1. “Tội ác” và “hình phạt” – nguyên nhân và hệ quả của tâm lý học

tưởng và quyết định giết người để thử nghiệm cho hệ tư tưởng của mình. Dostoevsky sẽ khắc họa một cách vô cùng sinh động sự phức tạp không thể nào khám phá hết trong tâm lý của con người. Tội ác và hình phạt là tiểu thuyết tâm lý điển hình, là sản phẩm tinh thần vĩ đại của bậc thầy tiểu thuyết tâm lý Dostoevsky. Đây là một tiểu thuyết đa thanh phức tạp, diễn biến tâm lí nhân vật trải dài xuyên suốt lộ trình tác phẩm. Từ góc độ tâm lý, nhà văn đã khai thác một cách sâu sắc nhất những nét tính cách đầy phức tạp, mâu thuẫn giữa những nguyên tắc về lý tưởng đạo đức và những suy nghĩ sai lầm, lệch lạc trong nhận thức của nhân vật. Dostoevsky đã thành công trong việc vận dụng điều đó mà gieo vào lòng người đọc những dư âm băn khoăn sau khi tác phẩm khép lại: Bản chất thực sự trong hành động giết người của Raskolnikov là gì? Tại sao Raskolnikov đã tự thú nhưng vẫn không phục? Nguyên nhân nào khiến Sonya tránh khỏi tội lỗi nghiệt ngã như Raskolnikov trong khi cô cũng rơi vào hoàn cảnh bi kịch?... Đó là những điều không đơn giản để nhận ra trong quá trình tâm lý mà tác giả đã thể hiện trong toàn bộ tiểu thuyết. Khi đặt Dostoevsky đối sánh với Gogol, có một nhà phê bình đã nhận ra điểm đặc biệt: “Gogol trước hết là nhà văn mang tính xã hội, còn Dostoevsky là nhà văn tâm lý. Đối với Gogol, cá nhân có ý nghĩa như một đại diện của một giai tầng xã hội nhất định, còn với Dostoevsky, xã hội được quan tâm ở phạm vi tác động lên tính cách cá nhân”. Do đó, Tội ác và hình phạt đòi hỏi ở người đọc sự nghiền ngẫm và tiếp nhận các hệ tư tưởng đang tranh đấu trong nó một cách sáng suốt. Đặc biệt, khi chúng tôi chọn nghiên cứu tác phẩm ở góc nhìn của tâm lý học tội phạm thì đây là một hình thức lý giải tác phẩm chuẩn mực. Đã có nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến những vấn đề khác nhau của tác phẩm Tội ác và hình phạt nhưng chưa có nhiều tài liệu và nghiên cứu nào cụ thể, chuyên sâu về vấn đề tâm lý học tội phạm trong tác phẩm này. Hiện nay, tâm lý học tội phạm có thể coi là một trong những lĩnh vực tâm lý được nhiều người quan