Mozaïek - 2015 - juli

jaargang 12 nr. 32 juli 2015

MOZAIEK STADSVERNIEUWINGSMAGAZINE LEUVEN

DE DIJLE DE BRON VAN VELE STADSVERNIEUWINGSPROJECTEN IN DE BINNENSTAD

- mozaïek 33 I blz. 2 concept en realisatie

Communicatie stadsvernieuwing stad Leuven redactie

Geert Antonissen, Karlien Stroeykens fotografie

Geert Antonissen, Karlien Stroeykens, Eric Dewaersegger schepen van communicatie

Erik Vanderheiden directeur communicatie

Steven Dusoleil met dank aan

Stad Leuven: afdeling ruimtelijke ontwikkeling, afdeling bouwen, wonen en milieu, college van burgemeester en schepenen AGSL,360 architecten, Ertzberg, Resiterra, Palmbout-Urban Landscapes (Rotterdam), ViRiX, OKRA-landschapsarchitecten, ARA, Robbrecht en Daem architecten, SVR, Styfhals & partners, Studio Roma, Ontwerpbureau Pauwels, Triconsult, Bas Smets landschapsarchitecten, Reinhart, de Gregorio en Partners, Anita Verhille, Karin Nelisssen, Griet Vandenbergh datum

juli 2015

53520-1504-1002

53520-1504-1002

contactgegevens

Communicatie stadsvernieuwing Stadskantoor Professor Van Overstraetenplein 1 B-3000 Leuven infohuis@leuven.be, tel. 016 272 272 www.leuven.be/stadsvernieuwing

Beste Leuvenaar Akkoord. De Dijle is de Schelde niet.

Langs de oevers van onze rivier heb je geen zicht op zeeschepen en de lichtjes ervan worden niet tot in den treure bezongen. Onze rivier is anders. Ze is net als de rest van onze stad kleinschalig, maar niet eenduidig of vanzelfsprekend.

De vele Dijlearmen die door onze binnenstad meanderen, waren tot voor kort zelfs voor geboren Leuvenaars moeilijk te traceren. Ze zitten en zaten her en der verstopt onder wegen en gebouwen. De voorbije jaren is er echter duidelijk een kentering. Het water mag niet alleen weer zichtbaar zijn, het vormt zelfs de bron van vele stadsvernieuwingsprojecten. De Dijle is niet langer een bedreiging, maar een structurerend element voor de verdere ontwikkeling van onze binnenstad. Samen met de aanliggende groene oevers, paden en parken, injecteert het water zuurstof en rust in ons dicht bebouwde historische centrum, waardoor er nieuwe gebouwen en zelfs nieuwe wijken openbloeien.

Hierdoor is dit deel van de binnenstad aan een inhaalbeweging begonnen ten opzichte van de rest van de stad.

De levendigheid en commerciële aantrekkingskracht die andere Leuvense wijken vaak typeert, ontbrak er nog te vaak. Toch zijn/waren er hier heel wat mogelijkheden. Vandaar dat de komende jaren de stad gaat focussen op dit gebied.

In deze Mozaïek belichten we dan ook vele projecten langs de respectievelijke Dijlearmen: van de Bodartsite over de Hertogensite tot aan de Vaartkom.

Sommige stadsdelen zijn afgewerkt, andere wijken zitten in volle werffase en sommige projecten zijn zelfs nog maar in planningsfase. Toch hebben we ook deze mee opgenomen, omdat de plannen duidelijk maken in welke richting Leuven evolueert. Zo krijg je een goed beeld op welke manier de Dijle de binnenstad verder gaat bepalen, zodat ook Leuvense songschrijvers de kans krijgen “evergreens” te maken over hun rivier.

Reacties zijn als anders welkom op infohuis@leuven.be.]]

gerealiseerde projecten

- IN DIT NUMMER -

projecten in uitvoering

projecten in ontwerpfase

tweewaters sluispark klaverveld penitentienenstraat bruulparking

dijledelta

handbooghof

dijleterrassen

hertogensite barbarahof janseniushof caw dijlepark

kapucijnenvoer

blz 06 bodart groot begijnhof

Hoe kan de omgeving rond Bodart er uitzien zonder viaduct?

bodartsite

blz 09 gerealiseerde projecten

Welk binnenstedelijk woonerf is reeds eeuwenlang opgetrokken rondom de Dijle?

blz 16 hertogensite

Hoe zal de Benedenstad evolueren nu bijna alle ziekenhuisactiviteiten er wegtrekken ?

blz 29 ringmuur

Wat is de zin of onzin om de eerste ringmuur opnieuw zichtbaar te maken?

blz 40 tot 44 vaartkom

Welke twee parken komen er bij in de Vaartkom? en verder ondermeer

...

»» Drie meisjes op een bank ... in Barbarahof blz. 13 »» De Penitentienenstraat blz. 36 »» De Bottelarij blz. 39

- mozaĂŻek 33 I blz. 4 -

DIJLE ZUID VAN BODART TOT H De Dijle stroomt vrijwel onzichtbaar de binnenstad binnen. Geheel volgens de 20ste eeuwse tijdsgeest ligt de rivier verstopt onder een brede asfaltweg. Maar dat is enkel nog een kwestie van tijd. Door de heraanleg van het hele gebied zal het water een meer prominente rol gaan spelen. Net als in de binnenstad, waar reeds heel wat kleine en grote projecten rond de verschillende armen van de Dijle zijn gerealiseerd.

HET DIJLEPARK

- mozaïek 33 I blz. 5 -

- mozaïek 33 I blz. 6 -

Landschappelijk ontwerp maakt omgeving veiliger en mooier

Bodart en omgeving 5

1

2

4 6 3 7 8

Bestaande situatie

Wat? De ruime omgeving rond het knooppunt Koning Boudewijnlaan/Kapucijnenvoer Tervuursevest (ring) met ondermeer de parking Bodart, de viaduct, de historische Grote spui enzovoort.

Opdrachtgevers stad Leuven (met subsidies van het Vlaams Gewest) Ontwerpers en copyright beelden Palmbout-Urban Landscapes (Rotterdam) Carin Jannink landschap en stedenbouw (Rotterdam) Transport & Mobility (Leuven)

Stand van zaken project?

Door de in het vooruitzicht gestelde verwijdering van de viaduct bestudeert men het verkeersontwerp en de bijbehorende bebouwingsmogelijkheden in de buurt.

Tijdens de studie en de gesprekken met de omwonenden werd echter duidelijk dat de oorspronkelijke contouren van het project te beperkt waren. Daarom besloot de stad intussen het projectgebied uit te breiden en bestudeert men vandaag ook de buurt van de Naamsepoort en “het sportkot”.

De uitgangspunten en het oorspronkelijk ontwerp blijven in principe behouden en vormen de contouren voor de rest van de omgeving.

Uitvoering Voorlopig nog onzeker. De wegeninfrastructuur is afhankelijk van de investeringsplannen van het Vlaams Gewest.]]

- mozaïek 33 I blz. 7 -

2. kapucijnenvoer

3. dijle

4. tervuursevest

BESTAANDE SITUATIE Randparking voor ondermeer schoolbussen.

POTENTIEEL De laatste ontwikkelingslocatie langs de ring met op termijn ruimte voor een ondergrondse parking en bovenop winkelruimten, (stads-)woningen en kantoren in combinatie met het achterliggende park.

BESTAANDE SITUATIE Recent vernieuwde straat.

POTENTIEEL Aangenamere woonstraat door de opheffing van de directe link vanuit de Koning Boudewijnaan.

BESTAANDE SITUATIE Onopvallende rivier onder een drukke autobrug.

POTENTIEEL Leidraad voor groen, voet- en fietsverbindingen tussen de binnenstad en Campus Arenberg.

BESTAANDE SITUATIE Brug en weg vormen een muur tussen de binnenstad en de rand.

POTENTIEEL De brug verdwijnt en er komen meer veilige doorgangen voor zacht verkeer.

Het copieuze groen langs de Geldenaaksevest en het begin van de Ruelensvest/Naamsevest trekt men in de mate van het mogelijke door op de Tervuursevest en op de Boudewijnlaan. Zo kan dit één geheel vormen.

KAPUCIJNENVOER

1. parking bodart

U

RV

TE

GROOT BEGIJNHOF

U

N

RS

A LA

T ES

EV

N

IJ

EW

UD

G

IN

N

KO

BO

ARENBERGCAMPUS

Ontwerp © Palmbout-Urban Landscapes (Rotterdam)

8. omgeving naamsepoort 5. park bodart

BESTAANDE SITUATIE Groene restruimte met monumentale bomen, maar verder verwilderd en ontoegankelijk.

POTENTIEEL Het groen zelf zal toegankelijk gemaakt worden en zorgen voor een makkelijke fiets- en voetgangersverbinding tussen de Boudewijnlaan en de Ijzerenmolenstraat. Aan de rand komen woningen.

6. campus arenberg

7. grote spui

BESTAANDE SITUATIE Deze “sportcampus” ligt verborgen achter een supermarkt en een parking.

POTENTIEEL Representatieve campus, zichtbaar van op de ring.

BESTAANDE SITUATIE Ingesloten (en daarom vrij onbekend) historisch relict van de tweede stadsomwalling.

POTENTIEEL Nieuwe baken voor de ring en Dijepaden.

BESTAANDE SITUATIE Een van de drukste poorten op de Leuvense ring.

POTENTIEEL Voorlopig nog geen uitspraken.

Onderdeel van de nieuwe studie die mee de basis gaat vormen voor het ruimtelijk uitvoeringsplan van de buurt. Dit zogeheten RUP wordt de juridische basis voor de ontwikkelingen van deze buurt in de komende jaren.

- mozaïek 33 I blz. 8 -

Uitgangspunten van het plan

UITGANGSPUNT 1: Het bestaande landschap vormt de basis van de heraanleg De hele heraanleg is gebaseerd op de twee waterlopen die de ring kruisen: de Voer en de Dijle. Zij definiëren de toekomstige structuur van het gebied omdat ze het buitengebied met de binnenstad verbinden, dwars op de Tervuursevest.

Het copieuze groen dat langs de rest van de ring en de Boudewijnlaan staat, trekt men in de mate van het mogelijke door op de Tervuursevest.

UITGANGSPUNT 2: Nieuwe verbindingen Fietsers en voetgangers kunnen ongelijkvloers het autoverkeer op de ring kruisen. Door gebruik te maken van niveauverschillen, voorkomt men fietsonvriendelijke tunnels en lastige doorsteken. (zie rechts) Automobilisten zullen in de toekomst niet langer rechtstreeks vanuit de Boudewijnlaan de Kapucijnenvoer mogen inrijden. Wie daar wil geraken, kan gebruik maken van een nieuwe terugdraaibeweging achter de “Grote spui”.

De wagens die van de Naamsepoort komen en richting de Koning Boudewijnlaan rijden, zullen links afslaan i.p.v. rechts voorsorteren langs de huizen.

© Palmbout-Urban Landscapes (Rotterdam) Twee nieuwe fietsroutes tussen Campus Arenberg (het buitengebied) en de binnenstad.

Het bovenste beeld is de nieuwe verbinding langsheen de Dijle tussen de Schapenstraat/Parijsstraat en de Campus Arenberg, gezien vanuit de binnenstad naar het “sportkot”. De ring verschijnt als brug. Dank zij deze verbinding zullen fietsers de drukte bij de Naamsepoort kunnen vermijden. Links in het water zie je een voorstel om de “Grote spui” meer zichtbaar te maken.

Het beeld onderaan is het knooppunt Boudewijnlaan/Kapucijnenevoer/Tervuursevest. Links achteraan in beeld zie je het bestaande woonblok op de hoek van de Kapucijnenvoer en de Tervuursevest.

UITGANGSPUNT3: Bouwmogelijkheden Door de aanpassing van de infrastructuur ontstaan er heel wat bouwmogelijkheden zoals op de huidige parking Bodart, de Arenbergcampus, de Carrefourparking enz. ]]

© Palmbout-Urban Landscapes (Rotterdam)

- mozaïek 33 I blz. 9 -

Verder stroomafwaarts gerealiseerde projecten (selectie)

Gerealiseerde projecten De renovatie van het Groot Begijnhof was in de jaren ‘60 en ‘70 een kantelmoment in de omgang met ons erfgoed. Onder leiding van professor Lemaire renoveerde de universiteit deze bijzondere plek. Vandaag vormt het dan ook een historisch weefsel van huizen, straatjes, pleintjes en grasperkjes rondom twee Dijlearmen.]]

1

GROOT BEGIJNHOF

2

KAPUCIJNENVOER

Het eerste deel van de Kapucijnenvoer is de voorbije jaren totaal veranderd. Na enkele moeilijke jaren is het nu een opvallend vernieuwde entree tot de binnenstad. Zo is de weg - wanneer je de stad inrijdt - verplaatst.

Aan de kant van het slachthuis ligt er vandaag een mooie wandelroute in het groen naast de Voer, die weer aan de oppervlakte kwam. Dit riviertje mondt verder uit in de Dijle.]]

Het CAW-huis – een verzameling van een aantal voormalige Leuvense welzijnsdiensten - is op een bijzondere manier geïntegreerd in de omgeving. Het ligt tussen de eeuwenoude stadsmuur en de Dijle. Het project is opgebouwd uit vier parallelle volumes die dwars op de Dijle en op de 12de eeuwse muur staan. De vier volumes variëren in hoogte om de vele vierkante meters die nodig waren onmerkbaar in de omgeving in te schuiven.]]

3

CAW

4

DIJLEPARK

Achter de Dijlemolens, verborgen tussen de kleine en de grote Dijlearm ligt een pittoresk parkje met een vijver met kwakende kikkers.

Het gebogen bruggetje en het prieeltje zorgen hier voor de romantiek.]]

- mozaĂŻek 33 I blz. 10 -

DE CENTRALE BEN JANSENIUSHOF I B HERTOGENSITE I HA Grote delen van de Benedenstad waren tot voor kort Belgische koterij op megaschaal: tijdelijke gebouwen bleven decennia lang staan en het autoverkeer zwol steeds verder aan in een gebied waar iedere plan op langere termijn ontbrak. Hierdoor had dit deel van de Benedenstad niet dezelfde kwaliteiten als de rest van de historische binnenstad. Een globaal plan en verschillende grote projecten luiden vandaag andere tijden in.

NEDENSTAD : BARBARAHOF ANDBOOGHOF

- mozaïek 33 I pag. 11 -

- mozaïek 33 I blz. 12 -

De nieuwe focus voor de komende jaren

De centrale Benedenstad BARBARAHOF

STAND VAN ZAKEN Na jaren investeren in de Vaartkom, de stationsomgeving, de Philipssite enzovoort, verplaatst de focus van de stedelijke ontwikkelingen zich de komende jaren naar de deelgemeenten ... en de Benedenstad: zowel door de reorganisatie van het verkeer als door een hele reeks infrastructurele investeringen.

Het Leuvense college heeft namelijk een reeks principiële beslissingen genomen over de verdere ontwikkeling van dit stadsdeel, omdat het de voorbije jaren achteraan liep wat betreft de (publieke) investeringen en de leefbaarheid.

• woonproject op de voormalige Boerenbondsite • 202 woningen op 1,19ha of 160 woningen/ha • negen commerciële ruimten • afgewerkt

JANSENIUSHOF

Daarom bestudeerde men uitvoerig de mogelijkheden voor deze stadswijk en gaat men stap voor stap dit stadsdeel verder opbouwen.

Concreet mag er zich in de toekomst minder autoverkeer door het middeleeuwse stadsweefsel wurmen, maar moeten de automobilisten tegelijkertijd ook meer zekerheid krijgen over hun routes en parkeermogelijkheden.

De stad wil kortom een gezond evenwicht zoeken tussen de bereikbaarheid en de leefbaarheid van dit deel van de stad. Daarom koppelt men een autoluwere binnenstad aan een parking onder De Bruul.

Dit najaar gaan deze principiële uitgangspunten verduidelijkt worden. Voorlopig focust deze Mozaïek zich nog op drie concrete projecten die deze uitgangspunten reeds uitdragen: Barbarahof, Janseniushof en Hertogensite.

•

•

• •

woonproject met groene ruimten op voormalige betonnen parking 206 woningen op 2,42ha of 85 woningen/ha gemeenschapsruimten in werffase

HERTOGENSITE

De drie woonprojecten zijn allemaal geschrankt langs de Dijle en het Dijlepad dat langs de voormalige stadswallen loopt. Ze bevatten stuk voor stuk groene zones die zorgen voor een groene cluster en ze vervolledigen alle drie het nabijgelegen stedelijk weefsel.

Tegelijk introduceren of vernieuwen ze ook allemaal verschillende ankerpunten (monumenten, nieuwe gebouwen, pleinen of parken), zijn ze opvallend duurzaam van opzet en zetten ze de bewoners centraal.]]

© Resiterra •

•

• •

nieuwe wijk door de verhuis van de ziekenhuizen naar Gasthuisberg 535 woningen op 6,37ha of 84 woningen/ha woningen, winkels, cultuur, groen ... masterplan klaar, opstart RUP

- mozaïek 33 I pag. 13 -

Meningen uit en over ...

Barbarahof Wie? • Ine Rens • Yka Giambra • Jasmine Bruyninckx Waar?

• Een bankje op het Joris Helleputteplein, in het hart van Barbarahof.

Wanneer?

• Midden mei 2015 Ine, Yka & Jasmine bekomen van hun pop-up praatcafé … op het Joris Helleputteplein. Geheel volgens de tijdsgeest richtten ze een facebookpagina op “Leerkracht zoekt werk” - om te onderzoeken hoe het komt dat jonge leerkrachten moeilijk aan werk geraken ondanks het lerarentekort - en koppelden ze daaraan een pop up-ontmoeting ... midden in het hart van Barbarahof.

Jasmine: “Oorspronkelijk waren we van plan om af te spreken op de Oude of Grote Markt. Maar iemand stelde voor om deze plek eens te proberen. Ze zei dat het hier rustig is en er wat bankjes staan. Ik kende het niet meteen en op Google maps stond er nog een parking … maar gelukkig blijkt de realiteit intussen heel wat aangenamer.”(lacht)

Ine: “Ik ben hier ooit eens toevallig geland toen ik van mijn parcours afweek in de Parijsstraat. Plots stond ik hier in een nieuw stukje stad dat ik niet kende. Mijn vriend en ik zagen het meteen zitten om hier iets te kopen. Het lijkt mij hier rustig en toch super centraal. Maar dat is voorlopig nog toekomstmuziek, aangezien we nog even verder studeren.”]]

Yka: “Toen ik nog studeerde zat ik in de Minderbroederstraat op kot. Ik heb de werken dus gezien en gehoord.

Maar vandaag bleek het de ideale plek om af te spreken met alle geïnteresseerden.”

www.facebook.com/lkrzktwerk

bouwheer nv Barbarahof (Resiterra-BPI) architecten De Gregorio en Partners A33

- mozaĂŻek 33 I blz. 14 -

Project in volle opbouw

Janseniushof

1. Het Landbouwinstituut (wit) en de aansluitende Helleputtevleugel

1

Beide historische gebouwen zijn gerenoveerd en geĂŻntegreerd in het project.

Zij bieden ruimte voor lofts, kantoren en een ruimte voor een vrij beroep.

In de oksel van die gebouwen komt een verhard, ingegroend pleintje.

2

ontwerp: De Gregorio & Partners

4. Het gerestaureerde tuinpaviljoentje Centraal behoudt men het tuinpaviljoentje. Om het beter tot zijn recht te laten komen, zullen hagen hier een tuin afbakenen. Ook de gebouwen rondom houden de nodige afstand.

5

Het de

VERVOLG Na deze bouwfase bouwt men verder - rondom een centrale tuin - aan de eengezinswoningen en duplexen (5) die de overgang maken naar de bestaande woningen langsheen de Kapucijnenvoer. Tenslotte komt er ook een appartementsgebouwtje aan de Janseniusstraat.

2. Frateur Een vier verdiepingen hoog appartementsgebouw met 27 energiezuinige appartementen. Het materiaal van het complex sluit aan bij de bakstenen historische buren, maar de vormgeving is wel hedendaags. ontwerp : De Gregorio & Partners

- mozaĂŻek 33 I blz. 15 -

bouwheer en computerbeelden Resiterra architecten Conix architecten De Gregorio en Partners

3

4

3

4

eel van Janseniushof dat momenteel in opbouw is

3. Gebouw Mendel Middenin het park staat een woontoren. Door hier in de hoogte te bouwen, blijft een groot deel van dit binnengebied groen en onbebouwd. Het complex huisvest 23 hoogwaardige appartementen. ontwerp : Conix architecten

Twee keer het zicht vanuit de Minderbroedersstraat op het Janseniushof.

Het witte gebouw is het gerestaureerde Landbouwinstituut (cf. 1). Het bakstenen gebouw is het nieuwe Frateurgebouw (cf. 2).

Hier start de noord-zuidas waarrond Janseniushof geschraagd is. Deze as eindigt in de Janseniusstraat.

Ook de oost-westas zal men uitbouwen door twee brugjes over de Dijle te leggen en zo ondermeer een verbinding te maken met de brandgang die tussen het college en Paridaens ligt.

De sportterreinen van deze laatste zullen na de schooluren publiek toegankelijk zijn.

- mozaĂŻek 33 I blz. 16 -

Een nieuwe kans voor de Benedenstad

Hertogensite 4

2

37

34

10 8

13 28

15 22

16 23

27 25

Bestaande situatie

Wat? De voormalige ziekenhuisfuncties in de vierhoek Brusselsestraat, Kapucijnenvoer, Minderbroedersstraat, Onze Lieve Vrouwestraat in het historische hart van Leuven.

Stand van zaken project Het nieuwe masterplan vormt de leidraad van het ruimtelijke uitvoeringsplan dat op zijn beurt de principes en uitgangspunten van het masterplan vertaalt in concrete voorschriften.

bouwheer Resiterra architecten 360 architecten en De Gregorio en Partners

Uitvoering Gezien de immense grootte van deze site, is dit een project van vele jaren. Sommige onderdelen passen echter zowel binnen de huidige als de (gewenste) toekomstige juridische context. Vandaar dat de herontwikkeling van de voormalige stadsschool in een cohousingproject en de herontwikkeling van de welzijnstoren steeds concreter worden. Vele andere projecten wachten op de vertaling van dit masterplan in het ruimtelijk uitvoeringsplan.]]

- mozaïek 33 I blz. 17 -

Overzicht masterplan

Masterplan

1. behoud en restauratie van 19de eeuwse waardevolle panden 2. behoud en herbestemming van de gebouwen van de voormalige ziekenhuisafdelingen materniteit en pediatrie 3. publiek plein aan de welzijnstoren 4. welzijnstoren van UZ Leuven 5. gebouw aan de welzijnstoren met publieke functie en met terras 6. naar achter getrokken nieuwbouw die ruimte geeft aan de Kapucijnenvoer 7. publieke groene ruimte 8. behoud en herbestemming van het instituut Maisin (zorgwonen) 9. verbreding van het openbaar domein: de toegang tot Hertogensite vanaf de Kapucijnenvoer

10. sloop verpleegsterschool en vervangende nieuwbouw 11. nieuwbouw aan publiek plein, met commerciële ruimte op gelijkvloerse verdieping 12. publiek plein aan de Dijle 13. behoud lindebomen op de voormalige speelplaats van de stadsschool 14. nieuwbouw aan publiek plein, met hoger accent 15. behoud en herbestemming van de stadsschool 17. publieke ruimte die de link legt naar de Kruidtuin 19. behoud en restauratie van 19de eeuws burgerhuis 20. grondgebonden eengezinswoningen 21. vervangende nieuwbouw in het beschermde stadsgezicht in de Minderbroedersstraat die zorgt voor een zichtas op instituut Maisin 22. behoud en restauratie van de twee auditoria 23. restauratie en herbestemming Pathologisch Instituut 24. toegang tot de site, rechtstreekse

aansluiting op het Dijlepad in Janseniushof 25. restauratie en herbestemming tweede anatomisch theater en snijhuis 26. nieuw volume als afwerking van het Rega instituut 27. behoud en renovatie van het Rega instituut 28. restanten stadsomwalling 29. grondgebonden woningen met tuin 30. Dijleruimte met de opengelegde Dijle, zachte groene oever met wandelpad, geflankeerd door de stadsomwalling 31. woontoren aan de rand van het centrale groene park 32. woningen met tuin, op de plek van het voormalige bloedtransfusiecentrum, met een doorsteek naar de binnenstad 33. centraal groen park tussen de Dijle en de Aa 34. toren stadsomwalling 35. doorsteek voor zachte weggebruikers naar de binnenstad 36. Dijlearm Aa, met wandelpad 37. behoud en restauratie van het restant van het Sint-Pietersgasthuis en integratie in nieuwbouwproject 38. publieke ruimte tussen de Romaanse Poort en het nieuwbouwvolume aan de Brusselsestraat 39. nieuwbouw met plaats voor ondermeer de podiumkunstenzaal, appartementen, commerciële ruimten ...

40. publiek plein dat extra ruimte geeft aan de autoluwe Brusselsestraat 41. Romaanse Poort

- mozaïek 33 I blz. 18 -

Bestaande situatie: enkele citaten uit de voorafgaande studies

‘ ‘

‘

Deze site is de voorbije decennia niet volgens een vast plan opgebouwd.

Het is een amalgaam van ziekenhuisvolumes die omwille van opportunistische redenen jarenlang zijn neergepoot waar het mogelijk was.

Dat geeft vaak een chaotisch beeld.

Verschillende gebouwen kunnen door hun afmetingen en lichtinval perfect een woonfunctie krijgen.

Andere hypothekeren dan weer de ontwikkeling van een aangename site of verhinderen de samenhang met de rest van de binnenstad.

‘

De Dijle zit vandaag verstopt onder de centrale weg.

Ook de andere waterlopen zijn vrijwel onzichtbaar.

‘

Verschillende gebouwen kunnen dienst doen om publieke functies in te huisvesten.

Delen van de eeuwenoude stadsmuur zijn aanwezig in het gebied, maar staan her en der verborgen tussen de geparkeerde wagens.

- mozaïek 33 I blz. 19 -

Een uitgebreid participatie- en communicatietraject

Voor het eerst experimenteerde de stad met een zeer uitgebreid participatietraject voor het uittekenen van zulk een immens stedenbouwkundig traject: een overzicht

Hertogensite op zondag I oktober 2013 I

De voorstelling van de algemene uitgangspunten van het masterplan voor de herontwikkeling op een informatieve en aangename manier.

Infomarkt 1 I februari 2014 I

De voorstelling van het intussen geëvolueerde plan aan de hele omgeving en meteen ook een oproep om deel te nemen aan een klankbordgroep.

Klankbordgroep I lente zomer 2014 I

Een zestigtal mensen engageerden zich om samen met de ontwerpers en opdrachtgever te reflecteren over het ontwerp tijdens vier uitgebreide workshops. Tijdens deze bijeenkomsten verzamelde men een heleboel input.

Infomarkt 2

I november 2014 I De voorstelling van het definitieve masterplan. Nu deze fase afgerond is, start de opmaak van het ruimtelijke uitvoeringsplan dat de juridische basis gaat vormen voor de herontwikkeling.

Belangrijkste aanpassingen • Er kwam niet langer een grote stedelijke parking op deze plek, omdat dit het verkeer in de Minderbroedersstraat te sterk zou belasten. De parking onder de Bruul zal deze functie gedeeltelijk op zich nemen.

• De centrale groenzone van 1 ha tussen Dijle en Aa is beduidend groter dan in eender welke vorige versie.

• Er kwam extra aandacht voor het erfgoed door de historische complexen soms ook letterlijk in perspectief te plaatsen.

• Men onderzocht de mogelijke integratie van een aangepast tracé voor hoogwaardig openbaar vervoer.

• De fietsparkeernorm ging omhoog en er kwam extra aandacht voor de kwaliteit van de fietsenstallingen.

• Men bekeek de ontwikkeling van de podiumkunstenzaal in combinatie met de mogelijkheid voor gemeenschapsvoorzieningen.

• Men ontwikkelde een heldere visuele en ecologische aansluiting van de Dijleruimte met Handbooghof.

• ...

- mozaïek 33 I blz. 20 -

De Dijle, het groen en de 12de eeuwse stadsmuur vormen de cent

De basisstructuur Groene as Net als in de andere projecten uit deze Mozaïek vormt de Dijle met haar verschillende armen de basisstructuur van de herontwikkeling. Zeker op deze plek hergebruikt men de rivier en haar twee zijarmen als leidraad om dit deel van de stad weer op te bouwen, op basis van de natuurlijke contouren.

Zo zit vandaag de tweede Dijlearm volledig ingekokerd onder de centrale weg doorheen de site. Deze weg verdwijnt, waardoor de rivier weer in het straatbeeld verschijnt (1). Tegelijk verdwijnen er ook heel wat minder waardevolle gebouwen, waardoor de rivier op de meeste plaatsen heel wat extra ruimte krijgt en ze weer psychologisch en praktisch de ruggengraat vormt van het gebied.

De derde arm van de Dijle - ook wel

Bruss

elsest

derb

Centraal waaiert deze groenruimte uit in een park (4) van ongeveer één hectare, ongeveer de helft van de nabijgelegen kruidtuin. Dit park loopt tot aan de Aa en zal verbonden worden met de private- en publieke tuinen en pleinen rondom. Zo krijg je één groot a a n e e n g e s l o te n groen hart, dat versterkt wordt door de omliggende private en openbare groenzones.

roed

erss traa t

DE

Onze-LieveVrouwstaart

DE DIJLE

uc Ka p Min

Op de rechteroever van de Dijle komt een zachte, ingegroende oever (2) en een wandelpad. Aan de kant van de Minderbroedersstraat loopt deze groene ruimte tot aan de voormalige stads-omwalling (3). De twee torenresten worden uiteraard behouden en geconsolideerd en de rest van het tracé van de muur zal worden gevisualiseerd.

AA

ijne

nvo er

raat

gekend als de Aa - krijgt waar mogelijk groene oevers en komt meer in beeld.

Vooral ter hoogte van de Brusselsestraat zal dit water een nieuw beeld geven.

groen private tuinen bij woningen gearceerd groen publieke groene ruimten groen & stipjes private groene buitenruimte voor gemeenschappelijk gebruik van de bewoners.

Dankzij al deze ingrepen zal Hertogensite niet langer de totaal versteende vlakte van vandaag zijn, maar zal ze veranderen in een zeer gevarieerde, stedelijke omgeving.]]

3

2

De Dijle vormt de noord-zuidas van Hertogen beeld) tussen het water en de oude stadsmuu oever zal harder zijn met pleinen en het Dijlepa

Het centrale park gezien vanuit het pad met achterin de nieuwe woontoren.

4 © RESITERRA TV DG&P - 360

- mozaïek 33 I blz. 21 -

trale as

Pleinen en paden zorgen voor leven Hertogensite is op dit moment een afgesloten eiland in de binnenstad. Door verschillende paden doorheen het gebied te trekken en op strategische plaatsen stedelijke pleinen te voorzien, zal deze wijk weer aansluiten bij de rest van de (beneden-)stad. De paden zorgen voor aangename en veilige verbindingen, voor zacht verkeer, terwijl de pleinen rust en ademruimte bieden.

Enkele belangrijke pleinen aan de rand van de site (5) Plein aan de Brusselsestraat dat zorgt voor een entree van de gemeenschapsfuncties en commerciële functies die daar in de toekomst komen.

(6) De opening aan de Cuythoek brengt ruimte op de hoek Brusselsestraat/Kapucijnenvoer en ontsluit de site via een doorgang die verwijst naar de historische Palinggang.

Door de afbraak van de voormalige verpleegsterschool (8) krijgt de Kapucijnenvoer weer ademruimte en ontstaat er een belangrijke verbinding tussen het Sint-Jacobsplein en het hart van Hertogensite. Tegelijk ontstaat er ook enige ruimte voor de welzijnstoren (7).

8 © RESITERRA TV DG&P - 360

elsest

raat

6

5 10

7

rt

8 9

Min

derb

Onze-Lie ve-Vrouw staa

Padenstructuur Langs de Dijle (die noord-zuid loopt) heb je een “snel” Dijlepad”, maar ook van oost naar west krijg je enkele kleinere linken.]]

Bruss

nvo er

De nieuwe verbinding vanaf het SintJacobsplein richting de Dijle en de woontoren. Links het bestaande instituut Maisin.

(10) Plein tussen het nieuwe gebouw aan de Brusselsestraat en de Romaanse Poort dat de twee complexen met elkaar linkt en dat de gevel van de Romaanse poort weer tot zijn recht laat komen.

ijne

nsite. Op de rechteroever (in dit geval links op het ur komt een zachte, ingegroende oever. De andere ad. Beeld richting Minderbroedersstraat.

uc

© RESITERRA TV DG&P - 360

Enkele belangrijke pleinen langs de Dijle (9) Centraal plein aan de Dijle. Op de gelijkvloerse verdieping rondom komen kleinschalige handel en horeca.

Ka p

1

roed

erss traa t

© RESITERRA TV DG&P - 360

- mozaïek 33 I blz. 22 -

Een stedelijke, duurzame wijk

De invulling van de gebouw Hertogensite moet een levend, stedelijk onderdeel worden van Leuven. Dit wil zeggen dat er naast de woningen ook een hele reeks andere functies komen.

Hertogensite moet ook een economische en sociale dynamiek ontwikkelen voor de hele Benedenstad.

Cultuur Naast de vele woningen komen er ook twee opvallende culturele clusters.

Zo onderzoekt men de museale mogelijkheden aan de Minderbroedersstraat waar ondermeer twee auditoria staan.

Daarnaast kan de Romaanse Poort binnenkort versterkt worden door de mogelijke inpassing van een nieuwe

podiumkunstenzaal: een complex met 1.000 zitplaatsen waardoor ook grotere producties in Leuven kunnen spelen die vandaag Leuven (noodgedwongen) links laten liggen. Deze zaal zal samen met de repetitieruimtes, de horeca, de winkels enz. een fijne, stedelijke ambiance genereren.

Won In totaal komen er ongeveer 540 woningen. Niet alleen klassieke appartementen en grondgebonden woningen, maar ook veel variaties ...

In deze masterplanfase is nog veel ongekend, maar toch zijn er al verschillende onderdelen vrij concreet: • appartementen in historische gebouwen als het voormalige SintPietersgasthuis (1) en de oude pediatrieafdeling (2) • een cohousingproject met 25 wooneenheden in de voormalige stadsschool langsheen de Kapucijnenvoer (3) • een nieuwbouw woonproject tussen de Dijle en de potentiële podiumkunstenzaal (4) • een cluster gezinswoningen in de omgeving van de Onze Lieve Vrouwestraat (5)

Zorg(-wonen)

© RESITERRA TV DG&P - 360 Op het nieuwe plein aan de Brusselsestraat komen verschillende functies samen: links de bestaande Romaanse Poort en rechts de mogelijke Podiumkunstenzaal met onderin een horecazaak en iets verder een commerciële trekker (winkel).

Horeca en winkels Om de detailhandel in de Brusselsestraat en de rest van het Leuvense kernwinkelgebied te versterken, komt er naast de podiumkunstenzaal een “commerciële trekker”. Op de verschil-

lende gelijkvloerse verdiepingen komen ook andere kleinschalige winkels en horecazaken, vooral dan rond de vele pleinen.

Op deze plek zorgt men al een millennium lang voor zieken en hulpbehoevenden. Om deze geschiedenis niet volledig te wissen, clustert men verschillende “zorgfuncties” rondom een rustig groengebied dat aansluit op het centrale park.

Een deel van Sint-Rafaël herbouwt men in een welzijnstoren: een voorpost van UZ Gasthuisberg in de Benedenstad (7). De structuur van het gebouw blijft behouden, maar de rest van dit brute betoncomplex past men aan de nieuwe noden van vandaag aan.

Daarnaast komt er ook een woonzorgcentrum: deels langsheen de Kapucijnenvoer (8) en deels in het bewaarde instituut Maisin (9).

- mozaïek 33 I blz. 23 -

wen

nen • enkele hogere volumes rond het open binnengebied (6).

Tien procent van deze woningen moeten sociale woningen zijn. Daarnaast bestudeert men ook de mogelijkheid om hier Leuvense stadswoningen in te planten.

DUURZAAM OP VERSCHILLENDE MANIEREN Nu Leuven ambieert om klimaatneutraal te worden, moest men bij de opmaak van dit project steeds vanuit dit perspectief redeneren. Enkele voorbeelden maken dit duidelijk.

Groenstructuur als airco De open Dijle en de centrale groenruimte dienen niet enkel voor een fijne leefomgeving, maar zijn ook een “natuurlijke” manier om de zomerse hitte te temperen (en geen hitte-eiland-effect te krijgen).

Hergebruik gebouwen Verschillende gebouwen hergebruikt men niet alleen omwille van erfgoedredenen, maar ook omdat de grondige verbouwing van deze gebouwen minder energie vereist dan sloop en wederopbouw.

De oude pediatrieafdeling gaat interessante woningen herbergen.

4 2

1

7

8 9

6

6 3

6

5

Energieverbruik temperen en energie zelf opwekken Omdat 60% van de CO2 uitstoot afkomstig is van het energieverbruik van gebouwen, zal men hier in Hertogensite zeer sterk op inzetten.

In eerste instantie wil men het energieverbruik van de gebouwen zoveel mogelijk beperken met doorgedreven isolatie, slimme meters, oriëntatie enzovoort. De resterende energiebehoefte zal op twee manieren opgewekt worden: Voor de nieuwbouw komt er een laag temperatuurnetwerk dat gevoed wordt met een koude-warmte opslagsysteem (KWO). Hierbij wordt ’s winters ‘warmte’ en ’s zomers ‘koude’ uit de bodem gehaald.

Voor de gerenoveerde gebouwen komt er een hoog temperatuurnetwerk dat werkt op een met gas gestookte warmtekrachtkoppeling (WKK). Hierbij wordt zowel elektriciteit als warmte geproduceerd.

Mobiliteit De hele site is niet alleen autoluw en zeer fietsvriendelijk, de ontwikkelaar reserveert ook een mobiliteitsbudget om mensen aan te moedigen zich duurzaam te verplaatsen (bijvoorbeeld in de vorm van een abonnement voor het openbaar vervoer voor de nieuwe bewoners, of door een autodeelsysteem op de site uit te werken, ... ).

De toren van het ziekenhuis Sint-Rafaël krijgt een tweede leven.

Tot slot Om alle aspecten in de aandacht te brengen en te houden wordt de herontwikkeling tijdens verschillende fasen gescreend aan de hand van een duurzaamheidsmeter.

- mozaïek 33 I blz. 24 -

De geschiedenis geeft vorm aan de toekomst

Erfgoed Het hele gebied is letterlijk een opeenstapeling van vele bouwcampagnes en tijdperken met duidelijk verschillende visies en praktische beslommeringen.

Daarom onderzochten de adviseur monumentenbeleid van de stad Leuven en het ontwerpteam uitgebreid de erfgoedwaarde van ieder gebouw en de volledige site in zijn geheel. Op deze manier konden ze nagegaan op welke historische structuren de nieuwe ontwikkeling diende voort te bouwen en hoe omgegaan kon worden met sloop.

Gebouw per gebouw bestudeerde men de verschillende eigenschappen: de erfgoedwaarde, de representativiteit, de huidige toestand, het juridisch statuut, de potenties van het gebouw enzovoort ... maar zeker ook de relaties van de gebouwen met elkaar en met de omliggende wijk én de hele stad. (die ondermeer nood heeft aan extra groen en goed openbaar vervoer) Daarom bestudeerde men samen met een hele reeks partners (Agentschap Onroerend Erfgoed, De Lijn, Gecoro, de klankbordgroep enzovoort) de waarde van ieder gebouw en bekeek men ieder gebouw … ook in de bredere context.

Bepaalde principes stonden daarbij centraal. Zo koos men bewust om geen bouwfragmenten te behouden, maar te zoeken naar “integraal” waardevolle gebouwen.

Daarnaast zet men het waardevol patrimonium ook in als structurerend en beeldbepalend element, én bekijkt men het gebouw altijd in relatie tot de omgeving.

Muur (1) De relicten van de 12e eeuwse torens en dito stadswal worden bestendigd en visueel aan elkaar en aan de andere restanten in de binnenstad gelinkt. Zo krijgen ze weer een prominente rol.

Herenwoning (2) & ambassade (3) Twee interessante maar bijna geruïneerde woningen langs de Brusselsestraat zal men restaureren en opnieuw bewoonbaar maken. Gelijkvloers kan een commerciële zaak komen.

Instituut Maisin (4)

3

Het instituut Maisin (4), ook bekend als “Het kankerinstituut”, heeft een bijzondere geschiedenis. Het was het eerste specifiek instituut voor de behandeling van kanker in België en één van de allereerste wereldwijd.

Het architecturaal waardevolle gebouw krijgt opnieuw een opvallende, zichtbare plek in het gebied.

Het historische complex zal samen met een nieuwbouw langs de Kapucijnenvoer onderdeel zijn van een woonzorgcentrum.

6

5 1

4

7 1 9

8

2

- mozaïek 33 I blz. 25 -

Gasthuis (5) Door de 20 eeuwse verbouwingen en de mastodonten rondom, was het 19de eeuwse gasthuis vrijwel volledig weggedeemsterd. Nochtans was dit een prachtig neo-klassiek complex dat ooit rondom twee binnenhoven aan de Brusselsestraat stond. Om het restant opnieuw in waarde te herstellen, krijgt het gebouw een nieuwe bestemming en context. De bovenste verdieping en bijna de hele oostvleugel zullen verdwijnen, net als verschillende bouwsels rondom. ste

Pediatrie, Materniteit en Uitwendige ziekten (6) Dit zeer typerende bakstenen complex uit de jaren ‘20 en ‘30 blijft grotendeels behouden en zal niet langer ziekenkamers maar zogenaamde atelierwoningen herbergen. Met de typerende knik in de gevel geeft het complex ook vorm aan het Dijlepad.

Naast een verhoogde binnenkoer komt er ook een verbinding naar de Cuythoek.

In “de plint” komen functies die het aanpalende plein en het park gaan opladen, terwijl boven interessante woongelegenheden ontstaan. Hierdoor krijgt het oude ziekenhuiscomplex weer een plaats in de buurt.

GEBOUWEN DIE VERDWIJNEN Klooster en verpleegsterschool Sint-Elisabeth Om meer ruimte op de Kapucijnenvoer te krijgen en een oplossing te genereren voor het verkeer op deze plek, verdwijnt het complex en komt er een meer naar achter ingeplante nieuwbouw.

Voormalige stadsschool (7)

Dit gebouw zal grotendeels behouden en gerestaureerd worden. Het vormt een onderdeel van een cohousingproject. Grote delen en de vijf grote lindebomen blijven behouden.

Vesaliusinstituut (8) & Pathologisch instituut (9) Langsheen de Minderbroedersstraat krijg je een bundeling van twee interessante complexen: het Vesaliusinstituut en het Pathologisch instituut. Beide complexen blijven overeind en kunnen een interessant onderdeel vormen van een toekomstige museale-/seminariecluster. Zo onderhandelt men met HistarUZ - het erfgoedmuseum van de UZ - en het Regainstituut.

Toren Sint-Pietersziekenhuis Deze kolos zonder erfgoedwaarde gaat verdwijnen, al is er eerst uitgebreid onderzocht of het niet zinvol was om het gebouw (gedeeltelijk) te hergebruiken.

Stooktoren De toren is opvallend vormgegeven maar staat onoordeelkundig naast de stadsomwalling die primeert.

Vijf meningen vanuit vijf verschillende hoek

Hertogensite Anita Verhille bewoonster buurt deelneemster klankbordgroep

Wat is voor jou het sterkste punt uit het plan voor Hertogensite ?

Welk punt mag extra aandacht krijgen bij de verdere uitwerking?

Hoe heb je jouw inbreng in de klankbordgroep ervaren? (indien relevant)

In welk concreet gebouw zie je jezelf wonen?

Naar welke toekomstige functie op deze site kijk je uit?

Welke openbare ruimten in het gebied zal jij waarschijnlijk gaan gebruiken?

De sterke punten voor mij zijn het openleggen van de Dijlearm en het herstel van de resten van de eerste ringmuur.

De open ruimte en de aanleg van een echt park.

De verdere uitbouw en professionalisering van het bestaande museum.

Jan Mannaerts architect -zaakvoerder 360 architecten ontwerp Hertogensite Omdat het masterplan zeer omvattend is, laat het zich niet vatten in één slagzin. Dat is precies goed. Het is mijn overtuiging dat je een stuk stad niet bouwt vanuit statements. Toch bevat het plan duidelijke standpunten als de rol van het water en de oevers, een bijzondere verhouding tussen landschap en stedelijkheid; het samengaan van reconversie en nieuwbouw enz.

Het geheel zal een rijk geschakeerd stadsdeel opleveren dat zich laat ontdekken.

Het masterplan moet verder verfijnd worden.

Het zet de hoofdlijnen uit, toont opportuniteiten en geeft duidelijke opgaves mee voor de invulling ervan. Het stimuleert om zo scherp mogelijk verder te bouwen op de fundamenten van het masterplan. Vooral de uitwerking van het openbaar domein en een echt stedelijke architectuur voor de gebouwen lijken me cruciaal. Als ik dan een cruciale ontwerpopgave mag aanduiden: de plint van de gebouwen.

We vinden het positief dat dergelijke overlegmomenten werden georganiseerd. Dat zou meer moeten gebeuren in een nog vroegere fase van de planning.

Uiteraard zijn er meerdere stromingen en meningen die niet allemaal kunnen worden gerealiseerd. Maar toch liet dit gebeuren bij ons een positieve indruk na, niettegenstaande de eerder beperkte inbreng.

Als ontwerper hebben we de klankbordgroep gebruikt als toetssteen voor ideeën en mogelijke scenario’s die we samen met de diverse diensten en private partners opmaakten.

De klankbordgroep was voor ons een lakmoesproef voor elk scenario. Je kreeg verrassend frisse reacties en soms ook uiteenlopende visies of meningen terug. Voor ons was het telkens prikkelend om opnieuw aan de slag te gaan en het plan verder te laten evolueren.

In een gezinswoning met tuintje.

Elk gebouw heeft bijzondere kwaliteiten die hopelijk in de concrete architectuuruitwerking kwalitatieve woningen zullen genereren. Op dit moment werken we aan het cohousingproject: een unieke woonplek opgebouwd rond een slimme collectiviteit. We zijn daar erg enthousiast over. Maar ik ben er zeker van dat als we morgen met een ander ontwerp aanzetten, we daar hetzelfde enthousiasme aanboren. ... Gelukkig woon ik in Gent en hoef ik niet te kiezen.

Het park en de doorgangswegen voor voetgangers en fietsers. Ik hoop ook dat het ziekenhuismuseum op de site blijft, zo mogelijk structureel en professioneel ondersteund door de KU Leuven en de stad (bijvoorbeeld museum M).

De welzijnstoren zal een publiek huis worden dat zowel aansluit bij de historiek als bij de toekomst van de site. Daarnaast ben ik ook een vurig pleitbezorger voor de podiumkunstenzaal. Het kan een cultuurcluster vormen met het SLAC en co en geeft een mooie publieke functie aan de wat tanende Brusselsestraat met haar prachtige panden en strategisch belang. Zulke functie hoort thuis in het centrum van de stad, ook al geeft dat soms wat praktische probleempjes.

Het gebruik van de openbare ruimte: doorgang als voetganger en/of fietser.

Ik kan maar hopen dat de openbare ruimte op zo divers mogelijke wijze zal worden gebruikt. Ze moet het nieuwe stadsdeel met de omliggende wijken verknopen. De openbare ruimte moet ruimte bieden voor dagelijkse activiteiten en uitzonderlijke evenementen zodat ze de drager wordt van een echt stedelijk gebruik.

ken over de plannen van de ...

Griet Vandenbergh potentieel geïnteresseerde bewoonster

Erik van Hoof directeur Resiterra ontwikkelaar Hertogensite

Ik ben zo blij dat het lelijke Sint-Pietersziekenhuis verdwijnt. Het is altijd al een doorn in het oog geweest. Het was toch wel één van de ‘grappen’ van Leuven ... maar wel één om niet mee te lachen.

Ik droom om er als oudere te gaan wonen. De sterkste punten van de site zijn: de ligging (dicht bij centrum van de stad), de aanwezigheid van water, de afwisseling van woontypes, de voorziening voor wandel- en fietspaden (autoluw) en bovenal de groene ruimtes.

Het samengaan van oud en nieuw, en de manier waarop de behouden gebouwen structuur en vorm geven aan de nieuwe bouwvolumes en aan de openbare ruimte, dat vind ik het sterkste punt uit het plan. Zeker als je weet hoeveel inspanningen het gekost heeft om in dat samengaan de juiste verhoudingen te vinden en zo te komen tot een evenwichtig plan.

Ik hoop dat er voldoende ruimte zal voorzien worden voor mensen met een laag inkomen. We moeten de Leuvense emigratie door de te hoge woningprijzen stoppen.

Het is ook goed dat er gekozen is om geen grote parking binnen dit gebied te realiseren, maar het parkeerprobleem deels verschuiven naar Den Bruul is spijtig. Leuven laat hier een kans liggen om vooruitstrevend te zijn inzake mobiliteit en duurzaamheid.

De toegang tot de bewonersparkings en de verbinding tussen de parking en de woningen moeten makkelijk zijn.

In dit stadium van het masterplan zijn alle gebouwen nog vrij abstract. Het wordt een belangrijk aandachtspunt om in de architecturale uitwerking de juiste balans te vinden tussen de oude gebouwen en de nieuwbouw, maar evenzeer tussen de nieuwe gebouwen onderling.

Ik was aangenaam verrast te zien dat er zo veel mensen met verschillende specialiteiten heel intensief bezig waren rond deze site.

Wij wilden vooral plaats terugwinnen voor mensen in armoede in deze stad. Ik denk dat onze stem wel gehoord is, maar we zullen op deze spijker moeten blijven kloppen om ervoor te zorgen dat er ook voldoende woningen voor mensen in armoede komen.

Maakte geen deel uit van de klankbordgroep.

Maakte geen deel uit van de klankbordgroep.

Dat kan ik nu nog niet zeggen. Daarvoor moeten voor mij de plannen nog concreter zijn. Ik zou wel kiezen voor een woonst met veel groen midden een grote diversiteit aan mensen, waar op een organische manier solidariteit kan ontstaan.

In het oud Sint-Pietersgasthuis: enerzijds omdat dit de plek is dichtst bij het centrum en anderzijds omdat het niet vlak tegen de straat ligt. Ik heb last van lawaai.

Ik kies graag voor een mooie loft in het karaktervolle gebouw van Materniteit, met zicht op de opengelegde Dijle en het nieuwe park.

Ik heb begrepen dat er veel aandacht is voor de zachte weggebruiker. Ik kijk ernaar uit om hier met de fiets door te kunnen fietsen zonder auto’s tegen te komen, waar kinderen terug op straat mogen spelen en waar mensen elkaar ongedwongen tegenkomen.

Ik vind het vooral positief dat men verschillende woningen meeneemt: eengezinswoningen, groepswoningen, zorgwoningen, een welzijnspost, ouderenzorgcentrum …

Waar ik persoonlijk echt niet naar uitkijk is een podiumkunstenzaal (we hebben al heel wat culturele infrastructuur), de winkels, de supermarkt en de horecazaken. Is daar wel een tekort aan in Leuven?

Ik kijk erg uit naar de welzijnstoren die UZ Leuven zal realiseren. Er is heel wat studiewerk voorafgegaan aan de invulling van dit gebouw, dat een vernieuwend staaltje van zorgverstrekking belooft te worden ten dienste van de nieuwe stadswijk errond, en van de hele Leuvense binnenstad.

Het mag geen afgesloten gebied worden. Mensen die hier in de toekomst willen wonen, moeten zich bewust zijn van de betekenis van het woord “openbare ruimte”. Dat wil zeggen dat ze bezoekers niet als indringers mogen beschouwen. Ik zie dat nu op andere plaatsen gebeuren.

Naast de fysieke ingrepen die mooi ogen, zal er daarom ook energie gestoken moeten worden in dialoog met (potentiële) bewoners.

De openbare ruimtes zijn voor mij dé aantrekkingspool van het huidige plan. Meer gezinnen dan vroeger trekken weer naar de stad als ze weten dat er rustplekken en groene (adem) ruimtes zijn, brede stoepen, fietspaden enz.

De openbare ruimtes in dit plan nodigen uit om niet binnen te blijven zitten en worden vanzelf ontmoetingsplekken, iets wat zo nodig is!

Ik kijk vooral uit naar de opengelegde Dijle en naar de glooiende oever tussen Dijle en middeleeuwse stadswal. Een ideale rustplek tijdens een zonnige middagpauze!

Karin Nelissen Buurtwerk ‘t Lampeke deelneemster klankbordgroep

- mozaĂŻek 33 I pag. 28 -

Een historisch relict en omringend hedendaags park vormen de

Handbooghof Leuven heeft nog relatief veel restanten van haar 11de eeuwse stadsomwalling. Zo is er niet alleen de toren in het stadspark en de resten op Hertogensite, maar ook langs de Dijle - tot nader order verborgen achter een warenhuis in de Brusselsestraat - staat er een zeventig meter lang restant van de eerste stadsomwalling: het Handbooghof.

Na enkele moeilijke jaren van verval, staat dit bouwwerk door de plannen van de nabijgelegen Hertogensite en Bruul, weer op de kaart. Deze omgeving gaat een belangrijke schakel vormen in het (paden-)netwerk langs de Dijle.

Zeker wanneer in Hertogensite de Dijle en de muurresten weer in het oog gaan springen, kan het Handbooghof een opvallend geheel vormen met zijn buren.

er slechts twee over. Bij de restauratie gaat men de muur zo veel mogelijk conserveren. Er komen geen nieuwe elementen bij. De bestaande bouwsporen die getuigen zijn van de lange geschiedenis van de stadsmuur, zullen zichtbaar blijven na de restauratiewerken.

De stadsmuur krijgt een groene afdekking die de muur moet beschermen tegen insijpelend vocht. Aan beide zijden van de muur komen de historische taluds in aarde terug. Deze zullen in verschillende hellingen aangelegd worden, zodat je er kan gaan opzitten.

Het historische Gildenhuis dat zich loodrecht op de stadsmuur en Dijle bevond, wordt geĂŤvoceerd door de contouren van het gebouw op te trekken in bakken in cortenstaal.

De restauratie De restauratie gaat over het deel tussen de voormalige Biestpoort (in de huidige Brusselsestraat) en de Minnepoort (aan de huidige Brouwersstraat). Oorspronkelijk behelsde dit deel van de ringmuur drie torens, maar vandaag blijven

Samen met de restauratie van het bouwwerk tracht men ook een oplossing te vinden voor de storende elementen uit de omgeving (het warenhuis, de weinig subtiele fietsenstallingen enzovoort).]]

het zicht vandaag (onder) en een impressie van de toekomst (boven).

- mozaïek 33 I blz. 29 -

hefboom voor de hele buurt

opdracht handbooghof Stad Leuven architecten & toekomstbeelden studieteam Studio Roma Ontwerpbureau Pauwels en Triconsult

DE EERSTE RINGMUUR ROND DE STAD Net als rond andere steden, trok men in de middeleeuwen rond Leuven een stenen ringmuur op. Deze min of meer cirkelvormige muur - met de Sint-Pieterskerk als middelpunt was bijna drie kilometer en omvatte eenendertig waltorens en elf stenen poorten.

De 12de-eeuwse stadsomwalling en zijn poortstraten vormden de basisstructuur van het historische stadsweefsel van Leuven. Alle latere ontwikkelingen zijn hierop geënt. Deze structuur is dus uitermate belangrijk voor het begrijpen van de stadsgeschiedenis en ontwikkeling.

Na de aanleg van de nieuwe (grotere) muur in de 14de eeuw ter hoogte van de huidige vesten, kwam deze oude muurgordel volledig in onbruik.

de stad, haar geschiedenis en haar ontwikkeling niet langer duidelijk.

Om de leesbaarheid weer te versterken (en de erfgoedwaarde van de stadsomwalling te duiden) focust de stad op twee pistes.

Enerzijds worden de nog aanwezige bouwkundige restanten stuk voor stuk geconsolideerd en waar mogelijk geïntegreerd in nieuwe projecten. Anderzijds zal men het traject van de stadsomwalling in de toekomst visualiseren aan de hand van een grafisch element, ingebracht op het openbaar domein. (zie hieronder)

Vandaag zijn er nog verschillende bouwkundige restanten her en der. De ruimtelijke samenhang tussen deze restanten is volledig verloren gegaan. Hierdoor is de leesbaarheid van

ONTWERP MEE

Torenresten in de Karel Van Lotharingenstraat

Torenfragment t.h.v. het Rega-instituut (Minderbroedersstraat)

Muurresten in de Redingenstraat

Justus Lipsius- en Janseniustoren (restanten van de waterpoort)

Om het traject van de eerste muur te visualiseren, zullen in de toekomst grafische elementen het traject markeren.

De stad zoekt echter nog een professioneel wonderteam (erfgoeddeskundige, landschapsdeskundige en grafisch ontwerper) om dit vorm te geven.

Wie zich hierin herkent, kan meedoen aan deze “Onderhandelingsprocedure met bekendmaking”. meer info: jo.buijs@leuven.be

- mozaïek 33 I blz. 30 -

DIJLE NOORD PENITENTIENENST Nergens veranderde Leuven de voorbije jaren sneller dan in dit gebied. Tot diep in de jaren negentig was deze wijk een opeenstapeling van (veelal) vervallen industriële complexen.

De meest waardevolle exemplaren - gebouw “In Zeelandt”, de Smidse en andere bleven bewaard, terwijl andere complexen plaats ruimen voor een nieuw stadsdeel.

Door de afbraak van de megalomane complexen van weleer ontstaat er een nieuw stedelijk grid dat gebaseerd is op de verschillende armen van de Dijle.

Rondom de Penitentienenstraat is de transformatie bijna afgerond, terwijl rond de Vaartstraat de omgeving nog dagelijks verandert.

TRAAT I VAART

- mozaïek 33 I blz. 31 -

Een overzicht van de verschillende projecten.

buurtpark Penitentienenstraat La Vignette Silo Klaverveld Dijleterassen Penitentienenstraat VEL-site Pereboomstraat

Tweewaters Balk van Beel Casco Studentencomplex Vaartstaat #94 Eiland en feestzaal De Smidse De Hoorn woonproject Burchtstraat Sluispark Bottelarijsite

- mozaïek 33 I pag. 33 -

Meningen uit en over ...

Omgeving Penitentienenstraat Wie? • Elena • Eros • Magda Jacobs Waar?

• Parkje Penitentienenstraat

Wanneer?

• Midden mei 2015

Magda Jacobs wandelt met haar kleinkinderen vanaf de Bruul via het parkje aan de Penitentienenstraat naar de Vaartkom. Het is niet de kortste weg maakt ze duidelijk, maar het is een fijn parcours om te wandelen.

Magda woonde bijna haar leven lang in deze omgeving.

Toch is ze een drietal jaar geleden verhuisd. Ze woont nu in Kessel-Lo, maar hoopt om binnenkort opnieuw een appartement in deze buurt te kopen.

“Mijn kleinkinderen wonen sinds deze winter aan het Engels Plein en het zou fijn zijn als ik weer dichter bij hen was. Het is maar vijf minuten van Kessel-Lo naar de Vaartkom, maar toch is het een wezenlijk verschil met vroeger.

Zeker nu we onze wagen hebben weggedaan en alles te voet doen, is het aangenaam om snel en veilig te voet overal te komen. Vandaar ook dat ik uitkijk naar de ontwikkelingen van DijleDelta. Op plan ziet het er alvast goed uit en komen

er weer heel wat voetgangersverbindingen bij. Al dat wandelen houdt me ook nog eens in een goede conditie.

Het is hier trouwens in al die jaren wel zeer hard veranderd.

Vroeger stonden hier gewoon oude fabrieken en opslagplaatsen, maar nu kunnen kinderen hier spelen, werken ze hier in “Den Hof” en is de Dijle weer open. Vandaar dat ik graag met de kinderen naar hier kom.

Het is zeer aangenaam dat Leuven veel van deze ietwat verborgen groene plekken heeft. Mijn favoriet is trouwens het Dijlepark, maar dat is alweer ergens anders.]]

- mozaĂŻek 33 I blz. 34 -

Ontdek je stad

De Penitentienenstraat en o De buurt van de Penitentienenstraat is voor velen een onbekend stukje Leuven. Toch is het zonder twijfel een pioniersbuurt. Hier gebeurde wat in de aanpalende wijken enkele jaren later ook plaatsvond: de switch van een industriebuurt naar een woonbuurt.]]

Private woningen Tussen het park en de Penitentienenstraat was een strook grond voorbehouden voor negen bouwloten. Private bouwheren kregen hier de kans een eigen stadswoning te bouwen, binnen bepaalde grenzen maar tegelijk ook met enige ontwerpvrijheid.

Ook aan de andere kant van het park verschenen langs de Penitentienenstraat nog een aantal hedendaagse rijwoningen. Hierdoor heeft de straat hier een moderne en levendige uitstraling.

< La Vignette Dit hedendaags sociaal huisvestingsproject op een vroeger braakliggend terrein van de brouwerij telt 22 sociale koopwoningen rond een autovrije binnenstraat en boven op een ondergrondse parkeergarage. Het hele project is letterlijk naar de zon gebouwd en zorgde als eerste woonproject uit de omgeving voor een nieuwe structuur voor de wijk.

Oorspronkelijke woningen > Het valt op dat in heel deze buurt de laatste jaren ook heel wat private eigenaars hun woning begonnen te renoveren. De dynamiek die de stadsvernieuwingsprojecten bracht, straalt op deze wijze uit over de hele omgeving.

< Silo Deze voormalige mouterijsilo is ingericht met kantoren, een galerij, een horecazaakâ&#x20AC;Ś. Door de hoogte vormt het gebouw ook een herkenningspunt in de buurt.

- mozaĂŻek 33 I blz. 35 -

omgeving

Klaverveld I Dijlepad I Dijleterrassen Rond de gerenoveerde silotoren ligt Klaverveld: ruim 100 appartementen en 12 rijwoningen kijken uit op een groen binnenpleintje. Ook hier legde men de Dijle over een lengte van bijna 120 meter open en kwam het Dijlepad tot leven. Een klein groen parkje flankeert het water. De Dijleterrassen en een aantal zitbanken zorgen dat dit een aantrekkelijk rustpuntje geworden is.

â&#x20AC;&#x2DC;

De dynamiek van de stadsvernieuwingsprojecten straalt uit naar de hele omgeving.

VEL-site I Pereboomstraat De VEL-site telt 32 woningen (de meeste duplexen) langs een autovrije binnenstraat, op een oorspronkelijk vervuild fabrieksterrein.

Aan de andere kant van de Dijle ligt de Pereboomstraat. Daar kwam recent een nieuwe kademuur zodat de Dijle opnieuw vlot en veillig door de binnenstad kan stromen. Een deel van de nieuwe kademuren bestaat uit schanskorven, de andere helft kreeg een afwerking in metselwerk.

Buurtpark In de nabije toekomst zal het bestaande Penitentienenpark groener kleuren.

Zo komt er ondermeer een grote lindeboom, een meer gevarieerde inheemse beplanting voor nuttige bijen en vlinders enzovoort. Tegelijkertijd zal de beplanting ook aangepast zijn aan spelende kinderen, komt er heel wat eetbaar groen en is er de reeds bestaande buurtmoestuin. Door al deze ingrepen zal deze plek nog meer dan vandaag een groene en ecologische speel- en rustplek zijn op maat van de buurt.

Bruul De Bruul is een groene ontmoetingsplek waar kinderen uit de brede buurt veel speelmogelijkheden krijgen. Bovendien bouwde de stad er een ontmoetingsruimte bij die je kan huren.

- mozaïek 33 I blz. 36 -

Een nieuwe wijk aan de Dijle

DijleDelta & omgeving DijleDelta is de naam voor de buurt rondom de Mechelse- en de Sluistraat die verschillende decennia lang gekenmerkt werd door immense opslaghallen. Terwijl de ontwikkelingen rondom de Penitentienenstraat stilaan tot rust komen, start in deze omgeving de ene na de andere werf op. Vele complexen worden afgebroken zodat er plots nieuwe zichten ontstaan terwijl enkele waardevolle exemplaren een nieuw leven krijgen.

Sluisstraat

6

4

Va a

rt

st ra at

5

7 3

c

2

Me

Project per project komt het water in beeld.

at stra e s l he

‘

1

Op basis van de ruimtelijke uitvoeringsplannen van de Vaartkom en het hieruit voortvloeiende masterplan openbare ruimte, bouwen publieke en private bouwheren aan deze volledig nieuwe wijk.

De Dijle is hierbij veel meer dan een mooi achtergrondplaatje. De rivier en zijn oevers vormen - net als bij de vele andere projecten in deze Mozaïek omschreven - de blauwe draad. Project per project komt het water niet alleen opnieuw aan de oppervlakte, maar is het ook her en der bereikbaar. Tegelijk krijg je langsheen de Dijle ook groen en voet- en fietspaden.

Rondom de rivier rijzen ondertussen verschillende gebouwen uit de grond, of renoveert men oude complexen.

Daarnaast bloeit er een nieuw stedelijk park, werken creatieve bedrijven en kunstenaars aan een nieuwe kijk op de wereld en onze toekomst enzovoort.

Een overzicht.]]

1. De Hoorn Met de definitieve opening van het Grand Café is de eerste fase van De Hoorn definitief afgerond.

Anno 2015 biedt het monument onderdak aan verschillende creatieve bedrijven, historische eventzalen en een Grand Café ... met het meest zonnige terras van Leuven.

Om de aanwezige creativiteit en het ondernemerschap verder te kunnen uitbouwen, ontwikkelt men op dit moment een tweede bouwfase. Dankzij deze aansluitende nieuwbouw zal het aantal creatieve kantoren verdubbelen.

2. Bottelarijsite Toekomstige woonwijk op oude Bottelarij.

3. Studentencomplex Vaartstaat #94 Studentencomplex in het voormalige hoofdkantoor van AB InBev.

- mozaïek 33 I blz. 37 -

DE OEVERS TUSSEN DE PENITENTIENENSTRAAT & DE VAARTKOM IN CIJFERS

6. Burchtstraat Een veelhoekig sociaal wooncomplex met centraal een intiem binnenplein dat in het verlengde ligt van het Sluispark. Het complex is in volle opbouw.

Het eerste gebouw dat deze vzw vandaag beheert, is de loods in de Vaartstraat van projectontwikkelaar ViRiX. In deze loods van 420 m² zijn 15 werkplekken mogelijk. Daarnaast komt er een metaal- en houtatelier en een ruimte voor afgestudeerde theatermakers. ViRiX stelt de loods alvast vijf jaar open als atelier. Het gebouw zal op termijn gesloopt worden voor de verdere ontwikkeling van de stadswijk DijleDelta.

Ondertussen onderzoekt de vzw andere mogelijke locaties. Zo kan de Vaartkom verder groeien als een plek waar je kunst en cultuur op verschillende manieren kan beleven.

De toewijzing aan de kunstenaars gebeurt door de vzw.

1301 meter

de totale lengte (verstevigde) groene oever

2185 meter

1053 meter de totale lengte overwelfd of overbouwd WORDT

5. Sluispark Nieuwe groene ruimte en de huidige tijdelijke invulling ervan.

120 meter

de extra oeverruimte die gecreëerd is door de zandvang

WORDT

Om de praktische context voor de kunstenaars en de gebouweigenaars te vereenvoudigen, werd de vzw Casco opgericht. Deze organisatie gaat actief op zoek naar mogelijke ateliers en waakt mee over de kwaliteit en de betaalbaarheid ervan.

3576 meter

de totale oeverafstand in deze zone

WAS

7. Casco Omdat sommige gebouwen voorlopig nog geen definitieve herbestemming hebben, worden ze ingezet als tijdelijke atelierruimte voor kunstenaars.

WAS

4. Eiland & Feestzaal Appartementen en open ruimte tot aan het water.

97 meter

- mozaïek 33 I blz. 38 -

De eerste gebouwen van DijleDelta

Eiland en Feestzaal

bouwheer & beelden ViRiX architecten SVR

Het gebouw Feestzaal ligt tussen de nieuwe Dijlearm en de Vaartstraat. Hier komen veertien hoekappartementen verspreid over vijf bouwlagen.

Achter de grote glaspartijen in de gevels zitten de leefruimten. De meer gesloten gevel in metselwerk geeft de slaapkamers de nodige privacy. De dakverdiepingen springen telkens terug. Zo onstaan op de bovenste verdieping grotere terrassen.

Tussen het toekomstige Sluispark en de Vaartstraat - op de plek waar twee Dijlearmen samenkomen - bouwt men een dubbel wooncomplex: de appartementsblokken Feestzaal en Eiland.

Door de inplanting van beide complexen hebben de bewoners bijna allemaal een mooi zicht op het water. Tegelijk krijg je rondom deze gebouwen een reeks zichtlijnen en een netwerk voor zacht verkeer.

Dat omliggende netwerk is meer dan een verzameling paden. Aan het water komen er bijvoorbeeld terrassen waardoor je op deze plek echt tot aan het wateroppervlak kan.

Naast deze terrassen komt rond de bestaande sluisconstructie ook een nieuwe dubbele brug.

Op de plek waar de twee Dijlearmen samenvloeien linkt een andere brug de Vaartstraat met de watertoren.

Het gebouw Eiland ontleent zijn naam aan de ligging tussen deze twee armen. Het gebouw krijgt zo twee voorkanten: één die uitkijkt over het nieuwe Sluispark en één over de opengelegde Dijlearm. Op de vijfde verdieping springt het koperkleurige dakvolume terug en ontstaan grotere terrassen. In totaal komen hier 66 appartementen, verspreid over zes bouwlagen.

Met de materiaalkeuze van beide gebouwen – een natuurstenen sokkel, rood metselwerk met accenten in wit beton en een koperkleurig dakvolume – willen de architecten subtiel verwijzen naar het industriële verleden van de plek.

De eerste bewoners kunnen hier in het najaar van 2016 komen wonen.]]

- mozaïek 33 I blz. 39 -

Een nieuwe wijk

Bottelarij

bouwheer & beelden ViRiX architecten Robbrecht en Daem architecten en Styfhals & Partners

Meningen uit en over

Vaartstraat #94

Ook de plannen voor de zogenaamde Bottelarijsite krijgen stilaan meer vorm. Het voormalige grote betonnen volume aan het Klein Begijnhof, tussen de Sluisstraat en de Mechelsestraat, maakt plaats voor een energieneutrale wijk met een zestigtal eengezinswoningen met tuin en een aantal appartementen.

De ontwikkelaar wil hier grote gezinswoningen maken waarbij kamers als studentenkamers kunnen ingezet worden als er nog geen kinderen zijn of als de kinderen al het huis uit zijn. Zo kunnen gezinnen het wonen betaalbaarder maken door tijdelijk een studentenkamer in hun huis te verhuren.

Om concrete plannen te tonen is het nog net te vroeg. De ontwikkelaar tekent deze principes nu uit in de plannen. De oude Bottelarij is intussen al wel volledig verdwenen.

ViRiX start de nieuwbouw in 2016. Ondertussen schreef de ontwikkelaar ook een wedstrijd uit voor het uitvoeren van een studie naar de mogelijkheden om van de Bottelarijsite een energieneutrale woonwijk te maken.

Later volgen in DijleDelta nog 30 appartementen langs de Mechelsestraat en ongeveer 130 appartementen en commerciële ruimten langs de Vaartkom zelf.]]

STADSWONINGEN Veel jonge gezinnen zijn op zoek naar een betaalbare gezinswoning. De stad en het Autonoom Gemeentebedrijf Stadsontwikkeling Leuven (AGSL) willen deze mensen aanmoedigen om in Leuven te blijven wonen. Daarom hebben ze het concept van ‘Leuvense stadswoningen’ ingevoerd. Onder een aantal vastgelegde voorwaarden kan je bepaalde woningen en appartementen goedkoper aankopen. Concreet richt het AGSL zich in het bijzonder op jonge mensen die zich willen engageren om voor een lange periode in Leuven te blijven wonen.

Na eerder geslaagde projecten in De Centrale Werkplatsen, De Latten en de Balk van Beel, waren er dit voorjaar stadswoningen te koop in de stadswijk DijleDelta en komen er dit najaar stadswoningen te koop in de Twist in Tweewaters.

Meer info: www.agsl.be

Wie? • Jaak Roggen Waar?

• Vaartstraat # 94 Wanneer?

• Midden mei 2015 Jaak Roggen zit zijn eerste jaar op kot in Leuven. Hij komt vanuit Kortessem en zocht oorspronkelijk met een goede vriend een appartement om samen te huren. Omdat dit toch niet vanzelfsprekend bleek, kwam hij hier terecht.

“We hebben nu allebei een kamer naast elkaar. Dat is ook best fijn. Zeker ook omdat de rest van het blok goed meevalt. Er is ondermeer een gemeenschappelijke ruimte met een pool en een pingpongtafel … en bij ietwat warm weer, zitten we hier buiten op het grasveldje.

In de Vaartkom kom ik zelden. Ik zie wel dat daar veel verandert, maar ik focus me toch eerder op mijn kot en de universiteit. Ik weet wel dat ons gebouw een groot kantoor was. Je voelt dat het hier bijzonder goed geïsoleerd is. Deze winter heb ik slechts twee keer de verwarming moeten opzetten. Hopelijk houdt het gebouw de komende weken ook de hitte buiten.”]]

- mozaïek 33 I blz. 40 -

De groene long voor de buurt in detail

Sluispark Voor het ontwerp van het Sluispark ging men niet over één nacht ijs.

De landschapsarchitecten en de bouwheren ontwierpen het buurtpark op maat van de buurtbewoners.

Tijdens een aantal overlegmomenten legde men vast welke eigenschappen het park moest hebben. De visies die toen zijn geformuleerd, zijn geconcretiseerd in het ontwerp. Het gaat dan ondermeer over: • de inplanting van de speelzone aan de kant van de Glasblazerijstraat • de vele zitmogelijkheden • de natuurlijke constructies die aan- leiding geven om mee te spelen • het betrekken van het water in het ontwerp • het maken van een centrale ont- moetingsplek enz.

1. Een klepstuw in de Dijle organiseert het niveauverschil van het water. In gesloten toestand voedt de vierde Dijlearm - via De Hond - de vaart. Wanneer men deze klepstuw opendraait, spoelt het de vierde Dijlearm, zodat er minder aanslibbing en geurhinder is.

Om het water constant op peil te houden, is er op het einde van de vierde Dijlearm een tweede vistrap.

2. Het voedingskanaal/de zandvang De Hond dient om het zand op te vangen uit het water dat van de vierde Dijlearm naar de vaart stroomt. Deze constructie werd in 2013 voltooid door WenZ. Langs de zandvang is net een moeraszone aangeplant. Deze zone zal niet doorwaadbaar zijn.

Sluisstraat

De Hond

4 2 7 m

Ho

1

D

9

at

de er

e ijl

le

ar

Vi

‘

11

5

rts tra

3 10

Volgende zomer moet het volledige park zichtbaar worden.

6

8

Va a

Het park ligt op gronden van de stad en ViRiX. Beiden besloten echter dat het park het best tot uiting kon komen als het één geheel vormde. Daarom engageerden ze zich om het gezamenlijk aan te leggen.

Dij

Het ontwerp speelt hier bijzonder op in. In samenwerking met de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) die het water beheert en controleert, zal het water een essentiële rol krijgen in het park. Ondermeer een klepstuw en twee vistrappen zorgen ervoor dat het geen dode rivier zal zijn die losstaat van de omgeving.

Onderdelen Sluispark

rm

Doorheen het park meanderen verschillende waterlopen: de hoofdarm van de Dijle, de vierde Dijlearm en het voedingskanaal/de zandvang De Hond.

Uitgangspunten ontwerp Sluispark

ofd a

Niet alleen de verschillende Dijlearmen brengen ruimte en zuurstof in dit gebied.

Centraal in DijleDelta komt er ook een vrij groot groengebied: het Sluispark.

Een deel ervan was de voorbije jaren al zichtbaar door de inspanningen van de omwonenden, de Hoorn, ViRiX, de VMM en de stad die een tijdelijke variant inrichtten. Maar volgende zomer moet het volledige park zichtbaar worden.

- mozaïek 33 I blz. 41 -

bouwheer & plan ViRiX ontwerp OKRA- landschapsarchitecten en ARA i.o.v. de stad Leuven

3. Het grootste deel van het park is speelzone. In deze open grasruimte, kan iedereen naar hartenlust spelen.

Op vraag van de buurtbewoners komt deze dicht bij de bestaande woningen.

4. De huidige Sluisstraat verdwijnt.

Achter De Hoorn verandert de weg in een wandel- en fietspad. De Sluisstraat zal in de toekomst met andere woorden geen doorgaand autoverkeer meer toelaten.

5. Het centrale plein van het park ligt in het verlengde van de Sluisstraat.

Het bestaat uit een verhoogd gedeelte met houten zitelementen die je kan gebruiken als een soort podium voor het grasveld. Het podium loopt uit in trappen die tot in de Dijle gaan.

6. De verbinding Sluispark/watertoren.

2

7. In deze meer gesloten zone vangen zogenaamde ‘ezelsoren’ (grote zachte trappen) het reliëfverschil in het terrein op. De keermuurtjes dienen ook als zitelementen. Hier komen verschillende soorten notenbomen die privacy geven aan de terrassen van “Eiland”.

Ivo Terrens Vlaamse Milieumaatschappij (VMM)

8. De natuurlijk aangelegde oevers hebben een wandelpad met linken naar de andere delen van de Vaartkom.

9. De resten van de Sluismolen zijn niet beschermd, maar wel waardevol.

De VMM is vandaag eigenaar van deze constructie en zal verdere verloedering van de Sluismolen voorkomen . In overleg met de stad en ViRiX bekijken ze op welke wijze de restanten enigszins kunnen behouden en geïntegreerd worden in het park.

De VMM investeert heel wat in Leuven in het algemeen en in het Sluispark in het bijzonder. Ivo Terrens van deze dienst is ondermeer bijzonder opgezet met de vistrap (10).

“Je moet weten dat er ongeveer dertien vissoorten in de Leuvense binnenstad rondzwemmen. De klepstuw in het Sluispark hindert echter de doorgang voor deze vissen. Toch is deze doorgang samen met de verdere verbetering van de waterkwaliteit erg belangrijk als we het visbestand in de Dijle verder willen herstellen. Daarom komt er die bijzondere ‘omweg’ ... in de vorm van een vistrap. Een vistrap overbrugt het hoogteverschil in kleine trapjes zodat de vissen zowel stroomopwaarts als stroomafwaarts kunnen zwemmen of ‘springen’.

Deze vistrap is er niet enkel voor de vissen, maar vormt ook een fijn onderdeel van het park voor mensen. De stenen drempels van de vistrap bijvoorbeeld dienen in de zomer ook als speelelement voor de kinderen.

Langs de tweede vistrap (11) - die er ondermeer voor zorgt dat het water hoog genoeg blijft staan en de vissen toch door kunnen komt ook een natte zone die bij hoog water overstroomt.”

- mozaïek 33 I blz. 42 -

Inclusief een derde groene long voor de Vaart

Masterplan publieke Bruggen over de Dijle Langsheen de Dijle komen er volgens het masterplan een zevental bruggen bij. Deze maken vlotte voetgangers- en fietsersverbindingen tussen de nieuwe en oude wijken. Twee bruggen zijn reeds zichtbaar.

In de Vaartkom komt er na de Keizersberg (geopend) en het Sluispark (in opbouw vanaf najaar 2015) nog een derde belangrijke groene long: het park Tweewaters. Dat vormt een onderdeel van het masterplan publieke ruimte voor de hele stadswijk Tweewaters.

Dit park past in twee bredere plannen: het masterplan Tweewaters (van Stéphane Beel en Xaveer De Geyter) en het masterplan publieke ruimte Vaartkom van het studiebureau Omgeving.

Landschapsarchitect Bas Smets integreerde de visie van beide plannen binnen zijn kader, waardoor de publieke ruimte in Tweewaters zowel zal inspelen op de gebouwen van Tweewaters als op de andere publieke ruimten van de Vaartkom.

Een brug tussen de Schipvaartstraat (langs de Balk van Beel) en de Tweewatersstraat zorgt voor de verbinding tussen de Vaartkom en de binnenstad.

Een dertig meter lange spoorwegbrug in DijleDelta werd toevallig aangetroffen tijdens de afbraakwerken. Een gespecialiseerd bedrijf restaureerde het kunstwerk. Weldra zorgt ze voor een nieuwe verbinding tussen het Sluispark en de Vaartstraat.

De realisatie verloopt fase per fase.

Dankzij dit ontwerp krijg je op het einde van het project een samenhangend geheel.

Het masterplan onderscheidt vier grote deelruimtes: plaza, bos, park en tuin.

Het ontwerp gaat elke ruimte versterken. Op die manier ontstaat een opeenvolging van plekken die je op één of andere manier kan gebruiken en ervaren.

‘

De realisatie verloopt fase per fase.

Dankzij dit ontwerp krijg je op het einde van de rit een samenhangend geheel.

- mozaïek 33 I blz. 43 -

tkom

e ruimte Tweewaters Vaartkom

Balk van B

eel

JMA Plein

e

ijl

D

1

2

JP

3 4

© Bureau Bas Smets

Dijle

at

tra ss

er

el ck

in

M

3

1. Plaza Het gedeelte rondom de silo zal de centrale plek van de stadswijk vormen door de aaneenschakeling van verharde pleinen. Om de zeer verschillende gebouwen toch tot één geheel te vormen komen overal kleiklinkers.

4. Park Aan beide zijden van de Dijle en de Vunt komt een park. Dit zal even groot zijn als het Leuvense stadspark.

Beide waterlopen komen zo in het centrum van het park te liggen.

Om het water bij het park te betrekken, gaat men - net als in het Sluispark - het maaiveld lager aanleggen. Hierdoor kunnen ook waterplanten zich ontwikkelen aan de oevers.

Het bestaande fietspad zal zich doorheen deze nieuwe verbrede rivierbedding slingeren.

2. Stille tuin De ruimte tussen de kantoren van AB InBev en de nieuwe woningen van het park zal een meer privaat karakter krijgen. Dit is geen verblijfszone maar een inkomhal naar de omliggende gebouwen. De wegenis wordt tot een minimum beperkt. Deze tuin zal rust en eenvoud uitstralen.

3. Speelbos In deze zone plant men de bomen op een grid van 5m x 5m. Van op een afstand vormen ze zo een gesloten geheel, net als in een bos. Wanneer je ter plaatse bent, zal het duidelijk zijn dat er een aardige afstand is tussen de bomen en er veel doorzichten blijven.

Onder de bomen komt een bloemenweide.

masterplan publieke ruimte Tweewaters Ertzberg en Bas Smets landschapsarchitecten

- mozaĂŻek 33 I blz. 44 -