ނ ރދު ް މަހާ ަ
ސިރީ ކުލަރަން މީބަ ކައްތިރި ބަވަނަ މަހާރަދުން
ނ ދ ް ހރަ ު ނ މަ ާ ބވަ ަ ތރި ަ މބަ ކައް ި ރން ީ ކޮލީ ނަންފުޅު :ސިރީ ކުލަ ަ ފނު މނިކު ާ ރ ަ ފމުލަދޭ ި ދ ާ މ ު މޙައް ަ ވޒީރު ު ބައްޕާފުޅު :އަލް ަ ފނު. މނާ ާ ކޑަ އާ ި ގ ު މދު ެ ޙއް ަ ޠބު މު ަ ލ ޚަ ީ ޅ މު ީ މަންމާފުޅު :މުލަކުއަތޮ ު މދު ހއް ަ ލޠާނު މު ަ އއްސު ް ނ ަ ނ )ފަހު ް މނިކުފާ ު ދ ަ ބޭފުޅުން :މުޙައްމަ ު ނ ފހު ް ނކުފާނު ) ަ މ ި ލ ަ ކފާނު ،ޢަ ީ ހމް މަނި ު ދން( ،އިބްރާ ީ ޒއް ީ މުޢިއް ު ދ ް ރއް ީ ޠ ު އައްސުލް ާ ނ ( ޙސަން ނޫ ަ ނ ަ ރަސްކަންކުރެއްވީ1173 :ހ
1180ހ،
-
)1759މ
-
ރ ދތު 7އަހަ ު އ ަ 1767މ( ،މު ް ޒ ޠނުލްޣާ ީ އައްސުލް ާ ނކީ، ނ ަ ރއި ް ބންޑާ ަ ދޮން ަ ނގެ ފނު ް ރތަކުރު ާ ދަހަ ާ
ސން ޙަ ަ
ޅ އތޮ ު މާލެ ަ
އދީނު، ޢއްޒު ް ި
ރ ހު ާ
ރ ލވަޒީ ު އަ ް
ވޒީރު އަލް ަ ދ މ ު ޙއް ަ މު ަ
ތ ނވަ ަ ު ނ ސއި ް ޙު ަ ރ ލދޭ ި ފާމު ަ
ނ ނ ޙަސަ ް ވތަ ދޮ ް ނ ަ ނކުފާނު ު ސން މަ ި ދން ޙަ ަ ނގެ ޮ ފނު ް މަނިކު ާ ކވެ. މަނި ެ
ތކޮޅު މ ި ަ
ޅނީ ގު ެ
ހުރާ
ދރު ރ ު ނމަ ު ދޮ ް
އތް ފަޑި ަ
ށ ފ ީ ނނަކީ ފެން ު ގ އަނބިކަނބަލު ް ނ ެ ރއި ް ބންޑާ ަ ނއެވެ .ދޮން ަ ތަކުރުފާ ާ ހން ނމެފަ ު އ އެ ް ގ ި އޖޭ ަ ފނެވެ .ރާ ް މނާ ާ ނގެ އާ ި ފނު ް ކަކާ ޢަލީތަކުރު ާ ނވެ. ށ ަ ގ ފެ ު ކޅު ެ ރ ދަރި ޮ ނ ެ ރދު ް މކީ މި ަ ރ ހު ާ ރަސްކަންކު ި ނ ރއި ް ހިޖު ަ
981
ނ ވަ ަ
އހަރު ަ
ރފާނު ކ ު ބޮޑުތަ ު
ވތާ 185 ނ ކުރެއް ި ވ ް އޖެ މިނި ަ ހރާ ް ދވެ ި ި އން ގ ކިބަ ި ޒން ެ ޕޯޗުގީ ު ޖ އ ެ ކރެއް މިރާ ް ގ( ލަޝް ަ ހޅީން ެ ނގެ ) ޮ ހން ،މަލާބާރީ ް އަހަރު ފަ ު އައިސް 13 ،ޞަފަރު 20) 1166ޑިސެމްބަރ (1752ގައި އޭރު
އ ތގަ ި ތޚު ު ަ
ވ ނނެ ި އި ް
ރދުން ަ
ޠނު އސުލް ާ އަ ް
ކ ި މވީ ށ ދި ާ ގމަ ް ނ ހިނ ު ކ ް ރއެވެ .މި ަ ނ ޤާއިމު ު ވރިކަ ް ގ ެ ނ ެ މހު ް އެބައި ީ ނ ސ ް ޙަ ަ
ޑށް ރށް ބޮ ަ ނށް ވަ ަ ޅން ަ ދ ބޭފު ު އ މި ެ ނ ި މނިކުފާ ާ ޠބު ަ ނ ޚަ ީ ދ ް ޔއް ީ މުޙު ި
ވ ނ ި ހން ެ އ ު މލޭގަ ި ރ ާ އއި ު ވ ެ ގއި ާ މ ަ ލންކަ ު ދ ދަރިކަ ު ގ ެ ދނު ެ އ ީ ތާޖު ް
ކމަށް ޤަތުލުކުރީ ަ
ވ ރ ި ނތްތެ ި ޚޔާ ާ ި
ޔރު ފަނޑި ާ
ވނަ( ދން )ަ 1 އ ީ ޒ ް ޙސަން ޢިއް ު ޒ ަ އައްސުލްޠާނުލްޣާ ީ
މ ކއްރަ ް މު ަ
ތ ނ ކީރި ި ރން ަ ނވަ ަ ަ ނ( ސިރީ ނވަ ަ ދން )ތި ް ދއް ީ މ ު ދ ޢި ާ އމަ ު މުޙަ ް
ނއެވެ. ފެށު ީ
ގއި، ތެރޭ ަ
ދ މ ު ދނާއި އަޙް ަ ސއް ީ އމަދު ޝަމް ު ޙ ް ޤޟީ މު ަ ދއްވި ާ ހވެ ެ މގައި އެ ީ ހިފު ު
ށ ޤައުމަ ް
އައްސުލްޠާނުލްޣާޒީ ޙަސަން ޢިއްޒުއްދީން ) 1ވަނަ(
ނަންފުޅު:
ގން ތލައި ެ އ ު ަ
ރށް ނންނޫ ަ ކން ަ ަ
ގސް، ގން ޮ ެ
އ ގ ި މާލޭ ަ
އގެ ކު ަ ކޅެ ް ޑދުވަސް ޮ
ނށް ހން ަ މ ު އެ ީ
މާލެ
ނ ލގެފާ ު ކަ ޭ
ދ ެ
ވހިން، ދި ެ
މދު އ ަ މުޙަ ް
ޤޟީ އަލް ާ
އ ދނާ ި އ ީ ސ ް ޝަމް ު
ނގެ އ ާ ޭ
އ ފ ި ނޔާކޮށް ަ އަ ި
ތއި އ ަ ކަނޑުފަ ް
ނ ޅ ް އެބޭފު ު
ވއެވެ. ބުނެ ެ
ދނު ،ކަން ަ އ ީ ޙޔި ް މދު މު ް ބފާ ،ޚަޠީބު އަޙް ަ ށ ރ ް ނންނޫ ަ އއް ަ އެއްބަނޑު ެ
ކމު ް ޅވެތި ަ މިއަ ު ނ ވ ދޮ ް ރއް ީ ތ ސަލާމަތްކު ެ މ ް އން ަ ހ ު ވ ި ނ ދި ެ
ކން އޖޭގެ ވެރި ަ ރ ް ާ ހ ދވެ ި ި އށް ރޖާ ަ އވައި ،އަލީ ާ ނ ް އ ފޮ ު ސިޓީއެ ް
ދން، ޒއް ީ ސން ޢިއް ު ޒ ޙަ ަ ހން އަލްޣާ ީ ފ ު އދެ! ަ ފނެވެާ . މނިކު ާ ނ ަ ޙަސަ ް
ނނެވެ. ގ ް ޅވެ ެ ވދާ ު ނ ި ވ ް ދއް ަ ވއި ެ ދ ަ ހޯއް ަ
ލ ލއާޚިރު 7) 1166އެޕްރީ ް މދަ ް ނވެ 3 .ޖު ާ ނ ެ ރއި ް ބންޑާ ަ ދޮން ަ
ރ ދ އޮޑި )ބޭ ު ފރެއް ެ ު ދ ެ ކއި މށް ނަވަ ާ މާލެ ހިފު ަ
މގެ ވރިކަ ު ގ ެ ރން ެ ބ ީ ދމު ،މަލާ ާ މން ަ ގ ެ ރ ެ ދއްތަ ވިލޭ ޭ އ ީ (1753ވީ ާ
ނގެ ބރީ ް އ މަލާ ާ ޗ ި ގ ތަކެއް ާ އ ެ ރމަ ި ގ ާ ށ ހަނ ު އ ް ކރާ އޮޑި( ަ ދަތުރު ު
ނ ށ ދޮން ޙަސަ ް ރ ް ޔދޮށު ގަނޑުވަ ަ އވާ ވެ ޮ އފަ ި މށް ހަދަ ި މަރުކަޒު ކަ ަ
މހު ެ ނ ް ޖ ފޮ ު ލރާ ާ އ އަ ީ ލފަ ި މީހުން ާ ގ ޞފަރު ަ ަ ސ އއި ް ނ ަ ހ ް އމީ ު މއިެ ، އވީ ަ
ފނު، މަނިކު ާ
ނ ޙސަ ް ަ
ހއިރު( ވ 3ޖެ ި ލ ެ ނ އަ ި މ ް ނދަ ު އ )މެ ް ގ ި ގތު ަ ވ ު ގ ަ ފޅީ ެ ރ ު 9 13ވިލޭ ޭ
ނއި، މނިކުފާ ާ ދ ަ އ ި ހމަ ި ގދަ ަ އން ަ ނއި ،ޙުސަ ި ދ ކަލޭގެފާ ާ އ ި ހމަ ި ހިރި ަ
ގ ލ ެ އވެ .މާ ޭ ވނީ ެ ށ ަ އޓާ ބަނދަރަ ް އ ހު ް ޅނުލަ ި މ ތަ ު ޑން ާ ގ ކަނ ި މާލޭ ެ
މރު ޢު ަ
ނމެން އެ ް
އރުތިބީ އެ ި
ގ މ ެ ރަސްކަ ު
އވެ. ފ ެ ނދާ ަ ި
ރ ކޮއިލުތެ ެ
ގ އނާ ެ ޭ
މޭނާބަނޑޭރި އ، މަނިކާ ި
ށވާ ކަމަ ް
ނ ރ ް ކވެ ި އެ ު
ނއި، ރފާ ާ ފޑިއަތްތަކު ު ަ ށ ނނަ ް ބފުޅު ް މި ޭ
ބަނޑޭރި
އ ނއާ ި އޭ ާ
ވ ތބަޢަ ީ ަ
އބަފާ އ ް ެ
ނ ރއި ް ތެ ެ
ނގެ ހ ް މީ ު
ނގެ ރ ް އވެ .މަލާބާ ީ ނދާފަ ެ ބ ި ސ ތި ީ ނވެ ް ހ ް ލހައްޓާ މީ ު ޑވަރު( ބަ ަ )ގަނ ު
އ ،ހޮ ީ ނ ތ ް ޅން އަ ު ކދައްކަ ި ހން ވާހަ ަ ދ މީ ު ގ ަ ވރު ަ އހާ ހިތް ަ ތއެ ް ސއް ަ ދުއި ަ
ލ ބ ކޮއި ު ށ ފައި ާ ލއަ ް ސ މާ ެ އއި ް އ ަ ގ ި ދނީ ަ ގ ޯ ގ ދި ު ނ ެ މހު ް ނ އެ ީ މީހު ް
ށ ޔދޮ ު ބރީން ވެ ޮ ވއެވެ .ދެން މަލާ ާ ސ ި އއްބަ ް ކރަން ެ ސލާމަތް ު ަ ރާއްޖެ
މން، ހދު ު ހ ެ ޑޖަ ާ ރ ބަ ި ނ މަ ާ ބ މީހު ް އ ތި ި ގ ި ނވެ .އެތާނ ަ ވ ެ ށ ަ އ ް ތެރެ ަ
ނޖާ ގއި ،މު ާ ގތު ަ ގ ވަ ު ޅ ެ ވ ފު ީ ތއްބައި ،ނު ަ އ ި ގގަ ި ށ ޭ ރ އަ ި ޑވަ ު ގަނ ު
ގ ފނު ެ އމަނިކު ާ ރދުންެ ، މށްޓަކައިަ ، ގތު ަ ޑއި ަ ދރަށް ވަ ަ ނ ު ނން ާ ޝމަ ު ދު ް
ވފައި، ގއް ާ ނޖާ ޮ މ ާ ވއި ު ހ ލައް ަ މ ާ ގވާ ީ ޖ ޮ ވނީސް މުނާ ާ ނ ަ ގތު ު ވަ ު
ގ ރން ެ އ ލަސްކަ ީ ނނާ ި ޒރު ް ތވެ .ވަ ީ ގ ެ އ ަ ށ ވަޑަ ި ޑވަރަ ް ނ ގަނ ު ނ ު މާފަ ް
ވރުގެ ށ ގަނޑު ަ ދ ު ޔ ޮ ވއި ވެ ޮ ކ ލައް ަ ޅ މީހަ ު އ އު ޭ ގ ި ތ ަ ނގެ ގާ ު ހޮޅީ ް
މން، އވު ު ނރު ް ނ ެ ތރޭ ް ރ ެ ޑވަ ު ނ ގަނ ު ބރީ ް ނ މަލާ ާ ފނު ް ނ ޮ މީހު ް އގެ ް އވަ ި
ށ ވރަ ް ގަނޑު ަ
އ ގ ި ޚނާ ަ ނާބަތު ާ
ނ ހ ް އެމީ ު
އވެ. ށލައިފި ެ ރޯކޮ ް
އ ޑގަ ި މހުޅުގަނ ު ި
ށ ދޮރޯ ި
އވެ. އވި ެ ޅ ް ހު ު
ނ ގ ް އ ެ ދވަޑަ ި ވެ ެ
ނ ދެ ް
ބފުޅުން އެ ޭ
ނ ނ ާ މަލާބާރީ ް
ށ ދ ު ވޔޮ ޮ ެ
މ ގރާ ަ ހަނ ު
އ އވަ ި ރ ް ކު ަ
ހން އެމީ ު
ލގެ ފރަމާ ޭ އ އަދި ު ކ ި ރށިތަ ާ ތކާއި ދޮ ާ ރހާ ގެ ަ ކއިލު ަ ގއި ހުރި ހު ި އެތެރެ ޮ
އގެ ް ފލަ ި ބޔަކު ި ނ ަ އ ް ތރެ ި ގ ެ އވެ .އޭ ެ ސ މވެ ް ޔ ނަ ަ ނ ދި ަ ވ ެ ބަލިކުރެއް ި
ނ ސގެފާ ު ދން ރަ ް އވެެ . ދޔަ ެ އގެން ި ދ ި ބއި ގެތަކާއި އަނ ަ ޅއެއް ަ ދެބައިކު ަ
ވހި ދ ެ ި
ގ ތާރީޚު ެ
ފހަރު އތަކެއް ަ އން ެ ދ ި ފަ ަ
ތން މަ ި
އށް ޞުލްޙަ ަ
އފިއެވެ. ވ ި ނނަ ަ ގ ް ޑއި ަ އދިވަ ަ ެ
ނނަށް ވހީ ް ދި ެ
ނ ރ ް މަލާބާ ީ
ކން ޞަފްޙާތަ ު
އެނގޭ
ނ ނ ީ ނ ޫ ގތުމު ް ޑއި ަ ށ ވަ ަ ތ ް ގ ގާ ަ ނ ެ މހު ް ނ އެ ީ ދ ް ދ ރަ ު ވ ޚު ު ނނެ ީ ދެ ް
ށ މއަ ް ހަނގުރާ ަ
އ އ ި ަ
ނ ބަ ް ހން ާ އމީ ު ދނެ ކަމަށެވެެ . ނ ދ ް ވން ރަ ު ރއް ަ އދަލުކު ަ މން ނު ޭ އަ ާ
އވެ. ވ ެ ނން ބަލިކުރެއް ި ޝމި ު އ ދު ް ވ ި ލއް ަ ނ ކުރިމަތި ަ ރއި ް ބންޑާ ަ ދޮން ަ
ދ މ ު މޙައް ަ ު ހދު ލ ޢަ ު ގ ވަ ީ ދން ެ ރ ު ަ ނއި ދން ާ ތމުން ،ރަ ު އގަ ު ވަޑަ ި
އދި ނ 1166ހ1753) .މ1755) 1168 ،(.މަ ،(. ރއި ް ހިޖު ަ
އވެ. އޑިއަށް ލީ ެ ނގެ ޮ ހ ް ސ އެމީ ު ގންގޮ ް ެ އގެން ފ ި ފނު ހި ަ މަނިކު ާ
ރ ނންނޫ ު ނ ަ މ އަހަރަކު ،ކަ ް ކން ެ ޮ ނ އ ް 1761) 1174މ (.މި ި
ތވެ. އގަ ެ ވަޑަ ި
ނ ދރު ް ލގެ ބަނ ަ ގރާބުތަކާއި ،މާ ޭ އ ު ގން އަ ި ވއި ެ އ ަ ފނު ް ޖ ޮ އަލީރާ ާ
އ ޖގަ ި ރއް ޭ ާ
ކންމެ ޮ
ގ ނ ެ މިބޭފުޅު ް
އ ގ ި އރިހު ަ ަ
ބން މިހިސާ ު
ނގެ މލާބާރީ ް ަ
އ އ ް ބަ ެ
ވސް ނމަ ެ ަ
އތީ ޮ
ނޞްރު ަ
ލިބިފައެވެ.
ސ ރންވެ ް ވަޒީ ު
ވރި ނޔާ ެ އަ ި
ނ ކ ް ވެރި ަ
ނ ގ ް ފެށި ެ
ލ ު ތި ަ ތ ދންމަ ީ
ގ ނ ެ ބރީ ް މަލާ ާ
ޅއާ ދނަކު ި ޮ
ދ ދމެ ު ެ
ތކާއި ލަޝްކަރު ަ
ގ ހިނ ި