Mozaïek - 2019 - december

stadsvernieuwingsmagazine Leuven

38

© Resiterra

december 2019 jaargang 16

DE BENEDENSTAD VERNIEUWT

Aan de oevers van de Dijle

Sint-Pietersziekenhuis en parking

Beste Leuvenaar De laatste Mozaïek kwam meer dan een jaar geleden uit. Tussendoor verscheen het boek ‘Leuven, vice versa’ over 25 jaar stadsvernieuwing in Leuven. Met deze Mozaïek trappen we de volgende 25 jaar stadsvernieuwing op gang. Na de grote veranderingen in de stationsomgeving en de Vaartkom is het nu de beurt aan de Benedenstad - het gebied in de binnenstad rond de oevers van de Dijle en de eerste stadsomwalling.

De volgende jaren verandert de Benedenstad in een gedeeltelijk autoluwe stadswijk met meer water en groen, een aantrekkelijk publiek domein en stedelijke en culturele activiteiten voor iedere Leuvenaar. De meest zichtbare ingreep op korte termijn is de afbraak van de torens van het Sint-Pietersziekenhuis. In de plaats komt een podiumkunstengebouw.

Het parkeerterrein achter het ziekenhuis wordt een groen park van 1 hectare met overstroombare oevers, veel bomen en wandel- en fietspaden.

In het interview verderop in deze Mozaïek verduidelijken de architecten van het podiumkunstengebouw waarom ze teruggrijpen naar de eeuwenoude structuren van de stad om de toekomst vorm te geven. De afgelopen jaren deden de woonwijken Barbarahof en Refugehof de buurt al heropleven en werden verschillende straten autoluw. Nu schakelt de vernieuwing dus een tandje hoger. Sommige projecten zijn al concreet. Op andere ontwikkelingen moeten we nog wat wachten ...

In deze Mozaïek lees je alles over de hoge ambities die de stad heeft. Een stad in volle ontwikkeling, aan de oevers van de Dijle.

Reacties zijn welkom op infohuis@leuven.be

MOZAIEK

20

Zicht op de toekomst, het nieuwe structuurplan

© Sergison Bates architects

16 04

© Resiterra

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

20

04 06 04 12 16 06 20 2812 34 20 38 42 26 48

28

24

35

42

V I SI E WE R D WE R K E L IJ K H E ID

CO LO FON COLOFON CON CEPT E ALISAT IE I E CONC EPT EN ENRRE A L I SAT Communicatie stadsvernieuwing

Communicatie stadsvernieuwing stad Leuven i.s.m. Uncompressed stad Leuven i.s.m. kpot

R EDACT I E

RE DACT Antonissen, IE Geert Karlien Stroeykens, Sanne Antonissen, Strouven, Thomas Holemans, Geert Rosine Pittevils, Martijn Van Lierop Karlien Stroeykens, Martijn van Lierop, i.s.m. heyvaertjansen i.s.m. Heyvaert&Jansen

FOTOG R A F I E

FOTO G RAFIE Lander Loeckx, Henderyckx

Henderyckx luchtfotografie, luchtfotografie, Peter Torfs (o.a. coverfoto), Filip Van Loock, Sanne Rosine Pittevils, Stijn Bollaert Strouven

(sommige foto’s komen uit het SCHEPEN VA N COMMUNIC AT IE boek ‘Leuven Vice Versa, 25 jaar Erik Vanderheiden stadsvernieuwing’)

DI R ECTEUR COMMUNIC AT IE

VE RANTWO O RDE L I J K E UI TG E V E R Steven Dusoleil

Mohamed Ridouani, burgemeester stad Leuven M ET DA N K AA N Stad Leuven: college van burgemeester schepenen, DIenREC T EU R CO M Mafdelingen UN I C AT I E ruimtelijk en duurzaamheidsbeleid, data- en facilitair Steven Dusoleil beheer, cultuur, groendienst, AGSL Marc Martens, Leo Van Broeck, Gunter Gonissen, Joost Van Damme, Herman MET DANK AAN Geens, Daan Verwimp, Hilde Gonnissen, Stad Leuven: college van burgemeester Hilde Van den Bussche

en schepenen, afdelingen ruimtelijken mobiliteit, DATduurzaamheidsbeleid, UM cultuur, groendienst; AGSL; Joeri Juni 2018 De Bruyn (Public Space), Resiterra, Sergison CON TACTG EG Bates EV ENS architects, Lydia Vermeulen, Maria Van Eyken, Miechel Communicatie stadsvernieuwing De Paep, Monica Quintens, Marijke Stadskantoor Vandersypen, Lode Verschingel Professor Van Overstraetenplein 1 3000 Leuven

DAT UM infohuis@leuven.be December 2019 tel. 016 27 22 72 www.leuven.be/stadsvernieuwing

CONTACTG EGEV E N S

Communicatie stadsvernieuwing Stadskantoor Professor Van Overstraetenplein 1 3000 Leuven infohuis@leuven.be tel. 016 27 22 72 www.leuven.be/stadsvernieuwing

Wat is er al gebeurd sinds het vorige structuurplan?

K E SSE L- LO

WEETJ ES

Hoe werken een steenweg en een fietspad samen?

Waarom is de Sint-Jacobskerk al jaren gesloten?

WI L SE L E- P U T KA P E L E N WI L SE L E- D OR P

Groene verbindingen tussen de twee dorpen?

OV ER Z I C H T

GE T U IGE N H E U V E L S E N VA L L E IE N

D E B ENED ENSTA D

Op welke manier bepaalt het landschap onze ruimtelijke invulling?Beneden wat?

IN T E R V I EER W FG M EOT ED L EO VA N B R OEC K E N M A R C M A RT E N S Moeten we leren dansen met het verleden?

TO EKO M ST B O U WEN O P G ESC H I ED ENI S

H E RTOGEWaarom N SI T E bepalen verdwenen kloosters mee de nieuwe Waar kan je binnenkort de Dijle zien?

structuur van de Benedenstad?

WOON ON TWIK K E L IN GSGE B I E D E N

WAT ER EN G R O EN

Hebben we nog woonuitbreidingsgebieden nodig of net meer open ruimte?

VA N PA R K EERT ER R EI N TOT PA R K

je van een betonvlakte een groene oase?

E R FGOE DHoe D OR maak P Zie je de oorspronkelijke opbouw van Wijgmaal nog steeds?

DE RING

ST ED EL I J K E M I X

I NT ER V I EW: SER G I SO N BAT ES A R C H I T EC T S

Rijden er in de toekomst nog auto’s op de ring?

32

Waar krijgt Leuven een nieuw podiumkunstengebouw?

GA ST H U I SB E R G

T H U I S I N D E B ENED ENSTA D

Hoe breidt de topcampus in zorg en kennis verder uit?

40

Welke woonvormen komen er in de Benedenstad?

ST R AT EN EN P L EI NEN

3

L EEF BAA R EN B ER EI K BAA R Hoe maken we meer ruimte voor voetgangers en fietsers?

3

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

Optreden in het Anatomisch theater

— weetjes —

Benedenstad-op-zondag Tijdens het evenement Benedenstad-op-zondag, op 29 september, maakten enkele duizenden bezoekers kennis met de plannen voor het gebied. Ze konden naar een uitgebreide infomarkt in het verlaten Sint-Pietersziekenhuis en naar

4

culturele voorstellingen in enkele gebouwen op de site. Dit initiatief is de komende jaren voor herhaling vatbaar wanneer de plannen concreet vorm krijgen.

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

Tuinpaviljoen in de toren Op veel plaatsen in de Benedenstad vind je sporen terug van de eerste stadsomwalling uit de 12de eeuw: in het Refugehof, op de Hertogensite, in het Handbooghof… Dat er zoveel bewaard is gebleven, komt doordat de inwoners na de bouw van de tweede omwalling, in de 14de eeuw, de oude muur en de torens gebruikten als scheidingsmuur. Of zelfs als tuinhuisje of als tuinpaviljoen!

Kruispunt heraangelegd De stad heeft het kruispunt van de Kapucijnenvoer met de Brusselsestraat onlangs heraangelegd. Bussen kunnen nu vlotter rechtdoor rijden van de Kapucijnenvoer naar de Tessenstraat.

In de toekomst rijden alle bussen langs die route door de Benedenstad. De bestaande route via de Brusselsestraat bevat teveel knelpunten met conflicten tussen voetgangers, fietsers, bussen en auto’s.

Zinkend schip De Sint-Jacobskerk is een van de zeven wonderen van de stad - de klok hangt namelijk niet in maar buiten de toren. Helaas is de kerk gebouwd op een moerassige ondergrond en zijn de funderingen niet stevig genoeg, waardoor ze langzaam wegzakt. In 1963 moest ze noodgedwongen de deuren sluiten. In 2018 begonnen er stabiliteitswerken. Na afloop verdwijnen de stellingen en krijgt de kerk een nieuwe bestemming, die we nu aan het onderzoeken zijn.

Zeg eens Aa Door de huidige ziekenhuissite stromen twee waterlopen.

De Aa volgt de natuurlijke rivierbedding van de Dijle - de naam ‘Aa’ betekent gewoon ‘stromend water’. Wat we nu de Dijle noemen, is in feite de middeleeuwse gracht rond de stadsmuur.

Minder grijs, meer groen Een groep bewoners uit de omgeving van de Volmolenlaan, Redingenstraat en het Koninklijk Atheneum Redingenhof krijgen subsidies om in hun buurt verharde oppervlaktes te vergroenen. Door proefopstellingen en workshops willen ze ontharding stimuleren op opritten, schoolterreinen en publiek domein. www.onthardingredingenhof.org

Cultuuras Stilaan ontstaat er een opvallende cultuuras doorheen de Benedenstad.

Die loopt langs de Dijle: van het SLAC en de Minnepoort, over de Romaanse Poort en de toekomstige podiumkunstensite tot aan de anatomische theaters in de Minderbroedersstraat.

Over de Dijle naar het Damiaanplein In het Refugehof (tussen de Minderbroedersstraat en de Janseniusstraat) leeft de Dijle weer op dankzij een nieuw park.

Je kan er tot bij het water.

Brugjes over de Dijle verbinden het park met het Damiaanplein. Zo ontstaan nieuwe fiets- en voetgangersverbindingen tussen stadswijken.

HistarUZ blijft Het museum HistarUZ, waar je kennismaakt met bijna zeven eeuwen zorggeschiedenis, blijft in de Benedenstad. Het verhuist wel van het Instituut Maisin naar het tweede anatomisch theater en het Snijhuis aan de Minderbroedersstraat.

5

de benedenstad vernieuwt

OVERZICHT

MOZAIEK

17 16

18 3

5

BENEDENSTAD Aan de oevers van de Dijle De Leuvense Benedenstad is het gebied rond de oevers van de Dijle en de eerste stadsomwalling in de binnenstad. De komende jaren staat er heel wat te gebeuren. De overwelfde Dijle wordt blootgelegd, er verschijnen nieuwe parken en groene pleintjes, er komt een nieuwe woonwijk, de gebouwen van het SintPietersziekenhuis maken plaats voor een splinternieuw podiumkunstengebouw, historische gebouwen krijgen nieuwe functies ‌ Op de volgende bladzijden vertellen we je alles over de stadsvernieuwing in de Benedenstad.

6 6

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

14 13 15 11 12

1 10 2

9

4 7

8

7

OVERZICHT

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

Wegwijs in de Benedenstad De Benedenstad beweegt. Sommige projecten zijn klaar, andere staan nog op stapel.

1

3

1. Sint-Pietersziekenhuis / podiumkunstengebouw De twee ziekenhuistorens gaan tegen de grond en maken plaats voor een podiumkunstengebouw.

2. Nieuw park De grijze betonnen vlakte achter het oude ziekenhuis, nu een parkeerterrein, maakt plaats voor een groot park.

3. Hertogensite Op het terrein van de voormalige ziekenhuisgebouwen, tussen de Brusselsestraat en de Minderbroedersstraat, komt de stadswijk Hertogensite.

4. Dijle en Aa De Dijle komt in de hele Benedenstad aan de oppervlakte. De rivier zal als blauw lint de groene plekken in de buurt verbinden.

4

7

5. Refugehof Het woonproject Refugehof is ondertussen grotendeels bewoond. Dit project zorgde voor het eerste nieuwe park in de Benedenstad.

6. Redingensite KU Leuven en stad Leuven laten een masterplan opmaken voor een nieuwe universiteitscampus voor de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen op de site van het voormalige weeshuis. Het proces is pas gestart.

7. Gebouwen langs de Aa De stad kocht een aantal gebouwen in de Onze-LieveVrouwstraat. De panden of hun tuin liggen tegen de Aa, een arm van de Dijle, en liggen daardoor bijzonder interessant voor mogelijke verbindingen met het park op Hertogensite.

8

MOZAIEK

8

8. Barbarahof Dit woonproject trok jaren geleden de stadsontwikkeling in de Benedenstad op gang.

Centraal ligt het Joris Helleputteplein, ondertussen een vaste waarde in de stad.

9. Predikherenkerk De kerk in de Onze-LieveVrouwstraat wordt nu al gebruikt als cultuurzaal.

Met de komst van het podiumkunstengebouw zullen zich nieuwe kansen aandienen.

10

15

de benedenstad vernieuwt

16

10. Romaanse Poort Het gebouw herinnert aan het allereerste gasthuis in de Benedenstad. Het is nu al een levendige site met onder andere het jeugdcentrum en enkele cultuurzalen. Later zal het podiumkunstengebouw de Romaanse Poort letterlijk (door het gebouw) en figuurlijk (door de functie) opnieuw omarmen.

11. Dijleterrassen Nabij cultuurzaal 30CC/ Minnepoort liggen deze eerste Dijleterrassen.

12. Vismarkt De Vismarkt wordt autovrij zodra de parking Benedenstad klaar is. Het plein wordt dan opnieuw aangelegd.

17

13. Parking Benedenstad Op de site van Interleuven in de Brouwerstraat komt een parking met een mobipunt.

14. Park De Bruul Het park is een populaire speelplek in de Benedenstad. Doordat het zo intensief gebruikt wordt, is het toe aan een nieuwe aanleg. Het park wordt ook uitgebreid.

15. Handbooghof Het Handbooghof is een wandel- en fietspad langs de Dijle en de eerste stadsomwalling. Begin 2020 start de restauratie van de oude stadsmuur.

16. Sint-Jacobskerk De stabiliteitswerken aan de kerk zijn bezig. Ondertussen loopt de zoektocht naar een nieuwe invulling.

17. Burenberg Op de voormalige site van de Acco-drukkerij tussen de Brusselsestraat en de Kaboutermansstraat komt een nieuwe woonwijk met een groene buurttuin.

Het klooster van de Broeders van Liefde wordt herbestemd.

18. Kruidtuin De Kruidtuin was een volwaardig onderdeel van de vroegere ziekenhuizen.

Nu is het een aangenaam rustpunt. De Kruidtuin wordt opgewaardeerd.

18

9

de benedenstad vernieuwt

ERFGOED

MOZAIEK

HISTORISCH HART Justus Lipsiuscollege en Janseniustoren

Eeuwenoud, springlevend: op weinig plaatsen zal het motto van Leuven straks zo toepasselijk zijn als in de Benedenstad.

Door de moerassige ondergrond en het overstromingsgevaar van de nabijgelegen Dijle bleef deze plek lang onbebouwd.

Uiteindelijk kwamen er kloosters, ziekenhuizen en colleges. Samen met de resten van de stadsomwalling zorgen ze voor een unieke verzameling aan erfgoed.

Dat erfgoed maakt nog steeds de ziel uit van deze bijzondere wijk.

10

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

11

de benedenstad vernieuwt

ERFGOED

MOZAIEK

Toekomst bouwen op geschiedenis Geen enkele plek in de Leuvense binnenstad heeft een langere geschiedenis dan de Benedenstad.

Archeologisch onderzoek leverde zelfs bouwafval, keramiek en dierenbeenderen uit de Romeinse tijd op, en in de middeleeuwen ontstond hier een wijk van kloosters en gasthuizen. Dat rijke verleden heeft ons niet alleen waardevolle, grotendeels herbruikbare gebouwen geschonken, maar ook een stedelijke structuur waarop we de komende jaren verder kunnen bouwen.

12

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

Lang onbebouwd Door de ligging aan de Dijle was de Benedenstad lange tijd te drassig om woningen te bouwen. Daardoor ontstond hier nooit het typisch middeleeuwse stratenpatroon en bleef dit deel van de binnenstad vrijwel onbebouwd.

Kloosterhotel Dit hotel in de Onze-Lieve-Vrouwstraat is een van de pioniers in het hergebruik van erfgoed. Het is gegroeid vanuit een historische woning en het augustinessenklooster.

Naarmate de bouwtechnieken verbeterden en kapitaalkrachtige opdrachtgevers op het toneel verschenen, begonnen er langs de Dijle imposante gebouwencomplexen te verrijzen. Het eerste gasthuis, waar nu de Sint-Jacobskerk staat, verscheen in de 11de eeuw, het eerste klooster in de 13de eeuw. Daarna volgden universiteitscampussen, fabrieken en de opvolgers van de gasthuizen: ziekenhuizen. Voor een binnenstedelijk gebied waren die gebouwen opmerkelijk groot. In de loop van de 20ste eeuw kwamen ze echter een voor een leeg te staan, onder meer doordat veel medische diensten verhuisden naar Gasthuisberg. Zo ontstonden er grote, lege plekken midden in de stad. Die worden nu opnieuw opgevuld, met woonprojecten, een nieuw centraal park en de podiumkunstensite.

Zeven eeuwen zorg Het eerste klooster, het Predikherenklooster, werd gebouwd op het Hertogeneiland. Later kwamen er nog verschillende kloosters bij, onder meer van de predikheren, de zwartzusters, Engelse nonnen en de minderbroeders of franciscanen. De kloosterfunctie is bijna overal verdwenen, maar de sporen zijn nog tastbaar aanwezig. Zo is de Romaanse Poort - met onder meer het restaurant, jeugdcentrum Vleugel F en het Wagehuys - een restant van een voormalig augustinessenklooster. In het vroegere pand van de Zusters Maricolen, naast de Kruidtuin, wonen tegenwoordig veel studenten.

Restaurant Improvisio Deze horecazaak ligt aan het centrale plein van de Romaanse Poort. De volledige Romaanse Poort, ooit een onderdeel van het Sint-Elisabethgasthuis, wordt in de toekomst mee opgenomen in de podiumkunstensite.

De kenmerkende opbouw van de middeleeuwse kloosters, rond een centrale binnenhof, komt terug in enkele nieuwe woonprojecten en in de podiumkunstensite: die krijgen pleintjes of tuinen waar mensen elkaar kunnen ontmoeten.

Ook de vroegere gasthuizen bepalen tot vandaag de buurt. De omgeving groeide uit tot een ziekenhuissite met een faculteit geneeskunde. Zo ontstond de Kruidtuin. De geneeskrachtige kruiden dienden als lesmateriaal en medicijn. De Benedenstad heeft een zorggeschiedenis van bijna zeven eeuwen, en die willen we in ere houden. Niet alleen door waardevolle ziekenhuisgebouwen te bewaren, maar ook door functies zoals een woonzorgcentrum, een plek voor HistarUZ, de welzijnstoren ...

Wagehuys Deze cultuurzaal met foyer sluit het centrale plein van de Romaanse Poort af.

13

de benedenstad vernieuwt

Stadsomwalling: zichtbaar en leesbaar Op enkele plekken in Leuven zijn nog delen van de 12de-eeuwse stadsmuur met 31 torens bewaard gebleven. Dat is behoorlijk uitzonderlijk. Het gaat onder meer om restanten in het stadspark, in het Handbooghof en op het terrein van de voormalige ziekenhuizen.

Die overblijfselen van de muur en de torens restaureren we. Verdwenen stukken stadsmuur

maken we opnieuw zichtbaar door middel van een landschapselement langs de Dijle in het nieuwe park op de Hertogensite. Op andere plaatsen bracht de stad op straten en pleinen strips van cortenstaal aan, die ’s nachts oplichten en tonen waar eens de oude stadspoorten stonden. Ook de fontein op het Herbert Hooverplein verduidelijkt de historische structuur van Leuven.

14

Cortenstalen strips

Handbooghof

Restanten stadsomwalling Hertogensite

Restanten stadsomwalling Hertogensite

ERFGOED

MOZAIEK

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

Bewaren of afbreken?

Niet ieder historisch pand kan of moet bewaard blijven. Daarom bestudeerde de stad de erfgoedwaarde van ieder gebouw aan de hand van een reeks vragen. Wat is de technische toestand van het gebouw? Kan het een nieuwe invulling krijgen en zo - mét behoud van de eigen identiteit – aangepast worden aan de noden van

toekomstige gebruikers? Is het een meerwaarde voor de omgeving? Op basis van die analyse krijgen heel veel historische gebouwen in de Benedenstad een nieuw leven. Andere verdwijnen of zijn al verdwenen. Enkele voorbeelden hieronder:

De Blauwen Oijvaert in de Brusselsestraat is een voormalige brouwerij. Vandaag is het gebouw gerestaureerd en uitgebreid met appartementen. In het oorspronkelijke gedeelte is nu het hoofdkantoor van ontwikkelaar Resiterra.

De Predikherenstraat en omgeving. Een typisch historisch straatje, beschermd als stadsgezicht: smal, licht gebogen en gekasseid.

Het instituut Maisin, het oudste kankerinstituut van België, en de aanpalende aula krijgen meer ademruimte door de sloop van de achterliggende verpleegsterschool. Zo komt er een mooie verbinding naar het Sint-Jacobsplein en extra ruimte voor de Kapucijnenvoer.

De imposante gevel van de voormalige afdelingen van Pediatrie en Materniteit blijft behouden op de centrale as van de Hertogensite waar later de Dijle weer aan de oppervlakte komt.

15

de benedenstad vernieuwt

CREATIEVE WATER ECONOMIE EN GROEN

MOZAIEK

LINT IN BLAUW EN GROEN Een groot deel van de Benedenstad is verhard, maar de komende jaren zullen steen en beton wijken voor groen en water. Groene plekken geven dieren de kans om zich in de stad te nestelen en verkleinen het risico op wateroverlast: regenwater dringt in de grond en hoeft dus niet te worden afgevoerd. Bovendien zorgen groen en water voor verkoeling - niet onbelangrijk in tijden van klimaatverandering. De opengelegde Dijle en een groot nieuw park nemen het leeuwendeel van de blauw-groene vernieuwing voor hun rekening. Maar er komen ook kleinere buurtparkjes en pleinen met bomen.

Straten worden heraangelegd en krijgen meer groen.

16

Toekomstig park op Hertogensite met opengelegde Dijle Š Resiterra

MOZAIEK de benedenstad vernieuwt

17

de benedenstad vernieuwt

WATER EN GROEN

MOZAIEK

Dijle, bron van stadsvernieuwing De Dijle en haar zijarmen liggen nu vaak nog onder het asfalt, of zitten verstopt achter gebouwen. In de toekomst stromen ze open door het hele gebied en vormen zo een bron van de stadsvernieuwing. De rivier zal voor water en zuurstof zorgen en een buffer vormen bij hevige regenval. De oevers van de Dijle krijgen zoveel mogelijk een natuurlijke aanleg, met water- en moerasplanten. Hier en daar komt er een glooiing, waar de oever kan overstromen. Langs het water loodst het Dijlepad wandelaars en fietsers door heel Leuven. Doordat de Dijle opnieuw zichtbaar wordt in de Benedenstad, krijg je een lang blauw lint in de binnenstad dat parken en groene pleinen verbindt, vanaf het Groot Begijnhof tot aan de Vaartkom. Daar kwam de Dijle een aantal jaar geleden al aan de oppervlakte.

18

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

1

2

3

5

7

8

1. Kapucijnenvoer In een groen buurtparkje is de Voer gedeeltelijk opengelegd.

2. Joris Helleputteplein Dit plein met veel bomen ligt centraal in het woonproject Barbarahof. Via trappen en Dijleterrassen kan je tot bij het water.

3. Janseniuspark Dit park langs de Dijle zorgt voor groen in het woonproject Refugehof. De Dijle lag hier achter gebouwen, maar is nu weer volop zichtbaar.

4. Park op Hertogensite In het woonproject Hertogensite komt een nieuw park tussen de Dijle en de zijarm Aa. Verschillende pleinen krijgen een groene invulling.

5. Villa Onze-Lieve-Vrouwstraat De stad kocht deze stadsvilla met tuin om verbindingen met het park op de Hertogensite mogelijk te maken.

Brouwersstraat voor voetgangers en fietsers. De restauratiewerken aan de stadsomwalling starten in het voorjaar van 2020.

6. Buurttuin op Burenberg Op de voormalige site van drukkerij Acco komt het nieuwe woonproject Burenberg. Centraal ligt een publieke parktuin.

9. Dijleterrassen aan 30CC/Minnepoort Drie grote Dijleterrassen liggen hier in groen park.

7. Groene ruimte aan Sint-Jacobskerk Wanneer de werken aan de kerk klaar zijn, kan dit groene plekje met de mooie bomen uitgroeien tot een rustpunt voor de buurt.

8. Handbooghof Het Handbooghof, tussen de Dijle en de oude stadsomwalling, verbindt de Brusselsestraat en de

10. Park De Bruul De Bruul is al jaren een vaste waarde in de Benedenstad. Het wordt opgefrist en uitgebreid en de oude en waardevolle bomen blijven staan.

11. Vismarkt De Vismarkt wordt autovrij. Het plein wordt heraangelegd en het water speelt daarin een zichtbare rol.

19

de benedenstad vernieuwt

WATER EN GROEN

MOZAIEK

Kapuc

ijnenv

Kapu

cijne

6

Mi

9

8

at

tra

rss

de

oe

br

er

nd

7

Van parkeerterrein tot park In de woonwijk Hertogensite komt een nieuw stadspark, midden tussen de Dijle en de Aa. Het park komt in de plaats van het huidige parkeerterrein. Verwacht fijne speelplekken, oevers die kunnen overstromen, nieuwe wandel- en fietspaden en veel bomen.

20

t straa

10

3

4 5

plan en tekeningen Š Resiterra

r

selse

2 1

Brus

nvoe

oer

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

1. Dijle Nu ligt de Dijle nog onder het asfalt. Dat verdwijnt zodat de rivier over een lengte van 300 meter open komt te liggen. Aan ĂŠĂŠn kant komt een verharde oever. De andere kant, tussen de Dijle en de oude stadsomwalling, krijgt oeverbeplanting die bestand is tegen sporadische overstromingen.

1

2. Toegankelijke oevers Ter hoogte van het centrale parkdeel is de oever toegankelijk.

Je kan er tot aan het water.

3. Dijlepad Langs de opengelegde rivier komt het Dijlepad, een fiets- en wandelpad dat heel Leuven doorkruist.

4. Bruggetjes Dankzij bruggetjes over de Dijle kunnen voetgangers en fietsers de nieuwe wijk in alle richtingen doorkruisen.

5

5. Centrale grasvlakte De centrale, open grasvlakte loopt in een lichte glooiing omhoog richting de Aa. Op en rond het grasplein zorgen bomen in de zomer voor schaduw.

6. Speeltuin Ter hoogte van het oude Sint-Pietersgasthuis kunnen kinderen straks spelen op natuurlijke speelelementen. Ouders genieten vanop een groot terras met uitzicht op de speeltuin.

7. Aa De Aa ligt nu nog verstopt achter oude gebouwen. Die verdwijnen en de oever in het park kleurt groen.

8. Tuin van de villa Aan de andere kant van de Aa kocht de stad een villa in de Onze-Lieve-Vrouwstraat. Die heeft een prachtige grote tuin, die via de Aa aansluit op het park.

9. Restanten stadsomwalling en torens Na de restauratie worden de restanten van de middeleeuwse stadsomwalling en de twee overgebleven torens een mooie blikvanger.

10.Visualisatie stadsomwalling Een laag element geeft aan waar de stadsomwalling verdwenen is.

7

21

STEDELIJKE MIX

MOZAIEK

22

de benedenstad vernieuwt

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

Een stad is meer dan een plek om te wonen en te werken. Mensen gaan er ook graag naartoe om te genieten van kunst, cultuur, evenementen en ontmoetingen. De plannen voor de Benedenstad spelen daarop in. Het nieuwe podiumkunstengebouw en de podiumkunstensite vormen een krachtige motor die de herontwikkeling mee aanzwengelt. Hier, in het hart van de stad, komen woningen, winkels, cafÊs, restaurants, gezellige pleinen ‌

Percussiegroep DRUM op parking Sint-Pietersziekenhuis

LEVEN IN DE BROUWERIJ

23

STEDELIJKE MIX

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

Podiumkunstensite Altijd iets te beleven!

Leuven heeft een bruisend cultureel leven. Daardoor heerst er al langer een behoefte aan grote zalen met uitstekend zitcomfort en dito technische uitrusting. Tegelijk zijn verenigingen, kunstenaars en andere creatieve en ondernemende geesten op zoek naar nieuwe, flexibele ruimtes. Om aan die noden tegemoet te komen, bouwt de stad de komende jaren een volledig nieuw podiumkunstengebouw, op de plek waar nu nog de torens van het Sint-Pietersziekenhuis staan. Samen met de bestaande erfgoedgebouwen in de buurt, zoals de Romaanse Poort en de Predikherenkerk, ontstaat zo een compleet nieuwe podiumkunstensite.

10

8 7

9

1

4

5 6

Š Studio Plankton

2

3

1.

2.

3.

24

Bestaande binnenplaats Romaanse Poort Romaanse Poort Autoluwe Brusselsestraat

4. Nieuwe binnenplaats Podiumkunstensite 5. Podiumkunstengebouw 6. Woonproject Resiterra

7.

8.

9.

10.

Opengelegde Dijle Nieuw park Oud Sint-Pietersgasthuis Predikherenkerk

de benedenstad vernieuwt

Š Sergisons Bates Architects

MOZAIEK

Beginpunt en verbinding Door de afbraak van de ziekenhuistorens (zie kader) gaapt er de komende jaren eerst nog een leegte in de Benedenstad. Maar het gloednieuwe podiumkunstengebouw en enkele tijdelijke invullingen zullen die snel invullen. Dat zal door zijn ligging en werking de hele omgeving tot leven brengen. Het wordt het beginpunt van het winkelwandelgebied en verbindt de Brusselsestraat met het uitgestrekte nieuwe park langs de Dijle.

Twee podia als kloppend hart Het gebouw krijgt twee zalen: een met 800 tot 1.000 zitplaatsen, en een met 400 tot 500 zitplaatsen. De zalen worden akoestisch en technisch optimaal uitgerust, zodat we in

de toekomst grotere en technisch uitdagende producties in Leuven kunnen ontvangen. Verder komen er ook heel wat flexibele en dynamische ruimtes. Daar kunnen verschillende activiteiten tegelijkertijd plaatsvinden, zodat mensen elkaar kunnen ontmoeten. Het nieuwe gebouw wordt een open huis, waar altijd iets te doen of te beleven valt: concerten, theater, dans, shows, markten, feesten, noem maar op.

Erfgoed ontmoet hedendaagse toparchitectuur Het ontwerp is nog niet definitief uitgetekend, maar de grote lijnen liggen wel al vast. Je leest er meer over in het interview op de volgende pagina’s. De architectuur verwijst naar

de typisch Leuvense stedenbouw van doorgangen en binnenpleinen en maakt ook de historische kloosterstructuur van de site weer zichtbaar. Het gebouw moet een eenheid vormen met de erfgoedgebouwen in de buurt: de nu al goed functionerende Romaanse Poort en de Predikherenkerk. Ook het 19de-eeuwse, voorlopig nog onzichtbare, oude Sint-Pietersgasthuis (aan de achterkant van de grote ziekenhuistorens) blijft behouden. De huidige eigenaars onderzoeken nog op welke manier dat erfgoedgebouw ruimtelijk en functioneel met het nieuwe podiumkunstengebouw en het achterliggende park kan samenwerken.

25

STEDELIJKE MIX

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

Interview met Sergison Bates architects

‘Het wordt zeker geen verlegen gebouw’

Sergison Bates architects ontwerpt het belangrijkste gebouw dat de komende jaren in Leuven verrijst.

Het podiumkunstengebouw vervangt de vaak verafschuwde torens van het Sint-Pietersziekenhuis en gaat samen met de bestaande erfgoedgebouwen rondom een plek worden voor alle Leuvenaars.

26

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

De tweede zaal met 400 à 500 zitplaatsen © Sergisons Bates architects

De Grote zaal met 800 à 1000 zitplaatsen © Sergisons Bates architects

‘De tijd van de ruimteschepen als het Guggenheimmuseum, die losstaan van hun omgeving, is gelukkig voorbij’

‘Vroeger kwam je alleen in een cultuurhuis als je ’s avonds naar het toneel ging of zo. Voor hedendaagse cultuurgebouwen ligt dat anders: die moeten de hele dag leven en toegankelijk zijn.

Natuurlijk heb je technisch perfecte zalen nodig voor voorstellingen en optredens.

Daarnaast moeten er ook minder afgelijnde plekken zijn, waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. En die creëer je met de juiste inrichting en belichting.’

Aan het woord is de Brit Mark Tuff (MT), partner van het bureau dat de Open Oproep voor het gebouw won.

Samen met projectmanagers Kirsten Gabriëls (KG) en Cornelis Knuth (CK) verduidelijkt hij hun visie op de podiumkunstensite. Ze wonnen de wedstrijd vooral omdat ze het uitgangspunt van de opdrachtgever - maak een open huis - het best vormgaven.

CK: ‘We hebben soortgelijke projecten lopen in GrootBrittannië en Duitsland, maar het is echt uitzonderlijk dat onze visie zo sterk overeenstemt met die van de bouwheer. Ook wij vinden dat een publiek gebouw in de 21ste eeuw een thuis moet kunnen zijn voor iedereen: jong en oud, autochtoon en allochtoon ... De tijd dat je je alleen in een cultuurhuis waagde als je de juiste kleren aanhad, is echt voorbij.’

KG: ‘Bovendien kijkt de stad ook naar de bredere context.

Je ziet dat bijvoorbeeld aan het masterplan van de Hertogensite, of de studie van de Aa. Het gebouw staat niet op zichzelf, maar wordt ingepast in z’n omgeving.’

27

de benedenstad vernieuwt

© Sergison Bates architects

© Sergison Bates architects

STEDELIJKE MIX

MOZAIEK

‘De inplanting van het podiumkunstengebouw herstelt de historische structuur’

BLIK VAN EEN BUITENSTAANDER Jullie hebben inderdaad al heel wat publieke gebouwen ontworpen in Europa. Hoe zijn jullie als oorspronkelijk Brits bureau bij dit project betrokken geraakt?

MT: ‘We werken al bijna twaalf jaar in België en hebben intussen ook Belgische medewerkers.

We voelen ons hier al lang geen buitenstaanders meer.

Misschien komt het door onze Londense roots dat we op dezelfde manier over architectuur denken als jullie. Londen is een heel multiculturele stad, en België is ook een knooppunt van verschillende culturen en

28

invloeden. Wie weet voelen we daarom dezelfde sociale verantwoordelijkheid om die complexe maar interessante mix vorm te geven.’

tot in de details en kijken we samen hoe we het verder kunnen verbeteren.’

Het is wel de eerste keer dat jullie hier in Leuven werken.

‘Ja. We hebben eerder al projecten in Antwerpen, Gent, Brussel en Blankenberge gehad, maar het is onze eerste keer in Leuven. Dat betekent dat we hier buitenstaanders zijn, en dat is altijd een interessante positie: je kijkt met een andere blik. Als je samenwerkt met mensen die hier al jaren wonen, levert dat interessante resultaten op. Daarom analyseren we samen met de stad de plek

En wat is jullie analyse van Leuven?

MT: ‘Vooral de binnenhoven vallen op. De binnenstad bulkt van de gebouwencomplexen met kleine pleinen en parkjes die de overgang vormen tussen het openbare domein en het privéleven. Zo’n structuur zie je wel vaker in universiteitssteden. Bij de podiumkunstensite bouwen we verder op dat idee: we ontwikkelen verschillende binnenpleinen en zorgen zelfs binnen het gebouw voor ontmoetingsruimtes.’

DE STEDELIJKE STRUCTUUR

Jullie bouwen dus verder op de historische structuur van Leuven?

KG: ‘Absoluut. En meer specifiek zelfs op de historische structuur van dit deel van de Benedenstad. Eeuwenlang was dat een kloostergebied, maar het grote SintPietersziekenhuis, dat ze nu gaan afbreken, had dat oude stadspatroon zo goed als onzichtbaar gemaakt.

Door de inplanting van het podiumkunstengebouw willen we die historische structuur herstellen.

Uiteraard met de hulp van van het oude SintPietersgasthuis, dat blijft staan, en de Romaanse Poort, een gebouw dat nu al voor veel leven zorgt.’

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

‘Het podiumkunstengebouw gaat de straat voeden, niet domineren.’

De historische rooilijn van de Brusselsestraat komt terug: jullie plaatsen de nieuwe podiumkunstensite weer op dezelfde gevellijn als de andere gebouwen in de straat. Dat is geen vanzelfsprekende keuze voor een groot gebouw.

MT: ‘Nee, maar wel een noodzakelijke keuze. Zowel voor de straat als voor de werking van het gebouw. Aan het podiumkunstengebouw zal de Brusselsestraat namelijk een ander karakter krijgen.

KG: ‘Het gebouw en de hele site zullen naadloos aansluiten op dat straatleven. Passanten zullen in het gebouw binnen kunnen kijken en zien dat er van alles aan de gang is. Dat zal hen ertoe aanzetten zelf

eens binnen te wandelen.

Stel dat er een plein zou liggen tussen de straat en de podiumkunstensite, dan zou de spontane interactie tussen het straatleven en het gebouw verdwijnen.’

Het podiumkunstengebouw is veel lager dan de huidige ziekenhuistorens, maar wil toch een prominente plaats innemen.

CK: ‘Het wordt zeker geen verlegen gebouw. Het moet zichzelf tonen en verklaren, want het is van en voor de Leuvenaar. Maar het wil dat op een heel andere manier doen dan de huidige ziekenhuistorens. Die zijn vanuit de Brusselsestraat minder zichtbaar, toch wegen ze op de hele achterliggende buurt. Het nieuwe

podiumkunstengebouw zal beter zichtbaar zijn, het gaat de straat voeden, niet domineren.’

MT: ‘Het podiumkunstengebouw moet zich tonen, want het staat ergens voor. Het past in deze stad vol opvallende, publieke gebouwen uit verschillende eeuwen. Tegelijk is het ook niet zo’n ruimteschip als het Guggenheimmuseum in Bilbao. Zulke gebouwen willen vooral iconisch zijn, los van de omgeving. Maar hun tijd is langzaamaan voorbij. Daar zijn wij niet rouwig om: het is niet onze stijl. Wij willen gebouwen maken die uitblinken door hun werking en die zich inpassen in de geschiedenis van de omgeving. Het definitieve ontwerp maken we trouwens

altijd in nauwe samenwerking met onze opdrachtgevers.

Daardoor bestaat er niet zoiets als een typische, herkenbare Sergison Bates-stijl.’

HET VOLLEDIGE PLAATJE De laatste jaren ijverden sommige architecten ervoor de ziekenhuistorens – gedeeltelijk - te laten staan en opnieuw in te vullen.

Begrijpen jullie die visie?

MT: ‘Op zich wel. De investering in een nieuw gebouw is niet min. Niet alleen financieel, maar ook qua materiaal, energie, ...

Je neemt een grote verantwoordelijkheid als je beslist een gebouw af te breken. Zeker omdat een deel van het Sint-Pietersziekenhuis zelfs nooit gebruikt is.’

© Sergison Bates architects

‘Maar hergebruik was in dit geval niet vanzelfsprekend geweest. Ziekenhuizen hebben een opbouw en indeling die totaal verschilt van culturele gebouwen. Een nieuwbouw biedt op langere termijn meer perspectief dan een slecht compromis in een bestaand gebouw.’

‘Je moet ook het volledige plaatje zien. Het masterplan van de Hertogensite heeft de geschiedenis als basis genomen voor de herontwikkeling. Het Sint-Pietersziekenshuis heeft nooit echt in die geschiedenis gepast.’

29

de benedenstad vernieuwt

STEDELIJKE MIX

MOZAIEK

Het is kortom een heel ander project dan KANAL, een ander groot cultuurgebouw dat jullie op dit moment ontwikkelen in de voormalige Citroëngarage aan het Brusselse kanaal?

MT: ‘Op het eerste gezicht misschien wel. Die oude Citroëngarage leende zich perfect tot hergebruik en heeft uiteraard een grotere schaal. Maar als je de situatie nader bekijkt, merk je toch heel wat overeenstemming met het podiumkunstengebouw: het zijn allebei hedendaagse cultuurprojecten, die als een thuis moeten voelen voor de mensen uit de omgeving.’

CK: ‘Dat klopt. Je mag nooit vergeten dat zo’n cultuurgebouw vooral een hardwerkende machine is. Het is de taak van de ontwerpers die twee functies te verzoenen: het gebouw moet openstaan voor iedereen, en tegelijk moeten er op een veilige manier topproducties met complexe technische vereisten kunnen plaatsvinden.’

EEN CULTUURMACHINE

‘Daarom werken we samen met de beste theateringenieurs. Zij zorgen er bijvoorbeeld voor dat de zalen feilloos gekoeld worden en dat de technische installaties van hoge kwaliteit zijn.’

Een open gebouw is goed voor de sfeer in de stad, maar niet vanzelfsprekend voor de mensen die er werken.

30

‘Een cultuurgebouw is vooral een hardwerkende machine.’

Ten slotte nog dit.

Voorlopig hebben we het nog altijd over ‘de podiumkunstensite’. Niet meteen de best bekkende naam. We gaan daar nog mee aan de slag, maar hebben jullie interessante suggesties?

KG: ‘Het karakter van het gebouw verbinden met de andere projecten langs de Aa is misschien een interessant spoor. ‘Het huis aan de Aa’ is misschien wat vaag, maar zegt wel wat het wil zijn.’

MT: ‘In het Engels kan het nog beter: ‘The playhouse @ the Aa’. ‘Playhouse’ is een oud Engels woord voor theater. Het werd gebruikt in de tijd van Shakespeare, toen theaters geen afgeschermde donkere ruimtes waren, maar levendige plekken waar iedereen met plezier binnenkwam. En dat is exact wat het gebouw wil zijn!’

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

Tijdslijn

Wie is wie?

Sergison Bates architects Londen-Zürich Mark Tuff (Verenigd Koninkrijk), Kirsten Gabriëls (België) en Cornelis Knuth (Duitsland) Charcoalblue (Verenigd Koninkrijk) Internationaal studiebureau voor theatertechniek en akoestiek ELD (België) Technische ondersteuning en lokale partner Studio Roma (België) Erfgoed Studiebureau Mouton (België) Stabiliteit HP ENGINEERS (België) Technieken

2017 Vlaams Bouwmeester publiceert de Open Oproep. 66 bureaus stellen zich kandidaat, 3 kandidaten mogen een schetsontwerp maken

2019

Opmaak voorontwerp nieuwbouw

2021

Opmaak uitvoeringsontwerp

Stad Leuven formuleert een gedetailleerde opdrachtomschrijving

2018

Sergison Bates architects wint de Open Oproep

2020

Opmaak definitief ontwerp

2022

SuReal (België) Duurzaamheid Suunta (België) Mobiliteit Vogt (Zwitserland en Verenigd Koninkrijk) Landschapsarchitecten

2023

Start bouw

2027

Aanbestedingsprocedure

2024

Oplevering en … opening!

Sloopwerken Sint-Pietersziekenhuis In november 2019 zijn de sloopwerken van het Sint-Pietersziekenhuis aan de Brusselsestraat gestart. Het inkomportaal is al weggebroken. Nu zijn er afbraakwerken binnenin de gebouwen bezig. In het voorjaar van 2020 start de aannemer met de effectieve afbraak van de twee torens. Vanaf dan zal het straatbeeld elke dag veranderen.

Tegen februari 2021 zijn de werken klaar.

Meer info: www.afbraaksintpieter.be

31

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

Bru

Tekeningen © Resiterra

t

traa

lses

sse

Minderbroedersstraat

Kapucijnenvoer

Thuis in de Benedenstad Wonen op Hertogensite De komende jaren verrijzen er, alleen al op de Hertogensite, meer dan 500 woningen: gezinswoningen, studio’s, cohousingprojecten en assistentiewoningen. 10% van het aantal woningen is bestemd voor de sociale verhuurmarkt. Door dat gevarieerde aanbod zullen velen er zich thuis voelen. Een overzicht.

32

1. Instituut Maisin Het oudste kankerinstituut van België ondergaat een facelift en wordt omgebouwd tot woonzorgcentrum met een 100-tal kamers en een 40-tal assistentiewoningen.

De renovatie gebeurt met respect voor de erfgoedwaarden van het gebouw.

2. Woonprojecten aan Kapucijnenvoer Tegenover het Instituut Maisin - langs de nieuwe as die de Kapucijnenvoer met de Dijle verbindt - komen nieuwbouwappartementen met een gemeenschappelijke binnentuin en een ondergrondse parking.

MOZAIEK

3. Heelkunde en pathologie De beschermde gebouwen van Heelkunde en pathologie vormen samen met een nieuwbouw een nieuw woonproject. Er loopt een onderzoek naar de toekomstige bestemming van de aula’s.

de benedenstad vernieuwt

1

4. BotaniCo De vroegere stadschool biedt plaats aan 28 energiezuinige woningen in het cohousingproject ‘BotaniCo’. De bewoners trekken er begin 2020 in. De vroegere speelplaats doet dienst als gemeenschappelijke tuin van zo’n 1.000 m2. De 5 waardevolle lindebomen blijven behouden.

2

4

© BotaniCo

5. Honk vzw Een groep ouders van jongeren met een mentale beperking bouwt onder de noemer ‘Honk vzw’ een woning voor hun kinderen. De nieuwbouw omvat 13 studio’s, en gemeenschappelijke voorzieningen zoals een keuken, eethoek en tuintje.

6. Dijledal De sociale huisvestingsmaatschappij Dijledal bouwt 20 sociale huurwoningen op de site.

6

7

© David Chipperfield

© Dijledal

7. Woontoren met rijwoningen Hier komt een torengebouw van 13 verdiepingen met een 31-tal appartementen en 9 gezinswoningen met tuin.

De werken starten in het najaar van 2020.

33

de benedenstad vernieuwt

Meer dan de Hertogensite Lydia (links) en Maria (rechts)

STEDELIJKE MIX

MOZAIEK

De nieuwe huisvesting in de binnenstad concentreert zich niet alleen op de Hertogensite. Een eindje verderop verrezen een aantal jaren geleden al Refugehof en Barbarahof. Twee woonwijken met een gezond evenwicht tussen wonen, groen, erfgoed en toegankelijkheid.

Abbeyfieldwoning: samenleven voor senioren Maria (66) en Lydia (70) zijn allebei alleenstaand. Ze begonnen met veel enthousiasme aan een nieuwe fase in hun leven: een huis delen met andere senioren.

Sinds begin december wonen ze in de Notenkraker in het Refugehof, een gebouw met 13 appartementen.

Vijfenvijftigplussers kunnen er een privé-appartement met terras huren, maar toch samenleven. Ze delen een woonruimte met keuken, gastenkamer, hobbyruimte, fietsenstalling en een tuin. De bedoeling is dat de senioren er zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen. Leuven schrijft daarmee geschiedenis, want de Notenkraker is het eerste project in Vlaanderen van Abbeyfield, een vzw die betaalbare en duurzame cohousingprojecten opzet voor vijfenvijftigplussers.

Barbarahof Het Barbarahof is de pionier voor woonprojecten in de binnenstad, vlak bij de Oude Markt. Rond verkeersluwe straten en het Joris Helleputteplein aan de Dijle liggen eengezinswoningen met een tuintje en appartementen.

Op de benedenverdieping van de appartementen vind je winkeltjes en horeca.

‘Op een goede manier oud worden’

‘Vaak zit je alleen in een te groot huis en wonen je kinderen veraf’, valt Lydia haar bij. ‘Ik kom uit een gezin van acht, en dan voelt een groot huis voor jou alleen toch wel heel leeg en vreemd. Ik kan nog perfect mijn plan trekken, maar ik hou van leven in de brouwerij en van mensen om me heen. Daarom vind ik de locatie perfect.

Op het Refugehof wonen gezinnen, alleenstaanden en senioren, de school is vlakbij, het park is mooi aangelegd … Een beetje zoals het leven is.’ En ook Maria is enthousiast. ‘Ik geniet van de ambiance, en je bent overal dichtbij. Als je een actief leven hebt in Leuven, dat zit je hier heel goed.’

34

Barbarahof

‘In een Abbeyfieldhuis krijg je de kans om je eigen leven te leiden, maar ook dingen samen te doen’, zegt Maria.

‘We willen niet vereenzamen. Je bent goed omringd, je kan op een mooie manier oud worden en zo lang mogelijk zelfstandig blijven.’

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

BotaniCo: cohousing in het hart van de stad BotaniCo, het eerste cohousingproject in hartje Leuven, is bijna afgewerkt. In januari 2020 trekken de bewoners van de 28 privéwoningen en -appartementen er in.

Monica (44) stond mee aan de wieg van het project, Marijke (70) en Miechel (33) stapten in toen de plannen al wat concreter werden.

‘Zo’n vijf jaar geleden viel ons oog op de oude stadsschool’, zegt Monica. ‘Met een groepje van vijf koppels en alleenstaanden keken we al een tijdje uit naar een geschikte locatie voor cohousing. We hadden één belangrijk criterium: de woning moest op maximaal 5 km van station Leuven liggen of 1 km van de buurtstations.

Dus hier zitten we perfect.’

‘Meer waar voor je geld’

Refugehof Het Refugehof ligt langs de Kapucijnenvoer, tussen de Janseniusstraat en de Minderbroedersstraat. Een nieuw stadspark langs de Dijle zet de Jansenius- en de Justus Lipsiustoren uit de 12de eeuw in de spotlights. In en rond het park kijken appartementen en rijwoningen uit op het mooie stukje groen. Het woonproject bestaat verder uit seniorenflats, stadswoningen met tuin en sociale huurwoningen. De stadswoningen sluiten aan op een bouwproject met Abbeyfieldwoningen: een concept waarbij senioren hun eigen flat hebben, maar gemeenschappelijke ruimtes delen. Via verschillende wandel- en fietspaden geraak je veilig en snel van het Refugehof naar het centrum van de stad. Een trend die zich de komende jaren ook op andere plekken voortzet.

‘Mijn terras kijkt uit op de tuin’, zegt Marijke enthousiast.

‘Ik ben alleenstaand; mijn kinderen wonen in Zambia en Canada. Dus ik vind het leuk om bij een grotere groep - met kinderen - te horen. Ik hoop dat alles harmonisch verloopt, dat mensen echt deelnemen aan het samenleven. En dat er wat solidariteit zal zijn onder de bewoners. Miechel heeft me al gerustgesteld: hij gaat mijn boodschappen de trap op dragen als ik wat moeilijker uit de voeten kan (lacht).’

v.l.n.r.: Miechel, Marijke en Monica

Refugehof

‘Wij huurden een appartement in het Refugehof, maar waren op zoek naar een eigen plek in het centrum van Leuven’, vertelt Miechel. ‘Niet zo evident, gezien de beperkte ruimte of het prijskaartje. Veel mensen denken dat cohousing goedkoper is, maar dat is een serieuze misvatting. We bouwen heel energiezuinig en we kiezen voor de beste materialen, dus we investeren op lange termijn. Onze unit in BotaniCo kost ongeveer even veel als een appartement in de stad, maar je krijgt meer waar voor je geld. Naast ons appartement kunnen we genieten van een grote gemeenschappelijke ruimte, een gemeenschappelijke keuken en een tuin van 1.000 m2.

Oké, je moet de tuin wel delen, maar anders konden we ons geen tuin veroorloven.’

35

STEDELIJKE MIX

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

Burenberg Een ander veelbelovend project op de rand van de Benedenstad is de Burenberg. Het masterplan voor de voormalige site van drukkerij Acco aan de Brusselsestraat is net klaar.

Het plan belooft een publieke tuin met voetgangers- en fietsverbindingen. Daarnaast is er ruimte voor gezinswoningen met tuin, sociale woningen, appartementen, serviceflats, studentenkamers, cohousingwooneenheden, kantoorruimte en een woonzorgfunctie. Het erfgoed blijft bewaard en krijgt een nieuwe functie. De werken starten in de loop van 2020 en duren 3 tot 4 jaar.

Lode

studio’s en een gemeenschappelijke keuken met leefruimte en een kleine tuin. Lode (65) is medeoprichter van Honk vzw en zocht mee naar een geschikte locatie.

Honk vzw: kinderen met een beperking Honk vzw werd opgericht door een groep ouders van jongeren met een beperking. Omdat er lange wachtlijsten zijn voor zorg en ondersteuning, beslisten ze zelf een woning te bouwen voor hun kinderen. Die komt op de Hertogensite en zal bestaan uit 13

36

‘Je moet altijd een paar afwegingen maken’, zegt hij. ‘De ene jongere houdt van de natuur, de andere voelt zich beter onder de mensen.

In de stad kunnen we het meest inclusief zijn. Het overgrote deel van hun huidige dagactiviteiten vindt plaats in het centrum van Leuven. Vanaf de Hertogensite kunnen ze zich zelfstandig te voet verplaatsen.’

‘We willen zeker ook niet dat het huis een geïsoleerd eilandje wordt.

Onze deuren staan open. Bezoekers zullen bijvoorbeeld minstens één keer per week een stukje taart of een broodje kunnen komen eten in ons eetcafé Upside down. We doen dat nu al in de parochiezaal van Ter Bank. Het is een manier om de zelfstandigheid van de jongeren

te verhogen en hen in contact te brengen met de echte wereld. Maar we blijven realistisch. Het zorgprofiel van de jongeren laat niet toe dat ze volledig zelfstandig wonen. We voorzien aangepaste begeleiding overdag en ook permanentie ‘s nachts.’

‘We zetten onze deuren open’ ‘In principe is het huis klaar in de zomer van 2022. Hopelijk krijgen we in die tussenperiode nog enkele bijkomende zorgbudgetten waar we al zo lang recht op hebben. En ondertussen kan iedereen, zowel de ouders als de jongeren zelf, wennen aan dat idee van zelfstandig wonen.

De ene heeft er al een realistischer beeld van dan de andere, maar de groep hangt goed aan elkaar. Ze respecteren elkaar en dragen zorg voor elkaar. Ik heb er een goed oog in.’

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

Wonen, werken, leven Meerwaarde voor iedereen Wonen staat centraal in de herontwikkeling van de Benedenstad.

In een aangename woonbuurt wil je niet alleen wonen, maar ook ontspannen, winkelen, schoolgaan, werken … De nieuwe projecten moeten een meerwaarde betekenen voor de bestaande buurt, zodat de huidige bewoners er ook de vruchten van

kunnen plukken. Bijvoorbeeld door nieuwe fietspaden, buurtparken, lokale winkels, buurtzaaltjes en spelmogelijkheden. Stedelijke functies vullen het residentiële aanbod aan. Zo komt er in sommige gebouwen ruimte voor handel en horeca of socioculturele activiteiten. Ook de historische link met zorg en welzijn blijft behouden.

UZ Leuven bouwt de huidige

Sint-Rafaëltoren om tot een welzijnstoren voor eerste- en tweedelijnszorg.

Er blijft plaats voor HistarUZ, het museum over de zorggeschiedenis van de plek. En natuurlijk stuurt de toekomstige podiumkunstensite het bruisende leven aan.

Aa wordt as De Aa – een zijtak van de Dijle – ligt nu nog grotendeels verborgen achter muren en gebouwen. In de toekomst krijgt ze een belangrijke rol in de Benedenstad. Door de aanleg van een groot centraal park op Hertogensite wordt alvast één oever goed zichtbaar.

Aan de andere oever bezit de stad een aantal gebouwen in de OnzeLieve-Vrouwstraat. Die liggen heel strategisch omdat ze aan de nieuwe podiumkunstensite en het nieuwe park grenzen. Zo kan de stad zelf sturen welke functies erin komen en of ze publiek toegankelijk worden. Een studie door het bureau Endeavour, Miss Miyagi en WIT architecten, in samenwerking met heel wat Leuvense belanghebbenden, onderzoekt momenteel hoe dat er kan uitzien.

37

de benedenstad vernieuwt

STRATEN EN PLEINEN

MOZAIEK

Toekomstbeeld heraangelegde Mechelsestraat Š Claar

LEEFBAAR EN BEREIKBAAR

38

De Leuvense binnenstad moet leefbaar en bereikbaar blijven. In de Benedenstad gebeurt dat op verschillende manieren.

De stad legt fietspaden, pleinen en parken aan. Er komt een nieuwe parking en een vlottere busroute. Bestaande straten en pleinen worden opgewaardeerd. Doordat auto’s niet overal toegelaten zijn, ontstaat er meer ruimte om te wandelen, te fietsen, te winkelen en te genieten van het groen.

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

39

STRATEN EN PLEINEN

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

Leefbaar en bereikbaar

KLEINERE BUURTMOBIPUNTEN waar je gemakkelijk een deelfiets of -bakfiets kan ontlenen.

40 SHOP & GO PLAATSEN om snel een boodschap te doen of iets op te halen

P 45 min

AUTOVRIJE VISMARKT & meer autoluwe straten

NIEUWE BUSROUTE voor een vlottere doorstroming van het openbaar vervoer

FIETS- & VOETGANGERSVERBINDINGEN langs en over de Dijle

NIEUWE PARKING

GRATIS E-SHUTTLE tussen het centrum en parking Vaartkom om het gebruik van de randparking aan te moedigen

40

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

Op weg naar een autovrije Vismarkt Parking met mobipunt De Vismarkt wordt autovrij en de omliggende straten autovrij of autoluw. De sleutel daarvoor is een nieuwe parking in de Brouwersstraat met een groot mobipunt.

Dichtbij het winkelcentrum en de podiumkunstensite.

De 100 resterende plaatsen zijn er voor functies in de buurt en in het nieuwe gebouw.

En dat is nog niet alles. Er is ruimte voor meer dan 500 fietsen, voor deelwagens en deelfietsen en een goed bediende bushalte. Boven op de ondergrondse parking komt een nieuw gebouw.

De stad en Interleuven onderzoeken welke functies daarin een plaats krijgen.

In 2020 maakt de stad het ruimtelijk uitvoeringsplan op. Pas daarna volgt er een concreet ontwerp.

Š Buur

Beeld uit de haalbaarheidsstudie. Dit is geen ontwerp van de parking.

De nieuwe parking komt waar nu nog het kantoorgebouw van Interleuven staat. Dat verdwijnt. In de plaats komt een nieuw gebouw met een ondergrondse parking en een mobipunt.

De 319 parkeerplaatsen worden verdeeld over drie kelderverdiepingen.

219 plaatsen vervangen de parkeerplaatsen op de Vismarkt en in enkele omliggende straten, die worden geschrapt.

groen, voetgangers, fietsers, zitbanken, speelelementen, horeca en handel.

Vismarkt autovrij Zodra de nieuwe parking klaar is, wordt de Vismarkt volledig heraangelegd tot een autovrij plein. Op het plein moeten evenementen mogelijk blijven. Ook de rest van de buurt wordt heringericht, met meer ruimte voor

41

© Mobipunt vzw

de benedenstad vernieuwt

Park De Bruul

STRATEN EN PLEINEN

MOZAIEK

Park De Bruul in het nieuw De nieuwe parking komt naast park De Bruul. Dat wordt in samenspraak met de buurt volledig heraanlegd en waar mogelijk uitgebreid, ... Het vernieuwde park blijft een belangrijke schakel in het groene lint van parken dat zich in de Benedenstad uitstrekt langs de Dijle: Janseniuspark, park op de Hertogensite, Handbooghof, De Bruul, Sluispark.

Vlot naar het centrum? Neem de e-shuttle De stad neemt nieuwe initiatieven om de parkeerdruk in de binnenstad te verminderen. Om het gebruik van de randparkings aan te moedigen, komt er een gratis e-shuttle tussen parking Vaartkom en het centrum.

Van december 2019 tot eind augustus 2020 loopt er een proefproject. Op zaterdagen, koopzondagen en tijdens evenementen brengt een e-shuttle je gratis van parking Vaartkom naar het centrum. De e-shuttle zet je af aan één van de twee mogelijke haltes in het centrum: op het Smoldersplein of op de Vismarkt. De e-shuttle vertrekt om het kwartier, zowel heen als terug.

Parking Vaartkom bereik je met de auto via de Kolonel Begaultlaan of vanaf het Joanna-Maria Artoisplein via de nieuwe bruggen over de Vaart. Het eerste uur parkeer je er gratis. Daarna betaal je 2 euro per uur, met een maximum van 6 euro per 24 uur.

42

Mobipunt?

Een mobipunt is een plek waar verschillende vervoerstypes samenkomen, zodat je ze snel en efficiënt kan combineren. Denk maar aan een bushalte, publieke laadpalen, elektrische deelauto’s, fietsen en bakfietsen, buggy’s en rolstoelen, een fietsenparking.

De nieuwe parking krijgt een groot mobipunt. Op andere plekken in de Benedenstad komen kleinere buurtmobipunten, waar je bijvoorbeeld deelwagens en deelbakfietsen kan vinden. Momenteel onderzoekt de stad wat de meest geschikte locaties zijn.

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

De kortste weg De heraangelegde Benedenstad krijgt verschillende nieuwe doorsteken voor fietsers en voetgangers. Nu al kan je van het Damiaanplein snel naar het Janseniuspark langs nieuwe bruggen over de Dijle. Beeld je in dat je ook

1

van het Sint-Jacobsplein door een nieuw park naar het centrum kan wandelen. Of fietsen van het Sluispark aan de Vaartkom naar het Janseniuspark, met de Dijle de hele route als metgezel ... Korter, sneller én aangenamer!

2 VISMARKT

BRU

SSE

LSES

TRAA

3 T

1 CAMPUS GASTHUISBERG

SINTJACOBS PLEIN

PU

CI

JN

EN

VO

ER

3

2

GROTE MARKT

KA

4

5 MINDERBROEDE

4

RSST

RAA

T

6 PATER DAMIAANPLEIN REDINGENHOF

6

© Resiterra

5

43

MOZAIEK

de benedenstad vernieuwt

— cijferstad —

Benedenstad in cijfers Een cijfer zegt soms meer dan 1.000 woorden.

700

1/4

meter

ontharden

stadsomwalling en 2 torens worden gerestaureerd in Handbooghof

van het verharde terrein van de huidige ziekenhuissite

2 nieuwe parken op Hertogensite en Burenberg

+500

nieuwe woningen

2 nieuwe zalen met 400 à 500 en 800 à 1.000 zitplaatsen in het gloednieuwe podiumkunstengebouw

200

nieuwe bomen

alleen al op Hertogensite

300m Dijle openleggen

Op andere plaatsen keert de Dijle terug in het straatbeeld.

319

parkeerplaatsen in de nieuwe parkeergarage met mobipunt