Biuletyn bis 153

W NUMERZE: aSzanowni Czytelnicy | Nowa rubryka w BIS poświęcona SCE | Porozmawiajmy | Wrześniowe posiedzenie Komisji | MY, NARÓD

POLSKI | Odwagi, bracia! | MOP a przemysł tytoniowy – wyjaśniamy. | Chwała KIBICOM | O SCE, ale niestety niezbyt dobrze. | Ważne Ustawy | Pożegnania | Student Karol Wojtyła - wolontariusz w „Bratniaku”

Szanowni Czytelnicy

Porozmawiajmy

Koleżeńska obserwacja. Nowość? Ej tam. Koleżeńska obserwacja jest stara jak świat. Jak starożytny Rzym. Wprawdzie wówczas funkcjonowała pod inną nazwą, ale zjawisko to samo. Delatorstwo, z początku było dobrowolne, nieco później już płatne. Przetrwało po dziś dzień, aczkolwiek ewaluowało, zmieniało przede wszystkim nazwę.

z Przewodniczącym Komisji Rudolfem Grecem o bieżących sprawach

Dziś o „Koleżeńskiej Obserwacji” rozmawiamy z Przewodniczącym Komisji Rudolfem Grecem.

BIS. Ostatnio rozmawialiśmy o OPEN +, dziś o nowym projekcie

dotyczących zmiany procesu audytu wielokrotnie wymieniony

zachowaniem. Nie mam przekonania co do tego, że 8-godzinne

W Polsce rozkwit koleżeńskiej obserwacji miał miejsce

ukrywać, jest elementem dekoracyjnym, ale takim, co to innym

odnosimy wrażenie, że obserwowani są niereformowalni.

o „Koleżeńskiej Obserwacji”, czyli behawioralnych audytach.

jest stres i możliwość o+*/graniczenia go. Oznacza to, że kierow-

szkolenie prowadzone przez mało doświadczonych wykładowców

w czasach PRL -u. Kolega obserwował kolegę lub koleżankę

sprawia radość. Bo czy nie jest przyjemnością słuchanie, jak

Jakby zapomnieli, że pracownik to człowiek, który ma swoją

Podoba Ci się to?

nictwo dostrzega destrukcyjną rolę stresu. Wobec tego dostrzega,

przynosi pozytywne rezultaty. Wracam do czynnika ludzkiego

i rzecz jasna z obserwacji czynił raporty. Obserwowany o tym

element dekoracyjny Radek ocenia swoich kumpli? Nie ma co,

prywatność. Przez wiele lat korzystając z faktu wysokiego

Rudolf Grec. Zacznę od tego, czym jest behawioryzm w praktyce.

tak się wydaje, przyczynę negatywnych zachowań pracowników.

i zagrożeń. Trzeba to powiedzieć wprost. Koleżeńska obserwacja

nie wiedział. Obserwator rzadko bywał wolontariuszem, często

Radek to kawał elementu dekoracyjnego.

bezrobocia w Polsce, pozwalali sobie na traktowanie pracow-

Jest działaniem, którego celem jest uzyskanie pożądanego,

to ocenianie współpracownika, opisywanie jego zachowania

za pracę otrzymywał wynagrodzenie zwykle od zlecenio-

Grzegorz Schetyna podczas 159 marszu o wolność

ników, jak przedmioty, które, gdy już wyeksploatują, zmieniają

oczekiwanego zachowania człowieka, zmianę zachowań. Poprzez

BIS. Jeszcze inne uwagi do „Koleżeńskiej Obserwacji”?

w końcu pouczanie. Szef jednej z firm, w której Behawioralny

dawcy, ale zdarzały się także nadzwyczajne sytuacje, łącznie

i demokrację i coś tam jeszcze zapowiedział, że jeśli PO pod

na nowy. Okazuje się, że tak nie musi być wiecznie. Fluktuacja

różnego rodzaju zabiegi, stosując odpowiednie bodźce, można

Rudolf Grec. Niewiele mówi się o konsekwencjach wynikających

Audyt został wprowadzony, powiedział, że pracownikom kojarzy

zmieniać nawyki, zachowania człowieka. Te bodźce to przede

z obserwacji. Po przeprowadzeniu audytu przez obserwatora

się to z donoszeniem. Uznał to za największy problem.

wszystkim nagrody i kary.

musi być podniesiony temat konsekwencji negatywnego

z bezpośrednią ingerencją Pana Boga. Jeden z bardzo znanych

jego przewodnictwem dojdzie do władzy to, tu należy postawić

w tym dziale jest niezwykle wysoka. Według specjalistów

obserwatorów, za sprawą Sił Wyższych oprócz wynagrodzenia

dwukropek: zmienią wiek emerytalny, na taki jaki był za

głównymi przyczynami wysokiej fluktuacji są: przeciążenie

ryczałtowego wygrywał dodatkowo w Toto Lotka. Obser-

PO, zlikwidują IPN, zlikwidują ABW, urealnią 500+, dadzą

pracą, nadmiar obowiązków, brak balansu praca – dom,

wowany zmieniał zachowanie pod wpływem ingerencji Służby

emerytom 13 emeryturę, zmienią Trybunał Konstytucyjny

przekonanie o byciu niesprawiedliwie ocenianym, brak

Bezpieczeństwa. Z tego tytułu nie otrzymywał wynagrodzenia

i będzie, jak było. Jeśli dojdzie PO do władzy. Jeśli dojdzie.

szacunku i wsparcia ze strony przełożonego. Jednym słowem,

– chyba że zechciał zostać obserwatorem, co się zdarzało

Przypominacie sobie Państwo piękną anegdotę, która wyjaśnia

kiepskie zarządzanie. Kiepscy obserwowani to powodują.

często. Zresztą koleżeńska obserwacja ma większy wymiar,

pochodzenie słowa lakoniczny? Pozwolę sobie ją przypomnieć.

Niektórym z nich, być może pół żartem, pół serio, marzy się

tak by była ona bezpieczna, potrzeba odpowiedzieć na kilka

BIS. W projekcie zmiany procesu audytów mówi się o wzajemnej

jest także bezpieczeństwo. Wartości, idee, jakimi kieruje się firma,

nawet międzynarodowy. Ot, obserwator bacznie obserwuje

Na Peloponezie w Grecji, była taka kraina zwana Lakonią.

przede wszystkim szczęśliwa maszyna. „Szczęśliwa maszyna-

pytań. Po pierwsze, jak jest teraz, to znaczy, które zachowania

trosce o siebie i innych, o budowaniu kultury bezpieczeństwa. Nie

są wyrażane na przykład poprzez głoszone hasła. Jeśli jednak

władzę i swoje spostrzeżenia przekazuje np. do Brukseli lub

Głównym jej miastem była Sparta. Spartanie odznaczali się

-szczęśliwy pracownik”! Nie wiem kto pierwszy wypowiedział

pracowników nie są bezpieczne i co ma się zmieniać w ich

ma tam mowy o konsekwencjach.

nie mają one pokrycia z rzeczywistością, to pozostają pustymi

Berlina. Dla takich obserwatorów zarezerwowana jest specjalna

nie tylko dzielnością w bojach, ale i zwięzłością wypowia-

ten aforyzm zawierający głęboką myśl filozoficzną, ale musiał

zachowaniu na skutek „Koleżeńskiej Obserwacji”. Ja rozumiem,

Rudolf Grec. W projekcie jest napisane, że chodzi o to, aby

sloganami. Jak podnieść kulturę firmy, jak wyeliminować obawy,

nazwa - kapuś.

dania myśli. I otóż król Macedonii Filip II Macedoński napisał

być to ktoś obdarzony wyobraźnią i przenikliwym umysłem.

że na podstawie dotychczasowych audytów można określić „listę”

wszyscy pracownicy troszczyli się o bezpieczeństwo, a nie tylko

że Koleżeńska Obserwacja nie stanie się formą donosicielstwa.

Jeden ze 100 najbardziej wpływowych intelektualistów

do przywódców Sparty: „Jeśli wkroczę do Lakonii, zrównam

Kiedy jednak maszyna jest szczęśliwa? No na przykład Protos?

negatywnych nawyków, które mogą stwarzać zagrożenie dla nich

osoby zarządzające. Przesada i to gruba. Jeśli pracownicy od lat

świata, czyli pan Sikorski Radosław raczył był powiedzieć,

Lacedemon z ziemią”. Spartanie odpowiedzieli mu jednym

Gdy jest nasmarowana, naoliwiona, wyczyszczona. Gdy dostaje

samych i dla współpracowników. Zacząć jednak trzeba od czegoś

mówią o narastającym hałasie, o zwiększającym się zapyleniu

BIS. Czyli Twoja ocena zmiany prowadzenia audytu jest

zapewne na podstawie obserwacji, niekoniecznie w tym

słowem: „Jeśli”. Cudownie. Zmienicie wiek emerytalny, zlikwi-

odpowiedniej jakości materiały do produkcji. To jednak nie

innego. Mianowicie trzeba uczciwie, rzetelnie odpowiedzieć na

o nerwowej pracy, to gdzie ta troska ze strony zarządzających,

negatywna?

przypadku koleżeńskiej, że rektorzy polskich wyższych uczelni

dujecie to i tamto, jeśli dojdziecie do władzy. „Jeśli”.

wszystko. Nie gwarantuje to jeszcze szczęścia maszyny, tym

zasadnicze pytanie, czy warunki pracy ogólnie są poprawne?

o bezpieczeństwo? Jeśli chodzi o konsekwencje, to behawioryści

Rudolf Grec. Nie tylko moja. To ocena Komisji. Mamy obawy, czy

uważają, że kara zmniejsza prawdopodobieństwo powtórzenia

w firmie, w której, co pokazują od lat wszelkie przeprowadzane

BIS. Jaka Twoim zdanie powinna paść odpowiedź?

negatywnego zachowania. Nie twierdzę, że mają być stosowane

badania i to na zlecanie firmy czy związku zawodowego, wszech-

Rudolf Grec. O tym, że nie może to być pozytywna ocena,

kary.

obecny jest stres, można wprowadzić behawioralne audyty? Czy

to kutasy i na dodatek nieroby. Skoro taką diagnozę stawia

Wróćmy do „Koleżeńskiej Obserwacji”, której w „bisie”

samym pracownika. Maszyna, podobnie jak na przykład instru-

jeden ze 100 najbardziej wpływowych intelektualistów świata,

sporo miejsca poświęcamy. Na przykład to, co piszemy o jednym

menty muzyczne, ma duszę. Co jej w duszy gra, to wie obsłu-

to chyba tak jest. Kutas jak wszyscy wiemy, to element

z działów SCE, to także wynik obserwacji koleżeńskiej. Niestety,

gujący ją pracownik. Maszyna wówczas będzie szczęśliwa, jeśli

dekoracyjny czapek, czy też mundurów wojskowych. Czyli pan

od nas obserwatorzy nagród nie mogą się spodziewać, nie

pracownikowi obsługującemu ją nie będzie się przeszkadzać, na

Radosław uznał, że rektorzy wyższych uczelni są elementem

wierzymy też, że w wyniku tych obserwacji i naszej relacji

przykład nie będzie się go niepotrzebnie obserwować!

dekoracyjnym tychże uczelni. Sam pan Radosław też, nie ma co

z tychże, wiele się zmieni. Po lekturze raportów obserwatorów

FS

Nowa rubryka w BIS poświęcona SCE W związku z narastającym zainteresowaniem działalnością NSZZ „Solidarność” oraz oczekiwaniami dotyczącymi reprezentowania zbiorowego interesu pracowników SCE, począwszy od następnego wydania BISa w kolejnych numerach będziemy przeznaczali specjalną rubrykę na tematy związane z SCE. W następnym wydaniu zajmiemy się głównie warunkami

i przepisów prawa pracy.

działalność społeczna, charytatywna, kulturalna i turystyczna.

zachowanie. Jeśli nie, to po co byłby audyt? Oczekuję się, że

BIS. Tymczasem „Koleżeńska Obserwacja” zakłada podniesienie

BIS. W przypadku „Koleżeńskiej Obserwacji” chodzi o pozytywne

zacytuję „aby Obserwowany wziął sobie do serca uwagi po

kultury bezpieczeństwa w firmie.

zmiany, dla dobra pracownika.

przeprowadzonym spotkania” – a jeśli nie weźmie do serca i jak

Rudolf Grec. Czy istnieje coś takiego w firmie jak kultura bezpie-

Rudolf Grec. Zgadza się, ale żeby zmieniać coś, w tym

to będzie sprawdzone?

czeństwa? Istnieje kultura firmy lub kultura organizacji, co jest

przypadku nawyki pracownika dotyczące wykonywanej pracy,

zbiorem wartości wyznawanej przez organizację. Jej elementem

decyduje kilka czynników. Po pierwsze poziom stresu, pomimo

może być to skuteczne, gdy przez wiele lat ukrywano zarówno

pewnych działań ze strony kierownictwa firmy, niewiele się

BIS. Mają być nagrody.

drobne incydenty, jak i groźniejsze wypadki? Gdy namawiano

zmniejszył. Po drugie, nadal zbyt duże jest zapylenie na halach

Rudolf Grec. I to jest błąd kardynalny. Jeśli można coś nagradzać

pracowników, by nie korzystali z pomocy lekarzy? Każda nowa

produkcyjnych i po trzecie hałas. Gdy dokonamy wnikliwej

w sferze bhp, to ewentualnie takie usprawnienia, które eliminują

inicjatywa z dziedziny BHP jest odbierana przez znaczną część

analizy, co jest przyczyną stresu, to na pytanie, czy „Koleżeńska

występowanie zagrożenia. Nagrody dla obserwatorów? Że

pracowników, jako kolejny akt manipulacji służący do realizacji

Obserwacja”, czyli behawioralny audyt może być skuteczny,

wykryje niedozwolone zachowanie? To nawet nie jest już

hasła „0 wypadków”, które to hasło, zdaniem pracowników,

śmiało można odpowiedzieć - nie.

śmieszne.

wyraża troskę o firmę, a nie o pracownika.

BIS. Czyli nie powinno się go wprowadzać?

BIS. W projekcie jest wyrażona obawa, że jeśli jakiś czynnik może

BIS. Mocno powiedziane.

Rudolf Grec. Mówię o kolejności działań. Dam przykład:

wpłynąć na niepowodzenie obserwacji koleżeńskich, to jest to

Rudolf Grec. Za to szczerze. Tyle mieliśmy już nieudanych

obserwator sugeruje obserwowanemu pracownikowi, żeby

czynnik ludzi? Jak to rozumieć?

projektów, po co kolejny stresujący pracowników. Stanowisko

wolniej, dokładniej, przez to bezpieczniej wykonywał pewne

Rudolf Grec. Audyt Behawioralny nie jest absolutną nowością.

Komisji ujęliśmy w piśmie skierowanym do Dyrektora

czynności, z kolei od przełożonego słyszy o wskaźnikach

Staje się „modny”. Wiele firm szkoleniowych prowadzi warsztaty

Operacyjnego. To wszystko, co powiedziałem jest zamieszczone

o potrzebie skrócania czasu wykonywanie pewnych działań. Każda

dotyczące właśnie behawioralnego audytu. Szkolącymi są

w tym piśmie. Zakończyliśmy go wnioskiem o wycofanie tak

pracy w Dziale Oddelegowań Zagranicznych oraz informacją

Czekamy również na propozycje tematów od Was. Chętnie

Związek to przede wszystkim wspólnota ludzi, których łączy

inicjatywa mająca na celu poprawę warunków bezpieczeństwa

często młodzi ludzie, którzy niekoniecznie wiedzą, jak wygląda

nieprzemyślanego, nieprzygotowanego i szkodliwego pomysłu.

o rozpoczęciu działalności Społecznej Inspekcji Pracy. W kolejnych

nawiążemy kontakt z osobami, które chciałyby się zaangażować

dążenie do przestrzegania demokratycznych standardów w pracy,

pracy jest potrzebna, ale przemyślana, aby nie stała się sztuką dla

praca w dużych firmach. Behawioryzm to bardzo skompli-

Szkodliwego bo poprzedza wprowadzeni OPEN Plus. „Koleżeńska

numerach będziemy się starać przybliżyć Wam program działal-

w współtworzenie BISa. Jak sami wiecie tematów jest niemało.

ale również cieszą się ze wspólnych zainteresowań i z radością się

sztuki. Najczęstszą przyczyną zachowań na pograniczu bezpie-

kowany kierunek psychologii. Behawioryści uważają, że

Obserwacja” rozłoży OPEN Plus i jest to opinia wielu pracowników.

ności Społecznej Inspekcji Pracy na pierwszą kadencję oraz

Ale związek to nie tylko walka o przestrzeganie praw pracowni-

nimi dzielą.

czeństwa, jest zdaniem zdecydowanej większości pracowników,

konkretne oczekiwane zachowanie można osiągnąć przez system

udzielać praktycznych porad na temat praw pracowniczych

czych zgodnie z obowiązującymi standardami prawnymi. To także

presja na wynik, jakiej są podawani. W przekazanych materiałach

nagród i kar, opowiadają się za dowolną manipulacją ludzkim

2

Biuletyn Komisji Międzyzakładowej NSZZ Solidarność przy Philip Morris Polska SA

Redakcja

Biuletyn Komisji Międzyzakładowej NSZZ Solidarność przy Philip Morris Polska SA

BIS. Dziękujemy za rozmowę.

3

Wrześniowe posiedzenie Komisji Odbyło się 4 września i było trzecim zwyczajnym posiedzeniem w tym roku. Nie trudno odgadnąć, jaki temat był dominującym w dyskusji. Oczywiście „Koleżeńskie Obserwacje”, czyli nowatorski sposób prowadzenia audytów. Behawioralny audyt, bo o to chodzi, to najnowszy kierunek w zakresie poprawy bezpieczeństwa pracy. Stosując odpowiednie narzędzia, można zmienić postawy pracowników, rzecz jasna postawy dotyczące bezpiecznych zachowań. Tak przynajmniej uważają i propagują go zwolennicy tego nowego nurtu w dziedzinie bhp. Czy Komisja podziela ich zdanie? O tym potem.

w jakich praca jest wykonywana, jest bezpieczna i czy stano-

Okazało się, że najważniejszym zagrożeniem dla życia i zdrowia

kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad

wiska pracy pracowników jest dobrze zorganizowane (to nie

była przewrócona miotła. Natomiast gdy coś ważnego zostało

bezpieczeństwa i higieny pracy, ze szczególnym uwzględ-

jest zależne od pracownika). Dla przykładu – zbyt duży hałas

zgłoszone, to jakoś nie zauważono odpowiednich działań.

nieniem stanowisk pracy, na których są zatrudnione kobiety

na hali produkcyjnej, słabe oświetlenie czy zbyt duże zapylenie

Wyznaczano termin usunięcia zagrożenia i na tym koniec.

w ciąży lub karmiące dziecko piersią, młodociani, niepełno-

(czynniki działające na układ nerwowy) mogą być przyczyną

Zwracano uwagę, że behawioralny audyt, to działanie

sprawni, pracownicy wykonujący pracę zmianową, w tym

niebezpiecznych zachowań”. Jeśli toleruje się niebezpiecznie

na zasadzie kija i marchewki. Jeśli twórcy projektu zakładają

pracujący w nocy, oraz osoby fizyczne wykonujące pracę na

wykonywaną pracę, jeśli przymyka się oczy na takie zjawiska,

z góry nagrody dla dobrze obserwujących (cokolwiek miałoby

innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub

to trudno dziwić się, że projekt „Koleżeńska Obserwacja”

to oznaczać), to jest to już ich (twórców) porażka. Padło też,

w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Tyle, że muszą to

„Koleżeńska Obserwacja”, to był najważniejszy punkt

wadza kontrolę regulaminu Funduszy Świadczeń Socjalnych

ników wytypowanych przez przełożonych, odpowiednio

zarówno irytuje, jak i śmieszy. Celem zasadniczym wprowa-

być może zbyt drastyczne określenie, ale tylko takie są inspi-

być służby niezależne i nie obciążone innymi zadaniami np.

posiedzenia, jednak nie pierwszy. Pierwszym punktem, jak

oraz rzetelności rozliczania godzin nadliczbowych, ISS zdaniem

przeszkolonych, których zadaniem jest przekonywanie współ-

dzenia „Koleżeńskiej Obserwacji” ma być zwiększenie bezpie-

rujące i prowokujące, że powstaje „ORMO” działu BHP. Dyskusja

wymyślaniem konkursów piękności.

zwykle, podczas każdego posiedzenia jest informacja Przewod-

Rudolfa Greca, nie jest wzorem firmy, w której dialog jest

pracowników do zasadniczego projektu.

czeństwa. Po co nowy projekt, gdy mamy obecnie porów-

zakończyła się taką oto konkluzją – ileż to w ostatnich latach

Należy jeszcze odnotować, że gośćmi posiedzenie byli

niczącego o pracy Prezydium i biura Komisji w okresie pomiędzy

wszechobecny. Prezydium Komisji zorganizowało dla członków

28 sierpnia odbyło się spotkanie kierownictwa firmy ze

nywalny, zachwalany niegdyś jako świetny. Mamy program,

było projektów, systemów, akcji promujących bezpieczną pracę.

przedstawiciele Społecznej Inspekcji Pracy – Józef Knapik

posiedzeniami. Innymi słowy, Rudolf Grec poinformował

„Solidarności” z ISS spotkanie integracyjne, w którym wziął

związkami zawodowymi w celu wyjaśnienia celów projektu

system zgłaszania zagrożeń. Chodzi o sytuacje, które są niebez-

I „behapki” i bezpieczne strefy i plakaty i hasła. I nadal źle? To

z PMPL i Łukasz Ostręga z SCE, że frekwencja wyniosła 78% i że

i szczegółowo omówił jakie działania i decyzje podejmowało

udział prawnik Zarządu Regionu. Połączono więc przyjemne

oraz wątpliwości, które zgłosiła Komisja. Przede wszystkim

pieczne lub potencjalnie niebezpieczne. I co się z tym dzieje?

może kierownictwo zajmie się tym, co nakazuje im Kodeks

Komisja przyjęła w poczet członków „Solidarności” 11 pracow-

Prezydium, w tym przypadku od 12 maja do 4 września. Długi

z pożytecznym.

po raz kolejny próbuje się wprowadzić projekt bez odpowied-

Co z tego wynika? Nic lub niewiele. W ramach udoskonalenia

pracy. A ten nakazuje, by pracodawca posiadał służby BHP,

ników.

systemu powołano nawet „behapki” zespoły na oddziałach.

do których w zakresie działań należy m.in. przeprowadzanie

to okres, więc i spraw się nagromadziło sporo. O większości

Rudolf Grec omówił także działania, jakie poczyniło

niego poinformowaniu o tym pracowników i bez konsultacji

z nich można było przeczytać na stronie internetowej Komisji

Prezydium, aby wzmocnić związkowców z PMI Service Center

ze związkami zawodowymi. W dyskusji zwracano uwagę

lub w dwóch ostatnich numerach BIS. Dlatego sprawozdanie

Europe. Przypomniał, że bez względu na liczebność członków

na to, że obecnie prowadzone są audyty. Wygląda to tak, że

Przewodniczącego przekazujemy w wersji okrojonej.

„Solidarności”, obowiązkiem Komisji jest niesienie pomoc

stanowiska pracy wizytuje ekipa wybranych (skąd?) pracow-

I tak Rudolf Grec przypomniał, że w dniach 9-10 czerwca pod

w rozwiązywaniu problemów w każdej ze Spółek. Głównym

ników wraz z liderem, by wiedzieli, jak się poruszać i, jak ktoś

hasłem „Kobieta łączy pokolenia” odbyło się w Łodzi II Ogólno-

problemem w części HR SCE jest ogromna fluktuacja. Kierow-

barwnie zauważył, szukają dziury w całym, a to zauważą, że

polskie Forum Kobiet „Solidarności”. W gronie 120 delegatek

nictwo HR tłumaczy to tym, że na rynku powstało wiele

miotła mogłaby stać w innym miejscu, a to puszka po napoju

z całej Polski, były przedstawicielki naszej Komisji. Podczas

podobnych firm i młodzi ludzie zachęcani są często wyższymi

nie leży w koszu, słowem zwracają uwagę na niezwykle

Forum z interesującą prelekcją „Potencjał kobiecości- kobiety

zarobkami, stąd ich rezygnacja z pracy. Zdaniem Prezydium

ważne i niebezpieczne zagrażające życiu i zdrowiu przypadki.

w pracy” wystąpiła współpracująca w przeszłości z Komisją

Komisji nie jest to prawdziwy argument. Przyczyn tego

Przypominano, że w firmie działa Społeczna Inspekcja Pracy.

dr hab. Dorota Merecz-Kot. W swoim wystąpieniu przed-

zjawiska należy szukać w nie najlepiej zorganizowanej pracy.

Inspektorami są pracownicy wybrani przez współpracowników,

stawiła między innymi dane statystyczne obrazujące, w jakim

Bardzo duża ilość godzin nadliczbowych dezorganizująca życie

obdarzeni zaufaniem i odpowiednio przeszkoleni. Czy jednak

zakresie i w jakich aspektach życia zawodowego kobiety są

prywatne jest częstą przyczyną rezygnacji. Prezydium KM

firma jest zainteresowana tym, żeby korzystać z usług SIP?

lepiej wykształcone, lepiej zorganizowane i skuteczniej pracują

problemami pracowników SCE zainteresowało Europejską Radę

Nie wydaje się, żeby była. Wygląda na to, że firma tworzy coś

w porównaniu ze swoimi kolegami z pracy.

Zakładową PMI.

równolegle na kształt organizacji konkurencyjnej. Firma mówi

Zajmowanie się indywidualnymi sprawami pracowni-

W związku z zamiarem wprowadzenia w firmie projektu

dużo o dojrzałości organizacji. Członkowie Komisji wyrażali

czymi, to obowiązek Komisji. Wydawałoby się, że zwolnienia

OPEN Plus przedstawiciele Prezydium KM odbyli szereg

wątpliwość czy tworzenie instytucji „Koleżeńskiej Obserwacji”

dyscyplinarne są przeszłością, że poważne wykroczenia np.

spotkań i wizyt w zakładach, w których podobny system

to przejaw dojrzałości. Poza tym, czy w dojrzałej organizacji

picie alkoholu w pracy, to PRL-owska przeszłość. Niestety,

organizacji pracy funkcjonuje. Doświadczenia i opinie bardzo

naprawdę istnieje potrzeba, by kolega koledze robił kontrolę?

wnioski o zwolnienie z pracy z takiej przyczyny trafiają do

różne. W Procter Gamble Crailshaim w Niemczech pracownicy

Dojrzała organizacja wcale nie potrzebuje tego typu audytów.

Komisji. Obrona ze strony Związku nie jest możliwa, chociażby

oceniają projekt jako dobry, korzystny dla nich. Trochę mniej

Zwracanie uwagi koledze na jego niebezpieczne zachowanie

ze względów etycznych, co nie oznacza, że Komisja nie stara

optymistycznie jest przyjmowany w fabryce PMI w Portugalii

jest czymś naturalnym. Nie trzeba do tego tworzyć specjalnych

się nieść pomoc osobą uzależnionym od alkoholu. Wielo-

a zdecydowanie niekorzystnie w BAT w Augustowie. Każda

projektów. Również nie mają pracownicy oporów, żeby zgłosić

krotnie to czyniła z dużym skutkiem. Rudollf Grec podał kilka

wizyta i każda rozmowa jest cenna – powiedział Rudolf

przełożonemu, gdy widzą, że w ich otoczeniu jest coś nie tak

przykładów konkretnej i skutecznej pomocy, ale jak zaznaczył

Grec – wyciągamy z nich wnioski, są pomocne w rozmowach

z bezpieczeństwem. Inną sprawą jest reakcja na zgłoszone

warunkiem jest, by osoba uzależniona chciała sobie pomóc.

o rodzimym OPEN Plus.

nieprawidłowości. Wprowadzane są projekty oparte o psycho-

MY, NARÓD POLSKI Trwa dyskusja, czy ta „Solidarność”, do której my należymy, to jest ta, która powstała 31 sierpnia 1980 roku? Tworzy się podział taki, że istniała tak zwana pierwsza „Solidarność”, ta z roku 1980, a ta obecna to jest całkiem coś innego.

Przypomnijmy, że w pamiętnym 1980 roku powstał NSZZ

(Komitet Obrony Robotników) i pierwsze próby organizacji nieza-

niższych poziomach, a więc w naszej firmie, czyli w Zakładach

„Solidarność”, czyli Niezależny Samorządny Związek Zawodowy,

leżnego związku zawodowego. Eksplozja niezgody na komunizm

Przemysłu Tytoniowego w Krakowie, bo tak się wtedy firma

który trwa nieprzerwanie i my do niego należymy. Ta, tak zwana

nastąpiła w lecie 1980 roku. Rozpoczęło się to w Lublinie i

nazywała. Już w pierwszych dniach września 1980 roku, przyszli

pierwsza „Solidarność” tym się różniła od tej późniejszej, że wtedy

wkrótce ogarnęła cały kraj, a centrum tego buntu ulokowało

do mnie robotnicy jako do tego, o którym było wiadomo, że

doczepiła się rzesza ukrytych zwolenników komuny, agentów

się w Gdańsku. Przewodniczącym „Solidarności” wybrany został

pyskuje i wiele mu się nie podoba, z propozycją nie do odrzucenia

i karierowiczów, która dogadała się z komunistami i przez

Lech Wałęsa, bo potrzebny był ktoś, kto reprezentowałby naród

– No co jest? Panie Madoń ruszyć się trzeba. No więc ruszyłem

„okrągły stół” i politykę „grubej kreski” zmarnowała zwycięstwo

wobec komunistów. Rolę Wałęsy opisał w krótkich słowach Lech

się i wkrótce znalazł się kącik z napisem „Solidarność”. Wyjaśniam,

narodu polskiego nad komunizmem. Głównymi autorami

Kaczyński. Wałęsa zaplątał się we współpracy z SB w latach

że nie musiałem organizować wieców i prowadzić agitacji, bo

naszej przegranej byli Bronisław Geremek, Jacek Kuroń, Adam

siedemdziesiątych i jako ich człowiek znalazł się w gdańskiej

pracownicy sami się zgłaszali, zapisując się do naszego Związku,

Michnik, Tadeusz Mazowiecki i ich zwolennicy i teraz kreuje

stoczni, lecz w latach osiemdziesiątych zerwał się ze smyczy i

a pomocników do tej roboty nie brakowało. Wkrótce liczba

się ich na tych, którzy obalili komunizm, a to jest obrzydliwe

wtedy jego rola jako przywódcy była chwalebna. Niestety, gdy

członków przekroczyła tysiąc osób i była to najliczniejsza grupa

kłamstwo, bo komunizm obalił Naród Polski. Ja, że przeżyłem

został prezydentem dawni mocodawcy wrócili do jego otoczenia,

pracowników. Pozostałych można podzielić na tych, którzy nie

całą epokę komunizmu w Polsce, jestem tak starym człowiekiem

wmawiając mu, że nie powinien się przyznawać do niczego, bo

wierzyli w to, że się uda i tych, którzy się bali, ponieważ wiadomo

(rocznik 1933) i mogę zaświadczyć, jaka była prawdziwa historia

oni wyczyszczą mu jego papiery. Oczywiście nie wyczyścili, a

było, do czego zdolni są komuniści. Najmniejszą grupę stanowili

komunizmu w naszej ojczyźnie.

zachowali jako sposób na kierowanie nim. Lech Wałęsa nie raz

przeciwnicy „Solidarności”, bo nawet niektórzy członkowie PZPR

Gdy po tak zwanym wyzwoleniem Polski, Stalin obdarował

mówił – „ja obaliłem komunizm” – i nie wiadomo czy jest to

ciskali legitymacje partyjne do kosza i zapisywali się do nas. Było

nas komunistycznym rządem, Polacy nie pogodzili się z tym i

bardziej śmieszne, czy żałosne. Mieliśmy wielu bohaterów, którzy

wśród nich kilku kapusiów, ale całkowicie nieskutecznych.

tylko okrutny terror utrzymał komunistów przy władzy, a Polacy

prowadzili nas do wolności, niektórzy oddali za nią życie jak bł.

Tak więc dociągnęliśmy do roku 1989, gdy formalnie odtwo-

utwierdzili się w antykomunizmie. Zlikwidowano wszystkie

Jerzy Popiełuszko. Byli i inni, także ci, którzy dziś żyją skromnie

rzyliśmy struktury Związku, a ja jako starszy człowiek zostawiłem

niezależne instytucje i organizacje, a prasa i radio służyły tylko

bez rozgłosu. Nasza wolność ma wielu twórców, a wraz z rzeszą

ten kram młodszym kolegom i była to dobra zmiana, lecz na wszelki wypadek do dzisiaj doglądam tych naszych sterników.

Inne sprawy indywidualne, z którymi zgłaszali się członkowie

W sprawozdaniu Przewodniczący mówił jeszcze o spotkaniu

logii czy rodem z dziedziny filozofii, ale nie czyni się wiele,

Związku z prośbą o interwencję zakończyły się pozytywnie.

z wojewodą małopolskim Piotrem Ćwikiem, o piśmie Komisji do

lub nic, by poprawić bezpieczeństwo tam, gdzie aż się o to

nachalnej propagandzie. Jednak i tak Polacy pozostali sobą, a

zwykłych ludzi stanowią to, co nazywa się Naród Polski. I właśnie

Zwykle w sporach (z reguły drobnych) pomiędzy pracownikiem

Ministerstwa dotyczącym uwag do projektu podatku akcyzo-

prosi. Przykład? Proszę bardzo. Od 21 lat nie ma instrukcji, jak

wolni byli tylko w domu i w kościele, choć kościół też był prześla-

Polska wydała na świat największego Polaka św. Jana Pawła II.

Na koniec przypomnijmy trzy dosadne słowa, których użyła

a przełożonym, Komisja stara się być rozjemcą.

wanego na IQOS, o bieżących spotkaniach z członkami Zarządu

wyczyścić bęben sitowy. Czyni się to wbrew przepisom bhp,

dowany. I tak dla sowieckich władców i ich agentury zwanej PRL,

Przyjechał do nas w roku 1979, czyli w czasie panowania komuny

pani Premier Beata Szydło w Sejmie i Parlamencie europejskim

Przewodniczący przedstawił kuriozalną sytuację, jaka ma

firmy i kierownictwem poszczególnych działów. O bieżących

bo przecież wyczyścić trzeba. Podawano wiele przykładów,

Polska była wulkanem, który nie wiadomo, kiedy wybuchnie.

i odnowił w nas ducha wolności. Gdy pośpieszyliśmy na spotkanie

„Jesteśmy dumnym narodem” i nie są to przechwałki, lecz w pełni

miejsce w ISS. Z Przewodniczącą tamtejszej Komisji nie została

interwencjach, ale także o organizacji wyjazdów rekreacyjnych

gdy pracownicy przekraczają przepisy bhp, pracują w sposób

I wybuchł nie raz, a przywódcą nie była konkretna osoba, a po

z naszym papieżem, zobaczyliśmy, że są nas miliony, a dewiza św.

uzasadnione stwierdzenie potwierdzone cała naszą historią, aż

przedłużona umowa o pracę (po 16 latach), ale nadal pełni

dla członków Związku.

zagrażający ich zdrowiu, bo nie ma innego wyjścia. I jest to

prostu naród. Takim wybuchem było powstanie w Poznaniu

Jana Pawła II „Nie lękajcie się”, to jest nasza słuszna droga. Ja nie

do dnia dzisiejszego. Tej oceny nie zmienią czarne owce, które

swoją funkcję. Według opinii prawników Zarządu Regionu

Potem już była dyskusja, ogólnie mówiąc o bhp. Projekt

tajemnicą poliszynela! Dlatego Komisji w piśmie do Dyrektora

w 1956 roku. Przerwa w spokojnym bycie PRL trwała do 1968

nazwałbym Papieża wodzem, bo był kimś większym. On popchnął

ponad dwieście lat temu jeździły po ratunek dla siebie do Peters-

zwolnienie nastąpiło z naruszeniem prawa. Odbyła się już jedna

„Koleżeńskie Obserwacje”, który firma zamierza wprowadzić

Operacyjnego napisała między innymi: „Aby rozpocząć proces

roku, gdy bunt podnieśli studenci, a potem w roku 1976, gdy w

pierwszy klocek domina o nazwie „Solidarność” i runęły następne

burga, a dziś w podobnych intencjach szukają ratunku w Brukseli.

rozprawa sądowa o przywrócenie do pracy, kolejna wyznaczona

poprzedzony, został nazwijmy to mini projektem pod tytułem

przeprowadzania audytu behawioralnego („Koleżeńska Obser-

innej części kraju w Radomiu i Ursusie bunt podnieśli robotnicy

klocki bloku komunistycznego ze związkiem Radzieckim na czele.

jest na wrzesień. Także Państwowa Inspekcja Pracy przepro-

„Akademia BHP”. „Akademia”, to kilkuosobowa grupa pracow-

wacja”) bezwzględnie konieczne jest stwierdzenie czy warunki,

i dopiero wtedy Polacy zaczęli się organizować. Powstał KOR

A jak to było z obalaniem komunizmu, ale na znacznie

4

Biuletyn Komisji Międzyzakładowej NSZZ Solidarność przy Philip Morris Polska SA

Biuletyn Komisji Międzyzakładowej NSZZ Solidarność przy Philip Morris Polska SA

January Madoń

5

Odwagi, bracia!

MOP a przemysł tytoniowy – wyjaśniamy.

„Odwaga oznacza, że śmiało wyrażamy swoje zdanie i dzielimy się pomysłami. Jest wyrazem tego, że traktujemy tę firmę jak swoją własną”. tego, co każą, żeby nie przysporzyć sobie problemów.

W jednym z poprzednich Bisów rozmawialiśmy z Przewodniczącym Komisji o proponowanych przez Radę Administracyjną Międzynarodowego Biura Pracy, głównego organu Międzynarodowej Organizacji Pracy, sankcji wobec sektora tytoniowego. Rada proponowała, żeby ten sektor wykluczyć z dialogu społecznego.

Jakie z tego wszystkiego płyną wnioski? Pierwszy to taki, że nie wystarczy rozwiesić plakaty, żeby zdobyć serca pracowników.

Nie wystarczy zrobić kampanię informacyjną z behapkiem czy fotobudką, aby zbudować autentyczne zaangażowanie. To dobre dla niczego nieświadomych gości z Lozanny, których można porwać tanim aktorstwem. Chociaż wprawne oko od razu zauważy, że to wszystko na pokaz. Jaki cel miałby przyświecać stawianiu tych banerów i behapków przy recepcji? Przecież pracownicy nie przebywają najczęściej w holu głównym. A behapek, zdaje się, nie został zaprojektowany dla pracowników, bo raczej byłby wyższy niż metr, żeby pracownik nie musiał przykucać lub klękać do zdjęcia.

Ja na widok behapka od razu pomyślałem, że chyba to przynieśli z przedszkola firmowego i nie wiedzieli, gdzie postawić.

Każdy z nas zna te słowa na pamięć. Jakże mogłoby być inaczej, skoro niemal na każdym spotkaniu przypomina się nam, że mamy być odważni. Przypomina się nam przy pomocy prezentacji, banerów, ulotek i plakatów. Odwaga jest widocznie ważna dla firmy, skoro została wybrana na jedną z trzech „prostych wartości”.

Jest najwyraźniej nawet ważniejsza od upraszczania i sprawności działania, skoro wszędzie pojawia się na pierwszym miejscu.

Ale co to takiego ta odwaga?

Również Światowa Organizacja Zdrowia zgłasza pretensje,

innym na zwalczanie pracy dzieci na plantacjach tytoniu.

pracę z przemysłem tytoniowym, dbając o to, by nie dochodziło do konfliktu interesów.

między innymi sugerując, że różne podmioty, w tym związki

Światowa Organizacja Zdrowie sugeruje, że przyjmowanie

A drugi wniosek związany jest z brakiem empatii w firmie

zawodowe, lobbują na rzecz koncernów tytoniowych,

przez MOP pieniędzy nie jest etyczne, utrudnia walkę i wysiłki

pracownika odnaleźć i doprowadzić do gabinetu przełożonego

(przypominam, że empatia to umiejętność współodczuwania). Bez

wspierają je, co jej zdaniem jest karygodne, dyskwalifikujące

na rzecz uregulowania przepisów dotyczących palenia tytoniu.

celem przeprowadzenia rozmowy dyscyplinującej. W ten sposób,

niej każda kolejna inicjatywa przełożonych będzie dla pracownika

związki zawodowe, jako partnera społecznego. Zastrzegł

Wobec takich zarzutów Międzynarodowe Biuro Pracy, które

Jak pisaliśmy poprzednio, w marcu Rada nie zdecydowała

pracownik został poinformowany o możliwych konsekwencjach

gorzkim doświadczeniem, a czasami może nawet obelgą. Jeśli

się jednak, że informacje, jakie dotarły do Komisji nie mają

pełni funkcję administracyjną w MPO, zwróciło się do Rady

się podjąć decyzji, jakie zająć stanowisko, który punkt przyjąć,

swojej odważnej postawy. Gdyby nie był członkiem związku

ktoś mi na przykład powie, żebym był bardziej odważny, to chyba

pewnego źródła. Rudolf Grec wyjaśniał, jakie jest stano-

Administracyjnej z prośbą o wskazówki i wytyczne, jakie środki

natomiast postanowiła przełożyć dyskusję i decyzję na następną

zawodowego, pewnie spotkałyby go jeszcze bardziej przykre

znaczy, że mi tej odwagi jakby trochę brakowało. To może dotknąć

wisko Sekcji Tytoniowej Naszego Związku oraz Komisji w tej

powinno przedsięwziąć, aby chronić się ingerencją przemysłu

sesję, która się odbędzie w listopadzie 2017. Konkludując,

konsekwencje. Od tamtego czasu przed najważniejszymi spotka-

chyba. Myślę, Dział HR i Komunikacji Wewnętrznej, powinien

sprawie. Nie mniej jednak zarówno Krajowa Sekcja Tytoniowa,

tytoniowego (np. lobbystów, organizacji, które reprezentują

z wszystkich dostępnych nam dokumentów, z rozmów przepro-

niami kierownictwo przygotowuje zestaw pytań do zadania,

zwrócić kierownictwu uwagę na takie rażące błędy komunika-

jak i Komisja podjęły działania w celu wyjaśnienia zarzutów

jego interesy) w działaniach na rzecz kontroli tytoniowej.

wadzonych z przedstawicielem Biura Zagranicznego Komisji

rozdaje kartki, a odważni pracownicy je odczytują. Czasami któryś

cyjne?

Drugi, by przerwać współpracę z przemysłem tytoniowym i szukać nowych źródeł finansowania.

i przede wszystkim poznania szczegółów. Rzeczywistość, czyli

W marcu 2017 Biuro przedstawiło Radzie Administracyjnej

Krajowej wynika, że sprawa nie dotyczy zerwania współpracy

pod wpływem tremy zapomni tekstu i musi sięgnąć po ściągę.

Otóż pragnę wszystkich zapewnić, że wcale mi odwagi

szczegóły sprawy okazały się nieco inne aniżeli przedstawiane

dokument zawierający informacje o swoim zaangażowaniu we

MOP z przemysłem tytoniowym. Wątpliwości budzi jedynie

W każdym razie pytania są łatwe, świadczą o zaangażowaniu

nie brakuje. To, że nie podskakuję z radości, gdy przyjeżdża

w pierwotnej wersji. Okazuję się, że w ostatnich latach kryty-

współpracę z przemysłem tytoniowym, proponując dwa punkty

finansowanie programów MOP przez przemysł tytoniowy, jak

załogi i o tym, że pracownicy traktuję tę firmę jak swoją własną.

wierchuszka na inspekcję, to, że milczę na spotkaniach i nie biegam

kowano MOP za to, że przyjmuje od firm tytoniowych spore

do decyzji.

również celowość konkretnych programów.

To może dość spektakularny przykład „zachęcania” pracow-

zgłaszać pomysłów może też oznaczać coś innego niż mój brak

sumy z przeznaczeniem na różnego rodzaju projekty, między

i postępowania zgodnie ze swoimi przekonaniami, bez względu na

ników, by wykazywali się odwagą w PMI. Mniej spektakularne

odwagi. Swoją odwagę zachowam na ważne życiowe batalie. Na

konsekwencje.

i widowiskowe sytuacje przydarzają się każdemu z nas niemal

to, co jest dla mnie naprawdę istotne i gdzie czuję, że mam wpływ.

Wypada zadać pytanie, jakie niebezpieczeństwo mogłoby

codziennie, szczególną zaś ku nim okazją są oceny roczne, przydzie-

Poświęcę się rodzinie, domowi czy swojemu hobby. A do pracy

czyhać na pracownika w związku z wyrażaniem swojego zdania,

lanie podwyżek i awansów. Zachęca się nas wtedy, żebyśmy nadal

będę przychodził, bo muszę i nie będę się angażował w z góry

wypowiadania się i postępowania zgodnie ze swoimi przekona-

odważnie wyrażali swoje zdanie, jednak tylko pod warunkiem, że

przegrane czyjeś potyczki.

niami. Posłużę się tutaj głośnym niegdyś wydarzeniem z naszego

jest ono zgodne z linią korporacyjną.

Słownik języka polskiego pod redakcją W. Doroszewskiego przyjdzie nieuświadomionym z pomocą. Podaje: „śmiała, świadoma postawa wobec niebezpieczeństwa”. Wyróżnia także odwagę cywilną, która odnosi się do śmiałego wypowiadania się

Pierwszy mówi o tym, że MOP ma kontynuować współ-

(Komisja)

Chwała KIBICOM

własnego podwórka. Kilka lat temu, za pierwszego OPEN,

W takich sytuacjach doznajemy dysonansu poznawczego. To

z korporacyjnych plakatów i banerów. Wielokrotnie w historii płaci-

Chociaż od pamiętnego meczu Legii warszawskiej z Asconą minęły blisko dwa miesiące, wciąż jestem, chyba nie tylko ja, pod ogromnym wrażeniem arcygenialnego pomysłu KIBICÓW Legii. W sposób wydawałoby się prosty, przekazali światu krótką, ale jakże treściwą lekcję historii Polski.

odbywało się spotkanie zmianowe. Były przemowy i prezen-

taki stan nieprzyjemnego napięcia psychicznego wynikającego

liśmy najwyższą cenę za nasze przekonania. Wielokrotnie broni-

Uczynili to w chwili, gdy Niemcy, starają się zrzucić

obraz, genialny obraz KIBICÓW Legii wart jest milionów słów.

brytyjski lewicowo-liberalny „The Independent” napisał:

tacje. Uczestników zaszczycił swą obecnością jeden z Dyrektorów.

z docierających do nas sprzecznych ze sobą postaw, informacji

liśmy swojej niezależności i stawialiśmy opór arogancji władzy.

z siebie odpowiedzialność za niewyobrażalne zbrodnie

Ludzie w Brazylii, w Argentynie, w Japonii, w USA, w Australii

„To najbardziej uderzająca oprawa, jaką kiedykolwiek

Mówił o zaangażowaniu, praworządności i uptimie. Wszystko

czy zachowań. W tym przypadku chodzi o to, że z jednej strony

Dzięki temu jesteśmy. Dla nas odwaga to zbyt wielkie słowo,

dokonywane w czasie drugiej wojny światowej, coraz

na wszystkich kontynentach zobaczyli go (obraz) i się dowie-

widzieliśmy”. W podobnym tonie napisała włoska „La

szło gładko do chwili, gdy otwarto sesję zadawania pytań.

kierownictwo nawołuje do śmiałego wyrażania swojego zdania,

aby nazwać je „prostą wartością” i wymieniać w jednym szeregu

śmielej piszą o polskich obozach śmierci. Iluż ludzi na

dzieli, że Powstanie Warszawskie było jedną z największych

Gazzetta Dello Sport”, ale także niemiecki portal Sport1.de.

Jakiemuś odważnemu pracownikowi przyszło do głowy pytanie

a równocześnie wiadomo, że bezkarnie można wyrażać tylko to,

z upraszczaniem i sprawnością organizacyjną.

świecie do 2 sierpnia wiedziało o Powstaniu Warszawskim?

zbrodni dokonanych w Europie przez Niemców, zbrodni,

Jestem przekonany, że zainteresowanie historią Powstania

sugerujące, że sprawy w dziale nie mają się wcale najlepiej. Było

co jest po myśli korporacji. Naturalną reakcją człowieka w sytuacji

Mimo wszystko znów naiwnie czekamy. Być może, chcę w to

Doprawdy niewielu. Prawda o tym była skrzętnie ukrywana

w której zginęło blisko 200 tys. ludzi, zbrodni, podczas której

Warszawskiego na świecie niepomiernie wzrośnie. KIBICE

to pytanie z kategorii trudnych. Pan Dyrektor jakoś wybrnął,

dysonansu poznawczego jest adaptacyjne unikanie. W tym

wierzyć, nastąpią takie zmiany, że kiedyś (może już wkrótce) znów

i fałszowana przez Niemców, polskich komunistów i niestety

zamordowano kilkanaście tysięcy niewinnych bezbronnych

Legii pokazali, co trzeba czynić, w jaki sposób reagować na

ale został wyraźnie wytrącony z równowagi. Po zakończeniu

przypadku objawia się powstrzymywaniem przed wyrażaniem

będziemy mówili „nasza” a nie „ta” firma.

przez długie lata przemilczana w „wolnej demokratycznej

dzieci. Dziś o Powstaniu Warszawskim, to nie przesada,

coraz śmielsze ataki na Polskę.

spotkania wydał odpowiednie dyspozycje. Nakazał niepokornego

swojego zdania, nieszczerym potakiwaniem i wykonywaniem

Polsce”. Powiada się, że obraz jest wart tysiąca słów, ten

za sprawą KIBICÓW Legii mówi cały świat. Dla przykładu

6

My tutaj w Polsce wiemy, co to prawdziwa odwaga. Nie ta

Biuletyn Komisji Międzyzakładowej NSZZ Solidarność przy Philip Morris Polska SA

M

Biuletyn Komisji Międzyzakładowej NSZZ Solidarność przy Philip Morris Polska SA

7

O SCE, ale niestety niezbyt dobrze.

Na dobre imię, na renomę słowem, na reputację, pracuję się często całymi latami. Stracić ją można szybko. Firma PMI taką renomę w Polsce zyskała. Świadczy o tym, chociażby fakt, jak wielu ludzi chciało w niej pracować. Nawet jeśli dobra opinia jest nieco na wyrost, to jednak w odniesieniu do innych podobnych firm zasługuje na wyróżnienie.

PMI, to nie tylko zakład produkcyjny w Krakowie, „Warszawa” i „Leżajsk”.

Bodajże od 2005 roku dołączyło SCE, czyli europejskie centrum

Nikt nikomu nie karze, ale jednocześnie praca „ma być zrobiona”,

management ignoruje taką sytuację, nie dostrzega (lub nie chce)

usług świadczące usługi finansowe, informatyczne, zakupowe

więc i tak się pracuje. Czy można nie pracować w godzinach

problemów pracowniczych. Wprawdzie w tym roku odbyły się dwa

oraz z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi spółkom zależnym

nadliczbowych? Owszem, są tacy, którzy, z różnych względów

spotkania z pracownikami, podczas których kierownictwo dekla-

PMI w Europie, na Bliskim Wschodzie i w Afryce. W SCE pracują

unikają pracy po godzinach, ale mogą się spodziewać za to niższej

rowało rozwiązanie problemów, ale w zasadzie na deklaracjach się

ludzie z ponad 20 krajów. Zarządzanie taką „wieżą Babel” zapewne

oceny rocznej. Jakie wyjście z takiej sytuacji mają pracownicy?

skończyło. Aby sytuacja się poprawiła, konieczna jest zmiana kiero-

nie jest łatwe, ale nie jest to jedyna na świecie firma, w której

Dalej tak pracować lub zrezygnować z pracy? I tak się dzieje, wielu

wania Działem IA. Konieczne jest przede wszystkim zwiększenie

pracujący pochodzą z różnych krajów. W każdym razie nie może

pracowników uważa i słusznie, że taka praca to prosta droga do

zatrudnienia i równocześnie niezbędna jest zmiana szkolenia nowo

to być usprawiedliwieniem dla nieprawidłowości, jakie zdaniem

utraty zdrowia i się rozstaje z SCE. I tu dochodzimy do fluktuacji.

zatrudnionych. I jeszcze smutna refleksja wielu pracowników. Ci,

wielu pracowników mają miejsce w SCE. O tym, że nie dzieje się

Wprawdzie fluktuacja jest zjawiskiem powszechnym, może być

którzy już pracują, są wyszkoleni, pracują ciężko i w nadgodzinach,

tam dobrze pisaliśmy już kilkakrotnie, ale dość ogólnie. Teraz

też pozytywnym, ale gdy nie przekracza pewnego poziomu.

nie odczuwają zainteresowania ze strony kierownictwa, jedno-

bardziej konkretnie, bowiem znamy więcej szczegółów, a znamy,

Na pewno 30-40% fluktuacja nie jest zjawiskiem normalnym.

cześnie mają świadomość, że gdyby zechcieli odejść, nikt by się

bo coraz więcej dociera do nas skarg pracowników. Na „wyróż-

Jest ze wszech stron szkodliwa. Czy firma stara się zatrzymać

tym nie zainteresował.

nienie” zasługuje Dział IA (Dział Rozliczeń zagranicznych). Co jest

pracowników, szczególnie tych doświadczonych z dużą wiedzą?

Wspominaliśmy na początku o reputacji. Niestety PMI jest

przyczyną niezadowolenia pracowników? Źródłem jest praca

Nikt nie robi absolutnie nic, żeby zatrzymać osobę, która chce

na dobrej drodze, by ją utracić. Już dziś „na mieście” mówi się źle

w godzinach nadliczbowych. Pracownicy uważają, że kierow-

odejść – twierdzą ci, którzy zrezygnowali z pracy. Praca osób, które

o firmie. I nie mówi się o SCE czy o Dziale Oddelegowań, mówi się

nictwo nie rozumie, czym jest i kiedy może być wykonywana praca

odchodzą, przechodzi na innych. Zdarzył się podobno przypadek,

o Philip Morrisie.

w godzinach nadliczbowych. Nie wie prawdopodobnie też, ile

że z jednego zespołu zwolniły się 3 osoby, więc ich praca spadła

Co może w takiej sytuacji zrobić Związek? Może i uczyni

w ciągu roku pracownik może przepracować takich godzin, albo

na jednego pracownika! Pracownicy twierdzą, że osoby, które się

to, zainteresować Państwową Inspekcje Pracy planowanymi

i wie, ale udaje, że nie wie lub że polskie przepisy prawa pracy nie

wahają, czy odejść, prawdopodobnie by zostały, ale nikomu na

godzinami nadliczbowymi.

dotyczą SCE. Pracę w godzinach nadliczbowych traktuje się jak

tym nie zależy, nikt z nimi nie rozmawia, a gdy w końcu składają

Przedstawiliśmy raczej smutny obraz pracy w SCE, ale to nie

codzienny obowiązek, a nie sytuację szczególną. Ba, już podczas

wypowiedzenie, to sugeruje się, że po prostu się nie nadawały

znaczy, że pracownicy tej firmy są smutni, nie uśmiechają się, nie

przyjmowania do pracy oczekuje się od kandydata złożenia dekla-

do tego zespołu. W końcu, który kierownik chce się przyznać do

śmieją. Śmieją się i to jeszcze jak, zwłaszcza z tego, że PM został

racji, że będzie gotów do ciągłej pracy w ponadnormatywnym

porażki. Kolejny problem to szkolenie nowych pracowników. Ze

uhonorowany tytułem Top Employer Polska 2017. Za co? „Za

czasie. Firma z góry planuje godziny nadliczbowe! To jeszcze nie

względu na ogromną liczbę pracy nie ma czasu szkolić nowych

doskonałe warunki pracy, programy szkoleniowo-rozwojowe dla

wszystko. Pracownicy dostali laptopy i pracują wieczorami w domu.

osób, bardzo często odbywa się to na zasadzie „siadaj i rób, a jeśli

pracowników, planowanie kariery oraz kulturę organizacyjną”. I jak

Soboty, to dla wielu dni pracujące, przy czym praca w tym dniu nie

nie wiesz jak, to pytaj”. Powoduje to błędy i problemy z innymi

tu się nie cieszyć?

jest nakazem, co najwyżej wynika z sugestii, że można pracować.

zespołami, które współpracują z IA. Słowem błędne koło. Niestety

Ważne Ustawy

Pożegnania Jest czas, gdy rozpoczynamy swoją pracę zawodową i czas rozstania się z zakładem pracy. Dziś, takich, którzy w jednej firmie przepracowali kilkadziesiąt czy nawet kilkanaście lat, jest coraz mniej. W przyszłości takie przypadki będą wyjątkowe.

Pożegnanie Pana Mariana Knapika.

Pożegnanie Pana Marka Rączki.

W środku z kwiatami Pani Krystyny Starzyk - Bodzoń.

Pomału, aczkolwiek systematycznie, zgodnie z zapowiedziami Rządu, zmieniają się przepisy ważne dla pracowników.

W dniu 1 sierpnia Prezydent Andrzej Duda podpisał dwie ważne ustawy.

Pierwsza z nich to „Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie

zostaną również takie osoby, zatrudnione u pracodawcy, jak: małżonek

wypoczynkowy. Dodatkowo ustawa wprowadza zwolnienie z opłat

ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności

pracodawcy, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przyspo-

stosunkowych w sprawach z zakresu prawa pracy dotyczących docho-

pracodawcy oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych”,

sobione, rodzice, macocha itd., które dotychczas były wyłączone z tej

dzenia zwrotu należności powstałych w wyniku realizacji przepisów

druga „Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o promocji

ochrony, jako te które mogły mieć wpływ na działalność osoby fizycznej

z zakresu ochrony roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw”.

prowadzącej własną firmę. Ustawa wydłuża ponadto, z 9 do 12 miesięcy,

pracodawcy.

Celem pierwszej z wymienionych ustaw jest rozszerzenie ochrony

tzw. okresy referencyjne, czyli okresy pomiędzy rozwiązaniem stosunku

roszczeń pracowników, którzy z powodu niewypłacalności pracodawcy

W ostatnim czasie żegnaliśmy odchodzących na emeryturę

powinno. Chętnych, by wziąć udział w pożegnaniu Krysi

pracowników członków „Solidarności” właśnie takich, którzy

w biurze Komisji było tak wielu, że gdyby spełnić ich życzenie,

z „tytoniami” związali się na długie lata. Krystyna Starzyk

trzeba byłoby wstrzymać produkcję.

której teraz poświęci więcej czasu.

Marek Rączka przez cały czas pracy w PMP opracował na Wyrobie Tytoni. Koledzy zapamiętają go jako spokojnego,

– Bodzoń, Marian Knapik i Marek Rączka pracę zaczynali

Marian Knapik przepracował łącznie 50 lat, w tym 25 lat

życzliwego i koleżeńskiego pracownika. Naszym, już

jeszcze w Zakładach Przemysłu Tytoniowego w Krakowie, czy

w PMP! Swoją „przygodę” zawodową w firmie rozpoczął jako

emerytom, życzymy, aby na emeryturze nie opuszczał ich dobry

to w Dziale Wyrobu Papierosów czy Wyrobu Tytoni, skończyli,

dyżurny elektryk w zakładzie przy ulicy Dolne Młyny. Gdy usługi

humor, a dopisywało zdrowie, znaleźli czas dla siebie, rozwi-

Druga z ustaw dotyczy określenia nowych zasad przyjmowania

co jest znakiem czasu w Secandery lub Primary. Wszyscy

elektryczne przejął Gegenbauer, Marian przeszedł do serwisu

janie swoich pasji i zainteresowań. Mamy też nadzieję, że nie

pracy a datą wystąpienia niewypłacalności pracodawcy, uprawniające

cudzoziemców w celu wykonywania pracy sezonowej i krótkookresowej

Państwo przez długie lata byli członkami Naszego Związku.

elektrycznego Secondary. Ostatnie lata przed emeryturą

zapomną o Związku i będą częstymi gośćmi Komisji. W imieniu

zostali pozbawieni zatrudnienia oraz przysługujących im z tego tytułu

do uzyskania świadczeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń

na terytorium RP. Najważniejsza zmiana dotyczy wprowadzenia nowego

Krysia ponadto była członkiem Komisji, tej pierwszej po 1989

pracował na OTP. Pan Marian dobrze wspomina stare czasy,

Komisji w skromnej, aczkolwiek niezwykle sympatycznej

świadczeń, a także przyspieszenie udzielania pomocy finansowej

Pracowniczych. Kolejna zmiana w Ustawie to, rozszerzony katalog

rodzaju zezwolenia - w sprawie wykonywania przez cudzoziemców prac

roku, przez kolejne kadencje Delegatem na Walne Zebranie

obecnie praca jest coraz trudniejsza z powodu, jego zdaniem,

uroczystości pożegnania Krysi, Mariana i Marka, życzenia złożył

w związku z faktycznym zaprzestaniem działalności przez pracodawcę.

niezaspokojonych świadczeń pracowniczych. Będzie on obejmował

sezonowych. Ustawa ta wdraża do polskiego porządku prawnego posta-

Delegatów. Zawsze uśmiechnięta, skora do pomocy innym,

zbyt dużej presji na wynik. Na emeryturze nie będzie się nudzić,

Przewodniczący Rudolf Grec i oczywiście współpracownicy.

Ustawa dokonuje zmiany definicji pracownika. Ochroną roszczeń objęte

również świadczenie z tytułu ekwiwalentu za niewykorzystany urlop

nowienia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/36/UE.

ale też krytyczna, jeśli uznawała, że coś nie jest tak, jak być

ma swoje zainteresowania, dom z działką niedaleko Krakowa,

8

Biuletyn Komisji Międzyzakładowej NSZZ Solidarność przy Philip Morris Polska SA

Biuletyn Komisji Międzyzakładowej NSZZ Solidarność przy Philip Morris Polska SA

9

NSZZ

W 151 BIS-ie zamieściliśmy wspomnienia Pana mecenasa Stefana Płażka (seniora) z Jego lat młodzieńczych, z lat konspiracji z działalności w „Szarych Szeregach”. Wspomina w nich swego przyjaciela z tamtych lat, krakowskiego poety Jerzego Szewczyka „Szarzyńskiego”. Pan Stefan Płażęk zmarł 21 sierpnia. Tuż przed Jego śmiercią, otrzymaliśmy, jeszcze jedno Jego wspomnie-nie, tym razem o przyjaźni z Karolem Wojtyłą.

Student Karol Wojtyła – wolontariusz w „Bratniaku” Czytając życiorysy św. Jana Pawła II nie znajduję w nich jakoś

Tym studentem był – jak się potem okazało – Karol Wojtyła. Teraz

wzmianki o mającej miejsce w czasie jego studiów aktywności

myślę sobie, że mimo mojego długiego żywota, polemista takiej

charytatywnej, której byłem świadkiem. A warto, by i o tej jego

rangi już nigdy więcej mi się nie nadarzył.

pięknej karcie pamiętano.

Bezpośrednio po wojnie byłem czynny jako reprezentant

rozdziału.

Niedługo po wojnie nasze drogi się rozeszły. Jego wysłał kard. Sapieha do Rzymu, a ja znalazłem się w kryminale, jak to zwyczajnie byli akowcy.

W latach wojny nie zetknąłem się z nim osobiście, mimo że

studentów prawa w Bratniej Pomocy Studentów, zwanej

Jednak po latach, gdy został metropolitą krakowskim,

studiowaliśmy w tej samej podziemnej Alma Mater. Mieliśmy

popularnie „Bratniakiem”. Była to bardzo prężnie działająca

odnowił znajomość. Rozpoczął on mianowicie trwającą do dziś

jednak już wtedy wspólnych przyjaciół, jak np. zmarłego kilka

samopomocowa organizacja charytatywna, pozyskująca rozmaite

tradycję zapraszania na opłatkowe spotkania przedstawicieli

lat temu prof. Tadeusza Ulewicza, późniejszego profesora poloni-

środki materialne dla potrzebujących studentów. Zbieraliśmy datki

poszczególnych zawodów, m. in. nas, adwokatów. Zacząłem co

styki. Tadeusz organizował bardzo ciekawe środowisko dyskusyjne

i dary kwestując po krakowskich przedsiębiorcach, pozyskiwaliśmy

roku dostawać zaproszenia. Formuła spotkań była na początku

i publicystyczne. Dużo też pisał do prasy podziemnej, w której

bony obiadowe u restauratorów, remontowaliśmy samodzielnie

oczywiście inna niż obecnie, nie powszechna, a obejmująca

redagowaniu i kolportażu byłem czynny z rozkazu mojej organi-

akademiki bardzo zdewastowane przez Niemców. Spotkałem tam

bardziej zaufane osoby. Miała przy tym wpierw postać kameralnych

zacji – Szarych Szeregów. To od niego usłyszałem, że pewien

wielu świetnych ludzi, np. Jana Deszcza z medycyny, późniejszego

przyjęć, że skromną, ale elegancką kolacją. Pamiętam, jak któregoś

współpracujący z nim student – kleryk napisał polemiczny artykuł

bardzo znanego chirurga.

roku podczas takiego przyjęcia pewien mecenas zadał arcybi-

do mojego tekstu (wydanego w „Watrze”) o polskim katolicyzmie.

Pamiętam bardzo dobrze, gdy pewnego dnia zjawił się u nas

skupowi pytanie, jak przedstawiają się relacje Kurii z ówczesną

nowy wolontariusz z Wydziału Teologii, nazwiskiem Karol Wojtyła.

władzą. Wojtyła uśmiechnął się jak Mona Liza i zaintonował kolędę

Szczupły, ale o takiej świeżej różowej cerze, bystry i uprzejmy. Od

„Oj maluśki, maluśki”. Śpiewał i śpiewał, chyba że 30 zwrotek,

razu wziął się do roboty, której była masa.

a gdy skończył, pytania już nie ponowiono.

Z konkretnych zdarzeń pamiętam np. że razu pewnego posta-

Zdarzało się też, że spotykaliśmy się podczas spacerów w Lesie

nowiliśmy wyprawić bal charytatywny, tego rodzaju imprezy

Wolskim lub na Sowińcu. On zawsze był w towarzystwie drugiego

zawsze przynosiły duży profit. Ale termin z przyczyn logistycznych

księdza, którego odprawiał i gadaliśmy.

wypadł by po Środzie Popielcowej, już w poście. Wojtyła zapropo-

Pewnego razu szedłem sobie leśną ścieżką z moim

nował, byśmy wybrali się do kard. Adama Sapiehy, metropolity

najmłodszym czteroletnim synkiem, a tu z naprzeciwka nadchodzi

krakowskiego, aby ubiegać się o stosowną dyspensę. Poszliśmy

kardynał Wojtyła. Więc klęknąłem i jak zawsze ucałowałem jego

we trzech, bo zgodził się dołączyć do nas jeszcze jeden kolega,

pierścień. Po czym mówię „Grzesiku, proszę, pocałuj księdza

nawiasem mówiąc o sympatiach lewicowych, orientujący się

biskupa w rękę”. Na co synek zachmurzył się, schował rękę za siebie

już na nową władzę (ale takich też potrzebowaliśmy). Kardynał

i rzekł: „Chłopczyk chłopczyka w rękę nie całuje”. Kardynał śmiejąc

przyjął nas życzliwie i z uwagi na charytatywny cel imprezy udzielił

się natychmiast przyznał mu rację.

dyspensy. Po wyjściu Karol Wojtyła powiedział do mnie „Dziękuję

Kontakty zakończyło konklawe. Nie chciałem już potem

koledze, że poparł mnie co do potrzeby uzyskania dyspensy”.

narzucać się ze swą osobą. Jego czas był wszak cenny. Otrzymy-

Zwracaliśmy się wtedy do siebie per „kolega”, takie były zwyczaje.

wałem jednak sygnały (np. poprzez kard. Andrzeja Deskura, też

A potem zwrócił się do trzeciego z nas i rzekł bardzo uprzejmie:

naszego kolegę z młodości), że Ojciec Święty miło wspomina naszą

„Dziękuję również koledze, że mimo dzielących nas różnic ideolo-

kompanię z „Bratniaka”.

gicznych zechciał nam towarzyszyć”. On jakoś potrafił nawet komunistów zjednywać i obłaskawiać.

Wśród wielu sfer aktywności św. Jana Pawła II jego młodzieńcza działalność charytatywna nie jest jakoś wymieniana.

Pamiętam też, że kiedyś dostaliśmy jakieś dary z pomocy

A ona miała miejsce, byłem jej świadkiem. Student Karol Wojtyła

amerykańskiej UNRRA, a wśród nich osiem krótkich kożuszków,

nie wahał się chodzić z nami po ludziach i instytucjach, kwestując

akurat tyle, ilu nas tam pracowało. Jeden z kolegów zapropo-

na rzecz najuboższych z naszej akademickiej braci, choć sam

nował, żebyśmy sami je sobie w drodze wyjątku przydzielili, skoro

przecież prawie nic nie miał.

pracowaliśmy społecznie, a nasze ubrania były liche. Karol Wojtyła wtedy stanowczo się temu sprzeciwił i kożuszki poszły do ogólnego

10

Stefan Płażek(senior), 20 sierpnia 2017 r.

Biuletyn Komisji Międzyzakładowej NSZZ Solidarność przy Philip Morris Polska SA

-· '

Koleżanki i Koledzy!

Ostatnie dwa lata były bardzo dobre dla realizacji postulatów pracowniczych i społecznych. Przyczyniły się do tego nie tylko nasze wieloletnie akcje i kampanie, ale też zawarcie przez Komisję Krajową umowy programowej z ówczesnym kandydatem na prezydenta Andrzejem Dudą.

Oto nasze najważniejsze osiągnięcia: • • • • • • • • • • • • • • •

przywrócenie wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn), utworzenie Rady Dialogu Społecznego, ustanowienie minimalnej stawki godzinowej dla umów zleceń, wyłączenie z wymiaru płacy minimalnej dodatku za pracę w porze nocnej, zniesienie dyskryminacji młodych pracowników w zakresie minimalnego wynagrodzenia, likwidacja syndromu pierwszej dniówki, czyli wprowadzenie obowiązku zawierania pisemnej umowy przed rozpoczęciem pracy, wprowadzenie klauzul społecznych w zamówieniach publicznych, w tym obowiązku zatrudniania na umowę o pracę, zwiększenie kwoty wolnej od podatku dla najuboższych, ograniczenie patologii w zatrudnianiu pracowników tymczasowych, w tym większa ochrona dla kobiet w ciąży, wsparcie dla rodzin wychowujących dzieci (500+), częściowe odmrożenie kwoty naliczania funduszu socjalnego, znaczące podniesienie minimalnych rent i emerytur, oskładkowanie umów zleceń, znaczące zwiększenie uprawnień dla pracowników zatrudnionych na umowę na czas określony, wydłużenie okresu odwoławczego od wypowiedzenia umowy o pracę.

Niezależnie od powyższego trwają prace nad nowym kodeksem pracy i nowelizacją ustawy o związkach zawodowych.

Zaawansowane są również prace nad ustawą o ograniczeniu handlu w niedziele. Przed nami debata o zmianach konstytucji w zakresie obywatelskich referendów lokalnych i ogólnokrajowych.

KRZYŻÓWKA 153 Poziomo:

Pionowo :

1.Grzyb 4.Autor „Księgi dżungli” 7.Współtworzący 8.Dzieło Verdiego 10. W liryce komponent monologu lirycznego 12. „Stary doktor” 14.Ptak z sokołowatych 15.Zasypka dla dzidziusia 16.Wsparcie finansowe 17.Krzyżacki, był groźny 19.Niewielki okręt 22.Granica, koniec 24.Zjawa 25.Niskie krzewy często płożące 26.Odmiana pomarańczy 27.W Grecji na Peloponezie

1.Główna postać np. w filmie 2.Na ugorze 3.Degustator 4.Bardzo, bardzo znany kompozytor, muzyk, pianista polski 5.Był królem, tyle, że strzelców piłkarskich MŚ 6.Trzeba go położyć pod pierzyny, by poznać czy to księżniczka czy nie 9.Śmietanka towarzyska władcy dworu 11.Poparcie, fory 12.Młody kogut, ale i miejscowość k. Olkusza 13.Młodsz od klaczy 16.Cukier prosty 18.Krociotki tekst - informacja 20.Np.Wda 21. Imię autorki „Nad Niemnem” 23. Marihuana w slangu 24.Wielkość fizyczna

Litery znajdujące się pod czerwonymi cyframi, od 1 do 14,dadzą hasło krzyżówki. Rozwiązania prosimy przesyłać do biura Komisji. I odebrać nagrody!

Nagrody za trefne rozwiązanie krzyżówki 152 nagrody wylosowali Tomasz Bajer i Paweł Wieczorek.

BIS Biuletyn Informacyjny Komisji Międzyzakładowej NSZZ „Solidarność” przy Philip Morris Polska S.A. Skład redakcji: Franciszek Sójka, Rudolf Grec, Agnieszka Łoś. Wydawca: Komisja Międzyzakładowa NSZZ „Solidarność” przy Philip Morris Polska S.A., Al. Jana Pawła II 196, tel.: 12 - 646 35 78, fax: 12 - 644 80 76; http://www.solidarnoscpmp.pl, e-mail: biuro@solidarnoscpmp.pl. Nakład: 250 egz. ISSN: 1508-6917.

Projekt i druk: Grupa Press Art

12 - 646 35 78, fax: 12 - 644 80 76 http://www.solidarnoscpmp.pl, e-mail: biuro@solidarnoscpmp.pl