Aan de slag voor een mooie Veluwe

Steeds meer mensen trekken de natuur in, met de hond, op de mountainbike of wandelend. Door de coronacrisis is de druk op toch al kwetsbare natuurgebieden en landgoederen alleen maar groter geworden. Op sommige momenten dreigen soorten te bezwijken onder al dat onbedoelde menselijke geweld. Tijd voor maatregelen, maar welke? Tekst: Kees Jansen

Samen aan de slag voor een mooie

Veluwe

Foto: Rob van ‘t Zelfde Directeur Herre Dijkema van Toerisme Veluwe Arnhem Nijmegen en projectleider Recreatiezonering Veluwe bij de provincie Gelderland Hans van Altena praten erover op een ruim bemeten picknickbank op landgoed De Oorsprong in Oosterbeek. De zon schijnt door de zachtjes wuivende bomen, we kijken uit over de glooiende overgang van de Veluwe naar de Rijn. Er passeren geregeld wandelaars, al dan niet met hond. “Is het hier eigenlijk losloopgebied?”, vraagt Van Altena zich af als een pitbullachtige viervoeter nieuwsgierig rond de bank snuffelt.

aan de slag

Honden los

Het voorval met de hond sluit naadloos aan op het gespreksonderwerp. “Het gebruik van de natuur verandert,” zegt Van Altena, “dat is een gegeven. Er komen steeds meer mensen en hun actieradius wordt groter, waardoor het beslag op de natuur toeneemt. Verder zie je een ander gedrag en gebruik van de natuur. Een boswachter die mensen aanspreekt op het loslaten van honden, krijgt sneller te horen dat men vindt dat de hond los moet kunnen lopen. Al dat soort ontwikkelingen noodzaken iets te doen. Anders komt de natuur in de verdrukking.” Dijkema is het met hem eens: “Door de coronacrisis zie je dat veel meer mensen de natuur in gaan. Voor hen is dat een zegen, voor de natuur is het in sommige opzichten een vloek. We gaan vaak naar dezelfde plekken, waardoor we de natuur te veel belasten. Dat deed al langer opgeld, maar nu zie je het sterker.”

Dit is de toekomst

Van Altena vult aan: “Wat je nu in de natuur ziet, is waarschijnlijk de situatie van over vijf tot tien jaar. Na corona zullen mensen weer de stad in gaan of naar de sportvereniging, maar in de toekomst is dit echt wat je kunt verwachten.” De nieuwe bezoekers van bos en hei hebben volgens de twee bijna allemaal goede intenties, maar komen wel vanuit hun eigen perspectief. Dijkema: “Veel mensen die voorheen niet zoveel in de natuur kwamen, gaan nu ineens naar buiten. Sommigen gedragen zich alsof ze in een winkelstraat of attractiepark lopen, ze gooien bijvoorbeeld ook de rotzooi van zich af. Tot op zekere hoogte is dat volgens mij tekenend voor onze onthechting van de natuur. We zijn minder verbonden, beschouwen natuur meer als een product. Iets waar we gebruik van maken.” Opvallend genoeg zijn het volgens Dijkema niet zozeer mensen ‘van elders’ die voor al

Welkom in de kraamkamer van Moeder Natuur

Geniet ervan, maar betreed het thuis van de dieren met rust en respect.

Tijdens het broedseizoen, de tijd waarin de dieren extra kwetsbaar zijn, vragen de boswachters van GLK en andere natuurorganisaties u om om Moeder Natuur met respect te behandelen.

die drukte zorgen: “Tachtig procent van al het bezoek aan de Veluwe komt uit de regio. Wij als inwoners van Gelderland zijn dus in belangrijke mate verantwoordelijk voor de extra druk op de natuur. Dat betekent dat daar ook een belangrijk deel van de oplossing zit, in de vorm van communicatie en aandacht.”

Samenwerking

Dijkema en Van Altena zijn vol lof over de landschap- en natuurorganisaties op de Veluwe die samen met gemeenten en provincie de handen ineengeslagen hebben om in te spelen op de steeds grotere natuurdrukte. Dat heeft geresulteerd in een conceptzoneringskaart die wordt besproken en uitgewerkt in overleg met bewoners en ondernemers. Op de zoneringskaart worden plekken aangewezen voor intensief recreatief gebruik, maar er zijn ook stilte- en rustgebieden waar dieren en planten ongestoord hun gang kunnen gaan. Daarnaast zijn er gebieden die een beperkte groep bezoekers kunnen hebben. Het is de bedoeling om in 2022 de eerste maatregelen te nemen, waarbij het bijvoorbeeld kan gaan om het verleggen van paden of het ontwikkelen van nieuwe recreatieve voorzieningen.

Veluwe interessanter

“De vraag is: waar geven we de mensen ruimte en waar geven we de natuur rust? Daar moet balans in komen”, zegt Van Altena. “Ik denk dat de Veluwe er interessanter van wordt. Wat vind je als bezoeker nou leuker als je de natuur in gaat: dat je heel veel mensen ziet of dat je van het groen en de omgeving kunt genieten?” Overigens gaat het niet best met de Veluwse natuur. “Dat komt niet alleen door de druk van recreanten, maar vooral ook door de stikstofneerslag en droogte”, zegt Van Altena. “Daardoor gaan op grote schaal bomen dood, verdwijnen insecten en krijg je minder vogels. Veel mensen zijn zich er helemaal niet van bewust hoe slecht het gesteld is. ‘Hé, er valt zomaar een boom om. Hoe kan dat nou, het waait niet eens’, hoor je dan. De achteruitgang van de kwaliteit van de natuur is niet zo in het publieke bewustzijn aanwezig.”

Kraamkamer

Volgens Van Altena is die bewustwording erg belangrijk. “Je moet goed uitleggen wat onze massale aanwezigheid in de natuur voor effect heeft. Daarom is de campagne ‘Kraamkamer van Moeder Natuur, waaraan ook GLK meedoet, een goed initiatief. Laat de bezoekers maar zien wat er allemaal gebeurt als ze in bepaalde delen van het bos komen of wat het effect is op vogels als je je hond los laat lopen. Als je weet dat daardoor vogels niet meer gaan broeden, zul je dat minder snel doen.” Hij denkt dat het bewustmaken van mensen zelfs belangrijker is dan verbieden en handhaven. “Er is maar een heel kleine groep bij wie dat werkt. De meeste natuurbezoekers zijn van goede wil, alleen ontbreekt vaak de kennis.”

Mensen echt bereiken

Ook Dijkema ziet veel heil in voorlichting aan die grote groep. “We zullen goed moeten nadenken over hoe we mensen echt bereiken. Je kunt een natuurliefhebber wel enthousiast laten vertellen over mooie vegetatie en zeldzame diersoorten, maar het moet ook aansluiten op de belevingswereld van mensen die daar niet zo in thuis zijn. Misschien moeten we iets doen met een thema als ‘de Veluwe is van ons allemaal’. Het zou mooi zijn als we mensen meer met de natuur in hun omgeving kunnen verbinden.”

Meer informatie:

www.recreatiezoneringopdeveluwe.nl

Hans van Altena en Herre Dijkema: ‘Bewustmaken belangrijker dan verbieden en handhaven’