Stadsschouwburg Journaal #14

Stadsschouwburg Journaal

september • oktober • november • december 2014

ssba.nl

VOORWOORD

GEEF JE ADRES NOOIT AAN...

Sabra Dahhan Baarsjes arts (gynaecoloog in opleiding)

100%AMSTERDAM — In de voorstelling 100% Amsterdam (wo 10 t/m za 13 december) laat het Berlijnse Rimini Protokoll honderd gewone Amsterdammers aan het woord. Om dit unieke project extra in de verf te zetten, fotografeerde Yamandú Roos voor dit Journaal Amsterdammers in al hun diversiteit.

De personen op de foto's zijn niet te zien in de voorstelling.

Cover en foto's P. 6, 10, 18 & 24: Yamandú Roos

Stadsschouwburg Journaal # 14, september - december 2014

Yamandú Roos (1978) is vernoemd naar een Indiaans opperhoofd uit Uruguay, waar zijn roots liggen. Zijn eerste leermeester was de Uruguayaanse fotograaf Mario Marotta, die de 17-jarige Roos 'de magie van fotografie' leerde. Terug in Nederland ging Roos naar de Koninklijke Akademie voor Beeldende Kunsten in Den Haag. Met zijn opdrachten voor grote merken als Nike, Canon en Dickies bekostigt hij zijn autonome werk. Yamandú Roos: "In mijn fotografie probeer ik vast te leggen wat het hart ziet.

Waar ik ook ben, zie ik de mensen en de omgeving door dat 'derde oog'.

Concept en vormgeving: Van Lennep Coverserie: Yamandú Roos Redactie: An Cardoen

> www.yamandu.org.

Aan dit nummer werkten mee: Melle Daamen, Anita van Dolen, Lonneke Kok, Vincent Kouters, Constant Meijers, René van der Pluijm, Karin Veraart Heel veel dank aan: alle mensen die ik hier niet kan noemen, maar die een bijdrage hebben geleverd aan dit Journaal, door mee te lezen, foto's te verzamelen of zaken te regelen.

Een extra bedankje aan: Karin Sommerer, medebedenker en tot afgelopen juni eindredacteur van dit Journaal. Veel succes bij onze culturele buren van het Stedelijk!

Uitgave: augustus 2014, Stadsschouwburg Amsterdam Druk: Dijkman Print Oplage: 18.500 Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van drukkerij Dijkman Print.

2

Het is een ontluisterend rapport dat deze zomer uitlekte. De New York Times, het meest vooraanstaande nieuwsblad ter wereld, had een interne werkgroep laten uitzoeken of hun online strategie werkt en hoe het verder moest. Nu staat de New York Times bekend als pionier op het gebied van online distributie en inhoud. Ze waren de eerste die hun online activiteiten niet alleen in het verlengde van hun printuitgave zagen, maar als apart medium, met een aparte organisatie. De resultaten van de onderzoeksgroep waren niettemin vernietigend. Zo ongeveer niets van het vele dat de New York Times op dit gebied doet, doet ze goed. Slechts 1/3 van de lezers blijkt ooit een bezoek aan de onlineversie van de krant te hebben gebracht en het gebruik ervan neemt ook nog eens sterk af.Het rapport heeft nogal wat aandacht gekregen. Harvard's Nieman Journalism Lab noemt het 'one of the key documents of this media age'. Toen ik het rapport deze zomer op een strandje in Sicilië las, raakte ik licht gedeprimeerd. Ik heb nogal een hoge pet op van the New York Times en beschouw hun online activiteiten als toonaangevend.

Als hun inspanningen al niet werken, wat moeten wij dan? Eerlijk gezegd las ik in het rapport allerlei ideeën die me interessant leken, maar die blijken ook niet te werken. Een beetje moedeloos word je ervan.

Hoe langer hoe meer wordt duidelijk dat digitalisering een serieuze ‘game changer’ is. Het gooit de traditionele verdienmodellen (o.a. auteursrecht) omver, zeker in een klein taalgebied als het Nederlandse, maar biedt anderzijds ongekende mogelijkheden voor nieuwe productie en distributie. Social media worden steeds belangrijker bij het bepalen van uw keuzes.

Online kaarten kopen is usance geworden en laatst zag ik een voorstelling waar het decor virtueel was. Sommige mensen gaan tegenwoordig liever naar een digitaal geprojecteerde operauitvoering in Tuschinski dan naar het origineel in Het Muziektheater. En ‘We ain’t seen nothing yet’, daar ben ik van overtuigd.

Zal dit Stadsschouwburg Journaal over een paar jaar nog bestaan? Ik durf het niet te zeggen. Ik ben er van overtuigd dat ons publiek (u dus) behoefte heeft aan informatie over voorstellingen en aan een soort gids in het uitgebreide theaterlandschap. Het belang van theaters als cruciale schakel tussen kunstenmaker en publiek zal denk ik alleen maar toenemen.

Maar social media zullen daarbij steeds belangrijker worden en

het kan best zijn dat we u daar beter kunnen informeren dan via dit Journaal. Het rapport van de New York Times maakt wel duidelijk dat het allemaal niet zo eenvoudig is.

Ik heb ervaren dat er ook een hoop gekwaak is over nieuwe media en theater. Zo werd ik eens uitgenodigd voor een bijeenkomst met internetgoeroe Richard van Hooijdonk. Hij vond dat wij allemaal dom en ouderwets waren en dat het heil der natie geheel in handen lag van internet 2.0. Ik vond zijn geheel op Amerikaanse leest geschoeide verhaal ronduit pedant en lichtvoetig en zei er ook wat van. Dat sloeg ‘m niet uit het veld, helaas, ik krijg nog steeds persoonlijke e-mails van hem (‘Beste Melle’) terwijl ik de beste man nooit meer gezien heb. Geef nooit je emailadres aan een internetgoeroe. Van Hooijdonks carrière, die begon als marketingdirecteur bij DSB Bank, heeft van marketing 2.0 en snelle wending genomen naar marketing 3.0 en deze zomer zag ik hem op televisie ineens met nieuw aplomb praten over de robot, die het (natuurlijk) helemaal gaat maken.

Zo, die goeroe zijn we voorlopig even kwijt dacht ik, althans voor de theatermarketing. Maar dit gehééél terzijde.

Wij, de Stadsschouwburg, hebben een nieuwe website (www.ssba.nl). Dat is eigenlijk de aanleiding voor deze column.

Die website gaat het voor u makkelijker maken om informatie te verkrijgen over voorstellingen en evenementen en om hier te komen. En om tickets te kopen. Als u dat online doet en thuis de tickets uitprint, rekenen we zelfs geen administratiekosten meer.

Het is allemaal interactief, dus we kunnen u ook persoonlijk van dienst zijn. Maar geen zorgen, we gaan u niet afluisteren, niet bestoken met ‘Beste…’-mails op uw verjaardag (tenzij ik u persoonlijk ken en u aardig vind en bovenal uw geboortedag toevallig weet). Ik hoop dat u de tijd neemt om de mogelijkheden van onze nieuwe site te proberen en opmerkingen aan ons te laten weten. Dat kan gewoon per post, Leidseplein 26, 1017 PT Amsterdam. Maar u kunt ook mailen (info@ssba.nl), Facebook kan ook, ach voor Twitter deinzen we ook niet terug (@ssba) en dan hebben we dus ook nog onze website via dewelke u ook een bericht achter kunt laten. U kunt mij in de schouwburg, veelal in ons groot-café, ook gewoon aanspreken. Heel ouderwets. ― Melle Daamen Digiteur

3

INHOUD In december komt het Berlijnse Rimini Protokoll, befaamd voor zijn 'documentaire theater', naar de Stadsschouwburg voor een uniek project over Amsterdam. 100% Amsterdam, met 100 echte Amsterdammers op het toneel, toont de gezichten en de verhalen achter de statistieken. Voor dit Journaal maakte fotograaf Yamandú Roos vijf portretten van Amsterdammers. Op de cover en pag. 6, 10, 18, en 24 tonen ze u de diversiteit van de stad.

3 VOORWOORD 9 EXCLUSIEVE MIDDAG VOOR VRIENDEN (M/V) 13 UITGELICHT 16 BEELDSCHOON 22 HET WETEN WAARD 27 EN MEER 30 FOTOREPORTAGE

STERKE VROUWEN

Vier hoofdrolspeelsters over hun personage: vier sterke vrouwen uit de (toneel)geschiedenis.

VLAAMSE MEESTERS

WAAR MOET DAT HEEN?!

'Vlaams' als kwaliteitskeurmerk: Ivo van Hove, Luk Perceval, Anne Teresa De Keersmaeker en Michèle Anne De Mey

De drie artistieke koersvaarders over de toekomst van de schouwburg.

JOHAN SIMONS REGISSEERT DIE NEGER

Over de beladen titel en moeilijke thema's van een voorstelling tégen racisme.

VUURWERK

Ivo van Hove introduceert de regisseurs van zijn gezelschap Toneelgroep Amsterdam.

DE GROTE KUNSTSHOW

& HET PROGRAMMA

Een interview met Lucas de Man: kunst kijken zoals u het waarschijnlijk nog niet eerder deed.

DE WERELD AAN HUN VOETEN

In dit Journaal vindt u ook een bewaar­boekje met alle voorstellingen van september t/m december, een jaaroverzicht en zaalplattegronden.

De zegetocht van Nederlandse theater- en dansmakers in het buitenland.

4

5

100%AMSTERDAM

— In de voorstelling 100% Amsterdam (wo 10 t/m za 13 december) laat het Berlijnse Rimini Protokoll honderd gewone Amsterdammers aan het woord. Om dit unieke project extra in de verf te zetten, fotografeerde Yamandú Roos voor dit Journaal Amsterdammers in al hun diversiteit. De personen op de foto's zijn niet te zien in de voorstelling.

Eddie Jordaan Café Jordaan

INTERVIEW

Tegen de landelijke trend in, dankzij een eigenzinnige koers, trok Stadsschouwburg Amsterdam afgelopen seizoen meer publiek. Toch wordt er niet op de lauweren gerust. De schouwburg is ambitieus en wil midden in de samenleving staan. Tijd voor een blik voorwaarts, met de drie mensen die de artistieke koers van de schouwburg bepalen: directeur Melle Daamen, hoofd programmering René van der Pluijm en programmeur dans Anita van Dolen.

WAAR MOET DAT HEEN?!

DOOR AN CARDOEN

Veel schouwburgen in het land hoopten de teruglopende bezoekcijfers op te kunnen vangen door populairder te programmeren.

De Amsterdamse schouwburg richt zich juist op het ‘zware’ artistiek gesubsidieerde aanbod. MELLE DAAMEN: “Ik ben me bewust van onze bevoorrechte positie hier in Amsterdam. Maar een eigenzinnige artistieke koers hoort ook bij ons als hét Nederlands huis van het theater. De schouwburg kan de culturele hangplek van Amsterdam worden. Wij houden vast aan ons principe van"serious pleasure”, een term die ik van kunstcriticus Robert Rosenblum heb geleend. Hier kan het publiek iets leren, zich informeren en tegelijkertijd aangenaam vertoeven.”

DAAMEN: “Toen mij eens in een gesprek werd gevraagd welk publiek ik eigenlijk in de schouwburg wilde hebben, riep ik zonder nadenken ‘leuke mensen’. Daarmee bedoelde ik eigenlijk alle mensen die willen meedenken over de wereld, de elite nee, ik vind dat geen vies woord. Ik heb het dan wel over de elite uit alle geledingen van de samenleving, niet alleen de blanke Nederlandse maar ook de Surinaamse elite en de Marokkaanse elite. Mensen die willen nadenken en discussiëren – of dat nu bij expanding theatre is of na een voorstelling, bij de jonge honden van de SSBA Salon of bij een nagesprek. Of gewoon in het café.”

RENÉ VAN DER PLUIJM: "We willen het publiek samenbrengen met theatermakers die met hun kunst reflecteren op onze tijd en onze wereld en de grenzen van toneel en dans opzoeken. In de Stadsschouwburg bieden we letterlijk en figuurlijk ruimte voor kunst die kwetsbaar kan zijn - omdat ze niet altijd gemakkelijk of hapklaar is. Wij blijven kunstenaars volgen, ook als ze naar een ander gezelschap of naar het buitenland vetrekken. We bouwen een relatie met hen op, laten hun werk regelmatig zien, zodat ook ons publiek hen goed kan leren kennen."

VAN DER PLUIJM: “De koers die deze schouwburg vaart, kan eigenlijk alleen in Amsterdam. De Amsterdammers maken onze ambities mogelijk. Wij hebben een slim publiek. Met slim bedoel ik: ze hebben een open geest, ze zijn nieuwsgierig. We hebben ook een trouw publiek. Dat zorgt ervoor dat wij onze nek heel ver kunnen uitsteken.”

ANITA VAN DOLEN: "Die duurzame relatie zorgt er ook voor dat we gewilde kunstenaars naar Amsterdam kunnen halen, omdat ze óns kennen."

6

VAN DOLEN: "Ook voor de makers is dat fijn. We horen vaak van onze bespelers dat Amsterdam een bijzondere plek is. Ook van de gezelschappen uit het buitenland. Daarvan halen we er steeds meer naar de schouwburg. We vinden het heel belangrijk om over de landsgrenzen te kijken, zowel voor kunstenaars als voor kunstkijkers.”

7

“ Je hersenen en je verbeelding worden geprikkeld.”  RENÉ VAN DER PLUIJM

Toen Daamen in 2001 aantrad als directeur, werd op het Leidseplein de vernieuwing ingezet met een nieuwe zaal, een vernieuwde programmering, een groot café en nieuwe openingstijden: van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat. Activiteit en reuring, dat moest er komen. Daamen wil dat de schouwburg een culturele spil wordt in het stadsleven, een plek voor debat, cultuurpolitiek, journalistiek, creativiteit.”

“De Amsterdammers maken onze ambities mogelijk. Wij hebben een slim publiek.”

DAAMEN: “De cultuurconsument is veranderd en wij moeten daar oog voor hebben. Onder invloed van de digitalisering gaan mensen hun vrije tijd op een andere manier invullen. Cultuurliefhebbers zijn onvoorspelbaar geworden. Het zijn omnivoren, ze lusten alles. Ze laten zich niet meer voorschrijven waar ze naartoe moeten, ze hebben met internet de wereld onder handbereik. Ze hoppen vrolijk rond tussen communities en de 'smaakgemeenschappen': van museum naar popconcert, van film op de tablet naar opera in de Pathébioscoop. Tegelijk is het 'samen beleven' heel belangrijk geworden, kijk maar naar het succes van festivalformules. De canonieke kunsten - zoals het traditionele theater, de klassieke muziek - verliezen terrein, ze vergrijzen en nieuwe Nederlanders vinden er geen aansluiting. Wij moeten van de schouwburg een plek maken voor al die 'smaakgemeenschappen'. Wat ik wil, is een transitie van een traditioneel theater naar een kunstinstelling met een bredere oriëntatie. Expanding Theatre - onze eigen programmering op de grens van theater en journalistiek, politiek, beeldende kunst en media - speelt daar een belangrijke rol in. Het past ook perfect bij de rol die het theater sinds de oudheid heeft en bij het soort theater wat we hier laten zien."

“De opening van Julidans werd uitstekend gerecenseerd, kreeg een boos opiniestuk en haalde de voorpagina. Die maakte heel wat los.”

VAN DER PLUIJM: “We maken een duidelijke keuze voor theater en dans met inhoud, kunst die de wereld om zich heen bevraagt, en die ook van de toeschouwer een actievere houding vraagt. Echt achterover gaan hangen in je stoel en nergens aan denken is er meestal niet bij, je hersenen en je verbeelding en je zintuigen worden juist geprikkeld.”

VAN DOLEN: “Soms door het thema, soms door het artistieke vakmanschap, soms omdat het zo dwars is. Zoals afgelopen juli met de openingsvoorstelling van ons festival Julidans, van het Duitse enfant terrible V.A. Wölfl: uitstekend gerecenseerd, kreeg een boos opiniestuk en haalde uiteindelijk zelfs via Arnon Grunberg de voorpagina van de Volkskrant. Om maar te zeggen: die maakte heel wat los.”

8

VAN DER PLUIJM: “Voor minder kun je het niet doen als je het Nederlandse huis van het theater wilt zijn. Dit is de plek waar je al het theater en dans ziet die ertoe doen. Uit Nederland en uit het buitenland. Zo laten wij de Antigone zien die Ivo van Hove - directeur van ons huisgezelschap Toneelgroep Amsterdam - regisseert bij het Londense Barbican, met Juliette Binoche(!). Of iemand als Angélica Liddell, een Spaans enfant terrible. Ze schrijft én regisseert én speelt op een wijze die je in Nederland zelden ziet. We haalden haar al twee keer naar Amsterdam, in 2012 en 2013 en dat zullen we blijven doen. Ook bijzonder wordt ons festival Brandstichter, rondom Katie Mitchell, een Britse met een unieke signatuur. We laten zeven werken van haar zien! Het is onze vierde editie in de reeks Brandhaarden/Brandstichter, ieder jaar groeit het festival en groeit het publiek met ons mee.”

Antigone

Toneelgroep Amsterdam / Ivo van Hove speeldata: 15-18 apr

TOROBAKA

Akram Khan & Israel Galván speeldata: 2 & 3 feb Meer Toneelgroep Amsterdam: > zie p. 10 Alle voorstellingen: > www.ssba.nl

“Dit is de plek waar je al het theater ziet dat ertoe doet.”

VAN DOLEN: “Ik ben ook heel erg blij dat het gelukt is een prachtvoorstelling als TOROBAKA hierheen te halen. Dat is een samenwerking van Akram Khan en Israel Galván. Khan maakte furore met zijn prachtige hedendaagse versie van de Indiase kathakdans, Galván met zijn moderne flamenco. Twee absolute wereldsterren, iedereen wil ze hebben. Dat kan natuurlijk niet. Maar het is ons, in samenwerking met de Flamencobiënnale, wél gelukt.”

VAN DER PLUIJM: “Het gaat ons overigens zeker niet alleen om de grote namen, we tonen ook de nieuwe generatie - daarvan we houden scherp in de gaten wanneer ze klaar zijn voor het grote podium.”

DAAMEN: “Maar we doen bewust niet mee met de hijgerigheid die op dit moment een deel van de kunstensector beheerst. Steeds maar nieuwe blikjes jonge kunstenaars opentrekken, heb ik dat eerder genoemd. Het is de dood in de pot. Je creëert er geen enkel draagvlak mee. De Stadsschouwburg zal meer verdiepend bezig zijn. En fungeren als gids.”

EXCLUSIEVE MIDDAG VOOR VRIENDEN (M/V) Door Vriend te worden van de Stadsschouwburg steunt u ons in onze ambities.

Voor €75 per jaar (of meer, dat mag natuurlijk!) bent u Vriend (m/v).

Onze Vrienden zijn onontbeerlijk. Wij koesteren hen dan ook en doen graag iets terug: vrienden krijgen voorrang bij kaartverkoop en worden als eerste geïnformeerd over nieuwe voorstellingen. Bovendien kunt u onze programmeurs ontmoeten, die u persoonlijk vertellen over bijzondere nieuwe voorstellingen die zij naar Amsterdam halen.

De volgende ontmoeting, exclusief voor Vrienden, is op zondagmiddag 7 september 2014.

Bent u al Vriend?

Dan kunt u zich aanmelden via nynke.de.haan@ssba.nl Bent u nog geen Vriend en wilt u Vriend worden? Neem dan contact op met Nynke de Haan, 020 523 78 66 of nynke.de.haan@ssba.nl.

9

100%AMSTERDAM

— In de voorstelling 100% Amsterdam (wo 10 t/m za 13 december) laat het Berlijnse Rimini Protokoll honderd gewone Amsterdammers aan het woord. Om dit unieke project extra in de verf te zetten, fotografeerde Yamandú Roos voor dit Journaal Amsterdammers in al hun diversiteit. De personen op de foto's zijn niet te zien in de voorstelling.

Bob Koenders Baarsjes zonder beroep

INTERVIEW

"Vuurwerk!" verwacht Ivo van Hove dit seizoen van zijn gastregisseurs. De directeur van Toneelgroep Amsterdam maakt zelf drie producties. Daarnaast vroeg hij Simon Stone, Maren Bjørseth en Eric de Vroedt: drie regisseurs die erom bekend staan dat ze een toneelklassieker radicaal durven moderniseren.

VUURWERK

DE REGISSEURS VAN TONEELGROEP AMSTERDAM DOOR VINCENT KOUTERS

IVO VAN HOVE: “Met Toneelgroep Amsterdam wil ik verschillende visies op de wereld tonen, en dus ook op regie en speelstijl.” De regisseurs van Toneelgroep Amsterdam zullen zich dit seizoen storten op het grote toneelrepertoire, met stukken als Maria Stuart, Antigone, Medea, King Lear en Een bruid in de morgen. Daarnaast zal Van Hove Kings of War gaan maken, een nieuw Shakespearedrieluik, in navolging van Romeinse tragedies - een voorlopig hoogtepunt in het oeuvre van zijn groep.

“Welk soort leiderschap willen we?”: Ivo van Hove Wat opvalt in dat rijtje is de hoeveelheid konings- en koninginnedrama’s. Het verbindende thema dit jaar is de vraag naar leiderschap. Volgens Ivo Van Hove is dat hét onderwerp van nu, waar juist deze oude drama's een licht op kunnen schijnen.

VAN HOVE: “Welk soort leiderschap willen we? Willen we pragmatische of visionaire leiders? Is de democratische macht in staat antwoord te geven op de grote vraagstukken van de 21e eeuw?

En dit zijn nog maar een paar van de kernvragen. Het theater van Schiller, Shakespeare en Sophocles dwingt ons om hierover na te denken.”

In Maria Stuart van Friedrich Schiller staan twee vorstinnen Elisabeth I van Engeland (Chris Nietvelt) en Maria Stuart van Schotland (Halina Reijn) – lijnrecht tegenover elkaar. Elisabeth

11

moet Stuart in het belang van de staat ter dood te veroordelen, maar het lukt haar niet. Van Hove noemt dit stuk “een ultieme test van politieke verantwoordelijkheid.”

“Die twee vrouwen zijn zich bewust van hun positie als spelers op een historisch moment. Maria Stuart zal haar dood tegemoet gaan in een bijna operateske enscenering van haar laatste uren."

Hetzelfde zullen we dit jaar gaan zien in het Griekse drama Antigone van Sophocles, ook door Van Hove geregisseerd bij het wereldberoemde Londense Barbican theater. Wederom staat een hartstochtelijk individu tegenover de onverzettelijke wetten van de staat. “Antigone is een stuk met de explosiviteit van een kernbom.

Het gaat voorbij goed en kwaad en laat zien hoe onredelijk de rede kan zijn.” De titelrol wordt gespeeld door Franse filmster Juliette Binoche en zal in Nederland exclusief in de Stadsschouwburg Amsterdam te zien zijn.

De derde voorstelling die Van Hove maakt is Kings of War (première tijdens Holland Festival 2015) waarin hij drie koningsdrama's van Shakespeare aaneensmeedt - Henry V, Henry VI en Richard III. Ramsey Nasr, Eelco Smits en Hans Kesting geven gestalte aan deze drie politieke leiders. Drie mannen, die moeten beslissen over leven en dood. Ze zullen daarin uiteindelijk de grenzen tussen ambitie, leiderschap en machtswellust moeten overschrijden.

“Wat doen leiders in tijden van crisis? Die vraag houdt mij al tijden bezig,” zegt Van Hove. “Wat dat betreft is het is inspirerend om Shakespeare na Romeinse tragedies opnieuw als een tijdgenoot te ontdekken.”

11

“ Wat doen leiders in tijden van crisis?”

UITGELICHT

 IVO VAN HOVE

foto: Armin Smailovic

DANS

THE BLACK PIECE

WARD/WARD / ANN VAN DEN BROEK Alle zintuigen worden op scherp gezet. Een groep dansers en een cameraman nemen u mee het donker in tijdens de dansvoorstelling/ dansfilm The Black Piece.

Medea

regie: Simon Stone speeldata:10-13, 16 &17 dec, 21-25 & 28-31 jan, 3-7 feb, 24-28 mrt

Maria Stuart

regie: Ivo van Hove speeldata: 17-21 dec, 13-17 & 20-24 & 27-31 jan

Ann Van den Broek (ze is ex-danseres van Krisztina de Châtel en maakte sindsdien naam als choreografe) liet zich inspireren door het boek Black, The History of a Color, over de betekenis van de kleur zwart door de eeuwen heen.

The Black Piece (opvolger van het enthousiast ontvangen The Red Piece) is een bevreemdende choreografie met een soundscape van Arne Van Dongen en de unieke stem van zanger Gregory Frateur (Dez Mona, Van den vos).

Koningin Lear

regie: Eric de Vroedt speeldata: 5-8 & 11-15 mrt, 7-11 & 14-18 apr

TONEEL

FRONT (NL PREMIÈRE) THALIA THEATER HAMBURG & NTGENT / LUK PERCEVAL

Honderd jaar geleden brak de Eerste Wereldoorlog uit. Een hele generatie jonge mannen werd vernietigd of verminkt. In FRONT nemen Duitse en Vlaamse acteurs ons mee naar beide zijden van de frontlinie.

Regisseur Luk Perceval (zijn Platonov werd vorig jaar geselecteerd als een van de tien beste van het seizoen op het Theater Festival) baseerde zich o.a. op In Westen nichts Neues, de memoires van een frontsoldaat.

(Zo openhartig dat Hitler het boek liet verbranden, tegelijk een enorme bestseller.) FRONT is een voorstelling die de historische impact en de vreselijke absurditeit van de oorlog weet op te roepen.

De Standaard gaf vijf sterren: "Perceval vond een toon die naar de keel grijpt."

Knack: "Inktzwart meesterwerk. Staande ovaties."

di 23 sep, 20.30 uur ma 20 & di 21 okt, 20.30 uur

Antigone

“Als Shakespeare nu geleefd had, dan had hij geschreven over Angela Merkel.”: Eric de Vroedt

Hij zal samen met de acteurs - onder andere Marieke Heebink als Medea - een nieuwe tekst schrijven. Het raadsel Medea, de moeder die haar kinderen vermoordt uit wraak voor de man die haar verlaten heeft, zal bij Stone vanuit een nieuw licht bekeken worden.

Shakespeare is een vaste waarde dit seizoen. Regisseur Eric de Vroedt zal samen met schrijver Tom Lanoye King Lear onder handen zal gaan nemen. Een grote ingreep, al zichtbaar in de veranderde titel: Koningin Lear. Daarover zegt De Vroedt: “Mannelijke machthebbers zijn oververtegenwoordigd in de toneelliteratuur.

Als Shakespeare nu geleefd had, dan had hij volgens mij geschreven over Angela Merkel, Neelie Smit-Kroes of Hillary Clinton. Bij vrouwen verwachten we vaak bindend en zacht leiderschap, maar helaas komen we meestal van een koude kermis thuis. Des te harder is vaak hun machobeleid.”

“Het verhaal van Medea is van alle tijden,” aldus Stone. “Bij de strijd om het ouderlijk gezag na een echtscheiding gaan ouders soms heel ver. Dan zal en moet vernietigd worden wat de ander het meest dierbaar is. Wat ik wil weten is: wat drijft iemand tot zo'n daad?”

“Actrice Frieda Pittoors zal deze koningin Lear gaan spelen. We zullen een oud geworden CEO van een machtig en groot bedrijf op het podium zien. Ze staat op het punt staat om de leiding over te geven aan haar drie zonen. Maar de jongste weigert en de gevolgen zijn niet te overzien.”

Dat grote bedrijf zou ook heel goed een land kunnen zijn. Zo bezien toont Koningin Lear volgens De Vroedt de existentiële crisis van de huidige politicus. “Die leeft in een op hol geslagen wereld.

De bestuurlijke problemen zijn zo complex geworden dat de politicus dikwijls een onmachtige, tierende Lear lijkt in een niet te bevatten storm.”

“Hedendaags, bewogen en filmisch realistisch” Simon Stone Van Hoves “vuurwerk” valt niet in de laatste plaats te verwachten van de Australische regisseur Simon Stone, die de “moeder der tragedies” Medea gaat maken in Amsterdam.

12

Werk van deze op Europese festivals veelgevraagde wonderboy uit Australië was de afgelopen jaren al te zien op het Holland Festival. The Wild Duck (Ibsen) en Thyestes (Seneca) werden zeer enthousiast ontvangen en bleken heftige, compleet aan onze tijd aangepaste en razendsnelle remakes van de klassiekers.

Voor Van Hove reden om Stone onmiddellijk naar Nederland te halen. “Simon heeft ondanks zijn dertigjarige leeftijd al een heel oeuvre op zijn naam staan. Zijn voorstellingen zijn hedendaags, bewogen en filmisch realistisch. Hij maakt dit seizoen compleet.”

regie: Ivo van Hove speeldata: 15-18 apr

Kings of War

regie: Ivo van Hove speeldata: 14, 17, 18, 20 & 21 jun

MEER TONEELGROEP AMSTERDAM IN DE STADSSCHOUWBURG: The Fountainhead

regie: Ivo van Hove speeldata: 26-30 aug, 2-6 & 17-21 sep

Lange dagreis naar de nacht regie: Ivo van Hove speeldata: 9 & 10 sep

Hamlet vs Hamlet

regie: Guy Cassiers speeldata: 7 & 30 sep, 1-4 okt

Angels in America

regie: Ivo van Hove speeldata: 13 & 14 sep

Scènes uit een huwelijk

“Wanneer ga je de grens over?”: Maren Bjørseth Van een heel andere orde is het theater van Maren Bjørseth. Zij gaat Een bruid in de morgen van Hugo Claus regisseren, een rauw familiedrama in Claus' bloemrijke taal. De jonge Bjørseth heeft eigentijdse bewerkingen van onder andere Nora en Geloof Liefde Hoop op haar naam staan. Van Hove heeft haar nu geselecteerd voor TA-2, het talentontwikkelingsproject voor nieuwe regisseurs binnen Toneelgroep Amsterdam. Deze voorstelling is te zien in Theater Frascati.

foto: Oski Collado

regie: Ivo van Hove speeldata: 1, 2, 5 & 7 nov

Wish you were here

Scènes en gesprekken data: 3 nov, 26 jan, 9 mrt, 13 apr

Nora

regie: Thibaud Delpeut speeldata: 22-25 apr & 28 apr - 2 mei

Othello

regie: Ivo van Hove speeldata: 6-9 & 12-16 mei

TONEEL

VAN GOGH SPREEKT - DE WEDEROPSTANDING VAN EEN ENFANT TERRIBLE

25 JAAR LÉON & LIGHTFOOT

Tien jaar na zijn tumultueuze verscheiden gaat Theo van Gogh loos in zijn eigen onemanshow. Porgy Franssen schittert in de rol van een op drift geraakt enfant terrible: onuitstaanbaar, hilarisch en genadeloos, maar ook eenzaam en vol zelfspot.

In 1989 maakte Paul Lightfoot zijn eerste werk voor de jonge talenten van Nederlands Dans Theater 2. Vanaf 1991 maakte hij samen met Sol León een vijftigtal choreografieën, exclusief voor het Nederlands Dans Theater.

Van Gogh werd geboren in Wassenaar maar zette zich zijn leven lang af tegen de welgestelde elite waartoe hij behoorde. We volgen hem op zijn pad van controversieel kunstenaar tot orakelende BN'er.

In dit veelzijdige jubileumprogramma viert het gezelschap een kwart eeuw León & Lightfoot en danst wereldpremières in de voor hen zo kenmerkende grillige, emotionele danstaal. Als bonus wordt een 'extended version' van Sad Case gedanst, dat Lightfoot en een destijds hoogzwangere León in 1998 maakten.

STICHTING LUCE / GERARDJAN RIJNDERS

Niemand wordt gespaard in deze meedogenloze monoloog.

Tegenspelers zijn de muziek - de Liederlijke Liederen - en videobeelden van diverse alter ego's van Van Gogh.

foto: Joris-Jan Bos

DANS

NEDERLANDS DANS THEATER 1

za 22 & zo 23 nov, 20.30 uur

zo 2 nov, 20.30 uur

13

INTERVIEW

“We gaan geen kunstwerken uitleggen. We zeggen niet: ‘Dit kunstwerk betekent dit en dat.’ Je krijgt eerder een avond vol verhalen en beelden die prikkelend en inspirerend zijn en die je echt verbinden met de kunstwerken die je ziet.” Theatermaker en kunstenaar Lucas De Man presenteert op 30 november voor de tweede keer De Grote Kunstshow. Vier keer op een dag een 'kunstshow' met in de hoofdrol bijzondere hedendaagse kunstwerken, omkleed met muziek en geluiden, verhalen, interviews, lichteffecten en meer. Het publiek zit op het podium van de Grote Zaal van de schouwburg, dicht op de kunstwerken, met die barokke zaal van de schouwburg als decor. Elk kunstwerk krijgt zijn eigen verhaal. De werken komen uit de Rabo Kunstcollectie, een van de belangrijkste bedrijfscollecties van eigentijdse Nederlandse kunst. Ze worden van theatraal, muzikaal en literair commentaar voorzien door kunstenaars uit allerlei hoeken.

Vorig jaar verleenden onder anderen kunstenares Charlotte Dumas, acteur-schrijver Bo Tarenskeen en schrijver Oscar van den Boogaard hun medewerking aan de show. Dit jaar staat een nieuwe groep kunstenaars klaar, onder wie cabaretier en schrijver Vincent Bijlo.

DE GROTE KUNSTSHOW DOOR LONNEKE KOK

Wanneer kijk je wel eens tien minuten naar een kunstwerk? De gemiddelde museumbezoeker haalt de minuut niet eens. Maar in De Grote Kunstshow gaan we massaal zitten voor een inspirerende kennismaking met actuele werken uit de beeldende kunst. Gastheer Lucas De Man leidt ons door de tweede editie van deze avond, die vorig jaar een groot succes was.

“De werken komen uit de Rabo Kunstcollectie, een van de belangrijkste bedrijfscollecties van eigentijdse Nederlandse kunst.”

De Man: “De kunstenaars en curatoren werpen vragen op als: welk verhaal vertelt dit kunstwerk eigenlijk, hoe kan ik ernaar kijken, welke associaties roept het bij me op? We geven geen kunstwetenschappelijke analyses. Waar dient kunst toe? Om te prikkelen, jou anders te laten denken, te reflecteren. Het concept is: durf te kijken, kijk buiten je grenzen. Dit jaar hebben de organisatoren de show een tweeledig thema gegeven: zintuigen en toeval. De twee krachten van kunst eigenlijk. Het leuke is dat we met zintuigen in het theater alles kunnen doen, dus je gaat niet alleen horen en zien, maar misschien ook wel proeven of ruiken.

Het toevalsaspect zorgt dat het ook spannend en onverwacht kan worden."

De Grote Kunstshow is een van de projecten waarmee initiator Johan Idema en curator Nina Folkersma proberen sceptici ervan te overtuigen dat kunst meer kan veroorzaken dan in de traditionele museumopstelling het geval is. Volgens een onderzoek van het Louvre staat de gemiddelde bezoeker niet langer dan vijftien seconden stil voor de Mona Lisa. “Als je tien minuten lang met driehonderd man om een kunstwerk gaat zitten, beleef je dat werk veel intensiever,” zei Idema in Vrij Nederland over De Grote Kunstshow. Hij kreeg onlangs de Radicale Vernieuwers Oeuvreprijs voor zijn vernieuwende ideeën om kunst te presenteren.

je naast een kunstwerk. De Man treedt regelmatig op als host, maar is bovenal zelf theaterkunstenaar. Met zijn Stichting Nieuwe Helden en als stadskunstenaar van Den Bosch maakt hij voorstellingen, installaties en presentaties op uiteenlopende plekken en voor verschillende publieksgroepen, van bejaarden tot clubgangers. Daarbij is het hem altijd te doen om compromisloos te creëren en werkelijk een verbinding aan te gaan met zijn publiek en de samenleving. De Man: “Ik wil niet alleen theaterstukken maken. Ik hou van theater, maar dat is maar één manier om mij te uiten. Mijn doel als kunstenaar is om een publiek te raken met mijn werk en daardoor ontmoeting te veroorzaken. Met een streepje ertussen: ont-moeting. Een moment van niet-moeten.

Daarvoor zoek ik elke keer opnieuw: welk publiek kan ik op welke manier bereiken?”

De Grote Kunstshow

Museumtheater / Stadsschouwburg Amsterdam / Johan Idema zo 30 nov, 11.00 uur + 14.00 + 16.00 + 20.00 uur

Het past volgens De Man in een bredere tendens waarin kunstenaars bewust de band aanhalen met het publiek. “Ik denk dat er een nieuw soort kunstenaar aan het opstaan is die weer een verbindende rol krijgt in de samenleving, in een stad, noem maar op. Dat maakt dit tot een spannende, toffe tijd. Op school voerden wij nooit die discussie over publiek, het was altijd: “Maak maar.”

Het besef dringt steeds meer door dat een kunstenaar verplicht is alles te doen om zijn kunstwerk zoveel mogelijk te laten veroorzaken. Kunst gaat meer naar buiten treden, zonder verlies van niveau.”

“Ik denk dat er een nieuw soort kunstenaar aan het opstaan is die weer een verbindende rol krijgt in de samenleving, in een stad. Dat maakt dit tot een spannende, toffe tijd.”

De Grote Kunstshow is volgens De Man een goed voorbeeld van een project waarbij een nieuwe verbintenis wordt gezocht tussen schouwburg, kunstenaars en publiek. Een project met een goed verhaal erachter, niet zomaar een willekeurige theateravond. In plaats van de kunstwerken droog te presenteren bouwt hij samen met de deelnemende kunstenaars een enerverende show rond de werken. “Mijn reden om mee te doen is dat het op een simpele manier bijdraagt aan verbinding. De kunstenaars die meedoen willen nieuw publiek bereiken en staan open voor de manieren waarop wij hun werk in het theater contextualiseren.

Het is een klein stapje natuurlijk, we verbinden de theateren beeldendekunstwereld, we redden niet de wereld of zo. Maar dat kleine stapje is best noodzakelijk. Al is het maar te laten zien dat kunst anders kan. Geloof me: van concepten als De Grote Kunstshow gaan we in de toekomst nog veel extremere vormen zien. De begrippen kunst en theater zullen enorm worden opgerekt.”

“Waar dient kunst toe? Om te prikkelen, jou anders te laten denken, te reflecteren. De gedachte achter De Grote Kunstshow is: durf te kijken, kijk buiten je grenzen.”

Dat Idema en Folkersma theaterman Lucas De Man erbij haalden voor de presentatie past bij hun wens kunst zo boeiend mogelijk aan te reiken. Dat kan een presentator beter dan een naambord-

14

15

BEELDSCHOON Halina Reijn in The Fountainhead van Toneelgroep Amsterdam

16

foto Jan Versweyveld

17

100%AMSTERDAM

— In de voorstelling 100% Amsterdam (wo 10 t/m za 13 december) laat het Berlijnse Rimini Protokoll honderd gewone Amsterdammers aan het woord. Om dit unieke project extra in de verf te zetten, fotografeerde Yamandú Roos voor dit Journaal Amsterdammers in al hun diversiteit. De personen op de foto's zijn niet te zien in de voorstelling.

INTERVIEW

"Niks trutterig gedoe": vier actrices over de 'sterke vrouw' die ze binnenkort spelen. Heldinnen van alle tijden, van Griekse, Franse of Duitse origine. Wat spreekt aan in de personages en wat herkennen ze in zichzelf?

Uyuni Gonzalez Slotervaart baby

STERKE VROUWEN DOOR KARIN VERAART

“Ik snap haar wel”: Ulrike Meinhof Fania Sorel kruipt in Vuurvrouwen van het Ro Theater in de rol van Ulrike Meinhof, die zich verzette tegen de wandaden van haar tijd en in de terroristische kringen van de RAF verzeild raakte.

Fania Sorel: “Ik zie haar als een oorlogskind. Alle Duitse kinderen uit die tijd groeiden op met het besef dat hun ouders ‘verkeerd’ waren geweest. Als reactie op de apathie die haar generatie beheerste, heeft ze heel scherpe politieke keuzes gemaakt en zich verzet tegen dat wat in haar ogen onrechtvaardigheid was. In heel die lijn volg ik haar. Ze heeft die stap intuïtief gezet en ze is er natuurlijk ook voor gestraft – ten slotte heeft ze zelfmoord gepleegd.”

“Ze was een heel intelligente tante maar ook een zeer tragische figuur uiteindelijk. In die zin past ze tussen Medea, Phaedra, en heeft ze iets van Jeanne d’Arc, voor mij ook een heldin. Ja, er zit een Jeanne d’Arc in Ulrike. Het is een andere tijd en een andere strijd maar wel ook zo’n vrouw die tot het eind toe vecht, die achter haar keuze blijft staan.”

“Ulrike was schrijfster, journaliste, een bekende figuur, destijds, én moeder. Feministe van het eerste uur, wist ze heel goed en mooi te verwoorden hoe moeilijk het is om al die dingen te combineren, om politiek actief in de samenleving te staan, waar dat bij mannen geen probleem is. Ze handelde op een manier waartoe wij ons misschien moeilijk kunnen verhouden, maar ik snap haar wel. Natuurlijk heeft het iets engs. Wat bezielt iemand om samen met Andreas Baader uit een raam te springen en te kiezen voor een leven in de illegaliteit?”

“Niet dat ik het goedkeur, nogmaals, maar begrijpen: ja. Ik vind het bewonderenswaardig – heftig, maar in een periode van besluiteloosheid en verlamming bij je generatiegenoten, zeer na-

18

voelbaar. Ik kom zelf uit een links milieu, en precies de reden waarom zij voor actie heeft gekozen is de reden waarom ik bij het theater ben gegaan. Dat is 1 op 1 waar ik vandaan kom.

Ook in deze tijd, waarin de economie alles overschaduwt, is het moeilijk om recht te staan. ‘Mensen vinden alles mooi wat ik schrijf, maar ze doen er niets mee’, zei Ulrike, en vergelijkbaar commentaar hoorden we na onze openbare repetities. ‘Onrechtvaardig, maar wat kunnen wij eraan doen’, zegt het publiek al gauw. Dan denk ik meteen: al is er onder hen maar één iemand bij wie je iets wakker kunt maken.”

“Van zo iemand móet ik gewoon wel houden.”: Phaedra Phaedra, de vrouw die een fatale liefde koestert voor haar stiefzoon, wordt bij De Utrechtse Spelen gespeeld door Wendell Jaspers.

Tekst: Hugo Claus naar Seneca (4 v.Chr. - 65 n.Chr.).

Wendell Jaspers: “Regelmatig hoor je zeggen: dat is een ‘sterke vrouw’. Wat betekent dat eigenlijk, vraag ik me dan af. Van een man wordt dat nooit gezegd, hij wordt kennelijk gewoon verondersteld dat te zijn. Opmerkelijk toch? Is Phaedra sterk? Nou, nee.

Het hele stuk dat haar naam draagt, is juist een ode aan het onvermogen. Ik vind dat dramatisch heel interessant. Phaedra durft haar gevoel te volgen, dat is een feit. En het lijden dat daaruit voorkomt, dat gaat ze vol aan. Maar discipline ontbeert ze. Ze is slachtoffer van haar eigen lust. Haar emoties zijn haar de baas - bij de meeste personages in dit verhaal zijn ze behoorlijk heftig, trouwens.”

“Een rolmodel? Ook niet. Ze heeft van meet af aan een onrust in zich die ze niet kan stoppen, en uiteindelijk gaat ze voor wraak:

19

“ Ik ben allergisch voor onverschilligheid.”

UITGELICHT

Johan Simons regisseert

 LIEN WILDEMEERSCH

eerder een zwaktebod, in deze Zen-tijden. Maar is dat erg? Ik zie haar vooral als een ontvankelijk, uiterst sensitief mens. En ik daarin kan ik haar ook zeker bewonderen: het vereist moed om in haar positie gehoor te geven aan haar gevoel, het is moedig te besluiten je hart te volgen tegen alle rede en beter weten in. Van zo iemand móet ik gewoon wel houden.”

“Haar keuze voor Hippolytus, de zoon van haar man Theseus, beschouw ik als een keuze voor een kans op vrijheid. Vanuit die invalshoek ben ik haar gaan benaderen, zo kan ik haar begrijpen.

Als Theseus na een tijd van afwezigheid thuiskomt, begin je in te zien wat voor een leven ze eigenlijk altijd heeft geleid in zijn nabijheid, als zijn vrouw. Waar Theseus dan staat voor tyrannie, gevangenschap bijna, is Hippolytus symbool voor verbeelding, natuur, onafhankelijkheid – iets waaraan het haar altijd heeft ontbroken. En wanneer die mogelijkheid tot ten minste het dromen over die dingen verdwijnt, als de fantasie de pas wordt afgesneden – dan is de dood Phaedra’s uitweg.”

“Ze is inconsequent en ze is bloeddorstig”: Elektra In Elektra van Sofokles (496-406 v.Chr.) zet het titelpersonage haar broer aan tot moord op hun moeder, nadat die hun vader heeft gedood. Bernard Dewulf bewerkt de tekst voor NTGent. Lien Wildemeersch speelt Elektra.

Lien Wildemeersch: “Ze trekt me aan en ze stoot af, en dat is een dualiteit die voor een speler natuurlijk super is om mee te werken. Dit is een vrouw met een wil, met een standpunt, met temperament! Niks trutterig gedoe: handen uit de mouwen. Ze heeft zelfvertouwen, ze gáát voor de grote emotie, voor de idealen. Ze heeft het vermogen om te kiezen, bij haar geen zweem van laksheid. Dat vind ik mooi.”

“Elektra’s gedrevenheid siert haar. Haar zus Chrysothemis, bijvoorbeeld, is veel rationeler, maar ook onverschilliger. Zij zet oogkleppen op, zoals wij liever snel doorzappen dan leed onder ogen zien. Chrysothemis wil een makkelijk leventje. Elektra niet.

Maar moord is nóóit te verantwoorden, nooit. Dat extreme van haar - enerzijds is dat fantastisch, anderzijds is het té. Want er komt op die manier nooit een eind aan de geweldspiraal die deze familie in de greep heeft. Elektra heeft weliswaar ballen, maar ze leert niet van vroeger. Haar gevoel voor rechtvaardigheid is soms te kort door de bocht: terwijl ze haar moeder radicaal veroordeelt om het doden van haar vader, beraamt ze zelf moorden.

Ze is inconsequent en ze is bloeddorstig. En die blinde drift stoot af. Nu heeft Bernard Dewulf een poëtische pen, dus ik denk dat zijn tekst wel de nodige tegenkleur kan geven.”

20

DIE NEGER

“Maar kijk, ik ben allergisch voor onverschilligheid om mij heen.

Ik word kwaad als ik mensen hoor zeggen: "Sorry hoor, maar we kunnen er niks aan doen. Dit of dat is onze verantwoordelijkheid niet”. Dat is het wèl! Er is een keuze! “Wij kunnen er niks aan doen" ligt dichtbij 'Wir haben es nicht gewusst'. En Elektra gaat daartegen in, met verbeelding en doorzettingsvermogen, als vrouw in een mannenwereld, ook nog. Wow! Maar ze moet de val van extremisme weten te vermijden, anders maakt ze zich even schuldig aan datgene waartegen ze zich verzet.”

“Het leven van je kinderen, daar mag je niet aankomen”: Medea De Australische theatermaker Simon Stone regisseert bij Toneelgroep Amsterdam Medea van Euripes (480 - 406 v.Chr.), met in de hoofdrol Marieke Heebink.

Medea straft haar overspelige man door hun twee zoontjes te doden Marieke Heebink: “Ik heb altijd gehoopt dat ik deze beker aan mij voorbij zou kunnen laten gaan. Eén keer eerder heb ik me met Medea bezig gehouden, en daar bewaar ik trouwens goede herinneringen aan, maar dat was een monoloog: Mind the gap van Stefan Hertmans. Ik vertelde het verhaal, ik hoefde haar niet te spélen, dat is toch anders.”

“Toen ik werd gevraagd voor dit project van Simon Stone heb ik heel even – en vergeefs - wat omtrekkende bewegingen gemaakt om er onderuit te komen. Want ik vind ik het lastig: ik zou het nooit doen, dat wat zij doet. Het leven van je kinderen, daar mag je niet aankomen, dat is nou eenmaal mijn moreel oordeel. En je bent nooit wie je speelt natuurlijk, maar ik vind dit wel pittig. Ik moet het gaan begrijpen, en daar ben ik bang voor.”

“En natuurlijk is het tegelijkertijd thematisch heel interessant.

Vaak wordt ze neergezet als een heks, letterlijk, ontoerekeningsvatbaar, groots in haar gekte. Je ziet ook ensceneringen van Medea als een modern familiedrama, in het hier en nu, als een vechtscheiding – maar dat vind ik toch niet zo boeiend. Voor mij draait het in het stuk om uitsluiting. Medea heeft zich overgeleverd aan haar geliefde Jason, ze heeft er haar familie en vaderland voor opgegeven en vervolgens laat hij haar vallen voor een jong meisje. Goed voor zijn carrière, en vruchtbaar – vlakken waarop Medea niet meer meedoet. Ze wordt uitgesloten. Dat is voor mij het kernthema. Iemand wordt weggezet, weggegooid, reageert daarop. En wordt van slachtoffer dader.”

Vuurvrouwen

Ro Theater Regie: Alize Zandwijk Speeldata: 29 sep

Phaedra

De Utrechtse Spelen Regie: Thibaud Delpeut Speeldata: 17 & 18 okt

Elektra

NTGent Regie: Julie Van den Berghe Speeldata: 19 & 20 nov

foto: Julian Röder

Medea

Toneelgroep Amsterdam Regie: Simon Stone Speeldata: 10-17 dec & 21-21 jan & 3-7 feb & 24-28 mrt

Geen politiek correcte titel Les nègres, een stuk van de Franse schrijver Jean Genet uit 1959, is een toneelstuk in een toneelstuk. Een groep zwarte acteurs zet een moord op een blanke vrouw op het toneel in scène, voor een blank publiek (een stel kolonialen). Johan Simons regisseerde het stuk dit jaar voor het festival de Wiener Festwochen.

Die Neger was al voor de première omstreden, vanwege het 'N-woord', vanwege dat blanke acteurs op de affiche zwart gemaakt waren, wat doet denken aan het racistische blackface (een praktijk uit de minstrel shows, racistische revues uit de 19e en begin 20e eeuw), vanwege de beladen thematiek. Simons legde uit dat hij de titel had willen wijzigen in De witten, maar dat de Duitse vertaler van Genets tekst (theatermaker Peter Stein) hiervoor geen toestemming had willen geven - omdat een politiek correcte titel niets zou veranderen aan de kern van het probleem: racisme.

Die Neger speelt in de Stadsschouwburg op 16 en 17 november. Op zondagmiddag organiseren we een speciaal programma rondom de voorstelling, Do the white right thing, waarin dieper wordt ingegaan op de thema's uit de voorstelling.

wilde ik het probleem thematiseren. De transformatie van de witte acteurs gebeurt niet in de kleedkamer, maar op het toneel, het moet iets gewelddadigs, iets pijnlijks hebben. De kleur aan de buitenkant moet een innerlijke revolutie weerspiegelen.", zegt Simons over zijn voorstelling.

Johan Simons was tot september intendant van de Münchner Kammerspiele, één van Duitslands grootste gezelschappen en in 2013 uitgeroepen tot 'gezelschap van het jaar'. Die Neger is een productie van de Münchner Kammerspiele, het Deutsches SchauSpielHausHamburg en de Wiener Festwochen, met, naast de Duitse acteurs, rollen voor Felix Burleson en Benny Claessens.

De Standaard: "Les nègres valt in de categorie van ‘leerstukken’ over onze zwart-witte beeldvorming. Het is een komedie, waarin een loodzwaar thema lichtvoetig wordt geserveerd. Als ‘clownerie’ en als poppenkast. Zo heeft Johan Simons het ook opgevat. Zijn enscenering is haast een kunstinstallatie, zeer esthetisch van vorm. Simons maakt van Die Neger een schaduwspel. Voor en achter een doek van papieren stroken zijn acteurs druk in de weer rond een naakt, wassen lijk. In de silhouetten vallen wit en zwart samen."

Wat voor kleur heeft de gediscrimineerde?

"Op een dag verzocht een acteur me een stuk te schrijven met enkel zwarte personages. Maar wat is dat eigenlijk, een zwarte? En nog belangrijker: wat voor een kleur heeft hij eigenlijk?", zo verwoordde Jean Genet het probleem van de huidskleur als stigma van de buitenstaander. Het woord 'neger' stond voor hem voor iedereen die onderdrukt en gediscrimineerd werd.

DO THE WHITE RIGHT THING Het Expanding Theater-programma Do the white right thing is een debat over racisme, stereotypering en blackface op het toneel. We vragen regisseur Johan Simons waarom hij heeft besloten Les nègres te ensceneren en waarom daar witte acteurs voor gecast zijn. En we vragen het publiek om stelling in te nemen.

Johan Simons tackelt in zijn enscenering van Les nègres met bijtende spot het racistische cliché van de 'neger' die de blanke vrouw verkracht en vermoordt. De blanke personages, de kolonialen, geven commentaar op het gebeuren en organiseren een groteske strafexpeditie.

Die Neger Münchner Kammerspiele & Deutsches SchauSpielHausHamburg & Wiener Festwochen Speeldata: zo 16 en ma 17 nov, 20.30 uur

Do the white right thing

"De huidskleur van de mensen op het toneel en in de zaal is geen weerspiegeling van de samenleving. In plaats van daarover te jammeren,

Debat over racisme in het theater Speeldata: zo 16 nov, 15.00 uur

21

HET WETEN WAARD HIER HOUDEN WE U OP DE HOOGTE VAN AL HET NIEUWS EN DE WETENSWAARDIGHEDEN RONDOM DE STADSSCHOUWBURG, TONEELGROEP AMSTERDAM EN THEATER IN HET ALGEMEEN.

HIJ IS ER...

ONTHULLING

IN BEELD

... Onze nieuwe website!

Bronzen beeld Henk van Ulsen

De Staat van de Stad

Heeft u hem al gezien? We zijn er best trots op. We hopen natuurlijk dat u hem ook zo mooi vindt, maar vooral dat u hem prettig kunt gebruiken. Loopt u nog ergens tegenaan? Is er iets dat niet goed werkt? Uw mening en suggesties zijn van harte welkom. Mail ons gerust op marketing@ssba.nl. > www.ssba.nl

Dit jaar is het 5 jaar geleden dat acteur Henk van Ulsen (1927 - 2009) overleed.

Hij speelde in vele toneelstukken, in televisieseries en kreeg meerdere prijzen (waaronder twee keer de Louis d'Or, de belangrijkste Nederlandse acteerprijs).

De Utrechtse beeldhouwer Dennis J. Coenraad maakte een bronzen portret van de acteur. Toen Van Ulsen overleed was het beeld nog niet voltooid, maar Coenraad kon het voltooien met behulp van video's en foto's. Op 10 oktober wordt de buste hier in de Stadsschouwburg onthuld.

Zo zag De Staat van de Stad er vorig jaar uit. Wegens razende interessantheid en uw massale belangstelling komt er op ma 22 september een 2e editie.

Boeiende sprekers, topwetenschappers en experts voorspellen de toekomst over (werken in) Amsterdam.

> www.denniscoenraad.nl

Het gaat goed dank u Tegen de landelijke trend in trok de Stadsschouwburg Amsterdam afgelopen

seizoen meer publiek. Veel schouwburgen in het land hoopten de teruglopende bezoekcijfers op te kunnen vangen door populairder te programmeren. De schouwburg richt zich juist op het 'zware' artistiek gesubsidieerde aanbod.

Zowel de internationale programmering (o.a. tauberbach van Alain Platel) als de grote Nederlandse gezelschappen (o.a. huisgezelschap Toneelgroep Amsterdam, Nationale Toneel, Nederlands Dans Theater) deden het erg goed.

En de eigen Expanding Theatre-origramma's (bijv. De Staat van de Stad).

Ook de voorverkoop, traditiegetrouw laag, is beter dan in vorige jaren. Dat betekent dat we u ook komende tijd veelvuldig mogen begroeten. We kijken er naar uit!

Nederlands Theater Festival 2014

Iedereen die iets betekent in theaterland loopt er over de rode loper. Het regent er belangrijke toneelprijzen. En vooral: er is steengoed theater te zien.

Want het Nederlands Theater Festival toont jaarlijks in september louter hoogtepunten. Op 4 september start het festival met De Staat van het Theater in de Stadsschouwburg, een pittige rede over de stand van zaken in theaterland door Thomas Oberender, intendant van de Berliner Festspiele. Het festival eindigt met een feestelijk Gala en de uitreiking van de belangrijkste Nederlandse toneelprijzen. Oscarwaardig! > 4 t/m 14 sep > De Staat van het Theater: 4 sep, 17.00 uur > www.tf.nl

ewald engelen

Maarten Hajer

Het publiek

De Theatervooropleiding.

De Stadsschouwburg Amsterdam, Toneelgroep Amsterdam, Frascati Theater, het Nederlands Theater Festival en Likeminds lanceerden een nieuw initiatief: De Theatervooropleiding Amsterdam. Dat is een deeltijd vooropleiding en heeft de ambitie om jong uitvoerend talent klaar te stomen voor het landelijke kunstvakonderwijs. Een noodzakelijke schakel in de talentontwikkeling, vinden we.

Evelien Tonkens

> www.detheatervooropleidingamsterdam.nl

patrick Janssens

Jan Rothuizen Fotografie: Maurice Mikkers.

22

23

100%AMSTERDAM

— In de voorstelling 100% Amsterdam (wo 10 t/m za 13 december) laat het Berlijnse Rimini Protokoll honderd gewone Amsterdammers aan het woord. Om dit unieke project extra in de verf te zetten, fotografeerde Yamandú Roos voor dit Journaal Amsterdammers in al hun diversiteit. De personen op de foto's zijn niet te zien in de voorstelling.

PORTRET

'Vlaams' is in de internationale theaterwereld een kwaliteitskeurmerk geworden. Vier portretten van vier Vlaamse meesters (m/v): Ivo van Hove, Anne Teresa de Keersmaeker, Luk Perceval en Michèle Anne De Mey.

Wilfred Mons Zuid Branded Content Director, NRC Media

VLAAMSE MEESTERS DOOR AN CARDOEN

Je hoort het in Nederland vaak zeggen: dat onze Vlaamse buren weten wat het goede leven is. Ze weten in elk geval wat goed theater is. Kijk maar naar het indrukwekkende (internationale) palmares van Vlaamse theatermakers als Ivo van Hove, Guy Cassiers en Luk Perceval. En dan is er de dans, met choreografen als Anne Teresa De Keersmaeker, Jan Fabre, Wim Vandekeybus, Michèle Anne De Mey en Alain Platel, die tot de wereldtop behoren. Uit hun gezelschappen en voorstellingen kwamen jonge(re) meesters voort: Sidi Larbi Cherkoui, Ann Van den Broek, FC Bergman, Olympique Dramatique, Peeping Tom, ...

De Stadsschouwburg volgt hen al jaren in hun artistieke loopbaan. Er is geen schouwburg waar zoveel Vlaams theater te zien is. Dat is komende tijd niet anders. Tijd voor een overzicht: vier portretten van vier Vlaamse meesters (m/v).

“Ivo van Hove is God#RomanTragedies” De producties van Ivo van Hove (1958), directeur van ons huisgezelschap Toneelgroep Amsterdam, worden overal ter wereld gespeeld, van Amsterdam tot New York. Een Amerikaanse Twitteraar: "Ivo van Hove is God#RomanTragedies".

Van Hove boekte enorme successen met voorstellingen als Romeinse Tragedies ("Een toneelbelevenis zonder weerga", Elsevier), Angels in America ("Vijf uur lang hartverscheurend toneel", Het Parool) en vele, vele andere titels. Het meest recente was The Fountainhead op het prestigieuze Festival van Avignon: "Magistrale enscenering", schreef Le Monde. Het is niet voor niets dat een wereldinstituut als The Barbican in Londen Van Hove vroeg voor de regie van Antigone, met Juliette Binoche in de hoofdrol.

24

25

Waar begon het? In Antwerpen in de jaren '80, toen Van Hove (samen met zijn artistieke - en levenspartner Jan Versweyveld) het Vlaamse toneel binnenvloog. Een van zijn eerste voorstellingen, De Geruchten (1981), speelde in een oude wasserette.

Versweyveld zorgde voor de vormgeving en ook die andere latere Vlaamse meester, Guy Cassiers, werkte mee. Het was een collage beïnvloed door beeldende kunst, performance en punk.

Van Hove: "Een soort nieuwe vorm van performanceachtig toneel".

In 1990 werd Van Hove directeur van Het Zuidelijk Toneel in Eindhoven. Van 1998 tot en met 2004 leidde hij het Holland Festival en in 2001 werd hij directeur van Toneelgroep Amsterdam, het grootste theatergezelschap van het land. Van Hove: "In de jaren negentig was er de grote tendens dat ik voornamelijk familiegeschiedenissen op de scène heb gezet, en in de tweede helft van de jaren negentig bij het Zuidelijke Toneel liefdesgeschiedenissen.

Mijn werk nu bij Toneelgroep Amsterdam, dat is veel ‘sociologischer’ van aard." (Toneelstof '80) Van Hove en zijn acteursensemble zijn overladen met belangrijke (inter)nationale toneelprijzen. Dit jaar kreeg hij een eredoctoraat van de Universiteit Antwerpen, die hem "een baanbrekende, veelzijdige en internationaal georiënteerde theatermaker" noemde.

We mogen uitzien naar drie nieuwe producties van Van Hove, rondom het centrale thema 'leiderschap': Maria Stuart, Antigone en Kings of War.

“Een man met een visie die stukken kneedt tot de tekst larger than life wordt”: Luk Perceval Perceval (in Trouw): "In het theater laten we het ons nog toe de waarheid in de ogen te kijken. Daar kijkt een mens toe naar een

25 25

“ In het theater laten we ons toe de waarheid in de ogen te kijken.”

EN MEER

 LUK PERCEVAL

ander mens die vorm probeert te geven aan de grote vragen in het leven. Over liefde of over dood. Daarin ligt voor mij de kern van het theater. Die vorm bestaat niet voor niets al vijfentwintighonderd jaar. Er is behoefte aan."

Als medeoprichter van de in Vlaanderen roemruchte Blauwe Maandag Compagnie bereed Luk Perceval (1957) in de jaren tachtig de 'Vlaamse Golf' van vernieuwing die door het theaterlandschap sloeg. Hij wil de strijd aangaan met “de doodse voorstellingen die de schouwburg de geur van een lijkenhuis geven”.

Perceval geldt sindsdien als een van de onbetwiste groten van het Belgische theater, al werkt hij al enige tijd niet meer in zijn geboorteland, maar in Duitsland. Sinds 2005 is hij hoofd regie van het Thalia Theater Hamburg, een groot en toonaangevend Duits theater en wordt regelmatig gevraagd voor een gastregies door de grote Europese gezelschappen. "Een ziener. Een man met een visie die stukken zorgvuldig kiest en ze samen met zijn ploeg kneedt tot de tekst larger than life wordt." (De Morgen). Een hoogtepunt in zijn oeuvre was de negen uur durende theatermarathon Ten Oorlog (1997), een radicale bewerking van acht koningsdrama's van Shakespeare. Het was een grandioze demonstratie van Percevals kunnen. "Overrompelend.", schreef de Volkskrant.

Na zijn Hamlet (Thalia Theater), In ongenade (Toneelgroep Amsterdam) en Platonov (bij NTGent, selectie Nederlands Theater Festival 2013) komt Perceval in november terug naar de schouwburg met FRONT, een voorstelling over de Eerste Wereldoorlog, in de pers "een inktzwart meesterwerk" genoemd.

“Voor 1982 was er in België geen moderne dans die naam waardig.

Anne Teresa De Keersmaeker bracht daar verandering in” Toen Rosas, het gezelschap van de Belgische choreografe Anne Teresa De Keersmaeker (1960) naar de Stadsschouwburg kwam met de remake van één van haar bekendste werken, Drumming uit 1998, bleek dat het stuk niets aan kracht had ingeboet. Dit jaar herneemt Rosas opnieuw zo'n mijlpaal: het onvergetelijke Rosas danst Rosas, uit 1983. Hun 'signature piece', volgend The Guardian en de internationale doorbraak van Rosas-oprichtster Anne Teresa De Keersmaeker.

Haar carrière ging in 1982 van start met Fase, Four Movements to the Music of Steve Reich (1982). In 1983 richtte De Keersmaeker Rosas op en maakte meteen naam tot ver over de landsgrenzen.

The Guardian: "Voor 1982 was er in België geen moderne dans die naam waardig. De Keersmaeker bracht daar verandering in. Tegen het einde van de jaren 80 had ze niet alleen indruk gemaakt op de internationale podia, maar ook de sluisdeuren in België opengezet. Wat volgde was een ware golf van Vlaamse vernieuwers.

Samen hebben ze van België op de wereldkaart van de dans gezet."

tot de 20ste eeuw. In meerdere voorstellingen gebruikte ze muziek van Steve Reich. "Van alle choreografieën gemaakt op mijn muziek, was dit verreweg de beste. Ik had het gevoel alsof ik iets geleerd had over mijn eigen werk", zei Reich over Fase. Maar ze werkte ook met tekst, en zelfs met stilte. De Keersmaeker regisseerde ook opera's en verschillende van haar voorstellingen werden verfilmd. Haar werk is te zien op alle grote internationale festivals, zoals dat van Avignon.

The Fountainhead

Rondom de voorstellingen is er nog veel meer te doen in de schouwburg. Voor volwassenen én voor kinderen. Hieronder een overzicht van alle activiteiten die wij en ons huisgezelschap Toneelgroep Amsterdam voor u organiseren. U bent van harte welkom! Het meest actuele overzicht vindt u altijd op onze website www.ssba.nl (die trouwens helemaal vernieuwd is, heeft u 'm al gezien?).

speeldata: 2-6 & 17-21 sep

foto: Jan Versweyveld

Angels in America

speeldata: 13 & 14 sep

Openbare repetities

Maria Stuart

Altijd al eens willen weten hoe het er nu werkelijk achter de schermen van een theaterproductie aan toe gaat?

Dan bent u van harte welkom bij de openbare repetities van Toneelgroep Amsterdam.

speeldata: 17-21 dec, 13-17 & 20-24 & 27-31 jan

Antigone

speeldata: 15-18 apr

“Dit moét een wereldhit worden” Michèle Anne De Mey Met Michèle Anne De Mey wordt de term 'Vlaams' misschien wat losjes gebruikt, aangezien ze artistiek leider is van het Waalse gezelschap Charleroi Danses. Eigenlijk kun je alle genoemde makers even goed scharen onder de term 'Belgisch'. De kunsten zijn niet zo gebonden aan enggeestige geopolitieke grenzen en al deze makers opereren sowieso internationaal.

Kings of War

speeldata: 14, 17, 18, 20 & 21 jun

Dit zijn de eerstvolgende: 9 dec: Medea 4 mrt: Koningin Lear 3 jun: Kings of War Aanvang: 14.00 uur, kosten € 6.

↘ MEER TONEELGROEP AMSTERDAM: > p. 10

FRONT

speeldata: 20 & 21 okt

foto: Leonie Hoebe

foto: Digidaan

foto: Mirjam Zeilmaker

Rosas danst Rosas

Toen Michèle Anne De Mey (1959) dans studeerde aan de Mudra, de befaamde school van Maurice Béjart, leerde ze Anne Teresa De Keersmaeker kennen. De twee werden wereldberoemd in De Keersmaekers duet Fase. De Mey danste in meerdere stukken van De Keersmaeker tot ze, na Rosas danst Rosas, haar eigen weg ging. Ze geldt, net als de Keersmaeker, als een van de gezichtsbepalende choreografen van de Belgische dans.

speeldata: 24 & 25 mei

In 1990 richtte De Mey haar eigen gezelschap op. Nadien volgen een reeks creaties die allemaal internationaal succes hadden. Ze werkte vaak samen met bekende compnisten (waaronder haar broer Thierry De Mey, Robert Wyatt en Jonathan Harvey), beeldende kunstenaars en filmmakers. In Nederland trokken voorstellingen als Sinfonica Eroica (in 2006) en Neige (in 2009) volle zalen.

Hamlet vs Hamlet

Samen met haar partner, filmmaker Jaco van Dormael (Toto le héros, Le huitième jour, Mr. Nobody) maakte ze o.a. het bejubelde Kiss & Cry, een bijzondere combinatie van film, dans, tekst en theater, waarover La Libre Belgique schreef: "Pure magie, puur geluk. Deze verbazende voorstelling zonder weerga vermengt poëzie en magie, cinema en vingerdansen." Utopia Parkway schreef: "De meest betoverende voorstelling die ik in lange, lange tijd heb gezien. Dit moét een wereldhit worden."

Peeping Tom speeldata: 1 & 2 okt

Kiss & Cry

speeldata: 13, 14 & 15 nov

↘ MEER THEATER UIT VLAANDEREN: Toneelgroep Amsterdam & Toneelhuis / Guy Cassiers speeldata: 7 & 30 sep, 1-4 okt

The Black Piece

WArd/waRD / Ann Van den Broek speeldata: 23 sep

Vader (NL première)

Talk to the Demon

Ultima Vez / Wim Vandekeybus speeldata: 6 nov

Augustus ergens op de vlakte Olympique Dramatique speeldata: 7 & 8 nov

Elektra (NL première)

NTGent / Julie Van den Berghe speeldata: 19 & 20 nov

Rondleidingen

Weinig mensen kennen de Stadsschouwburg en zijn boeiende geschiedenis zo goed als Klaus Oenema, onze rondleider. Iedere eerste zaterdag van de maand geeft hij een rondleiding in de schouwburg. Nieuw zijn de twee extra rondleidingen op zondag.

De rondleiding kost € 5 en duurt ca. 1,5 uur.

De eerstvolgende rondleidingen zijn op za 6 sep, 4 okt, 1 nov, 6 dec (aanvang 15.00 uur) en op zo 19 okt en 23 nov (aanvang 13:30 uur).

Groepsrondleidingen op maat zijn ook mogelijk. Daarvoor kunt u contact opnemen met Tamar Uylenburg, tel. 020 523 77 73 / tamar.uylenburg@ssba.nl.

Inleidingen en nagesprekken

Voorafgaand aan een groot aantal voorstellingen organiseren wij een inleiding van 15 minuten. Onze enthousiaste inleiders vertellen u alles wat u moet weten om nog meer van de voorstelling kunt genieten.

Kort maar krachtig! Bij de nagesprekken schuiven de makers aan om meer te vertellen over hun ideeën en werkwijze en om uw prangende vragen te beantwoorden.

Inleidingen en nagesprekken zijn gratis.

Dansen en theater maken in de schoolvakanties

In de Workshop Theatermaken (9+) zijn de kinderen voor één middag actrice, regisseur of decorbouwer en wordt een korte voorstelling gemaakt.

Op do 16 okt en di 30 dec om 14.00 uur.

Duur ca. 2 uur.

Kom dansen in de Koninklijke Foyer (6+ / 8+) is er in twee leeftijdgroepen. De kinderen leren streetdance, moderne dans en hiphop.

Op vr 17 okt en di 23 dec, leeftijd 6+ om 13.30 uur / leeftijd 8+ om 14.45 uur.

Duur ca. 1 uur.

Kaarten via www.ssba.nl of aan de kassa (tel. 020 624 23 11)

foto: Werry Crone

Wish You Were Here

In deze serie laat Toneelgroep Amsterdam u kennismaken met een auteur wiens werk dit seizoen wordt gespeeld. Vier maandagavonden rondom het thema leiderschap, met inspirerende sprekers en korte scènes door acteurs. U bent van harte welkom om te luisteren, te kijken en na te praten bij een hapje en een drankje.

Data: ma 3 nov, 26 jan, 9 mrt en 13 apr om 20.00 uur.

De afgelopen 27 jaar creëerde ze samen met haar dansers een indrukwekkende reeks choreografieën op muziek uit verschillende periodes, van de late middeleeuwen (Ars Subtilior) via Bach

26

27

PORTRET

Nederlandse theatermakers zijn gewild in het buitenland. Ze krijgen belangrijke posities bij toonaangevende gezelschappen van Duitsland tot Australië en hebben een wereldwijd publiek veroverd. Gelukkig komen ze af en toe nog langs. De schouwburg blijft hen volgen en laat hun werk veelvuldig zien in Amsterdam. Constant Meijers, hoofdredacteur van TheaterMaker, schreef voor ons een overzicht. meenschap met grote belangstelling gevolgd. Een Nederlandse regisseur aan het hoofd van een van de belangrijkste gezelschappen van Duitsland (en van Europa) is een unicum, en een bewijs van de artistieke kwaliteit van het Nederlandse theater.

DE WERELD AAN HUN VOETEN DOOR CONSTANT MEIJERS

Het opzoeken van discussie, het verbreden van onderwerpen, het verwerven van nieuwe inzichten, het vergroten van de artistieke uitdaging – het vindt allemaal zijn weerslag in wat het Amsterdamse publiek dankzij de internationale ervaring van Nederlandse theaterkunstenaars onder ogen krijgt.

“Kijkende naar de puinhoop die de mens van zijn wereld en zichzelf maakt”: Johan Simons De bekendste onder hen is zonder twijfel Johan Simons. Wanneer hij in 2005 het artistiek leiderschap van NTGent op zich neemt verliest Nederland hem niet uit het oog. Enerzijds omdat hij in het Gentse een Vlaams-Nederlands ensemble samenstelt en opmerkelijke voorstellingen maakt (Platform, De asielzoeker, Kasimir en Karoline), anderzijds omdat hij zijn blik verruimt naar Europa en zijn Nederlandse achterban daarmee confronteert.

Nadat hij 2000 samen met Paul Koek de Europese Prijs voor Theatervernieuwing krijgt en in 2004 met zijn regie van Heiner Müllers Anatomie Titus wordt geselecteerd voor het Berlijnse Theatertreffen, is zijn reputatie in Europa voorgoed gevestigd. Vijf jaar later wordt hij benoemd tot intendant van de Münchner Kammerspiele. Ook in München, waar hij Nederlandse (onder wie Jeroen Willems) en Belgische acteurs, dramaturgen en jonge regisseurs naartoe haalt, wordt Simons door de Nederlandse theaterge-

28

Maar hoezeer Simons zich ook inleeft in de sociale en culturele context van de hoofdstad van Beieren, waar hij het Duitse publiek aan de hand van teksten van Elfride Jelinek regelmatig confronteert met heden en verleden, hij laat de band met Nederland niet los. Zo regisseerde hij de afgelopen jaren Macbeth en Dantons dood bij Toneelgroep Amsterdam, waarin hij de lijn van zijn werk voortzet. “Kijkende naar de puinhoop die de mens van zijn wereld en zichzelf maakt, stel ik - samen met Michel Houellebecq en Peter Sloterdijk - de vraag: als we een betere mens kunnen scheppen dan diegene die vandaag op aarde rondloopt, waarom zouden we dat dan niet doen?”

Op zo 16 en ma 17 november is Simons' voorstelling Die Neger te zien, een aanklacht tegen racisme, met op zondag vooraf een debatmiddag.

Simons haalde Susanne Kennedy, een van de grootste talenten onder de jongste generatie regisseurs, naar München. Haar regie Fegefeuer in Ingolstadt werd gelijk geselecteerd voor het Berlijnse Theatertreffen. De van huis uit Duits-Engelse Kennedy is inmiddels naar de Duitse hoofdstad verkast. Hopelijk weet Toneelgroep Amsterdam, waarvoor Kennedy dit seizoen een opmerkelijke De Pelikaan maakte, haar voor ons land te behouden.

Met zijn uitgebreide net van stadstheaters is Duitsland vruchtbare grond voor Nederlandse theatermakers. Simons’ voormalige artistieke wederhelft Paul Koek (artstiek leider van de Veenfabriek) is een meerjarige samenwerking aangegaan met Schauspielhaus Bochum. Koeks voorstellingen in Bochum zijn ook met regelmaat in Amsterdam te zien.

De wereld veroveren met dans Ook op het gebied van de dans kent Nederland een aantal internationaal succesvolle theaterkunstenaars. Het aanzien dat het Amsterdamse stadsgezelschap ICKamsterdam met zijn voorstellingen verwierf, heeft ertoe geleid dat artistiek directeuren Emio Greco en Pieter C. Scholten de artistieke leiding in handen krijgen van het Ballet National de Marseille. Naast de Nederlandse ook hun Franse voorstellingen in Amsterdam te kunnen zien is een opwindend vooruitzicht. In oktober 2014 is van ICKamsterdam zowel L'Étranger / One man Without A Cause als De Soprano's te zien in de Stadsschouwburg.

- in december te zien in Amsterdam - maakte ze een met lof onthaalde voorstelling over het leven in een nieuw land.

“Een andere culturele context levert vaak hernieuwde energie voor iedereen op.”

Ivo van Hove De theaterkunstenaar die vanuit Amsterdam de hele wereld aan zijn voeten weet te krijgen is Ivo van Hove. Sinds zijn benoeming tot directeur van Toneelgroep Amsterdam in 2001 bouwt hij aan een oeuvre met voorstellingen die binnen en buiten Nederland als baanbrekend worden ervaren. Samen met zijn vaste partner Jan Versweyveld ontwikkelt hij voorstellingen als Opening Night (een coproductie met NTGent), Romeinse Tragedies, La voix humaine (een opmerkelijk vormgegeven solo van Halina Reijn) en De Russen! die overal ter wereld onder grote bijval worden opgevoerd.

Volgens Van Hove kan het ontwikkelen van een hedendaagse theatertaal niet meer zonder contact met de buitenwereld. "Voor mij als kunstenaar maar ook voor alle medewerkers van toneelgroep Amsterdam is het interessant om ons werk te confronteren met een ander publiek, mensen met een andere geschiedenis, een andere kijkbiografie, een andere culturele context. Dat is verassend, inspirerend en levert vaak een hernieuwde energie voor iedereen op."

Die Neger

Münchner Kammerspiele & DeutschesSchauSpielHausHamburg regie: Johan Simons speeldata: zo 16 & ma 17 nov

L'Étranger / One man Without A Cause

ICKamsterdam van: Emio Greco & Pieter C. Scholten speeldata: zo 12 & ma 13 okt

De Soprano's

ICKamsterdam & Opera Zuid van: Emio Greco & Pieter C. Scholten speeldata: do 16 okt

247 DAYS

Chunky Move choreografie: Anou van Dijk speeldata: di 2 dec

Medea

Toneelgroep Amsterdam regie: Simon Stone speeldata: 10-13, 16 &17 dec, 21-25 & 28-31 jan, 3-7 feb, 24-28 mrt

Antigone

The Barbican & Les Théâtres de la Ville de Luxembourg regie: Ivo van Hove speeldata: wo 15 t/m za 18 apr

Het succes van Toneelgroep Amsterdam vertaalt zich ook in een grotere bereidheid van buitenlandse kunstenaars om naar Amsterdam te komen. Van Hove: “Door de groeiende bekendheid van Toneelgroep Amsterdam slagen we er ook in steeds meer boeiende, toonaangevende regisseurs met hun artistieke teams aan ons te binden en dus een directe invloed op ons theater en op ons publiek thuis te hebben. Bovendien krijg ik door mijn werk als gastregisseur in het buitenland een ander denkkader en een grotere flexibiliteit, want werken in het buitenland dwingt steeds om nieuwe oplossingen te zoeken en jezelf ter discussie te stellen.”

Zo vroeg Van Hove Australische regisseur Simon Stone voor de gastregie van Medea en regisseert Van Hove zelf Antigone bij de Londense Barbican, met filmster Juliette Binoche in de titelrol.

Beide voorstellingen zijn natuurlijk ook te zien in de Stadsschouwburg.

Choreografe Nanine Linning werd in 2009 benoemd tot artistiek directeur van Dance Company Theater Osnabrück. Eind 2012 verhuisde ze naar Heidelberg waar ze artistiek directeur is van Dance Company Nanine Linning/Theater Heidelberg en hoofd choreografie en operadirecteur. Afgelopen seizoen was haar nieuwste productie Zero in de Stadsschouwburg te zien.

Het verste weg trok choreografe Anouk van Dijk. Nadat ze in Berlijn en Amsterdam een aantal voorstellingen maakte met de Duitse theatermaker Falk Richter, ging Van Dijk naar Australië om in Melbourne de artistieke leiding op zich te nemen van het gezelschap Chunky Move. Met An act of now debuteerde ze in oktober 2012 om meteen maar The Age Critics’ Award for best new Australian Work te winnen in het Melbourne Festival. Met 247 DAYS

29

FOTOREPORTAGE Voor de video op de homepage van onze nieuwe website kwam ARAM&JUR filmen in de schouwburg. Er werd vooral achter de schermen gefilmd, om de schouwburg eens te laten zien vanaf een andere kant. Het Journaal mocht een aantal filmstills afdrukken.

ARAM&JUR - de broers Aram en Jurriaan de Groot - maakt (online) video's vanaf concept t/m eindproduct. Ze kregen opdrachten van o.a. ID&T, Gazelle, BjĂśrn Borg, Monki Clothing, Castrum Peregrini, het Goethe Instituut, PUP en het Amsterdam Historisch Museum. > Hun werk vindt u op www.aramenjur.nl. > En bekijk zeker ook onze nieuwe website op www.ssba.nl!

Een andere kijk op de Grote Zaal

Licht testen doe je in het donker

CafĂŠ Stanislavski

1 17 Opbouw van het decor van Siena, Julidans 2014

30

18

4 19

Op het podium van de Grote Zaal wordt het podiumlicht opgehangen.

31

100%AMSTERDAM

— In de voorstelling 100% Amsterdam (wo 10 t/m za 13 december) laat het Berlijnse Rimini Protokoll honderd gewone Amsterdammers aan het woord. Om dit unieke project extra in de verf te zetten, fotografeerde Yamandú Roos voor dit Journaal Amsterdammers in al hun diversiteit. De personen op de foto's zijn niet te zien in de voorstelling.

Cheikh Mbaye Baarsjes Joop Westerweel school