Mozaïek - 2009 - september

stadsvernieuwing leuven

editie SEPTEMBER 2009 jaargang 6 nummer 3

campus sociale wetenschappen EN nieuwe buurtparken

COLOFON

INHOUDSTAFEL

Concept en realisatie communicatie stadsvernieuwing stad Leuven Redactie Geert Antonissen, Karlien Stroeykens Fotografie Geert Antonissen, Karlien Stroeykens, Erna Vanesch, JP Engineering (luchtfoto’s), Poponcini en Lootens Schepen van communicatie Els Van Hoof Directeur communicatie Alfons Verdyck Met dank aan Stad Leuven: AGSL, technische dienst wegbeheer, dienst ruimtelijke planning, groendienst, college van burgemeester en schepenen K.U.Leuven, HASA architecten, Poponcini en Lootens ir. architecten, awg, Henk Visch, Erik Dhont Verantwoordelijke uitgever College van burgemeester en schepenen Contactgegevens Communicatie stadsvernieuwing Stadskantoor Professor Van Overstraetenplein 1 3000 Leuven infohuis@leuven.be, tel. 016 272 272 Meer info: www.leuven.be/stadsvernieuwing Volgend nummer Oktober 2009

pag 03 Inleiding pag 04 Campus sociale wetenschappen: masterplan pag 05 Buitenaanleg pag 06 Wat is er op de campus? pag 08 Studentenresidentie Herman Servotte pag 10 Auditoria J. Monnet - M. Weber pag 11 Hoger Instituut voor de Arbeid pag 12 Faculteitsgebouw sociale wetenschappen, kunstwerk ZoĂŤnzo pag 14 Nieuwe parkjes pag 16 Voor en na

DE CAMPUS IN DE STAD De campus sociale wetenschappen was jarenlang niet bepaald een voorbeeld van een fijn ge誰ntegreerde binnenstedelijke campus.

Zeker wie via de Parkstraat het gebied naderde, moest door een soort stedelijke parkeerwoestijn die niet voldeed aan de theorie谷n over de (leefbare) stad die op de campus zelf gedoceerd werden. De gebouwen zelf functioneerden enkel op zich en de tussengebieden blonken uit in karakterloosheid. Tijdens het academiejaar zorgden de studenten voor de nodige beweging, maar vooral tijdens vakantieperiodes was dit stuk binnenstad dof en onaantrekkelijk.

Gelukkig is sinds een goed decennium heel wat veranderd. De hele site kreeg een masterplan en de daarbij horende nieuwe en gerestaureerde gebouwen en tussengebieden. Hierdoor is er nu een geheel nieuwe campus. In deze Moza誰ek belichten we dan ook het resultaat van deze transformatie die - geheel naar goede Leuvense traditie - publiek toegankelijk is en een meerwaarde vormt voor de omgeving.

Reacties op deze Moza誰ek zijn zoals steeds welkom op infohuis@leuven.be.

Vriendelijke groeten Communicatie stadsvernieuwing Leuven www.leuven.be/stadsvernieuwing

CAMPUS SOCIALE WETENSCHAPPEN Masterplan blaast campus nieuw leven in De campus sociale wetenschappen is gedurende vele decennia zonder een duidelijke ruimtelijke visie gegroeid. Sinds de oprichting ervan in de jaren ’50, pootte men gebouwen neer naargelang de noden en behoeften. Geheel volgens de toenmalige tijdsgeest en de financiële mogelijkheden, geraakte het terrein zo overwoe-

kerd met economische, uniforme gebouwen die boven alles functioneel dienden te zijn. Tegelijk ontwikkelde zich ook een grote, doodse autoparking aan de Parkstraat. Weinig gebruikers van de campus waren tevreden met hun werkomgeving en ook voor de omliggende stad betekende de campus geen meerwaarde.

foto’s van de campus voor de renovatie © K.U.Leuven

Kantelmoment

Visie

Rond de eeuwwisseling doken er heel wat nieuwe uitdagingen op: de universiteit plande twee nieuwe auditoria, het kunstencentrum STUK trok van de campus sociale wetenschappen naar het nieuwe gebouw in de Naamsestraat en als klap op de vuurpijl verhuisde ook de faculteit Farmaceutische Wetenschappen naar Gasthuisberg.

Het moest kortom beter. Het nieuwe plan koos er duidelijk voor de bebouwing in de Parkstraat te herstellen en op deze plek de hoofdtoegang tot de campus te maken. Zo heeft de campus sociale wetenschappen - net als andere historische campussen in de binnenstad - nu ook een duidelijke toegang.

Om al deze veranderingen in goede banen te leiden, besloot de universiteit een masterplan op te maken dat de campus nieuw leven kon inblazen. De analyse van het masterplan legde een reeks pijnpunten bloot: de campus was een verzameling van afgeleefde en los van elkaar functionerende universiteitsgebouwen; noch de gebouwen noch de campus in zijn geheel hadden een duidelijke voor- en achterkant, de leesbaarheid en de overzichtelijkheid van het geheel ontbrak, de parkeerplaats overheerste het terrein, door de gapende opening in de Parkstraat bleef het bouwblok ongesloten, enz.

Daarnaast moesten de auto’s uit het campusbeeld verdwijnen.

Daarom staan ze nu ondergronds en is er boven een aangename buitenruimte. Die buitenruimte biedt niet enkel verpozing voor studenten en personeel van de campus, maar ook voor buurtbewoners. De binnenpleinen zijn namelijk geheel naar goede universitaire traditie (zie ook blz. 14) publiek toegankelijk via verschillende toegangen.

Nu de ideeën achter het masterplan tot leven zijn gekomen, is er niet enkel een aangenamere campus ontstaan, maar ook een nieuw stukje binnenstad.

De buitenaanleg Informele ontmoetingsruimte De campus sociale wetenschappen is van nature een bijzonder drukbezochte plek. Zeker tijdens het academiejaar heb je een grote toevoer van mensen naar de verschillende leslokalen, de faculteitsgebouwen, het HIVA-instituut en natuurlijk ook het populaire studentenrestaurant ALMA II. Om deze drukte enigszins te neutraliseren, wilde de universiteit een eenvoudig ontwerp voor de buitenruimte, zowel voor het centrale plein zelf als voor de andere tussenliggende ruimten.

Centraal plein Door de verhuis van de auto’s naar de ondergrondse parking, ontstond er centraal op de campus genoeg ruimte voor een plein. Dit plein kon zich meteen ontwikkelen tot de centrale as tussen de verschillende omliggende gebouwen.

Bij de concrete inrichting van het bovengrondse plein moest men echter wel rekening houden met de ondergrondse constructie.

Op de dakplaat van een parking, kan niet eender welke beplanting of verhardingsmateriaal staan.

Kastanjebruine kleiklinkers vormen vandaag de basis van het plein.

Ze liggen als een tapijt over het binnengebied verspreid. Tussenin bevinden zich heel wat graspleintjes en groene heuveltjes van bodembedekkers en struiken. Het ruime assortiment planten gaat het centrale plein ook regelmatig anders inkleuren. De grote Japanse notenbomen geven een extra accent in de hoogte.

Tussenliggende ruimten Niet alleen het centrale plein kreeg een nieuw gezicht. Ook de circulatieruimten en de restruimten tussen de gebouwen werden ontworpen volgens dezelfde principes als het centrale plein. Zo vormt de hele site een harmonieus geheel.

Die harmonie zet zich ook verder in de buiteninfrastructuur. Zo ontwierpen de architecten speciaal voor de campus abstract vormgegeven fietsenstallingen die - bedekt met blauwe regen het eenheidsgevoel van de buitenaanleg subtiel versterken.

Ontwerp: landschapsarchitect Erik Dhont

Wat is er op de campus?

1. Studentenresidentie Herman Servotte (blz. 8-9) 2. Nieuwe Auditoria J. Monnet - M. Weber (blz. 10) 3. HIVA (blz. 11) 4. Faculteitsgebouw sociale wetenschappen (blz. 12-13) met het studentenrestaurant Alma

5. Vernieuwd auditoriacomplex

4

6. Pangaea, internationaal ontmoetingscentrum van de K.U.Leuven

1

7. Instituut voor Farmaceutische Wetenschappen Studeren zonder voorschrift

7

6

5

3

Het voormalige Instituut voor Farmaceutische Wetenschappen is een opvallend historisch gebouw op de campus. Dit statige complex begrenst de campus aan zijn oostelijke kant tussen de Vesaliusstraat en de Van Evenstraat. Aan de buitenzijde doet het gebouw bijna kasteelachtig aan. Onder andere door deze unieke uitstraling is het gebouw ondertussen opgenomen op de ontwerp­ lijst van de Vlaamse Overheid van voor bescherming vatbare monumenten.

Vandaag staat het hele complex leeg. De Faculteit Farmaceutische Wetenschappen die er vroeger onderdak vond, verhuisde namelijk enkele jaren geleden naar de campus Gasthuisberg, meer bepaald naar de nieuwe gebouwen van Onderwijs en Navorsing.

2

Toch kent het gebouw interessante perspectieven. Het zal in de toekomst integraal gaan deel uitmaken van de campus als studielandschap Humane Wetenschappen voor alle studenten van de binnenstad. De grootte en ligging lenen zich daar perfect toe. Een studielandschap is een plaats waar studenten kunnen samenkomen om te werken aan groepswerken, te studeren, te discussiëren en te overleggen. Het studielandschap zal voorzien zijn van de nodige voorzieningen (internetverbindingen, catering, bibliotheek, …) om de dagelijkse leeromgeving van de studenten te verbeteren.

De ontwerpers (tv ABSCIS - Provoost - Ingenium) zijn net aangesteld. Het ontwerp voor de herinrichting van het gebouw wordt nu nog verder verfijnd.

Studentenresidentie Herman Servotte Een gezicht voor de campus Op de plaats waar vroeger - door de afbraak van een aantal woningen - het bouwblok van de campus een enorme wonde vertoonde, staat nu de studentenresidentie Herman Servotte. Dit gebouw loste in één beweging een aantal pijnpunten van de voormalige campus op. Zo herstelt het de straatwand aan de Parkstraat en creëert het meteen een uitnodigende hoofdtoegang tot de campus. Door een ondergrondse parking aan het gebouw te koppelen, kon het binnengebied autovrij worden en kreeg het heel wat kansen om zich te ontwikkelen. Omdat het gebouw zich zowel naar de straat als naar de campus zelf richt, gaf het de aanzet tot de herstructurering van de hele omgeving.

Relatie met de straat en de campus De studentenresidentie vervolledigt vandaag de gebouwenrij langsheen de Parkstraat. Dankzij een lichte knik in het gebouw geeft het complex extra ruimte en zuurstof aan de smalle Parkstraat. Het aantal bouwlagen is in verhouding tot de bestaande woningen. De vijfde bouwlaag ligt overal teruggetrokken van de straat zodat die minder druk uitoefent op de omgeving. De slanke vorm van het geheel geeft ook de campuszijde zelf de nodige ruimte.

Twee openingen zorgen ervoor dat de campus en de Parkstraat met elkaar verbonden blijven. De meest opvallende opening ligt centraal in het complex en doet dienst als hoofdtoegang. Een tweede kleinere opening is zowel de toegang tot de ondergrondse parking als de toegang tot de achterliggende auditoria.

Vandaag is het gebouw voornamelijk een studentenresidentie: naast studentenkamers zijn er ook studio’s en een aantal gemeenschappelijke voorzieningen, ondermeer de auto- en fietsenparking. Het gebouw kent echter een bijzonder flexibele opbouw, zodat er in de toekomst erg eenvoudig appartementen of kantoren in kunnen komen.

Het gebouw zelf Het gebouw bestaat deels uit bakstenen gevels, en deels uit volledig beglaasde gevels met daarvoor terrassen. De glazen gevels geven uit op de Parkstraat zodat de woningen volop van de zon kunnen profiteren. Om enerzijds een homogeen straatbeeld te scheppen en anderzijds de nodige privacy en zonnewering te ­creÍren, schermt een metalen vouwgevel deze glazen wand af.

Ontwerpers: awg architecten i.s.m. a2o architecten Realisatie: 2003 - 2005

Auditoria J. Monnet m. Weber

Compacte structuur geeft campus vorm Ontwerpers: Poponcini en Lootens ir. architecten Realisatie: 2000-2002

De auditoria J. Monnet - M. Weber waren de eerste gebouwen die de nieuwe structuur van het masterplan tot leven brachten. Dankzij hun goed bestudeerde inplanting, bakenen ze vandaag drie nieuwe buitenruimten af: het pleintje aan de Parkstraat, het centrale inkomplein en de overdekte buitenruimte die als brug tussen beide pleintjes functioneert.

Beide auditoria haken in elkaar. Zo vormen ze samen een vrij compact volume.

Door één auditorium ‘de hoogte in te duwen’ ontstond er een grote overdekte ruimte onderin. Een groot deel hiervan werd vrij eenvoudig omgevormd tot ontmoetingshal, door het te omhullen met een matte glaswand.

De kostprijs werd sterk gedrukt dankzij de compacte structuur en enkele zeer doordachte ingrepen. Zo vormt de ruwbouw vaak meteen ook de afwerking.

Een andere vondst om de prijs te drukken was de idee om de traptreden die naar de eerste aula leiden, in één geheel te bouwen met de omhoog lopende rijen van de tweede aula.

10

© Poponcini en Lootens

HIVA

Interne straat herdefinieert oud gebouw Ontwerpers: Hans Verplancke en Sarah Flebus Realisatie: 2004

Dit gebouw uit de jaren ’50, bood jarenlang onderdak aan het kunsten­ centrum STUK. Toen deze cultuurklassieker verhuisde naar het door architect Neutelings vernieuwde Arenberginstituut in de Naamsestraat, zag het HIVA (het Hoger instituut voor de Arbeid, een ­onderzoekscentrum van de K.U.Leuven) de kans schoon om zijn activiteiten in dit gebouw te concentreren.

Met een minimum aan middelen kreeg dit kantoorgebouw een hedendaags kleedje, zonder afbreuk te doen aan de bestaande architectuur. Een nieuwe lifttoren met inkomhal en een langgerekte glazen binnenstraat geven het gebouw een duidelijke structuur en een relatie met het centrale inkomplein van de campus.

Daarnaast fleurde een gevelrenovatie het gebouw in zijn geheel op.

De glazen binnenstraat organiseert de interne circulatie van het gebouw. Op de gelijkvloerse verdieping zijn hier alle onthaalfuncties geconcentreerd. Net zoals het campusplein buiten, krijg je hier binnen een informele ontmoetingsplek.

De bovenliggende verdiepingen herbergen de individuele werk­plekken van het personeel.

11

Faculteitsgebouw sociale wetenschappen Zuurstof voor de bakstenen blokken

Het faculteitsgebouw van sociale wetenschappen is altijd al duidelijk aanwezig geweest op de campus: vroeger door het logge voorkomen van de drie aan elkaar grenzende gebouwen, maar vandaag door de nieuwe hoofdtoegang. Dit glazen volume dat in het verlengde ligt van de hoofdtoegang aan de Parkstraat, geeft het gebouwencomplex voor het eerst een duidelijk herkenbaar gezicht.

Het open, doorschijnende volume, dat tussen twee gebouwblokken is ingeschoven, is meer dan een inkomhal alleen. Het omvat een gelijkvloerse ontmoetingsruimte en raadzaal. Op de verdiepingen verbetert het inkomgebouw dankzij een reeks brede passerelles de interne (horizontale) circulatie tussen de verschillende bouwblokken. Een lift zorgt voor de verticale circulatie tot in de kelder om ook het Mediacentrum te ontsluiten.

Als kroon op het werk komt op het nieuwe inkomgebouw het 183 woorden tellende gedicht Het Alpejagerslied van Paul Van Ostaijen. Het faculteitsbestuur koos precies dit beroemde gedicht over een ontmoeting ter hoogte van de winkel van de heren Hinderickx en Winderickx, omdat het handelt over sociale conventies, dubbele symbolen en onuitgesproken bedoelingen. Precies het soort zaken dat de verschillende disciplines van de sociale wetenschappen bestuderen.

De tekst van het gedicht - uitgesneden uit gegalvaniseerde stalen platen - vormt meteen ook de zonnewering voor deze volledig beglaasde gevel.

Naast het nieuwe inkomvolume, veranderde er ook heel wat aan de bestaande faculteitsgebouwen: het hele buitenschrijnwerk en de technische installaties zijn vernieuwd, de gevels kregen een grondige reinigingsbeurt en binnenin is alles gereorganiseerd. De verschillende medewerkers van de richting humane wetenschappen hebben vandaag nagelnieuwe docentenlokalen, kantoren, kleine leslokalen en een mediacentrum als onderzoekscentrum ter beschikking.

Alle daken van het faculteitsgebouw zijn ook vernieuwd en kregen photovoltaïsche panelen. Om het rendement van deze panelen te verhogen kwam er een witte dakbedekking. Op jaarbasis zal evenveel elektriciteit geproduceerd worden als het gemiddelde jaarverbruik van 16 gezinnen. Voor dit project - tot nu toe het grootste project met photovoltaïsche panelen in Leuven - werkt de universiteit samen met Electrabel, filiaal van de Groep GDF SUEZ. Het is één van de vele duurzame energiebesparende investeringen waarmee de universiteit haar milieu-impact verkleint.

Ontwerpers nieuwe hoofdtoegang: Poponcini en Lootens ir. architecten Realisatie: 2008-2009

Zoënzo De K.U.Leuven wenste een opvallend kunstwerk op de site.

Kunstenaar Henk Visch ontwierp daarom een aluminium figuur Zoënzo - van ongeveer 3, 60 meter hoog en met 1,25 meter diameter. Het beeld staat op het binnenplein, voor de nieuwe

12

inkomtoren van het faculteitsgebouw van sociale wetenschappen. Op die plek moet het beeld voor de kunstenaar als een herkenningspunt functioneren. Het is als het ware een beeldende bewaker bij het universiteitsgebouw.

© Poponcini en Lootens

© Henk Visch

13

Nieuwe parkjes Leuven kleurt groener

Meer groen in de stad brengen is eenvoudig gezegd, maar moeilijker gedaan in een dichtbebouwde stad als de onze. Om toch zoveel mogelijk groene ruimten toegankelijk te maken, sloot de stad een hele reeks gebruiksovereenkomsten met de K.U.Leuven en de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening af. Zo zullen de komende jaren verschillende (verborgen) groene pareltjes ook voor het publiek toegankelijk worden of blijven.

Zo is er het Dijlepark, een romantisch parkje langs de oude vestingmuur tussen de Schapenstraat en de Redingenstraat. De K.U.Leuven stelt dit groene plekje al enkele jaren open voor het publiek. Zij zullen dit de komende jaren blijven doen. In ruil zal de stad het park en het tuinpaviljoen blijven onderhouden.

Ook voor het Lammekensveld willen de stad en de universiteit een langdurige gebruiksovereenkomst afsluiten. Het Lammekensveld strekt zich uit vanaf de Matadilaan, richting Broekstraat.

De parking van de Don Boscopeda blijft eigendom van de K.U.Leuven, maar de stad zal het groengebiedje inrichten tot een publiek parkje.

Tenslotte hebben de stad en de universiteit ook een akkoord bereikt voor het openstellen van de tuin van het voormalige woonen zorgcentrum De Wingerd in de Noormannenstraat. De universiteit gaat in de gebouwen - De Wingerd is ondertussen verhuisd naar een nieuwbouw - een honderdtal studenten huisvesten. De tuin zelf zal de stad omvormen tot een buurtpark.

Ook in het Mariapark aan het Karthuizerklooster tussen de Bankstraat en de Tervuursevest, kunnen buurtbewoners genieten van aangenaam groen. Vroeger had de stad een overeenkomst met de paters Kapucijnen om de tuin open te stellen. Nu de K.U.Leuven eigenaar is van het domein, heeft de stad een gelijkaardige overeenkomst bedongen. Omdat de bestemming van het klooster zelf nog niet gekend is, is het hier niet mogelijk om iets voor een lange termijn af te sluiten. In afwachting verlengen de stad en de universiteit jaarlijks de overeenkomst opnieuw. Ondertussen blijft het park open voor de omwonenden. Bovendien staat Leuven in voor het onderhoud, zonder evenwel te investeren in een effectieve heraanleg van het park.

14

Naast deze parkjes, stelt de universiteit ook een aantal doorgangen over universitaire terreinen open. Zo kunnen Leuvenaars en bezoekers genieten van kortere linken om van de ene plek naar de andere te geraken. Op vele plaatsen - zoals op campus Arenberg of in de binnenstad waaronder ook op de campus sociale wetenschappen - flaneren bezoekers al over de universiteitsdomeinen.

Onlangs bekrachtigden de stad en de universiteit twee nieuwe routes: een doorgang via de Erasmustuin aan de faculteit Letteren en ĂŠĂŠn via de tuin van het Van Dalecollege. Met deze twee wandeldoorsteken kan de stad twee toeristische wandelroutes vervolledigen. De universitaire gebouwen - vaak monumenten zijn prominent aanwezig binnen dit toeristische parcours langs de voornaamste historische gebouwen in de stad. In ruil voor het recht op doorgang, zal de stad gedeeltelijk instaan voor het onderhoud. Aan het Van Dalecollege zorgt de universiteit ook nog voor de aansluiting van het Van Dalepad met de Schapenstraat, de stad zorgt dan weer voor de verlichting op het hele traject.

Niet alleen met de universiteit werkt de stad aan meer groene ademruimte voor buurtbewoners. Ook met de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening sloot de stad een langdurige gebruiksovereenkomst af om het voorste gedeelte van het waterwinningsgebied Cadol in de Broekstraat in te richten als buurtparkje. Ook een groter achterliggend gebied zal de stad onderhouden, maar dan als natuurgebied. Dat gedeelte wordt niet publiek toegankelijk.

Voor alle parkjes en doorgangen geldt dat enkel wandelaars ervan gebruik kunnen maken tijdens de openingsuren van de andere stadsparken.

De Wingerd

Van Dalepad

Dijlepark

Lammekensveld

Mariapark

Cadol

15 Erasmuspad

campus, 2000

campus, 2009