13 minute read
Duurzaamheid zit tussen je oren
» Carmel en verduurzaming
Advertisement
Duurzaamheid, daar is niemand op tegen. Maar wat verstaat Carmel eronder? En waarom is verduurzaming soms lastig? Negen vragen aan teamleider Leo van Wijchen en adviseur Leon Dullaart van Team Huisvesting & Facilities van het bestuursbureau.
1. Duurzaamheid, waar zie je dat op een Carmelschool concreet terug?
Leon: ‘Bij de meeste scholen begint dat met de zonnepanelen op het dak. Op een centrale plaats binnen hangt een scherm waar je de opbrengst kunt zien. Maar je ziet het ook terug in de manier waarop we afval scheiden. Eigenlijk is het geen afval, maar zijn het grondstoffen, want heel veel wordt gewoon opnieuw gebruikt. En je ziet het terug in kleine dingen, zoals energiezuinige verlichting.’
2. In Koers 2025 gaat het over duurzaamheid. Wat verstaan jullie daaronder?
Leo: ‘Duurzaamheid is vooral een mindset, het zit tussen je oren. Het is de wil om bewust om te gaan met de grondstoffen en energiebronnen die we tot onze beschikking hebben, om te stoppen met het uitputten van de aarde. Binnen Carmel willen we daar verantwoordelijkheid voor nemen door de manier waarop we omgaan met onze gebouwen en onze processen. Duurzaamheid is dus breder dan energiebesparing, al is dat zeker van belang.’
3. Wat is het verband met rentmeesterschap?
Leon: ‘Rentmeesterschap is een woord uit de christelijke traditie. Het verwijst naar het idee dat we de aarde te leen hebben. We mogen alles gebruiken, als we er maar zuinig op zijn, zodat we de aarde in goede staat kunnen overdragen aan de generaties die na ons komen. Bij rentmeesterschap hoort een voorbeeldfunctie: je bent een voorbeeld voor de nieuwe generatie, in ons geval de leerlingen.’ Leo: ‘En als je lesgeeft over duurzaamheid, moet je het ook dóen.’ >>
+€474.000
per jaar
Wist je dat? Weetje!
...Stichting Carmelcollege Stichting Carmelcollege nu deelneemt aan het neemt nu deel aan het landelijke inkoopprogramma landelijke inkoopprogramma
‘Energie voor Scholen’. ‘Energie voor Scholen’. ...Dat daardoor alle ingekochte Daardoor is alle ingekochte energie nu 100% duurzaam en energie 100% duurzaam afkomstig uit Europa is. en afkomstig uit Europa. ...En dat het jaarlijks ook En het scheelt jaarlijks ook nog eens 474.00 euro op de nog eens 474.000 euro rekening scheelt!op de rekening!
4. Geef eens een voorbeeld: hoe voegt Carmel de daad bij het woord?
Leo: ‘Het meest opvallende is dat we de afgelopen jaren ruim 5 miljoen euro geïnvesteerd hebben in zonnepanelen op de daken van onze locaties, daarmee wekken we nu de helft van onze elektriciteit duurzaam op. En leerlingen maken hierdoor in hun eigen school kennis met duurzaamheid en de lastige afwegingen waarvoor je komt te staan.’
5. Wat is er lastig aan duurzaamheid?
Leo: ‘Je moet met beide benen op de grond blijven staan, want je kunt er waanzinnig veel geld aan uitgeven. Het gaat om verantwoorde keuzes. Tijdens een interview voor een profielwerkstuk vroeg een leerling mij laatst: “Maar meneer, hoe kan het nou dat er nog niet op élk dak zonnepanelen liggen?” Dan leg ik uit dat er geen subsidie meer is, dat zonnepanelen zonder subsidie niet rendabel zijn en dat we onze euro’s dan liever steken in duurzame systemen die het hele jaar door geld opleveren en niet alleen als de zon schijnt. Maar het blijft lastig uit te leggen. Een ander voorbeeld: we hebben vier jaar geleden voor het Augustinianum in Eindhoven een gebouw opgeleverd met een bijzonder hoge duurzaamheidsscore. Maar er zit hoogfrequente verlichting in, want toen was led-verlichting nog niet zo ver ontwikkeld als nu. Inmiddels schrijft de wet voor dat een school led-verlichting moet hebben. Gaan wij nu duizenden euro's investeren om al die hoogfrequente lichtarmaturen te vervangen? Dat gaat mij te ver. We stappen over als de brandduur van de lampen op is of als er een andere goede reden is. Maar we gaan niet vervangen om het vervangen.’
Heb je een idee om je school duurzamer te maken?
Team Huisvesting & Facilities denkt graag mee. Mail naar Leo van Wijchen of Leon Dullaart, via l.vanwijchen@carmel.nl of l.dullaart@carmel.nl 6. Zijn er nog meer factoren die het ingewikkeld maken?
Leo: ‘De krimp waarmee we te maken hebben. Een gebouw kan wel energielabel A+ hebben, maar als het maar deels met leerlingen gevuld is, is het toch niet duurzaam. Er zijn ook gebouwen waarvan we door teruglopende leerlingaantallen binnen 5 tot 15 jaar waarschijnlijk afscheid moeten nemen. Daar gaan we niet veel geld steken in verduurzaming. Maar sommige dingen moeten gewoon: je kunt niet zeggen “vervang maar driekwart van het dak” of “geef ons maar een halve cv-ketel”. De vaste lasten blijven gelijk of lopen op, terwijl de inkomsten teruglopen. Dat is een duivels dilemma. Daarom steken we veel tijd in het in kaart brengen van de kwaliteit van alle gebouwen en maken we strategische huisvestingsplannen.’
7. Hoe maken jullie de afweging: dit wel, dit niet?
Leon: ‘Dat is makkelijker als je een duidelijke visie hebt. Daarom heb ik voor Carmel een notitie over duurzaamheid geschreven. Daaraan kunnen we alles ophangen: hoe we met duurzaamheid omgaan, hoe we onze keuzes verantwoorden, hoe we een voorbeeld zijn voor de generatie na ons. Met een visie zit je zelf aan het stuur in plaats van dat je wórdt gestuurd.’
8. Hoe krijgt zo’n beleidsvisie een vertaling in concreet gedrag op school?
Leo: Wij stimuleren scholen bijvoorbeeld mee te doen aan Energy Challenges (zie pagina hiernaast). Ook denken we mee over manieren waarop scholen kunnen aanhaken bij duurzame initiatieven in hun omgeving. Zo draait de locatie Tubbergen van Canisius deels op biogas van een naastgelegen boerenbedrijf. Daar steken we onze nek voor uit, want scholen zijn deel van hun omgeving en zo brengen we duurzaamheid voor leerlingen dichtbij. Daarnaast nemen scholen zelf veel initiatieven. Alle technasia besteden aandacht aan duurzaamheid, het Etty Hillesum Lyceum heeft een Ecolyceum, op het Bonhoeffer College locatie Van der Waalslaan zijn leerlingen energieambassadeurs, enzovoort. En dan hebben we het nog niet eens over alle individuele docenten die hier uit overtuiging mooie lessen en projecten over maken.’
9. Wat zouden jullie willen dat leerlingen meenemen als ze van school gaan?
Leon: ‘Het zou mooi zijn als ze weten wat duurzaamheid kan betekenen in hun eigen leefomgeving en voor hun eigen leefstijl. Als ze zich daarvan bewust zijn, hebben we het goed gedaan.’
#duurzaam: Energy Challenge zet aan tot energiebesparing
‘Ik pak nu de fiets naar school’
Eind november gingen 110 mavo 3-leerlingen van Het Hooghuis locatie Mondriaan College in Oss de Energy Challenge aan. Ze deden onderzoek in hun eigen school, volgden workshops en bedachten praktische manieren om slimmer om te gaan met energie.
Tochtstrips langs de deuren, folie achter de verwarmingsradiatoren en nóg meer gescheiden prullenbakken in de aula: het zijn drie van de tientallen energiebesparende ideeën die de teamleider facilitair van Het Hooghuis in Oss eind november ontving van de leerlingen. Normaal gesproken loopt 3 mavo eind november een week stage, maar dit jaar was dat door de coronamaatregelen niet mogelijk. Teamleider Twan Rovers en zijn vijf 3 mavomentoren moesten dus op zoek naar een andere invulling voor de week. Die vonden ze in de Energy Challenge: een project dat leerlingen uitdaagt om campagne te voeren voor energiebesparing en duurzaamheid. ‘Ik vind het belangrijk dat leerlingen zich ervan bewust worden dat het belangrijk is goed om te gaan met de aarde’, zegt Twan Rovers. ‘Zij zijn de toekomst, zij moeten het straks verder uitdragen.’
Indruk
De activiteiten van de challenge vinden gewoonlijk over een langere periode plaats, maar voor 3 mavo werden ze samengebracht in één week. Begeleid door projectmedewerkers en hun eigen mentoren deden de leerlingen onderzoek, volgden workshops en ontwierpen in groepjes een eigen energiebesparingscampagne voor hun school, waaruit de winnende campagne werd gekozen. Het team van Jade (15) kwam bijvoorbeeld met het voorstel om alle deuren van tochtstrips te voorzien. Het team van Rahmo (15) stelde voor om in het weekend de verwarming nog lager te zetten en om één of twee keer per jaar een warmetruiendag te houden. Het winnende voorstel was om op meer plekken in de aula gescheiden afvalbakken neer te zetten. Rahmo: ‘Leerlingen zijn vaak te lui om op te staan en gooien al hun afval in de dichtstbijzijnde bak. Nu er meer bakken staan, kunnen ze het makkelijker in de goede bak gooien.’
Bewustzijn
Op Het Hooghuis is het nu aan de teamleider facilitair om te bekijken welke aanbevelingen uitgevoerd kunnen worden. Niet alles kan: zo moet de verwarming in het weekend momenteel wat hoger staan, met het oog op extra ventilatie in het kader van de coronamaatregelen. Maar andere maatregelen, zoals de bakken in de aula, zijn wel makkelijker uitvoerbaar. Misschien nog wel belangrijker is dat de Energy Challenge de deelnemers persoonlijk heeft uitgedaagd. Jade (15): ‘Thuis hebben we het best vaak over energie, maar je bent er toch niet de hele dag mee bezig. Dit zorgt voor meer bewustzijn.’ Twan Rovers: ‘In mijn kantoor hangt nu een A4’tje dat me eraan herinnert de lamp uit te doen als ik mijn kantoor uitga.’ Ook Rahmo voegt de daad bij het woord: ‘Vroeger pakte ik vaak de bus, nu fiets ik naar school.’
Stoel van de toekomst
Een bijzonder onderdeel van de Energy Challenge was het decoreren van een “stoel van de toekomst”, die Rahmo en Jade gaan aanbieden aan een lid van de gemeenteraad. Het idee is dat de stoel in de raadszaal komt te staan. Jade: ‘Het zien van de stoel kan wethouders helpen om bij hun beslissingen rekening houden met het milieu en de opwarming van de aarde.’
Ook meedoen?
Kijk op www.energychallenges.nl
» naam artikel Vertel!
Samengestelde verhalen over bijvoorbeeld spontane reacties van leerlingen, een gedicht van een collega of een impressie van een gesprek tussen docent en leerling. Betrokken collega’s geven je graag een kijkje in het leven op hun school. Waar lopen zij tegenaan in hun onderwijsbaan of wat maakt ze juist blij? Lees mee!
Veerkracht
Maandagochtend startte ik de NT2-les met “Pip a Short Animated Film” over een hondje dat met tegenslagen te maken krijgt. Daarbij stelde ik mijn ISK-leerlingen drie kijkvragen vooraf: wat is zijn droom, waarom is het moeilijk en wat doet hij als het moeilijk is?
Vol aandacht bekijken ze de video. Ik laat het verhaal in stukjes navertellen en maak de stap naar “veerkracht”. Ik laat een veer zien. Wat gebeurt er als je die induwt? Hoe zie je dat terug bij de hond? Alle mensen hebben veerkracht. Ik vraag mijn leerlingen of dit herkenbaar voor ze is, wanneer had jij het nodig en voor welke droom wil jij hard werken?
Vallen en opstaan
Soms wil je iets heel graag, komen er tegenslagen (die pijn doen) en blijf je het toch proberen. Vallen en weer opstaan. Zoals de hond die fouten maakt op school en voor het examen zakt, maar later toch zijn droom waarmaakt en dus slaagt.
Er ontstaat een mooi moment als een leerling het begrip veerkracht verbindt met haar eerste week op de ISK. Zij had tegen haar vader gezegd: “Papa, ik wil niet meer. Ik versta de mensen niet en alles is moeilijk.” Ze is toch naar school blijven gaan. “Ik ben niet perfect, maar word wel beter.”
Het gaat niet om perfect zijn, zeg ik, maar om weer opstaan en doorgaan. Blijven oefenen en proberen. Natuurlijk mag je een dag of een week balen, maar daarna moet je verder. Er zelf wat van maken. Hier iets opbouwen.
Veerkracht omzetten in doelen
Ik benoem dat ze allemaal veerkracht hebben laten zien. Allemaal een land, familie, vrienden, schoolcarrière, sport, etc. achtergelaten en opnieuw moeten starten. Nu allemaal in de klas, dus niemand is onder een deken in een hoekje blijven zitten of gaan wachten (wat ik demonstratief uitbeeld).
Daarna maak ik geleidelijk de overstap naar doelen. Wat wil je bereiken? Wat is jouw droom? Ik hoor dokter, werken in een winkel, stewardess, douane, rijk worden, rijbewijs halen en op het WK spelen.
Doel als motivatie
Wat zit er tussen waar je nu bent en het behalen van dat doel? Een aantal weet dat heel helder te verwoorden. Veel schooljaren, beter Nederlands leren praten, moeilijke boeken lezen, etc. Iets graag willen en het leven zijn geen constant stijgende lijn. Júllie leven niet, dat van mij niet, dat van niemand. Iedereen komt voor uitdagingen te staan. Weg omhoog, weg omlaag. Een doel kan helpen om jezelf te motiveren, om steeds weer op te staan.
Ik hang deze bijpassende afbeelding aan het bord en geniet na. Wat is onderwijs toch mooi!
Lydia Nieman, docent ISK Gouda » ‘De weg naar succes’
Jouw plan Werkelijkheid
carmel.nl/ specials/vertel
Deel ook jouw verhaal! Scan de bovenstaande QR-code en deel jouw ervaring met ons!
Olaf Koot over pesten » ‘Ik realiseer me nu pas dat ik het anders had moeten doen’
Een einde aan pesten
Marcel had een Honda MT5. Dat is een brommer, die lijkt op een crossmotor. Toen ik puber was, bestond er niets coolers dan dat. Ik wilde ook een Honda MT5. Er was zelfs een meisje bij ons op school met een MT5, zij was de coolste chick ever.
Als je een Honda MT5 had, was je gevrijwaard van pesten. Maar voor Marcel gold dat niet. Marcel sprak een beetje nasaal en op de een of andere manier vonden we dat hij net iets te veel z’n best deed om erbij te horen. Ondanks z’n MT werd Marcel toch gepest. Niet door mij. Ik kón hem helemaal niet pesten, want ik hoorde er al helemáál niet bij. Ik was net zo’n nerd als Marcel, maar dan zonder Honda MT. Kun je nagaan. Ik sloeg het gade, ik zag dat sommige leerlingen werden gepest en was allang blij als ze een dagje mij niet als mikpunt hadden. Ik werd ook weleens gepest.
Op een middag toen ik na schooltijd naar huis wilde gaan, werd de weg versperd door een groep jongens, die Marcel aan het pesten waren. Ze hadden zijn brommersleutels afgepakt en gooiden die over en weer in een kring, met Marcel als gefrustreerd middelpunt. Hij stond daar met z’n coole MT, voor de zoveelste keer gepest te worden. Ik wilde erlangs, bange poeperd dat ik was, toen ik volkomen toevallig net de sleutels in m’n handen gegooid kreeg. Ik stond daar een paar seconden met de sleutels in m’n hand in de kring, denkend wat ik zou moeten doen. Marcel smeekte me, zoals hij bij alle anderen ook had gedaan, om z’n sleutels terug te geven. Ik had natuurlijk volkomen rustig en bedaard de brommersleutels aan Marcel terug kunnen geven. Ik realiseer me, jaren later, dat dit het übercoolste was geweest dat ik op dat moment had kunnen doen. Ik had het móeten doen, om voor eens en voor altijd de pestkoppen te tonen dat wij die gepest werden, ondanks de loodzware groepsdruk, de macht hebben om het heft in eigen hand te nemen. Iedereen zou steil achterover slaan van zoveel rust, wijsheid en bedachtzaamheid. Op school zouden ze me met ontzag bekijken en achter m’n rug zouden mensen fluisteren “Daar heb je hem, die gozer die een einde maakte aan het pesten op school.”
Ik gooide de sleutels terug de kring in, de pesters konden verder joelen, Marcel kon blijven smeken en ik ging naar huis. Ik heb me zelden zo klein en waardeloos gevoeld.
Olaf Koot Docent Engels en mentor op Etty Hillesum Lyceum
