DE ILLEGALE TABAKSHANDEL COMPLEET IN KAART
Stand van zaken medio 2025
Dit is een uitgave van de Nationale Smokkel Monitor in opdracht van de Vereniging Nederlandse Sigaretten en Kerftabakfabrikanten (VSK). Eerste druk, augustus 2025.
Aan deze uitgave is de grootst mogelijke zorg besteed. Mocht u van mening zijn dat bepaalde cijfers of andere data onjuist zijn, horen we dat graag: redactie@smokkelmonitor.nl
Bronnen: Kantar, WSPM, KPMG, Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Centraal Planbureau (CPB), Eurostat, Office Européen de la Lutte Antifraude (OLAF), Nederlandse Douane (Ministerie van Financiën), Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD, Belastingdienst), Europol, World Bank Group, ANP, De Telegraaf, Trouw, Algemeen Dagblad, Financieele Dagblad, BN De Stem, NOS, NTR, RTL Nederland, nu.nl, Brusselse Nieuwe, World Customs Organization, Accijnsmonitor, Rijnmond, De Dagelijkse Standaard, L1 Nieuws, JT International, Trimbos Instituut, VZinfo.nl (RIVM, Ministerie VWS), DepositPhotos.
Bekijk hier de vorige editie van deze uitgave.
Ons land telt 2,7 miljoen rokers1, die samen zorgen voor circa 3 miljard2 euro aan accijnsinkomsten in 2025. Maar van alle tabak die in Nederland wordt geconsumeerd, is inmiddels zo’n 40%3 niet in ons land gekocht, waar dat vorig jaar nog een kwart was. Recent onderzoek van het RIVM4 heeft het zelfs over 60%.
De smokkel van sigaretten en shag stijgt hoe dan ook exponentieel. De manier waarop rokers aan hun tabaksproducten komen is daarmee fundamenteel veranderd. Van de tabakswinkel of supermarkt om de hoek, naar de verboden online aankoop via social media of tabaksdagtochtjes naar Luxemburg en Duitsland. Vlakbij gelegen landen waar tabak soms de helft goedkoper is.
Het kopen van buitenlandse, illegaal geïmporteerde of illegaal geproduceerde sigaretten en shag is in de afgelopen jaren sterk genormaliseerd. Wat ooit gold als overdreven Hollandse zuinigheid, wordt inmiddels gezien als een logische, verdedigbare keuze. De praktijk laat zien dat het gedrag van consumenten sneller is veranderd dan de aannames waarop het overheidsbeleid is gebaseerd. De Nationale Smokkel Monitor wil inzicht bieden in die realiteit. Deze uitgave is bedoeld als feitelijke en actuele kennisbron voor iedereen die direct of indirect betrokken is bij het accijnsbeleid.
De Nationale Smokkel Monitor is opgebouwd als breed en betrouwbaar platform, waarin data uit meerdere bronnen en wetenschappelijke onderzoeken samenkomen en duiding wordt gegeven aan de trends die de praktijk laat zien.
Voor deze editie is gebruik gemaakt van recente data van onder meer de Douane en de FIOD, aangevuld met informatie uit onderzoeken van WSPM, Kantar en andere internationale bronnen. Samen geven zij een helder beeld van de omvang en ontwikkeling van illegale handel, grensverkeer en alternatieve distributiekanalen. De tendens is kristalhelder: grootschalige smokkel en (consumptie van) illegaal geproduceerde tabak zijn gemeengoed geworden in de Nederlandse samenleving.
Wij maken ons al jaren zorgen over de groei van illegale handel en aankopen over de grens en vertrouwen er op dat de Nationale Smokkel Monitor bij kan dragen aan effectieve beleidsvorming.
Arnoud Ongerboer de Visser
Voorzitter Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VSK)
1 Trimbos Instituut Gezondheidsenquête (2024)
2 Voorjaarsnota (2025)
3 Gemiddelde van 4 marktonderzoeken van WSPM en Kantar (2024)
4 Gedragseffecten van de accijnsverhoging op tabak (RIVM, 2025)
Wat ooit gold als overdreven Hollandse zuinigheid, wordt inmiddels gezien als een logische, verdedigbare keuze.
Winkeliers in de grensstreken zien hun omzet al jaren kelderen en veel van hen moeten hun winkel sluiten.
De zwarte markt groeit letterlijk voor hun deur.
OVER HET NEDERLANDSE TABAKSBELEID
Het aantal sigaretten uit het buitenland stijgt harder dan het aantal Nederlandse rokers daalt.
Sinds het Nationaal Preventieakkoord (2018) leunt het Nederlandse tabaksbeleid op twee pijlers: hogere accijns en minder verkooppunten. Doel: een rookvrije generatie in 2040. Concreet zou over 15 jaar nog maar 5% van de volwassenen roken, en zouden jongeren er zelfs in geen enkel geval meer aan beginnen.
Hoe kreeg het Preventieakkoord zijn beslag? De prijs van sigaretten verdubbelde in 10 jaar, die van shag verdrievoudigde zelfs. De verkoop in supermarkten stopte in 2024. Eerder, in 2022, werden sigarettenautomaten al verboden in Nederland. In 5 jaar tijd daalde het aantal verkooppunten van 21.600 naar 3.600.
Maar het aantal rokers is sinds 2020 nauwelijks gedaald (van 20% naar 18,2%)5, in weerwil van het wensdenken van de overheid na enorme accijnsverhogingen. Wat wel verandert, is waar men z’n tabak koopt. In de grensstreek neemt de omzet van tabakswinkeliers al jaren af, terwijl de verkoop in België, Duitsland en Luxemburg floreert.
Prijs sigaretten
Prijs shag
De gevolgen zijn zichtbaar: sigaretten en shag worden massaal over de grens gekocht of via illegale kanalen verhandeld. Online zijn ze ’met een druk op de knop’ te bestellen; zonder leeftijdscontrole (alleen in het legale circuit wordt identificatie gevraagd aan jongeren).
De zwarte markt groeit letterlijk voor de deur van de speciaalzaak, terwijl ondernemers geconfronteerd worden met steeds meer regels om het roken te ontmoedigen. Nederlandse sigaretten hebben al jaren een uniforme en onaantrekkelijke verpakking. In de meeste winkels mogen ze niet langer worden vertoond in het schap. Dit in tegenstelling tot het buitenland, waar pakjes tabak gewoon zichtbaar in het schap staan en waar het logo van de merken nog wel op is afgebeeld.
De Douane ziet de toegenomen interesse vanuit het criminele circuit. Afgelopen jaar werden 217 miljoen illegale sigaretten onderschept6 Maar met open grenzen, beperkte capaciteit en slimme smokkelaars is het een ongelijke strijd. Inmiddels wordt bijna de helft van de in Nederland gerookte tabak niet hier gekocht. De smokkel ervan stijgt, het aantal inbeslagnames varieert van jaar tot jaar, maar het gaat om honderden miljoenen sigaretten. Genoeg om alle rokers in het land te voorzien van illegale rookwaar.
De oorzaak is evident: de prijsverschillen zijn enorm. Een pakje sigaretten kost in Nederland minimaal € 12; voor hetzelfde pakje betaal je in Duitsland 9 euro en in Luxemburg zo’n € 7. Wie wat groter inkoopt, heeft de benzinekosten er zo uit. Er vertrekken wekelijks bussen vol ‘tabakstoeristen’ naar de buurlanden. Die betalen vier tientjes voor de reis en besparen minstens 240 euro als ze vier sloffen mee naar huis nemen. Voor shag wordt bij aankoop van 4 sloffen zelfs zo’n 580 euro bespaard. Winst voor de geplaagde roker, verlies voor de Nederlandse staat.
Het idee achter accijnsverhogingen – ontmoediging via de portemonnee – klinkt logisch. Maar dat werkt alleen als je controle houdt op de markt. Die is Nederland inmiddels volledig kwijt. Rokers zijn niet gestopt, maar hebben zich aangepast aan de situatie. Jongeren krijgen tabak eenvoudiger dan ooit in handen. Het gevolg: een beleid dat bedoeld was om te beschermen, vergroot nu juist de risico’s: voor de volksgezondheid, de veiligheid op straat, onze staatsinkomsten én de positie van winkeliers.
5 VZinfo.nl (RIVM, Ministerie VWS)
6 Jaarrapportage Douane (2024)
De illegale tabakshandel compleet in kaart • Stand van zaken medio 2025
Er vertrekken wekelijks bussen vol ‘tabakstoeristen’ naar de buurlanden.
KERNCIJFERS 2024-2025
Misgelopen staatsinkomsten per jaar
Het bedrag dat de Nederlandse schatkist misloopt aan accijns en btw is in de afgelopen jaren opgelopen van 1,4 miljard naar 2,6 miljard euro per jaar7. Als we de cijfers van het RIVM en de Douane als uitgangspunt nemen, komt dit bedrag zelfs op 3,5 miljard euro uit8
Accijnsverhoging tabak versus inflatie
shag sigaretten CPB inflatie
In de afgelopen 15 jaar is de prijs van tabak (met name die van shag) buitenproportioneel gestegen ten opzichte van de inflatie.
7 Accijnsmonitor, WSPM (2024) en Kantar (2024)
8 Gedragseffecten van de accijnsverhoging op tabak (RIVM, 2025) en Empty Pack Survey Douane (2024)
De illegale tabakshandel compleet in kaart • Stand van zaken medio 2025
17,60
Prijs pakje shag (50 gram)
19,50
15,00
Prijs pakje sigaretten (20 stuks)
10,00
Prijsverschillen met buurlanden
De prijsverschillen met onze buurlanden blijven stijgen. In Duitsland is een pakje shag 15 euro goedkoper. In Luxemburg betaal je op dit moment 7 euro voor een pakje sigaretten.
Belastingdruk op tabak
belasting
belasting
De consumentenprijs van een pakje sigaretten of shag bestaat in Nederland voor meer dan 80% uit belasting (accijns plus btw).
Miljoenen in beslag genomen sigaretten
De Douane en FIOD namen sinds 2019 meer dan 1 miljard illegale sigaretten in beslag.
De illegale tabakshandel compleet in kaart • Stand van zaken medio 2025
Aantal verkooppunten in Nederland
In 5 jaar tijd daalde het aantal verkooppunten van 21.600 naar 3.600. In 2022 werden sigarettenautomaten verboden en in 2024 stopte de verkoop in supermarkten.
Hoeveel % van alle tabak is niet in Nederland gekocht?
SIGARE TTEN 40%
SHAG 49%
In 2024 werd geen accijns betaald over 40% van alle sigaretten en 49% van alle shag9. Een jaar eerder werd nog ‘slechts’ 25% van alle tabak in het buitenland of het illegale circuit gekocht.
9 Gemiddelde van 4 marktonderzoeken van WSPM en Kantar (2024)
De Nederlandse Douane en FIOD namen sinds 2019 meer dan 1 miljard illegale sigaretten in beslag.
GEVOLGEN VOOR DE SAMENLEVING
Het Nederlandse tabaksbeleid heeft niet alleen economische en fiscale gevolgen, maar raakt ook rechtstreeks aan maatschappelijke thema’s als volksgezondheid, veiligheid en ondernemerschap. De werkelijkheid laat zien dat de gevolgen van het beleid op straat, in wijken en in de dagelijkse praktijk voelbaar zijn. Hiernaast zetten we de belangrijkste maatschappelijke effecten op een rij.
TABAK
OPGEHEVEN
Jongeren kunnen makkelijker dan ooit aan tabak komen De verkoop van illegale sigaretten vindt grotendeels buiten toezicht plaats: op straat, via social media en aan de deur. Leeftijdscontrole ontbreekt volledig. Dat maakt jongeren extra kwetsbaar. Terwijl de overheid inzet op bescherming, krijgen zij in de praktijk juist makkelijker toegang tot tabak.
Geen zicht op de kwaliteit
Illegale sigaretten worden geproduceerd zonder toezicht of controle. Er is geen zicht op de gebruikte ingrediënten of productiemethoden. Consumenten – vaak onwetend – lopen extra gezondheidsrisico’s. Waar legale producenten gebonden zijn aan strenge eisen, geldt dat niet voor het illegale circuit.
Criminaliteit en onveiligheid nemen toe
De handel in illegale tabak is een lucratieve business voor georganiseerde misdaad. Steeds vaker vindt die handel plaats in woonwijken, op parkeerplaatsen en via koeriers aan huis. Dat tast de veiligheid in buurten aan. Bovendien maakt het illegale consumptie normaal: ‘iedereen doet het’, wat opsporing en handhaving bemoeilijkt.
Het midden- en kleinbedrijf betaalt de prijs
Tabakswinkeliers krijgen te maken met steeds strengere regels, stijgende kosten en dalende omzet. Door grote prijsverschillen met het buitenland en beperkte beleidsruimte is het verdienmodel voor veel ondernemers verdwenen. De prijs van tabak wordt grotendeels door de overheid bepaald, maar de gevolgen van smokkel komen volledig op het bord van de ondernemer. Voor veel winkels is het simpelweg niet meer lonend om open te blijven of dreigt een faillissement.
Ondertussen wordt er op straat volop illegaal gehandeld. Winkeliers (die ook dienst doen als pakketpunt) verwerken regelmatig pakketten met illegale rookwaren. En zo worden ze alsnog onbedoeld een schakel in een keten waar ze zelf de dupe van zijn.
Maatregelen die waren bedoeld om Nederland van het roken af te helpen, veroorzaken onbedoeld schade aan de samenleving. De feiten zijn helder en de gevolgen breed voelbaar. Het is tijd voor een koerswijziging: Nederland heeft behoefte aan nieuw, effectief en realistisch beleid.
KOOP
TABAK
OPGEHEVEN
KOOP
TABAK
OPGEHEVEN
TABAK
OPGEHEVEN
Illegale sigaretten kopen via sociale media is makkelijker dan ooit.
UIT DE MEDIA
De Nationale Smokkel Monitor verzamelt het laatste nieuws over de illegale tabakshandel en bijkomende criminaliteit.
De illegale tabakshandel compleet in kaart • Stand van zaken medio 2025
Meer nieuws: smokkelmonitor.nl/nieuws
HET WERK VAN EEN
“Illegale handel in sigaretten en shag is booming business”
PRIVÉ RECHERCHEUR
De illegale handel in sigaretten en shag groeit uit tot een criminele industrie van formaat, waar miljarden in omgaan. Daarom zet VSK ook in op praktische ondersteuning van de opsporingsdiensten. De brancheorganisatie werkt samen met een gespecialiseerde privérechercheur. Deze begeeft zich op verzoek van de Nederlandse tabaksproducenten tussen de illegaliteit, om cruciale informatie te verzamelen.
In dit interview geeft de privérechercheur een uniek inkijkje in de wereld van illegale tabak. Zijn observaties en undercoveraankopen helpen om structuren bloot te leggen en meldingen richting de autoriteiten te onderbouwen. Het is risicovol werk, maar onmisbaar om zicht te krijgen op deze snelgroeiende schaduweconomie.
Je werkte jarenlang als rechercheur bij de overheid. Waarom ben je dit werk gaan doen?
“Tijdens mijn loopbaan bij de overheid onderzocht ik allerlei vormen van illegale handel, waaronder de handel in nepmerkkleding, de smokkel van shag en sigaretten en de illegale productie daarvan. Ik heb van binnenuit gezien hoe geraffineerd én winstgevend die handel is. Na mijn werk in overheidsdienst wilde ik mijn kennis en ervaring blijven inzetten om de illegale tabakshandel mee helpen te bestrijden. Nu draag ik als privérechercheur mijn steentje bij aan het blootleggen van netwerken en het ondersteunen van de opsporing. Dat past bij me: ik ken de markt, de spelers én de beperkingen van de overheid.”
Hoe ziet jouw werk er in de praktijk uit?
“Naast tips via WhatsApp begin ik vaak online te zoeken. Op verschillende social media platforms en obscure Marktplaatsachtige sites worden vaak shag en sigaretten goedkoop aangeboden, dus ver beneden de officiële prijs. Het varieert van sloffen tot hele dozen, met daarin 50 sloffen (oftewel 10 duizend sigaretten). Er wordt vaak geadverteerd met een prijs waarvoor je in Nederland nog geen half pakje kunt kopen. Als het aanbod verdacht is door de tekst van de advertentie, de prijs, de hoeveelheid of foto’s neem ik contact met de aanbieder op, als zogenaamd geïnteresseerde koper. Vervolgens regel ik een ‘testaankoop’: ik koop dan tussen de één en tien sloffen sigaretten. Grotere aankopen doe ik bewust niet… ik wil de handel niet onnodig financieel ondersteunen. Vaak zet ik iemand als pseudokoper in en observeer ik zelf de overdracht. Een testaankoop doe ik nooit alleen, je weet niet wie je tegenover je hebt en het gaat immers toch om illegale en dus strafbare handel.”
Wat valt je het meest op aan hoe de handel zich ontwikkelt?
“De brutaliteit en de nonchalante manier waarop deze handel plaatsvindt. Het gebeurt steeds zichtbaarder. Als ik een testaankoop heb geregeld dan vindt de overdracht vaak gewoon plaats midden in een woonwijk of op een parkeerplaats langs de snelweg of bij een supermarkt. Vroeger gebeurde dat soort dingen met meer terughoudendheid en voorzichtigheid vanuit de verkoper. Nu lijkt het alsof niemand zich nog ergens voor schaamt of bang is om betrapt te worden. Het contact met de aanbieder is over het algemeen ook normaal, relaxt zelfs.”
Wat doe je met de informatie die je verzamelt?
“Na elke actie stel ik een uitgebreid rapport op. Daarin staat wat ik heb waargenomen: betrokken persoon of personen, kentekens, locaties, verpakkingskenmerken. De sloffen sigaretten gaan vervolgens naar de betreffende fabrikant. Daar worden ze onderzocht op herkomst en kwaliteit, zodat we weten of het illegaal geproduceerde of gesmokkelde sigaretten betreft. Die rapporten gebruikt VSK om meldingen te onderbouwen richting de Douane of andere autoriteiten. Helaas is er nog steeds geen structurele samenwerking tussen de private en de publieke opsporing.
Kom je ook in gevaarlijke situaties terecht?
“Dat gebeurt gelukkig zelden. Mijn ervaring als rechercheur helpt zeker, maar het is vooral belangrijk om kalm te blijven en snel te schakelen. Je moet goed aanvoelen wanneer je kunt doorgaan en wanneer je moet stoppen. Ik neem bepaalde voorzorgsmaatregelen, maar er kleeft ook een bepaald risico aan dit soort werk. Het is vooral erg belangrijk om alert te blijven tijdens een testaankoop. Soms raak je in een onverwachte situatie terecht, bijvoorbeeld blijkt de auto van de verkoper al een tijdje naast die van jou te staan. Maar dan is het vooral zaak om rustig te blijven en een goed verhaal klaar te hebben.
Waarom vind je het belangrijk om dit werk te doen?
“Omdat ik zie dat de handel grootschaliger en zichtbaarder wordt. En omdat het niet bij een paar illegale pakjes sigaretten blijft: er zit in een aantal gevallen georganiseerde criminaliteit achter. Uit wetenschappelijke onderzoeken komt naar voren dat deze handel een relatie heeft met mensenhandel, drugs en wapenhandel, uitbuiting en witwassen. Door mijn werk probeer ik bij te dragen aan betere opsporing hiervan. Ik blijf me erover verbazen hoe makkelijk het tegenwoordig ook gaat. Als er niet wordt ingegrepen, kunnen deze netwerken hun gang blijven gaan. Dat moeten we samen willen voorkomen.”
“De brutaliteit en de nonchalante manier waarop deze handel plaatsvindt. Het gebeurt steeds zichtbaarder.”
Illegale sigarettenfabrieken zijn allesbehalve hygiënisch en kenmerken zich door slechte arbeidsomstandigheden.
KIJKJE ACHTER DE SCHERMEN VAN EEN ILLEGALE FABRIEK FABRIEK
Het RTL-programma ‘De Douane in Actie’ belichtte onlangs een inval waarbij een illegale sigarettenfabriek werd opgerold door het SMOKE-team van de Douane en de FIOD. Het programma liet zien hoe een professioneel ingerichte productielocatie opereert, welke werkwijzen en hoeveelheden hierbij komen kijken. Er worden aan de lopende band door de Douane grote en kleine hoeveelheden illegale sigaretten gevonden. In 2024 werden er zelfs twee illegale fabrieken ontmanteld.
Begin 2025, in een ogenschijnlijk onverdacht pand in Arnhem, werd een volledig ingerichte illegale sigarettenfabriek ontdekt door de gezamenlijke inzet van Douane en FIOD. De zaak kwam aan het licht via een tip, waarna het SMOKE-team een inval voorbereidde. In het pand werden miljoenen illegaal geproduceerde pakjes sigaretten aangetroffen, samen met complete verpakkingslijnen en machineonderdelen. Deze konden direct ingezet worden voor massaproductie.
De Douaneinspecteurs vertelden dat de productielijn verrassend professioneel was opgezet: van materiaal toelevering tot impregnatie, snij en verpakkingsmachines: alles was aanwezig. Een deel van de ter plekke gefabriceerde rookwaren ging naar het Douanelaboratorium, waar monsters werden geanalyseerd om de samenstelling en herkomst van de tabak te verifiëren en accijnsinformatie te bevestigen.
Dit was geen amateuristisch atelier in een schuur, maar een volwaardige fabriek met geavanceerde machines en grondstoffen voor massaproductie. Hiermee wordt de professionaliteit en impact van de illegale industrie pijnlijk duidelijk.
Bij de inval werden containers vol sigaretten in beslag genomen. De verdachte bende had in korte tijd een grote voorraad opgebouwd, klaar voor transport naar klanten en distributeurs in Nederland, België en Duitsland. Alle illegale tabak is ter plaatse vernietigd om recycling of misbruik te voorkomen. Het opsporen, veiligstellen en vernietigen van dergelijke locaties vergt specialistische capaciteit. Vooral binnen open EUgrenzen vormt dit een structureel probleem, waar voortdurende (internationale) samenwerking tussen Douane, FIOD en politie cruciaal is.
De FIOD voegde hieraan toe dat dergelijke laboratoria niet alleen de staatskas schaden via accijnsontduiking, maar ook de hele detailhandel en het antirookbeleid ondermijnen. De illegale productie creëert grote winsten voor criminele netwerken en verstoort eerlijke concurrentie met legale ondernemers.
LESSEN & BELEIDSINZICHT
Gerichte intelligence is essentieel: zonder de ‘gouden’ tip was deze fabriek mogelijk onopgemerkt doorgegaan. Opsporing draait steeds vaker op dataanalyse, signalen uit lokale netwerken en internationale samenwerking.
Schadebeheersing vereist méér dan opsporing: vernietiging van voorraad is één, maar het ontmantelen van de hele keten is noodzakelijk, van productietechnologie tot distributie.
Handhaving moet schaalbaar zijn: elke inval is belangrijk, maar structurele investeringen in capaciteit en strategische inzet – zoals die van het SMOKE team – zijn nodig om een serieuze hindernis te kunnen opwerpen voor steeds professionelere criminelen.
Besluitvorming voor beleid: dit soort praktijken benadrukt de noodzaak van beleid dat zich niet alleen richt op de ‘kleine’ handelaar, maar op productie en distributieketens, inclusief grensoverschrijdend toezicht en (Europese) coördinatie.
Deze casus laat zien hoe sterk het illegale circuit zich heeft ontwikkeld: van thuisfabriekje tot professionele productie. Voor effectieve bestrijding is een stevige aanpak nodig, die vertrekt vanuit de praktijk.
WAT VERDIENT EEN SMOKKELAAR?
De handel in illegale sigaretten is niet alleen eenvoudig te organiseren, maar ook buitengewoon lucratief. Voor wie bereid is om een paar dagen te reizen en enig risico te nemen, ligt er een verdienmodel klaar dat gelijkenis vertoont met zware criminaliteit. Zeker omdat de pakkans laag is en de straffen relatief mild, is dit ‘beroep’ aantrekkelijk voor kleine en middelgrote spelers.
Een voorbeeld: een smokkelaar rijdt met een bestelbus naar Bulgarije, waar een slof sigaretten (10 pakjes) gemiddeld rond de 30 euro kost. In Nederland ligt de winkelprijs voor dezelfde slof op ruim € 120. Op sociale media zoals Telegram, Snapchat en Facebook worden deze sloffen doorgaans aangeboden voor € 60 à € 70. Ruim onder de marktprijs, maar met een stevige marge voor de verkoper.
1.000TOT2.000SLOFFEN
€ 25 WINST PER SLOF € 25.000 TOT € 50.000 WINST PER RIT
Een gemiddelde bestelbus kan makkelijk 1.000 tot 2.000 sloffen vervoeren. Bij een verkoopprijs van € 55 per slof en een inkoopprijs van € 30, levert dat een winst op van zo’n € 25.000 tot € 50.000 per rit naar Bulgarije. Zonder dat er over die sigaretten in Nederland een cent accijns of btw wordt betaald.
En de risico’s? Die zijn beperkt. De kans op controle aan de grens is klein, zeker binnen het Schengengebied van 29 Europese landen. Wordt een smokkelaar toch gepakt, dan volgt meestal een boete of inbeslagname – geen celstraf. Dat maakt deze handel voor sommigen een aanlokkelijk verdienmodel. Zeker in tijden van hoge inflatie en accijnsdruk.
Zolang het prijsverschil met het buitenland groot blijft en de handhaving beperkt, is dit een realiteit waar Nederland rekening mee moet houden.
De risico’s zijn beperkt. De kans op controle aan de grens is klein, zeker binnen het Schengengebied.
SIGARETTENSMOKKEL IN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF
Illegale tabakshandel is geen lokaal fenomeen. Wereldwijd hebben overheden te maken met fors accijnsverlies, georganiseerde smokkelnetwerken en illegale productie. Nederland is daarbij geen uitzondering. Eerder een risicoland, door het scherpe prijsbeleid en de open grenzen binnen de Europese Unie.
Wereldwijd accijnsverlies
Volgens de World Bank Group leidt illegale sigarettenhandel wereldwijd tot een verlies van 40 - 50 miljard dollar per jaar aan belastinginkomsten10. Dat komt neer op circa 600 miljard sigaretten, ofwel 10% van de totale wereldwijde consumptie. Voor de EU wordt het jaarlijkse verlies geschat op circa € 10 miljard.
Uit het rapport van de World Bank Group blijkt dat de omvang van de wereldwijde illegale sigarettenhandel de afgelopen jaren relatief stabiel is gebleven op ongeveer 12% van de totale markt. Hoewel het percentage rokers dat illegale merken gebruikt licht is gedaald (van 8,5% in 2009 naar 7,7% in 2017), is de intensiteit waarmee deze groep rookt juist gestegen met 15,4%. Daardoor bleef het totaal aantal illegale sigaretten ongeveer gelijk. Belangrijke nuance: hoewel het percentage wereldwijd niet toeneemt, blijft het absolute volume enorm groot. Het gaat om honderden miljarden sigaretten per jaar, die buiten het legale kanaal worden verkocht.
Europese smokkel groeit
Uit recente cijfers11 blijkt dat Nederland binnen de EU de grootste prijsstijging voor tabak heeft gekend in het afgelopen jaar: een toename van 34,7%, tegen een EU-gemiddelde van 7,2%. Die scherpe prijsstijging maakt ons land aantrekkelijk voor smokkel en grensoverschrijdende handel.
De illegale tabakshandel compleet in kaart • Stand van zaken medio 2025
Prijsstijging tabak in de EU 2024-2025 (in %)
EU Nederland
België
Polen
Letland
Luxemburg
Litouwen
Ierland
Bulgarije
Finland
Tsjechië
Hongarije
Estland
Roemenië
Oostenrijk
Duitsland
Frankrijk
Slowakije
Spanje
Slovenië
Italië
Zweden
Portugal
Denemarken
Cyprus
Malta
Griekenland
Kroatië
In Europa is er sprake van een duidelijke smokkelstructuur: productie vindt vaak plaats in Zuid en OostEuropa, waarna transport via de weg of containervervoer richting WestEuropese consumptielanden plaatsvindt. OLAF (het Europese antifraudeagentschap) en Europol noemen Nederland expliciet als eindbestemming in de illegale keten, waar Nederland voorheen nog een doorvoerland was. Smokkel gebeurt via busjes, vrachtwagens, maar ook via kleinere koeriers. De pakkans is beperkt, en de verschillen in strafmaat tussen de lidstaten maken het moeilijk om eenduidig op te treden.
Waar vroeger vooral werd gesmokkeld van buiten de Europese Unie is er nu een groei van illegale fabrieken binnen de EU zelf. Volgens OLAF en de Europese Commissie is het aantal in de EU ontmantelde sigarettenfabrieken de afgelopen jaren gestegen. Deze fabrieken draaien op industriële schaal en leveren vaak direct aan netwerken binnen landen als Nederland, Duitsland en Frankrijk.
10
MOGELIJKE OPLOSSINGEN
De genoemde onderzoeken laten weinig ruimte voor twijfel: het huidige beleid loopt vast in de praktijk. Maar er zijn werkbare alternatieven. Praktische oplossingen die bijdragen aan een effectiever en realistischer tabaksbeleid. Met oog voor de volksgezondheid én de maatschappelijke realiteit.
Afstemming accijnzen met buurlanden
De oplossing is het gelijk(er) maken van de accijnshoogtes, in ieder geval in relatie tot onze directe buurlanden. Aangezien Nederland het accijnsbeleid ten aanzien van tabak in de afgelopen jaren uit de hand heeft laten lopen, dient de accijns hier feitelijk verlaagd te worden. Of in ieder geval de komende jaren niet verder verhoogd. Zolang nabijgelegen landen fors lagere tabaksprijzen hanteren, blijft illegale of buitenlandse tabak aantrekkelijk voor consumenten. Een meerjarige, stapsgewijze accijnsaanpak – zoals in Duitsland al toepast wordt– voorkomt schokeffecten en beperkt smokkel en illegale handel.
Betere handhaving, hogere pakkans
Daarnaast zijn betere handhaving, hogere pakkans en gerichte opsporing essentieel. Specialisatie zoals het SMOKEteam van de Douane werkt, maar vraagt structurele ondersteuning. Die ondersteuning wordt inmiddels deels geboden: uit het jaarrapport van de Douane blijkt dat de dienst extra capaciteit heeft gekregen. Toch vormen de inbeslagnames van illegale tabak slechts het zichtbare deel van de markt.
Toezicht op online verkoop
Zonder blijvende inzet – en intensievere samenwerking met bijvoorbeeld de FIOD en buitenlandse opsporingsdiensten – blijft het dweilen met de kraan open. Ook het toezicht op digitale verkoopkanalen moet steviger: social mediaplatforms zijn nu vaak nog een blinde vlek in het beleid. Partijen als Meta en Google zijn goed in staat om bijvoorbeeld naakt te weren uit zoekresultaten, maar sigaretten en shag kom je nog op te veel plekken tegen.
Kortom: een sluitende aanpak begint bij erkenning van de praktijk.
De Europese tabaksproducenten onderzoeken de herkomst van illegale rookwaren.
OVER VSK
De VSK zet zich actief in om de smokkel en fabricage van illegale tabak tegen te gaan.
Onafhankelijk onderzoek
Om ontwikkelingen op de markt in kaart te brengen, laat VSK vier keer per jaar onafhankelijk onderzoek uitvoeren. Dat gebeurt door twee gerenommeerde onderzoeksbureaus met verschillende methodes:
• Kantar verzamelt data via vrijwillige registratie van verpakkingen door consumenten.
• WSPM analyseert gevonden lege pakjes in het straatbeeld (empty pack survey).
De combinatie van beide levert een robuust beeld van de legale én illegale tabaksmarkt in Nederland. De resultaten zijn terug te vinden op smokkelmonitor.nl.
Scan de QR-code voor een overzicht van alle onderzoeken op smokkelmonitor.nl/onderzoek
De illegale tabakshandel compleet in kaart • Stand van zaken medio 2025
Programma’s om de strijd tegen illegale handel aan te gaan
Er wordt continu geïnvesteerd in de ontwikkeling en uitvoering van maatregelen die gericht zijn op illegale handel en nalevingsprogramma’s. De leden van VSK spannen zich in om professionele teams en gedragscodes op te zetten.
Know your supplier
Beleid om te zorgen dat leveranciers betrouwbaar en integer zijn, en niet leveren aan illegale handelaren.
Beveiligingsprogramma’s
Maatregelen die diefstal tijdens transport beperken en voorkomen dat gestolen producten op de markt belanden
Bestrijding van het witwassen van geld
Beleid om te voorkomen dat tabaksproducten worden ingezet om geldstromen wit te wassen.
Track and trace
Verbetering van opsporings en traceermogelijkheden om te signaleren wanneer producten afwijken van hun beoogde markt. Know your market
Inzicht in marktvolumes, zodat alleen wordt geleverd wat in verhouding staat tot de legale vraag.
Samenwerking met de overheid
De leden van VSK werken actief samen met de Douane, trainen douaniers in het herkennen van nepsigaretten en delen signalen uit het veld met opsporingsdiensten.
De Nationale Smokkel Monitor is een initiatief van VSK, de Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten. De leden van deze organisatie zijn vijf Nederlandse en internationale tabaksbedrijven: Japan Tobacco International (JTI), Landewyck Tabak Holland, Van Nelle Tabak Nederland (onderdeel van Imperial Brands), British American Tobacco (BAT) en Heupink & Bloemen Tabak.
De Vereniging heeft als doel het behartigen van de belangen van de – in Nederland gevestigde – fabrikanten en importeurs van sigaretten en shag. Zij richten zich op het voeren van gesprekken met stakeholders. Denk hierbij aan de overheid en politiek, de handel, belangenorganisaties, media en het publiek. VSK wil een betrouwbare gesprekspartner zijn op het gebied van tabaksgerelateerde onderwerpen. Hierbij gaat het om transparantie en relevantie. Ze zetten feiten en data centraal en leveren constructieve suggesties en bijdragen als het gaat over de tabakssector.
Nationale Smokkel Monitor
