22
Κοινωνική ασφάλιση |
Εισφορές, συντάξεις, όρια ηλικίας:
Της ΜΑΊΡΗΣ ΛΑΜΠΑΔΊΤΗ
Α
υξήσεις στις συντάξεις, αλλαγές στις εισφορές και επιβάρυνση στα όρια ηλικίας φέρνει το 2023 για ασφαλισμένους και συνταξιούχους. Κομβική αλλαγή αποτελεί η αύξηση των συντάξεων μετά από 12 χρόνια, που θα καταβληθεί στο τέλος Ιανουαρίου. Υπό εξέταση βρίσκονται οι αυξήσεις στις εισφορές των ελεύθερων επαγγελματιών λόγω πληθωρισμού. Νέα αυξημένα όρια ηλικία θα ισχύσουν για τους δημοσίους υπαλλήλους που θέλουν να αποχωρήσουν με μειωμένη σύνταξη, ενώ οι ένστολοι αποκτούν το δικαίωμα εξαγοράς της «μάχιμης» πενταετίας. Με βάση την επεξεργασία του δικηγόρου, ειδικού σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης Διονύση Ρίζου, οι δέκα σημαντικότερες αλλαγές στο ασφαλιστικό το 2023 είναι οι εξής:
1. Αυξήσεις των ορίων ηλικίας Κατά ένα εξάμηνο επιβαρύνονται στις περισσότερες περιπτώσεις οι λίγες χιλιάδες πλέον ασφαλισμένοι που μπορούν ακόμα να συνταξιοδοτηθούν πριν από τα 62 με τα μεταβατικά όρια ηλικίας. Αναλυτικότερα: -35ετία στο Δημόσιο: Οι ασφαλισμένοι του Δημοσίου που επιθυμούν να συνταξιοδοτηθούν με 35ετία θα πρέπει να έχουν συμπληρώσει μέχρι την 31 Δεκεμβρίου του 2021 τόσο τα 35 έτη ασφάλισης, ακόμη και με εξαγορά πλασματικών ετών, αλλά και τα 58. Έτσι θα μπορούν να αποχωρήσουν με όριο ηλικίας που ανάλογα με την περίπτωση φτάνει μέχρι τα 61 και 6 μήνες. Για παράδειγμα: Δημόσιος υπάλληλος συμπληρώνει εντός του 2021 τα απαραίτητα 35 χρόνια ασφάλισης και έχει γεννηθεί το Φεβρουάριο του 1962. Κατοχύρωσε επομένως συνταξιοδοτικό δικαίωμα για τα 61 και 6 μήνες που συμπληρώνει τον Αύγουστο του 2023. Μπορεί να συνταξιοδοτηθεί από τον Αύγουστο του 2023 κι έπειτα. • 37ετία στο Δημόσιο: Οι ασφαλισμένοι του Δημοσίου, εφόσον είχε συμπληρωθεί 25ετία έως την 31/12/2010, είχαν τη δυνατότητα συνταξιοδότησης με 37ετία χωρίς όριο ηλικίας, πλην όμως θα πρέπει η 37ετία να έχει συμπληρωθεί, ακόμη και με εξαγορά πλασματικών ετών, έως την 31/12/2021. Έτσι ο ασφαλισμένος κατοχυρώνει το αντίστοιχο όριο ηλικίας που έχει τεθεί με το ν. 4336/2015, δηλαδή το 61ο και 2 μήνες. Παράλληλα, στο Δημόσιο από την 1/1/2023 το όριο ηλικίας για τις πρόωρες / μειωμένες συντάξεις εναρμονίζεται με το γενικό όριο ηλικίας και είναι πλέον το 62ο έτος. Θα πρέπει να τονιστεί πως όσοι κατοχύρωσαν συνταξιοδοτικό δικαίωμα έως την 31/12/2022 μπορούν να ασκήσουν αυτό το δικαίωμα οποτεδήποτε στο μέλλον χωρίς να εγκλωβίζονται ή να επηρεάζονται από τον ερχομό του νέου έτους. • IKA: Για τους ασφαλισμένους του ΙΚΑ που είχαν κατοχυρώσει δικαίωμα ώς το 2012 με συμπληρωμένες ακόμη και με εξαγορά πλασματι-
Οι ασφαλισμένοι του Δημοσίου που επιθυμούν να συνταξιοδοτηθούν με 35ετία θα πρέπει να έχουν συμπληρώσει μέχρι την 31 Δεκεμβρίου του 2021 τόσο τα 35 έτη ασφάλισης ακόμη και με εξαγορά πλασματικών ετών αλλά και τα 58 χρόνια κών ετών τις 10.500 ημέρες ασφάλισης και που επιδίωκαν να αποχωρήσουν με 35ετία στο αντίστοιχο όριο ηλικίας, η δυνατότητα εξόδου δίνεται, αν έχει συμπληρωθεί κι εδώ το αντίστοιχο όριο, που ανάλογα με την περίπτωση φτάνει μέχρι τα 61 και 6 μήνες. Για παράδειγμα: • Μισθωτός του ΙΚΑ συμπλήρωσε τις 10.500 ημέρες το 2011 και έχει γεννηθεί το Φεβρουάριο του 1962. Έκλεισε επομένως το Φεβρουάριο του 2020 τα 58 και το όριο ηλικίας διαμορφώθηκε στα 61. Θα μπορεί να συνταξιοδοτηθεί το 2023, ενώ το δικαίωμα αυτό διατηρεί και στο μέλλον. Για τους ασφαλισμένους του ΙΚΑ στα βαρέα, που κατοχυρώνουν δικαίωμα με 7.500 ημέρες ασφάλισης στο καθεστώς των βαρέων και με συμπληρωμένες ακόμη και με εξαγορά πλασματικών ετών τις 10.500 ημέρες ασφάλισης συνολικά, η δυνατότητα εξόδου δίνεται για το 60ό τους έτος για μειωμένη σύνταξη και το 62ο για πλήρη. Η μείωση στην επιλογή της μειωμένης στα 60 είναι 46 € σε σύγκριση με την αντίστοιχη πλήρη. OAEE: Για τους ασφαλισμένους επαγγελματίες με ασφάλιση στον ΟΑΕΕ (ΤΕΒΕ, ΤΑΕ, ΤΣΑ) που είχαν κατοχυρώσει δικαίωμα ώς το 2012 με συμπληρωμένα, ακόμη και με εξαγορά πλασματικών ετών, τα 35 έτη ασφάλισης και που επιδίωκαν να αποχωρήσουν στο αντίστοιχο όριο ηλικίας, η δυνατότητα εξόδου δίνεται αν έχει συμπληρωθεί κι εδώ το αντίστοιχο όριο, που ανάλογα με την περίπτωση φτάνει μέχρι τα 61 και 9 μήνες. Για παράδειγμα: • Έμπορος κλείνει την επιχείρησή του το Νοέμβριο του 2017 και με εξαγορά πλασματικών
ετών συμπλήρωσε 35ετία το 2012, ενώ έχει γεννηθεί τον Ιανουάριο του 1962. Το όριο ηλικίας για την περίπτωσή του είναι το 61ο και 9 μήνες που συμπληρώνει τον Οκτώβριο του 2023. Μπορεί από τότε και εφεξής να συνταξιοδοτηθεί. ΕΤΑΑ Για τους ασφαλισμένους αυτοαπασχολούμενους επιστήμονες με ασφάλιση στο ΕΤΑΑ (Ταμείο Νομικών, ΤΣΑΥ, ΤΣΜΕΔΕ) που είχαν κατοχυρώσει δικαίωμα ώς το 2012 με συμπληρωμένα, ακόμη και με εξαγορά πλασματικών ετών, τα 35 έτη ασφάλισης και που επιδίωκαν να αποχωρήσουν στο αντίστοιχο όριο ηλικίας, η δυνατότητα εξόδου μέχρι τέλος του 2021 δίνεται αν έχει συμπληρωθεί κι εδώ το αντίστοιχο όριο, που ανάλογα με την περίπτωση φτάνει μέχρι τα 61 και 9 μήνες. Για παράδειγμα: • Μηχανικός διεγράφη από το ΤΕΕ το 2015 και με εξαγορά πλασματικών ετών συμπλήρωσε 35ετία το 2012 ενώ έχει γεννηθεί τον Ιανουάριο του 1962. Το όριο ηλικίας για την περίπτωσή
του είναι το 61ο και 9 μήνες που συμπληρώνει τον Οκτώβριο του 2023. Μπορεί από τότε και εφεξής να συνταξιοδοτηθεί. • Μητέρες ανηλίκων: Μητέρες που είχαν συμπληρώσει το 2010 συνολικά 5.500 ημέρες ασφάλισης και ανήλικο τέκνο και κατοχύρωσαν έτσι το 50ό έτος τους για μειωμένη σύνταξη και τα 55 για πλήρη. • Μητέρες που είχαν συμπληρώσει το 2011 συνολικά 5.500 ημέρες ασφάλισης και ανήλικο τέκνο και κατοχύρωσαν έτσι το 52ο έτος τους για μειωμένη σύνταξη και τα 57 για πλήρη. • Μητέρες που είχαν συμπληρώσει το 2012 συνολικά 5.500 ημέρες ασφάλισης και ανήλικο τέκνο και κατοχύρωσαν έτσι το 55ο έτος τους για μειωμένη σύνταξη και τα 60 για πλήρη. Το όριο ηλικίας για τις εν λόγω κατηγορίες ασφαλισμένων ρυθμίζεται με βάση τις σχετικές διατάξεις του ν. 4336/2015. Για παράδειγμα, ασφαλισμένη στο ΙΚΑ μητέρα είχε συμπληρώσει μέχρι το 2010 τα απαιτούμενα 5.500 ένσημα να αποχωρήσει με πλήρη σύνταξη στα 55. Έγινε 55 το 2017 κι επομένως NEXTDEAL #509 28 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2022
| Κοινωνική ασφάλιση
Οι 10 αλλαγές που έρχονται το 2023 Από την 1/1/2023 οι συνταξιούχοι θα δουν αύξηση στις κύριες συντάξεις τους μετά από 12 χρόνια. Η εν λόγω αύξηση υπολογίζεται με το μέσο όρο αύξησης του ΑΕΠ σε συνδυασμό με τη μεταβολή του δείκτη τιμών καταναλωτή του προηγούμενου έτους και θα είναι της τάξης του 7,75%
μπορεί να συνταξιοδοτηθεί με πλήρη σύνταξη σε ηλικία 59 ετών και 6 μηνών. Με μειωμένη σύνταξη μπορεί να συνταξιοδοτηθεί άμεσα.
2. Αύξηση εισφορών για τους ελεύθερους επαγγελματίες Από την 1/1/2023 αυξάνονται οι εισφορές για περίπου 1,8 εκατ. αυτοαπασχολούμενους και ελεύθερους επαγγελματίες ισόποσα με τον πληθωρισμό, κάτι που σημαίνει ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια πιθανή αύξηση εισφορών κατά 9,9%. Έτσι στην πρώτη ασφαλιστική κατηγορία, η εισφορά από 210 ευρώ θα αυξηθεί στα 230. Μετά τις έντονες διαμαρτυρίες των φορέων των μη μισθωτών, το οικονομικό επιτελείο εξετάζει το ενδεχόμενο να καταργήσει την εισφορά 10 ευρώ υπέρ ανεργίας που καταβάλλουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες, προκειμένου να ελαφρύνει τη συνολική παρακράτηση.
3. Μείωση κατά 1% της εισφοράς υπέρ εφάπαξ ΤΠΔΥ Από την 1/1/2023 οι δημόσιοι υπάλληλοι θα
NEXTDEAL #509 28 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2022
δουν αύξηση των καθαρών αποδοχών τους μέσω της κατάργησης της ειδικής εισφοράς 1% των ασφαλισμένων του Ταμείου Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων. Η κατάργηση της εισφοράς δεν επηρεάζει το ύψος του εφάπαξ. Η ωφέλεια μπορεί να φτάσει τα 110 ευρώ το χρόνο περίπου για τον νεοπροσλαμβανόμενο και περίπου 590 ευρώ το χρόνο για τα ανώτατα μισθολογικά κλιμάκια. Επίσης από την 1/1/2023 μονιμοποιούνται οι μειώσεις των συνεισπρατόμενων ασφαλιστικών εισφορών που είχαν ξεκινήσει ως προσωρινό μέτρο από την 1/1/2021.
4. Αυξήσεις στις συντάξεις Από την 1/1/2023 οι συνταξιούχοι θα δουν αύξηση στις κύριες συντάξεις τους μετά από 12 χρόνια. Η εν λόγω αύξηση υπολογίζεται με το μέσο όρο αύξησης του ΑΕΠ σε συνδυασμό με τη μεταβολή του δείκτη τιμών καταναλωτή του προηγούμενου έτους και θα είναι της τάξης του 7,75%. Βέβαια όσοι είχαν συνταξιοδοτηθεί πριν από το Μάιο του 2016 και κατόπιν του επαναϋπολογισμού της σύνταξής τους λαμβάνουν με-
γάλο ποσό προσωπικής διαφοράς, σε αυτήν την περίπτωση η αύξηση θα απορροφηθεί από την προσωπική διαφορά, με αποτέλεσμα να είναι μόνο «λογιστική» και να μη φανεί σε πραγματικά χρήματα στο πορτοφόλι του συνταξιούχου. Με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργηθούν 4 κατηγορίες αυξήσεων ανάλογα με το ποσό που θα λάβουν ή δεν θα λάβουν από την αύξηση. Συγκεκριμένα: Θα λάβουν πραγματική αύξηση: • Συνταξιούχοι μετά την 12/5/2016. • Συνταξιούχοι πριν από την 12/5/2016 που δεν έχουν προσωπική διαφορά. • Συνταξιούχοι πριν από την 12/5/2016 που έχουν μικρή προσωπική διαφορά που θα υπερκαλυφθεί από την αύξηση. Θα λάβουν «λογιστική» αύξηση: • Συνταξιούχοι πριν από την 12/5/2016 που έχουν μεγάλη προσωπική διαφορά που θα υπερκαλύψει την αύξηση.
5. Εθνική και ανταποδοτική σύνταξη Από την 1/1/2023 η εθνική σύνταξη θα αυξηθεί κατά 7,75% και θα διαμορφωθεί στα 413,76 €. Είναι αυτονόητο ότι τυχόν περικοπές στην εθνική σύνταξη που αφορούν τα έτη παραμονής στην Ελλάδα (ώς 40), τα έτη ασφάλισης (λιγότερα από 20) ή την περικοπή λόγω πρόωρης σύνταξης (μειωμένη σύνταξη) εφαρμόζονται κανονικά επί του νέου ποσού εθνικής σύνταξης. Παράλληλα η ανταποδοτική σύνταξη για όσους αποχωρήσουν από την 1/1/2023, θα αυξηθεί με βάση τη μεταβολή του δείκτη τιμών καταναλωτή του 2022. Έτσι όποιος συνταξιοδοτηθεί από την
23
1/1/2023 πρόκειται να δει το τμήμα της σύνταξης που αφορά την ανταποδοτική σύνταξη προσαυξημένο κατά περίπου 9 %.
6. Αυξήσεις στα κατώτατα και ανώτατα όρια Από την 1/1/2023 μέσω της αύξησης της εθνικής σύνταξης πρόκειται να αυξηθεί και η κατώτατη σύνταξη λόγω θανάτου ασφαλισμένου / συνταξιούχου που δικαιούνται ο / η επιζών σύζυγος και τα τέκνα. Έτσι στις περιπτώσεις θανάτου και μεταβίβασης σύνταξης από την 1/1/2023 η κατώτατη σύνταξη θα αντιστοιχεί σε 413,76 €. Παράλληλα αυξάνεται και η ανώτατη σύνταξη, η οποία διαμορφώνεται πλέον στις 4.965,12 €. Επίσης η σύνταξη των ανασφάλιστων υπερήλικων από την 1/1/2023 διαμορφώνεται στα 387,9 €.
7. Κατάργηση της φορολογικής ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης Από την 1/1/2023 καταργείται η φορολογική επιβάρυνση της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης, η οποία υπολογίζεται κλιμακωτά σε όλα τα εισοδήματα άνω των 12.000 ευρώ με συντελεστές από 2,2% έως 10%. Η κατάργηση της εν λόγω εισφοράς θα επηρεάσει κυρίως τα υψηλότερα κλιμάκια συντάξεων (άνω των 1.000 € / μήνα) και το όφελος θα είναι από 22 έως 700 περίπου ευρώ σε ετήσια βάση.
8. Δυνατότητα εξαγοράς της «μάχιμης» πενταετίας Από την 1/1/2023 το σύνολο των ενστόλων θα μπορεί να εξαγοράσει ώς 5 πλασματικά έτη τα οποία και θα αναγνωρίζονται ως πραγματικά για να χρησιμοποιηθούν για τη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος και την προσαύξηση της σύνταξης. Το κόστος της εξαγοράς ανέρχεται σε 6,67% επί των συντάξιμων αποδοχών τη στιγμή υποβολής της σχετικής αίτησης. Έτσι ένας ένστολος που έχει 35 έτη υπηρεσίας θα μπορεί με την προσθήκη 5 πλασματικών ετών να συμπληρώσει την απαιτούμενη 40ετία και να συνταξιοδοτηθεί χωρίς όριο ηλικίας.
9. Αναπηρική σύνταξη με 50% για ελεύθερους επαγγελματίες Από την 1/1/2023 εναρμονίζεται και για τους αυτοαπασχολούμενους - ασφαλισμένους του πρώην ΟΑΕΕ και πρώην ΕΤΑΑ το ποσοστό αναπηρίας με βάση το οποίο δικαιούνται αναπηρική σύνταξη. Έτσι μισθωτοί και ελεύθεροι επαγγελματίες θα μπορούν πλέον να δικαιωθούν αναπηρικής σύνταξης με ποσοστό 50%, κάτι που δεν ίσχυε έως την 31/12/2022 για τους δεύτερους, καθώς έπρεπε να έχουν 67% και άνω.
10. Αύξηση των επαναϋπολογισμένων συντάξεων Από την 1/1/2023 πρόκειται να αυξηθούν οι επαναϋπολογισμένες συντάξεις καθώς καταβάλλεται η 5η δόση επαναϋπολογισμού μέσω του ν. 4387/2016 (Κατρούγκαλου) και η 4η δόση επαναϋπολογισμού του ν. 4670/2020 (Βρούτση)