Mooi Gelderland lente 2018

Geldersch Landschap & Kasteelen

Mooi Gelderland Voorjaar

2018 Jaargang 15 nummer 1

SuperSpeurders gezocht!

Donateursexcursie 2018: gaat u mee?

Molen Batenburg: draaien voor de prins

GLK achter de schermen

Nummer 1

Werk aan de winkel

Foto: Rob Schouten

In de natuur is het een en al bedrijvigheid. De zon en langere dagen brengen groeiprocessen op gang, bomen en planten kleuren weer groen. In de dierenwereld maken ouders de kraamkamers klaar voor hun jonge grut. Je krijgt zin om naar buiten te gaan!

Ook bij GLK is het de eerste maanden van het jaar een drukte van belang. In deze periode is het flink aanpoten voor onze medewerkers en de vele vrijwilligers, zowel in de bossen waar de januaristormen voor extra werk zorgden, als in de kastelen die in het voorjaar hun deuren weer openen.

Vorig jaar hebben we nog eens vastgelegd welke planten- en diersoorten die in onze natuur­ gebieden voorkomen, op Nederlandse of zelfs Europese schaal waardevol zijn. En dat zijn er veel. Bijvoorbeeld geel schorpioen­mos en beekprik in het drassige veengebied Korte Broek en het vliegend hert op oude loofbomen in het Wisselse Veen. Soorten die in de rest van Europa weinig voorkomen.

Ik ben trots op onze unieke terreinen. Zo’n inventarisatie schudt je bovendien weer even wakker. Je beseft dat we ons kwetsbare bezit goed moeten blijven beheren. Dat we er samen met u voor moeten zorgen dat ook de volgende generaties van het vele moois in Gelderland kunnen genieten.

Ook de zojuist verschenen film Wild, over de Veluwe en onze natuur­gebieden daar, laat dat op prachtige wijze zien. Er blijft dus genoeg werk aan de winkel!

Wat ik ook erg mooi vind, is dat we de volgende generatie op een leuke manier bij natuur en cultuur gaan betrekken. Onder het motto ‘jong geleerd is oud gedaan’ kunnen kinderen tot 12 jaar ‘SuperSpeurder’ bij GLK worden. Denkt u er eens over na om uw kinderen of kleinkinderen hiervoor aan te melden (zie pagina 4 en de bijsluiter). Ik wens u een mooie lente!

10

Peter van den Tweel directeur-bestuurder Geldersch Landschap & Kasteelen

Colofon >>> Kwartaaltijdschrift van Geldersch Landschap & Kasteelen, Postbus 7005, 6801 HA Arnhem, T (026) 355 25 55, info@glk.nl, www.glk.nl. Oplage 55.000 exemplaren. Mooi Gelderland wordt gedrukt op FSC-gecertificeerd papier en verpakt in composteerbare biofolie. Redactieraad: Louis van de Geijn, Herma van Eijk, Ine Haanappel, Jeanine Perryck, Theo Meeuwissen. Hoofdredacteur: Ine Sanders. Eindredactie: René Bremer, tijdschrift@glk.nl. Vormgeving: Harald Slaterus. Coverfoto: Martijn Nugteren. Nieuwe donateurs, afmeldingen, wijzigingen, bezorging tijdschrift: donateurs@glk.nl, T (026) 355 25 33.

2

Download de gratis app

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Paling, mier, zilverreiger en bever zijn ‘ondernemers’ in de natuur

Volg onze boswachters op Twitter glk.nl/twitter

Volg GLK op Facebook Geldersch Landschap Kasteelen

Voorjaar 2018 4

Mooi & nieuw

6

De Heerlijkheid Hernen

8

# GLK

9

Vroeger & nu Zwembad op zonnewarmte

10 Ondernemers in de natuur

6

Het huishoudboekje van de Heerlijkheid Hernen

13

Locatie GLK Kunst op de zeven kastelen

14 Project onder de loep

Nieuwe beuken Schelmseweg 16 Mooi meegenomen 17

Groot & klein Beklim de Koningsberg!

18 Het bedrijf achter

mooi Gelderland 20 Bijzondere donateur

Bart van Meer, bevlogen Bedrijfsvriend 21 Dank u wel 22 Liefde voor het vak

Draaien voor de prins

14

Beuken geplant op Rijnlandse roede

24 Mooi Portret

Jacques Brinkman 26 GLK tot de kern 27 Uitnodiging donateursexcursie

Gaat u met ons mee?

Volg GLK op Instagram gelderschlandschapkasteelen

20 Bart van Meer Wildenthousiast over GLK

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

28 Mooi beeld 30 Gelderse paden 32 Pronkstuk

Een snoezig tweetal

3

Mooi & nieuw

Kijk voor meer informatie en actuele berichten ook op www.glk.nl

SuperSpeurders gezocht!

Glansrijk zilver op kasteel Rosendael

Als donateur weet u hoe waardevol onze Gelderse schatten zijn. Zou het niet fantastisch zijn als uw kind of kleinkind op een bijzondere manier van al dat moois kan genieten? Maakt u hem of haar SuperSpeurder!

Het idee achter SuperSpeurder is om kinderen op een leuke manier te betrekken bij de natuur en het erfgoed in onze provincie. Met een eigen speur- en speelboek ontdekken ze zelf hoe gaaf de bossen en natuur­ gebieden zijn en wat voor dieren en planten daar allemaal voorkomen. En bezoeken ze kastelen om te luisteren naar spannende verhalen. Door uw (klein)kind SuperSpeurder te maken, helpt u GLK om de kwaliteit van het Gelders erfgoed overeind te houden. Want u kent het gezegde: jong geleerd is oud gedaan! U kunt uw (klein)kinderen (tot 12 jaar) op twee manieren aanmelden: via www.glk.nl/superspeurder of via de bijgesloten aanmeldkaart.

De kosten zijn € 10 per jaar. Daarvoor ontvangt de SuperSpeurder een SuperCadeau met onder meer een Speurderszaklamp (knijpkat) en het boek 50x speuren en spelen. Ook organiseren we elk jaar een speciale SuperSpeurders­dag waarvoor uw (klein)kind in het najaar wordt uitgenodigd. Het SuperSpeurder­schap stopt vanzelf wanneer het kind 12 wordt. Werkt u mee?

Alvast hartelijk dank namens de kinderen en namens het Gelders erfgoed!

4

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Op kasteel Rosendael is een kostbaar dienblad teruggekeerd.

Het schitterende achttiendeeeuwse zilveren blad heeft een voor die tijd ongebruikelijk groot formaat. De vooraanstaande Amsterdamse zilversmid Reinier Brandt koos in 1777 voor een opvallend strakke vormgeving, de zwierige handvatten uitgezonderd.

Het gegraveerde familie­wapen maakt duidelijk dat het blad uit het bezit stamt van Goswina Geurdina van Neukirchen genaamd Nyvenheim.

Zij had Rosendael vanaf 1810 in bezit en behoorde tot de tien rijkste inwoners van Gelderland in die tijd.

Het zilveren dienblad staat te pronken in de eerste salon van kasteel Rosendael en is tijdens de rondleiding te zien. www.glk.nl/rosendael

Bezoekersgids kasteel Hernen Hernen

én van de mooiste

derland. Uitzonderfamilie Van Wijhe

en de binnenzijde n de jaren zestig

publiek met de TV

met een wandeling

d door Geldersch

mber en kan

en ervaren gidsen ementen, ontvang-

angsprijzen:

reinen, kastelen

rijkdom van edereen er nu en

n donateurs, onale Postcode

ouden blijft.

glk.nl.

kasteel en omgeving

Bijna tachtig jaar is GLK al eigenaar van een van de mooiste, best bewaarde middeleeuwse kastelen van Nederland: kasteel Hernen. Uitzonderlijk zijn bijvoorbeeld de oude overdekte weergangen van het kasteel. In de jaren zestig van de twintigste eeuw werd de tv-serie ‘Floris’ deels in Hernen opgenomen. Onder de noemer ‘Hernen 1544’ richt GLK het onbewoonde kasteel sinds 2015 weer in naar vroegere maatstaven. Reden om de rijke geschiedenis van het kasteel en zijn omgeving voor het eerst vast te leggen in een handzaam boekje. De bezoekersgids Hernen – kasteel en omgeving is voor € 8 te koop via de webwinkel: www.glk.nl/ webwinkel en voor € 5 in kasteel Hernen.

Lampionnen KWF op de Goudsberg GLK werkte eind vorig jaar graag mee aan het verzoek van KWF Kanker­ bestrijding om de Goudsberg, het middelpunt van Nederland, te verlichten met lampionnen. Ruim 11.000 mensen doneerden een lampion waarvan de opbrengst ten goede komt aan kankeronderzoek. De lampionnen vormden samen een indrukwekkend hart, waaromheen mensen die met de ziekte te maken hebben (gehad), zich verzamelden. Samen met de boswachter was een mooie donkere locatie gekozen, zonder kwetsbare flora en fauna.

Vrijwilligers van KWF plaatsten de lampionnen en ruimden ze na afloop weer keurig op. Kijk ook op kwf.nl/lampion

Storm in januari Van de hevige stormen aan het begin van het jaar bracht vooral de tweede, op 18 januari, nogal wat schade toe aan gebouwen en terreinen van GLK. Bij 36 gebouwen was sprake van afgewaaide dakpannen, bomen die door het dak waren gevallen en ander ongemak. In de bossen werden vooral grote naaldbomen en oude loofbomen met zwakke plekken in de stam slachtoffer van de harde windvlagen. In nattere gedeeltes viel een aantal populieren om. Onze beheerders en boswachters hebben hard gewerkt om bomen en takken op te ruimen en waar mogelijk de schade te herstellen.

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

5

Huishoudboekje van de

Heerlijkheid Hernen Ergens in de achttiende eeuw werd de Heerlijkheid Hernen opgeschrikt door doodslag op de markt. Een incident met grote gevolgen voor het slachtoffer en de dader, maar ook voor de heer van Hernen. Hij moest betalen: voor de voorlopige opsluiting van de verdachte, de rechtszaak en de uiteindelijke berechting. Tekst: Kees Jansen

Dat was een forse aanslag op de begroting van de heerlijkheid, zo vertelt conservator Marieke Knuijt van kasteeleigenaar GLK. Het afgelopen half jaar dook zij in de rekeningenboeken die de rentmeesters destijds opmaakten. In het Gelders Archief vond ze zo’n driekwart eeuw aan boeken, vanaf 1730. Ze beschrijven de inkomsten en uitgaven per jaar.

Pacht en windrecht “De Hernense molen was belangrijk voor de heerlijkheid”, zegt Marieke. “De heer van Hernen verpachtte de molen voor ruim driehonderd gulden per jaar en had ook

6

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Foto: Ton Rothengatter

Soms een jaar in de min Marieke heeft niet het idee dat de heerlijkheid Hernen altijd winstgevend was. “Er werd ook weleens een jaar in de min afgesloten. Dan was er bijvoorbeeld geen productiehout gekapt, geen turf gestoken of de oogst was mislukt. En soms was er sprake van te hoog opgelopen bouwkosten.”

Ook incidenten zoals de genoemde doodslag op de markt betekenden een aanslag op het huishoudboekje. De heer van Hernen had volgens Marieke dan ook belang bij een vreedzame samenleving. “Ik denk dat hij het incident en het zichtbaar maken van de straf gebruikt heeft om mensen te waarschuwen, zodat zoiets niet snel weer zou gebeuren.”

Een ander handschrift Tot in de achttiende eeuw werd het kasteel permanent bewoond door de kasteelheer.

Dat veranderde toen de eigenaar, de familie Van Steenhuys, ervoor koos om overwegend in de Zuidelijke Nederlanden te verblijven.

Het beheer werd overgedaan aan een rentmeester, die ook in het kasteel woonde.

De keren dat de heer van Hernen wel in het kasteel verbleef, zijn terug te vinden in de boeken. “Dan zie je kostenposten voor de huur van matrassen en paarden, extra wijn en voedsel en voer voor de paarden.”

Marieke heeft met veel plezier de financiële administratie en ook enkele brieven van de rentmeester aan de heer van Hernen gelezen.

“Het is verslavend om die boeken door te nemen. Op een gegeven moment wordt het meer dan een verzameling cijfers. De mensen gaan leven. Dan zie je opeens een brief in een ander handschrift, geschreven door de echtgenote van de heer, omdat die ziek is. En je denkt: ach ja, later in dat jaar is hij overleden.”

Met hoenderen betaald Binnenkort duiken studenten van de Radboud Universiteit in Nijmegen verder in de finan­ ciële huishouding van de Heerlijkheid Hernen. “Er is nog een dik rekeningenboek uit de zeventiende eeuw, dat gaan zij onder­

Foto: Ton Rothengatter

nog eens het windrecht. Iedereen op de heerlijkheid die graan verbouwde, moest dat op zijn molen laten malen. Hoewel de heerlijke rechten in 1795 formeel zijn afgeschaft, werden dergelijke verplichtingen nog tot in het begin van de twintigste eeuw in de contracten opgenomen.”

Op de heerlijkheid, in haar grootste omvang zo’n 264 hectare, bevonden zich ook drie boerderijen. Marieke: “De pacht werd betaald in geld en in natura. Daarnaast waren er twee woningen in het dorp. De pastoor, aangesteld door de heer van Hernen, mocht gratis in een van de huizen wonen.”

Een deel van de pacht werd met hoenderen betaald

zoeken. Waarschijnlijk zullen ze daarbij ook tegenkomen dat er dieren als ruilmiddel werden gebruikt. In de periode die ik onder­ zocht, werd een deel van de pacht met hoenderen betaald. Wat ze er op het kasteel mee moesten? Tja, ik denk opeten of weer verkopen voor een paar stuivers…”

Kaart van de Heerlijkheid Hernen in 1663, getekend door B. Bayonville, Gelders Archief

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

7

#GLK

Social media wall Geldersch Landschap & Kasteelen

Schaarse stuifzandgebieden

Van de vele stuifzandgebieden die Noordwest-Europa ooit rijk was, zijn er niet veel meer over. De meeste zijn nog in Nederland te vinden, het Wekeromse Zand is er een van. Omroep Gelderland legde contact met GLK-boswachter Dirk van der Plaat en wijdde er een item aan.

Dat maakte uiteraard reacties los, onder meer op Twitter. @ReneVisser_nl: Mooi verhaal. @dirkvanderplaat! #glk #Wekeromsezand @LaurensTijink: Het mooie Wekeromse Zand. Stuivende zandvlakten en moeflons, een bijzondere combinatie. #glk #omroepgld

Heerlijkheid Beek op televisie Ook ons landgoed Heerlijkheid Beek haalde de televisie. Bij ‘Koffietijd’ vertelde projectleider Ab van Dijk over de erosieproblemen en de drastische maatregelen die nodig zijn om het dal en zijn 450 jaar oude Kabouterboom te beschermen. Alle aandacht zorgde voor extra donaties. Inmiddels is GLK hard op weg om de benodigde € 75.000 bij elkaar te krijgen. www.koffietijd.nl/ npl_ddov-ab

landgoed_verwolde Een blik in de Moesgaard. #moesgaard #moestuin #landgoedwinkel #verwolde #landgoedverwolde #huisverwolde

8

GEBIED UITGELICHT - De Grift en het Apeldoorns kanaal lopen parallel aan elkaar door het Vossenbroek. Het is mooi wandelen door dit gebied. Waterdichte schoenen of laarzen zijn handig. De zilverreiger komt hier goed aan zijn trekken. Hij jaagt op vis, amfibieën en kleine zoogdieren als woelmuizen en mollen.

Gerrie van Sas: Mooie omgeving.

Gerrie van Steeg: Mooie foto’s van een mooi stukje natuur!!!!

kriztie4 #earlymorning #kasteeldoorwerth#door werthcastle #sunrise #doorwerth#visitveluwe #gelderschlands chapkasteelen#glk #schloss #castle

GemeenteNieuws Arnhem

Geldersch Landschap & Kasteelen

Geldersch Landschap & Kasteelen zoekt vrijwilligers voor promotiewerk­ zaamheden op evenementen.

VIND JIJ DE ZWARTE VROUW VAN STAVERDEN? - Volgens een legende stierf gravin Leonora begin veertiende eeuw van liefdesverdriet om haar verloren geliefde. Op een grafeiland in de Staverdensebeek staat haar gedenksteen. Haar geest zou hier nog altijd rondwaren.

Jantina Buijtenhuis-Wouters: Niet gezien… Wel een andere mooie foto gemaakt.

Ingrid Camper: Een van mijn favoriete plekjes op de Veluwe.

Karin Hogemans: Bert Hogemans, wanneer gaan wij haar zoeken?

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Dutchcase #waardenburg #gelderslandschap #waal #rivieren #rivers #rivierengebied #uiterwaarden #landschap #landscape #mooinederland #dutchlandscape carrie_photo.nature_aus: Beautiful. theriver_nomads: Erg mooi.

Foto: collectie Heemkunde Renkum

Vroeger & nu

1937

Landgoed Oorsprong

Zwembad op zonnewarmte Water is het verbindende element in de lange geschiedenis van ons mooie, heuvelachtige landgoed Oorsprong bij

2017

Oosterbeek. Eeuwenlang werd het water, dat vanuit een hooggelegen sprengkop via vijvers en watervallen richting Neder-Rijn stroomt, er nuttig gebruikt. Bijvoorbeeld voor de

Het meest bijzondere aan het bad is het ingenieuze verwarmings­ systeem. Voordat het koude sprengwater het diepere bassin bereikt, stroomt het zigzag over een ondiep, zwart oppervlak waardoor de zon tijd heeft om het water op te warmen.

De vroegere bewoners konden daardoor ’s zomers genieten van een lekkere watertemperatuur.

Tegenwoordig is het ‘zwembad op zonnewarmte’ het domein van vogels en watersalamanders. GLK koestert deze locatie en houdt het zwembad als waardevol cultuur­ historisch element met hulp van vrijwilligers in stand.

>

Een van de waterlopen voedt sinds 1930 ook een zwembad.

Landgoedeigenaar mr. Julius Frowein liet dit bad aanleggen bij het huis in Gooise landhuisstijl dat hij tien jaar daarvóór op de Oorsprong had gebouwd. In de Tweede Wereldoorlog ging het huis tijdens de Slag om Arnhem verloren. Het zwembad bleef gespaard.

In 2006 droeg de gemeente Renkum landgoed Oorsprong over aan GLK. Zes jaar later restaureerden we het zwembad met het bijbehorende kleed­ gebouw en een terras, als onder­­deel van een breder project om de Oorsprong te herstellen.

Foto: Ton Rothengatter

aandrijving van molens.

Op verzoek verzorgt GLK excursies naar deze bijzondere plek op landgoed Oorsprong. Het gedeelte met het zwembad, de voormalige kleedruimte en het terras lenen zich ook goed voor kleine, besloten partijen. Informeert u bij boswachter Ben Oosting naar de mogelijkheden: 06 50865526 of b.oosting@glk.nl

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

9

Ondernemers

Foto: Christian Biemans

in de natuur

10

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Als ondernemen inhoudt dat je initiatieven neemt en alert bent op kansen, dan barst het ook in het dierenrijk van de ‘zakenlui’.

Natuurlijk draait het bij de dieren niet om geld of winstmaximalisatie. Maar het gaat bijvoor­ beeld wel degelijk over economisch omgaan met voedsel en tijd. Vrijwel alles wat dieren doen, staat immers in dienst van overleving en voortplanting. Ze zijn pas succesvol als ze zich voortplantende nakomelingen hebben geproduceerd. Eigenlijk net zoals bij familiebedrijven.

verzamelaars en verplegers van eieren en larven. Zwitserse onderzoekers die alle diertjes in een mierenkolonie lange tijd gedetailleerd volgden, deden een opmerkelijke ontdekking: de samenwerking gebeurt zonder centrale aansturing. Het is nauwelijks voor te stellen: het grote bedrijf loopt soepel, zonder een chef of directeur. Het geheim van de mieren: zij werken met chemische signaalstoffen die duidelijke ‘opdrachten’ bevatten. Daarbinnen zijn de feromonen van de koningin(nen) de meest krachtig sturende ‘chef’.

Wie heeft de leiding?

De strikt georganiseerde mierenmaatschappij heeft mensen altijd al geïntrigeerd. Misschien omdat wij er zoveel van onszelf in herkennen?

We zien samenwerking en vermoeden communicatie. Opvallend is de specialistische taakverdeling: er zijn opruimers, voedsel­

De lerende wolf De wolf komt weer in beeld. Langzaam maar zeker breidt hij zijn areaal uit in onze richting.

Afgelopen halfjaar waren in de oostelijke provincies waaronder Gelderland vrijwel permanent wolven aanwezig. Tot nu toe zagen we verkenners; die hebben vast de

Grote aantallen atalanta’s vliegen in het voorjaar van Zuid-Europa naar onze omgeving en brengen hier nieuwe generaties voort

Foto: Jelger Herder

Behalve in dorpen en steden zijn ook in de natuur de nodige ‘ondernemers’ actief.

We bedoelen er niet de campinghouders, horeca-eigenaren of bezitters van een hondenuitlaatservice mee, maar ondernemende diersoorten zoals paling, mier, zilverreiger en bever. Tekst: Hans van den Bos

De bever is een expert in waterbouw

ruimte en het voedsel op de Veluwe ontdekt.

De wolf trekt zich weinig aan van de vele wegen, de bebouwing en het minder natuurlijke landschap in ons land. Hoewel er ook dieren dood zijn aangetroffen, lijkt het erop dat de wolf kan omgaan met nieuwe situaties.

Dat heeft wellicht te maken met intelligentie en sterk leiderschap. De familiegroep bestaat uit gemiddeld tien dieren en wordt aangestuurd door een mannelijke en een vrouwelijke leider. Wolven hebben een groot leervermogen en werken nauw samen, bijvoorbeeld bij het verdedigen van hun territorium en in de jacht. De fitste en meest ervaren dieren doen het lastigste werk. Dit maakt de roedel tot een strak geleide, flexibele organisatie die optimaal gebruik maakt van individuele capaciteiten.

Visionair en volhardend De bever is misschien wel de meest complete ‘ondernemer’ in de natuur. Hij is voortdurend in de weer en is een expert in waterbouw. Zijn natuurlijke omgeving kent hij op zijn duimpje.

Het beschermde knaagdier weet waar de lekkerste voedselplanten groeien, waar goed constructiehout te vinden is en wat gunstige plekken zijn om een burcht te bouwen of kanalen te graven. De bever is ook een sociaal dier. Dat uit zich in samenwerking binnen de familie. Het opvoeden van jonge bevers duurt lang; er valt veel kennis en kunde over te dragen! De bever heeft een visionaire blik op hoe hij zijn leefomgeving duurzaam kan

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

11

Foto: Kina

niet kan eten. In dit stadium wordt hij schieraal genoemd. Na de paring sterven de dieren. De eitjes ontwikkelen zich in drie jaar via larven tot glasaal. De golfstroom brengt het kleine spul naar Europa. In het voorjaar trekt de glasaal vanuit de zoute oceaan naar het zoete binnenwater om daar verder uit te groeien.

De paling trekt helemaal naar het Caribisch gebied om te paaien

Snelle jongen, mooi pak Succesvol is ook de grote zilverreiger, zij het met een andere aanpak dan de bever. De reiger is een opportunist, type ‘snelle jongen in een mooi pak’. Hij zwerft en blijft ergens rondhangen zolang het hem bevalt. Is het voedsel op of wordt het te koud, dan vliegt hij gewoon weer verder. Door de jacht en door de populariteit van veren hoofddeksels (aigrettes) kwam de vogel in NoordwestEuropa tot een halve eeuw geleden bijna niet meer voor. Inmiddels overwinteren in Nederland weer een kleine tienduizend exem­plaren. Spectaculair zijn de slaap­ plaatsen waar de reigers met tientallen, soms honder­den, verzamelen. Als spoken in de nacht. Je kunt ze overal treffen waar weiland is en wat water.

Risicovol op reis Voor veel diersoorten is de reis van zomernaar winterverblijf een serieuze onder­ neming. De trekkende dieren lopen risico’s, ongeacht of het om een nachtegaal, gewone pad, purperreiger, atalanta (vlinder) of rosse vleermuis gaat en of de reis kort of lang duurt.

Ze reizen door gebied dat ze niet dagelijks betreden en veel dieren raken ondervoed en uitgeput. Het vooruitzicht op ‘gewin’ moet wel erg aantrekkelijk zijn.

Een van de grootste avonturiers is de paling, die bij ons voorkomt in sloten, plassen, rivieren en meren. In het najaar trekken paairijpe exemplaren helemaal richting de 12

Sargassozee bij Bermuda. Een reis van 5.500 kilometer, waar ze anderhalf jaar over doen.

De drang om zich voort te planten is zo groot dat ze zelfs over land trekken om de zee te bereiken. Aan het begin van de grote tocht veranderen de vissen sterk van uiterlijk: de kleur wordt donkerder, de kop spitser en de ogen groter. In de buik ontwikkelen zich voortplantingsorganen en het darmstelsel verschrompelt, waardoor het dier onderweg

Foto: Hans van den Bosch

verbeteren, en is volhardend in het uitvoeren van meerjarenplannen. Dertig jaar na de eerste herintroductie floreert de bever en zorgt hij op sommige plekken zelfs voor overlast door dijken te ondergraven.

Plant met eigen wil Uit recent onderzoek blijkt dat ook sommige planten ‘ondernemend’ zijn. Biologen vonden dat de vijfvingerkruidplant de concurrentie­ kracht van buren inschat en daar vervolgens op reageert. Het lijkt erop dat de plant beslis­singen kan nemen. Maakt hem dat ook tot een ondernemer? Misschien wel op onderdelen: met hun kleurige en geurige bloemen zijn veel planten experts in promotie en publiciteit. Ze vestigen de aandacht op zich en halen ‘klanten’ naar zich toe.

Elders in het plantenrijk vinden we productie­ afdelingen waar hightechbedrijven hun vingers bij aflikken. U kent ze wel, die ranke installaties met mini-zonnepanelen die in volcontinudienst draaien. Het productie­ proces verloopt volledig geauto­matiseerd, geluidloos en bijzonder milieu­vriendelijk.

Het waardevolle product is in vele toepassingen bruikbaar, of het nu vezels zijn of planken. Wat een duurzame onderneming!

Ranke installaties met mini-zonnepanelen die volcontinu draaien

Ondernemers zelf aan het werk zien?

In natuurgebieden van GLK kunt u de bever (‘visionair’) en de grote zilverreiger (‘opportunist’) spotten. De bever is dicht bij water in de weer. Omdat het een nachtdier is, zult u hem niet gemakkelijk zien, maar zijn opvallende vraatsporen aan bomen en takken zijn haast niet te missen. Goede observatieplekken zijn Maneswaard en De Spees, ten zuiden van de NederRijn tegenover de Grebbeberg, en Rosande Polder bij Oosterbeek. Langs de IJssel ter hoogte van Hattem is de Wiessenbergse Kolk een goede plek. De grote zilverreiger is in dezelfde uiterwaarden te vinden, maar ook in andere grasrijke landschappen.

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Locatie GLK

Wilt u overnachten in een historisch erfgoed? GLK verhuurt markante vakantie­ woningen zoals het oude sluishoofd bij de Ruïne Batenburg, het koetshuis Verwolde in Laren, het boswachtershuis Boslust op landgoed Zwaluwenburg bij Elburg, het poorthuis van kasteel Doorwerth en twee vakantiehuizen in Gorssel.

Boek uw (fiets)vakantie via www.buitenlevenvakanties.nl.

Op kastelen geïnspireerde kunstwerken

Een Zacht Geruis

De combinatie oud kasteel-moderne kunstenaar pakt, hoe kan het ook anders, voor elke locatie verschillend uit. Zo raakte Aline Eras in kasteel Rosendael gefascineerd door de enorme verzameling schelpen en koralen die gebruikt worden bij restauraties van de schelpengalerij in het park. Haar tekeningen zijn op allerlei plekken in het kasteel te zien.

Op kasteel Doorwerth krijgt het landschap­

Foto: Ivonne Zijp

Kunstenaars namen de afge­ lopen maanden hun intrek in een kasteel van GLK om zich te laten inspireren door de plek, het gebouw en de geschiedenis van de bewoners. Deze dialoog tussen heden en verleden leverde spannende kunstwerken op.

Vanaf 20 april is de tentoonstelling ‘Een Zacht Geruis’ te zien op onze zeven opengestelde kastelen.

Aline Eras maakt op schelpen en koralen geïnspireerde tekeningen

>

Een Zacht Geruis De tentoonstelling ‘Een Zacht Geruis’ is te zien in de zeven opengestelde kastelen van GLK. > 20 april tot en met 31 oktober 2018 Reguliere entreekosten www.glk.nl/kastelen

schilderen door de beroemde Oosterbeekse school een echo in het heden. Erik Odijk maakte een muurtekening met een denk­ beeldige tuin en tal van verwijzingen naar de geschiedenis van Doorwerth.

De andere kunstenaars die deelnemen aan dit bijzondere project, zijn Robbie Cornelissen (kasteel Hernen), Rosemin Hendriks (huis Verwolde), Heidi Link (kasteel Cannenburch), Jan Broekstra (huis Zypendaal) en Hans Wijninga (kasteel Ammersoyen).

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Nieuwe blik op erfgoed ‘Een Zacht Geruis’ is een initiatief van het Arnhemse productiehuis Plaatsmaken in samenwerking met GLK en Museum Arnhem. Het idee achter dit bijzondere concept is om de inspiratie van de kunstenaars over te dragen op bezoekers, en om een nieuw publiek aan te spreken.

In elk kasteel is een educatief programma en er verschijnt een glossy. www.eenzachtgeruis.nl

13

Project onder de loep

Nieuwe

beukenrij geplant op Rijnlandse roede Zo’n 150 jaar oud waren ze: de beuken aan de Schelmseweg in Arnhem, tussen de Bakenbergseweg en de Amsterdamseweg. Geplant rond 1865, als begrenzing van de lanenstructuur van landgoed Warnsborn.

Afgelopen oktober hebben de hoogbejaarde bomen plaatsgemaakt voor een nieuwe lichting. Een terugblik op een geslaagd project. Tekst: Karlijn van Onzenoort - Fotografie: Rob Schouten

14

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

“Het gaat me altijd aan het hart als een boom wordt omgelegd”, bekent Jacobine Diepenhorst, een van de omwonenden uit Hoogkamp, de wijk ten zuiden van de Schelmseweg. “Zeker die enorme reuzen.

Maar dat het noodzakelijk was, wist iedereen in de buurt eigenlijk wel. In de afgelopen jaren gebeurde het steeds vaker dat er takken afbraken of zelfs hele bomen omwaaiden. Met alle gevaar voor de verkeersveiligheid op deze drukke provinciale weg.”

Stukje omrijden Hélène Kuijpers herkent dat. Zij woont aan de noordelijke kant van de weg. “Bij stormachtig weer reed ik vaak een stukje om, zodat ik de Schelmseweg kon vermijden. Ik vertrouwde het daar niet meer. Enkele jaren geleden is mijn auto elders in Arnhem op een zomerse dag verpletterd door een omgewaaide eik en dat heeft een enorme indruk op me gemaakt.”

Daarnaast was de beukenlaan al lange tijd niet mooi meer, vindt ze. “Er waren veel bomen tussenuit gevallen, die grote gaten hadden achtergelaten.”

Ook praatte GLK omwonenden bij tijdens informatieavonden. “Daar is uitgelegd dat ouderdom op zich niet een reden was om te kappen”, vertelt Hélène. “De slechte gezondheid van de bomen speelde een rol, onder meer door strooizout, uitlaatgassen en vorming van zwammen. De wortels bleken ook aangetast, doordat de bomen dicht langs het asfalt stonden, zeker na de wegverbreding.”

Onmiddellijke kap Ook de eigenaren van de circa 200 resterende laanbomen – GLK en de gemeente Arnhem – wisten dat de bomen niet al te best waren. Ze lieten daarom in 2015 een onafhankelijk onderzoek doen. De uitkomst was dat twintig bomen onmiddellijk gekapt moesten worden, zelfs zonder vergunning. Daarna maakte GLK in samenwerking met de gemeente (eigenaar van enkele bomen) een plan voor de kap van de resterende bomen en voor herplanting.

Historische plantwijze Het meest opvallend was dat GLK ervoor koos om de 645 nieuwe beuken op historisch verantwoorde wijze te planten. De bomen zijn aan weerszijden van de weg in dubbele rijen neergezet in hetzelfde plantverband als 150 jaar geleden, namelijk op een Rijnlandse roede. Dat wil zeggen: op 3,76 meter van elkaar, zowel in de rij als tussen de rijen. Verder zijn de eiken langs het fietspad blijven staan, bij wijze van groene buffer vanuit de wijk Hoog­­kamp. Ook twee groepjes oude bomen – eentje bij de Bakenbergseweg, de ander bij de Amsterdamseweg – zijn behouden.

Gezondheid aangetast Ter voorbereiding hierop liet GLK in de nabijheid vleermuiskasten ophangen, zodat de vleermuizen die in de bomen huisden, een alternatief onderkomen konden vinden.

Meer licht Jacobine is blij met het resultaat. “We hebben meer licht in huis gekregen. Ook kunnen we verder weg kijken. We zien zelfs zonsondergangen!” Ze heeft nu het gevoel

dat ze in het bos woont, omdat ze over de Schelmseweg uitkijkt naar de bomen van landgoed Warnsborn. Wel denkt ze dat ze met de nieuwe boompjes de seizoenen minder bewust zal ervaren dan met de oude, kleurrijke beuken. Daarom houdt ze een dubbel gevoel. “Ik weet dat de kap nodig was, maar ik mis de mooie, wijze bomen wel een beetje.”

Sympathiek gebaar Ook Hélène is over het algemeen tevreden.

“Het hele project is netjes volgens de afspraken verlopen. En de Schelmseweg ziet er weer goed uit. Anders natuurlijk, kaler vooral. Maar niet lelijk. Doordat beuken lang hun blad houden en fraai roodbruin kleuren, is het een mooi plaatje.” Ze vindt het hoogteverschil tussen de kleine beuken en de wat stakerige eiken langs het fietspad wel groot. “Landschappelijk is het goed bedacht, want het oogt minder kaal, maar zolang de beuken klein zijn, ziet het er een beetje raar uit.” Desondanks vindt ze het behoud van de eiken ‘een heel sympathiek gebaar’ van GLK. Ze is er vast van overtuigd dat komende generaties weer zullen genieten van een mooie, volle bomenlaan. En dat er daarna opnieuw een generatie komt die een soortgelijk probleem zal moeten oplossen…

Volgende generaties zullen weer genieten van een mooie, volle bomenlaan

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

15

Mooi meegenomen

Gelders kasteel in Limburg

Ambachtelijk bier op Staverden

Tijdens een wandeling of fietstocht over de Veluwe even uitrusten met een lekker biertje? Of genieten van een proeverij met rondleiding? Dat kan vanaf deze zomer in bierbrouwerij De Uddelaer in Koetshuis Staverden.

De Uddelaer brouwt ambachtelijke speciaalbieren: Blond, India Pale Ale, Tripel en Witbier. Heerlijke biertjes voor een moment van aandacht.

Grote delen van Limburg behoorden ooit tot het hertogdom Gelre. In 1646 bouwde Marcelis van Gelre in Arcen een kasteel.

Het ‘Gelderse kasteel’ en het bijbehorende 32 hectare grote tuinencomplex Kasteeltuinen Arcen worden door het Limburgs Landschap beheerd.

Kasteeltuinen Arcen Te bezoeken vanaf 29 maart www.kasteeltuinen.nl Bij inlevering van deze bon krijgt u samen met uw huisgenoten (maximaal 4 personen) speciale korting op een bezoek aan Kasteeltuinen Arcen, inclusief bezichtiging van het ingerichte kasteel. U betaalt € 12,75 in plaats van € 17 per persoon.

De Uddelaer Koetshuis Staverden www.uddelaer.nl In samenwerking met De Uddelaer geeft GLK 10x2 bierproeverijen weg. De proeverij bestaat uit een rondleiding, toelichting door de brouwmeester, vier proefglaasjes en een bier. Datum en tijd in overleg.

MOOI MEEGENOMEN

MOOI MEEGENOMEN

Entree Kasteeltuinen Arcen*

Stuur een e-mail met ‘gratis

€ 12,75 p.p. in plaats van € 17

proeven’ naar tijdschrift@glk.nl

*geldig t/m 4-11-2018, niet in combinatie met andere acties en tijdens Elfia en avondopenstellingen

16

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Groot & klein

Tekst: Maaike Kuyvenhoven – Fotografie: Gerard van Bree

Beklim

de Koningsberg!

Albert Tempelman (65): “Bij vrienden en familie vertel ik altijd enthousiast over het mooie werk van GLK. Als vrijwilliger werf ik donateurs en sta ik op fairs om mensen tekst en uitleg te geven. Mijn zoon en schoondochter zijn net donateur geworden. Toen ik hoorde dat er een juniordonateurschap kwam voor kinderen tot 12 jaar, zei ik direct tegen mijn vrouw: dan hebben wij dit jaar een mooi cadeau voor onze kleinkinderen! Ik denk dat het voor opa’s en oma’s heel leuk is om hun kleinkinderen aan te melden als SuperSpeurder.”

Mathilda Tempelman (65): “Grootouders zijn zich bewust van wat ze nalaten, van hun erfenis. Als moeder was ik daar niet zo mee bezig.”

Albert: “We hebben zestien kleinkinderen met wie we graag de natuur in gaan.”

Minthe (6): “Opa, kunnen we als ik bij jou ben een speurtocht maken in de natuur?”

Albert: “Natuurlijk! Weet je nog dat ik jou de sporen van zwijnen liet zien? En de afdrukken van hertenpoten? We zien de dieren niet, maar ze zijn er wel!”

Minthe: “Ik weet nog iets leuks. Een keer overdag een heel lang dutje doen en dan ‘s nachts wakker blijven om de zwijnen te zien.

Ik hou ook van vogeltjes, en vossen zijn heel schattig. Hé, daar is een trapje. Daar ga ik oprennen!”

Silas (4): “Ik ook, ik hou van rennen.”

Mathilda: “Daarna mogen jullie de Koningsberg beklimmen.”

Albert: “In dit boek 50 x speuren en spelen staan allemaal leuke dingen die je kunt doen.

Nu ik met pensioen ben, heb ik zo veel meer tijd en rust om samen met de kleinkinderen de Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

natuur te beleven. Heerlijk! Op de school waar ik werkte, noemden de kinderen mij altijd de natuurmeester.”

SuperSpeurder van GLK Twee kleinkinderen van Albert en Mathilda Tempelman beklommen de Koningsberg in Rozendaal. Dit is een van de activiteiten uit het boek 50x speuren en spelen dat kinderen tot 12 jaar krijgen als zij door hun (groot)ouders worden aangemeld als SuperSpeurder bij GLK. Geeft u uw (klein) kinderen ook het SuperSpeurderschap cadeau? Dat kan via de bijgevoegde aanmeldkaart of via www.glk.nl/superspeurder

17

Het bedrijf achter “Compliment voor het fraaie onderhoud! Een van mijn favoriete landgoederen is de Regulieren. Het geld wordt daar goed besteed aan onderhoud en beheer.”

“Meegedaan aan een excursie over eetbare natuur op landgoed Kieftskamp. Een prachtig stukje Achterhoek!”

“We hebben geslapen in het poort­ gebouw van kasteel Doorwerth. Enorm genoten van de romantische sfeer en lekker gewandeld!”

mooi Gel Regelmatig ontvangen we dit soort aardige berichten van enthousiaste donateurs en andere liefhebbers van natuur en cultuur. Met haar mooie bossen, een diversiteit aan landschapstypen en de vele kastelen heeft Gelderland dan ook veel te bieden. Dat komt allemaal niet vanzelf tot stand. GLK verricht daarvoor een heleboel werk, zowel in het veld als op kantoor.

Tekst: Kees Jansen

18

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Foto: Marcel Slagman

“Wat een prachtig gebied is het Wekeromse Zand. Ooit een excursie met Remco Oosterkamp gedaan. Hij straalde passie uit!”

Achter de toegangshekken van GLK gaat behalve veel moois ook veel ‘management en uitvoering’ schuil

Foto: Arie de Knegt

Planmatig werken Voor het beheer van de in totaal 12.000 hectare landgoed met 650 gebouwen en 30 kastelen, waarvan 7 opengesteld voor publiek, heeft GLK beheervisies ontwikkeld. Alle waardevolle soorten, natuurlijke kenmerken en cultuurhistorische highlights staan hierin beschreven. Aan de hand hiervan maken we jaarplannen voor het uitvoerende werk.

Bij groenbeheer gaat het bijvoorbeeld om het onderhouden van wandel- en fietspaden, het

schonen van sloten, maaien en snoeien, het inspecteren van bomen en het houden van toezicht. Bij kastelen gaat het om de jaarlijkse housekeeping (schoonmaak), het beheer van ruim 24.000 collectiestukken, het organiseren van evenementen en het onderhoud van daken, kozijnen, grachten, parken en tuinen.

Onder leiding van groenbeheerders en kasteelmanagers voeren onze mensen al deze werkzaamheden uit. Daarbij worden zij geholpen door ruim zevenhonderd vrijwilligers. Hun onbetaalde inzet is voor GLK – en voor het behoud van Gelderse natuur en cultuur – van levensbelang.

Foto: Arie de Knegt

Net als elk ander bedrijf moet GLK haar huishoudboekje op orde houden. De jaarlijkse kosten voor beheer, onderhoud, restauraties en herinrichting zijn ongeveer € 20 miljoen.

Deze kosten dekt GLK voor 80 procent zelf door middel van donateurschappen, schen­ kingen en nalatenschappen, verpachtin­gen en verkoop van hout. Daarnaast ontvangen we bijdragen van onder meer de provincie Gelderland, onze partner die ook wil dat Gelderland mooi blijft. Op deze manier kunnen we natuur en erfgoed in stand houden en leveren we ook waardevolle bijdragen aan bijvoorbeeld het Gelders toerisme, schoonwatervoorziening en een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor mensen en bedrijven. Veel inwoners van Gelderland zijn trots op hun mooie omgeving, GLK zorgt ervoor dat zij dat kunnen blijven.

De inzet van vrijwilligers is voor GLK van groot belang

Onderzoek en voorbereiding Op verschillende plekken in Gelderland is GLK de laatste jaren ook bezig landbouwgrond om te vormen tot nieuwe natuurgebieden.

Dit leidt tot meer diversiteit in het landschap, waardoor verdwenen soorten planten en dieren er geleidelijk kunnen terugkeren.

Aan zo’n gebiedsverandering gaan heel wat stappen vooraf: samen met de provincie een keuze bepalen voor het soort natuur, plannen maken voor ontwerp en inrichting, geld vinden voor de uitvoering, nadenken over de aanleg van wandelpaden, archeologisch en bodemonderzoek doen, vergunningen aanvragen en communiceren met alle betrokken partijen. Bij elke stap moeten we

rekening houden met verschillende belangen en wet- en regelgeving.

Verantwoording afleggen Als erfgoedorganisatie gaat GLK van oudsher op een maatschappelijk verantwoorde wijze te werk. Om dat voor iedereen ook goed zichtbaar te maken, zijn we voor een aantal keurmerken gecertificeerd.

Bijvoorbeeld voor natuur en landschap (SNL), verantwoord bosbeheer (FSC), museale collecties (Museum­register Nederland), erkende goede doelen (CBF) en algemeen nut beogende instellingen (ANBI). We leggen verantwoording af aan de instanties achter deze keurmerken, maar ook aan iedereen die geld doneert voor het werk van GLK. Zodoende kan iedereen zien wat we doen, hoe professioneel we dat doen, wat iets heeft gekost en wat de resultaten zijn. De eisen op het gebied van transparantie worden steeds strenger. Doordat we onze zaakjes goed op orde hebben, kunnen we daaraan voldoen.

Foto: Rob Schouten

lderland

Beheervisies en jaarplannen vormen de basis voor het werk van GLK

De verzameling zeventiende-eeuwse kruiken en kannen in kasteel Ammersoyen maakt deel uit van de ruim 24.000 tellende collectie die GLK beheert

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

19

Bijzondere donateur

Bart van Meer, Bedrijfsvriend van GLK

‘Medewerkers proefdonateur gemaakt’ Bart van Meer, advocaat van Dirkzwager advocaten & notarissen in Arnhem, vond het ‘volstrekt logisch’ om Bedrijfsvriend van GLK te worden. Voor nog meer binding kregen alle kantoormedewerkers die nog geen donateur waren, bovendien een proefdonateurschap. “Ik kan me niet voorstellen dat je níet wild enthousiast wordt als je GLK aan het werk ziet.” Tekst: Laura Thuis - Fotografie: Gerard van Bree

“GLK is gewoonweg uniek!” Bart van Meer windt er geen doekjes om. “Ze beheren ruim 12.000 hectare grond en doen dat op een bijzonder empathische manier. In een meervoud van belangen manoeuvreren ze

heel knap om hun doelstellingen – behoud van landschap en erfgoed voor de komende decennia – te waarborgen. Ze zijn altijd bezig met de lange termijn. Dat spreekt mensen ook zo aan. Het beklijft.”

20

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Enthousiast twitteren “We zijn dan ook heel trots dat we GLK als cliënt hebben. Juridisch is het interessant, omdat er veel meer aspecten spelen dan bij ‘gewoon’ vastgoed. Maar ook privé draag ik de organisatie een warm hart toe. Ik woon vlak bij landgoed Biljoen in Velp, waar ik elke dag wel even wandel. Als je dan ziet hoe ze onlangs de grachten rondom kwekerij Overhagen hebben schoongemaakt. En hoe daar weer een pareltje tevoorschijn is gekomen. Het is toch fantastisch dat er een organisatie is die zich hierom bekommert? En dan al die vrijwilligers, ze doen het toch allemaal maar. Ik twitter daarom regelmatig over GLK. Om mensen te enthousiasmeren.”

58 nieuwe donateurs “Wat ik nog graag wil vertellen, is dat we afgelopen jaar 58 medewerkers die nog geen donateur waren, een proefdonateurschap cadeau hebben gedaan.” Volgens Van Meer zit het in het DNA van Dirkzwager om natuur en cultuur te sponsoren: “We ondersteunen ook Intro­dans, Het Gelders Orkest, Toneelgroep Oostpool en Het Posttheater. Ze hebben toegevoegde waarde, we moeten er zuinig op zijn. Stel je eens voor dat waardevolle cultuur en natuur zouden verdwijnen. Dan zou je toch een heel armoedige maatschappij hebben?”

Dank u wel

Periodiek schenken aantrekkelijk

Een periodieke schenking heeft fiscale voordelen. Bij een periodieke schenking van ten minste vijf jaar is het jaarlijks te schenken bedrag aftrekbaar voor de inkomstenbelasting.

Afhankelijk van het belastingtarief kan het belasting­voordeel oplopen tot 52 procent.

Deze vorm van schenken kan nog steeds door middel van een notariële akte, maar mag ook in een schriftelijke overeenkomst tussen u en het goede doel worden vastgelegd.

Een modelschenkings­overeenkomst kunt u downloaden op de website van de Belasting­ dienst. De perio­dieke gift moet u tijdens haar looptijd jaarlijks verantwoorden in uw aangifte inkomstenbelasting.

Wilt u meer weten?

Informatie over periodieke schenkingen vindt u op www.glk.nl (Help mee).

Voor een persoonlijk advies staat onze rentmeester, Willem van Vliet, u graag te woord: (026) 355 25 43 of w.vanvliet@glk.nl.

Eenmalige schenking U kunt natuurlijk ook eenmalig schenken. Daarvoor kunt u gebruik maken van een van de onderstaande bankrekeningen, onder vermelding van ‘eenmalige schenking’: Stichting Het Geldersch Landschap, NL38 RABO 0381 6062 95 Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen, NL30 RABO 0381 6027 53 Schenken is ook mogelijk via www.glk.nl (Help mee, Geef een gift)

Grote bijdragen van Postcode Loterij

En gunt u uw medewerkers ook een (gratis) proefdonateurschap? Dan kunnen zij een jaar lang kennismaken met GLK. Hoe u Bedrijfsvriend van GLK kunt worden, ziet u op www.glk.nl (Help mee, Bedrijfsvrienden).

Tijdens het jaarlijkse Goed Geld Gala van de Nationale Postcode Loterij, afgelopen februari, heeft LandschappenNL € 13,5 miljoen ontvangen. Van dit bedrag gaat ruim € 935.000 naar GLK. We benutten dit geld om natuur en landschap in Gelderland te behouden en beleefbaar te maken.Op de foto Hank Bartelink, directeur-bestuurder van LandschappenNL, en Quinty Trustfull, ambassadeur van de Postcode Loterij met de cheque voor de provinciale

ANBI

Recente giften

Wordt u ook Bedrijfsvriend?

Stichting Het Geldersch Landschap en Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen zijn door de Belastingdienst aangewezen als Algemeen Nut Beogende Instellingen (ANBI). De ANBI-status biedt belastingvoordelen voor zowel de instelling als de gever.

De ANBI-status kent een publicatie­plicht om inzicht te geven in de stichtingen.

De hiervoor aangewezen documenten en informatie over ANBI vindt u op onze website www.glk.nl (Service & vragen, Veelgestelde vragen).

Foto: Roy Beusker Fotografie

Rozen knippen op Warnsborn Ook tijdens GLK-landschapsveilingen slaagt Van Meer erin mensen warm te maken voor onze organisatie. “We kopen met ons kantoor meestal een tafel en nodigen gasten uit waarvan we weten dat ze feeling hebben met natuur en cultuur. Zelf schrijven we natuurlijk ook in op objecten die geveild worden. Rozen knippen op Warnsborn, met de schaapskudde mee... Samen met mijn vrouw heb ik al fantastische uitstapjes mogen maken. Het leuke is ook dat je altijd met mensen uit het veld te maken krijgt. Gepassioneerde mensen!

Dat merken we ook tijdens de bijeenkomsten van de Bedrijfsvrienden, waar ik altijd met mijn collega Anouk Bisseling naartoe ga. Zij neemt het notariaat voor GLK voor haar rekening.”

Landschappen. De Landschappen ontvangen sinds 1996 bijdragen en zijn de Loterij en haar deelnemers hiervoor zeer dankbaar.

In de afgelopen periode mochten we weer de nodige giften, verhoogde donateursbijdragen, lijfrente-, periodieke en notariële schenkingen ontvangen. Stichting Gewin-Storm de Grave Fonds schonk € 17.500 voor de aankoop van natuurterreinen. Dhr. en mevr. Bijleveld uit Loenen stortten de € 1.120 die zij van de gasten op hun 65ste verjaardagsfeest kregen op onze bank­rekening. Marcel Brons, Sonja Warbroek, Jessica Exterkate en Alex van Galen schonken € 520 naar aanleiding van hun gezamenlijke verjaardag. Met de vermelding ‘voor het kleine beetje groen dat we nog hebben’ maakte Dhr. Wilmink uit Huissen € 500 naar ons over. Dhr. en mevr. Heinen uit Heurne voldeden hun hun periodieke schenking van € 500. Het Bert en Joos Mastenbroek Fonds doneerde zijn jaarlijkse gift. We ontvingen € 100 van een donateur uit Beuningen ter gelegenheid van haar zestigste verjaardag, € 1.000 van een donateur uit Arnhem als dank voor het onderhouden van de landgoederen en een contante gift van € 1.000 (met vriendelijke groet) van een gulle gever. En nog een aantal mensen maakte in totaal maar liefst € 38.608,50 naar GLK over. Alle gulle gevers heel hartelijk bedankt!

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

21

Liefde voor het vak

Draaien voor de prins Al van verre zie je hem fier boven de dijk uittorenen. Een karakteristiek baken in het vlakke uiterwaardenlandschap van de Maas. In februari 2016 kocht GLK de molen in het stadje Batenburg voor een symbolisch bedrag van de Vereniging De Hollandsche Molen. De vrijwillig molenaars waren part of the deal. Tekst: Karlijn van Onzenoort – Fotografie: Gerard van Bree

Hans Schamp is een van de vrijwillig molenaars van het Batenburgse monument.

In zijn werkzame leven had hij niet alleen een drukke fotozaak in Nijmegen, maar kluste hij ook regelmatig aan zijn eigen huis in Lith, een rijksmonument. “Met dat huis is het eigenlijk allemaal begonnen, want pal ernaast ligt molen Zeldenrust. De beruchte molen uit het boek ‘Dorp aan de rivier’ van Antoon Coolen, waar het niet pluis is”, vertelt hij met een knipoog. “Vóór die tijd had ik niets met molens, maar dat veranderde al snel.”

Kreunend gebint Hans ging in de leer bij de Lithse molenaar en volgde de opleiding tot vrijwillig molenaar.

Hij werkte heel wat uren op de stenen molen

22

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

De Batenburgse molen is een van de weinige standerdmolens met een rieten kap en heeft een wieklengte van 25,5 meter

van zijn woonplaats. “Maar het liefst wilde ik ook draaien op een standerdmolen”, bekent hij. “Dus toen ik in 2006 een advertentie zag van De Hollandsche Molen voor de standerdmolen in Batenburg, reageerde ik prompt.” Dit type is de oudste houten windmolen van ons land. De naam is ontleend aan de standerd: de rechtopstaande stam van ongeveer zeventig centimeter, midden in de molen. “Als je deze molen op de wind zet, draait de kast rond. En het allermooiste vind ik het piepen en kraken als de molen draait. Het ‘kreunend gebint’ noemen we dat.”

Draagvlak voor molen Een moderne molenaar is breed georiënteerd, vindt Schamp. “Hij moet kennis hebben van het landschap en van de geschiedenis van de streek waarin de molen staat. Ook moet hij wat kunnen vertellen over de historie van de molen. Verder is enige vogelkennis meegenomen, zeker bij deze molen aan de Maas. Daarnaast moet de molenaar beschikken over sociale vaardigheden, zodat bezoekers een prettig gevoel overhouden aan hun bezoek. Dat alles is belangrijk voor het draagvlak voor de molen.”

Historisch ensemble De Batenburgse standerdmolen dateert uit 1531. De kasteelheer van de Heerlijkheid Batenburg verplichtte de boeren in de omgeving hun graan op zijn molen te laten malen. Door de overname in 2016 herstelt GLK het ensemble, dat – behalve uit de molen – bestaat uit een kasteelruïne met omliggende grond en enkele huisjes, een eendenkooi en de Liendense Waard. Al deze elementen, die deel uitmaakten van de Heerlijkheid Batenburg, horen historisch gezien bij elkaar.

Toekomstplannen De toekomstplannen voor de Batenburgse molen moeten nog gemaakt worden, aldus Hans. “Als er wind is, kom ik hier. De kast moet regelmatig gedraaid worden, anders komt die vast te zitten. Maar het is nog niet duidelijk of ik ook op vaste dagen ‘voor de prins’ ga draaien, dus de wieken zal laten rondgaan.

Zelf vind ik het sowieso leuk om bezoekers te ontvangen. Mensen die over de dijk fietsen en spontaan even afstappen.” De kans dat er koren gemaald gaat worden, acht hij klein.

Maar dat vindt hij geen bezwaar, want voor de prins draaien, doet hij met veel plezier.

Immaterieel erfgoed Onlangs plaatste de Unesco het molenaar­ schap op de lijst van immaterieel erfgoed.

Dat is goed nieuws, vindt Hans. “Sinds de negentiende eeuw zijn immers bijna alle molens stil komen te liggen door de opkomst van onder andere stoomgemalen en meelfabrieken. Na de Tweede Wereldoorlog raakten veel molens in hun bestaan bedreigd, en daarmee het ambacht als geheel.

Gelukkig is daarin een kentering gekomen.

Tegenwoordig zijn er in Nederland nog zo’n vijftig professionele molenaars.”

Voor de prins van Oranje Als gediplomeerd vrijwillig molenaar mag je ‘voor de prins draaien’. Dit betekent dat de wieken rondgaan zonder dat het maalmechaniek wordt aangedreven. De uitdrukking stamt uit de Tachtigjarige Oorlog. Bij de belegering van een stad probeerden de Spanjaarden de overgave af te dwingen door het uithongeren van de bevolking.

Binnen de stadsmuren liet men dan de molen draaien ‘voor de prins van Oranje’ om de suggestie te wekken dat er nog voldoende graan en dus eten was. Dit ontmoedigde de Spanjaarden op den duur om te blijven. Ze braken op en de stad was behouden.

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

23

Jacques Brinkman In de sportwereld geniet hij bekendheid vanwege twee gouden hockeymedailles op de Olympische Spelen. Maar als het aan Jacques Brinkman ligt, wordt hij voortaan ook als bierbouwer gezien.

In het koetshuis van kasteel Staverden opent hij een proeflokaal.

“Ondernemen is ook een sport.”Tekst: Rik Booltink - Fotografie: Gerard van Bree

Sportieve

Foto: Carmella Cellamare

ondernemer op Staverden

24

Jacques Brinkman woont in Bilthoven maar beschouwt de Veluwe als zijn tweede thuis.

Vrijwel dagelijks rijdt hij naar Uddel, waar zijn ambachtelijke bierbrouwerij De Uddelaer is gevestigd. “Prachtig is het om binnendoor te rijden, van dorpje naar dorpje, langs mooie landgoederen en boerderijen. Dat bevestigt het beeld van de Veluwe dat ik van kinds af aan heb.”

De brouwerij in Uddel werd drie jaar geleden opgericht door een oom die vroeger vlak bij landgoed Staverden woonde. Brinkman: “Hij vroeg me een keer te komen kijken en ik was direct enthousiast. Na een spoedcursus bierbrouwen ben ik erin gestapt.”

Oude vrienden uit de sportwereld keken ervan op. “Als we vroeger in de kantine zaten, dronk ik nooit bier – alleen cola. Maar wij maken speciaalbier: Uddelaer. Dat is wat anders dan het doorsnee pilsje.” Op de kaart staan intussen vier soorten: Blond, India Pale Ale, Tripel en Witbier.

“We zitten dicht bij het Uddelermeer, een prachtige plek met mooi, zacht water”, zegt Brinkman. “Andere grondstoffen halen we bij Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

leveranciers. Ik kan niet in de toekomst kijken, maar je kunt je voorstellen dat we zelf hop gaan verbouwen om van De Uddelaer nog meer een streekproduct te maken.”

Een droomlocatie In de brouwerij in Uddel komen nieuwe recepten tot stand. Koetshuis Staverden krijgt een publiek karakter en wordt in de zomer volledig operationeel. “Het idee is dat het een

Mooi portret brewpub wordt: bier proeven en de unieke sfeer opsnuiven tussen de ketels. Fietsers, wandelaars en andere natuurliefhebbers kunnen bij ons naar binnen en een biertje drinken.” Voor Brinkman is het landgoed een droomlocatie. “We wilden een plek in de buurt van Uddel. Staverden is een plaats met historie en past goed bij de rijke traditie van het bierbrouwen.”

Hij is ambitieus. “Succes was er in het hockey en ik heb ook een prima onderneming – ik zit in de sticks, ballen en schoenen. Van De Uddelaer wil ik ook een succes maken. We hoeven niet de grootste te worden. Wel willen we het allerlekkerste biertje maken, toonaangevend in de regio zijn en een bijdrage leveren aan waardevolle momenten.”

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Jacques Brinkman over GLK “Als ik door een bos wandel, geniet ik van de natuur en zit er als het ware een boswachter in me. Ik heb oog voor onderhoud en wil dat het allemaal netjes blijft. Met kastelen en ander erfgoed is dat net zo. Als ik van afstand naar Staverden kijk, denk ik: wauw, te gek. Maar dichterbij zie je dat er heel wat bij komt kijken om alles goed te houden. Zo’n kasteel is onderhoudsgevoelig. GLK kiest voor een gedegen aanpak, dat is mooi. Ik heb daar grote waardering voor.”

25

GLK TOT DE KERN

GLK maakt Gelderland mooier door natuurgebieden en cultureel erfgoed in stand te houden. Achter de schermen creëren professionals daarvoor de randvoorwaarden door middel van onderzoek, beleidsontwikkeling en marketing.

Bruiklenen verrijken collectie GLK In de opengestelde kastelen van GLK bevindt zich een collectie van ruim 24.000 museale voorwerpen. Een groot gedeelte hebben we met hulp van particulieren en ondersteunende fondsen in de loop der jaren aangekocht. Prachtige voorbeelden zijn het portret van Catharina van Arkel op kasteel Ammersoyen en achttiende-eeuwse zilveren sauskommen op kasteel Cannenburch.

Sommige objecten kopen we niet, maar krijgen we in bruikleen. Het gaat dan om stukken die oorspronkelijk bij een kasteel en zijn vroegere bewoners horen. Voormalige kasteelbewoners of collega-instellingen geven ze aan ons in bruikleen omdat ook zij willen dat ‘huis en goed’ bijeenblijven. Zo kunnen we, zonder dat we ze feitelijk bezitten, een aantal waardevolle objecten tonen die goed passen bij hoe we onze kastelen graag presenteren, namelijk in bewoonde staat.

Een mooi voorbeeld van een bruikleen is te vinden op huis Verwolde waar de laatste eigenaar, Allard Philip Reinier Carel baron van der Borch van Verwolde, bij de overdracht van het huis in 1977 het interieur intact wilde houden. Een deel van de inventaris schonk hij aan GLK, een ander deel bracht hij onder in een familiestichting en ontvingen we in bruikleen.

Een ander voorbeeld betreft de portretten van de Brantsen van de Zyp Stichting. Alwine gravin von der Goltz-Brantsen bracht in 1951 deze bijzondere collectie onder in een stichting, met de wens de kunstwerken te tonen op de Gelderse kastelen waar de geportretteerden hebben gewoond. De schilderijen zijn onder meer in huis Zypendaal te bewonderen. Een aantal portretten van de familie Van Spaen uit de collectie keerde terug naar kasteel Biljoen, toen dit in 2009 in bezit kwam van GLK.

Portret van Alexander van Spaen, bruikleen uit de collectie van de Brantsen van de Zyp Stichting.

Nieuwe samenstelling Raad van Advies GLK heeft een Raad van Advies die de directie adviseert over de te voeren strategie, het meer­ jarenbeleid en ontwikkelingen in de samenleving.

De raadsleden komen uit verschillende maatschappelijke geledingen waaronder het bedrijfsleven, de wetenschap en het openbaar bestuur. In 2017 heeft de Raad van Advies onder meer gesproken over de merkidentiteit en de positionering van GLK en meegedacht over mogelijkheden om in te spelen op hedendaagse trends.

In 2017 veranderde de Raad van Advies van samenstelling. Vijf leden namen afscheid in verband met het einde van hun termijn: • jhr.ir. W.H.J. (Willem) de Beaufort (voorzitter) • ir. J.C. (Hans) Boxem • M.H.M. (Mathieu) Gremmen (vicevoorzitter) • ir. A.A.A. (Adriaan) van der Linden • drs. C. (Carel) Nobbe Inmiddels is de Raad van Advies weer voltallig en bestaat hij uit de volgende leden: • ing. A. (Annette) Augustijn-van Buren (voorzitter) • G.H.M. (Gerard) Alferink • ir. J.M. (Jelle) Buizer • dr. W. (Willem) Bijleveld • A.G. (Patrick) Jansen • W.F. (Wouter) van Maanen • B. (Bob) van der Put • drs.ir. J.A. (Judith) Slagt • ir. R. (Reinder) Van der Wal • mr. M. (Michael) Dijkstra Taurel • prof. dr. D. (Dolly) Verhoeven • drs. M.J. (Mark) van der Wolf

Vacatures Raad van Toezicht Door het vertrek van twee leden van de Raad van Toezicht zoekt GLK twee nieuwe mensen met een antenne voor maatschappelijke en politieke ontwikkelingen en affiniteit met natuur en cultuur in Gelderland. Het betreft een onbezoldigde functie. Een volledige beschrijving vindt u op www.glk.nl.

Reacties zijn welkom tot en met 17 april 2018.

26

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Uitnodiging donateursexcursie 2018

Verborgen parels aan de IJssel en de Berkel Onze jaarlijkse donateursexcursie voert op zaterdag 2, maandag 4 en dinsdag 5 juni naar enkele verborgen parels. We bezoeken het huis Reuvens­ weerd aan de IJssel en bekijken ons landgoed De Voorst aan de oevers van de Berkel. Gaat u met ons mee?

In de ochtend brengen we u naar Cortenoever, het gebied aan de IJssel waar Rijkswaterstaat onlangs ingrijpende maatregelen heeft getrof­f en om het steeds vaker voorkomende hoogwater in goede banen te leiden. ’s Middags gaan we naar het dal van de Berkel, de rivier die 110 kilometer verderop in Duitsland ontspringt en bij Zutphen uitmondt in de IJssel.

Bezoek aan mysterieus huis In Cortenoever bezoeken we landgoed Reuversweerd en het gelijknamige, mysterieuze huis dat meer dan een halve eeuw onbewoond was, maar geconserveerd is gebleven. Rond 1830 liet de toenmalige eigenaar van het landgoed een rechthoekig landhuis bouwen met een symmetrische voorgevel in Franse empirestijl. In 1921 werden er moderniseringen in het huis aangebracht, zonder het oorspronkelijke karakter te verstoren. Ruim twee decennia later raakte het huis door oorlogshandelingen echter zodanig beschadigd, dat de toenmalige bewoners het hebben verlaten. Kenmerkend aan het huis is het imposante bordes met zuilen. Grote

aandacht is ook besteed aan het interieur.

De huidige slechte staat verhult niet het indrukwekkende interieur met schouwen, plafonds en stucdecoraties waaronder een gezicht op Zutphen. Onlangs kreeg het huis een nieuwe eigenaar die het huis en omliggende park weer in oude luister gaat herstellen.

De Berkel meandert weer In de vorige eeuw werd de eens lieflijk kronkelende rivier de Berkel door mensenhanden getransformeerd tot een strakke afwatering. De afgelopen jaren zijn de oude meanders gelukkig weer teruggebracht, geheel naar de hedendaagse richtlijnen voor waterbeheer. Stroomversnellingen, vistrappen, binnenmeertjes en afgevlakte

oeverwanden zorgen er voor dat verdwenen soorten weer terugkeren op de aan weerszijden gelegen landgoederen.

Zeventiende-eeuwse grandeur We bezoeken hier landgoed De Voorst en maken een rondgang om het gelijknamige huis, waarvan het interieur van Daniël Marot tijdens de oorlog verloren is gegaan. Het exterieur van het huis, dat eind zeventiende eeuw werd ontworpen door Jacob Roman, en de imposante hekken verraden de grandeur van een Gelders ‘hof’. Tijdens de wandeling komen de verhalen over de invloedrijke bewoners en beroemde ontwerpers van het huis aan de orde en hebben we een prachtig zicht op de meanderende Berkel, de natuurontwikkelingen en landgoed ‘t Velde.

Huis Reuvensweerd

Schrijf u in!

Inschrijven kan vanaf 16 maart tot 4 april via www.glk.nl/excursie, het tabje Service & vragen op onze website of de antwoordkaart in dit blad.

De excursie start om 10.00 uur en eindigt om 17.00 uur in Brummen. Maximaal 200 deelnemers per dag, maximaal 1 introducé per persoon. Toewijzing gebeurt op volgorde van binnenkomst. Excursiekosten € 47,50 p.p. inclusief vervoer per touringcar, lunch, koffie en thee. Uiterlijk in week 20 ontvangt u bericht en bij deelname nadere informatie over de startlocatie, parkeren, openbaar-vervoerpunt en een betalingsverzoek. Bij annulering na 24 mei ontvangt u de helft van het bedrag terug c.q. bent u de helft van de deelnamekosten verschuldigd. Voor eventuele vragen kunt u bellen met Lenie Burgers: (026) 355 25 37 of Anne van den Hul: (026) 355 25 33 of een e-mail sturen naar donateurs@glk.nl.

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

27

Mooi beeld

28

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Park Rosendael Het kasteel weerspiegelt zich in de grote vijver. Binnen zijn alle ingerichte vertrekken spic en span. Buiten nodigt de bloesem uit tot een heerlijke wandeling. Rosendael heeft zin in het voorjaar, u ook? Foto: Arnold van der Wiel

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

29

Gelderse paden

> Zaterdag 12 mei 09.20-17.30 uur Deelname: € 55, donateurs € 49,50 Opmerking: rolstoelen kunnen niet mee; houdt u rekening met traplopen in kasteel Cannenburch Start- en eindpunt: parkeerplaats Veluwetransferium, achter NS-station Nunspeet Informatie: Aleid Bosch, (038) 376 94 82 of Harro Frieling, (055) 355 72 47 Reserveren: (026) 355 25 55 of www.glk.nl/evenementen

Lekker naar buiten!

Open dagen moestuin Brakel In de Oude Moestuin op ons landgoed Brakel groeien zo’n tweeduizend soorten sierplanten en kruiden waaronder veel zeldzame soorten. Op tien zondagmiddagen kunt u deze historische tuin bezoeken. Onze vrijwilligers die de tuin onderhouden, de heer en mevrouw Ermstrang, delen hun kennis en enthousiasme graag met u. In de tuin zijn ook diverse plantzaadjes te koop. Buiten de open dagen is het mogelijk om de tuin op afspraak te bezoeken. > 16 april, 6 en 20 mei, 3 en 17 juni, 1 en 15 juli, 5 en 19 augustus, 2 september 13.00-17.00 uur Gratis toegang Informatie: (0418) 67 25 46 www.glk.nl/brakel

Bloesembustocht Bommelerwaard De boswachter neemt u mee naar de Bommelerwaard. Tijdens de eerste tussenstop in kasteel Ammersoyen drinkt u een kop koffie/thee en hoort u het verhaal van het kasteel. We rijden door naar landgoed Waardenburg en Neerijnen waar we uitstappen voor een korte wandeling in het parkbos. Deelnemers die slechter ter been zijn, bezoeken de kasteeltuin. Na de lunch in restaurant de 3 Zussen, in Meteren, vervolgen we onze reis naar landgoed Mariënwaerdt.

Tot slot wacht ons een glaasje zelf geperst sap en een kleine versnapering bij fruitbedrijf de Hoenderik in Tricht. Van hieruit brengt de bus ons weer naar Geldermalsen en vervolgens naar Velp. Rijdt u mee? Vooraf reserveren. > Zaterdag 28 april 09.00-18.00 uur (Velp), 09.45-17.15 uur (Geldermalsen) Deelname: € 55, donateurs € 49,50 Opmerking: rolstoelen kunnen niet mee; houdt u rekening met traplopen in kasteel Ammersoyen Start- en eindpunt Velp: NS-station Velp Start- en eindpunt Geldermalsen: NSstation Geldermalsen (P en R) Informatie: Bert Idsingh, 06 25073821 Reserveren: (026) 355 25 55 of www.glk.nl/evenementen

30

Foto: Ton Rothengatter

Historische moestuin

Voorjaarsbustocht Noord-Veluwe De boswachter neemt u mee naar het noordelijk deel van de Veluwe. Vanaf station Nunspeet rijden we via Elburg en landgoed Zwaluwenburg naar De Dellen, waar we koffie drinken in restaurant De Ossenstal. Via Wezep (Vuursteenberg) en Hattem (Algemene Veen, Wiessenbergse Kolk en Hoenwaard) gaan we bij Wapenveld (Berghuizen en Klooster Hulsbergen) de IJsseldijk op. Dan keren we weer terug naar de Veluwe: langs Epe naar Vaassen waar we in het koetshuis van kasteel Cannenburch lunchen. Na een korte rondleiding door het kasteel vervolgen we onze reis via Apeldoorn en Staverden naar Garderen waar we een aperitief drinken.

Tot slot rijden we via Elspeet terug naar Nunspeet. Gaat u met ons mee? Vooraf reserveren.

Het complete overzicht excursies en evenementen kunt u raadplegen op www.glk.nl/evenementen of in de gratis app van GLK. Om het excursieoverzicht vier keer per jaar digitaal toegestuurd te krijgen, stuurt u een e-mail met als onderwerp ‘excursie­ overzicht’ naar donateurs@glk.nl

Landgoed Waardenburg Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Beleef onze kastelen!

Kasteel Ammersoyen Ammersoyen Middeleeuws Bewoond Tijdens de Pinksterdagen logeert de hertog van Gelre met zijn hofhouding in het kasteel.

Het jaar 1400 herleeft met een kampement, een valkenier, boogschutters, zwaardvechters, kinderspelen, een markt, muziek, dans en nog veel meer. Een leuk dagje uit voor jong en oud! > Zondag 20 en maandag 21 mei Entree: e-ticket € 8,50, kassa € 9,50 Informatie: (073) 594 95 82 of ammersoyen@glk.nl www.middeleeuwsammersoyen.nl www.glk.nl/ammersoyen

Ammersoyen Middeleeuws Bewoond

Huis Zypendaal Pasen op Zypendaal Tijdens de paasdagen leiden we u graag rond in huis Zypendaal in Arnhem.

De interieurdecoratie van het huis is deels nog achttiende-eeuws, met onder meer een ingelegde marmeren vloer. De hoofdverdieping omvat oorspronkelijke objecten waaronder portretten van de familie Brantsen. Ook het legendarische ‘Mannetje van de Zyp’ is te zien. Kinderen krijgen na afloop een mooie kleurplaat. > Zondag 1 en maandag 2 april 12.00-16.00 uur (elk uur rondleiding) Deelname: € 7,50, kinderen 4 t/m 18 jaar € 4,50; donateurs en Museumkaarthouders gratis Informatie: (026) 364 46 45 of zypendaal@glk.nl www.glk.nl/zypendaal

> Foto: Paleis Het Loo

Kasteel Cannenburch Tentoonstelling ‘Hoog bezoek’ Op de Cannenburch is dit jaar de tentoonstelling ‘Hoog bezoek’ te zien. Gastconservator Paul Rem selecteerde objecten uit Paleis Het Loo die toebehoorden aan de koninklijke familie (nu in langdurig bruikleen van de Geschiedkundige Vereniging Oranje-Nassau). De tentoonstelling is deels opgesteld in het kasteel en sluit hier thematisch aan op de ingerichte vertrekken. Het andere deel is te zien in het Bouwhuis van het kasteel en is ook erg leuk voor kinderen. U komt er meer te weten over de bezoeken van maar liefst vier koninginnen aan de Cannenburch. Paleis Het Loo is tot 2021 gesloten, waardoor deze tentoonstelling de unieke kans biedt een deel van de collectie toch te bezichtigen. > 1 april t/m 31 oktober 12.00-17.00 uur (di t/m zo) Entree: € 9,50, kinderen tot 12 jaar € 5,25; donateurs en Museumkaarthouders gratis Informatie: (0578) 57 12 92 www.glk.nl/cannenburch Kop en schotel met koningin Wilhelmina ter gelegenheid van haar inhuldiging in 1898

Foto: Ton Rothengatter

Kasteel Doorwerth Kasteelse klusjes klaren Op het kasteel werd vaak gefeest, veel gedanst en soms ook gevochten. Maar vooral moest er hard gewerkt worden. Tijdens de klusjesmiddagen helpen kinderen de kasteelheer en kasteeldame met allerlei nuttige en spannende kasteelse klusjes. Bij de kassa krijgen de kinderen hun klussenlijst mee. > Woensdag 2 mei 11.00-17.00 uur Deelname:€ 11,50, kinderen 4 t/m 18 jaar € 5,25; donateurs en Museumkaarthouders gratis www.glk.nl/doorwerth Hernen Binnenste Buiten

Kasteel Hernen Hernen Binnenste Buiten De natuur ontluikt, we gaan naar buiten.

‘Hernen Binnenste Buiten’ is een dag vol activiteiten zoals bloemschikken, wandelin­ gen, rondleidingen, excursies, knutselen en ontdekken wat eetbaar is in de natuur rondom het kasteel. Natuurlijk kan ook het kasteel zelf bezocht worden. > Zondag 29 april 11.00-17.00 uur Deelname inclusief kasteelbezichtiging: € 8,50, kinderen 4 t/m 18 jaar € 5; donateurs en Museumkaarthouders gratis Informatie: (0487) 53 19 76 of kasteelhernen@glk.nl www.glk.nl/hernen

Kasteel Rosendael Paaseieren speuren in het park De paashaas heeft zijn eieren in het park verstopt. Kan jij ze vinden? Rosendael is voor kinderen en volwassenen een leuk dagje uit. Het kasteelpark heeft veel bijzondere boomsoorten en een rozentuin maar ook tuinsieraden als de Bedriegertjes, de schelpengalerij, een theekoepel en vijvers met fonteinen. > Zondag 1 en maandag 2 april 11.00-17.00 uur Entree park: € 5, kinderen 4 t/m 18 jaar € 3; donateurs en Museumkaarthouders gratis Deelname speurtocht: € 1 extra Informatie: (026) 364 46 45 of rosendael@glk.nl www.glk.nl/rosendael Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Huis Verwolde Verwolde in oorlogstijd Hoe bleef huis Verwolde (Laren) in de oorlog gespaard? Waarom veranderde het chique edelmanshuis in een sobere kliniek voor tuberculosepatiënten? Hoe verging het de bewoners van het landgoed, de verzetsmensen en de onderduikers?

Tijdens een 1,5 uur durende rondleiding komt aan de hand van uniek fotomateriaal het oorlogsverleden weer tot leven. Vooraf reserveren. > Zaterdag 5 mei 14.00-17.00 uur Deelname: € 15, kinderen tot 18 jaar € 8; donateurs en Museumkaarthouders € 6,50, kinderen tot 18 jaar € 3 Informatie: (0573) 40 18 25 Reserveren: verwolde@glk.nl www.glk.nl/verwolde 31

Pronkstuk

Portretten van prins Willem V en prinses Carolina, toegeschreven aan Tethart Philipp Christian Haag naar Jean-Etienne Liotard, circa 1757. De originele tekeningen gingen in vlammen op bij de brand van kasteel Nederhemert in 1945.

Een snoezig Charmant en aantrekkelijk zijn de twee kinderportretten in de eetkamer van kasteel Cannen­burch. Met zijn blauwe sjerp en grote onder­ scheiding op de borst, stelt een prinsje voor. Het is de achtjarige prins Willem V. Het meisjesportret toont zijn vijf jaar oudere zus prinses Carolina.

Tekst: Jorien Jas – Fotografie: Hans Wijninga

32

Beide achttiende-eeuwse portretten werden geschilderd naar pasteltekeningen van Liotard, een kunstenaar die aan vorstenhoven zeer geliefd was. Het snoezige tweetal hoort al sinds 1958 thuis op de Cannenburch. Door een schenking van een particulier kregen ze daar een passende plek: vlak bij Paleis Het Loo, waar Willem en Carolina vaak kwamen.

Het grondgebied van Het Loo grensde langdurig aan dat van de Cannenburch.

Zonder twijfel heeft prins Willem een kasteelbewoner gekend. Als net aangetreden stadhouder benoemde hij in 1766 Johan Hendrik baron van Isendoorn, heer van Cannenburch, tot ritmeester van de cavalerie.

Mooi Gelderland – Voorjaar 2018 – Geldersch Landschap & Kasteelen

Zouden de prins en prinses, op jonge leeftijd of later, de Cannenburch ook in levende lijve hebben bezocht? Helaas valt dat niet te bewijzen.

>

het jongetje onmis­ken­baar

tweetal

Van 1 april t/m 31 oktober zijn op kasteel Cannenburch behalve deze portretten ook veel andere koninklijke stukken te bewonderen. De tentoonstelling ‘Hoog bezoek’ laat objecten zien uit Paleis Het Loo, dat enige jaren gesloten is in verband met renovatie. www.glk.nl/cannenburch