Stadsschouwburg Journaal 12

Stadsschouwburg Journaal maart  april  mei  juni 2014

ssba.nl

VOORWOORD

LEVE DE KONING, HOERA, HOERA, HOERA! De onvolprezen redacteur van dit Stadsschouwburg Journaal kwam mijn kamer binnenlopen. Zij kwam mij, zoals wel vaker, onder druk zetten dit voorwoord te schrijven. Ik ben namelijk altijd te laat. Zij probeerde mij te helpen met een onderwerp en dacht dat het deze keer over de Koning zou kunnen gaan. Want we hebben de komende periode de eerste Koningsdag én in de schouwburg een paar koningsdrama's op het programma, zoals de continentale première van een prestigieuze Britse Hamlet (die reist naar 205 landen, met als allereerste halte na Londen deze schouwburg). Of Julius Caesar, die keizer wilde worden en werd vermoord. Of de Oresteia, waarin ook al aan het begin een koning wordt omgebracht, door zijn eigen vrouw dan nog.

COVER EN FOTO'S P. 11, 13, 17 EN 21: MARIJE KUIPER Marije Kuiper (1983) studeerde in 2010 af als Bachelor of Design aan de Academie voor Popcultuur te Leeuwarden. Haar afstudeerproject, een serie portretten van haar geboortedorp Vinkega, werd in boekvorm gepubliceerd en raakte uitverkocht. Een terugkerend thema in Marije haar foto's zijn mensen, hun verhalen en omgevingen. Hierin zoekt ze naar details die de geportretteerde uniek, eigen en bijzonder maakt. Marije werkt (inter) nationaal, zowel aan haar eigen foto series en documentaires, als in opdracht (o.a. Volkskrant Magazine, IKEA, T-Mobile).

Stadsschouwburg Journaal # 12, maart - juni 2014

Bekijk haar werk op www.marijekuiper.nl.

Uitgave: februari 2014, Stadsschouwburg Amsterdam

Beeldbewerker: Gerben Kruk, www.gk-imaging.com

Druk: Rodi - Dijkman Offset Oplage: 18.500

Concept en vormgeving: Van Lennep Coverserie: Marije Kuiper Redactie en tekst: Karin Sommerer, An Cardoen Aan dit nummer werkten mee: Joke Beeckmans, Melle Daamen, Anita van Dolen, Mirjam van der Linden, René van der Pluijm, Jowi Schmitz Heel veel dank aan iedereen die achter de schermen heeft meegewerkt aan dit nummer.

Speciale dank aan proefmodel: Mieke Lindeman

Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van drukkerij Dijkman Offset.

2

Maar goed, ik vind het nooit leuk om gebruikt te worden voor propagandadoeleinden, zelfs niet als het zelfpropaganda is. En ik hou er ook al niet van als mij wordt opgelegd waarover ik moet schrijven. Daar vind ik schrijven te leuk voor. Maar deze keer trof redacteur A. een welwillende directeur. Want ze paaide me met de titel: Leve de Koning! Ik ben namelijk een rechtgeaarde fan van het Nederlandse koningshuis. Ik ben dol op ze. Je zou bijna denken dat ik met mijn liefde voor het koningshuis van de homoseksuele geaardheid ben, doch daarvoor vind ik het Songfestival dan weer te vervelend.

Er is een lange traditie van Koninklijke bezoeken aan de Stadsschouwburg. Bekend is van Willem III dat hij veelal met zijn ganse familie kwam. Op onze zolder staan nog de stoelen waarop de familie zat. Een grote zetel voor de Koning, met een rechthoekige rugleuning en aan beide zijden gouden kroontjes, die er speciaal opgeschroefd moeten worden. Daarnaast een iets kleinere - maar nog steeds forse - zetel voor zijn vrouwen (Sophia en na haar dood Emma), met kleinere kroontjes. En dan zijn er vier schattige kleinere zeteltjes voor prinsesje Wilhelmina en haar drie halfbroertjes. Die zetels werden bij Koninklijk bezoek speciaal in de Koninklijke Loge neergezet, midden Eerste balkon. Nu staan ze onder plastic op zolder. Volgens mij heeft er mot in gezeten, want ze stinken naar mottenballen. De grote stoel van Willem III is echter een eigen leven gaan leiden, want ooit in ons eigen timmeratelier nagemaakt als zetel voor Sinterklaas. In de Sinterklaasperiode maakt die stoel een hele tournee vanuit de schouwburg langs vele (vooral gemeentelijke) bedrijven, waaronder de Brandweer. Een paar jaar geleden werd

mij door Paradiso gevraagd de Sinterklaasstoel uit te lenen voor het optreden van soulzanger Solomon Burke. Ik kende de omvang van de man en had dus ook een idee van zijn enorme gewicht. Ik heb de bruikleen geweigerd. De namaakzetel leeft nog, Solomon Burke helaas niet meer.

Over Wilhelmina gaat het verhaal dat zij bij bezoek aan de Stadsschouwburg met het haar overhandigde boeket bloemen demonstratief het stof van de voor haar bestemde stoel sloeg, roepend “Zo, er is hier weer goed schoongemaakt….”. Koningin Juliana was een trouwe bezoekster van de Stadsschouwburg. Zij was een liefhebber en speelde zelf ook toneel op Paleis Soestdijk. Tijdens staatsbezoeken nam ze haar gasten mee, waaronder despoten als Haile Selassie en de Sjah van Perzië. Ach, je hebt het niet altijd voor het kiezen.

Koningin (nu prinses) Beatrix bezocht (en bezoekt) geregeld de Stadsschouwburg. Zij is natuurlijk een koningin geweest die de kunsten in het algemeen een warm hart toedraagt. Buitengewoon goed geïnformeerd en geïnteresseerd in wat theatermakers beweegt. Afgelopen december nog bezocht ze hier de nationale herdenkingsbijeenkomst voor Nelson Mandela, waarbij ik zeer onder de indruk was van haar betrokkenheid bij Mandela en zijn strijd tegen de Apartheid.

Maar er is nog een andere, meer macabere, link met het Koningshuis. In 1890 was er op het Leidseplein een groot feest ter gelegenheid van de verjaardag van Koning Willem III. Koningsdag eigenlijk, maar dat heette toen nog niet zo. Er was ook groots vuurwerk op het Leidseplein. Een afgeschoten vuurpijl is toen op het dak van de schouwburg blijven nagloeien, waardoor die nacht de (houten) Schouwburg tot de grond toe is afgebrand. De Koning overleed later dat jaar. Nu, 124 jaar later, na vele Koninginnedagen, is er voor het eerst weer een Koningsdag, 26 april.

Wij wensen Koning Willem natuurlijk een fijne verjaardag, maar we zijn wél op onze hoede. ― Melle Daamen directielakei

3

INHOUD De gezichten achter de voorstellingen, dat is deze keer het thema van onze fotoserie. Jong fotografietalent Marije Kuiper maakte in de schouwburg portretten van Hamlet vs Hamlet-actrice Abke Haring (p. 9), het choreografenduo Léon & Lightfoot van Nederlands Dans Theater (p. 13), theatermaakster Adelheid Roosen (De Oversteek, p. 18) en Michiel de Regt, die bij Orkater Op de bodem regisseerde (p. 23). Op de cover staat TA-acteur Roeland Fernhout, te zien in Hamlet vs Hamlet.

6 UITGELICHT Vier voorstellingen om niet te missen.

1 DANK De Stadsschouwburg bedankt zijn sponsors en subsidiënten.

21 KENNIS MAKEN Omdat we meer doen dan alleen voorstellingen.

2 SCHOUWBURG ZOEKT VRIEND(IN) We hebben u nodig!

2 HET WETEN WAARD Nieuws en wetenswaardigheden

JOHAN SIMONS EN ADELHEID ROOSEN Over Dantons dood, De Oversteek, het theater en het publiek.

EEN GROTE ONTDEKKINGSTOCHT Jong talent aan zet bij Orkater

KEN UW KLASSIEKERS De evergreens van de theatergeschiedenis

AMSTERDAM WALK OF FAME Er hangen beroemde koppen in de schouwburg.

Een rondleiding in 12 anekdotes.

THEATER VOOR KINDEREN De Stadsschouwburg door kinderogen.

a Programm m aa rt • ap

GLOBE-TO-GLOBE HAMLET

NEDERLANDS DANS THEATER

Van Amsterdam tot Antartica: de frisse, uptempo Hamlet van de Londense Globe maakt een reis rond de wereld.

Kersvers artistiek directeur Paul Lightfoot blikt vooruit.

ril • m ei •

ju ni 20 14

artpeOotstpool Kwlgr oe

Tonee rs Orkes t / & Het Gelde zini Marcus Az

P.34

ss ba .n l

4

& HET PROGRAMMA

In dit Journaal vindt u ook een bewaarboekje met alle voorstellingen van maart t/m juni 2014, een jaaroverzicht en de zaalplattegronden.

5

UITGELICHT

foto: Jean van Lingen

EXPANDING THEATRE

ELISABETH SAMSON (PREMIÈRE) URBAN MYTH / JÖRGEN TJON A FONG

Het geruchtmakend proces van een Surinaamse slavenhoudster Amsterdam anno 1737. In de rechtszaal staat Elisabeth Samson, dochter van een vrijgemaakte Surinaamse slavin. Elisabeth heeft zich opgewerkt tot plantagehoudster. Zij is een van de rijkste vrouwen in de kolonie en heeft zelf slaven in dienst. Als ze wil trouwen met een blanke man, steekt het koloniaal bestuur daar een stokje voor. Elisabeth laat zich niet tegenhouden en richt zich direct tot de Staten Generaal van Nederland.

Urban Myth brengt een live reconstructie van deze geruchtmakende rechtszaak op toneel, met het publiek als jury. Historische en hedendaagse getuigen geven hun visie op het leven van Elizabeth Samson. Moet zij worden toegejuicht voor haar bijdrage aan de emancipatie van zwarte Surinamers, of verguisd om haar rol in het slavernijverleden?

foto: Kalle Kuikaniemi

DANS

ZERO (NL PREMIÈRE)

THEATER HEIDELBERG / DANCE COMPANY NANINE LINNING Sferische dansvoorstelling over een wereld zonder zwaartekracht Het zijn de laatste uren op aarde voor de grote black out. Het aftellen is begonnen. In een flits schieten de dansers terug door de eeuwen, naar het nulpunt in de geschiedenis.

ZERO gaat over wat er gebeurt er als er geen zwaartekracht meer is.

Linning en haar tien dansers fantaseren over deze nieuwe werkelijkheid in een voorstelling met muziek van o.a. Philip Glass, live uitgevoerd door het Philharmonisches Orchester Heidelberg.

Linning werkt voor de vierde keer samen met de internationale modeontwerpster Iris van Herpen, die ontwierp voor Lady Gaga en Björk en wiens werk te zien is in o.a. het Metropolitan Museum of Art in New York. di 22 & wo 23 apr, 20.30 uur

vr 14 mrt, 20.30 uur

foto: xx

foto: Jan Versweyveld

TONEEL

TONEEL

THE NEW FOREST DE WET

WUNDERBAUM & KONINKLIJKE VLAAMSE SCHOUWBURG Regels en wetten, netten en mazen Iedereen is gelijk voor wet. Maar sommigen zijn meer gelijk dan anderen. Acteurscollectief Wunderbaum maakt een voorstelling over netten en mazen, regels en interpretaties, invloed en machteloosheid.

Terwijl een serie bizarre rechtszaken gevoerd wordt, zien we hoe de levens van een Somalische piraat, een illegale prostituee en een Europarlementariër elkaar heel toevallig raken.

De Wet maakt deel uit van The New Forest, een grootschalig project waarin gezocht wordt naar alternatieven voor de samenleving.

Onderdeel van het project zijn o.a. een reeks voorstellingen en een interactief online platform.

THE ENTERTAINER (PREMIÈRE)

TONEELGROEP AMSTERDAM / ERIC DE VROEDT Portret van een artiest die geen grip krijgt op de echte wereld Gastregisseur Eric de Vroedt maakt geëngageerd theater en gooide hoge ogen met zijn mightysociety-reeks, o.a. geselecteerd voor het Nederlands Theater Festival. Misschien is de Britse auteur John Osborne (1929 - 1994) wel een verre geestverwant, want ook die kaartte in zijn stukken maatschappelijke issues aan.

De entertainer Toneelgroep Amsterdam / Eric de Vroedt

programma P.34

Osborne schreef De Entertainer speciaal voor Engelands grootste acteur, Laurence Olivier. Het stuk, over een artiest van middelbare leeftijd, was meteen een schot in de roos. De hoofdpersoon, Archie, komt uit een familie van variétéartiesten. Op het podium geeft hij cynisch commentaar op de samenleving. Dan verneemt Archie dat zijn zoon in de oorlog is omgekomen. do 15 t/m za 31 mei

ma 28 apr, 20.30 uur

6

7

7

ARTIKEL

"Dit zouden we vaker moeten doen" - die uitspraak horen we regelmatig na een theaterbezoek.

En toch komt het er niet van. Om allerlei redenen, u kent ze zelf het best. Wel, wij bedachten dat wij het u makkelijker kunnen maken. Net als de Belastingdienst. Maar dan wél leuk! Daarom doen wij u een aantal suggesties, in de vorm van vier zorgvuldig samengestelde series. U kiest uit een serie, koopt één keer kaarten en bent - cultureel gezien - voor het hele seizoen onder de pannen.

KEN UW KLASSIEKERS << Actrice Abke Haring speelt de titelrol in Hamlet vs Hamlet, een coproductie van Toneelgroep Amsterdam en Het Toneelhuis Antwerpen.

In elk Journaal wordt een serie uitgelicht. Dit keer is het de beurt aan de serie Ken uw Klassiekers.

De klassiekers zijn de evergreens uit onze toneelgeschiedenis. De blijvers. Die paar stukken die u gezien moét hebben. Niet omdat wij dat zeggen, maar omdat deze stukken zichzelf ruimschoots hebben bewezen en moeiteloos de eeuwen (of zelfs millennia) overleefd hebben. Ze beklijven, omdat ze gaan over de grote vragen des levens. Herkenbaar voor de Oude Grieken, voor de tijdgenoten van Shakespeare én voor iedereen die nu leeft. De media mogen zich dan misschien voortdurend vernieuwen (van kleitablet tot touchscreen), de issues waar wij mensen mee worstelen, blijven redelijk onveranderd. Daarom worden de klassiekers steeds weer van de plank gepakt en gespeeld, bewerkt en verfilmd.

Neem nu Hamlet: geschreven tussen 1600 en 1602 en nog steeds één van de (misschien wel dé) populairste en meest gespeelde teksten ter wereld. Het is niet alleen een spannende whodunnit (heeft oom Claudius de Deense koning, de vader van Hamlet, vermoord? Moet Hamlet zijn vader wreken?), maar ook een tekst over de kloof tussen gedachte en daad, en over de existentiële twijfel van een jongen op de drempel van de volwassenheid. Dat zijn de elementen die het stuk zo modern doen aanvoelen. Dat ziet u terug in de twee Hamlets die we nog op het programma hebben: Hamlet vs Hamlet van Guy Cassiers (bij Toneelgroep Amsterdam) en de Hamlet van het befaamde Londense Globe Theatre, die de hele wereld over gaat en in 205 landen zal spelen (maar eerst in Amsterdam!).

Nog een Shakespeare: Julius Caesar, waarin de succesvolle Romeinse veldheer zichzelf tot keizer wil kronen, omdat hij het beste voorheeft met het volk. Hij bekoopt zijn ambitie met zijn

8

leven. Iedere samenleving heeft zijn populisten en zijn politieke moorden. Het stuk kan moeiteloos gespeeld worden, anno nu.

Het Zuidelijk Toneel doet het. Van Shakespeare (hij is niet voor niets de bekendste toneelauteur aller tijden) staat ook nog De storm op het programma, door het Nationale Toneel.

De Oud-Griekse Oresteia van Aischylos staat zelfs al sinds 458 v.

Chr. op het repertoire. Eeuwenlang wist het stuk theatermakers en -schrijvers te inspireren. Het is een verhaal over oorlog, maar ook over een ontwricht gezin waarin de getraumatiseerde gezinsleden elkaar naar het leven staan. Nadat vader Agamemnon, krijgsheer in de Trojaanse Oorlog, zijn jongste dochter aan de goden heeft geofferd, wordt hij omgebracht door zijn vrouw.

Dochter Elektra en zoon Orestes haten op hun beurt hun moeder om die daad. Verhalen en personages uit de driedelige Oresteia doken op in vele andere stukken ná Aischylos - bijvoorbeeld Rouw siert Elektra van Eugène O'Neill (bij Toneelgroep Amsterdam geregisseerd door Ivo van Hove), die het situeerde vlak na de Amerikaanse Burgeroorlog. En ook de 'oerversie' zelf wordt vaak op het toneel gezet, nu weer door het Noord Nederlands Toneel.

Niet slecht voor een Oude Griek!

Andere klassiekers zijn de Johannes Passion van Bach door De Nederlandse Reisopera. Er zit een mooi verhaal achter, want Bach bruuskeerde er in zijn tijd (1724) de kerkvaders behoorlijk mee, zo exuberant en kleurrijk schilderde hij de emoties in dit muziekwerk. Of Bizets 'flamenco-opera' Carmen, geliefd bij operamakers en publiek, en nu voor jong en oud op de planken gezet door Frank Groothof, dé operaman voor kinderen.

U kunt de series bestellen aan onze kassa en telefonisch via tel.

020 624 23 11. Of kijk op www.ssba.nl en klik op 'Series en Specials'.

De storm

van Shakespeare door Het Nationale Toneel.

23 & 24 mrt 20.00 uur

Julius Caesar

van Shakespeare Het Zuidelijk Toneel vr 18 & za 19 apr 20.30 uur

Oresteia

van Aischylos) Noord Nederlands Toneel di 8 & wo 9 apr 20.30 uur

Hamlet

van Shakespeare Shakespeare's Globe Theatre di 29 & wo 30 apr 20.30 uur

Hamlet vs Hamlet

van Shakespeare Toneelgroep Amsterdam & Toneelhuis Antwerpen zo 16 - za 22 mrt & di 15-vr 25 apr & di 6 - za 10 mei

Johannes Passion

van Bach De Nederlandse Reisopera di 15 apr 20.30 uur

Carmen

van Bizet Frank Groothof zo 4 mei 15.00 uur

9

ARTIKEL

Hamlet begint in april aan de eerste echte, volledige theaterwereldtournee in de geschiedenis.

In 205 landen zet het beroemde Londense Shakespearetheater, de Globe, zijn podium op. Van dorpsplein tot jungle: ze willen óveral spelen. "Antartica? Fuck yes!" Direct na de première in Londen zet Hamlet voet aan land in Amsterdam.

GLOBETO-GLOBE HAMLET DOOR AN CARDOEN

“ Denk de zwaarden weg, en je hebt het over mensen van nu. ”

Alle 'stans' en Noord-Korea — Op de Southbank in Londen, de linkeroever van de Thames, links van het Tate Modern, staat een nogal apart uitziend, rond wit gebouw. Dat is het Globe-theater van Shakespeare - althans, een exacte kopie van het openluchttheater waar Shakespeare schreef en speelde van 1599 tot 1613, en waar van hij mede-eigenaar was. (Voor theaterliefhebbers in Londen absoluut een bezoek waard, doch dit geheel terzijde.)

Het theater wordt bespeeld door het Shakespeare's Globe Theatre.

Dat gezelschap begint in 2014 aan een onderneming die niemand hen ooit voordeed: de eerste échte theaterwereldtournee. Met Hamlet wil de Globe alle landen van de wereld aandoen. De zogenaamde Globe-To-Globe Hamlet zal 205 landen bezoeken, twee jaar lang reizen per boot, trein, jeep, bus of vliegtuig en zijn (eenvoudige) podium opzetten waar het kan: van theater tot dorpsplein, strand of open plek in de jungle.

Alle landen van de wereld? Wie suggereert dat dit project ambitieus is, en misschien zelfs een tikje krankzinnig, krijgt volmondig gelijk van artistiek leider (en Hamlet-regisseur) Dominic Dromgoole: "Ik geloof in krankzinnige ideeën. We willen blijven verbazen en overdonderen met onze ambitie en energie. En als we zeggen 'alle landen', bedoelen we ook 'alle landen'. Alle 'stans' en Noord Korea. Antarctica? Fuck yes."

De première van Hamlet vindt plaats in Londen in april 2014, 450 jaar nadat Shakespeare werd geboren. De allereerste halte na Londen is Amsterdam. Twee jaar na de start zal de productie weer aankomen in Londen. De 205de - en laatste - halte is ook al bekend: het kasteel van Elsinore (Helsingor) in Denemarken, de plek waar Hamlet zich afspeelt.

Overigens: al in 1608 (vijf jaar nadat Shakespeare het stuk schreef) ging er een Britse Hamlet de wereld over voor een opvoering op een boot voor de kust van Jemen. Tien jaar later toerde het stuk ook uitgebreid in Europa.

foto: Fiona Moorhead

"De geest van het rondreizen, van het verhalen vertellen aan steeds nieuwe oren, stond altijd centraal in Shakespeares werk."

Het wordt de eerste echte wereldtournee in de geschiedenis, geen gezelschap deed het de Globe voor. Het gezelschap is immens populair in eigen stad. De Globeproducties staan bekend als toegankelijk en goed uitgevoerd. "Londens meest informele en waarachtig 'populaire' theater", schreef The Independent, dat "de geestdrift van de pantomime, schelmerij en archetypische humor in het DNA heeft zitten", volgens The Guardian. Het gezelschap ontdekte de kracht van het rondreizen met hun versie van Romeo and Juliet in een camper (een hedendaagse variant op de karren uit Shakespeares tijd, die van dorp naar dorp reisden, torenhoog volgeladen met decorstukken en rekwisieten). Daarmee bereikte de Globe speelplekken in Engeland waar andere

10

gezelschappen nooit kwamen. Dromgoole: “De geest van het rondreizen, van het verhalen vertellen aan steeds nieuwe oren, stond centraal in Shakespeares werk. Wij willen niets liever dan die missie verder zetten."

"Zo goed zijn, is onbetaalbaar." - De keuze van het stuk Shakespeares meest gespeelde en bekendste tragedie - was een no-brainer, volgens Dromgoole. "Het had gewoonweg niets anders dan Hamlet kunnen zijn. Het is een iconisch stuk, overal herkenbaar. Het slaagt erin, waar dan ook ter wereld, vragen op te roepen, uit te dagen, te inspireren." En: de Globe had een hele goede 'reis-Hamlet' in huis, de productie waarmee ze in 2011 een succesvolle binnenlandse tournee maakten. Voor die versie werd het oorspronkelijke stuk (duur: ca. 4 uur) teruggebracht naar een snelle 2,5 uur, met acht acteurs die (heerlijk uptempo) alle 24 rollen op zich nemen.

Hamlet

Shakespeare's Globe Theatre di 29 & wo 30 april, 20.30 uur > programma p. 28

Hamlet vs Hamlet

Toneelgroep Amsterdam & Het Toneelhuis zo 16 mrt t/m za 22 mrt & di 15 t/m vr 25 apr & di 6 t/m za 10 mei > programma p. 13, 23 & 32

Verwacht in januari 2015: Hamlet

Republique Theatre (Kopenhagen) & Tiger Lillies

Nog even het verhaal in het kort: Hamlets vader, de koning van Denemarken, wordt vermoord. Onmiddellijk neemt oom Claudius de troon in bezit en huwt de koningin, Gertrude, Hamlets moeder.

Op een nacht wordt de jonge Hamlet bezocht door de geest van zijn vader, die hem oproept zich te wreken. Maar Hamlet wordt verteerd door twijfel. Hij staat er alleen voor. Wat moet hij doen?

Terwijl hij zoekt naar bewijzen voor de moord, veinst hij - om tijd te winnen - krankzinnigheid. Een groep rondreizende toneelspelers brengt hem op een idee: Hamlet laat hen voor het hof een toneelstuk opvoeren waarvoor hij zelf de plot heeft bedacht - een reconstructie van de moord op zijn vader. Met zijn reactie verraadt Claudius zichzelf. Hij probeert zich van zijn neef te ontdoen, maar dat mislukt. In de nasleep vallen steeds meer doden.

"Goede dingen komen vaak in kleine dosissen, en dat geldt ook voor Dromgoole's snelle, uitgepuurde Hamlet" Hamlet is een traktaat over politiek en macht, een whodunnit, een stuk over volwassen worden, over de kloof tussen gedachte en daad, over liefde en over wraakzucht. Met dank aan die thematische rijkdom roept het overal en in alle tijden herkenning op. Het is de combinatie van de spannende moordplot met de diepgang van Hamlets overpeinzingen - de existentiële twijfel van een jong mens - die het stuk zo populair maakt. En waardoor het nog zo verbluffend modern aandoet. Denk de zwaarden weg, en je hebt het over mensen van nu.

De Hamlet van de Globe werd in Engeland met lovende kritieken onthaald. Een greep uit de recensies: "Prachtig boeiende reisproductie." (The Independent), "Frisse, toegankelijke Hamlet."

(Daily Telegraph), "Goede dingen komen vaak in kleine dosissen, en dat geldt ook voor Dromgoole's snelle, uitgepuurde Hamlet."

(The Guardian), "Zo goed zijn, is onbetaalbaar." (The Northern Echo).

11

INTERVIEW

Na de jonkies van NDT 2 komen nu ook de rijpe dansers van NDT 1 naar de Stadsschouwburg. Artistiek leider Paul Lightfoot wil meer openheid voor zijn gezelschap.

"Creativiteit wordt de kern van mijn beleid." Een interview.

<< Het choreografenduo Léon & Lightfoot. Paul Lightfoot is de nieuwe artistiek leider van Nederlands Dans Theater.

OVER DE RAND VAN HET NEST GEDUWD DOOR MIRJAM VAN DER LINDEN

Vlak voor een optreden van zijn dansers afgelopen november klom Paul Lightfoot (47), artistiek leider van Nederlands Dans Theater (NDT), het podium van de Stadsschouwburg op. Stoere jeans, stevig boots, big smile. Typisch Lightfoot. En toch was zijn geste opmerkelijk voor het vlaggenschip van de Nederlandse moderne dans, dat hij nu voor het derde seizoen bestiert.

Voorheen traden directies nooit makkelijk naar buiten. De Brit Lightfoot, die al 28 jaar aan de Haagse groep is verbonden als danser en later choreograaf, realiseerde zich in zijn nieuwe functie dat er meer openheid moest komen. Op alle fronten. "Bij NDT hebben we lange tijd in een bubbel geleefd. We creëerden, hadden succes, creëerden, hadden succes. Ook ik had weinig visie op de rest van de danswereld. Op een gegeven moment waren we bekender en geliefder in het buitenland dan in Nederland. Iets was er vreselijk ontspoord."

En dus ver telt Lightfoot zijn Amsterdamse publiek hoogstpersoonlijk dat vanaf komend seizoen behalve NDT 2, een vertrouwde gast, nu ook NDT 1 in de Stadsschouwburg te zien zal zijn. Het Muziektheater is vaarwel gezegd. Om planningtechnische redenen en misschien ook omdat de Stadsschouwburg tegenwoordig een goed alternatief is. Dit theater profileert zich steeds sterker als een theater voor eigentijdse dans, heeft een groeiend danspubliek en met de nieuwe Rabozaal een strak podium zonder toneellijst erbij. Daartegenover staat dat Het Muziektheater steeds meer het huis van Het Nationale Ballet en de Nationale Opera (voorheen Nederlandse Opera) is geworden.

Nederlands Dans Theater, dat ruim vijftig jaar bestaat, ziet zich zacht gezegd voor behoorlijk wat uitdagingen gesteld op dit

12

13

“ Looking back at the past, but not staring at it.”

moment. Lightfoot vertelt erover via Skype, neergeploft in een luie stoel aan het eind van een zoveelste lange werkdag. Zijn groep moet verhuizen naar een tijdelijk onderkomen in Scheveningen omdat er op de plek van ‘zijn’ Lucent Danstheater een nieuw cultuurpaleis gaat worden gebouwd, het Spuiforum. "Wij zitten hier goed, voor ons is het een hoofdpijndossier." En vorig voorjaar was er de knuppel die choreograaf Jirí Kylián, tot in 1999 de koning van NDT en nog altijd het artistieke boegbeeld, in het hoenderhok gooide. Hij besloot dat NDT per september 2014 drie jaar lang geen choreografieën van hem mag dansen. Dit om het gezelschap de ruimte te geven, te dwingen zelfs, een nieuwe koers uit te zetten. Lightfoot: "Velen denken nog steeds dat NDT een Kyliángezelschap is, hoewel hij al jaren weg is en er altijd met diverse choreografen is gewerkt. Door zich nu volledig terug te trekken, maakt Jirí de weg vrij. Het is ‘tough love’: hij heeft mij als een jonge vogel over de rand van het nest geduwd."

"Teren op een rijke erfenis is niet de oplossing; het dreigt onze bron, die drang om te scheppen en te vernieuwen, op te drogen."

Over Kyliáns beslissing is in de wandelgangen uitvoerig gediscussieerd (is het een geniale of een te radicale zet?) en gespeculeerd. Was er onenigheid? Neemt de meester soms geen genoegen met een positie aan de zijlijn en kiest hij daarom voor ‘alles of niets’? Hoe dan ook, de situatie is daar en heeft als katalysator gewerkt: het nieuws dwong Lightfoot om zijn visie en plannen nog beter fijn te slijpen en te communiceren.

Want ja, wat wil hij eigenlijk met NDT? Welke toekomst is er voor deze voormalige rebellenclub die zich ontwikkelde tot instituut van wereldklasse, befaamd om het enorm hoge niveau van zijn dansers. ‘Looking back at the past, but not staring at it’, staat er op de website bij een van de programma’s. Repertoire is belangrijk, maar niet zaligmakend. ‘Oud’ werk van onder anderen Hans van Manen en het choreografenduo Sol León en Lightfoot zelf blijft, maar het accent verschuift. "Creativiteit wordt de kern van mijn beleid en het centrale woord in onze nieuwe marketingstrategie", stelt Lightfoot nadrukkelijk. Het klinkt obligaat, want is dat niet de drijfveer van elke moderne kunstenaar? In het licht van de geschiedenis van NDT is zijn statement wel begrijpelijk. "NDT is ooit begonnen vanuit de wens om actueel werk te maken.

Innovatie, daarmee onderscheidden we ons. Gaandeweg heeft het succes als boomerang gewerkt: het maakt dat je aan hoge verwachtingen moet voldoen en steeds minder makkelijk risico’s neemt. Maar teren op een rijke erfenis is niet de oplossing; het dreigt onze bron, die drang om te scheppen en te vernieuwen, op te drogen."

14

NDT zet de focus dus weer op scherp. De belangrijkste pijlers van het gezelschap zijn nu: Lightfoot en León, en de vier huischoreografen Alexander Ekman, Marco Goecke, Johan Inger en Crystal Pite, allemaal generatiegenoten van Lightfoot (of net iets jonger) die ook elders bouwen aan een carrière. Daarnaast worden er gastchoreografen uitgenodigd, de zogenaamde ‘new voices’ voor NDT, en zijn er in samenwerking met productiehuis Korzo jaarlijks verschillende talentprogramma’s voor beginnende choreografen.

"Hoe groter het palet aan dans, hoe groter de reis. Voor het publiek en voor de dansers. Dat is goed, het houdt ze scherp."

Programma B (León, Lightfoot & Inger) Nederlands Dans Theater 2 zo 30 & ma 31 mrt, 20.00 uur zie programma p 16

DANK

De Stadsschouwburg Amsterdam dankt zijn partners, sponsors en subsidiënten:

Enkele van de ‘new voices’ zijn choreografen die ook de Stadsschouwburg volgt. Vorig jaar begon NDT de samenwerking met Sharon Eyal en Gai Behar (ex-Batsheva); dit seizoen is aan Gabriela Carizzo en Hofesh Shechter. Carizzo is een van de oprichters van de Belgische, surrealistische danstheatergroep Peeping Tom, veel kleiner en experimenteler dan NDT. Shechter (eveneens ex-Batsheva) verovert met zijn gezelschap de grote internationale podia. Zijn choreografie Sun, met de allure van een rockconcert, deed afgelopen november de Stadsschouwburg schudden. De balletten Uprising en In your rooms, in april te zien, heeft hij exclusief aan NDT verkocht. Dit tweeluik stond in 2008 in de Stadsschouwburg als opening van het festival Julidans.

Waarom hij juist deze choreografen kiest, is voor Lightfoot een lastig te pinpointen proces. "Ik vind het heel belangrijk om het perspectief van NDT te blijven verruimen. Daarom kijk ik meer dan voorheen rond in andere circuits. Hoe groter het palet aan dans, hoe groter de reis. Voor het publiek en voor de dansers.

Dat is goed, het houdt ze scherp." Het stuit hem tegen de borst om concreet een richting of stijl te benoemen die hij artistiek gezien op wil. "Dat past niet bij de vrijheid die ik nu juist nastreef.

Risico nemen, daarover moet het gaan. De choreografen moeten ons uitdagen, iets nieuws brengen. Zo is Eyal extreem in haar focus op details en werkt ze veel met improvisatie. De rauwe fysicaliteit van Shechter daarentegen staat radicaal tegenover de verfijning en articulatie van onze dansers. En Carizzo is super interessant om de theatrale invalshoek van haar dans. Maar ik ga niet zeggen: dit wordt mijn nieuwe koers."

Ribbink -Van den Hoek familiestichting

Lightfoots visie kun je zowel gearticuleerd als vrijblijvend noemen.

Ze is in elk geval nauw verbonden met een criterium dat voor hem misschien wel het belangrijkste is: chemie. "Er moet een klik zijn tussen de choreograaf en mijn dansers. Voor mij gaat het maken van artistieke keuzes heel erg om instinct. Dus mind you: volgend jaar denk ik misschien heel anders over dit verhaal!"

15

16

17

ARTIKEL

Johan Simons regisseert bij Toneelgroep Amsterdam Dantons dood, over de idealen van de Franse Revolutie. Een groep van honderd mannen en vrouwen, aangevoerd door Adelheid Roosen, doorkruist de voorstellingen overnacht in de schouwburg. Dit project heet De Oversteek.

Een interview met de twee makers over het theater. En vooral: over het publiek.

"TWEE REIZEN DIE ELKAAR KRUISEN" DOOR JOWI SCHMITZ

<< Adelheid Roosen bedacht o.a. De Wijkjury, bestaande uit Amsterdamse vrouwen met verschillende achtergronden, en De Wijksafari, een theatrale trip door Nieuw-West. Haar nieuwe project heet De Oversteek. (p. 20)

Dantons dood

Dantons dood is een tekst van Georg Büchner uit 1835. Twee kopstukken van de Franse Revolutie staan lijnrecht tegenover elkaar: Danton (Hans Kesting) en Robbespierre (Gijs Scholten van Aschat). Ooit streden ze voor dezelfde idealen, nu kiest de één voor geweld en zakt de ander steeds verder weg in twijfel.

Robespierre wil met geweld een volksdemocratie vestigen en trekt de macht met elk afgehouwen hoofd meer naar zich toe.

Johan Simons over Dantons dood

Dantons dood? — "Büchner is een weergaloze toneelschrijver, dat allereerst. En het stuk begint met de Franse Revolutie en eindigt in Utopia. De belangrijkste vraag is: als we in staat zijn een betere mens te scheppen, moeten we dat dan niet gewoon doen? Als je in Duitsland zegt dat je een ideeëndrama met veel tekst gaat maken en eraan toevoegt dat je er nóg meer tekst bij gaat doen - Camus, Houllebecq, Hannah Arendt - dan roepen ze: Geweldig! Moet je doen!’ Kom je in Nederland met een dik stuk dan is het eerste wat ze opperen: ‘Schrappen?’ Als Nederland een Gidsland was dan is het nu verdwaald. Dat doet me pijn, dat doet me verdriet, dat vind ik doodzonde."

"Waar het om gaat is de vraag: wat zijn onze menselijke waardes.

Wat is nou echt belangrijk in het leven? Ik heb misschien makkelijk praten met mijn 67 jaar, maar ik zeg dus ook: ik ga alle risico’s van de wereld nemen. Ik ga niks meer maken wat aangenaam is. Ik wil mensen wakker schudden."

Dantons dood

Toneelgroep Amsterdam di 25 t/m za 29 mrt & wo 9 t/m zo 13 apr

"Alles is economie geworden en dát zijn niet de waardes die we willen. Het is een ontwikkeling waar kunstenaars rigoureus tegenin zouden moeten gaan."

Mensen wakker schudden? — "Het gaat niet met geschreeuw natuurlijk, het moet verleidelijk zijn. Je kan niet op het toneel gaan staan en roepen: 'Revolutie! Revolutie!' Maar ik wil dat de mensen na afloop niet zeggen: ‘wat een mooi stuk, knap gespeeld ook, geef mij maar een wijntje.’ En dan verder praten over niks.

Natúúrlijk is het een mooi stuk en natúúrlijk is het knap gespeeld - ik wil daaraan voorbij. Ik wil dat het gesprek na afloop over de inhoud gaat. Dat ze voor mijn part woedend zijn en roepen: ‘Dàt laat ik me niet zeggen! Hier gaan we wat aan doen!’"

Verdwaald? — "We moeten niet op de knieën voor ons publiek.

Dat is een misvatting. Het moet juist moeilijker worden, iets waar je naar wilt reiken. Mensen moeten denken: dat kan ik heus wel volgen, ik ben niet dóm. Ik ga er heen."

18

19

Jo Da Ee do ov Ov the

aar men

“ Ik geef hen de schouwburg.

KENNIS MAKEN

 ADELHEID ROOSEN

Jubileuminterview Anne Wil Blankers

Anne Wil Blankers viert dit seizoen met de voorstelling Madame Rosa haar 50-jarig toneeljubileum. Hein Janssen, theaterredacteur van de Volkskrant, gaat met haar in gesprek.

Over leven en werk, over koninginnen en volksvrouwen, over tragedies en komedies, over twijfels en roem, over thuis en op reis. Het publiek kan vragen stellen. Kaarten € 15 (i.c.m. voorstelling Madame Rosa € 10). > zo 9 mrt, 20.30 uur

foto: Digidaan

Inleidingen en nagesprekken

Kennis, verdieping en wetenswaardige anekdotes: daarvoor kunt u aanschuiven bij inleidingen en nagesprekken.

Kenners vertellen u in de inleiding meer over de voorstelling. Na afloop beantwoorden de makers uw prangende vragen. We vermelden bij iedere voorstelling of er een inleiding of nagesprek is. U bent van harte welkom!

foto: Leonie Hoebe

Openbare rondleidingen

Weinig mensen kennen de Stadsschouwburg en zijn boeiende geschiedenis zo goed als Klaus Oenema, onze rondleider. Iedere eerste zaterdag van de maand geeft hij een rondleiding in de schouwburg. Nieuw dit voorjaar zijn de twee extra rondleidingen op zondag. De rondleiding kost € 5 en duurt ca. 1,5 uur.

Data: za 8 mrt, zo 30 mrt, za 10 apr, za 10 mei, zo 25 mei & za 31 mei. Aanvang op za: 15.00 uur, op zo: 13.30 uur. foto: Carli Hermes

Openbare repetities

De Oversteek

Adelheid Roosen trekt elke speelavond van Dantons dood met 'het volk', 100 mannen en vrouwen uit de Amsterdamse wijken, naar de schouwburg. Dit project heet De Oversteek en gaat om de ontmoeting tussen mensen uit verschillende werelden. Dit volk nestelt zich op het podium. Als het publiek naar huis is, rollen de 100 wijkbewoners hun matjes uit en blijven slapen op het grote podium.

te wandelen. We hebben zo’n rare neiging als ‘elite’. Zodra we denken dat iemand lager is opgeleid gaan we omlaag kijken. Gaan we ‘zorgen’, terwijl die zorg de gelijkwaardigheid aantast."

Dantons dood

"Je moet leven met de mensen waar je contact mee wil. Gewoon, samen zijn."

Blijven slapen na afloop?

De Oversteek? — "Het gaat om mensen die niet of nooit in een theater komen. Het is hun territorium niet. Ik breng ze graag binnen."

Hoe heb je het aangepakt? — "Dantons dood speelt in zeven schouwburgen. Ik ben naar alle zeven gegaan en heb mijn verhaal verteld. Over leven en samen leven. Over een groep van honderd mensen die door de schouwburg trekt. Er zijn kleine rollen die het volk in de voorstelling vervult. Nadat ze in de schouwburg geslapen hebben is er een groot ontbijt waarbij ook zoveel mogelijk medewerkers van de schouwburg aanwezig zijn. Een ceremonieel gebaar: ik overhandig de schouwburg aan haar nieuwe bewoners en omgekeerd."

"De kloof tussen theaters en makers en nieuw publiek is dankzij de politiek vergroot. Toegangskaarten zijn voor veel mensen te duur. Dus je kweekt een elite die niets met het theater zelf en alles met economische omstandigheden te maken heeft. Ik merk dat als ik met onervaren kijkers uit de wijken naar theater ga, zij het niet als moeilijk ervaren. Uitdaging is aangenaam voor een mens."

"Je kunt elkaar niet leren kennen als je geen contact maakt. Het begin van contact is elkaar zien. Ik kan een tram binnenstappen en dan diep geraakt worden door oogcontact met een verder totaal vreemde. Het is heel klein misschien, maar die glans in de ogen van een ander, die gaat dwars tegen het huidige politieke klimaat in. Bij die glans zit een begin."

Dus je doel met De oversteek is om die kloof kleiner te maken? — "Dat is sowieso m’n doel. Met alles. Ik wil laten zien dat niemand bang hoeft te zijn. We zijn mensen onder mensen.

Een schouwburg is een publiek gebouw. Dat is dus van iedereen.

Ik geef de mensen de schouwburg."

Wilde je specifiek in Dantons dood staan? — "Ik wilde in een publiek gebouw staan. Ik had een bestaande voorstelling nodig.

Ik ben op zoek gegaan naar een regisseur en een gezelschap die me met dit plan wilde toelaten. Dat was Toneelgroep Amsterdam en Johan Simons. Dat hij een stuk ging regisseren stond vast, welk stuk nog niet. Johan koos dit stuk over de revolutie. Het zijn twee reizen die elkaar kruisen. En ik dank hem dat ik zijn revolutie mag doorkruisen met de mijne."

Ook bezoekers kunnen blijven slapen, er is een beperkt aantal plaatsen te koop voor € 1.

Adelheid Roosen over De Oversteek

Je geeft ze de schouwburg. — "Overdrachtelijk. Zodat het hún territorium wordt, echt, dat is zo belangrijk, ik kan wel janken als ik mensen spreek die gebouwen te imponerend vinden om binnen

20

Toneelgroep Amsterdam di 25 t/m za 29 mrt & wo 9 t/m zo 13 apr 25 t/m 28 mrt & 10 t/m 12 apr p. 16 & 22. > programma p. 16 en 22

foto: Werry Crone

Wish You Were Here

In deze programmaserie laat Toneelgroep Amsterdam u kennismaken een auteur wiens werk dit seizoen wordt gespeeld. U bent van harte welkom om te luisteren, te kijken en te genieten van het programma en om na te praten onder het genot van een hapje en een drankje.

Ma 31 mrt, 20.30 uur: over Georg Büchner, de schrijver van Dantons dood. Ma 26 mei, 20.30 uur: over Ayn Rand, auteur van The Fountainhead.

Altijd al eens willen weten hoe het er nu werkelijk achter de schermen van een theaterproductie aan toe gaat? Dan bent u van harte welkom bij de openbare repetities van Toneelgroep Amsterdam. Dit zijn de eerstvolgende: di 11 mrt: Hamlet vs Hamlet, wo 19 mrt: De pelikaan, wo 14 mei: De entertainer, wo 11 jun: The Fountainhead. Aanvang: 14.00 uur, kosten € 6.

Masterclass interviewen

De middag voor Het Grote Interviewgala in de schouwburg losbarst, geeft Frénk van der Linden een masterclass voor mediaredacteuren die hun vaardigheden willen aanscherpen.

Het is mogelijk om aansluitend te dineren in de Stadsschouwburg en Het Grote Interviewgala te bezoeken. Duur: ca. 3 uur. Kosten: vanaf € 180. > wo 16 apr, 14.30 uur

foto: xxxxxx

foto: Tirza Luijten

KAARTEN VIA WWW.SSBA.NL OF AAN DE KASSA (TEL. 020 624 23 11)

21

INTERVIEW

“Een buitengewoon spannend project”, noemt artistiek leider Marc van Warmerdam de nieuwste voorstelling van Orkater. In Op de bodem trekt het muziektheatergezelschap dit voorjaar met veertien onbekende, jonge talenten langs de grootste schouwburgen van het land. Op 12 april gaat de voorstelling in de Stadsschouwburg in première.

"EEN GROTE ONTDEKKINGSTOCHT" DOOR JOKE BEECKMANS

<< De jonge regisseur Michiel de Regt won in 2007 de Ton Lutzprijs voor het beste regiedebuut en regisseerde meerdere voorstellingen, o.a.

237 redenen voor seks bij Orkater.

“Op de bodem wordt een grote ontdekkingstocht, voor zowel ons gezelschap, de makers, het theater als het publiek”, zegt Marc van Warmerdam. “Er speelt geen enkele gevestigde naam mee, maar we beginnen wel meteen op een van de belangrijkste podia van het land.” Toch staat de artistiek directeur van Orkater honderd procent achter het avontuur. “Het is van groot belang dat we jonge mensen opleiden om de schouwburgen te bespelen”, meent hij. “Anders is daar straks geen man meer over.”

Eerst in de kleine zaal oefenen, heeft volgens Van Warmerdam weinig zin. “De grote zaal heeft zijn eigen regels. Het gaat er niet om klein en intiem, maar om groots en meeslepend. Je moet in de grote zaal oefenen voor de grote zaal.”

Van Warmerdam is verheugd dat zelfs in een tijd van bezuinigingen de beste theaters van Nederland willen meewerken. “Het is voor hen niet evident. Van buitenaf neemt de druk toe om steeds meer omzet te maken. Vooral de provincieschouwburgen kiezen daarom het liefst voor de veilige voorstellingen voor het grote publiek.

Die staan immers garant voor de beste kaartverkoop. Hun programmeurs vragen ons bij het boeken al standaard welke grote namen we daarvoor meenemen.”

22

Orkater vond nu een particulier fonds bereid om een deel van het financiële risico op te vangen. Al gelooft Van Warmerdam dat Op de bodem ook voor een groot publiek interessant kan zijn. “Het is heel bijzonder om als eerste nieuw talent te ontdekken. De leus ‘U kent niemand’ kan ook een Unique Selling Point zijn.”

Op de bodem (première) Orkater do 10 t/m za 12 apr, 21.30 uur zo 13 apr, 15.30 uur

“Ik heb zeven jaar de vrijheid gekregen om te spelen en te pielen en daar verschrikkelijk veel van geleerd.”

Voor de kleine podia en festivals organiseert Orkater al langer een talentontwikkelingstraject. Onder de noemer Orkater/De Nieuwkomers begeleidt het gezelschap net afgestudeerde muzikanten, acteurs, regisseurs en vormgevers naar hun eerste kleine muziektheaterproductie. Het doel is volgens Van Warmerdam altijd tweeledig: “We stimuleren muziektheater door jonge talenten het genre zelf te laten ontdekken en we helpen ze op weg met onze know how en middelen.”

23

“Het gevoel dat het op een ander feestje leuker is.”

SCHOUWBURG ZOEKT VRIEND(IN)

Opmerkelijke Nieuwkomers van de laatste jaren waren Via Berlin, Susies Haarlok en The Sadists. De laatste groep won met hun nieuwkomersvoorstelling Alabama Chrome de BNG publieksprijs voor nieuwe theatermakers en werkte later mee aan grote publieksuccessen als Richard III (2010) van Orkater en somedaymyprincewill.com (2012) van Sadettin Kirmiziyüz (geselecteerd voor het Nederlands Theater Festival 2013).

Het hotel is volgens muzikaal leider Van der Horst een mooi symbool voor zijn generatie. “We hebben veel meer mogelijkheden en keuzevrijheid dan onze ouders, maar gek genoeg maakt dat ons niet gelukkiger. We vragen ons voortdurend af of we wel hard genoeg werken en wel de juiste keuzes maken. Het is toch ongelooflijk hoeveel twintigers en dertigers nu kampen met dwangneuroses, burn-outs en depressies."

“Orkater heeft me heel genereus vette kansen geboden”, zegt Erik van der Horst van The Sadists. “Ik heb zeven jaar de vrijheid gekregen om te spelen en te pielen en daar verschrikkelijk veel van geleerd.” In het traject ontdekte Van der Horst ook hoe goed muziektheater hem lag. “Het bleek voor mij persoonlijk het meest uitdagende en spannende genre, terwijl ik mijn hele leven gedroomd had van een baan als tekstacteur bij NTGent of Toneelgroep Amsterdam.” Orkater vroeg de oud-Nieuwkomer als muzikaal leider van Op de bodem. Michiel de Regt, die eerder bij Orkater 237 redenen voor seks maakte, werd betrokken als regisseur.

"We denken steeds dat het geluk verder ligt”, vult De Regt aan.

“Net als bij Oud en Nieuw hebben we steeds het gevoel dat het op een ander feestje leuker is.”

"Het is toch ongelooflijk hoeveel twintigers en dertigers nu kampen met dwangneuroses, burn-outs en depressies."

Als vertrekpunt kozen de makers het toneelstuk Nachtasiel (1902) van de Russische toneel- en romanschrijver Maksim Gorki. “Hij beschrijft een groep mensen die financieel aan de grond zijn geraakt. Ze treffen elkaar in een nachtopvang, waar ze zich op de meest elementaire manier tot elkaar verhouden, vechten om te overleven en dromen van een betere wereld", zegt De Regt.

Aan auteur Oscar van Woensel vroeg De Regt om een vrije bewerking te maken. “Hij heeft de tekst vertaald naar deze tijd.

De personages zitten nu niet financieel, maar ideologisch aan de grond. Ze verblijven samen in een all inclusive hotel. Alles kan en mag nu, maar het dromen van een beter leven is hetzelfde gebleven.”

24

"Ik hoop een wall of sound op te richten. We gaan daar samen een theatraal rockconcert geven dat beukt en ramt.”

Als thema schreef Van der Horst het lied ‘All we ever wanted, was everything’. Nog voor het begin van de repetities stond dat op papier. “Ik ben al heel vroeg rond de tekst van Van Woensel gaan fiedelen. Bij The Sadists ontstaat de meeste muziek op de vloer tijdens het repetitieproces. Maar omdat we nu met zo’n grote groep startende makers zijn, wilde ik goed voorbereid zijn. De componist kreeg van regisseur De Regt bijzondere opdrachten en beelden mee. “Hij vroeg bijvoorbeeld naar muziek voor een man die niets zegt en alleen met een plant door de hotellobby heen en weer loopt. Waarschijnlijk komt die man helemaal niet in de voorstelling, maar het werkt wel inspirerend.”

Van der Horst vindt het geweldig dat hij voor het eerst iets voor de Grote Zaal mag componeren. “Het ziet er zoveel vetter uit en de akoestiek is fantastisch.” Hij is van plan verschillende muziekstijlen met elkaar te combineren en het geheel bombastisch te laten klinken. “Er staan straks veertien jonge mensen op een groot toneel, met twee drumstellen en twee gitaren. Dat wil ik zoveel mogelijk benutten. Ik hoop een wall of sound op te richten.

We gaan daar samen een theatraal rockconcert geven dat beukt en ramt.”

Op de bodem (première)

Illustratie: Melle Daamen

Orkater do 10 t/m za 12 apr, 21.30 uur zo 13 apr, 15.30 uur

De Vrienden van de Stadsschouwburg Amsterdam zijn mensen die kunst en cultuur een warm hart toedragen. En, niet onbelangrijk, de schouwburg financieel ondersteunen.

Sommigen met een paar tientjes per jaar, anderen met grotere giften.

Wilt u Vriend (m/v) worden? U kunt doneren op IBAN-rekeningnummer. NL79ZZZ342174120000 ten name van de Stadsschouwburg Amsterdam, met vermelding van 'Donatie'.

Wilt u eerst meer informatie? Daarvoor kunt u contact opnemen met Nynke de Haan, via tel. 020 523 78 66 of mailen naar nynke.de.haan@ssba.nl.

De Stadsschouwburg is een ANBI, giften zijn in principe aftrekbaar.

25 25

ARTIKEL

Als u door de gangen van de Stadsschouwburg loopt, wordt u gevolgd door de blikken van alle grote Nederlandse theatersterren, geschilderd, gefotografeerd of in brons gegoten. De Hollywood Walk of Fame, maar dan in Amsterdam. Een rondleiding in 12 anekdotes.

DE AMSTERDAM WALK OF FAME

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

DOOR AN CARDOEN

In 1996 verscheen er een boek over onze portrettengalerij. "Niets is meer vergankelijk dan de prestaties van de podiumkunstenaar", staat daarin te lezen. En de portretten zorgen voor een blijvende herinnering. Dat is geen recent idee: de basis voor de portrettenverzameling werd al in 1899 gelegd. De eerste portretten kwamen uit het Rijksmuseum. De Stadsschouwburg had nauwelijks eigen middelen om die kunstwerken aan te schaffen, maar de collectie groeide niettemin explosief door de vele schenkingen van overheden, stichtingen en particulieren. De collectie wordt beheerd door het Amsterdam Museum.

Nu het Theater Instituut Nederland en bijbehorend museum er niet meer zijn, is deze portrettengalerij de vrijwel enige permanente tentoonstelling over de Nederlandse theatergeschiedenis. Jeroen de Beer, die tot vorig jaar de collectie beheerde, kan er smakelijk en met kennis van zaken over vertellen. Laten we hem volgen, door de schouwburg en door de geschiedenis.

1. Gerrit Carel Rombach (1784-1833) hangt boven de rechtertrap in de kassahal (gezien vanuit de kassa's). Hij was onderwijzer van beroep, maar ging op zijn 23e bij het toneel. Rombach is een van de weinige komediespelers tussen de tragische helden en heldinnen. De Beer: "Hij was de Johnny Kraaijkamp van zijn tijd. Je ziet dat aan hem. Hij kijkt ánders uit zijn ogen. Zacht en vriendelijk, niet zo serieus."

2. Wie verder loopt richting Rabozaal, komt bij een serie recente portretten: de winnaars van de Theo d'Or en Louis d'Or, de belangrijkste Nederlandse acteerprijzen. Sinds een jaar of tien is een eigen portret in de schouwburg onderdeel van de prijs. Nieuwste aanwinsten zijn een bijzonder kleurrijke Marlies Heuer en daarnaast Hein van der Heijden (winnaars 2012).

(De naamgevers van de prijzen, de legendarische Shakespeare-acteur Louis Bouwmeester (1842 - 1925) en zijn al even befaamde zus, actrice Theo Mann-Bouwmeester (1850 - 1939), hebben hun eigen portretten elders in de schouwburg.)

26

3. De macho op het Gijsbrechtbordes is Désiré Pauwels (1861-1942).

Als operazanger was hij befaamd om zijn dramatische, romantische zangpartijen. Vandaar misschien ook de ridderlijke pose. Maar achter iedere man staat een vrouw: Désiré wordt nauwlettend in de gaten gehouden door zijn moeder, die links van hem hangt!

8. Gré Brouwenstijn (1915-1999), wereldberoemd operazangeres, kreeg een enorm schilderij boven de trap op het Marnixbordes. Leuk detail: voor een van haar latere elpeehoezen poseert ze in de schouwburg voor haar eigen portret. Het is een geweldige hoes geworden.

4. Op het Gijsbrechtbordes staat het ranke beeld van Charlotte Köhler (1892-1977). Tijdens de wat wildere feesten zijn de beelden wel eens slachtoffer van vandalenstreken. Zo werd Charlotte onteerd door brallend modevolk, iets met een condoom over haar hoofd en stickers op de borsten. Zij wisten waarschijnlijk niet dat Charlotte die nota bene bijna hoedenmaakster was geworden, om haar moeder te plezieren - één van Nederlands grootste actrices was.

9. Ank van der Moer (1912-1983): iedereen heeft haar gezien in Who's Afraid of Viginia Woolf, vooral wie haar níet gezien heeft. Haar portret hangt op de rondgang niveau zaal, de galerij der groten. De Beer: "Als iedereen die je hoort opmerken dat ze Ank nog gezien hebben in Virginia Woolf de waarheid spreekt, zou het stuk nu nog moeten spelen."

5. Maria 'Mimi' Fransisca Bia (1809-1889, Gijsbrechtbordes) heeft met stip de slechtste reputatie. De jeugd van tegenwoordig zou haar 'de bitch van de schouwburg' noemen. De Beer: "Mimi Bia was getrouwd met de toenmalige schouwburgdirecteur en zorgde ervoor dat geen andere actrice nog aan een hoofdrol kwam. Na zijn overlijden trouwde ze gewoon met de nieuwe directeur en zette haar schrikbewind verder."

6. Johanna Cornelia Ziesenis- Wattier (1762-1827), volgens Napoleon "de grootste tragédienne van Europa", hangt in grootformaat boven de bar in de Koninklijke Foyer en nog eens in het klein naast de ingang van de foyer. Déja-vû? Dat kan heel goed. We hebben namelijk twee identieke versies hangen. Het ene is echt, het andere vals, en we hebben geen idee welk van de twee het origineel is.

7. Het beeld van Ramses Shaffy (1933-2009) werd op 6 november 2007 feestelijk onthuld. De hele Koninklijke Foyer zat bomvol Belangrijke Persoonlijkheden en de verzamelde pers. Maar de 74-jarige Shaffy had er niet zo'n zin in. De Beer: "Hij was niet te bewegen. Hij wilde liever beneden in het café blijven, wijn drinken en verhalen vertellen over Joop Admiraal."

10. Tussen de schilderijen hangt ook een bescheiden foto, van een man die onwaarschijnlijk veel voor de wereld heeft betekend: de Zuid-Afrikaanse 'Vader des Vaderlands' Nelson Mandela (1918-2013).

De foto hangt naast de Ajaxfoyer, die leidt naar het balkon van de schouwburg waar Mandela in 1990 de menigte op het Leidseplein toesprak.

11. Zestien jaar nadat het bronzen beeld van Simon Carmiggelt (19131987) tijdens Het Boekenbal uit de schouwburg gestolen werd, dook het onverwacht op, op een rommelmarkt in het Belgische Lommel.

Het beeld is dus terug en staat naast de ingang van de Pleinfoyer.

12. Ilja van Vinkeloord (1981 – 1996) is de vreemde hond in de bijt.

Vijfentwintig jaar nadat zes honden voor tumult zorgden op het schouwburgpodium (in Wim T. Schippers Going To The Dogs) werd het portret van de hoofdrolspeelster toegevoegd aan de portrettengalerij. Mevrouw Van Vinkeloord hangt tussen andere grootheden als Joop Admiraal en Mary Dresselhuys

27

HET WETEN WAARD NIEUWS

VOORSTELLING GEMIST Hallo Berlin (Brandhaarden 2014)

De Gouden Roos Awards

Tijdens Hallo Berlin kon u kennismaken met een roemrucht Berlijns gezelschap: de Volksbühne, dat zeven dagen lang de schouwburg op zijn kop zal zetten tijdens ons evenement Brandhaarden.

Voor leerlingen van het voortgezet onderwijs organiseert de Stadsschouwburg samen met PIT een leuk theaterproject in schoolverband. De theater-Oscars voor jongeren, zeg maar. Dat is De Gouden Roos. De leerlingen maken hun eigen voorstelling, waarbij ze alles leren over theater en theatermaken. Tijdens De Gouden Roos Awards, op het einde van het schooljaar, worden prijzen uitgereikt in de categorieën spel, techniek, samenwerking en script. Alleen voor leerlingen en hun ouders, maar we vonden het wel leuk u dit te vertellen!

> 2 7 feb t/m 5 mrt >w ww.ssba.nl/brandhaarden

foto's: Kawing Falkena

Nieuws van ons huisgezelschap

Maria Kraakman naar Toneelgroep Amsterdam In 2015 sluit actrice Maria Kraakman (nu o.a. Toneelgroep Oostpool) zich aan bij het toch al uitstekende ensemble van Toneelgroep Amsterdam (TA).

"Maria Kraakman behoort tot het selecte gezelschap actrices waarvoor je naar toneel gaat. Ik kijk er naar uit om met haar te werken.", aldus directeur Ivo van Hove.

Ivo van Hove en Guy Cassiers ontvangen eredoctoraat Jaarlijks reikt de Universiteit Antwerpen een eredoctoraat voor algemene verdiensten uit. Dit jaar valt deze eer te beurt aan Ivo van Hove (directeur van Toneelgroep Amsterdam) en Guy Cassiers (directeur Toneelhuis Antwerpen en gastregisseur Toneelgroep Amsterdam). De plechtige uitreiking van de eredoctoraten vindt plaats op woensdag 2 april in Antwerpen. > Hamlet vs Hamlet (Guy Cassiers): 16 - 22 mrt & 15 - 25 apr & 6-10 mei > The Fountainhead (Ivo van Hove): 12 - 21 jun

Een bezoeker luistert naar geluidfragmenten uit Murmel Murmel.

Postscript, foto: Joris-Jan Bos

Meer (top)dans in de schouwburg

Vanaf september is het Nederlands Dans Theater nog vaker in de schouwburg te zien dan voorheen. De jonge talenten van het tweede gezelschap, NDT 2, trok hier al jaren volle zalen. Nu wordt de samenwerking uitgebreid met de topdansers van het eerste gezelschap, NDT 1, en is het volledige aanbod in de Stadsschouwburg te zien. > Programma B (NDT): 30 & 31 mrt

Ed Wubbe krijgt Prijs van Verdienste foto: Jan Versweyveld

Nieuws van het Theater Festival

De Toneeljury van het Nederlands Theater Festival heeft een voorzitter! Exkamerlid voor D66 Boris van der Ham zal deze nobele taak op zich nemen.

De Toneeljury selecteert de tien beste voorstellingen van het jaar, die getoond worden tijdens het Nederlands Theater Festival in september. De jury heeft de eerste nominaties bekendgemaakt, waaronder Lange dagreis naar de nacht van ons huisgezelschap Toneelgroep Amsterdam.

Ed Wubbe, artistiek leider van Scapino Ballet Rotterdam, kreeg De Prijs van Verdienste 2013 van het Dansersfonds ’79. “Wubbe staat midden in de maatschappij, is energiek, neemt risico’s, laat zich graag inspireren door andere kunstvormen en kunstenaars, geeft kansen aan nieuwe choreografen, daagt zijn dansers uit en laat zijn stem horen in kunstpolitieke debatten.", aldus de jury.

Het logo van de Volksbühne, wij hebben er 400 van laten maken.

Het publiek zat aan lange tafels in een nagebouwde Biergarten.

> PEARL (Scapino Ballet / Ed Wubbe): 17 apr

WIST U DAT... ... Holland Festival 2014 op 4 maart zijn programma bekend maakt?

Het festival vindt plaats op meerdere locaties in Amsterdam, waaronder de Stadsschouwburg. Het is altijd de moeite waard en dat zal dit jaar niet anders zijn. Nog (heel) even geduld! foto: Anna van Kooij

28

> w ww.hollandfestival.nl

Ook de man die de Volksbühne leidt, Frank Castorf (r), was erbij.

29

THEATER VOOR KINDEREN De schouwburg heeft ook theater, dans en workshops voor kinderen. Voorstellingen die de wereld op laten zien op een verrassende manier. Waardoor je anders kijkt. Wat soms tot denken stemt. Waarbij de fantasie vrij baan krijgt. Theaterkraken zijn onze workshops, waarin kinderen een ontdekkingstocht door de schouwburg maken. > www.ssba.nl/kinderen

Lena 10 jaar

Krijn 6 jaar

1 17

18

4 19 Lena 10 jaar

30

31

GeĂŤngageerd en rebels theater uit Berlijn 27 FEB T/M 5 MAART 2014

WWW.SSBA.NL/BRANDHAARDEN

A2_Brandhaarden opzet4.indd 2

05-11-13 12:57