ILFU 2016 - 22 & 23 april

1

het literatuurhuis presenteert

International Literature Festival Utrecht

PROGRAMMA

Het complete programma én

‘classic’ leestips van de ILFUauteurs!

Laurent Binet over De zevende functie van taal Connie Palmen over Jij zegt het • Zia Haider Rahman over In het licht van wat wij weten • Griet Op de Beeck over Gij nu • Nell Zink over Misplaatst • Jonathan Coe over Nummer 11 • Kim van Kooten & Michel Faber over Lieveling • Hagar Peeters over Malva • Sunjeev Sahota over Het jaar van de gelukszoekers • Frank Westerman en Patrick Pouw over de pen en het zwaard Reif Larsen over Ik Ben Radar • Meena Kandasamy over De zigeunergodin • Michael Muhammad Knight over Taqwacore • De grande dame van de experimentele roman Renata Adler • Tonnus Oosterhoff, Kees ‘t Hart, Martijn Knol en Niña Weijers over de caleidoscopische roman • Samar Yazbek & Nihad Siries over schrijven voor en na de Syrische revolutie • Uitreiking Filter Vertaalprijs literaire films, Pop-up Bibliotheek, rondleidingen door Postkantoor Neude en meer!

22 & 23 april 2016 Postkantoor neude utrecht

2

Voorwoord We moeten er even op oefenen: “ILFU”, zo heet het International Literature Festival Utrecht tegenwoordig. Vorig jaar streek het festival voor het eerst neer in het voormalige Postkantoor op de Neude; proza­schrijvers uit alle windstreken traden op onder het indruk­wekkende gewelf van architect Crouwel en de wandsculpturen die de vijf continenten verbeelden. Die koers houden we aan. Inmiddels weten we dat dit schitterende monument in 2018 de centrale vestiging van de bibliotheek zal worden: een paleis voor het boek in het hart van de stad. Deze editie van het ILFU organiseert het Literatuurhuis om die reden al samen met de Bibliotheek Utrecht, als voorbode van hopelijk veel nieuwe samen­ De schrijvers op werkingen in het ILFU tonen de toekomst op aan dat de roman­ deze plek.

pessimisten er volkomen naast zitten.

Het ILFU richt zich op de meest in het oog springende romans van dit moment. Om de zoveel tijd duikt er weer iemand op die de roman dood verklaart: niet meer van deze tijd, alles is al een keer gedaan, ze zijn te dik in tijden van Facebook en Twitter en wie zou ooit Proust en Joyce nog kunnen overtreffen? De schrijvers op het ILFU tonen aan dat de romanpessimisten

er volkomen naast zitten. De festival­ selectie presenteert veertien auteurs die allemaal met het genre van de roman aan de haal zijn gegaan. Nell Zink (‘Her Nellness’) spreekt over haar twee geroemde romans De rotskruiper en Misplaatst, Laurent Binet speelt na HhhH wederom een ingenieus spel met feit en fictie in De zevende functie van taal en gastcurator Tonnus Oosterhoff stelde een programma samen over romans waarin het verhaal niet van a tot z, maar op een caleidoscopische manier wordt verteld. Ook eren we de vertalers die dit jaar weer een schat aan internationaal literair erfgoed voor ons ontsluitten. Tijdens de uitreiking van de Filter Vertaalprijs wordt bekend wie de beste literaire vertaling van het jaar afleverde. Ten slotte is er dit jaar speciale aandacht voor schrijvers uit Syrië en de vluchtelingenproblematiek die Europa momenteel in de greep houdt. Romans en verhalen werpen een blik buiten alle journalistieke berichtgeving om, in de cultuur, levens, gedachten en achtergronden van de mensen die nu in groten getale bij ons om de hoek wonen. Omdat fictie soms meer kan zeggen over de wereld waarin we leven dan alle nieuwsberichten bij elkaar. ‘De roman is geen vlucht uit de werkelijkheid,’ schreef Flannery O’Conner, ‘maar een duik er middenin.’

Michaël Stoker, directeur Het Literatuurhuis

Grafisch ontwerp Lucas Van Hapert & Tessa Kwee

3

IlFu selectie

renata adler

Griet op de Beeck

speedboot

Gij nu

P. 17

P. 13

laurent Binet

Jonathan coe

de zevende functie van taal

nummer 11 P. 12

Meena kandasamy

de zigeuner足 godin

P. 14

Michael Muhammad knight

kim van kooten

lieveling

taqwacore

reif larsen

Ik Ben radar

P. 15

P. 18

P. 10

tonnus oosterhoff

connie Palmen

op de rok van het universum

P. 11

Jij zegt het P. 4

P. 16

hagar Peeters

Malva P. 6

Zia haider rahman

In het licht van wat wij weten P. 5

sunjeev sahota

het jaar van de gelukszoekers P. 7

nell Zink

Misplaatst P. 9

4

connie Palmen

vrIJdaG 22 aPrIl

20.00 uur (zaal open: 19.15 uur)

© AnnAleen louWes

Jij zegt het is Connie Palmens (1955) eerste roman sinds acht jaar en werd door critici unaniem verkozen tot een van de beste boeken van 2015. De stormachtige relatie tussen het beroemde dichterspaar Ted Hughes en Sylvia Plath kwam tot een dramatisch einde toen Plath zich in 1963 van het leven beroofde. Velen tekenden sindsdien hun liefdesverhaal op en altijd is ‘zij de broze heilige, ik de brute verrader’.

Connie Palmen geeft Hughes in Jij zegt het de gelegenheid om postuum zijn verhaal toe te voegen aan deze ‘Plath Fantasia’.

Het resultaat is een roman waarin schuld en boete, verrader en verlosser moeilijk uit elkaar zijn te houden. Maar bovenal wordt duidelijk dat Hughes ook na Jij zegt het volledig afhankelijk blijft van wat anderen over hem schrijven. Want, zo toont Palmen aan, als puntje bij paaltje komt is ook dit verhaal enkel een nieuwe bijdrage aan de fictionalisering van Ted Hughes’ leven.

CONNIE PaLMENS #CLaSSICTIP

Madame Bovary (1856)

PrometHeus, 2015

Gustave Flaubert Het klassieke werk over het tragische leven van de naar passie hunke­ rende emma Bovary die op het franse platteland te gronde gaat aan haar illusies.

5

Zia haider rahman In het licht van wat wij weten was dé internationale literaire sensatie van het afgelopen jaar. Een investeringsbankier krijgt bezoek van zijn verloren vriend en briljant wiskundige Zafar, die jaren geleden ineens van de aardbodem verdween.

Nu is Zafar terug om een bekentenis af te leggen van verbijsterende proporties.

Hun gesprek vertakt zich over de hele wereld en omvat bijna alles wat onze tijd definieert. Wiskunde, filosofie, ballingschap, oorlog, hebzucht, geopolitiek, islamitisch terrorisme, westers paternalisme, financiële crisis; in zijn debuutroman bestookt Zia Haider Rahman, zelf ook een voormalig bankier, je met een enorme hoeveelheid kennis en thematiseert zo hoe kennis verdeeld is over de wereldbevolking. Wie mag zich educated noemen en waarom? En als je dan eenmaal goed onderwezen bent, begrijp je dan ook wat je weet? Weegt het oordeel van een afgestudeerde van yale bijvoorbeeld écht zwaarder dan dat van een analfabeet in Pakistan?

© guArdiAn neWs & mediA ltB.

vrIJdaGavond

HollAnds dieP, 2015 vertAling: Anne Jongeling & CArlA HAzeWindus

ZIa HaIDER RaHMaNS #CLaSSICTIP

the Great Gatsby (1925)

F. Scott Fitzgerald fitzgeralds meesterwerk over de mysterieuze Jay gatsby en de oppervlak­ kige, maar sprankelende ‘roaring twenties’.

6

hagar Peeters © koos Breukel

vrIJdaGavond

de Bezige Bij , 2015

Dichter Hagar Peeters (1972) publiceerde vorig jaar haar debuutroman Malva over de gehandicapte dochter van Pablo Neruda, de fameuze Chileense dichter. In 1943 sterft Malva bij een pleeggezin in gouda aan de gevolgen van een waterhoofd. Ze is dan acht jaar oud en Neruda, die juist voor de onderdrukten placht op te komen, heeft haar volledig uit zijn leven geschrapt. Maar zo’n kort leven en dan ook nog aan de zijlijn; daar laat het meisje het niet bij zitten.

In wat de NRC ‘een schitterende bom van stilistisch vuurwerk’ noemde, neemt Malva revanche op haar vader en laat geen voor hem belastende gebeurtenis onbesproken.

Wisława Szymborska dichtte destijds over 9/11: ‘Ik kan maar twee dingen voor hen doen / die vlucht beschrijven / en geen laatste zin toevoegen.’ In literatuur kan je gebeurtenissen ongedaan maken door erover te zwijgen. Maar andersom werkt het ook. Via de hand van Hagar Peeters lukt het Malva om zich alsnog een plek te verwerven in haar vaders verhaal.

HagaR PEETERS' #CLaSSICTIP

Posthume herinneringen van Brás cubas Tijdens het iLFU vertelt Peeters over haar indrukwekkende debuut als romanschrijver en ze vertoont beelden van haar eigen vader Herman Vuijsje die als journalist getuige was van Neruda’s begrafenis in 1973.

(1881)

Machado de Assis vanuit het graf vertelt Cubas over zijn leven en schetst zo een kleurrijk tijdsbeeld van een Brazilië dat niet meer bestaat.

7

sunjeev sahota

PrometHeus, 2016 vertAling: tJAdine stHeermAn & onno voorHoeve

© simon revill

vrIJdaGavond

SUNJEEV SaHOTa’S #CLaSSICTIP

een huis voor meneer Biswas (1961)

V.S. Naipaul naipauls vroege meesterwerk over een man op zoek naar autonomie tegen de achtergrond van de dekolonisatie.

Het jaar van de gelukszoekers is na Ours are The Streets (2011) Sunjeev Sahota’s (1981) tweede roman en stond op de shortlist van de Man Booker Prize 2015. Drie jonge mannen leven illegaal in het Britse Sheffield, op de vlucht voor een leven in India en wanhopig op zoek naar een nieuwe start. De een weigert te praten over zijn traumatische verleden als ‘onaanraakbare’ in Bihar; de ander wordt achtervolgd door schuldeisers, de derde heeft een ‘visumvrouw’ wier keukenkastjes vol liggen met de kleren van haar ‘man’, voor het geval de immigratiedienst ineens op de stoep staat.

Vier verhaallijnen die Sahota geduldig uitwerkt om ze vervolgens zo met elkaar te verstrengelen dat goed en kwaad onmogelijk nog uit elkaar te houden zijn. ‘Na lezing van Het jaar van de gelukszoekers is het migranten- en vluchtelingenprobleem vlees en bloed voor je geworden.’ (Trouw).

8

IlFu In translation vrIJdaGavond

Niet alleen schrijvers, maar ook literair vertalers krijgen tijdens het ILFU een podium.

In diverse workshops, lezingen en uiteraard de uitreiking van de Filter Vertaalprijs 2016 focust het ILFU op de kunst van de literaire vertaling. genomineerd voor de Filter Vertaalprijs 2016 zijn één dichtbundel waarvan de taal je pagina voor pagina overrompelt, twee romans die het moderne

leven scherp en genadeloos ontleden en twee werken waarin de vertalers hun krachten meten met fameuze Duitse auteurs. Stuk voor stuk knappe staaltjes dicht- en vertelkunst die de inventiviteit van de vertalers bij uitstek doen uitkomen.

De winnaar wordt live bekendgemaakt tijdens de feestelijke uitreiking op vrijdagavond 22 april.

de genomineerden voor de Filter vertaalprijs 2016: Martin de haan en rokus hofstede:

hans driessen: robert dorsman, Jan van der haar en alfred schaffer:

Jan Gielkens:

arie van der Wal:

9

nell Zink © fred filkorn

vrIJdaGavond

AmBo AntHos, 2016 vertAling: gerdA BAArdmAn

NELL ZINKS #CLaSSICTIP

tristes tropiques (1955) Claude Lévi-Strauss op meesterlijke wijze doet de antropoloog lévi­strauss verslag van zijn ontmoetingen met bevolkingsgroepen in alle uithoeken van de wereld.

Op aansporing van Jonathan Franzen zette de in Duitsland wonende amerikaanse Nell Zink (1964) vorig jaar de stap om meer dan één lezer toe te laten tot haar werk. Haar debuut, de ‘filosofische sekskomedie’ De rotskruiper (2015), groeide uit tot een internationale literaire hype. Zink werd gebombardeerd tot de moderne Kafka en haar onbegrensde onafhankelijkheid leverde haar de bijnaam ‘Her Nellness’ op. Nu is er de eveneens weergaloze roman Misplaatst over de gedoemde liefdesrelatie tussen de lesbische studente Peggy en poëzieprofessor Lee die eigenlijk op mannen valt. Na tien jaar huwelijk vertrekt Peggy en begint samen met hun jonge dochter een nieuw leven. als afro-amerikaanse, welteverstaan, terwijl zowel zij als haar dochter witter dan wit zijn. Net als in De rotskruiper slingert Zink de lezer met volle kracht haar universum in waar niks onbenoemd blijft. Van de meest tenenkrommende racistische gebeurtenissen of uitspraken tot absurde overwegingen van bijvoorbeeld Lee die zich afvraagt of feministen niet uiteindelijk dé onderdrukkers zijn van homoseksuelen en zwarte mannen. Ook Misplaatst werd wereldwijd jubelend besproken.

10

Meena Kandasamy © Teri Pengilly

Vrijdagavond

Atlas Contact, 2016 vertaling: Gerda Baardman

Dit zijn de feiten: Tamil Nadu, 1968, eerste kerstdag, 44 vrouwen en kinderen worden levend verbrand in het Indiase dorp Kilvenmani. De daders zijn spoorloos. Maar eigenlijk weet iedereen wie er­achter zit. Bij de Indiase Meena Kandasamy (1984) gaan literatuur en activisme altijd hand in hand.

Haar roman De zigeunergodin gaat over bovenstaande waargebeurde massamoord, en tegelijkertijd over de onmogelijkheid om zo'n historische gebeurtenis in een roman te vatten. Diverse perspectieven wisselen elkaar af, waaronder ooggetuigenverslagen van de massamoord, fragmenten uit het leven van de ‘onaanraakbaren’, een marxistisch pamflet over de afschaffing van ongelijkheid, een brief van een landeigenaar en één lange zin die alleen maar beschrijft hoe de 44 lichamen langzaam in het vuur verdwijnen. Samen vormen al deze fragmenten een fictief dossier dat op overtuigende wijze toont wat er kan gebeuren wanneer een groep zo wordt vertrapt dat ze geen enkele aanspraak meer kan maken op wat voor recht of macht dan ook.

Meena Kandasamy’s #classictip

Kroniek van een aangekondigde dood (1981) Gabriel García Márquez Als een meisje op haar bruiloft geen maagd blijkt te zijn, slijpen haar broers de messen en kondigen aan de door haar aan­ gewezen ‘dader’ te vermoorden.

11

Michael Muhammad Knight Michael Muhammad Knight (1977) schetst in zijn boek Taqwacore een pand waarin een groep moslimpunks het wekelijkse vrijdagmiddaggebed naadloos laten overgaan in een avond vol hardcore punk. Ze noemen hun subcultuur Taqwacore, naar het Arabische taqwa (‘godvrezendheid’).

Het nihilisme en anarchisme van punk en de totale overgave aan de voorschriften van het (islamitische) geloof gaan in deze subcultuur moeiteloos samen. Michael Muhammad Knight schreef zijn boek over deze, toen nog fictieve, Moslim Punk scene als reactie op de strenge islamitische leer die hij als jonge bekeerling in Pakistan had opgedaan. Maar in no-time schoten er wereldwijd islamitische punkbewegingen uit de grond, met Knights roman als inspiratiebron. Taqwacore is een zeldzaam goed voorbeeld van hoe literatuur in staat is de werkelijkheid te transformeren. Dit jaar verscheen de eerste Nederlandse vertaling van The Taqwacores, dertien jaar nadat het origineel in Amerika verscheen.

© Erik Kriek

Vrijdagavond

Banafish, 2016 vertaling: Krijn Peter Hesselink

michael muhammad knights #classictip

Winesburg, Ohio (1919) Sherwood Anderson Een droef spektakel van miscommunicatie over een reeks dor­ pelingen die eerder zelf hun geluk in de weg staan dan de om­ standigheden die ze de schuld geven. Winesburg, Ohio geldt als de eerste moderne Amerikaanse roman en ook schrijvers als Hemingway lieten zich er door inspireren.

12

Jonathan coe

ZaterdaG 23 aPrIl

20.00 uur (zaal open: 19.15 uur)

© CAroline irBy

de Bezige Bij, 2016 vertAling: otto BiersmA & luud dorresteyn

Jonathan Coe's What a Carve Up! (1994) is een van de beste politieke romans: een boek vol grapjes en literaire spelletjes, maar tegelijk een felle aanklacht tegen Thatchers vrije markt ideologie. Het pas verschenen Nummer 11 verwijst opvallend vaak naar de roman waarmee Coe in de jaren negentig internationaal doorbrak, maar is zeker niet zomaar een sequel: ‘I think things are worse now, in the sense that everything I was railing against in What a Carve Up! we’ve now become resigned to.’ (Coe in The Telegraph). In deze satire proberen we niet eens meer controle te krijgen over de machthebbers.

In plaats daarvan vermaken we ons met oppervlakkige berichtjes op social media en filmpjes van B-sterren die insecten eten. Coe schetst een duister wereldbeeld, maar doet dit wederom met zoveel (Britse) humor, prachtig uitgewerkte personages en onverwachte plotwisselingen dat Nummer 11 bovenal een 400 pagina’s tellende page turner is die je even doet vergeten je Facebook tijdlijn te checken.

JONaTHaN COES #CLaSSIC TIP

the third Policeman (1967)

Flann O’Brien de briljante zwart­ komische roman waarin een overvaller/ moordenaar in een twee­dimensionaal politiebureau absurde lessen leert over de tijd, de dood en het bestaan.

13

Griet op de Beeck

© koen Broos

ZaterdaGavond

Zelden zijn critici en lezers het zo met elkaar eens geweest als over de eerste twee romans van griet Op de Beeck. Met handenvol vijfsterrenrecensies en voor het literaire boek ongekend hoge verkoopcijfers werd ze in één klap de meest succesvolle Nederlandstalige auteur van dit moment. Na Vele hemels boven de zevende en Kom hier dat ik u kus, volgde recent gij nu: vijftien doodnormale mensen staan op de drempel van een grote verandering in hun leven; ze hoeven er alleen nog maar overheen te stappen. Wat maakt dat ze dat doen? Of juist niet? De vijftien losse verhalen kennen geen anekdotische verbanden. Je hebt de een niet nodig om de ander te kunnen volgen. Maar samen vormen ze wel één grote vertelling die toont wat het lot van de vijftien hoofdpersonages met elkaar verbindt.

Waarom koos Op de Beeck voor dit schemergebied tussen twee genres in? Waarom voldeed de vorm van de traditionele roman niet voor het verhaal dat ze in gij nu wilde vertellen?

PrometHeus, 2016

gRIET OP DE BEECKS #CLaSSICTIP

revolutionary road (1961) Richard Yates vol ingehouden compassie toont yates in dit meester­ werk over de Amerikaanse jaren vijftig hoe stille wan­ hoop en gefnuikte dromen de façade van een gelukkig gezin wegvreten.

14

Laurent Binet © Bertrand Guay - AFP/ANP

Zaterdagavond

Meulenhoff, 2016 vertaling: Liesbeth van Nes

De Franse schrijver Laurent Binet (1972) veroverde in 2010 het literaire wereldtoneel met de baanbrekende roman HhhH waarin hij de aanslag op nazikopstuk Reinhard Heydrich, alias ‘De Beul van Praag’, reconstrueert. Op sublieme wijze maakt Binet zijn lezers in HhhH deelgenoot van het selectie- en schrijfproces. Nu is Binet terug met De zevende functie van taal dat zich laat lezen als meeslepende thriller en tegelijkertijd de betrouwbaarheid van taal fileert.

Wat als je wist van een geheim kenmerk van taal waardoor je iedereen op de wereld kan overtuigen van jouw gelijk? Filosoof Roland Barthes beschikt in Binets roman over deze kennis en dat wordt hem fataal. Het onderzoek naar zijn dood voert langs de fine fleur van de internationale taal-, letter- en tekenkunde. Michel Foucault, Jacques Derrida, Umberto Eco, Julia Kristeva; ze komen allemaal voorbij. Maar los van de kwestie wie Barthes toch vermoord heeft, doemt tijdens het lezen vooral de vraag op: ‘Als taal aan de basis van alles ligt, is het dan überhaupt nog mogelijk echt van onecht te onderscheiden? La septième fonction du langage werd in Frankrijk al lovend ontvangen en bekroond met de prestigieuze Prix Interallié.

Laurent Binets #classictip

De meester en Margarita (1967) Michael Boelgakov Het satirische en tragikomische huzarenstuk over de duivel die Moskou binnenvalt dat Boelgakov schreef in de periode 19281940 waarin Rusland door Stalin werd omgevormd tot een communistische terreurstaat.

15

kim van kooten ZaterdaGavond

© PAul BellAArt

Kim van Kooten (1974) geeft tijdens het ILFU 2016 een van haar eerste festivaloptredens als schrijver. Toen actrice en scenarioschrijver Van Kooten vorig jaar haar debuutroman Lieveling publiceerde, waren de verwachtingen hooggespannen.

De internationaal gevierde schrijver Michel Faber (o.a. Lelieblank, scharlakenrood) kon met een totaal frisse blik naar het boek kijken en was laaiend enthousiast.

Faber interviewt Van Kooten over Lieveling dat het verhaal vertelt van de allesbehalve onschuldige relatie tussen het jonge meisje Puck en 'ome Meneer'. ‘Dit verhaal over misbruik en veerkracht is zowel hartverwarmend als ondraaglijk, zowel vitaal als buitengewoon angstwekkend, en krijgt vleugels door zijn vertederende heldin’, aldus Faber. Lieveling werd het afgelopen jaar een verkoopsucces, kreeg lovende kritieken en haalde de longlist voor de Libris Literatuurprijs 2016. leBoWski, 2015

KIM VaN KOOTENS #CLaSSICTIP

Interview door Michel Faber!

kees de jongen (1923) Theo Thijssen Hollandse klassieker over de 12­jarige schoenmakerszoon die zich in alle tegenslag overeind houdt door te dagdromen over hoe het óók zou kunnen zijn.

16

tonnus oosterhoff ZaterdaGavond

© ellen kArelse

Tonnus Oosterhoff (1953) schrijft poëzie en proza. Hij ontving in 2012 de P.C. Hooftprijs voor zijn gehele oeuvre. In dat oeuvre verstoort Oosterhoff consequent het verhalende en betogende. In zijn laatst verschenen roman Op de rok van het universum voert Oosterhoff in een rijkgeschakeerd mozaïek de kettingrokende dierenarts Roelof de Koning ten tonele. In deze ambitieuze roman maakt hij middels een plotloze vertelwijze de chaos van het bestaan voelbaar. Oosterhoff geeft hiermee kritiek op boeken die de indruk wekken dat het leven een spanningsboog kent. De opbouw is fragmentarisch en er wordt voortdurend gewisseld tussen anekdotes, korte essays, prozagedichten en aforismen. Kees ’t Hart over Op de rok van het universum in De groene amsterdammer: 'Oosterhoff probeert met dit verhaalwerk, dat hij 'roman' noemde, een bijna vergeten traditie nieuw leven in te blazen. Die van de onsamenvatbare roman als het leven zelf.'

de caleidoscopische roman

de Bezige Bij , 2015

Voor het ILFU stelde Oosterhoff als gastcurator een programma samen waarin hij en collega-auteurs Kees ’t Hart, Niña Weijers en Martijn Knol een lans breken voor romans die van het traditionele recept afwijken.

In het bijzonder romans die hun verhaal niet lineair, van a tot z, te vertellen, maar eerder op een caleidoscopische manier. aan bod komen, naast hun eigen werk, romans van Jenny Offill (o.a. Verbroken beloftes) en Renata adler (zie hiernaast).

TONNUS OOSTERHOFFS #CLaSSICTIP

de kaneelwinkels & sanatorium clepsydra (1934­1937) Bruno Schulz

samen staan deze twee klassieke verhalen bekend als de ‘genealogische autobiografie’ van de Poolse meester schulz waarin hij het jeugdparadijs in en rond de stoffenwinkel aan het plein van drohobycz terugroept in woorden.

17

Renata Adler

March 8, 1978 © The Richard Avedon Foundation

Richard Avedon, Renata Adler, writer, St. Martin, French West Indies,

Zaterdagavond

Leesmagazijn, 2016 vertaling: Patricia Moerland

Writer in Residence Het optreden van Renata Adler is onder­ deel van haar programma als Writer in Residence voor het UU Centre for the Humanities. Zowel binnen als buiten de universiteit geeft ze diverse lezingen en workshops. Vrijdagmiddag 22 april vindt in Postkantoor Neude het City Symposium plaats waar Adler tevens acte de presence geeft. Voorgangers van Adler waren onder anderen essayist Bas Heijne, de Ierse

Renata Adler (1938) is de grande dame van de experimentele roman. Samen met Simone de Beauvoir en Hannah Arendt (die tevens haar mentor was) behoort ze tot de grote vrouwelijke essayisten van de jaren '60 en '70. In 1976 debuteerde ze met Speedboot dat vanwege de unieke vorm en de haast hypnotiserende inhoud in Amerika insloeg als een bom en uitgroeide uit tot een cult­klassieker.

Speedboot bevat veel van Adlers eigen ervaringen als schrijver en is meer een collage van fragmentarische observaties dan een roman met een verhaallijn en een plot. Adlers werk inspireerde latere experimentele schrijvers als David Foster Wallace en Elizabeth Hardwick. Naast haar werk als romancier schreef Adler in de jaren ’70 als literair criticus voor The New Yorker en ze werd in 1968 de eerste vrouwelijke chef film bij The New Tork Times. Speedboot verschijnt in 2016 na veertig jaar eindelijk in een Nederlandse vertaling. Adlers optreden op het ILFU is haar eerste bezoek aan Nederland.

dichter Nuala Ní Dhomhnaill en de SchotsNederlandse schrijver Michel Faber. In 2016 vormt het residentschap een onderdeel van het lustrumprogramma van de Universiteit Utrecht die dit jaar precies 380 jaar bestaat.

Zie ook www.uu.nl/cfh

18

reif larsen

© elliot Holt

ZaterdaGavond

nieuW AmsterdAm, 2016 vertAling: ingur limBurg & luCie rooij en

De huid van Radar Radmanovic is donker als de nacht, maar zijn ouders zijn zo blank als maar zijn kan. En nee: er is geen sprake van overspel. Een curieus experiment om dit te verhelpen, laat de jongen achter met een afbladderende zwarte huid, epileptische aanvallen én een elektrisch geladen lichaam.

Vanuit dit gegeven waaiert Reif Larsens (1980) Ik ben Radar uit langs twee broers in Bosnië, de magie van een afgelegen rubberplantage in Cambodja, en een containerschip op weg naar Congo met honderden mechanische vogels. Net als Larsens bestseller en verfilmde debuut De verzamelde werken van T.S. Spivet (2009), bevat ook zijn tweede roman een schat aan extra feitelijke/fictieve informatie zoals kaarten en krantenberichten. Het resultaat is een bovennatuurlijke en slechts losjes samenhangende verhaalwereld die niet in één rechte lijn te doorkruizen valt.

Met Ik ben Radar stelt Larsen dan ook de vraag: maakt het wat uit of iets verzonnen is of niet? Is het één echter dan het ander?

REIF LaRSENS #CLaSSICTIP

hart der duisternis (1899) Joseph Conrad

de veelbesproken roman over kapitein marlows zoektocht naar de geheimzinnige kurz in de binnenlanden van Congo. larsen: ‘Conrad reminds us that ambiguity is an essential aspect of the human expe­ rience. the challenge is to be ambiguous without being ignorant.’.

19

FU

••

••

IL

••

•••••

• WIE

••

W

IJ ZIJN

IlFu Wie wij zijn

Naast de officiële festivalselectie richt het ILFU zich jaarlijks op de literatuur uit een stad of regio die vanwege politieke of economische redenen in de belangstelling staat.

We verleggen de focus van feiten naar verhalen en onderzoeken de literaire geschiedenis van een regio: welke schrijvers en meesterwerken heeft ze voortgebracht? En wat hebben die ons te zeggen over wat er nu gebeurt?

Dit jaar besteedt het ILFU onder de titel ‘Wie wij zijn’ aandacht aan de vluchtelingenproblematiek die Europa momenteel in de greep houdt. Wie zijn de mensen die massaal uit het MiddenOosten naar Europa trekken en onze buren zijn geworden? Samar yazbek en Nihad Siries spreken over het schrijven van fictie na de Syrische revolutie, de Syrisch-Nederlandse Daad Kajo vertelt over haar roman De verleider van Damascus en in het programma ‘Poets of Protest’ vertellen de Palestijnse/ Libanese schrijver Maazen Marouf en de Syrische dichteres Hala Mohammad hoe ze hun poëzie inzetten als protest tegen de heersende regimes. Frank Westerman en Patrick Pouw onderzoeken vervolgens of de pen wel echt machtiger is dan het zwaard.

Er verschijnt tevens een speciale festivaluitgave met gedichten, proza en andere literaire teksten uit en over Syrië. Het geheel biedt een blik buiten alle journalistieke berichtgeving om, in de cultuur, levens, gedachten en achtergronden van de mensen die nu in groten getale bij ons om de hoek wonen.

De uitgave

WIe WIJ ZIJn is tijdens het festival te koop voor €7,50

20

Wie wij zijn

Schrijven voor en na de revolutie vrijdagavond 22 april

Nihad Siries

IJ ZIJN

Sinds de revolutie staat het werk van de gevierde Syrische schrijver Samar Yazbek grotendeels in het teken van de Syrische strijd.

In Vrouw onder vuur (2013) deed ze verslag van de eerste vijf maanden van de revolutie in Syrië, totdat ze ook zelf gedwongen was het land te verlaten. Vorig jaar verscheen The Crossing waarin Yazbek beschrijft hoe ze terugreist om te zien wat vier jaren oorlog hebben aangericht in haar geboorteland. Momenteel verblijft Yazbek wederom als balling in Parijs. Tijdens het ILFU belicht

© Muhsin Akgun

••

••

FU

Samar Yazbek

••

IL

zaterdagavond 23 april

•••••

• WIE

••

W

De Syrische Nihad Siries (1950) heeft in zijn werk altijd de politieke situatie in zijn geboorte­land gethematiseerd. Zo geldt zijn debuutroman The North Winds (1989) als een van de belangrijkste his­torische romans over Syrië. In 1998 schreef Siries het televisie­ drama The Silk Market, dat de politieke onrust in 1956-1961 en de opkomst van de Ba’athpartij als onderwerp heeft. De regering nam hier aanstoot aan en zijn werk werd verboden. Sindsdien worden Siries’ boeken in het buitenland uitgegeven. In 2014 verscheen de Nederlandse editie van Een dag van stilte en lawaai waarin de non-conformistische schrijver Fathi Sjien problemen krijgt met het Syrische regime. Nihad Siries woont momenteel in Berlijn en spreekt tijdens het ILFU over hoe de revolutie en de dictatuur die eraan vooraf ging hem als schrijver hebben beïnvloed.

ze haar rol als schrijver: ‘Als de mensen van vlees en bloed belangrijker worden dan je fictionele karakters, kan fictie dan nog een rol van betekenis spelen?’

21

In zijn nieuwe non-fictie boek Een woord een woord gaat Westerman (o.a. Stikvallei)op zoek naar een weerwoord op terreur. Hij neemt de lezer mee naar een reeks spraakmakende gijzeldrama’s van Bovensmilde tot Beslan, die zijn gepleegd met de Bijbel of de Koran in de hand. Westerman spreekt over het woord versus terreur met collega-schrijver Patrick Pouw.

Pouw schreef de roman •••••

FU

Poets of Protest

WIE W

I

ZIJN • •

ZaTERDagMIDDag 23 aPRIL

•

De terugkeerling over geradicaliseerde moslimjongeren in Nieuwegein, nadat hij zich een jaar onder orthodoxe moslims begaf.

In zijn roman maakt hij het conflict tussen extremistische en gematigde opvattingen voelbaar.

J

•

In aansluiting op de programmalijn ‘Wie wij zijn’ werd het beroemde Utrechtgedicht van Martinus Nijhoff awater vertaald naar het arabisch. Over deze en andere vertalingen van en naar het arabisch spreken diverse kenners en vertalers in Postkantoor Neude. Met o.a. Thomas Möhlmann en Kees Nijland, vertaler van de grote Syrische dichter adonis. I.s.m. de Master Literair Vertalen gratis toegang

Frank Westerman & Patrick Pouw de pen en het zwaard ©keke keukelAAr

awater vertaald

••• IL

VaNaF 11.00 UUR

ZaTERDagaVOND 23 aPRIL

••

VRIJDag 22 aPRIL

‘al-shaab yurid isqaat annizaam’, ‘het volk wil de val van het regime’. In 1933 schreef de Tunesische dichter abu al-Qasim alShabbi een protestgedicht tegen het Franse regime. 75 jaar later werd deze regel uit dat gedicht massaal gescandeerd tijdens de arabische Lente. Het toont aan dat poëzie en protest nog altijd onlosmakelijk

met elkaar verbonden zijn in de arabische wereld. Hala mohammad (Syrië) en mazen maarouf (Palestina/Libanon) behoren tot de nieuwe generatie protestdichters. We vertonen de korte documentaires die al Jazeera over beide in ballingschap levende dichters maakte. Vervolgens vertellen Mohammad en Maarouf meer over hun werk: hoe zien zij hun rol in een gruwelijke oorlog als die in Syrië? En wat kunnen zij op afstand betekenen voor de strijd? gratis toegang

still uit de doCumentAire ‘mAzen mAArouf: HAnd mAde’

22

Zaterdag 23 april 11.00 – 17.00 uur

© Michael Kooren

Postkantoor Neude gratis toegankelijk voor iedereen!

Pop-up Bibliotheek

Rondleidingen Postkantoor Neude

Word jij de eerste lener bij de nieuwe Bibliotheek op de Neude? Het duurt nog even voordat Postkantoor Neude in 2018 officieel de nieuwe Centrale Bibliotheek is. Maar tijdens het ILFU krijg je vast een blik in de toekomst. Kom langs bij de Pop-up Bibliotheek in de Grote Hal voor een uitgebreide selectie boeken die stuk voor stuk kans maken om verkozen te worden tot Belangrijkste Boek.

Van romans tot kookboeken en van poëzie tot reisliteratuur: alle genres zijn vertegenwoordigd. Je kunt direct lenen met je Bibliotheekpas. Nog geen lid? Ook dat kan je meteen op dezelfde plek regelen.

Wegens groot succes organiseert de Biblio­theek weer rondleidingen door het Post­kantoor Neude. De tour voert langs alle ruimtes die straks onderdeel zullen zijn van de Centrale Bibliotheek. Van de galerij rond de Grote Hal tot aan de indrukwekkende zolder.

De rondleidingen in januari waren binnen een kwartier uitverkocht dus wees er snel bij! Per rondleiding €5, verkoop via www.ilfu.nl.

Zie voor meer informatie over alle plannen voor Bibliotheek Neude ook www.bibliotheekutrecht.nl/neude

23

Stem op jouw belangrijkste boek aller tijden!

Zaterdagmiddag

Utrechters en andere ambassadeurs helpen je deze middag op weg.

In het andere bekende boekenfans je op weg.

Belangrijkste Boeken Café vertellen De Grote Hal van Postkantoor Neudeze over hun persoonlijke Ook litewordt tijdens het ILFUfavoriet. omgetoverd tot raireBelangrijkste quizvragen, achtergrondverhalen en het Boeken Café. Daar vertellen schrijvers en boekenexperts, andere liefhebbers mini-colleges door maken over persoonlijke favoriet. litedat jehun je 100% voorbereid meldtOok in het raire quizvragen, Jaar van het Boekachtergrondverhalen stemlokaal dat dezeen mini-colleges door boekenexperts, dag in Postkantoor Neude verrijst. maken dat je je 100% voorbereid meldt in vindt het digitale Dit programma plaats stemlokaal. in samen­werking met 2016 Jaar van het Boek. Zie ook

© Michael Kooren

© Tessa posthuma de boer

©MICHAEL KOOREN

© Michael Kooren

Welk boek heeft jou het meest geraakt of zelfs je leven veranderd? Tijdens Nederland de bepaalt vanvan Verkiezing april Het tot Belangrijkste september wat Boek, de belangrijkste van april tot en boeken met september, ooit zijn. Zaterdag worden alle is Nederlanders opgeroepen 23 april het Wereldboekendag, déom perfecte dag omop deze landelijke Jaar van te stemmen hun belangrijkste boek. het Boek actieGeen feestelijk af te trap- 23 Keuzestress? paniek!

Zaterdag pen. En dat gebeurt tijdens april, tijdens Wereldboekendag, het gratis zaterdagmidhelpen Floortje Dessing, Tom dagprogramma van het Lanoye, Ellen Deckwitz, ILFUPaul 2016!Schutten Keuzestress?

Jan en vele Geen paniek: bekende

© Annemiek van der togt

Belangrijkste Boeken Café

24

Shakespeare Expo Zaterdagmiddag

What’s past is prologue?

Model Kovaleva Olga as Ophelia, foto door Ann Galkina voor Shakespeare Lives fotowedstrijd

23 april is onder andere uitgeroepen tot Wereldboekendag omdat het de sterfdag is van William Shake­speare (1564 – 1616). En dit jaar is extra speciaal, omdat het dan precies 400 jaar geleden is dat de grootste toneel­ schrijver aller tijden de laatste adem uitblies. Onder de titel ‘What’s past is prologue?’ (het beroemde citaat uit The Tempest) toont deze

expositie hoe Shakespeares leven de opmaat werd voor een inmiddels 400-jarig bestaan als internationaal literair icoon. De diverse objecten schetsen een beeld van de receptie van Shakespeare toen en nu. Hoe reageerden de Nederlanders destijds op de toen nog simpele Londense toneelschrijver?

En welke invloed heeft hij in de moderne tijd, in Neder­ land en wereldwijd? Zo zijn twee stenen die afkomstig

zijn uit het geboortehuis van Shakespeare te zien, toneel­ kostuums- en rekwisieten van het vooraanstaande Shakespearetheater Diever en de allereerste bespreking buiten Groot-­Brittannië van een zijn werken, afkomstig uit 1717. Ook zijn vanuit Shakespeare Lives dit jaar wereldwijd tal van initiatieven van start gegaan die op een moderne en verfrissende wijze Shakespeares globale invloed tonen. Een van deze initiatieven kan in de expositie worden bewonderd: de prestigieuze fotowedstrijd ‘Shakespeare Lives in photography’.

Na het ILFU is de expositie nog tot 29 mei te zien in de Universiteitsbibliotheek Binnenstad aan de Drift, Utrecht.

ILFU Boekenmarkt De literatuur is dit weekeinde niet alleen op het podium te vinden, maar ook ruimschoots op papier: in de festivalboekenstand van Savannah Bay én in de diverse kramen van antiquairs en andere boekhandelaren op de ILFU boekenmarkt. Loop

zaterdagmiddag 23 april binnen in Postkantoor Neude voor een goede kop koffie, wat te eten en allerhande literaire schatten, aangeleverd door Boek2, Books 4 Life, Antiquariaat Villanelle, Utrecht Print en vele anderen.

25

Filmtheater Zaterdagmiddag

James Salter

Harper Lee

Umberto Eco

Deze documentaire uit 2011 toont James Salters (19252015) levenslange liefde voor Frankrijk. Een liefde die onmiskenbaar naar voren komt in zijn meesterwerk A Sport and a Pastime (1967) over de romance tussen een dropout van Yale en een Frans meisje in het pittoreske Bourgondië van de jaren 60. Engels gesproken.

Met inleiding.

Deze documentaire uit 2010 doet het nog niet eerder vertelde verhaal achter To Kill a Mockingbird (1960) uit de doeken. In intrigerende interviews met o.a. Scott Turow, James McBride en Oprah Winfrey duikt documentaire­ maker Mary Murphy in het verhaal omtrent Harper Lee (1926-2016) en haar bestseller. Go Set a Watchman, het onverwachte vervolg op To Kill a Mockingbird verscheen vorig jaar. Engels gesproken, Engels onder­titeld. Met inleiding door journalist Hans Bouman.

Afgelopen februari overleed de grote Italiaanse romancier en semioticus Umberto Eco. In 2012 zocht de Franse regisseur Teri Wehn Damisch hem op in zijn huis in Monte Cerignone, en ook in Milaan en Parijs. Daar vertelde de schrijver van meesterwerken als Il nome della rosa (1980) zonder zijn vooroor­delen of obsessies te verbergen over zijn kijk op religie, succes, zijn liefde voor Parijs en andere van zijn fascinaties.

Frans gesproken, Engels onder­titeld. Met inleiding.

A Sport and a Pastime 11.15 – 12.30 uur

Hey, Boo 12.45 – 14.30 uur

Derrière les portes 16.15 – 17.30 uur

Drie films over drie vermaarde romanciers die ons dit jaar ont­vielen.

Per film €5 / gratis i.c.m. weekendticket of Literatuurhuispas

26

Meer literatuur op het podium?

© Annemarie sint Jago

WORD ONZE HUISVRIEND! En bezoek het ILFU en/of de Nacht van de Poëzie voor slechts €10 Meer informatie & aanmelden: hetliteratuurhuis.nl

Word lid van de Bibliotheek en ga met korting naar ILFU Pop-up Bibliotheek Neude 23 april • 11.00 - 17.00 uur Kom en leen je eerste boek uit de speciale collectie ‘Belangrijkste Boeken ooit’

www.bibliotheekutrecht.nl

de Bibliotheek Neude

27

Kaarten & prijzen KAARTVERKOOP

toegangsprijzen

Kaarten voor het ILFU 2016 bestel je gemakkelijk online op ilfu.nl/tickets via iDeal. De kaarten worden in de vorm van e-tickets direct per mail toegestuurd.

Print het ticket uit en neem het mee naar de voorstelling. Zonder uitdraai of juiste toegangscode kunnen we je helaas geen toegang verschaffen.

Festivalavonden

Bibliotheekleden, U-pas- of CJP-pas­ houders kunnen voor de avondprogramma’s kaarten kopen tegen kortingstarief.

Vergeet niet de juiste pas mee te nemen naar de voorstelling.

Huisvrienden krijgen met hun Literatuur­huispas o.a. €12,50 korting op kaarten voor de avondprogramma’s.

Zie ilfu.nl/huisvrienden voor meer informatie en aanmelden.

Dagticket (vrijdag of zaterdag) €22,50 Bibliotheekleden, U-pas, CJP €17,50 Literatuurhuispas €10 Weekendticket (vrijdag en zaterdag) €40 Bibliotheekleden, U-pas, CJP €30 Literatuurhuispas €20

Zaterdagmiddagprogramma’s Rondleidingen €5 Filmvertoningen €5 gratis i.c.m weekendticket of Literatuurhuispas Poets of Protest gratis Programma Grote Hal gratis Neem bij vragen contact op met de kassa van Het Literatuurhuis: 030 - 2318376 (tijdens kantooruren) kassa@hetliteratuurhuis.nl

In de ILFU Bookstore, verzorgd door Boekhandel Savannah Bay, kan je het hele festival boeken van alle optredende auteurs aanschaffen!

Disclaimer Bij de samenstelling van deze brochure hebben de makers getracht alle rechthebbenden te achterhalen. Diegenen die desondanks menen rechten te kunnen doen gelden, worden verzocht contact met ons op te nemen om alsnog in een regeling te voorzien. Niets in deze brochure mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs/recht­hebbenden. De inhoud van deze brochure is met de grootste zorg samengesteld, maar de organisatie kan geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor onverhoopte onjuistheden en/of wijzigingen. Bekijk altijd ilfu.nl voor de meest recente programma-informatie

ProGraMMa IlFu 2016

Postkantoor neude, utrecht IlFu Festivalavond vrijdagavond 22 april

IlFu Festivalavond Zaterdagavond 23 april

• Connie Palmen • Zia Haider Rahman • Nell Zink • Hagar Peeters • Sunjeev Sahota • Meena Kandasamy • Michael Muhammad Knight • Filter Vertaalprijs 2016 • Nihad Siries over schrijven in ballingschap

• Laurent Binet • Kim van Kooten & Michel Faber • Jonathan Coe • Griet Op de Beeck • Reif Larsen • Tonnus Oosterhoff, Kees ‘t Hart, Martijn Knol en Niña Weijers over de caleidoscopische roman • Renata Adler • Frank Westerman en • Patrick Pouw over de pen en het zwaard • Samar Yazbek over schrijven voor en na de Syrische revolutie

P. 4 -1 1

Connie PAlmen

lAurent Binet

Postkantoor neude open voor iedereen!

Zaterdagmiddag 23 april • Doorlopend Belangrijkste Boeken Café: muziek, boekenquiz, pitches en stem op jouw belangrijkste boek aller tijden • Pop-up Bibliotheek • Rondleidingen in Postkantoor Neude • Shakespeare Expo • Poets of Protest • Literaire Filmreeks • ILFU Boekenmarkt P. 22-25

P. 1 2-1 8

the Most of mme ra g ILFU pro sh, see li g n E is in

u.nl/en/ www.ilf the for all tion! informa

Zie WWW.IlFu.nl voor nog meer achtergrondinformatie over alle auteurs, blokkenschema’s en het laatste festivalnieuws.