Asta’s ogen (Nijgh & Van Ditmar € 12,50 / € 19,95 / Rubinstein luisterboek € 22,95 / e-book) van Eveline Stoel gaat over een gewone familie van Indische Nederlanders, die in 1955 naar Nederland vertrekt. Asta, gewend aan bedienden, komt in een contractpension terecht.

De verzwegen soldaat (The House of Books € 17,95 / e-book) van Sylvia Pessireron vertelt het verhaal van een vader en zijn dochter. Vader is geboren op een Moluks eiland en is loyaal aan de koningin van Nederland. Dochter is geboren in Zeeland en trouw aan haar Molukse achtergrond. Kazernekind (Artemis € 18,95 / e-book) van Marlies Mielekamp vertelt de geschiedenis van een Moluks gezin dat in 1951 met bijna vierduizend andere gedemobiliseerde KNIL-militairen naar Nederland verhuist.

Nieuw Amsterdam

In de zeventiende eeuw begon de emigratie vanuit Europa naar Amerika. Eerste stop voor velen was Manhattan. Nieuw Amsterdam (Boekerij € 19,95 / e-book) van Russell Shorto gaat over de Nederlandse invloed op New York en laat zien hoe groot die invloed nu nog is. Ook vanuit Afrika vertrokken velen naar de Nieuwe Wereld. Meestal niet vrijwillig. Eén van hen is Animata, die haar reis op een slavenschip doormaakt. Lawrence Hill noemde zijn roman Het negerboek (Nieuw Amsterdam € 12,50 / € 19,95 / e-book), naar The Book of Negroes, het Engelse register waarin de gegevens van drieduizend vrijgemaakte slaven staan, die in de achttiende eeuw vanuit Manhattan hun vrijheid tegemoet zeilden.

IJsbarbaar

In 1624 werden een oude man en een jongen door Nederlandse ontdekkingsreizigers uit Groenland ontvoerd. Van de Inuïtjongen is bekend dat hij, eenmaal in ons land, (medische) experimenten moest ondergaan en ter vermaak van de toenmalige prins Maurits meeuwen en vissen schoot en die rauw opat. Rob Ruggenberg kwam het verhaal tegen in een vergeten zeventiende-eeuwse uitgave; het inspireerde hem tot de jongerenroman IJsbarbaar (Young Adult Querido € 14,95 / e-book).

Tussen haakjes staan de prijzen van de verschillende edities die op de markt zijn.

Prijzen van e-books variëren, er staat derhalve alleen of de titel als e-book beschikbaar is.

UITBUITING DE KEUZE VAN CYNTHIA MC LEOD

Cynthia Mc Leod (76) is auteur van o.a. Hoe duur was de suiker? (Conserve € 18,99), één van de bekendste romans uit de Surinaamse literatuur. Vanaf september is de verfilming in de bioscoop te zien.

Max Havelaar – Multatuli (Athenaeum-Polak & Van Gennep € 11,95 / € 27,95 / Prometheus € 19,95 / dwarsligger € 12,50 / Rubinstein luisterboek € 22,95 / Coast to Coast Music Group luisterboek € 9,95 / e-book) “Deze klassieker las ik voor het eerst op de middelbare school. Multatuli laat zien dat de machthebbers in Nederlands-Indië totaal geen rekening hielden met hun ondergeschikten en de inheemse bevolking.

Mensen werden uitgebuit en gingen ten onder in de bureaucratie. Zelf groeide ik ook op in een koloniale maatschappij, dus ik herkende veel. Het maakte indruk dat er al in de negentiende eeuw iemand was die over de misstanden schreef.”

Een vlek op de rug – J. van de Walle (Conserve verkrijgbaar via bibliotheek) “Toen ik nog docente Nederlands was in Paramaribo, raadde ik al mijn leerlingen deze prachtige, menselijke roman aan. Van de Walle vergelijkt de slavenmaatschappij met de gevoelloze vlek die lepralijders op hun rug krijgen.

Mensen zijn net zo ongevoelig geworden voor het leed van anderen. Het boek zit vol met dat soort symboliek.

De Hollandse ik-figuur wordt opzichter op een plantage in Suriname. Aanvankelijk is hij nog verontwaardigd over de manier waarop slaven worden behandeld, maar allengs ontpopt hij zich tot een stereotype slavenhouder.”

De Nederlandse slavenhandel 1500-1850 – P.C. Emmer (De Arbeiderspers ebook € 13,99) “Professor Emmer zal ervan opkijken dat ik zijn standaardwerk heb aangeraden. Hij weet dat ik er veel kritiek op heb. Emmer heeft alles heel goed uitgezocht en weergegeven. Als je leest hoe mensonterend het eraan toeging, o mijn gunst, dat is verschrikkelijk. Toch concludeert Emmer dat het allemaal wel meeviel. Hij zegt bijvoorbeeld dat er geen bewijs is dat slaven het erg vonden om gebrandmerkt te worden! Ze zouden het hebben ervaren als een teken dat hun eigenaar voor hen zou zorgen. Slaven hebben geen geschreven geschiedenis, maar elke Surinamer kent het liedje ‘Faya siton, no bron mi so’, vuursteen brand me toch niet zo.

Dat lijkt me bewijs genoeg.”

BOEKENWEEK2O13MAGAZINE

7

(ADVERTENTIE)

DE MEEST AANGRIJPEN VAN DE BOEKEN

Op een dag ontdekt Marcel Rรถzer dat zijn liefdevolle vader ooit lid was van de Waffen-SS.

www.nijghenvanditmar.nl

www.uitgeverijathenaeum.nl

DE BOEKEN WEEK

De oorlog die ZuidAfrika verscheurde, tot op de dag van vandaag

Een prachtig tijdsbeeld en een adembenemend, waargebeurd verhaal

Persoonlijke ervaringen in Kamp Amersfoort, een concentratiekamp in Nederland

‘Eveline Stoel heeft bewezen dat Indische geschiedenis Nederlandse geschiedenis is. Nuchter maar barmhartig.’ De Groene Amsterdammer

(ADVERTENTIE)

In een wereld vol tegenstrijdigheden vechten een Molukse vader en zijn dochter voor hun vrijheid

‘Een gelaagde en alles behalve nostalgische roman die iets minder dan een eeuw Molukse geschiedenis verhalend samenvat.’

– Macel Möring in NRC Handelsblad

Kunst & cultuur

Schrijven, schilderen & swingen Geen hedendaags klassiek muziekstuk heeft zoveel impact als Canto Ostinato van de vorig jaar overleden Simeon ten Holt. Hij schreef het minimalistische pianowerk in de jaren zeventig van de vorige eeuw, maar de populariteit neemt nog steeds toe. In Canto Ostinato (Balans € 35,00) van Wilma de Rek wordt de veelzijdigheid van het werk belicht. Met dvd, cd-opname van pianoduo Sandra en Jeroen van Veen en de integrale bladmuziek.

Bouwmarkt

Grote publieke werken als kerken en stadhuizen kwamen meestal niet in eigen beheer tot stand, maar werden vaker openbaar aanbesteed. Merlijn Hurx vertelt in Architect en aannemer (Vantilt € 32,50) over de opkomst van de bouwmarkt in de Nederlanden in de periode 1350-1530.

Kijkplezier

Vincent van Gogh - de vroege jaren (De Bezige Bij € 19,90) is een beeldverhaal van Teun Berserik, zelf een autodidact schilder en illustrator. Wat bewoog de jongen uit Zundert om zijn vaderland te verlaten in dienst van de kunst? Striptekenaar Barbara Stok zoomt in op de tijd in Zuid-Frankrijk: de schilder krijgt aanvallen, is in de war en dat leidt tot het beruchte oorincident. Vincent door Barbara Stok (Nijgh & Van Ditmar i.s.m. Van Gogh Museum € 15 / e-book). Nog beter kijken naar een schilderij? In Wijd open ogen (De Bezige Bij € 32,50) verzamelde Gijsbert van der Wal zijn stukken over kunst en kijkplezier. Daarin gaat het vooral over hoe goede kunst je blik op de werkelijkheid kan scherpen en hoe die werkelijkheid je soms weer de kunst in stuurt.

Hollandse Letteren

Ook in de veertiende eeuw, tijdens de pest, was er sprake van grote creativiteit. Dat blijkt onder meer uit de Nederlandse geschriften uit deze periode. Frits van Oostrom schreef er Wereld in woorden (Bert Bakker € 35,00 / € 45,00) over. Het vormt een tweeluik met Stemmen op schrift (Bert Bakker € 39,95 / € 59,95), dat de periode tot 1300 bestrijkt.

Op haar beste momenten heeft de Nederlandse literatuur iets unieks. In Het onontkoombaar eigene van de Nederlandse literatuur (Prometheus verkrijgbaar via bibliotheek) speurt schrijver en recensent Arie Storm naar die mysterieuze eigenheid.

TOONAANGEVEND

Naast tulpen, kaas, Van Gogh en Rembrandt, is Nederland ook wereldberoemd om zijn Concertgebouw en Koninklijk Concertgebouworkest. In Bravo! 125 jaar Concertgebouw en het Koninklijk Concertgebouworkest (Balans € 25,00) wordt, onder redactie van Michel Khalifa, de geschiedenis van deze toonaangevende concertzaal en dit symfonieorkest uit de doeken gedaan.

Swingende schrijvers Matthijs de Ridder, literatuurcriticus en jazzliefhebber, beschrijft in Rebelse ritmes (De Bezige Bij Antwerpen € 19,95 / e-book) hoe jazz en literatuur elkaar vonden.

Ragtime, bebop en freejazz inspireerde mensen als Paul van Ostaijen en Remco Campert. Het huwelijk tussen jazz en literatuur levert verrassende verhalen op.

De Grote Drie

Wie de Grote Drie van de eenentwintigste eeuw worden? Dat zal nog moeten blijken. Maar over de Grote Drie van de afgelopen eeuw bestaat nauwelijks misverstand. Over Gerard Reve verscheen Ons leven met Reve (Balans € 24,95), het liefdesverhaal van de schrijver met partners Teigetje en Woelrat, door hen geschreven.

Logboek (De Bezige Bij € 18,90 / e-book) van Harry Mulisch bevat voor het eerst openbaar gemaakte dagboekfragmenten uit 1991 en 1992, waarin hij werkte aan zijn magnum opus De ontdekking van de hemel (De Bezige Bij € 19,90 / Coast to Coast Music Group luisterboek € 29,95 / e-book). Coen van Tricht verdedigt in Het schimmenrijk van W.F. Hermans (Aspekt € 12,95) het standpunt dat Hermans ten onrechte tot de canon is gaan horen.

Tussen haakjes staan de prijzen van de verschillende edities die op de markt zijn.

Prijzen van e-books variëren, er staat derhalve alleen of de titel als e-book beschikbaar is.

Ketters en kerkgangers

religie

Koppig lied

Twee geloven op één kussen. Daar slaapt de duivel tussen. Nog tot diep in de twintigste eeuw gold een huwelijk tussen een protestant en een katholiek als een heikele zaak. In de roman Rode sneeuw in december (Anthos € 12,50 / e-book) gaat Simone van der Vlugt terug naar de zestiende eeuw. De katholieke Lideweij Feelinck en de protestantse Andries Griffioen zijn onlangs getrouwd. Ze hebben een nauwe band met prins Willem van Oranje. Wanneer de katholieke koning Filips de prins geen andere keus dan een vlucht laat, probeert het jonge paar een veilige plek in Naarden te vinden. Maar dan staat de Tachtigjarige Oorlog voor de deur.

Speciaal voor ongelovigen vertelt Guus Kuijer de mooiste verhalen uit de bijbel na. Te beginnen met De bijbel voor ongelovigen – Het begin Genesis (Athenaeum-Polak & Van Gennep € 18,95 / e-book).

De familiegeschiedenis van een groep koppige mensen.

Adam en Eva en de slang, de zondvloed, de toren van Babel, het verhaal van Isaak e.v.a. Omdat de schrijver telkens voor een ongebruikelijk perspectief kiest (een zoon, vrouw, verschoppeling of bastaard), worden de oude verhalen weer verrassend en nieuw. Het gruwelijke lot van een zeventiende-eeuwse ongelovige staat centraal in Het noodlot van een ketter (Vantilt € 19,95). Hoofdzonde van Adriaan Koerbagh (1633-1669) was de publicatie van een godslasterlijk woordenboek waarin hij de spot dreef met de dogma’s van de publieke gereformeerde kerk. Tijdens het verhoor gaf hij toe contact te hebben gehad met Spinoza. Bart Leeuwenburgh schreef de biografie van de radicaalste vrijdenker van de zeventiende eeuw.

De roman Walter van Daniel Rovers (Wereldbibliotheek € 18,90) vertelt het verhaal van een Brabantse jongen die als twaalfjarige naar het seminarie gaat om daar tot priester te worden opgeleid. Wanneer anderen in de jaren zestig de opleiding verlaten, blijft hij op zijn post.

Uiteindelijk zal hij het seminarie ook verlaten, maar de aansluiting met de veranderde wereld daarbuiten, stelt hem voor grote problemen. De inmiddels al vaak herdrukte autobiografische roman Dorsvloer vol confetti van Franca Treur (Prometheus € 12,50 / € 17,95 / e-book) laat zien hoe de jonge Katelijne zich in de jaren tachtig en negentig ontworstelt aan het strenggelovige Zeeuwse boerengezin waarin zij opgroeide.

BOEKENWEEK2O13MAGAZINE

11

(ADVERTENTIES)

Dit is het verhaal van Menno Molenaar Jurist, arts, dubbelspion, moordenaar

Een onconventionele historische roman van de schrijfster van het Boekenweekessay ‘Een prachtig, beeldend verhaal.’ – Vogue ‘Spannend, dicht op de huid en soms gruwelijk.’ – ESTA ‘Uitmuntend, beeldend, levendig gepenseeld als op een oud-Hollands schilderij.’ – NRC Handelsblad

Nu €15

ISVW.CPNB.01.13 15-01-13 19:19 Pagina 1

INTERNATIONALE

iep

1

3

A

ct

e ri ode

0-4 20-2-2013 t/m 2

20

Filosofie opleidingen

SCHOOL VOOR WIJSBEGEERTE

De Internationale School voor Wijsbegeerte biedt cursussen en opleidingen over filosofie, literatuur en wetenschap. U verblijft op ons landgoed in de bossen bij Leusden, geniet van uitstekende maaltijden, en krijgt les van de beste docenten.

ISVW.NL Stel René Gude een vraag en hij geeft origineel antwoord vol humor en filosofische wijsheid. Het maakt Gude tot misschien wel de meest spraakmakende Nederlandse filosoof van dit moment.

Volkskrant-journalist Wilma de Rek spreekt met hem over liefde, dood, cynisme, gemoedsrust, kennis, de deugden, de ziel, de wil en veel meer. € 14,95 | 128 blz. | Luxe paperback met flappen ISBN: 9789491693014 | verschijnt eind maart

SUMMERSCHOOLS ‘Op zoek naar de verloren tijd’ Maandag 12 t/m vrijdag 16 augustus 2013

Prof. Frans Jacobs leest met u het meesterwerk van Marcel Proust, met extra aandacht voor de wetten van de liefde, de plaats van de muziek en schilderkunst, en de visie van Proust op de tijd. € 746,- (incl. lunchbuffetten, koffie/thee en diners met wijn) of € 926,- (idem + standaard hotelkamer en ontbijt).

OVERIGE SUMMERSCHOOLS Levinas, filosofie en moderne kunst, Sokratische gesprekken, levenskunst, muziek & filosofie, waarheidsvinding, de geschiedenis van de filosofie, een ethiekreis naar Griekenland, schrijven over jezelf, en veel meer.

ISVW-BASISOPLEIDINGEN

• Esthetica en kunstfilosofie De basisopleidingen starten vanaf sep- Over kunst en moraal, perspectief, het tember 2013 en beslaan vijf weekenden. einde van de kunst en meer (o.l.v. Arthur D’ Ansembourg).

• Filosofie en literatuur Over de filosofie in literaire meesterwerken ISVW-BEROEPSOPLEIDINGEN (o.l.v. Frank Meester).

Vanaf september 2013 starten de volgende beroepsopleidingen: • Systematiek van de filosofie De filosofische kernvakken: ethiek, antro- • Visieontwikkeling in organisaties pologie, wetenschapsfilosofie, politiek (o.l.v. Jos Kessels e.a.). filosofie en esthetica (o.l.v. Jan Flamel- • Filosoferen met kinderen en jongeren ing). (o.l.v. Ed Weijers e.a.).

• Socratisch gespreksleider (o.l.v. Kristof • Filosofie in de praktijk Tien zaterdagen over toegepaste filosofie van Rossem en Hans Bolten). voor het privé- en bedrijfsleven (o.l.v. • Filosofische consulent (o.l.v. Harm van der Gaag).

Miriam van Reijen).

• Basisopleiding filosofie en religie Meer informatie: www.isvw.nl Op zoek naar de religieuze wortels van onze seculiere identiteit (o.l.v. Laurens ten Kate).

INTERNATIONALE SCHOOL VOOR WIJSBEGEERTE | DODEWEG 8 | 3832 RD LEUSDEN | 033 - 465 07 00 | INFO@ISVW.NL

Van Kooten & Noordervliet lezen elkaar

Kees van Kooten schreef het Boekenweekgeschenk De verrekijker, Nelleke Noordervliet het Boekenweekessay De leeuw en zijn hemd.

De schrijvers lazen elkaars boek en vertellen wat ze ervan vonden.

Kees van Kooten over De leeuw en zijn hemd: ‘Fascinerende historische roadmovie’

Bibliografie van Kees van Kooten (een selectie)

Titel 1 (1987) Titel 2 (1992) Titel 3 (2002) Titel 4 (2005) Titel 5 (2012) Titel 6 (2005) De verrekijker (2013)

De leeuw en zijn hemd is te koop in de boekhandel voor €2,50

“Dit essay is het beste script voor een historische roadmovie dat ik ooit heb gelezen.

Het idee van Nelleke Noordervliet om op reportage te gaan in de vaderlandse geschiedenis en zichzelf als embedded journalist op te voeren is erg goed. Ze verbindt het verleden met het heden op een beeldende manier, zonder dat het ongeloofwaardig wordt. Het idioom van de historische figuren past zelfs bij hun tijd. De schrijfster moet zich uitgebreid in die mensen hebben verdiept, dagboeken en brieven hebben gelezen om hun taalgebruik uit te destilleren. Ze stelt vragen met de stem van nu en krijgt antwoord van stemmen uit het verleden. Maar het mooie is dat die antwoorden ook over nu gaan, over kwesties van goed of fout, zwart of wit. Dit essay zou heel makkelijk de basis kunnen zijn voor een geweldige televisieserie in de geest van de programma’s van Geert Mak. Ik zie het al voor me: Nelleke Noordervliet

bezoekt als interviewer het atelier van Rembrandt, die dan gespeeld wordt door Jeroen Krabbé of Frits Lambrechts. Het past helemaal in de hang naar geschiedschrijving die we hebben. Het essay geeft een buitengewoon verhelderende kijk op de grote namen uit onze geschiedenis en hoe zij ons land en het Nederlanderschap zagen.

Noordervliet laat zien hoe Nederlanders altijd geschipperd hebben tussen moraal en koopmanschap en dat je de gebeurtenissen altijd van twee kanten kunt bekijken. De geschiedenis is een hoer, schrijft ze. Prachtige zin. Gouden tijden of zwarte bladzijden, het is maar vanuit welk perspectief je ernaar kijkt.

Tot mijn schaamte, maar ook tot mijn vreugde, moet ik bekennen dat er namen in het essay voorbij kwamen die ik niet kende. Pieter de la Court, ooit van gehoord? Ik niet. Nu ik hem in dit essay heb ontdekt, wil ik zijn boeken Het Welvaren van Leiden en Het interest van Holland meteen gaan lezen. Willem van Focquenbroch kende ik alleen als dichter, niet als diplomaat. Ik ben op internet verder gaan zoeken. Dat is het leuke: alles wat de auteur

aanstipt in haar tekst, kun je vinden en nalezen. Vroeger op school leerden we wel over figuren als Van Limburg Stirum, maar kregen we niet echt inzicht in het denken en handelen van die mensen. Noordervliet geeft dat inzicht wel. Dat is belangrijk, denk ik. Ze refereert goddank aan de onnozelheid van Jan Peter Balkenende, die riep dat we terug moesten naar de VOC-mentaliteit. Een gruwelijk domme kreet natuurlijk, maar vergeet niet dat er ook mensen waren die het een zinnige opmerking vonden.

Die vroegen zich helemaal niet af wat de keerzijde van die mentaliteit was. Dat pijnlijke punt stipt Noordervliet in haar essay eigenlijk voortdurend aan. Het is trouwens niet zwaarwichtig geschreven, het blijft heel geestig. Als de schrijfster Rembrandt bezoekt, neemt hij haar bijvoorbeeld taxerend van top tot teen op, om tot de conclusie te komen dat hij haar niet als model kan gebruiken. Charmante zelfspot, vind ik dat. Ik heb het, kortom, met rode oortjes zitten lezen en heb er veel van opgestoken.”

(Lees verder op pagina 15)

BOEKENWEEK2O13MAGAZINE

13

(ADVERTENTIE)

Het ontroerende boek over de zus van Anne Frank.

Het boek dat iedereen moet lezen.

‘Merkwaardig toch, dat Margot zo’n grote onbekende is gebleven. Sophie Zijlstra brengt daar verandering in.’ Margriet

‘Een verhaal dat je soms de adem beneemt en in verbijstering achterlaat.’ de Volkskrant

BOEKENWEEKTIPS DE MOOISTE EN ONTROERENDSTE BOEKEN OVER DE ZON- EN SCHADUWKANTEN VAN ONS VERLEDEN

www.querido.nl

(Vervolg van pagina 13)

Nelleke Noordervliet over De verrekijker: ‘Een sprankelend, intiem boek’ “In De verrekijker reist Kees van Kooten naar zijn jeugd en het verleden van zijn vader en reflecteert van daaruit associatief op het heden. Het is een sprankelend boek vol persoonlijke herinneringen en overdenkingen, opgehangen aan een voorwerp: de oude verrekijker die zijn vader als sergeant in de oorlog heeft gevorderd van een zekere meneer Treurniet. Van Kooten gaat op zoek naar het verhaal erachter. Het is heerlijk om te lezen, vanwege de meanderende fantasie van de schrijver. Hij gaat wel uit van een plot, maar maakt heel veel leuke uitstapjes.

Het boek bevat voor mij veel herkenbare herinneringen, omdat ik net als Van Kooten in de jaren veertig en vijftig kind was. Het valt me wel vaker op dat mijn generatiegenoten en ik veel dezelfde herinneringen hebben.

Dat komt, denk ik, omdat Nederland in die tijd nog een soort culturele eenheid was. Zo’n verrekijker alleen al! Mijn vader had er ook

één. Toevallig kwam dat ding onlangs bij een verhuizing weer boven water. Ik weet nog hoe trots hij erop was. Het was voor gewone mensen toch een bijzondere aanschaf. Een verrekijker en een fototoestel gaven je in die tijd status. Je liet ermee zien dat je technisch bij de tijd was en belangstelling had voor je omgeving, het verre dichtbij wilde halen.

Op één van de eerste kartelige kiekjes die mijn vader maakte, zie je mijn moeder trots een ovenschaal in haar nieuwe, moderne gasfornuis zetten. Dat is het aardige van dit boek: het roept al deze herinneringen weer op. Ik zag de Gluton lijm weer voor me en de plusfour, de drollenvanger waar Van Kooten zich als kind zo voor schaamde.

De stukjes over jeugdige erotiek zijn ook zo leuk. Het gevaar met zo’n terugblik is dat die al te nostalgisch wordt, dat je teveel in de vertedering blijft hangen. Maar dat doet Van Kooten niet. Hij probeert het verleden in al zijn details te bewaren en weer te geven, maar trekt ook een lijn naar het nu. Zo’n aanpak doet mij meer dan pure nostalgie.

Ik kijk graag met een scherpe blik naar het

Bibliografie van Nelleke Noordervliet (een selectie)

Tine, of de dalen waar het leven woont (1987) Het oog van de engel (1992)

verleden in relatie tot het heden. Die verrekijker van vroeger zou je bijvoorbeeld kunnen vergelijken met de iPad van nu.

Daarmee laat je tegenwoordig zien dat je bij de tijd bent. En je zou de verrekijker ook kunnen zien als symbool voor de reislust die ons na de jaren vijftig is gaan bevangen. Kees van Kooten is wel iets feller dan ik als het gaat om zaken als het verdwijnen van het handschrift of het papieren boek. Ik maak me daar niet zo druk om, de dingen veranderen, het is niet anders. Bovenaan de bladzijden in het boek staat de literaire agenda van 2013, door Kees van Kooten met de hand geschreven en aangevuld met korte opmerkingen. Ik moest een beetje wennen aan de onrustige bladspiegel, maar vond de observaties wel erg geestig.

Wat ik uiteindelijk het meest gewaardeerd heb aan het boek is de intieme toon.

Van Kooten schrijft intiem over zijn vader en het verleden en dat schept een vertrouwelijkheid tussen hem en de lezer, die ontzettend prettig is.”

Pelican Bay (2002) Altijd roomboter (2005) Vrij man (2012) De leeuw en zijn hemd (2013)

De verrekijker krijgt u tijdens de Boekenweek cadeau bij besteding van €12,50 aan Nederlandstalige boeken.

Neem het Boekenweekgeschenk mee en reis op zondag 24 maart gratis met de trein!*

*zie de voorwaarden op ns.nl

BOEKENWEEK2O13MAGAZINE

15

WOII

Achtervolgd door de oorlog NSB

De schaduw van de NSB

In 1932 werd de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) officieel opgericht door de toekomstige leider Anton Mussert. Was hij een burgerman die in verkeerd vaarwater raakte, zoals vaak wordt gedacht?

Tessel Pollmann deed archiefonderzoek en kwam tot een andere conclusie. Mussert & Co (Boom € 19,90 / e-book) hadden meer invloed in bezet Nederland dan vaak wordt gedacht. Ook Robin te Slaa en Edwin Klijn laten in De NSB (Boom € 41,50) zien hoe een splinterpartij kon uitgroeien tot een beweging met meer dan 50.000 leden.

Eén van de bekendste NSB’ers, Anton van der Waals, wordt wel gezien als Nederlands grootste verrader. Hij droeg tientallen verzetsmensen over aan de Duitsers, pleegde twee moorden en vond zijn weg in het verzet tussen vooraanstaande burgemeesters en politici. Na de oorlog werd hij contraspion voor de Engelsen. Tijdens zijn gevangenschap schreef hij: “Ik heb heel veel meegemaakt, en zou het, wanneer ik alles in een boek zou lezen, niet voor waar aannemen. De werkelijkheid is soms erger en vreemder dan de grootste fantasie.” Journalist en schrijver Auke Kok schreef met De verrader (De Bezige Bij € 12,50 / € 18,90 / e-book) Van der Waals’ biografie. Nog tijdens de oorlog trouwt Van der Waals met Corrie den Held.

In Oorlogsliefde (De Bezige Bij € 10,00 / e-book) laat Kok haar aan het woord. Zelfs zijn vrouw dacht dat hij aan de goede kant stond. De jonge vrouwen Hilda Bongertman en Trix Terwindt behoren tot de eerste lichting Nederlandse stewardessen. Hun vriendschap, ontstaan in deze pionierstijd, eindigt wanneer de oorlog uitbreekt. Trix maakt carrière binnen de NSB, terwijl Hilda als spion betrokken raakt bij het Englandspiel. Ingrid van der Chijs laat in Luchtmeisjes (Nijgh & Van Ditmar € 12,50 / € 19,95 Rubinstein luisterboek € 24,95 / e-book) ook zien dat beider levens niet simpel het stempel goed of fout verdienen.

Wat doe je als je eigen vader je vertelt dat hij fout was in de oorlog? Theatervrouw, zangeres en presentatrice Leoni Jansen is zestien, als haar vader zijn geheim vertelt. Veel meer komt ze niet te weten. Jaren na zijn dood reist ze zijn leven na, vol vragen. Wat is goed en fout, toen en nu? En hoe heeft zijn keuze het leven van vader en dochter getekend? Geheim (De Kring € 17,50 / e-book).

16

Post uit de oorlog

Middenin de oorlog verscheen een boekje met de titel Drie brieven van den kunstschilder Johannes Baptiste van der Pluym.

In werkelijkheid ging het om een illegale uitgave van twee brieven uit kamp Westerbork, geschreven door Etty Hillesum. Ze stierf in 1943 in Auschwitz. Er werden honderd exemplaren verkocht en de opbrengst ging naar het verzet. De twee verhalen zijn opnieuw uitgegeven, onder de titel Op transport (Balans € 5,95). Eerder schreef Etty Hillesum vanuit het bezette Amsterdam dagboeken en brieven, die samen met brieven en notities uit Westerbork zijn verschenen onder de titel Het werk (Balans € 29,50).

Naoorlogse liefde

In de roman Het juiste moment (Cossee € 18,90) schrijft Grimbert Rost van Tonningen over Giesel Vaandrager, kleinzoon van een hoge NSB’er, die verliefd wordt op een Joodse vrouw. De schrijver is een zoon van NSB-leiders Meinoud en Florrie Rost van Tonningen.

Terublik op de hel

Een jonge arts kijkt in Oorlogsparadijs (Van Oorschot € 19,90) terug op een mooie periode in zijn leven: met een vals persoonsbewijs werkt hij in de oorlogsjaren in het noodhospitaal van Texel. Vlak voor het einde van de oorlog wordt zijn paradijs tot een hel door de opstand van Georgische bataljons. De hoofdpersoon uit Dinsdag (Podium € 17,50 / e-book) van Elvis Peeters kijkt terug op zijn leven en heeft nergens spijt van. Ook niet van zijn bestaan als verkrachter, gevechtspiloot en huurling.

Getto of paradijs?

Terugkeer ongewenst van Charles Lewinsky (Signatuur € 22,95 / e-book) is het deels ware, deels fictieve verhaal van de Joodse acteur, regisseur en entertainer Kurt Gerron. In

Nederland werkt hij onder andere in de Joodse Schouwburg. In Theresienstadt krijgt hij de opdracht een film te maken, waarin het getto wordt voorgesteld als een paradijs.

Oorlogskinderen

Hoe zag het dagelijks leven van kinderen tijdens de oorlog eruit?

Juliëtte Eichholtz bracht verhalen van kinderen van toen in kaart in Kind in de Tweede Wereldoorlog (Wereldbibliotheek € 17,50). Voor haar roman Margot (Querido € 18,95 / e-book) onderzocht Sophie Zijlstra het korte leven van Margot Frank, zusje van Anne. Onder de titel Het verhaal van Edith (Podium € 15,00 / e-book) publiceerde Edith Veltmans-Van Hessen haar dagboek, waaraan ze als meisje begon tijdens een onbezorgd Haags leven. Wanneer de oorlog uitbreekt, duikt zij onder in Breda. Guus Luijters geeft in het gedenkboek In memoriam (en In memoriam - Addendum, het boek met aanvullingen op het gedenkboek) zo’n 18.000 kinderen, die vanuit Nederland op transport waren gesteld, hun naam en waar mogelijk hun gezicht terug (Nieuw Amsterdam € 99,95 en € 14,95).

Jodenvervolging

Waarom zijn er uit Nederland meer Joden weggevoerd en vermoord dan uit andere West-Europese landen?

In Jodenvervolging in Nederland, Frankrijk en België (Boom € 51,00) geven Pim Griffioen en Ron Zeller een gedegen overzicht van overeenkomsten, verschillen en de oorzaken daarvan.

Politiezonden

Schrijvers en onderzoekers verdiepten zich voor het boek Jodenjacht (Balans € 19,95) o.l.v. Ad van Liempt in de onthutsende rol van de Nederlandse politie bij de Jodenvervolging. In de opvolger De jacht op het verzet (Balans € 19,95) concentreren zij zich op de rol van de Sicherheitsdienst en de Nederlandse politie in hun strijd tegen alle vormen van verzet.

Vader & dochter

Gerhard Durlacher is vier jaar oud als Hitler aan de macht komt.

Na de vlucht uit Duitsland vindt het gezin rust in Rotterdam. Tot het bombardement. Gerhard zal uiteindelijk één van de weinigen zijn die Auschwitz overleeft. Zijn oorlogservaringen verwerkte hij onder meer in verhalen, samengebracht in Godvergeten tijd (Atlas Contact € 19,90 / e-book). Zijn dochter Jessica Durlacher laat in haar roman De dochter (De Bezige Bij € 7,50 / € 10,00 / e-book / grootlettereditie) de twee hoofdpersonen worstelen met het oorlogsverleden van hun ouders.

Onverwerkt verleden

Over de oorlog zelf is veel geschreven, minder over het leven daarna. In Leven na Anne Frank (De Bezige Bij € 12,50 / e-book) schrijft Berthe Meijer over angst, trauma’s en fobieën, die een schaduw wierpen op de tijd na de oorlog. Ze schrijft onder meer over haar herinneringen aan de familie Frank en over haar relatie met Ischa Meijer.

In het verzet

Tijdens een bevrijdingsfeest in IJmuiden ziet Susan Boerhaave een man die zij had moeten liquideren.

De geruchten over corruptie en collaboratie zijn niet van de lucht.

Als zestienjarige sloot zij zich aan bij het gewapend verzet. Na de oorlog valt het haar moeilijk zich te voegen in het normale leven. Conny Braam, Het schandaal (Atlas Contact € 12,50 / e-book). Ook Emma uit de roman Vrij spel (Atlas Contact € 19,95 / e-book) van Carlijn Vis zit in het verzet. Tot de Gestapo voor de deur staat en ze moet onderduiken. Uiteindelijk moet ze naar Engeland vluchten. Gebaseerd op een waargebeurd verhaal. In de roman De donkere kamer van Damokles van Willem Frederik Hermans (Van Oorschot € 18,50 / €59,00) wordt Henry Osewoudt door een krachtige dubbelganger meegesleept in het verzet.

Het beest in de mens

Vijf jaar achtervolgde oorlogsverslaggever Arnold Karskens de laatste voortvluchtige Nederlandse oorlogsmisdadiger uit de Tweede Wereldoorlog. In Het beestmensch (Atlas Contact € 18,95 / e-book) beschrijft hij zijn zoektocht naar Klaas Carel Faber, zijn gevecht met lakse autoriteiten, zijn eigen geschiedenis

en de ervaringen van nabestaanden van de man, die tot zijn overlijden in 2012 als vrij man in Duitsland leefde.

Kampleven

Hoe het toeging in een Nederlands concentratiekamp ondervond verzetsstrijder Mom Wellenstein aan den lijve. Zijn ervaringen in kamp Amersfoort tekende hij op in Nummers die een ziel hebben (Athenaeum-Polak & Van Gennep € 17,50).

Zijn manuscript circuleerde tijdens de oorlog in de illegaliteit en is onlangs teruggevonden. De vader van Marja Vuijsje overleefde Auschwitz omdat hij zo mooi trombone speelde. Hij vertelde altijd over ‘dat rotkamp’, maar zweeg liever over ouders, broer en zus. Zijn dochter schreef erover in Ons kamp (Atlas Contact € 15,00 / € 21,95 / e-book).

Lang gezwegen

De moeder van voormalig tv-presentatrice Debby Petter, echtgenote van Youp van ’t Hek, was tien toen in Amsterdam de oorlog uitbrak. Na jaren zwijgen besloot moeder Hélène Egger haar verhaal te vertellen. Aan familie en schoolkinderen. Haar dochter schreef het verhaal uiteindelijk op. Ik ben er nog (Thomas Rap € 16,50) werd in 2011 door Thomas Verbogt bewerkt tot theatermonoloog.

Pas als Rivka zelf moeder wordt, komen onderdrukte gevoelens los. Die zijn ontstaan tijdens de oorlog en leiden er toe dat ze afstand neemt van haar eigen gezin. Coach en schrijfster Josha Zwaan debuteerde met de roman Parnassia (Artemis € 10,00 / dwarsligger € 12,50 / e-book / grootlettereditie).

Geheimen ontrafeld

Oorlog komt met geheimen. Hoe een heel dorp elkaar nog steeds verwijten maakt over de aanslag op een Duitse soldaat, beschrijft Jan Brokken in De vergelding (Atlas Contact € 19,95). Hij groeide zelf op in het dorp en reconstrueert de aanslag en de verschrikkelijke gevolgen daarvan. Maarten van Buuren buigt zich in In de schaduw van de oorlog (Lemniscaat € 19,50) over gewone mensen met ingrijpende oorlogservaringen, die tot op de dag van vandaag geheim zijn gehouden. Een romance met een U-boot officier bijvoorbeeld. De Vlaamse tieners Jef en Ward worden geronseld om samen met de Duitsers tegen de Russen te vechten aan het oostfront.

In Allemaal willen we de hemel (Young Adult Querido € 19,95 / e-book) beschrijft Els Beerten de verwoestende gevolgen die hun keuzes ook na de oorlog nog hebben.

Tussen haakjes staan de prijzen van de verschillende edities die op de markt zijn.

Prijzen van e-books variëren, er staat derhalve alleen of de titel als e-book beschikbaar is.

TWEEDE WERELDOORLOG DE KEUZE VAN GEERT MAK

Geert Mak (66) is auteur van o.a.

Reizen zonder John (Atlas Contact € 24,95 / € 34,95 / dwarsligger € 21,95 / Rubinstein luisterboek € 32,95 / e-book) en In Europa (Olympus € 24,95 / dwarsligger € 19,95). Van het laatste boek werd een televisiereeks gemaakt.

De vergelding – Jan Brokken (Atlas Contact € 19,95) “Zoals biologen één vierkante meter gras tot in detail bestuderen, zo beschrijft Brokken de oorlogsgeschiedenis van het Zuid-Hollandse dorp Rhoon. Daar werd in 1944 een Duitse soldaat gedood. Als vergelding executeerden de Duitsers zeven mannen uit het dorp. De grote vraag is: wie zat achter de aanslag? Het boek is volledig gebaseerd op feiten, nagetrokken tot op het bot, maar leest als een thriller. In historisch opzicht een zeer onthullend, belangrijk boek over verzet en collaboratie.”

De NSB – Robin te Slaa & Edwin Klijn (Boom € 41,50) “Dit boek zoekt naar de diepere motivaties van de mensen die zich aansloten bij de NSB. Waarom raakten zij begin jaren dertig zo gefascineerd door die beweging? Het was echt niet zo dat Mussert opstond en al het tuig uit de samenleving zich achter hem schaarde. Mensen snakten in de grauwe crisisjaren naar visie op de toekomst. De NSB was bij de oprichting een idealistische beweging, die na verloop van tijd is gederailleerd. Te Slaa en Klijn hebben prachtig wetenschappelijk werk geleverd, elk document omgekeerd en bekeken, en brengen veel nuances aan in onze kijk op de NSB. Dit boek gaat over de ontstaansgeschiedenis, ik kijk uit naar het volgende deel.”

De laatste man – Hans Goedkoop (Atlas Contact € 14,95) “Bij de Tweede Wereldoorlog denken we altijd aan vechten tegen de Duitsers, maar in de Pacific is ook een felle strijd gevoerd. Na de Japanse bezetting van Indië in 1942 stortte het koloniale Nederlandse gezag in en zagen Indonesische nationalisten hun kans schoon. De oorlog die Nederland na 1945 tegen hen begon, is dus een rechtstreekse nasleep van de Tweede Wereldoorlog. Goedkoop onderzoekt de drijfveren van zijn grootvader, de laatste generaal van het KNIL. Hij speelt een schitterend spel met historische bronnen en laat de gruwelijke dilemma’s zien waarmee mensen in oorlog geconfronteerd worden.”

BOEKENWEEK2O13MAGAZINE

17

(ADVERTENTIE)

Stap in de wereld van Broederband Van John Flanagan - internationaal bestsellerauteur van De nieuw boek in de serie Broederband:

Grijze Jager - verschijnt een

Boek 2: De indringers Hal en zijn bemanning nemen het op tegen de piraten. De strijd op zee is begonnen. Zal het Hal en zijn mannen lukken om de piratenbende te verslaan?

Gebonden ISBN 978 90 257 5378 8 Paperback ISBN 978 90 257 5115 9

€ 19,95 € 16,95

Boek 1: De outsiders In Skandia kan een jongen maar op één manier een man worden.

Drie maanden lang een intensieve training. Leren omgaan met schepen en wapens in een team dat Broederband heet.

wekenlang in de Top 6 0 van de CPNB!

Gebonden ISBN 978 90 257 5219 4 Paperback ISBN 978 90 257 5114 2

€ 19,95 € 16,95

Deel 3 van Broederband verschijnt op zondag 19 mei. Kom voor de presentatie en de Broederbandfestiviteiten naar de Grijze Jager Dag 2013 in Archeon! Ga voor kaarten naar www.degrijzejager.nl Gebonden ISBN 978 90 257 5430 3 Paperback ISBN 978 90 257 5116 6

€ 19,95 € 16,95

Verkrijgbaar in iedere boekhandel en op www.gottmerkinderboeken.nl

Recente zwarte bladzijden

Gisteren is geschiedenis Docente Nederlands Manja, uit de roman De spelers (De Bezige Bij € 12,50 / € 17,50 / e-book) van Manon Uphoff, valt voor een deserteur, die uit Joegoslavië is gevlucht. Met hem reist ze naar Sarajevo. Aanvankelijk als toeschouwer, maar snel maakt het lot en de familie van haar geliefde deel uit van haar eigen leven. Ook in de thriller Koerier voor Sarajevo (De Bezige Bij € 7,95 / € 12,50 / e-book) van Tomas Ross staat het door oorlog verscheurde voormalige Joegoslavië centraal.

Een naar Nederland gevluchte Bosniër reist met een diplomatendochter naar Sarajevo. Doel: een vrijheidsstrijder bevrijden om Bosnische moslims te helpen. Beiden verdwijnen, in het bezit van compromitterende papieren. Dan valt de enclave Srebrenica. Er wordt een tweede koerier gestuurd, een gevaarlijke missie.

Feit en fictie

Voor de thriller De zesde mei (Cargo € 10,00 / e-book) dook Tomas Ross in de moordzaak van Pim Fortuyn uit 2002. Dader Volkert van der Graaf wordt gearresteerd, maar laat niets los. Ross schreef een thriller, waarin hij waarheid en fictie mengde. In de roman VSV (De Bezige Bij € 19,90 / e-book) schept Leon de Winter een wereld waarin de vermoorde Theo van Gogh de rol van beschermengel krijgt. Als een groep geradicaliseerde moslimjongeren een Amsterdamse basisschool binnendringt, krijgt hij de hoofdrol.

Jonge veteranen

Majoor Niels Roelen werd vaker uitgezonden voor de VN en de NAVO. In Soldaat in Uruzgan (Carrera € 3,99 / € 17,90 / e-book) vertelt hij een rauw verhaal over een Nederlandse soldaat die na zijn missie in dat gebied weer een gewoon leven moet leiden. De 28-jarige veteraan korporaal Gaby Deijs hield in Afghanistan een dagboek bij en correspondeerde met zijn verloofde. In Van Hoogkarspel naar Uruzgan (Marmer € 14,95 / e-book) verslaat hij verveling, gevaarlijke patrouilles en verdriet om gesneuvelde kameraden.

Tumult

Op 30 april 1980, bij de kroning van koningin Beatrix, ontstond ongekend tumult. Tegen deze achtergrond speelt de novelle De slag om de Blauwbrug (De Bezige Bij € 10,00 / € 12,50) van A.F.Th. van der Heijden.

Dit boek is tevens de proloog van romancyclus De tandeloze tijd (Querido). Het tumult in de roman Euforie (De Arbeiderspers € 21,95) van Christiaan Weijts ontstaat door een terroristische aanslag in Den Haag. Architect Johannes Vermeer krijgt een prestigieuze opdracht: herinrichting van het verwoeste gebied. Met gevolgen voor zijn professionele en persoonlijke leven.

KOMPELS

Lange tijd was Nederland afhankelijk van Limburgse steenkool. Toen vanaf 1965 de mijnen gesloten werden, moesten tienduizenden mijnwerkers omzien naar ander werk. In Mijnwerkers in Limburg worden de lotgevallen van de “koempels” en de cultuur rondom de mijnen beschreven. Met bijdragen van o.a. Ad Knotter (Vantilt € 39,95).

Wiel Kusters groeide op in een mijnwerkersfamilie.

In In en onder het dorp beschrijft Kusters zijn persoonlijke herinneringen, onderbouwd met historische feiten (Vantilt € 17,50).

Misbruikt

Voormalig minister en staatssecretaris Wim Deetman leidde na zijn onderzoek naar seksueel misbruik van minderjarigen in de Rooms-Katholieke Kerk ook het vervolgonderzoek. Seksueel misbruik van meisjes in de Rooms-Katholieke Kerk (Balans € 15,95). In het tweeluik Kinderschrik (Atlas Contact € 12,50) wordt Josef Willems door een gebeurtenis op zijn verjaardag teruggevoerd naar zijn kindertijd, waarin hij werd misbruikt. Geschreven door Vonne van der Meer, die meehielp met het voorbereiden van het feest, en Willems zelf.

Marokkaanse moeder

In Yemma (De Geus € 18,95 / e-book) beschrijft columnist, dichter en publicist Mohammed Benzakour het leven van zijn moeder, vrouw van een eerste generatie gastarbeider en analfabete.

Na een herseninfarct ziet hij haar afglijden. De wereld van zorginstellingen en ziekenhuizen is niet berekend op patiënten als zij.

Tussen haakjes staan de prijzen van de verschillende edities die op de markt zijn.

Prijzen van e-books variëren, er staat derhalve alleen of de titel als e-book beschikbaar is.

Crisis en rampspoed

rampen

Naar Sarajevo

In de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 overstromen grote delen van Zeeland, West-Brabant en de Zuid-Hollandse eilanden. Meer dan 1800 mensen verdronken en een veelvoud aan dieren.

Daarnaast verloren 100.000 mensen huis en have.

De Watersnoodramp, veroorzaakt door springtij in combinatie met een noordwesterstorm, is één van de grootste natuurrampen die Nederland ooit heeft getroffen.

Het vormt ook de achtergrond voor de roman 1953 (De Bezige Bij € 12,50 / e-book) van Rik Launspach. Twee zoekende mensen lopen door de zoute modder. De ramp heeft zich zojuist voltrokken.

Acteur en schrijver Rik Launspach, tevens scenarist van de speelfilm De Storm, volgt in zijn roman deze twee mensen. Een vrouw, die het kind is kwijtgeraakt dat ze een maand eerder baarde en een man, die het kind in zichzelf verloor.

Samen ondernemen ze een schijnbaar hopeloze tocht. Ook Margriet de Moor maakt in haar roman De verdronkene (De Bezige Bij € 12,50 / e-book / grootlettereditie) twee mensen tot hoofdpersoon, tegen het decor van de ramp: twee zussen. Lidy, de oudste, verdrinkt door een noodlottig toeval tijdens de stormvloed. Armanda, altijd jaloers op het leven van haar zus, neemt haar plaats in naast weduwnaar en kind en leeft het niet geleefde leven van haar zuster. In zijn debuutroman Bonita Avenue (De Bezige Bij € 12,50 / € 10,00 / e-book) legt Peter Buwalda een verband tussen de explosie bij SE Fireworks in Enschede in 2000 en de ontwrichting van een gezin.

De relatie tussen rector magnificus Siem Sigerius en zijn stiefdochter Joni Sigerius explodeert wanneer hij achter haar duistere handeltjes komt. Tegelijk wordt zijn zoon vrijgelaten uit de Scheveningse gevangenis. De brand in Café ’t Hemeltje in Volendam, op nieuwjaarsnacht 2001, kostte aan veertien jongeren het leven. Gerie Smit (toen 15 jaar) overleefde het drama, maar raakte ernstig verbrand. In Nieuwe handen (Mistral € 17,50 / e-book) vertelt ze haar verhaal. Al jaren is de eurocrisis nieuws van de dag. De crisis in het kort (Athenaeum-Polak & Van Gennep € 14,95) ontwart het kluwen van economische rampspoed, waarvan de samenhang moeilijk te zien is.

Bart Meijer toont waar de problemen vandaan komen en waar mogelijke oplossingen kunnen worden gezocht. In De shockdoctrine (De Geus € 15,00) schrijft journaliste Naomi Klein over de opkomst van het rampenkapitalisme.

Terwijl de bevolking na een natuurramp nog in verwarring is, worden publieke voorzieningen bijvoorbeeld snel geprivatiseerd. Dit gebeurde bijvoorbeeld na de orkaan Katrina in New Orleans.

BOEKENWEEK2O13MAGAZINE

19

Historische figuren

we zijn ze niet vergeten EUROPA

Reis door Europa

Ruim een halve eeuw geleden, in 1950, nam Frankrijk het onverwachte initiatief: een revolutionair plan voor een bovenstatelijke samenwerking in West-Europa. De Europese integratie nam een grote vlucht en Nederland moest mee. In Reis naar het continent (Bert Bakker €19,95) graaft Mathieu Segers naar de diepere geschiedenis van Nederland in Europa. Hoe is de reis tot nu toe verlopen? Waarom deed Nederland van meet af aan mee? Waar heeft het ons gebracht? En wat betekent Europa eigenlijk? Een eenwordingsproject? Een noodzakelijke samenwerking om ons op het politieke en economische wereldtoneel te handhaven? Een logge grootheid waar we ver van moeten blijven? In Spiegelpaleis Europa (Vantilt €19,95) analyseert Joep Leerssen de zwerm van associaties, die rondom Europa hangt. Achter al die tegenstrijdige en omstreden betekenissen gaan allerlei tradities, beelden en mentale gemeenplaatsen schuil. Leerssen legt ze bloot aan de hand van allerlei cultuurhistorische en literaire voorbeelden. Dat een vergaande samenwerking binnen Europa niets minder dan een noodzaak is, verdedigen Guy Verhofstadt en Daniel Cohn-Bendit in Voor Europa (De Bezige Bij Antwerpen € 15,00). Alleen Europa kan ons redden.

Het is een pleidooi voor de weldaden van de Verenigde Staten van Europa. Geert Mak reisde een jaar lang dwars door Europa en ervoer de verschillen aan den lijve. In Europa, aldus Geert Mak, kun je reizen in de tijd. “Alle stadia van de twintigste eeuw worden wel ergens beleefd en herbeleefd. Op de pont van Istanbul is het altijd 1948. In Lissabon is het 1956.

Op het Parijse Gare de Lyon is het 2020. In Budapest hebben de jonge mannen de gezichten van onze vaders.”

Zijn verslag is te lezen in In Europa (Olympus € 24,95 / dwarsligger € 19,95 / e-book). Fokke Obbema, buitenlandredacteur bij de Volkskrant, raakte gefascineerd door de opkomst van China en onderzocht de politieke en economische gevolgen daarvan voor Europa. Ons gevoel van westerse superioriteit werkt nog altijd door, aldus Obbema in China en Europa (Atlas Contact € 24,50). Het maakt een vertrouwensband met China moeilijk en ook onnodig. Want voorlopig is China nog niet zo ver om de nieuwe supermacht te worden.

Onze werelden raken elkaar wel steeds meer.

20

Moordenaar

1966: Demitrios Tsafendas vermoordt de in Amsterdam geboren Zuid-Afrikaanse premier Hendrik Verwoerd. Verwoerd ging de geschiedenis in als architect van de apartheid, zijn moordenaar bleef vrijwel onbekend. In Een mond vol glas (Podium € 15,90 / grootlettereditie) reconstrueert Henk van Woerden het leven van de dader.

Schimmelpenninck

Toen men in Parijs om vrijheid, gelijkheid en broederschap riep, kwamen Nederlandse patriotten in opstand tegen stadhouder Willem V. Ze wilden een democratisch bestuur. Rutger Jan Schimmelpenninck (1761-1825) richtte daarvoor de Nationale Vergadering op, voorloper van ons parlement. Edwina Hagen schreef zijn biografie President van Nederland (Balans € 29,95).

Lichtstad

Een klein dorp kwam in een stroomversnelling toen ene Gerard Philips daar een fabriekje kocht.

Samen met broer Anton maakte hij het dorp tot de Silicon Valley van Nederland. Arno Kantelberg, Het wonder van Eindhoven (Podium € 17,50).

Revolutionair

In zijn biografie Ferdinand Domela Nieuwenhuis - Een romantische revolutionair (Atlas Contact € 34,95) laat Jan Willem Stutje hem zien als de man zonder wie socialisme en anarchisme een minder utopisch gezicht hadden gehad. Ook zijn tragische privéleven komt aan bod: hij verloor drie vrouwen en vijf kinderen.

Koninklijk?

Cees Fasseur richt zich in Een dame van ijzer (Balans € 12,95 / e-book) op de persoon en het leven van koningin Wilhelmina. Een aanvulling op zijn tweedelige biografie Wilhelmina: De jonge koningin en Krijgshaftig in een vormeloze jas (Balans € 38,50 / e-book).

Fasseur is de eerste – en voorlopig enige – die stukken in het Koninklijk Huisarchief over Juliana en Bernhard mocht zien. Daarover schreef hij Juliana & Bernhard – Het verhaal van twintig jaar huwelijk 1936-1956 (Balans € 10,00 / € 27,50 / e-book).

In 1948 haalde prins Bernhard gebedsgenezeres Greet Hofmans naar Soestdijk voor de oogziekte van hun dochter. Achter Hofmans bleek een op macht beluste groep te schuilen. Tomas Ross schreef hierover zijn roman Omwille van de troon (Cargo € 10,00 / e-book).

Uitverkoren

Bij haar inhuldiging in 1948 noemt koningin Juliana haar taak zwaar, maar zo mooi dat ze alleen maar zeggen kan: ‘Wie ben ik dat ik dit mag’.

Dorinde Hermans geeft in Wie ben ik dat ik dit doen mag (Meulenhoff € 19,95 / e-book) een overzicht van zes inhuldigingen, tot in de gekste en meest emotionele details. Na ruim tweehonderd jaar krijgt Nederland weer een koning. Reden voor een nieuwe editie van Voor de troon wordt men niet ongestraft geboren (Bert Bakker € 15,00 / e-book) van Dorine Hermans en Daniela Hooghiemstra. Zij verzamelden ooggetuigenverslagen over alle Nederlandse koningen.

Vergeten vorstin

Hortense de Beauharnais was dochter van een keizerin, vrouw van een koning en moeder van een keizer.

Toen zij begon als eerste koningin van Holland aan de zijde van Lodewijk Bonaparte, was ze onbekend. Toen zij in 1810 uit Paleis Het Loo vertrok, liet zij schandaalverhalen na. Thera Coppens, Hortense, de vergeten koningin van Holland (Meulenhoff € 29,95).

Verslaggever van revoluties

Historicus Jan Blokker vroeg al: ‘Hoe is het mogelijk dat een Nederlandse verslaggever met een groot journalistiek talent, die tussen 1918 en 1939 bijna alle Europese revoluties afreisde, totaal kan zijn vergeten?’ Gelukkig schreef Henk van Renssen De revolutieverzamelaar (Podium € 12,50) over George Nypels (1885-1977).

Generaals in Indië

1897: vier uitzonderlijke mannen bevinden zich tegelijk in Atjeh.

Van Heutsz, adviseur Snouck Hurgronje, adjudant Colijn en stafchef Van Daalen. Er waait een nieuwe wind. De ‘tien bloedige jaren’ zijn begonnen. Fred Lanzing portretteert de mannen in Gerucht op de wind (Conserve € 15,00).

Generaal Simon Spoor was tot zijn plotselinge dood in 1949 bevelhebber van Nederlandse troepen in Indië. Wat waren zijn politieke en militaire ideeën? Stierf hij een natuurlijke dood?

J.A. de Moor geeft antwoord in Generaal Spoor - Triomf en tragiek van een legercommandant (Boom € 24,90).

Douwes Dekker

Met Multatuli (SUN € 12,50 / dwarsligger € 12,50 / e-book) schreef Dik van der Meulen de eerste volledige biografie van Eduard Douwes Dekker, volgens menigeen onze belangrijkste schrijver. Onder pseudoniem Multatuli (‘ik heb veel geleden’) publiceerde hij zijn aanklacht tegen misstanden in Nederlands-Indië: Max Havelaar (Athenaeum-Polak & Van Gennep € 11,95 / € 27,95 / Prometheus € 19,95 / dwarsligger € 12,50 / Rubinstein luisterboek € 22,95 / Coast to Coast Music Group luisterboek € 9,95 / e-book). Een moderne hertaling maakte Gijsbert van Es (NRC Boeken).

Over de eerste vrouw van Eduard Douwes Dekker schreef Nelleke Noordervliet een gefingeerd dagboek. Daarin geeft deze vrouw zich gedurende haar laatste levensmaanden rekenschap van haar leven. Tine (Olympus € 15,00).

Powervrouwen

Jacoba van Beieren (1401-1436) was haar tijd ver vooruit. Simone van der Vlugt toont ons in haar roman Jacoba, dochter van Holland (Anthos €12,50 / dwarsligger € 12,50 / e-book / grootlettereditie) een vrouw die haar feministische ideeën niet verstopt en ook in de liefde geen makkelijke weg kiest. Mina Kruseman strijdt in

de negentiende eeuw voor vrouwenrechten.

Verguisd en bewonderd, zo blijkt uit Branie Het leven van Mina Kruseman (1839-1922) door Annet Mooij (Balans € 24,95 / e-book).

Jarenlang werkte Els Kloek, samen met ca.

250 andere deskundigen, aan haar boek 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis (Vantilt € 39,50). Het resultaat is een bijzonder naslagwerk, vormgegeven door de bekende ontwerpster Irma Boom, en een expositie in Bijzondere Collecties UvA Amsterdam, van 14 februari - 15 juni 2013.

Ontdekkingsreizigers

In 1596 doet Willem Barentsz een derde poging een doorgang naar China te vinden via de Noord. Het schip loopt vast en de bemanning overwintert op Nova Zembla. Lieneke Dijkzeul beschrijft in De overwintering op Nova Zembla (Young Adult Lemniscaat € 18,95 / First Monkey Media luisterboek € 14,95) hoe zij het Behouden Huys bouwden en na tien zware maanden de bewoonde wereld zochten. In de roman De lieveling van de zee (Nieuw Amsterdam € 14,95) van Jan Tetteroo speelt zeeheld Michiel de Ruyter een belangrijke rol. Jacob Roggeveen, ontdekker van Paaseiland, was geen zeeman, maar jurist.

Roelof van Gelder onderzoekt in Naar het aards paradijs (Balans € 29,95 / e-book) waarom hij besloot tot een expeditie naar het mythische Onbekende Zuidland in de Stille Oceaan.

Filosofen

In 1677 publiceerden Amsterdamse vrijdenkers illegaal Ethica, meesterwerk van Spinoza. Pas in de negentiende eeuw werd hij geëerd als schrijver van een lofzang op tolerantie en redelijkheid.

Romanschrijver en psychiater Irvin Yalom maakt de filosoof tot hoofdpersoon van Het raadsel Spinoza (Balans € 19,95). Wie was de man die door de hele Amsterdamse Joodse gemeenschap in de ban werd gedaan, zijn eigen familie incluis?

De roman Het geheim van Erasmus (Mozaïek € 16,90 / e-book) laat geen misverstand bestaan over de geboorteplaats van Erasmus.

Rotterdam? Welnee. De grote geleerde werd in Gouda geboren. Ines van Bokhoven en Maurits Tompot leggen een onverbrekelijk verband tussen de ‘Goudse glazen’, de nieuwe ramen van de Sint Janskerk na de brand van 1552, en Erasmus.

Tussen haakjes staan de prijzen van de verschillende edities die op de markt zijn.

Prijzen van e-books variëren, er staat derhalve alleen of de titel als e-book beschikbaar is.

BIOGRAFIEËN DE KEUZE VAN ELSBETH ETTY

Elsbeth Etty (61) is recensent van NRC Handelsblad. Haar biografie over HENRIËTTE Roland Holst, Liefde is heel het leven niet (Balans verkrijgbaar via bibliotheek), werd bekroond met o.a. de Gouden Uil.

Ferdinand Domela Nieuwenhuis, een romantische revolutionair – Jan Willem Stutje (Atlas Contact € 34,95) “Ik ben heel blij dat er de afgelopen jaren zoveel biografieën verschijnen over leidende figuren uit de Nederlandse arbeidersbeweging. Dat was een verwaarloosd gebied in de biografische geschiedschrijving. Stutje heeft zich met zijn biografie over Paul de Groot al bewezen als empathisch kenner van de arbeidersbeweging. Nu levert hij een diepgravend portret af over Domela Nieuwenhuis, de aartsvader van het Nederlandse socialisme.

Het boek bevat veel nieuwe informatie. Stutje onthult bijvoorbeeld het antisemitisme van Domela Nieuwenhuis: een schok voor mij en vele anderen.”

Politicus uit hartstocht, Biografie van Pieter Jelles Troelstra – Piet Hagen (De Arbeiderspers € 39,95 / e-book) “Een schitterende biografie over Troelstra, die zowel in politiek als in literair opzicht een interessante man was.

Hij begon als geëngageerd dichter, radicaliseerde en schopte het tot de grote voorman van de Nederlandse sociaaldemocratie. Hagen heeft ongelofelijk veel werk verzet om dit boek te kunnen schrijven. Denk alleen al aan al die Kamerverslagen die hij heeft moeten uitpluizen. Maar hij laat ook de mens achter de politicus zien. Aukje Holtrop schreef een biografie over Troelstra’s vrouw, Nynke van Hichtum. Die maakt het inkijkje in het leven van dit echtpaar compleet.”

M. Vasalis, een biografie – Maaike Meijer (Van Oorschot € 19,90) “Vasalis kenden we als een belangrijke dichter, maar over haar persoonlijk leven wisten we weinig. Ze hield zich schuil achter dat geheimzinnige pseudoniem.

Tot Meijer deze biografie publiceerde. Ze analyseerde eigenzinnig de poëzie van Vasalis, maar dook ook haar privéleven in. Het resultaat is een prachtig tijdsbeeld en een ontroerend verhaal over hoe de dichter de oorlog is doorgekomen, een kind heeft verloren en hoe ze die gebeurtenissen in haar gedichten verwerkte. Meijer kreeg de kritiek dat het boek te dik zou zijn. Dat vind ik onzin. Die uitvoerigheid is juist schitterend.”

BOEKENWEEK2O13MAGAZINE

21

Adv_BWM_Reine_Dash_DEF2:Adv_BWM

15-01-2013

16:41

Pagina 1 (ADVERTENTIES)

De zwartste bladzijden van de Gouden Eeuw www.arbeiderspers.nl

Ronald Prud’homme van Reine Moordenaars van Jan de Witt ISBN 978 90 295 8741 9 |

Mike Dash De ondergang van de Batavia

¤ 21,95

ISBN 978 90 295 1408 8 |

De wreedste politieke moord uit de vaderlandse geschiedenis

¤ 15,–

‘Het definitieve jongensboek voor volwassenen.’ – de Volkskrant

foto: ivar pel

foto: harry borden

Hoe fataal kan Het zijn om iets te verzwijgen?

‘Leest als een detective van de beste soort. En het verbijsterende: het is allemaal echt gebeurd.’

– Geert Mak

jan Brokken De vergelDing

Topsportjaar

Nederlandse sportjournalisten bundelden hun stukken over een onvergetelijke tijd in 1988, het glorieuze sportjaar (Kick € 29,90).

PSV wint de Europacup en Oranje het EK. Roeiers Ronald Florijn en Nico Rienks winnen goud op de Olympische Spelen, net als wielrenster Monique Knol. Nederlanders domineren de Tour en, alsof het niet op kan, brengen de winterspelen goud voor schaatster Yvonne van Gennip.

Rennen voor het leven

De tot Nederlandse genaturaliseerde Lornah Kiplagat is een hardloopster met een hart. Sportredacteur en biograaf Marco Knippen raakte niet alleen onder de indruk van haar mondiale records, maar ook van haar missie. Met de Lornah Kiplagat Foundation helpt ze kansarme Keniaanse vrouwen aan een toekomst door sport en educatie. Lornah Kiplagat – Het meisje van de nacht (Conserve € 16,95).

Op díe fiets!

Alleen een buitenstaander kan het zien: de bijzondere geschiedenis van onze fietscultuur vanaf eind negentiende eeuw tot nu.

Amerikaan Pete Jordan schrijft in De fietsrepubliek (Podium € 19,50) ook over zijn ervaring als groentje op de fiets. Wilfried de Jong brengt in Kop in de wind (Podium € 17,50 / e-book) een ode aan het wielrennen. In tien verhalen reist een man op een fiets over de wereld.

Hoe hard de wereld van het professionele fietsen kan zijn, staat te lezen in de biografie van Eddy Merckx. Beste wielrenner ooit.

In Merckx - Half mens, half fiets (De Bezige Bij Antwerpen € 19,95) beschrijft wielerjournalist William Fotheringham waarom hij onoverwinnelijk was.

Judokampioen

‘Voor een Nederlander is de beste worden in judo een idioot plan,’ schrijft Peter Buwalda in het voorwoord van Ruska, triomf en tragiek van een judokampioen (Thomas Rap € 16,90). Wim Koesen beschreef daarin het levensverhaal van deze kampioen.

100 jaar scoren

De populaire voetbalclub NAC Breda bestond onlangs honderd jaar.

Om dit te vieren, werkten Jacques Hendriks, Sjoerd Moussou e.v.a. aan het jubileumboek 100 jaar N.A.C. 1912-2012 (Kick € 79,00). Alle hoogte- en dieptepunten in een rijk geïllustreerd boek.

Voetbalhistorie

1974: het grootse Nederlandse voetbalelftal verliest van Duitsland na een veelbelovend begin. Een trauma van mythische proporties voor Nederland.

Auke Kok gaat in 1974, wij waren de besten (Thomas Rap € 12,50 / e-book) de mythe te lijf met feiten. Hij sprak met ooggetuigen en met de helden van Rinus Michels. Conclusie: de beste wint niet altijd. Datzelfde 1974 is een topjaar voor de voetballers van Congo.

Het land kwalificeert zich als eerste land uit het zwarte continent voor het WK. Maar de lol duurt niet lang en dictator Mobutu pikt het WK-geld in. Zo staat te lezen in de bundel Voetbalhelden sterven niet (Voetbal International € 17,95) van Ruud Doevendans e.a. Een bloemlezing uit het voetbalhistorische tijdschrift Half 3.

Thomas Kistner verdiepte zich jarenlang in het miljardenbedrijf FIFA. Hij onderzocht de criminele activiteiten van de grootste sportfederatie ter wereld. FIFA Maffia (Xander € 19,95 / e-book).

Tussen haakjes staan de prijzen van de verschillende edities die op de markt zijn.

Prijzen van e-books variëren, er staat derhalve alleen of de titel als e-book beschikbaar is.

sport

Medailles met twee kanten Helden op het veld

Hij werd gekozen tot Speler van het Jaar, is zowel een gevreesde centrumspits als aanvoerder van Arsenal en groeide op in Rotterdam bij ouders die kunst belangrijker vonden dan sport.

Toch speelde hij al meer dan vijftig interlands voor Nederland. Hoe een bal kan rollen… Robin van Persie, door Andy Lloyd-Williams (Thomas Rap € 17,90 / e-book). Ook Thijs Slegers’ biografie Geen genade over voetballer Andy van der Meijde (Voetbal International € 19,95 / e-book), vertelt een bijzonder verhaal. Ooit Europese top, verslaafd en inmiddels een gewone burger. In Van Simon tot Gio concentreert Tonny van der Mee zich op de Molukse voetbalhelden van Oranje (Kick € 19,90).

Sporthater

Sporten gezond? Welnee, zegt bioloog Midas Dekkers in Lichamelijke oefening (Olympus € 12,50). Dieren doen het toch ook niet? Vijftien eeuwen lang beschouwde men sport als iets ouderwets, iets van de oude Grieken. Dekkers laat zien hoe de homo ludens sinds de industriële revolutie langzamerhand weer begon te sporten en een ‘homo adidas’ werd.

Doping

Lance Armstrong bekende zijn dopingzonden uiteindelijk bij Oprah Winfrey, zijn ploeggenoot Tyler Hamilton speelde al eerder open kaart in de geautoriseerde biografie De wielermaffia (Ambo € 19,95 / e-book), geschreven door Daniel Coyle. Hij schetst een ontluisterend beeld van het dopinggebruik in het ‘tijdperk Armstrong’.

BOEKENWEEK2O13MAGAZINE

23

Met De verrekijker de trein in.

Reis zondag 24 maart 2013 gratis met het Boekenweekgeschenk NS is hoofdsponsor van de Boekenweek. Daarom mag iedereen op zondag 24 maart 2013 gratis met ons mee in de tweede klas op vertoon van het Boekenweekgeschenk ‘De verrekijker‘ van Kees van Kooten.

Dus ga snel naar de boekhandel.

Kees van Kooten

De verrek ijker Inclusief de Literagenda 2013-2014

Geldig voor 1 persoon, 2e klas, in alle binnenlandse treinen van NS, NS Hispeed, Arriva, Connexxion, Syntus en Veolia.

Niet geldig in Thalys.

Lekker lezen doe je in de trein.

ns.nl/tijdvoorlezen