“SMOKKELEN ZAT IN ONS DNA”

NIEUWE SMOKKELROUTE BRENGT SPANNENDE HERINNERINGEN NAAR BOVEN

Smokkelen was ooit dagelijkse kost in onze grensstreek. Een nieuwe toeristische fietsroute tussen Lommel en Luyksgestel doet een stukje van die volkscultuur herleven. Gewezen smokkelaar Lucien D’Joos vertelt met fonkelende ogen over een jeugd vol kat-en-muisspelletjes, vliegende commiezen en … gesmolten boter.

"Ik was een jaar of zes toen ik voor het eerst écht in contact kwam met de smokkelwereld," graaft Lucien, inmiddels 71, in zijn geheugen. "Wij woonden toen in de Kievitshoeve, nu beter bekend als de villawijk. Toen bestond die buurt uit niet meer dan twee huizen en een motorcrossterrein. Er lag een spinnenweb aan paadjes, heel populair bij smokkelaars. Op een dag zag ik op het paadje voor ons huis zo’n smokkelaar voorbij fietsen, achtervolgd door de douane. Hij reed pardoes over een van onze kippen, vloog overkop en liet een juten zak met smokkelwaar vallen. Die heb ik meteen in de bramenstruik verborgen. De commiezen – zoals wij de douaniers noemden – vonden niks en moesten hem bij gebrek aan bewijs laten gaan.”

Wat werd er in die tijd zoal gesmokkeld?

“Vanuit Nederland smokkelden we boter naar België. In omgekeerde richting ging het vaak om tabak. Dat gebeurde meestal met de fiets, in kleine hoeveelheden. Maar er waren ook creatieve gevallen: zo smokkelden ze zelfs kalveren in waterdichte pekzakken het kanaal over. Je kon er in die tijd wat geld mee uitsparen, maar de meesten deden het vooral voor het avontuur.”

Was het dan niet gevaarlijk?

“Als je betrapt werd, was je je boter gewoon kwijt. Dat is mij gelukkig nooit overkomen. Het was wel spannend, maar niet gevaarlijk. Wij zagen het als een kat-en-muisspel, waarbij smokkelaars en douaniers elkaar te slim af probeerden te zijn. Smokkelen zat echt in ons DNA.

Iedereen deed het. Boeren in de buurt speelden het spelletje ook mee. Ze zetten bijvoorbeeld een melkkan links van de voordeur als de kust veilig was, rechts als de douane in de buurt was."

Waar gingen jullie die boter halen?

“Wij reden meestal met onze vieló tot het kruidenierswinkeltje van de familie Dijkmans, net over de grens in Luyksgestel. Daar hadden ze zelfs een speciaal kleedhokje voor de dames. Zij droegen speciale onderjurken met zakjes om de boter in te verstoppen. Als ze gepakt werden, mochten douaniers hen niet fouilleren. Dus zetten ze hen bij de kachel, een ‘duvelke’ zoals wij het noemden. Door de warmte smolt de boter en drupte tot op hun enkels (lacht).”

Hoe was de verhouding met de douaniers?

“Van echte vijandigheid was geen sprake. Je had de vaste douane aan het grenskantoor in de Kolonie en aan de Gestelsedijk. Maar het was vooral opletten voor de vliegende commiezen. Die reden in hun kevertjes van het ene strategische punt naar het andere, zoals de paadjes door de Blekerheide, de Hutten, de brug van HeideHeuvel… Maar de meeste douaniers waren de kwaadste niet. Ik weet nog dat ze bij ons beneden aan de stoof zaten, terwijl er boven in het hooi smokkelaars lagen. Volgens mij speelden ze het spelletje gewoon mee. Dat huis-tuin-en-keukensmokkelen was ook geen misdaad, het was volkscultuur.”

Heb je nog memorabele momenten meegemaakt?

“Het was een zaterdagochtend in november. Ik en enkele vriendjes hadden hout gesprokkeld voor ons SintMaartensvuur in het Buckinx-park, waar nu De Soeverein staat. Toen we de takken op de stapel gooiden, sprongen er plots drie mannen onder het hout uit. Smokkelaars die op de vlucht waren en daar de nacht hadden doorgebracht. Als klein manneke schrik je dan, maar eigenlijk waren zo’n fratsen in die tijd heel gewoon."

Wanneer ben je gestopt met smokkelen?

“Na verloop van tijd doofde het smokkelen langzaam uit. In de jaren ’60 veranderde alles: open grenzen, vrije handel… De spanning was weg. Maar het was een mooie tijd, waar ik nu nog met veel plezier aan terugdenk.”

Ga je evenveel plezier beleven aan de nieuwe Smokkelroute?

“Absoluut! Op de fietsroute liggen heel wat herkenningspunten. Café De Hel bijvoorbeeld, het huidige openluchttheater De Hunnebergen in Luyksgestel, waar de smokkelaars samenkwamen. Of café De Kroon, waar smokkelaars en douaniers broederlijk aan de toog zaten. Langs de Fossé hebben ze zelfs een oud smokkelpaadje opnieuw tot leven gewekt. Als ik daar fiets, zie ik het weer allemaal voor me. Het is een mooie manier om een stukje van ons DNA mee te geven aan onze kinderen en kleinkinderen.”

Smokkelroute ‘Van kwaad tot erger’

Stap op de fiets en ontdek het spannende smokkelverleden van Lommel en Luyksgestel op deze 28 kilometer lange route! Volg de fietsknooppunten: 24 – 231 – 230 – 224 – 229 – 228 – 227 – 226 – 25 – 24. Instappen kan onder andere vanaf de parkings aan House of Nature en De Soeverein of café De Kroon. www.visitlommel.be/smokkelroute