Onderzoek naar aardwarmte

Komt Lommel in aanmerking voor aardwarmte om zo de natuurlijke warmte van de aarde te kunnen gebruiken voor warmtenetten en groene-stroomproductie? Dat onderzoekt de Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO vanaf september met een zogenaamde seismische campagne. Met behulp van trilwagens wordt de diepe ondergrond van Lommel in beeld gebracht. Zo krijgen we een beter idee van het aardwarmte-potentieel in deze omgeving.

Bij aardwarmte wordt heet water uit de diepe ondergrond gehaald. Het is hernieuwbare energie, die continu aanwezig is en gebruikt kan worden om via warmtenetten woonwijken en bedrijven van warmte te voorzien. Bij voldoende hoge temperaturen kan zelfs groene elektriciteit worden geproduceerd. “Op basis van bestaande gegevens van de ondergrond vermoeden we dat er in deze regio geologische lagen zijn op een diepte van 4 tot 5 km die in aanmerking komen voor het winnen van aardwarmte,” zegt geoloog David Lagrou van VITO. “Er zijn echter meer details van de diepe ondergrond nodig om dit potentieel juist te kunnen inschatten. De seismische metingen moeten meer informatie geven over deze lagen.”

De meetcampagne in Lommel maakt deel uit van het Europees Interreg-project DGE-ROLLOUT, waar tien bedrijven en onderzoeksinstellingen aan deelnemen. De Europese Unie geeft subsidies om de EU klimaatneutraal te helpen maken. Voor het onderzoek in Noord-Limburg dragen ook de provincie Limburg en klimaatbedrijf Nuhma mee de kosten. De metingen worden uitgevoerd door het Franse bedrijf GTG en omvatten naast Lommel ook metingen in Pelt, Mol, Dessel, Balen en Bergeijk en Valkenwaard (NL).

In september komen landmeters de exacte posities van de meetpunten vastleggen. “Zij houden hierbij rekening met de bestaande bebouwing en onder andere water- en gasleidingen,” legt David Lagrou uit. “In de volgende stap worden sensoren langs het traject geplaatst, die de trillingen registreren.” De trillingen zelf worden opgewekt met speciale trilwagens. Drie trilwagens rijden achter elkaar over het vooraf bepaalde traject. Ze sturen elke 20 meter een reeks trillingen de bodem in. Contactvlakken tussen verschillende grondlagen op kilometers diepte in de ondergrond weerkaatsen de trillingen. De sensoren langs het traject registreren die weerkaatsingen. Elke trilling duurt zo’n 12 seconden. Om te voorkomen dat de trillingen schade aan de huizen of nutsleidingen zouden toebrengen, wordt de trilsterkte voortdurend gemeten en bijgesteld waar nodig.

“Per dag leggen de trilwagens ongeveer 5 kilometer af,” aldus Lagrou. “De wagens maken meestal gebruik van de openbare weg, maar soms moeten ze over velden. Daarvoor worden de nodige afspraken gemaakt met de gebruikers of eigenaars van die terreinen. Het uiteindelijke aantal trillingen, de tussenafstand tussen de trilpunten, de duur van de trillingen en de frequentie worden vastgelegd op basis van testen die aan het begin van de campagne gedaan worden.”

De meetcampagne omvat drie trajecten over het grondgebied van Lommel. Eén lijn loopt parallel aan het kanaal Bocholt-Herentals, vertrekkende van de grens met Mol. Het traject buigt vervolgens af langs

Meettraject in Lommel. De volle lijn geeft aan waar trillingen zullen plaatsvinden, de stippellijn geeft aan waar enkel sensoren geplaatst worden.

de noordzijde van het Natuurreservaat Blekerheide, om daarna de Gestelsedijk te kruisen en te vervolgen in het noorden van de Vossemeren. Ten oosten hiervan loopt het traject door de velden en over veldwegen door de omgeving van Elzen, De Mortels, In de Hutten, Wateringstraat, Oude Maai, Borkelsedijk, Vrijheidsstraat en Veldstraat tot aan de N715 Luikersteenweg. Een tweede traject loopt door de Riebosserheide naar het kanaal BocholtHerentals.

Het derde traject vertrekt aan de grens met Balen. In het eerste deel worden enkel trillingsmeters geplaatst. Vanaf de Nieuwe Vosvijvers worden ook trillingen uitgevoerd. Het traject vervolgt over de Zandstraat om daarna de Kattenbos te kruisen en door te lopen over de Oude Diestersebaan en Park der Lage Kempen. De lijn gaat vervolgens door de bossen van de Karrestraterheide en kruist de Ringlaan en de Norbert Neeckxlaan. Ten noorden van de Norbert Neeckxlaan loopt het traject over de Weidestraat, Kiezelvenstraat, Schansstraat, en de Sint-Ritastraat tot aan de Luikersteenweg. De rest van het traject volgt de Luikersteenweg tot aan de grens met Nederland.

De veldwerken worden uitgevoerd in de loop van september en oktober 2020. Na een eerste verkenning op het terrein zal de aannemer de posities van de meetpunten bepalen en markeren. Dit wordt gevolgd door het uitleggen van de sensoren en het uitvoeren van de metingen zelf. De totale campagne zal één tot twee weken duren.

Tijdens de uitvoering van de seismische campagne, zullen er drie grote trilwagens (9 X 2,5m) rondrijden in de stad.

Aardwarmte is de natuurlijke warmte die zich onder het aardoppervlak bevindt. Die komt onder meer van de gloeiend hete kern van onze planeet, wrijving tussen gesteentes in de diepe ondergrond en natuurlijke radioactiviteit. Aardwarmte is al vanaf de vorming van de aarde aanwezig en blijft ook in de toekomst beschikbaar. Op sommige plekken komt aardwarmte letterlijk uit de aardkorst opgeborreld, zoals in IJsland en in Noord-Italië. In andere streken is het nodig het water op te pompen om de warmte te exploiteren. In de Kempen kan water van zo’n 125°C opgepompt worden vanop een diepte van 3,5 kilometer. Het warme water kan dienen om gebouwen te verwarmen via een warmtenet. Water van 125°C is warm genoeg om ook grote complexen zoals ziekenhuizen, hele woonwijken en serres van de nodige warmte te voorzien. Hoe dieper de watervoerende laag, hoe hoger de temperatuur. Indien de temperatuur voldoende hoog is, kan het warme water zelfs gebruikt worden om groene stroom te produceren.

Met dit verkennend onderzoek wordt eerst de diepe ondergrond in kaart gebracht. Op basis van de nieuwe inzichten kan worden bekeken of en zo ja, op welke locatie een aardwarmteproject interessant kan zijn.

Tijdens de seismische campagne, zullen er drie trilwagens rondrijden. Deze zullen hoofdzakelijk over weilanden en kleinere boswegen rijden, maar ook over enkele wegen met meer verkeer en bewoning zoals de Luikersteenweg. Hier kunnen ze tijdelijk voor verkeershinder zorgen aangezien passage wat moeilijker gaat zijn of enkel beurtelings. Bovendien zullen de motoren van de trilwagens ook voor een beperkte geluidshinder kunnen zorgen. De trillingen zelf, uitgezonden door de trilwagens, zullen in een omtrek van ongeveer 100 meter rond de wagens merkbaar zijn. Ze zijn te vergelijken met de passage van een wals door de straat of een metro.

Deze kans is zeer klein. Tijdens de seismische campagne wordt continu de trilsterkte gemeten bij de meest nabijgelegen woning. Op die manier wordt de energie van de trillingen, die uitgezonden wordt door de trilwagens, continu bijgestuurd en wordt ervoor gezorgd dat de trillingen onder de normen blijven die door de bouwsector zijn vastgelegd. De impact van de seismische campagne zal dus nooit meer zijn dan een bouwwerkzaamheid in de buurt van een woning. Ook met de locatie van ondergrondse leidingen wordt rekening gehouden en ook hier worden de trillingen gemonitord. Is er na de passage van de trilwagens toch schade zichtbaar? Dan neem je als eigenaar best contact op met VITO (seismiek@vito.be) om ze te laten herstellen.