ΜΕΛΕΤΗ: Η σημαντική συμβολή των παθολόγων στη διαχείριση νοσηλευομένων ασθενών άλλων ειδικοτήτων!

ΓΝΑ ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ ΕΕΣ

ΜΕΛΕΤΗ: Η σημαντική συμβολή των παθολόγων στη διαχείριση νοσηλευόμενων ασθενών άλλων ειδικοτήτων!

Γράφουν οι: ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΖΑΒΑΡΑ, MD, MSc, PhD, διευθύντρια Α’ Παθολογικής Κλινικής ΓΝΑ ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ ΕΕΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΙΧΕΛΑΚΗΣ, ειδικευόμενος παθολόγος.

Η ΠΑΝΔΗΜΊΑ ΈΓΙΝΕ ΑΦΟΡΜΉ να αναδειχθεί η σημασία της ειδικότητας της Παθολογίας τόσο στην Ελλάδα όσο και στις άλλες χώρες. Η αντιμετώπιση των ασθενών της πανδημίας του SARS COV-2 πρακτικά στηρίχθηκε στους παθολόγους, καθώς στα περισσότερα νοσοκομεία δεν υπάρχουν πνευμονολογικές κλινικές, ούτε καν σύμβουλοι πνευμονολόγοι. Επιπλέον οι ασθενείς με λοίμωξη COVID εμφάνιζαν πολυποίκιλες επιπλοκές και από άλλα

92 |

συστήματα εκτός του αναπνευστικού, οπότε ο ρόλος των παθολόγων, των οποίων το γνωστικό αντικείμενο αφορά όλα τα συστήματα, ήταν καθοριστικός και απόλυτα αναγκαίος. Οδήγησε όμως σε σωματική και ψυχική εξάντληση λόγω της πληθώρας των περιστατικών, σε συνδυασμό με την έλλειψη παθολόγων στα νοσοκομεία. Οι εξελίξεις στην Ιατρική έχουν οδηγήσει σταδιακά στην ανάπτυξη όχι μόνο πολλαπλών ειδικοτήτων, αλλά και εξειδικεύσεων στο πλαίσιο της ίδιας ειδικότητας. Υπάρχει καρδιολόγος ειδικός στο αιμοδυναμικό εργαστήριο, άλλος ειδικός στις αρρυθμίες και άλλος στο υπερηχογράφημα καρδιάς. Όμως, αφού αντιμετωπιστεί το πολύ συγκεκριμένο και εντός εξειδικευμένων πλαισίων πρόβλημα του ασθενούς, τα λοιπά προβλήματα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν από ιατρούς πολλαπλών άλλων ειδικοτήτων ή από τον ειδικό παθολόγο, ο οποίος αποτελεί το συγκερασμό των λοιπών υπο-ειδικοτήτων της Παθολογίας. Επιπλέον, αν το πρόβλημα του ασθενούς δεν είναι πολύ συγκεκριμένο και ξεκάθαρο, αλλά σύνθετο και απαιτεί στάδια διαγνωστικής προσέγγισης και θεραπευτικής αντιμετώπισης, ο ιατρός που καλείται να δώσει τη λύση είναι επίσης ο ειδικός παθολόγος. Σε μελέτη η οποία διενεργήθηκε στην Α’ Παθολογική Κλινική του ΓΝΑ ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ ΕΕΣ και η οποία παρουσιάστηκε στο Πανελλήνιο Συνέδριο Εσωτερικής Παθολογίας, καταγράψαμε για περίοδο ενός έτους τα αιτήματα για παθολογική εκτίμηση ασθενών που νοσηλεύονταν σε άλλες κλινικές του νοσοκομείου. Συνολικά κάναμε 892 εκτιμήσεις (αυτές που καταγράψαμε, γιατί μερικές στο φόρτο εργασίας διέφυγαν της καταγραφής) σε πάνω από 500 ασθενείς. Υπήρχαν δηλαδή ασθενείς οι οποίοι εκτιμήθηκαν 2 και 3 φορές διαδοχικά. Στον ίδιο χρόνο οι εισαγωγές/ νοσηλείες στην κλινική μας ήταν 1.583. Δηλαδή, εκτός από τους ασθενείς που νοσηλεύουμε, καλούμαστε να

| AΦΙΕΡΩΜΑ εξετάσουμε και να δώσουμε διαγνωστικές και θεραπευτικές συμβουλές σε επιπλέον 892 περιπτώσεις. Ο εκτιμώμενος χρόνος ενασχόλησης με τον ασθενή για να δώσουμε την επιστημονική μας άποψη είναι κατά μέσο όρο 30 λεπτά, άρα δαπανούμε περίπου 37 ώρες το μήνα για τους ασθενείς των άλλων κλινικών, χρόνος ο οποίος επιβαρύνει ακόμη περισσότερο το ήδη εξαντλητικό πρόγραμμά μας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποτέλεσμα της καταγραφής ήταν ότι η πλειοψηφία -το 61,8%- των εκτιμήσεων αφορούσε ασθενείς που νοσηλεύονταν σε κλινικές του παθολογικού τομέα, δηλαδή Νευρολογική, Καρδιολογική, Γαστρεντερολογική, Ενδοκρινολογική. Σε ειδικότητες, δηλαδή, στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα των οποίων υπάρχει 1-2 χρόνια εκπαίδευση στην Εσωτερι-

τας δεν είναι αρκετός. Το γεγονός όμως είναι ότι σε μία χώρα όπως η Ελλάδα, που κατέχει από τις πρώτες θέσεις στην Ευρώπη σε ταχύτητα γήρανσης του πληθυσμού, οι ασθενείς μας είναι ηλικιωμένοι και τις περισσότερες φορές με πολλαπλές συννοσηρότητες (στη μελέτη μας ο μέσος όρος ηλικίας των ασθενών ήταν 70,3 έτη). Αυτό σημαίνει ότι τα προβλήματα που θα εμφανίσουν θα είναι σύνθετα και θα χρειάζονται τη σύμπραξη πολλών ειδικοτήτων ή… ενός παθολόγου. Το γεγονός ότι ο παθολόγος δεν θα κάνει μια φοβερή εγχείρηση ή δεν θα τοποθετήσει με δεξιοτεχνικό τρόπο ένα stent, αλλά θα δώσει χρόνο για να πάρει ένα λεπτομερές ιστορικό, θα εξετάσει τον ασθενή από την κορυφή μέχρι τα πόδια, θα ανασκοπήσει όλα τα φάρμακα που παίρνει ο ασθε-

κή Παθολογία. Μία εξήγηση θα μπορούσε να είναι ότι οι υπο-ειδικότητες του παθολογικού τομέα είναι τόσο «στοχευμένες» σε ένα συγκεκριμένο σύστημα του οργανισμού, που οι γνώσεις οι ευρύτερες που παρέχει η Εσωτερική Παθολογία με την πάροδο του χρόνου απλά ξεχνιούνται. Μια άλλη εξήγηση είναι ότι ο χρόνος εκπαίδευσης στην Παθολογία που προηγείται της κύριας ειδικότη-

νής του, θα ανατρέξει σε βιβλιογραφικά δεδομένα αν χρειαστεί και θα σκεφτεί προκειμένου να αποφασίσει τη διάγνωση και τη θεραπεία, δεν προσδίδει «αίγλη» και δεν καθιστά σαφή στον κόσμο τη συμμετοχή του στη διασφάλιση της υγείας και της ζωής! Σταδιακά οι παθολόγοι καλούνται να επωμισθούν τα περιστατικά που είναι περίπλοκα ή που θεωρούνται ως μη αντιμετωπίσιμα ή αυτά που εμφανίζουν επιπλο-

| 93

Οι εξελίξεις στην Ιατρική έχουν οδηγήσει σταδιακά στην ανάπτυξη όχι μόνο πολλαπλών ειδικοτήτων, αλλά και εξειδικεύσεων στο πλαίσιο της ίδιας ειδικότητας. κές ή τα κοινωνικά περιστατικά που δεν υπάρχει δομή ή οικογενειακό περιβάλλον και λιμνάζουν στα νοσοκομεία. Ο φόρτος εργασίας με την κορύφωση κατά τη διάρκεια της πανδημίας και σταδιακά η απαξίωση της ειδικότητας της Εσωτερικής Παθολογίας, που αντιμετωπίζεται ως «το καλάθι ασθενών», έχουν οδηγήσει στη δραματική μείωση των νέων ιατρών που αποφασίζουν να γίνουν παθολόγοι. Οι ειδικευόμενοι ξέρουν ότι η Παθολογία έχει την περισσότερη «λάντζα», την περισσότερη δουλειά. Οπότε επιλέγουν ειδικότητες πιο χαλαρές, στοχευμένες και με προοπτική καλύτερων οικονομικών απολαβών, με αποτέλεσμα τη μείωση τελικά του αριθμού των παθολόγων, όπως ήδη έχει αναφερθεί και στις δηλώσεις του υπουργείου Υγείας. Ο παθολόγος, είτε ως νοσοκομειακός ιατρός (internist) είτε ως οικογενειακός ιατρός, είναι αυτός που θα έχει τη σφαιρική εικόνα για τον ασθενή του

και θα είναι σε θέση να συνθέσει τα επιμέρους συμπτώματα και σημεία που θα οδηγήσουν στη διάγνωση, αλλά και θα επιλέξει την κατάλληλη θεραπεία, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα φάρμακα που λαμβάνει ο ασθενής, ώστε να μην εμφανίζονται παρενέργειες και αλληλεπιδράσεις. Αντιγράφω τα λόγια του καθηγητή Γαρδίκα σε μία συνέντευξη το 2016: «Πρέπει να καταλάβουμε ότι ο άνθρωπος δεν χωρίζεται, και να θυμηθούμε τη θεωρία της ολότητος του Αριστοτέ­λη: “Το γαρ όλον πρότερον αναγκαίον είναι του μέρους, αναιρουμένου γαρ του όλου, ουκ έστι πους, ουδέ χειρ”. Τα μέρη είναι υποτεταγμένα εις το όλον». Οι ειδικότητες-υποειδικότητες-εξειδικεύσεις έχουν ως στόχο το άριστο αποτέλεσμα σε ένα πολύ συγκεκριμένο πρόβλημα του ασθενούς. Η Παθολογία ασχολείται με τον ασθενή ολιστικά και πρέπει να αποκτήσει τη βαρύτητα και τη «λάμψη» που της αξίζει. ■

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΖΑΒΑΡΑ Η Βασιλική Τζαβάρα είναι διευθύντρια επιστημονικά υπεύθυνη Α’ Παθολογικής Κλινικής ΓΝΑ ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ ΕΕΣ από το 2019. Συντονίστρια Εκπαίδευσης Γενικής/Οικογενειακής Ιατρικής ΓΝΑ ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ ΕΕΣ από το 2008. Έχει πτυχίο Ιατρικής ΕΚΠΑ, ειδικότητα Εσωτερικής Παθολογίας ΓΝΑ Λαϊκό - κλινική Παθολογικής Φυσιολογίας (καθ. Χ Μουτσόπουλος), Μάστερ (MSc), Κλινική Ανοσολογία, Royal Postgraduate Medical School Hamersmith Hospital London, ενώ η διδακτορική της διατριβή (PhD) στο ΕΚΠΑ με τίτλο « Η φυσική ανοσία στην HIV λοίμωξη» εκπονήθηκε υπό την εποπτεία του καθηγητή Χ. Μ. Μουτσόπουλου. Διετέλεσε συνεργάτις για ένα έτος στο Ρευματολογικό Τμήμα ΓΝΑ Σισμανόγλειο (διευθύντρια Κ. Μποκή) και συνεργάτις από το 2012 έως το 2019 Ρευματολογικού Ιατρείου καθ. Δ. Μπούμπα. Είναι μέλος επιστημονικών εταιρειών και μέλος της επιστημονικής επιτροπής της «Ιατρικής Εταιρείας». Έχει συμμετοχή ως συνεργάτις/εκπαιδεύτρια σε μεταπτυχιακά προγράμματα Ανοσολογίας της Οδοντιατρικής ΕΚΠΑ και σεμινάρια Ανοσολογίας. Έχει κάνει 26 δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά και περισσότερες από 60 ανακοινώσεις σε συνέδρια, ενώ συμμετέχει σε κλινικές μελέτες του Ελληνικού Ινστιτούτου Σήψης.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΙΧΕΛΑΚΗΣ Ο Ιωάννης Μιχελάκης είναι πτυχιούχος Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ. Ειδικότητα Παθολογίας, Α’ Παθολογική Κλινική ΓΝΑ ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ ΕΕΣ. Μάστερ (MSc): Επιδημιολογία-Μεθοδολογία Έρευνας στις Βιοϊατρικές Επιστήμες, στην Κλινική Πράξη και τη Δημόσια Υγεία. Παρούσα θέση: Research Fellow in University of Oxford ως διδακτορικός φοιτητής Ιατρικής ΕΚΠΑ.

94 |