Schaakmagazine 2016 - december

blijft wereldkampioen

Leermethode van Wijgerden/Brunia Werkboeken

Voor clubs, scholen en de rest van schakend Nederland!

De Schaakwijzer

Ideaal boek voor beginnende schakers. Alle facetten van het spel komen aan bod. Met veel diagrammen en weinig lange uitschreven varianten.

Klein en handig! De 1002 klok onderscheidt zich van zijn voorganger doordat het mogelijk is om bonustijd per zet in te stellen. Schaakklokken

Check! De beste zet Het spel voor schakers die bezig zijn met stap 1 en 2! Hoeveel opgaven los jij op in 3 minuten?

The Simpsons Schaakspel Met de belangrijkste familieleden van deze cartoon als schaakstukken. Mix 4 stappenboek

Een boek vol met mix opgaven. Ook in stap 3 en 5 te verkrijgen

Het zeventiende schaakstuk

De psychologische aspecten van het schaakspel nader beschouwd aan de hand van voor schakers herkenbare situaties.

DGT 1002

U kunt online bestellen, per e-mail of telefoon.

Hoofdredacteur

Jeroen Bosch

Aan dit nummer

werken mee:

Cissy Caljé (foto’s)

André de Groot (foto)

Robert Klomp (foto’s)

Tom Nusselder (foto’s)

Lennart Ootes (foto’s)

Informatief

Monique van de Griendt (foto’s)

Zhaoqin Peng (foto’s)

Minze bij de Weg

Peter Boel

Jeroen Bosch

Herman Grooten

Pascal Losekoot

Piet Peelen

Sacha Schiermeier

Bart Stam

Monique van de Griendt

Paul van der Sterren

Karel van der Weide

Richard Vedder

Jacqueline Wouda

Redactieadres

Frans Halsplein 5

2021 DL Haarlem

Tel: 023-5254025

E-mail

schaakmagazine@schaakbond.nl

Adreswijzigingen naar uw vereniging.

Sluiting kopij

20 januari 2017

Bondsbureau KNSB

Frans Halsplein 5

2021 DL Haarlem

tel: 023-5254025

E-mail:

bondsbureau@schaakbond.nl

Internet: www.schaakbond.nl

Vormgeving & Lay-out

Interface Communicatie, Ede www.ifcommunicatie.nl

Druk

Voorloper

Koninklijke BDU Grafisch

Bedrijf BV, Barneveld

ISSN: 1385-8807

Cover: Magnus Carlsen

De sterkste

Sergey Karjakin is de jongste speler ooit die de top-100 van de wereld binnendrong (op 15-jarige leeftijd in april 2005). Magnus Carlsen is recordhouder wanneer het aankomt op de hoogste rating ooit behaald (2882!) en hij is alweer ruim vijf jaar nummer 1 op de wereldranglijst. Ondanks een van de mooiste slotzetten ooit in een WK-match (zie de cover), viel het de titelverdediger zwaar om zijn favorietenrol waar te maken.

Maar hij toonde zich uiteindelijk opnieuw de sterkste van de wereld. ’s Werelds sterkste speler blijft een fenomeen natuurlijk en vanaf 19 januari kunt u in de bioscoop naar de documentaire Magnus om meer over zijn leven te weten te komen. Wereldkampioenen zijn altijd een fascinerend onderwerp en Jan Timman publiceerde onlangs een boek over ‘zijn wereldkampioenen’, zie de recensie in dit blad.

Wilhelm Steinitz was de eerste officiële wereldkampioen in 1886, maar Nederland kende in de broers Dirk en Arnold van Foreest twee schakers die in de negentiende eeuw dicht tegen de wereldtop aan zaten. Minze bij de Weg laat u nader met hen kennismaken. De naam Van Foreest treffen we tegenwoordig natuurlijk ook weer geregeld aan in SchaakMagazine. Het zit ‘m in de genen want Arnold was de betovergrootvader van Jorden en broer Lucas. Jorden speelde in Hoogeveen een match tegen Ivan Sokolov die hij nipt verloor. Peter Boel was er bij in Hoogeveen en licht u ook in over de IM-norm van Lucas. Diezelfde Lucas versloeg in de Europacup heel

Goede resultaten in Siberië

Onder begeleiding van Dimitri Reinderman namen drie Nederlandse jeugdschakers deel aan de jeugdwereldkampioenschappen in Khanty-Mansiysk. Door een nederlaag in de laatste ronde greep Anna-Maja Kazarian helaas net naast een medaille, maar een vierde plaats op een WK mag er zeker wezen. Ook Robby Kevlishvili mocht tevreden zijn met zijn 5e plaats. Marijn den Hartog eindigde in dezelfde categorie tot en met 16 jaar in het middenveld.

fraai grootmeester Andrei Volokitin en die prestatie mag u evenaren in de lezer aan zet rubriek. Richard Vedder nam met En Passant ook deel aan de Europacup in Novi Sad, en alhoewel hier voor de Nederlandse clubs de (oude) Olympische gedachte opgaat: ‘meedoen is belangrijker dan winnen’, beschrijft hij toch een paar mooie Nederlandse successen.

Succesvol zijn Nederlanders ook in het correspondentieschaak, een tak van de schaaksport waarin maar liefst drie landgenoten zich in de historie de sterkste van de wereld mochten noemen. Bart Stam bezocht de feestdag waarop de Nederlandse Bond voor Correspondentieschakers haar 50-jarig bestaan vierde. Een ander jubileum verdient ook vermelding: het Max Euwe Centrum bestaat dit jaar alweer 30 jaar.

Om een schaakwedstrijd volgens de regels te leiden, of om anderen sterker te leren schaken, is kader van het grootste belang. In het kader van de serie de Vitale Schaakvereniging bezocht Monique van de Griendt een cursus. Verder leest u hoe meer dan honderd schaaktrainers afkwamen op een voorlichtingsdag van Chessity. Sterker leren schaken kan ook met onze bekende vaste rubrieken, en leest u ook nog even hoe Paul van der Sterren er achter kwam dat niet iedere sterke schaker automatisch een titel krijgt.

Jeroen Bosch hoofdredacteur

NK Rapid Amstelveen Jules Welling overleden

Ook in 2016 werd er eind oktober weer een schaakweek in Amstelveen georganiseerd door schaaktrainer Robert Ris. De week bestond uit diverse jeugdactiviteiten met als slotstuk een zeer sterk bezet NK Rapid. Opvolger van Anish Giri werd Loek van Wely die met 5,5 uit 7 Ivan Sokolov en Benjamin Bok een punt voorbleef. Anne Haast prolongeerde haar titel, maar had het zwaarder dan vorig jaar toen ze slechts een half punt moest afstaan. Nu bleef ze met 5 punten Tea Lanchava nipt een halfje voor. Gedeeld derde werden Zhaoqin Peng en Lisa Schut.

Op 66-jarige leeftijd is de schaakjournalist en schaakliefhebber Jules Welling overleden. Hij kwam de schaakwereld binnen via het Hoogovenstoernooi en het IBM-toernooi en had contact met vele prominente schakers. Welling was journalist van het Eindhovens Dagblad, maar schreef daarnaast voor vele internationale schaaktijdschriften. In Nederland schreef hij voor Schaaknieuws. Voor Schakend Nederland (de voorloper van SchaakMagazine ) verzorgde hij een rubriek genaamd ‘Schaak eens anders’.

COLUMN

Eddie Scholl Paul van der Sterren

Toen de FIDE in 1950 de officiële titels meester en grootmeester met bijbehorende kwalificatieeisen creëerde, waren er natuurlijk meteen discussies over “wie wel, wie niet en waarom”. Sindsdien zijn de regels vele keren veranderd, aangepast zou je kunnen zeggen aan de eisen van veranderende tijden. Die flexibiliteit is in principe zeker prijzenswaardig, maar er is méér aan de hand, want ergens in die 67 jaar heeft er een fundamentele omslag plaatsgevonden in het denken over deze titels. Waar aanvankelijk de insteek lijkt te zijn geweest dat voorkomen moest worden dat mensen die een meester- of grootmeestertitel ‘onwaardig’ waren er toch een zouden weten te bemachtigen, lijkt de FIDE nu al vele jaren de titels vooral zo toegankelijk mogelijk te willen maken. Allerlei nieuwe kleine regeltjes maken het de kandidaat steeds gemakkelijker, zoals de regel dat je

een titelnorm al kan laten vastleggen voordat het toernooi is afgelopen. Het écht moeilijke stuk, de laatste meters, het volhouden onder steeds grotere druk, is hiermee geëlimineerd. Bovendien kan je tegenwoordig een titelresultaat behalen in wedstrijden van zéér uiteenlopend kaliber, tot aan de KNSB-competitie toe. Tot ongeveer 1980 was het vanzelfsprekend dat titelnormen alleen behaald konden worden in ‘echte’ toernooien, reden dat de kandidaten van toen maar heel af en toe überhaupt een kans kregen. En áls je dan een kans kreeg moest het ook meteen raak zijn. Slechts weinigen haalden het in die tijd. Maar goed, waar het me hier om gaat is dat ik onlangs tot mijn stomme verbazing ‘ontdekte’ (ik wist het natuurlijk wel, maar was het volkomen vergeten) dat zelfs Eddie Scholl nooit meester is geworden. Eddie Scholl! In zijn

topjaar 1970 kampioen van Nederland, 10½ uit 17 op het eerste bord tijdens de Olympiade in Siegen, een goed resultaat in de grootmeestergroep van het IBM-toernooi (o.a. remise met zwart tegen wereldkampioen Spassky). En wat al niet meer, zou ik willen zeggen, maar helaas stopte hij al een paar jaar later met het serieuze schaak en werd leraar. Er zijn tegenwoordig maar heel weinig grootmeesters die op zulke resultaten kunnen wijzen, maar Eddie, hij werd zelfs geen meester.

Daarom mijn oproep: wij willen toch niet dat deze oud-kampioen zonder titel blijft rondlopen! O, grote, machtige KNSB. Gooi uw godganse gewicht in de schaal en zorg dat deze man een titel krijgt. En dan liefst een die beter klinkt dan Sterkste Titelloze Nederlandse Schaker Ooit. Want die heeft hij al.

Ruud en Erik Wille schaakvrijwilligers van het jaar 2016

De verkiezing schaakvrijwilliger van het jaar heeft in 2016 niet één maar twee winnaars opgeleverd! Oorkondes en bloemen werden door KNSB-bestuurder Jan Stomphorst op de clubavond van ASV (Arnhem) uitgereikt aan Erik en Ruud Wille. De broers zijn zonen van oud KNSB-voorzitter Henk Wille en hebben het besturen als zodanig met de paplepel ingegoten gekregen, maar worden door de ASV-leden zeker niet alleen om hun bestuurskwaliteiten gewaardeerd. Een opsomming van al hun activiteiten die zij al jarenlang voor de club verrichten kan alleen al door ruimtegebrek niet compleet zijn.

Secretaris Ruud Wille regelt subsidies voor de club alsmede gratis locaties. Hij brengt een wekelijkse nieuwsbrief uit met uitslagen, wedstrijdverslagen en nog veel meer. Daarnaast verkoopt hij boeken voor de vereniging, regelt adverteerders, en verzorgt de inkoop voor de bar. Ook maakt hij promotie voor het schaken in de Arnhemse straten. Hij zorgt altijd dat de speelzaal klaarstaat en helpt ook bij het afbreken (intern, extern en bij toernooien). Het ophalen en wegbrengen van schakers tijdens de

interne clubavond of bij toernooien wordt ook zeer gewaardeerd. Voorzitter Erik organiseert talloze toernooien en kampioenschappen in ASV- en OSBO-verband. Hij schrijft uitgebreide verslagen, onder andere voor de Gelderlander. Hij werft nieuwe leden en gaat langs bij zieke clubleden. Zo heeft hij ook oog voor alle leden en biedt hen een veilige schaakomgeving. Ieder zomer regelt hij in teamverband weer alle externe teams van ASV, en organiseert (samen met Huub

Blom) de OSBO-competitie. Ook de jaarlijkse massakamp tegen Wageningen wordt door de ASV-leden zeer gewaardeerd. De broers Wille worden in het algemeen geroemd om alle initiatieven en nieuwe impulsen die zij aan de club geven, daarbij werkt hun gevoel voor humor sfeerverhogend. Samen zijn zij nu de schaakvrijwilligers van het jaar 2016!

Erik en Ruud Wille ontvangen bloemen en oorkonde. (foto: André de Groot)

WK in New York: Carlsen wint na tiebreak

In maart van dit jaar won de Rus Sergey Karjakin het recht om Carlsen uit te dagen om de wereldtitel door het Kandidatentoernooi in Moskou te winnen (zie SchaakMagazine april 2016). FIDE-president Ilyumzhinov had aangekondigd dat de match in New York zou worden gehouden, en dat bleek dit keer geen sprookje van de grote fantast. Tragikomisch was het daarom wel dat de FIDE-president zelf niet aanwezig kon zijn omdat zijn naam voorkomt op een zwarte lijst van het Amerikaanse ministerie van financiën.

Alhoewel Karjakin ‘jongste grootmeester aller tijden’ is (met 12 jaar en 7 maanden) en dus voorbestemd leek om ooit om de WK-titel te spelen, werd Carlsen voorafgaand aan de match gezien als de grote favoriet. De Noor staat al jaren vast op de eerste plaats van de ratinglijst en wint vrijwel alle toernooien waarin hij meespeelt. Opvallend was het daarom wel dat de wereldkampioen het uiteindelijk op een tiebreak liet aankomen. De match over 12 partijen begon rustig met twee remises, en toen kwam het volgende eindspel.

Carlsen - Karjakin, 3e partij

f-pion te sterk: 68.Ph6+ Kf8

(68...Kg7 69.Tg6+ Kf8 70.f6) 69. f6 Txh3 70.f7 Le7 71.Tg6.

68.Pe5+ Kg7 69.Txe7+ Kf6

70.Pc6 Kxf5?

Miraculeus genoeg kan zwart remise houden met 70...Tc3!

71.Te6+ Kxf5 72.Pd4+ Kf4 73. Kxh4 (Dat een paard het altijd moeilijk heeft in het eindspel blijkt uit 73.Pe2+ Kf5 74.Pxc3 Kxe6 75.Pd1 h3 76.Pf2 h2 77.Kg4

Ke5 78.Kg3 Kd4 79.Kxh2 Kc3 en remise) 73...Td3 74.Pe2+ Kf3

75.Pc1 en nu 75...Td1! (niet 75... Tc3? 76.Te1) 76.Tc6 Ke3 77.Tc2 waarna alleen 77...Td2! remise houdt! Opnieuw betekent torenruil dat de laatste witte pion van het bord gaat, en 78.Tc7 Td1 dreigt opnieuw 79...Kd2.

itief verkeken. Wit wint na 72.

Tf7+! Ke6 73.Tf2! h3 74.Kh4 Ta1 75.Pb7 Ta3 76.Td2 Ke5 77.Pc5. 72...Ta1! 73.Tb5+ Kf4 74.

Txb4+

Carlsen mag de pion met schaak slaan, maar de h-pion is inmiddels te sterk.

74...Kg3 75.Tg4+ Kf2 76.Pc4 (76.Kxh4 Txa5 is eenvoudig remise.) 76...h3 77.Th4 Kg3 78.Tg4+ Kf2

½–½

Ook in de vierde partij haperde de techniek van Carlsen.

Karjakin - Carlsen, 4e partij -+-+-+-+

blijft. Juist was 45...Le6 46.gxf5+ Kxf5 met winnend voordeel. 46.Ld4! Lc7 47.Pf2 en nu had Karjakin een vesting bereikt. De wereldkampioen probeerde het nog een kleine 50 zetten maar kwam er niet doorheen.

½–½

Stelling na 66...Kf7

67.Te6! Txh3

De enige verdediging. Na 67... Txb3 wint wit de loper onder nog gunstigere omstandigheden: 68.Pe5+ Kg7 69.Txe7+ Kf6

70.Pc6 Txh3 (70...Kxf5 71.Pd4+)

71.Kg4. Wanneer zwart de loper redt met 67...Ld8 dan wordt de

71.Pa5?!

Het goede idee, maar in de verkeerde uitvoering. Winnend was eerst de witte koning van de rand bevrijden met 71.Te1! Kf4 (71...Txb3? 72.Pd4+) 72.Tf1+ Ke4 73.Pa5 en nu wint wit wel. 71...Th1 72.Tb7?

Pas na deze zet is de winst defin-

Stelling na 45.Pd1

Vanuit het Spaans had Carlsen met zwart de uitdager overspeeld, maar hij nam het nu iets te makkelijk op met 45...f4?

Zwart heeft nu een gedekte vrijpion, maar het grote nadeel van de tekstzet is dat de stelling op de koningsvleugel gesloten

Zo had Carlsen op weinig karakteristieke wijze twee technisch gewonnen stellingen niet weten te verzilveren. Zelf hield hij het erop dat het altijd nog beter was om in de positie te komen om te scoren dan om alleen te moeten verdedigen, maar het leek toch een veeg teken. En inderdaad bracht Carlsen zichzelf in de 5e partij met wit in de problemen. Karjakin profiteerde echter niet van de geboden kans. Na weer twee remises begon het online gemopper. Zeven partijen gespeeld – zeven remises! De vorige WK-match in New York (Kasparov-Anand in 1995) kende een start van 8 remises (het WK-record). Anand won partij 9, waarna Kasparov vervolgens alsnog orde op zaken stelde. Waar moest dit heen? De matchstrategie van de uitdager was inmiddels wel duidelijk. Hij vermeed complicaties, koos ervoor om te vereenvoudigen wanneer het kon, vertrouwend op zijn verdedigingskunsten. Zowel in de World Cup 2015 als in het Kandidatentoernooi van 2016 had Karjakin laten zien over sterke zenuwen te beschikken. Verwachtte hij dat Carlsen minder goed met de druk om zou gaan? Wilde hij eenvoudig steeds dichter bij een 6-6 eindstand en een rapid tiebreak uitkomen? Eerlijk gezegd is dat sowieso een plausibel scenario voor iemand met een lagere rating. Elementaire kansberekening leert dat de outsider baat heeft bij een zo kort mogelijke

match. Iedere remise is dan een succes.

Carlsen - Karjakin, 8e partij

Stelling na 28...Ped7

Carlsen heeft positionele risico’s genomen om het spel dynamisch te houden. Hij ging nu verder met 29.Pa7! Da3! 30.Pc6 Tf8 31.h3

De wereldkampioen heeft genoeg van de remises en offert een pion. Objectief was 31.Txd7 Pxd7 32.Dxd7 Dxe3+ 33.Kf1 het sterkst, waarna 33...Dc1+ 34.Kf2 Dxc4 waarschijnlijk in eeuwig schaak eindigt na 35.Lf1 Dc5+ 36.Kg2 Dc2+.

31...Pc5 32.Kh2 Pxa4 33.Td8!

g6 34.Dd4 Kg7! 35.c5?

De spelers hadden weinig tijd en de wereldkampioen gokt het. Nog steeds is remise de waarschijnlijke uitslag na 35.Td7 of 35.Pe5.

35...Txd8! 36.Pxd8 Pxc5 37.Dd6 Dd3?

Karjakin dacht te winnen, en gaf later aan wits 41e zet in tijdnood te hebben overzien. Winnend was 37...Da4!.

zwart heeft misgegrepen op zet

37.

41...Dd7 42.Dxg6+ Dg7 43. De8+ Df8 44.Dc6

Logischer lijkt 44.Dg6+ Kh8 (tot herhaling van zetten leidt 44... Dg7 45.De8+ Kh7 46.f5 exf5

47.exf5 Df6 48.Ld5 Db2+ 49.Lg2)

45.e5 a3 46.Db1 en omdat zijn koning kwetsbaar is kan zwart niet winnen: 46...Db8 47.Dg6.

44...Dd8 45.f5 a3 46.fxe6 Kg7

47.e7?!

47.Db5! verhindert 47...a2 en maakt remise.

47...Dxe7 48.Dxb6 Pd3 49. Da5?

Een slechte zet waarna het praktisch heel lastig wordt voor de wereldkampioen. Juist was het pionoffer 49.e5 Pxe5 50.Ld5 wanneer wit actief genoeg staat.

49...Dc5! 50.Da6 Pe5!

wereldkampioen onder druk wist te zetten. Nadat de Rus kort voor de eerste tijdcontrole een kans liet liggen eindigde ook deze partij in remise. In partij 10 was het dan eindelijk de beurt aan de wereldkampioen, maar niet nadat de uitdager een geforceerde remise had gemist.

Carlsen - Karjakin, 10e partij r+-+-trk+ +p+-+pzp-+pzplwqnzp zp-+-zp-+P+-+P+-+ +LzPPsNNzPn -zP-+QzP-zP tR-+-+R+K

Na twee afsluitende remises stond het zo 6-6 en moest een tiebreak over 4 rapidpartijen de beslissing brengen. In die tiebreak op de 26e verjaardag van Carlsen kwam Karjakin er niet aan te pas. Dankzij fenomenaal verdedigen kon hij een verloren stand in de tweede partij nog ombuigen in pat. Met nog slechts luttele seconden op de klok bezweek Karjakin in de derde partij alsnog.

38.Pxe6+! fxe6 39.De7+ Kg8

40.Dxf6 a4

Wit staat actief genoeg na 40... Df5 41.Dd8+ Df8 42.Dxb6.

41.e4!

Nu valt g6 en is duidelijk dat

Zwart heeft nu bijzonder goede praktische kansen met zijn vrije a-pion en actieve stukken. Een winstplan is het overbrengen van de koning naar de damevleugel zoals Karjakin aangaf in de persconferentie. Na de volgende zet is het ook ‘mathematisch’ gewonnen.

51.De6? h5! 52.h4

Zwart wint ook na 52.Da6 h4!

53.gxh4 Dc3! 54.Da7+ (54.h5 Db2) 54...Pf7 55.h5 De5+ 56.Kg1 Da1+ 57.Lf1 a2.

52...a2

Carlsen gaf op vanwege 53. Dxa2 Pg4+ 54.Kh3 Dg1 55.Lf3 (55.Db2+ Kg6) 55...Pf2+. 0–1

Gegokt en verloren. Carlsen liep weg van de contractueel verplichte persconferentie na zijn nederlaag.

In partij 9 zagen we een heel theoretische variant van het Spaans waarmee Karjakin de

Wit staat een tikje beter, maar met zijn volgende zet laat Carlsen een geforceerde remise toe.

19.Lxe6?! fxe6 20.Pd2 d5?

Juist was 20...Pxf2+ 21.Kg2 (21. Kg1 Ph3+ 22.Kg2 Pgf4+ 23.gxf4 Pxf4+ 24.Txf4 exf4 is wat beter voor zwart.) 21...Ph4+! en nu heeft wit niet beter dan 22.Kg1 Ph3+ 23.Kh1 Pf2+ met zetherhaling.

21.Dh5 (21.f3!) 21...Pg5?! Zwart kon opnieuw remise afdwingen met 21...Pxf2+!, alhoewel de variant veel lastiger is dan op de vorige zet: 22.Kg2 Df7! dreigt ...Pf4+ 23.Kg1 Df6!! dreigt ...Dg5 en de zetten worden herhaald met 24.Kg2. 22.h4 Pf3 23.Pxf3 Dxf3+ 24. Dxf3 Txf3 25.Kg2 nu beschikt de wereldkampioen vanwege zijn betere pionnenstructuur over een voordeeltje dat hij uiteindelijk wist te verzilveren.

Karjakin - Carlsen, 3e rapidpartij -+-+qtr-mk +-zp-+-zpp -+-zp-vl-+ +P+Pzp-+-+L+-zp-+ tR-vLPsnP+-+-+Q+PzP +-+-+-mK-

Stelling na 30.Ta3

30...e4!? Een pionoffer om de zwarte velden in handen te krijgen. 31.dxe4 Lxc3 32.Txc3 De5 33.Tc1 Ta8 34.h3 h6 35.Kh2 Dd4

In een praktische partij met weinig bedenktijd is de witte stelling nauwelijks te verdedigen. Karjakin zat al bijna op zijn increment te spelen hier.

36.De1?! Db2 37.Lf1 Ta2 38. Txc7?? Een blunder, na 38.Tb1 Df6 39.Le2 staat zwart beter, maar nog niet gewonnen.

38...Ta1 0–1

De vierde partij eindigde spectaculair in mat (zie diagram op de cover). Carlsen blijft wereldkampioen!

(foto: Lennart Ootes)

Van Foreestjes smaakmakers, Sokolov wint match

Ze komen eraan, maar ze zijn er nog niet. Jorden van Foreest (17) en zijn twee jaar jongere broer Lucas hielden de gemoederen danig bezig in Hoogeveen.

Brutaal, grappig, controversieel, extreem getalenteerd. Zomaar een paar steekwoorden voor de Groningse broers Van Foreest. Elke dag was er wel iets te beleven met hen. Jorden wisselde dagelijks rake klappen uit met Ivan Sokolov, Lucas maakte in het Open toernooi een vijftal grootmeesters het leven zuur. Voorlopig hield de gevestigde orde nog stand. Sokolov won de match van Jorden met 3½-2½. Nigel Short won met dezelfde cijfers van Hou Yifan, en Abhijeet Gupta won het Open toernooi met 7½ uit 9.

De ‘gevestigde orde’ – Sokolov zal vast gruwen van het woord, maar onwillekeurig werd hij in die rol geplaatst. Hij had ook wat vaderlijke adviezen voor zijn tegenstander. Hij raakte licht geïrriteerd als Jorden in cruciale stellingen snel en te

onvoorzichtig speelde. “Jorden is heel goed in het zien van zijn eigen dreigingen, maar niet goed in het zien van die van zijn tegenstander. Daar heb ik zelf trouwens ook wel last van”, zei hij in een interview met Chess. com. Met zwart koos de regerend Nederlands kampioen driemaal voor het Koningsindisch, en driemaal kreeg hij harde klappen. Objectief waren zijn stellingen niet zo slecht, maar moeilijk te spelen waren ze wel, zeker voor een speler die niet gericht is op verdedigen. En Van Foreest maakte zich te weinig zorgen in stellingen waarin hij al op het randje balanceerde. In de eerste partij verzuimde Van Foreest de boel op te schudden met een kansrijk stukoffer, waarop Sokolov het gedecideerd uitmaakte. Met wit sloeg Jorden de volgende dag keihard terug.

Van Foreest - Sokolov 1.e4 e5 2.Pf3 d6 3.d4 Pf6 4. Pc3 Pbd7 5.Lc4 exd4 6.Dxd4 Pb6 7.Lf4!?

al een tijdje in de lucht. Misschien was hij hem ‘even vergeten’ in zijn zoektocht naar tegenspel.

21.Pxg7! Kxg7 22.Lh6+!

Sterker dan 22.Dh6+. Van Foreest toont zich in deze partij een echte killer.

22...Kg8 23.Lxf8 Kxf8 24. Dh6+ Ke8 25.Pd4 Ta5 26.Pxe6 fxe6 27.exd5 e5 28.Txe5+ Kd7 29.Te6 1–0

De volgende dag was Sokolov weer aan de beurt.

Een verrassend nieuwtje dat Van Foreest al eens (met een andere zetvolgorde) op het bord had gehad in een Frans toernooi. Wit geeft zijn loperpaar op voor snelle ontwikkeling.

7...Le7 8.0–0–0 Pxc4 9.Dxc4

0–0 10.The1 Le6 11.Df1!?

Nog steeds huisvlijt. De dame gaat aanvallen via h3.

11...Dc8 12.Pd4 Ld7 13.f3 Tb8 14.g4 b5 15.Pf5! Ld8 16. Dh3!?

Het simpele 16.e5 kwam in aanmerking.

16...b4 17.Pe2 Da6 Ook Sokolov houdt niet van verdedigen. 17...Pe8 was veiliger geweest.

18.Kb1 Le6 19.b3 Tb5 20.Le3 -+-vl-trk+ zp-zp-+pzpp q+-zplsn-+ +r+-+N+-zp-+P+P+ +P+-vLP+Q P+P+N+-zP +K+RtR-+-

20...d5?

Sokolov deelde na de partij mee dat hij wits volgende paardoffer niet had gezien. Dat klinkt ongelooflijk, want de zet hangt

Sokolov - Van Foreest 1.c4 Pf6 2.Pc3 g6 3.e4 d6 4.d4 Lg7 5.Le2 0–0 6.Le3 e5

In de vijfde partij week Van Foreest af met 6...Pc6 7.d5 Pe5 8.f4 Peg4 9.Ld2 Ph6, wat er bizar uitziet. Toch wist hij ook hier spel te creëren. “Misschien is het volgens de computer wel goed, maar in een partij tussen grootmeesters is het anders”, vond Sokolov.

7.d5 Pa6

In de eerste partij had hij eerst 7...a5 gespeeld. Net als toen speelt Sokolov zijn koningsvleugel op om de zogenaamde ‘V van Victorie’ op het bord te krijgen (d5-e4-f3-g4-h5).

8.g4 c6!? 9.g5 Pe8 10.h4 f5 11.gxf6 Pxf6 12.h5 Da5

Dit is zo’n snel gespeelde zet, op het zorgeloze af. 12...gxh5 was verstandiger geweest.

13.hxg6 Pxe4 14.gxh7+ Kh8 15.Pf3 Pxc3 16.bxc3 cxd5 17. Kf1 Lf5 18.Ph4

De hoofdpointe van 14.gxh7+ (in plaats van 14.Txh7). Met deze matdreiging op g6 kan wit in sommige varianten zelfs de dame offeren. Het is al heel moeilijk voor zwart, en met zijn volgende zet stort hij zichzelf in de afgrond.

18...dxc4? 19.Lxc4 Tac8 20. Le6! Le4 21.Dg4 Ld3+ 22.Kg1 Tce8 23.Lf5

Peter Boel

De deelnemers aan de matches met toernooidirecteur. (foto: Lennart Ootes)

-+-+-+k+ +l+q+-+p -+-tr-zpp+ vL-zp-sn-+P+-+-zp-+ +P+-+-+P -+r+-+P+ tR-+-sNRwQK

33...Txg2! 34.Pxg2 Dxh3+ 35.Dh2 Lxg2+ 36.Kg1 Lxf1 0–1

ronde wist hij ook Babu Lalith te verleiden tot riskant aanvalsspel.

Van Foreest - Lalith

Een half Novotny-motief. Er is geen verdediging.

23...Lxf5 24.Dxf5 Tf6 25.Lg5 Tfe6 26.Pg6+ Txg6 27.Dxg6 Tf8 28.Le7 Txf2 1–0

Zo was er in elke partij van deze match spektakel te zien. Van Foreest kwam terug met een ietwat meer strategische zege in ronde 4, na een rustdag waarop Sokolov werd behandeld aan een pijnlijke ontsteking in een tand. In ronde 5 ging Van Foreest weer ten onder in het Koningsindische geweld, en in de slotronde speelde Sokolov dan eindelijk 1...e5. In een Schotse partij mocht Van Foreest na vele verwikkelingen blij zijn met remise, maar Sokolov won hiermee de match.

De paralleltweekamp tussen Nigel Short en Hou Yifan was veel rustiger begonnen met twee remises, waarna Short de derde partij met een Catalaan naar zich toetrok. De wereldkampioene probeerde in de ronde daarop iets terug te doen.

Yifan - Short

stelling na 15…0-0

16.f5 exf5!

Na het logischer ogende 16...

Pd4 17.De3 gxf5 had wit met bijvoorbeeld 18.Pf3 haar zin gekregen.

17.cxd5 Pxe5! 18.Pf3?

Wit had moeten vluchten in de variant 18.Pc4! Pxc4 19.Dxe7 Dd6 20.Dxd6 Pxd6 21.Le3 en hier kan zwart 21...Pe4 of 21... Tfe8 22.Lxc5 Te5! antwoorden, maar dit was nog zeker speelbaar geweest voor wit. Nu krijgt zwart op d3 een octopus. Zoals Short vertelde wordt die in Engeland, na een vertaalfoutje van Helmut Pfleger naar aanleiding van de beroemde WK-partij Karpov-Kasparov, een ‘giant sprawling lobster’ genoemd.

18...Pxd3! 19.Dxe7 Lb5 20. Dh4 f6 21.Ld2 Tad8 22.Lc3

Txd5 23.Dh6 Dc7 24.a4 La6

25.De3 Dd7 26.Lxa5 Te8

27.Dg1 Te2 28.Lc3 Td6 29.h3 Tc2 30.La5 Lb7 31.Dh2 f4

32.Dg1 Pe5 33.Pe1

Pas in de zesde ronde, toen de match al was beslist bij 3½-1½, won Hou Yifan met een mooie serie offers in het Spaans.

Het open toernooi werd aanvankelijk volledig beheerst door een stel Indiase grootmeesters, en dan vooral Babu Lalith en de winnaar van vorig jaar, Abhijeet Gupta.

Beerdsen - Gupta -+r+-trk+ +-+-+pzpp -+-+-vl-+ +-sn-+q+-+-zp-+-+ +-sNP+R+-vL-+-zPPzP +R+Q+-mK-

Stelling na 27.Tf3

27...Dxf3! 28.Dxf3 dxc3 29.La3 c2 30.Te1 Pb3 31.Db7 c1D 32. Lxc1 Txc1 33.Txc1 Pxc1 34.Db1 Pe2+ 35.Kf1 Pf4 36.g3? Ta8 Nu kan wit zijn dame niet redden. Beerdsen gaf op.

Nederlandse grootmeesters als Sipke Ernst en Jan Werle konden niet op tegen dit geweld – mede omdat beiden in de 6e ronde een bye namen! – maar in de slotronden kwam Lucas van Foreest opzetten. Tegen twee Indiase grootmeesters was hij de enige die het geluk wist af te dwingen. Tegen Sundararajan Kidambi kroop hij door het oog van de naald en won hij een lastig toreneindspel. En in de voorlaatste

stelling na 20.Pxd4

Eerder had Lalith al naar remise kunnen combineren, en hier kon hij dat ook nog doen met 20... Pxh3+ 21.gxh3 Dxd4+ 22.Kg2 Df6! – zwart heeft genoeg compensatie voor de pion. Maar de Indiër wil meer en krijgt de kous op de kop: 20...Dg3? 21.Kf1! c5 22.Pf5 Dh2 23.Df2 Zo kan wit alles verdedigen. 23...Ph5 24.Dxc5 Lxf3 25.gxf3 Dxh3+ 26.Kg1 g6 27.Lxf7+! 1-0

Met wit tegen Gupta in de slotronde had Lucas de mogelijkheid om het toernooi volledig om te draaien. Dat bleek echter nog een stapje te ver. De sterke Indiase GM nivelleerde een scherpe Siciliaan, bereikte zonder problemen remise en won het toernooi. Van Foreest won de gedeeld derde prijs en een IM-norm. Als hij zijn eerdere GM-norm gebruikt voor de IM-titel, heeft hij er daarvan nu drie en kan hij, met nog een beetje ratingwinst, de titel aanvragen. Dat gold ook voor het eveneens 15-jarige Indiase talent Rakesh Kumar Jena. Casper Schoppen (14) was de derde jeugdspeler die een IM-norm scoorde. De ratingprijs was voor Maaike Keetman, die ondanks sterke tegenstand op 5½ uit 9 uitkwam.

Eindstand Hoogeveen Open:

1. Gupta 7½

2. Sandipan 7

3. Lalith, Shyam, Van Foreest, Romanishin, Schoppen 6½

8. Jena, Ernst, Nitin, Vereggen 6

Lucas van Foreest tegen Babu Lalith. (foto: Lennart Ootes)

Dirk en Arnold, de voorlopers van Jorden van Foreest

Liefhebbers van het betere gooi- en smijtwerk

Je werd er in de jaren vijftig mee doodgegooid. Een prijs gewonnen in een toernooitje, remise of winst behaald bij een simultaan? Steevast lag het boek Een hulde aan jhr. Dr. Dirk van Foreest van Lodewijk Prins op de prijzentafel. Waren er teveel exemplaren gedrukt of was de verkoop tegengevallen? En ja, wie was die Dirk van Foreest eigenlijk?

We zijn nu ruim vijftig jaar later en kijk, opeens duikt de naam van de oude Dirk van Foreest weer op, net als die van zijn jongere broer Arnold. Als een bliksemschicht is een nieuwe Van Foreest doorgedrongen tot de nationale schaaktop en geen medium laat na te vermelden dat zijn betovergrootvaders Dirk en Arnold elke driemaal de Nederlandse schaaktitel op hun naam brachten. Helemaal correct is die vermelding natuurlijk niet, Dirk en Arnold waren broers dus maar een van beiden kan de echte betovergrootvader zijn. Dat was Arnold. Wie was hij, wie was zijn broer, welke rol hebben ze in het Nederlandse schaak gespeeld?

Dirk en Arnold van Foreest waren actief in de beginjaren van de Nederlandse schaakbond. Dirk werd geboren in 1862, Arnold in 1863. De bond werd opgericht in 1873 en bestond ruim tien jaar toen de broers Van Foreest aan hun opmars in de schaakwereld begonnen.

Dirk en Arnold leerden schaken van hun vader, directeur van een postkantoor. Ze werden al snel gegrepen door het spel en ook in die tijd gold: wat goed is komt snel. Zij het dat toentertijd onder snel iets anders werd verstaan. De mogelijkheden om op heel jonge leeftijd iets te presteren in het schaken waren er eenvoudigweg niet.

Verpletterende zege

Na de HBS in Zaandam ging Dirk in Amsterdam medicijnen studeren. Amsterdam was in die dagen het absolute schaakcentrum van Nederland en VAS was het schaakheiligdom van de hoofdstad. De negentienjarige Dirk meldde zich bij de club en won meteen op verpletterende wijze de interne competitie 1862-1863: dertig winstpartijen en vier remises.

Met zo’n start was de stap naar de landelijke top snel gezet. Heel veel gelegenheden om het tegen elkaar op te nemen waren er voor de sterkere spelers niet. De jaarlijkse bondswedstrijden, die tegelijk met de jaarvergadering van de bond werden gespeeld, boden nog de beste mogelijkheid tot een vergelijking en konden als een officieus kampioenschap worden beschouwd. Een officieel kampioenschap werd pas in 1909 voor het eerst georganiseerd.

Dirk van Foreest maakte in 1884 zijn opwachting bij de bondswedstrijden. Hij werd vijfde van de zes deelnemers, maar wist wel winnaar Messemaker te verslaan.

Het jaar daarop won hij het toernooi, twee punten voor dezelfde Messemaker, en ook in 1886 en 1887 was hij eerste. In 1888 eindigde hij een half punt achter Loman. En toen? Toen was het afgelopen. Dirk van Foreest was in 1887 afgestudeerd als arts en vestigde zich als huisarts in Heemskerk en vervolgens Oosthuizen. Zijn drukke praktijk gaf hem geen mogelijkheid meer tot partijschaak. Tot zijn pensioen in 1928 beperkte hij zich tot het correspondentieschaak. Meer dan zeventig partijen gespeeld en geen enkele verloren wist hij later trots te melden. Na zijn pensioen vestigde hij zich in Bussum waar hij nog tot in de jaren veertig moeiteloos een hoge score behaalde in het eerste team.

Sta-in-de-weg

Slechts vijf jaar heeft zijn echte schaakcarrière geduurd. Weinig om een blijvend stempel te drukken zou je zeggen, maar toch. Toen Dirk van Foreest in 1942 tachtig werd schreef Oskam: ‘Twee mannen hebben door hun speelkracht en door de bekoring van hun spel het schaakspel in Nederland populair en groot gemaakt. Dirk van Foreest en Max Euwe.’ En in het bovengenoemde jubileumboek: ‘Met Van Foreest begon een nieuwe periode. Precies zooals later N.W. van Lennep, nog later Olland, en eindelijk Euwe den stoot zou geven tot een beweging in de Nederlandsche Schaakwereld’. In het mei-nummer 1942 van het Tijdschrift van den Nederlandschen Schaakbond schrijft L.G. Eggink de volgende ode aan de tachtigjarige: ‘En gij, op schaakgebied ridder zonder vrees of blaam, die het wellicht tot wereldkampioen zoudt hebben gebracht, wanneer de witte d-pion daartoe geen stain-den-weg ware geweest; (...) gij blijft voor ons, Nederlandsche schaakspelers, tot aan Uw einde, en ook nog daarna, de drager van de beste tradities van ridderlijkheid en geestesscherpte.’

Waar staat de koning?

Ja, die d-pion, daar kon broer Arnold ook over meepraten. Het verhaal gaat dat hij zijn tegenstanders wel eens vroeg om niet

D. van Foreest.

met 1. d4 te openen, want net als broer Dirk hield hij van het betere gooi- en smijtwerk. ‘Ik speel mijn eigen spel. Als ’t enigszins kan, wijk ik op den 3en of 4en zet al van de plat getreden paden af!’ citeerde het bondsblad hem in 1943. Spanjaard omschreef hem in het boek 100 jaar Schaakclub Utrecht als ‘de perfecte natuurspeler, die zich niet wenste te begraven onder stapels huiskamervarian ten. (...) Zijn motto luidt kortweg: “Waar staat de vijandelijke koning??” Hij heeft een afkeer van de moderne loopgravenoorlog.’ De carrière van Arnold van Foreest verliep heel anders dan die van zijn broer. Hij schaakte wel zijn leven lang. Aanvankelijk was Amsterdam zijn basis, daarna werd het Utrecht en Den Haag. Van de SC Utrecht was hij een groot deel van zijn leven lid. Maar feitelijk speelde hij in het hele land. Hij begon in 1884 als commies der Posterijen en Telegrafie in Amsterdam en eindigde als hoofdinspecteur van de PTT. Regelmatig werd hij overgeplaatst en meldde hij zich bij een nieuwe vereniging. Waar hij met open armen werd ontvangen, want behalve een sterk en enthousiast schaker was Arnold van Foreest ook een beminnelijk mens, die zich niet te groot voelde om tegen aanzienlijk zwakkere tegenstanders te spelen. Dat resulteerde erin dat hij aan het eind van zijn leven erelid was van tien verenigingen, een regionale bond en de KNSB.

Geen voorgift

Hoe sterk waren de broers Van Foreest? Pinedo, hoofdredacteur van Morphy, het enige Nederlandse schaakblad in de jaren tachtig van de 19de eeuw schreef in april 1886: ‘En toch wanneer wij onze krachten vergelijken, dan moeten wij tot de slotsom komen, dat een Dupré (...) en last but not least, de beide Jhrn van Foreest onder de jongeren, niet voor buitenlandse meesters behoeven onder te doen.’

Een anekdote over Dirk van Foreest lijkt dat te bevestigen. Nogmaals het mei-nummer 1942 van het bondsblad. ‘Zoo gebeurde het, dat een buitenlandse schaakmeester het V.A.S. de eer van een bezoek aandeed. Van Foreest was een van de eersten en de maestro noodigde hem tot een partij uit. Hij vroeg den jongen student, wat hij voor wou hebben. “Liever niets”, antwoorde van Foreest. “Dat gaat niet!” repliceerde de groote man. “Ik speel nooit zonder voor gift”. Maar de eigenwijze student verkoos geen voorgift te aanvaarden en wilde alleen gelijk op spelen. Na nog enig gemopper van de zijde van den gast, begon de partij, zonder voorgift. Tot zijn groote verbazing verloor de matador het spel en toen Van Foreest hem een revanche-partij voorstelde, bleek hij een bijzonder gebrek aan tijd te

hebben en verwijderde hij zich, ietwat gebelgd.”

Arnold of Dirk?

En hoe zat het met de onderlinge krachtsverhouding? In de gelederen van de Schaakclub Utrecht (tegenwoordig Oud Zuylen Utrecht), waarvan Arnold een aantal malen clubkampioen is geweest, is een tijdje gediscussieerd over de vraag wie er sterker was: Dirk of Arnold. De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat Dirk beter speelde,

maar hoeveel sterker hij was werd niet duidelijk. In ieder geval wist Arnold in 1889 de familietraditie voort te zetten door in dat jaar de bondswedstrijden te winnen en daarmee officieus nationaal kampioen te worden. Twee jaar eerder had hij al eens twee matches gespeeld tegen Loman, de kampioen van 1888. Van Foreest won de eerste, de tweede eindigde gelijk. Van 1886 tot 1895 deed hij bijna jaarlijks mee aan de bondswedstrijden. Hij eindigde meestal in de top en veroverde in 1893 nog een keer de titel, dit keer samen met Loman. Daarna leken zijn kansen op een kampioenschap voorbij, maar in 1902 greep hij voor het laatst zijn kans. Terwijl zes sterke Nederlanders meededen aan een toernooi te Hannover won hij voor de derde keer. Ook daarna bleef hij nog jaren tot de Nederlandse top behoren, maar een titel zat er niet meer in.

Behalve als speler hebben de broers Van Foreest ook op andere wijze bijgedragen aan de Nederlandse schaakwereld en ook hier geldt: Arnold meer dan Dirk. Dirk was van 1893 tot 1895 voorzitter van de bond. Daarna vertrok hij wegens tijdgebrek. Arnold was slechts een jaar voorzitter in 1906 en 1907 toen hij even tot die taak werd geroepen omdat een ruzie om een onbenullige zaak de bond dreigde te verscheuren. Daarnaast was hij voorzitter van de Schaakclub Utrecht. En misschien wel het allerbelangrijkste: zijn leven lang was hij een onvermoeibare propagandist voor het schaakspel. Jorden kan een slechtere voorganger hebben.

A. van Foreest.

Bestuur SC Utrecht met links met sigaar A. van Foreest.

Schaaktrainer of arbiter worden?

Volg een KNSB opleiding!

De meeste schakers komen naar hun vereniging om te schaken. Maar er zijn er ook, die anderen willen helpen om het spel (beter) te leren spelen, volgens de geldende regels. Deze schaakpromoters vinden elkaar op de kadercursussen die de KNSB voor ze organiseert.

Woensdagavond, kwart voor zeven, Max Euwe Centrum, Amsterdam. Elf cursisten, één van het vrouwelijk geslacht, twee afwezigen. De koffie, thee en chocoladepepernoten lachen ons toe, net als de blauwe en rode magneetjes op het demonstratiebord. Die magneetjes, een vondst van schaakprof Eddy Sibbing, markeren veilige en onveilige velden. Als aftrap vraagt Eddy cursist Jouke hoe hij aan een kind van zes uitlegt wat ‘schaak!’ is. Dat blijkt lastig.

Meester, wat is mat?

Natuurlijk weten alle deelnemers best wat ‘schaak’ is, wat ‘mat’ is, wat ‘het dekken van een stuk’ is en ook wat ‘en passant slaan’ is. Maar hoe zorg je ervoor dat een jong kind, dat het spel nog moet leren, het begrijpt?

Essentieel is dat je weinig woorden gebruikt. Het moet simpel en correct zijn. Schaak is een aanval op de koning en je staat mat als je schaak staat en er niks meer aan kunt doen. Dan heb je verloren.

Omdat jonge kinderen visueel beter zijn dan verbaal, laat je zien wat je zegt, op het demonstratiebord. Het grote en meestal magnetische bord moet ergens staan of hangen, waar het niet beweegt of valt. Klinkt simpel, blijkt lastig. Je moet de juiste stelling opzetten. De stukken die je hiervoor nodig hebt, leg je klaar. Zodat je niet minutenlang met je rug naar een muitende groep, op zoek bent naar de zwarte koning.

De cursisten

Als je een kind uitnodigt om op het grote bord de goede zet uit te voeren, zorg er dan voor dat het erbij kan. Zo voorkom je dat vier toegesnelde kinderen al springend met het bord onderuit gaan.

Examens

Het orde houden komt op de volgende trainingsavond uitgebreid aan bod. Vandaag geven Jelle en ook Katja, met veertien jaar de jongste cursist, een proefles. De overige aspirant-trainers doen alsof ze de schaakstukken voor het eerst zien, stellen kindervragen

en geven tips: mondeling en via een observatieformulier. De proefles is een repetitie voor het praktijkexamen waarbij de kaderdocent je les op een school of schaakclub beoordeelt. Als je het trainersdiploma wilt behalen, moet ook je schaakniveau voldoende zijn.

Om dat te testen, maken de deelnemers een examen. Op een A4-tje met twaalf schaakdiagrammen moeten ze steeds de beste zet aangeven. Net als hun pupillen, straks. Om afkijken te voorkomen, krijgen buren verschillende toetsen. De pauze gaat eraan op, maar Eddy kijkt alles in een paar seconden na. Tien van de twaalf goed, is een voldoende, iedereen is geslaagd. De opgaven zijn van een iets hoger niveau dan waarin je les geeft, je moet immers wel ‘boven de stof staan’. Eddy: ‘Als leraar wil je niet worden gedold door je leerlingen.’

Jouke Nuijten leerde schaken van zijn ouders en ging lesgeven toen hij vijf jaar in Australie woonde, om mensen te leren kennen.

Jouke: ‘Schaken is een gave sport en het is leuk om met kinderen te werken. In Melbourne, bij Chesskids.com.au, kreeg ik wat uitleg waarna ik meteen als trainer aan de slag kon. Nu ik terug ben in Nederland wil ik schaakles blijven geven - naast mijn baan als begeleider bij de dagbesteding voor mensen met een beperking. Mijn rating ligt rond de 1400. Het gaat erom dat je lesgeven leuk vindt, dat moet in je zitten. Beter schaken kun je leren.’

Cees van den Berg (rating 1947) geeft schaakles aan mensen met een verslavingsproblematiek. ‘Om beter les te kunnen geven, ben ik deze cursus gaan doen en er gaat een wereld voor me open. Je moet eenvoudige termen gebruiken maar omdat je zelf meer weet, maak je het snel te ingewikkeld. Het is goed om bij het begin te beginnen. Ook als je zelf sterk schaakt. Je moet je lessen goed opbouwen. Bovendien word je creatiever door alle voorbeelden en spelletjes in de handleiding. En het is leerzaam om te zien hoe collega’s lesgeven.’

Aantal schaaktrainers per regionale bond – gediplomeerd sinds 2008, als percentage van het aantal leden.

Spelletjes

De lesstof bestaat uit een trainershandleiding, een cursusmap en de informatie die je op de vijf cursusavonden krijgt. Uiteraard moet er huiswerk worden gemaakt, lessen worden voorbereid. Eddy Sibbing: ‘In de handleidingen van de Stappenmethode staan de lessen uitgebreid beschreven, met voorbeeldstellingen voor de uitleg op het demonstratiebord en spelletjes. Als schaakleraren de les precies zo geven als hij staat voorgekauwd, ben ik meer dan tevreden! Ik zie dat overigens zelden.’

Engelstalige schaaktraining

In Amstelveen wordt de Schaaktrainer 1 cursus voor het eerst in het Engels gegeven. Michiel Harmsen van schaakvereniging Zukertort vertelt: ‘In Amstelveen is een grote Indiase gemeenschap. Jay Pillai, de vader van een van onze talenten Abhishek, trainde onze jeugd. Samen met de jeugdleider van de Schaakbond Groot-Amsterdam, Tigran Spaan, heeft hij de KNSB verzocht om een Engelstalige training, zodat ouders die willen helpen, maar het Nederlands niet machtig zijn, ook kunnen worden ingezet. We komen altijd lesgevers tekort en er zijn veel Engelstalige kinderen! Wilco Dado, lid van Zukertort, vertaalde de handleiding en IM Jop Delemarre geeft de training aan schaakouders uit Amstelveen en Almere. Nu het lesmateriaal in het Engels beschikbaar is, kunnen anderen hier ook van profiteren.’

Geen arbiter te vinden! Kent u dat? U bent in tijdnood, uw tegenstander heeft nog tijd zat, maar stopt met noteren. U weet dat dit tegen de regels is en maakt er een opmerking over. Hij reageert niet. Teamgenoten gaan zich ermee bemoeien. Er ontstaat chaos. U staat gewonnen, maar uw tijd tikt weg. Wie neemt het gefundeerd voor u op? Waar is de wedstrijdleider?

KNSB opleidingscoördinator Sacha Schiermeier: ‘De belangstelling voor onze arbiteropleidingen is de laatste jaren sterk

* t/m 1 sept 2016

afgenomen, terwijl de behoefte aan wedstrijdleiders - net als aan schaaktrainersgroot is. We gaan de structuur van deze arbiteropleidingen aanpassen, in de verwachting meer gegadigden te krijgen. In 2017 starten de verkorte cursussen Scheidsrechter 1 en Indelingsdeskundige 1. Dit zijn

avonden. In de Scheidsrechter 1 cursus leer je hoe je een wedstrijd op de club kunt leiden. Deze cursus is interessant voor alle

heeft er belang bij de regels te kennen. Die regels zijn in 2014 al erg veranderd en worden binnenkort weer aangepast.’

Meedoen? Neem contact op met KNSB opleidingscoördinator Sacha Schiermeier: sschiermeier@schaakbond.nl of 023-5254025. Alle informatie over cursusinhoud, tijdsbeslag, toelatingseisen en kosten is ook te vinden op: http://www.schaakbond.nl/ opleidingen.

Aantal arbiters (actief en in-actief) per regionale bond, als

Jelle geeft les. (foto's: Monique van de Griendt)

Deelnemers maken de toets

Meer dan honderd schaak trainers op Chessity-dag

Meer dan honderd schaaktrainers kwamen op 13 november bijeen in Amersfoort. Daar werd in samenwerking met de KNSB een speciale voorlichtingsdag gehouden over schoolschaken met Chessity. Ook het gebruik van Chessity voor de jeugdopleiding bij schaakverenigingen kwam aan bod.

De afgelopen tijd heeft de samenwerking tussen Chessity en de KNSB in Nederland ruim 2500 nieuwe schoolschakers opgeleverd. Als het aan de samenwerkende partners ligt, is dat nog maar het begin. Het ideaalbeeld is natuurlijk dat alle kinderen op school leren schaken.

Voorbij de fase van early adopters

“Chessity bestaat vijf jaar en begint steeds meer zijn plek in te nemen in het schaakleslandschap”, zegt oprichter Janton van Apeldoorn. “Het zijn niet meer alleen early adopters die geïnteresseerd zijn in onze interactieve, online lesmethode. De jeugd groeit op in een digitale wereld. Chessity speelt hier met ‘gamend leren schaken’ op in. Steeds meer schaaktrainers krijgen in de gaten dat wij echt een goed pakket te bieden hebben.”

Daarvan getuigt het grote aantal schaaktrainers die naar Amersfoort waren gekomen omdat ze wilden weten hoe Chessity het beste kan worden ingezet op een school of binnen hun club voor de jeugdopleiding. Dat is een vraag met vele antwoorden. Iedere school en iedere club is immers anders. Is er wel of geen schaaktrainer beschikbaar voor de schoolschaakles? Is er wifi tijdens jeugdtrainingen op de club? Werk je met een grote groep, of met een

kleine? Durf je oude lesmethodes los te laten, of wil je liever combineren?

Ervaringsdeskundigen Regobert Eijkelkamp en Huub van der Logt gaven als Chessityexperts zo veel mogelijk uitleg over hun manier van lesgeven. Een tiental andere ervaren Chessity-coaches liep rond om vragen van bezoekers te beantwoorden en in gesprek te gaan over de mogelijkheden. Mede-eigenaar Marcel Pruijt toonde tijdens een workshop hoe schaaktrainers de progressie van hun leerlingen kunnen monitoren in de coaching-tools die het programma levert.

Janton van Apeldoorn liet zien hoe de lessenstructuur van Chessity schakers laat groeien en opleidt van beginner tot gevorderde schaker. Onlangs zijn meer dan honderd nieuwe schaaklessen, geschreven door Frank Erwich, aan het curriculum toegevoegd. Ook ging hij in op de verbeterde adaptiviteit van Chessity. “We hebben er heel veel kunstmatige intelligentie bij ingestopt, waardoor iedere gebruikers precies op zijn of haar eigen niveau leert.”

Stappenmethode of Chessity?

Marleen van Amerongen kent zowel Chessity als de Stappenmethode uit de praktijk. Zij geeft zelf schaakles op een school en combineert daar beide. “Ik ben er nog wel

wat zoekende in, maar de kinderen vinden Chessity heel leuk. Ze hebben zelfs een ‘clubavond’ in het leven geroepen waarop ze allemaal online gaan en tegen elkaar spelen. Kijk, dat het programma goed is, dat is fijn. Maar het is vooral echt leuk. En dat is de oorsprong van elke sport.”

De KNSB ziet zichzelf als verwijzende partij, zei Van Amerongen. “Het belangrijkste is dat zoveel mogelijk mensen leren schaken, het liefst kinderen op jonge leeftijd omdat dat zo goed is. Daarmee creëren we reuring rond de sport en zijn er weer mensen die het schaken kunnen doorgeven. Als KNSB verwijzen we naar díe platforms die daar heel geschikt voor zijn. Ik geloof niet zo in concurrentie, ik geloof in aanvulling op elkaar. De Stappenmethode is Chessity niet en Chessity is de Stappenmethode niet.”

Hoewel de focus van de dag in Amersfoort lag op Chessity als methode voor schaakles, werd ook ingegaan op wat het programma te bieden heeft als trainingshulpmiddel voor gevorderde schakers. Erwin l’Ami, Robert Ris en Yochanan Afek, die lessen en trainingsprogramma’s ontwikkelen voor Chessity en binnenkort ook te zien zijn op videolessen, gingen bijvoorbeeld in op de mogelijkheden om het eindspel te trainen.

Albertus ten Hertog van de Utrechtse schaakvereniging Moira-Domtoren is een van de bezoekers die gedurende de dag onder de indruk zijn geraakt van Chessity. “Het biedt individueel maatwerk. Dat vind ik een grote plus. In januari begin ik met een nieuwe schaakgroep op een school. Ik denk dat ik daar Chessity ga gebruiken. Ik heb er zin in.”

Sinds kort is het mogelijk om met Chessity een echt schaakdiploma te halen. Leerlingen die het eerste lessengedeelte met goed gevolg hebben afgelegd én geslaagd zijn voor een proefexamen, kunnen deelnemen aan het Pion-examen. Wie slaagt, ontvangt het Pion-diploma. Dit is een officieel KNSB-diploma.

Jeugdkatern

In deze Voorloper:

Sara Martinez

‘‘Lang leve de Koningin’

‘Leuk schaakkamp’

‘Schaakt vrijuit’

‘Is leergierig’

‘Houdt van koningsaanval

Ze is 12 jaar. Bij de pupillendag in Roosendaal in 2013 werd ze bij de F gedeeld eerste. Bij het NK snelschaken in Bunschoten in 2015 werd ze bij de D kampioene bij de meisjes. Met Hemelvaart werd ze 5e bij het NK-D voor meisjes in Rijswijk. Met het team van De Toren staat ze aan kop in de D van de JCC. Reden voor Schaakmagazine een portret te maken van … Sara Martinez.

Piet Peelen

Sara Martinez

“Ik wil zo goed mogelijk worden!”

foto: DCA schaakkamp/Tom Nusselder

“Ik was 7½ jaar toen mijn moeder het boek ‘Lang leve de Koningin’ met mij heeft gelezen. Zo heb ik de spelregels geleerd.” Toen zag ze de aankondiging voor een schaakkamp in Laren. “Dat leek me leuk!” Maar daar moest je wel stap 1 voor hebben, dus moest Sara eerst flink oefenen. Samen met haar zus Anna ging ze er heen. “Het was een lang weekend en fantastisch! Zo deden we een speurtocht waar schaakstellingen op bomen hingen. Als je die goed oploste wist je welke kant je op moest! En condichess, waar de klok 10 meter van het bord stond.” Dat was een stimulans om meteen naar de schaakclub in Wageningen te gaan. “Daar moest ik proefexamen doen. Dat ging goed en ik kwam in stap 2 bij Hans van Wijk. Daarna speelden we competitie.” Met een groepje van de club fietsten ze naar Bennekom voor het eerste IJSCO-toernooi. “Dat was

leuk en ik werd 3e in mijn groep.” Bij de voorronde voor de nationale pupillendag van de OSBO werd ze 2e bij de F! Moeder Nelleke: “Sara gaf zich zelf op voor een vrijplaats. In Roosendaal werd ze gedeeld eerste bij de meisjes!” “Ik speelde heel goed en die beker heeft een ereplaats gekregen in de kast!” Samen met zus Anna speelde ze in het schoolteam. Eén keer haalden ze de finale van de OSBO! Dat kwam natuurlijk in de schoolkrant. Vanaf stap 3 krijgt ze les van Tjerk Sminia. Die besprak apart met haar haar partijen. Om meer tegenstand te krijgen is ze ook bij De Toren in Arnhem gaan spelen. “Met het E-team speelden we het NK in Barneveld en werden vijfde.” Ze zit nu in stap vijf bij Willy Hendriks met 8 kinderen. Stertraining volgde ze eerst bij Dolf Meijer en nu bij Harold van Dijk. Ze vindt het leuk om toer-

nooien te spelen. “Liefst samen met vriendinnen die ik bij het schaken heb ontmoet. Het ONJK in Borne is een leuke schaakvakantieweek!” Sara zette daar twee keer een damesteam op voor het voetbaltoernooi. Afgelopen zomer ging ze met Circe Janse op schaakkamp in België. “Daar hebben we veel lol gehad.” Tjerk: “Sara schaakt enthousiast en vrijuit. Ook is ze leergierig.” Pascal Losekoot, nu haar trainer: “Sara is vrolijk en heeft humor. Ze durft dingen te doen en daar leert ze van!” Zo speelde ze extern op bord 1 tegen een hele sterke tegenstander en wist ze te winnen! Haar jeugdige teamgenoten trakteerden haar daarvoor op pepernoten! Ze speelt met veel plezier. Wat vindt Sara leuk aan schaken? “Koningsaanval, varianten berekenen en tactiek. Wat winnen is ook fijn. Ik wil zo goed mogelijk worden!”

Geboortedatum:

Uit:

School:

Leukste schoolvak:

Hobby’s:

Schaken geleerd van: Club:

Wat wil je worden:

Lievelingseten:

22-9-2004

Wageningen

CSG Het Streek, Ede

onderzoek en ontwerpen

Paardrijden, judo, dwarsfluit

m’n moeder

Wageningen, De Toren

Technisch rechercheur

Lasagne

Partijen van Sara

Sara - Ed Eveleens

Haarlem 2016

1.e4 d5 2.exd5 Dxd5 3.Pc3

Dd6 4.Pf3 Pf6 5.Lc4 Lf5 6.d3

c6 7.0–0 e6 8.Te1 Le7 9.Pe5

Pbd7 10.Lf4 Pxe5 11.Lxe5

Dd7 12.Df3 0–0–0 13.De3 Pg4

Zowel 13...b6? 14.La6+ als 13... c5? 14.Lb5 is dameverlies! De derde pionzet dekt a7 en is goed! 13...b5! 14.Lb3 Pg4.

14.Dxa7 Pxe5 15.Da8+ Kc7

16.Da5+ Kb8 17.Dxe5+ Ld6 18.De3 Dc7 19.h3 g5! 20.a4 h5 21.a5 h4

Na 21...g4 22.h4 g3 23.f3 De7! staat zwart beter! 22.a6! b6? 23.a7+ Ka8 Misschien 23...Kb7 want 24. La6+! Kxa7 25.Lc4+ Kb7 26.Pb5! cxb5 27.Df3+ Dc6 28.Ta7+ met winst is moeilijk te vinden.

25.Pxc5 bxc5 26.Dxc5 g4

27.Lb5 Td6

Na 27...Tc8 28.La6 Tcg8 29.Ta4

gxh3 30.Tb4 Txg2+ 31.Kf1 Thg8 is wit precies op tijd met 32.Tb8+ Txb8 33.axb8D+ Kxb8 34.Db4+

Ka7 35.Ta1 met winst.

28.Ta6 Tc8 29.Tb6

Sara valt echt heel sterk aan!

29.hxg4 cxb5 (29...Lxg4 30.Tb6!)

30.Dxc7 Txc7 31.Txd6 kon ook.

29...gxh3 30.La6 h2+ 31.Kh1

Td5 32.Tb8+ Txb8 33.axb8D+ Kxb8 34.Db4+ Tb5 35.Lxb5 cxb5 36.Dxb5+ en wit won.

Sara - Richard Breurkes

Haarlem 2016

1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4

Pf6 5.Pc3 a6 6.f3 e5 7.Pb3 Le6 8.Le3

Le7 9.Dd2 Pbd7 10.Le2 Pb6 11.Lxb6

Een minder goede ruil. Zwart wordt nu sterk op de zwarte velden. Liever lang rokeren en na 11…Pc4 12.Lxc4 de witveldige loper voor het paard ruilen. Daarom was 10.g4 beter, want Lf1-e2xc4 is tempoverlies ten opzichte van Lf1xc4. 11...Dxb6 12.h3?! Td8

Pxd5 Txd5 16.De1 en zwart staat duidelijk beter. Nu kan hij de witte koning in het midden houden met: 13...Pxd5 14.exd5 Lh4+ 15.Kd1 Ld7. 13...Lxd5 14.exd5 Ph5 15.0–0–0 Pf4 16.g3 Lg5 17.Kb1 Pxh3 17...Pxe2 18.Dxg5 0–0 19.Dd2 Db5 ziet alleen een computer. 18.f4! Pxf4 19.gxf4 Lxf4 20.Dc3 f5 21.Lh5+ Ke7 22.Tdf1 g5 23. Dh3 Kf6? -+-tr-+-tr +p+-+-+p pwq-zp-mk-+ +-+PzppzpL -+-+-vl-+ +N+-+-+Q PzPP+-+-+ +K+-+R+R

24.Txf4! 1–0

Kh8 15.h3 Ld7 16.f5 Pe5 Beide meiden hebben goed gespeeld en alle stukken zijn actief. Het paard op e5 staat mooi, maar op c4 staat het nog beter. 17.b3 verhindert dat. 17.Pce2 Pc4! 18.Dc1 Pxe3 19.Dxe3 Db6 20.b3 e5 21.fxe6 Kathleen vindt een verdediging tegen de zwarte aanval en laat de dames ruilen. Na zwart’s laatste zet was een tegenaanval mogelijk die het spannend houdt. 21.f6 exd4 22.fxg7+ Kxg7 23.Pxd4 21...fxe6 22.Pf5 Dxe3+ 23. Pxe3 Lh6 24.Pc4 d5

24.Pa4! Lc5

24...c5? 25.Df3+ Db7 26.Pxb6 mat is makkelijk te missen evenals 24...Kb7 25.La6+ Kxa7 26. Pxb6! Dxb6 27.Lc8+.

Zwart kon de stelling openen met 12...d5 13.exd5 Pxd5 want wit kan het stuk niet winnen wegens 14.Pxd5 Lh4+ -nu blijkt waarom h3 niet handig was- 15.Kd1 (15. Kf1 Df2 mat) 15...Lxd5 16.Dxd5?

Td8 met damewinst.

13.Pd5

13.0–0–0 d5 14.exd5 Pxd5 15.

Een zeer fraaie winst! Hoe zwart ook slaat, naar links of naar rechts, de witte dame komt beslissend binnen. Op 24...exf4 komt 25.Dc3+ Ke7 26.Dg7 mat, en 24...gxf4 25.Dh4+ Kg7 26. De7+ gaat ook mat.

Kathleen WiegmannSara

NK D Rijswijk 2016

1.e4 c5 2.Pf3 Pc6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 g6 5.Pc3 Lg7 6.Le3 Pf6 7.Le2 0–0 8.0–0 d6 9.f4 Ld7 10.Dd2 Tc8 11.

Sara probeert de stelling verder te openen voor haar lopers en wit overziet een tegenaanval. Het was nog een gevecht geweest na 25.Txf8+ Lxf8 26.Pe5 Le8 27.Pf4. 25.exd5 exd5 26.Pb6? Le3+ 27.Kh1 Lxb6 28.c3 Lb5 29. Txf8+ Txf8 30.Pg3 Lf2 31.Td1 Lxg3 en zwart won.

foto: DCA schaakkamp/Tom Nusselder

Geniepige damegrapjes

Pascal Losekoot

Deze keer kijken we naar een valstrik die regelmatig slachtoffers maakt. Speel de volgende partijen na en vind de winnende zet voor wit - die in beide partijen een ongedekte loper wint. Goede schakers mogen het uit het hoofd proberen, pak anders je schaakbord erbij!

Partij 1: 1.e4 c5 2.c3 d5 3.exd5 Dxd5 4.Pf3 Lg4 5.Le2 e6 Wat speelt wit nu?

Partij 2: 1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3. Lb5 a6 4.Lxc6 dxc6 5.0–0 f6 6.d4 exd4 7.Pxd4 Lc5 Wat speelt wit nu?

In beide partijen speelde zwart een redelijk logische ontwikkelingszet, maar verloor een licht stuk doordat het ongedekt stond.

We kijken dus naar dubbele aanvallen zoals Da4+, Dh5+, en voor zwart …Da5+ en …Dh4+.

Opgaven

Opgave 1 r+l+k+-tr

Er zijn diverse openingstrucs die gebruik maken van deze venijnige val, zoals: 1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.c3 Pf6 4.Le2 rsnlwqkvl-tr

Wit dekt opzettelijk de e4-pion niet, want op 4...Pxe4? volgt 5.Da4+ met stukwinst. Honderden spelers zijn hier al ingetrapt! Zelfs na 4...Pc6 5.d4 is de e-pion vergiftigd: 5...Pxe4?

6.d5! en daarna opnieuw 7. Da4+. Pijnlijk als je erin trapt; prettig als je er zelf gebruik van kan maken.

Wat is de les van dit alles? Als er paarden of lopers ongedekt staan in het midden van het bord: kijk altijd of deze diagonale damezet mogelijk is. En

voordat je zelf een stuk op zo’n veld neerzet: controleer of er geen gemeen schaakje mogelijk is. r+lwqkvl-tr zpp+-zppzpp -+nzp-+-+ +-zpP+-+-

Wit aan zet

Opgave 4

r+lwqk+ntr zppzpp+pzp-+n+-+-zp +-vl-+-+-+LsNP+-+ +-+-+-+PzPP+-zPPzP tRNvLQmK-+R

Wit aan zet

Bij de opgaven kan je telkens materiaal winnen met een dubbele aanval. Soms moet je wel wat voorbereidend werk doen - zoals een verdediger uitschakelen.

Opgave 2 r+-wqkvl-tr +l+n+-zpp -+-zp-+-+ zp-+Pzpp+-+N+-+-+

+L+-vLP+PzP-+-+PzP tR-+QmK-+R

Zwart aan zet

Opgave 5

r+-wq-trk+ zpp+n+pzpp -+pvl-sn-+ +-+-zpN+-+LzP-+-+ zP-+-zPQ+P -zP-+-zPP+ tR-vL-mK-+R

Zwart aan zet

Opgave 3 rsn-wqk+-tr zplzp-+pzpp -zp-zppsn-+ +-+-+-vL-vlPzP-+-+ +-sN-zPN+PzP-+-zPPzP tR-+QmKL+R

Wit aan zet

Opgave 6

r+-wqk+-tr zppzp-+pzpp -vl-zp-sn-+ +-+-+-+P+-sn-+-+ +-sNPvL-sN-+-+-zPPzP +-tRQ+RmK-

Wit aan zet

6) 1.a5! Lc5 Of 1...Lxa5 2.Lxd4, maar 2.Da4+? Pc6 is niet goed! 2.Lxd4 2.Da4+? Dd7 levert geen stukwinst op 2...Lxd4 3.Da4+ Daar is ie weer!

5) Na 1...e4! moet wit de dekking van het paard opgeven, na 2.Dd1 Da5+ volgt 3...Dxf5 met -stuk winst.

4) Na 1.Lxf7+ Kxf7 2.Dh5+ wint wit een pion, en heeft de rokade ook nog afgepakt. Op 1. Dh5 verdedigt zwart zich met 1…De7.

3) 1.Da4+ Pc6 2.d5 (aanval op gepend stuk) exd5 3.cxd5 wint materiaal.

1) 1.Da4+. 2) 1...a4! Uitschakelen verdediging 2.Lxa4 Dh4+.

6.Da4+ wint de ongedekte loper op g4, partij 2: wit speelt 8.Dh5+ en wint de loper op c5.

Inleiding: partij 1: wit speelt

(Foto’s:Cissy Caljé, zie ook cissyfotografie.nl)

Huttontoernooi in Technische Universiteit Delft

Een van de leukste jeugdtoernooien is het jaarlijkse Huttontoernooi. Alle 13 regionale schaakbonden worden uitgenodigd om met maximaal 20 jeugdspelers deel te nemen. Er wordt traditioneel in teams van viertallen gespeeld, in de vijf leeftijdscategorieën A(t/m 20 jaar), B (t/m 16), C (t/m 14), D (t/m 12) en E (t/m 10).

Dit jaar organiseerde de Haagse Schaakbond in samenwerking met de KNSB het toernooi op zaterdag 29 oktober. De jeugdschakers troffen elkaar in de prachtige Mekelzaal van het Science Centre van de TU Delft. Tussen het schaken

door kon zo ook het Science Centre zelf worden bezocht. Aan het eind van de dag ging de Rotterdamse Schaakbond (RSB) met de grootste beker naar huis. Tweede werd de Noord-Hollandse Schaakbond (NHSB). Op basis van bordpunten werd de Schaakbond Overijssel (SBO) derde, voor de Haagse Schaakbond (HSB) en de Leidse Schaakbond (LeiSB). De uitslagen, eindstanden en foto’s van het toernooi zijn te vinden op de site van de Haagse Schaakbond, www.haagseschaakbond.nl. De historie van het Huttontoernooi is te vinden op de website www.huttontoernooi.nl.

Jeroen Bosch

Op pagina 24 van dit nummer verhaalt Richard Vedder over de verrichtingen van de Nederlandse teams in de Europacup. Een leuke bijzaak in de Europacup is dat amateurs en wereldtoppers elkaar kunnen treffen aan het schaakbord. Zo werd de 15–jarige Lucas van Foreest in Novi Sad gepaard aan de topscorer van het Oekraïense team dat zilver behaalde op de laatste Olympiade. Andrei Volokitin scoorde in Bakoe maar liefst 8,5 uit 9, maar moest in de Europacup toch het onderspit delven in een door de jonge Nederlander geweldig gespeelde partij. Speelt u mee?

Volokitin – Lucas van Foreest

Novi Sad (1) 2016

1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6 4.La4 Pf6 5.0–0 Le7 6.Te1 b5 7.Lb3 0–0 8.c3 d5

De Marshall variant van het Spaans! Het pionoffer geeft prachtige positionele compensatie en er zijn dan ook veel witspelers die deze zeer theoretische variant liever vermijden.

9.exd5 Pxd5 10.Pxe5 Pxe5

11.Txe5 c6 12.d3

De oude hoofdvariant is 12.d4 Ld6 13.Te1 Dh4 14.g3 Dh3 met lange theoretische varianten.

12...Ld6 13.Te1 Lf5

Het idee achter het bescheiden

12.d3 is 13...Dh4 14.g3 Dh3 en nu 15.Te4. De sterkste Marshallspelers beperken zich de laatste tijd tot de loperzet.

14.Df3 Te8

14...Dh4 15.g3 Dh3 16.Le3 Lxd3 eindigde uiteindelijk in remise in Wei-Carlsen, Wijk aan Zee 2016.

15.Txe8+ Dxe8 16.Pd2 De1+ 17.Pf1 Lg6

Zwart staat nog steeds een pion achter, maar heeft duidelijk compensatie. Het paard op f1 staat hinderlijk gepend, en hoe moet wit zijn damevleugel ontwikkelen? In deze overigens nog overbekende stelling komt

Volokitin nu met een nieuwtje, waarna u mag proberen het sterke spel van Lucas van Foreest te kopiëren. Daarvoor nog even een paar voorbeelden:

18.Lxd5 cxd5 19.Dxd5 Td8 20. Lg5 Dxa1 21.Lxd8 Lxh2+ 22.Kxh2 Dxf1 eindigde in remise in Stellwagen-L’Ami, Schagen 2005.

De hoofdvariant hier is 18.g3 om na 18...b4 verder te gaan met 19.c4 Pf6 20.Dxc6 Td8 waarna zwart ondanks zijn twee pionnen achterstand het toch remise schijnt te kunnen houden. 18.h4

Karel van der Weide

1. Wit is aan zet

Het open toernooi in Hoogeveen leek wel een kampioenschap van India. Gezien de vele titelhouders uit dit land, verbaasde

De Lezer heeft Zwart

het niemand dat Abhijeet Gupta met 7,5 uit 9 won voor Chanda Sandipan (7). Op 6,5 eindigden Babu Lalith, Sundar Shyam en

2. Zwart is aan zet -tr-+-+k+ +-tR-+-+R p+-zpp+p+ +q+-+-+-+-zP-+-+ +-+-+r+PzP-wQ-+-+ mK-+-+-+-

3. Wit is aan zet

de niet-Indiërs Oleg Romanishin, Lucas van Foreest en Casper Schoppen. De laatste twee noteerden een IM-norm.

-+-tr-+k+ +-+rzppvlp -wq-+-+psn zpp+-zP-+-+-+-zP-+ zPPsN-+-+-zP-vL-tRPzP tR-+Q+K+-

4. Zwart is aan zet -+-+-trk+ +R+-+pzpp -+-+-sn-+ wq-zP-+-+-+-+p+-+ +Q+-zP-zPP r+-+-zPK+ +-vL-+L+-

5. Wit is aan zet

Zwart is aan zet

Wit is aan zet

Max Euwe Centrum al dertig jaar bijzonder

Vijf jaar na het overlijden van zijn naamgever opende het Max Euwe Centrum (MEC) op 8 november 1986 zijn deuren in Amsterdam. Destijds als onderhuurder van de KNSB aan de Paleisstraat maar inmiddels al weer 25 jaar aan het Max Euweplein. Hoewel de financiële situatie momenteel penibel is, kan niemand zich voorstellen dat het alom gerespecteerde schaakcentrum definitief zal moeten sluiten.

Het waren niet de minsten die medio 2015 protesteerden tegen de beslissing van de gemeente Amsterdam om na 24 jaar de jaarlijkse subsidie van bijna 30.000 euro voor het Max Euwe Centrum stop te zetten. Zo’n twintig topgrootmeesters, hun managers en de toernooiorganisatoren van Norway Chess in Stavanger en Sparkassen (Dortmund) zetten hun handtekening onder een steunbetuiging. Niet alleen de huidige wereldkampioen Magnus Carlsen maar ook illustere voorgangers als Gary Kasparov, Anatoli Karpov en Viswanathan Anand. Aangevuld met onder anderen Fabiano Caruana, Levon Aronian en natuurlijk Anish Giri. “Deze reacties laten zien dat het Max Euwe Centrum ook internationaal zeer gewaardeerd wordt,” zegt Eddy Sibbing. Hij is sinds 1 oktober 2007 parttime manager van het MEC. “We zijn dan ook redelijk uniek in de wereld met een eigen museum en een studiezaal met zo’n elfduizend schaakboeken en tijdschriften. Uitgangspunt is altijd geweest dat ons schaakcentrum toegankelijk moet zijn voor zo veel mogelijk schaakliefhebbers. Dit om de grote betekenis van Max Euwe te laten zien, zowel aan de Nederlandse als de aan internationale schaakwereld. Daarom heffen we ook geen entree.” Een efficiëntere methode is volgens Sibbing het vragen van een vrijwillige donatie. “Dat werkt veel beter, zeker als bezoekers een persoonlijke rondleiding krijgen in het museum.”

Zestig nationaliteiten

De laatste jaren trekt het Max Euwe Centrum tussen de 2000 en 2500 schaakliefhebbers per jaar. Daarvan komt circa veertig procent uit het buitenland. Sibbing: “In 2013 en 2014 hebben wij de herkomst van onze buitenlandse gasten geïnventariseerd. Het bleek om maar liefst zestig nationaliteiten

te gaan.” Wie het huidige gastenboek inkijkt, ziet adhesiebetuigingen uit bijvoorbeeld Brazilië, Colombia, Singapore, Rusland, Groot-Brittannië, Duitsland, Turkije, Noorwegen, de VS en Oostenrijk. Maar natuurlijk ook uit eigen land. “Leuker dan het Rijks!”, schrijft Fred van den Broeck.

Studie- en ontmoetingscentrum

Terug naar het begin. Nadat Max Euwe op 26 november 1981 overleed, kwamen er op initiatief van KNSB-voorzitter Henk Wille diverse schaakbestuurders bijeen om te overleggen over de vraag hoe men de grote verdiensten van de oud-wereldkampioen een blijvend vervolg kon geven. De inmiddels 91-jarige Leo Diepstraten deed de gouden suggestie met een nationaal studieen ontmoetingscentrum voor schakers. Diepstraten, destijds voorzitter van de Nederlandse Bond voor Correspondentieschakers (NBC), wist dat de wars was van persoonsverheerlijking en zoiets als een standbeeld overdreven vond. Grappig detail: het standbeeld is er, weliswaar in verkleinde vorm, toch gekomen. De fraaie sculptuur van José Fijnaut staat sinds 7 mei 2004 naast het grote schaakbord op het Max Euweplein. Dat schaakbord ligt er sinds juli 1996 dankzij de negenjarige Amstelveense scholier David van Zeggeren. Hij won een prijsvraag van de gemeente Amsterdam met zijn voorstel voor een groot openluchtspel. Met steun van een groot aantal sponsoren, de KNSB, donateurs en de Amsterdamse burgemeester Ed van Thijn – zelf een schaak liefhebber – was op 8 november 1986 de feestelijke opening. Het Max Euwe Centrum betrok als onderhuurder van de KNSB een bescheiden ruimte aan de Paleisstraat. Hier zou het schaakcentrum uiteindelijk vijf jaar

onderdak vinden tot aan de verhuizing op 13 december 1991 naar de huidige locatie.

Te veel schaakboeken

In de Paleisstraat kreeg het MEC echter al snel te maken met ruimtegebrek. Dat kwam mede doordat Leo Diepstraten als onbezoldigd bibliothecaris stad en land afreisde om de bescheiden startcollectie van tweehonderd boeken flink uit te breiden naar zo’n vijf- zesduizend titels. Diepstraten had goede contacten met binnen- en buitenlandse schaakuitgeverijen en vroeg hen van alle titels één exemplaar af te staan aan de bibliotheek. Hij kreeg echter van het bestuur het vriendelijke doch dringende verzoek om niet teveel nieuwe boeken naar de Paleisstraat te brengen. Wel slaagde het MEC erin om met steun van het Prins Bernardfonds de VAS-bibliotheek aan te schaffen. Hiertoe behoren ook kostbare boeken van bijvoorbeeld Ruy Lopez en Philidor.

Met de komst van voorzitter Kees Snoep in 1989 braken er gouden tijden aan voor het Max Euwe Centrum. Door zijn goede contacten in het bedrijfsleven wist deze gepensioneerde registeraccountant tal van nieuwe sponsors aan te trekken voor de ambitieuze plannen. Zoals de Schaakacademie tussen 1989 en 1997. De bedoeling was enerzijds regionale schaakcursussen op te zetten voor

Bord uit de WK-match van 1935.

den. Cor van Wijgerden en Genna Sosonko waren respectievelijk de vaste docent en trainer, terwijl wereldtoppers als Anand, Timman, Jussupow en Gelfand ook trainingen verzorgden. Bekende grootmeesters van deze eerste lichting zijn Loek van Wely en Dimitri Reinderman maar ook sterke damesspelers als Renate Limbach en Marleen van Amerongen, de huidige KNSB-voorzitter. Door de snelle groei van de boekencollectie en alle nieuwe activiteiten bleek een grotere locatie hard nodig. Snoep en de Amsterdamse zakenman Leo van der Kar speelden hierin een belangrijke rol. Zij waren er als de kippen bij toen in het voormalige Huis van Bewaring Weteringschans I (1850-1979) kantoorruimte kon worden gehuurd. Ook maakten zij zich samen met burgemeester Van Thijn sterk om de voormalige luchtplaats om te dopen tot Max Euweplein. Tot op heden is het Max Euwe Centrum hier gevestigd.

Pleinfestival

Dankzij een groot aantal trouwe sponsors heeft het Max Euwe Centrum in de loop der jaren tal van activiteiten kunnen organiseren. Zoals het Pleinfestival dat sinds 1991 altijd in de zomervakantie plaatsvindt, met uitzondering van 2003 en 2005. Doorgaans gaat het om (klok)simultaans door ervaren grootmeesters of door aanstormende talenten als Jorden van Foreest of Robby Kevlishvili. Verder is er meestal een rapidtoernooi met een bepaald thema, bijvoorbeeld schakende koppels of families. Ook kunnen de liefhebbers snelschaken tegen gewiekste vluggeraars als Manuel Bosboom of Hing Ting Lai.

Daarnaast houdt het Max Euwe Centrum vier trainingen per jaar door topgrootmeesters, bestemd voor de sterkere club-

schakers. Voorts is er de halfjaarlijkse boekenbeurs en zijn er op zondagen trainingen voor clubschakers (Elorating 1400-1600 en 1600-1800). Onder de titel CinéMax organiseert het schaakcentrum bij tijd en wijle een middag waarop de ruime dvd-collectie schaakdocumentaires te bewonderen valt. Zo zijn er oude Polygoon-beelden te zien van Euwe uit de jaren dertig. Van recente datum zijn de documentaires als The Polgár Variant (2014) of Bobby Fischer against the world uit 2011.

Hèt bord uit 1935

Het museum bestaat uit 27 panelen en vijf vitrines. Zij geven een goed beeld van het leven, de wetenschappelijke carrière en de rijke schaakloopbaan van Max Euwe. Pronkstuk is toch wel het originele bord met bijbehorende stukken die Euwe en Aljechin op 15 december 1935 hebben gebruikt tijdens hun laatste WK-partij. Het spel is een geschenk van Arthur Bröker uit Eindhoven die het bijzondere spel in februari 2015 aanbood aan het MEC. De gulle gever is de zoon van schaakuitgever Nicolaas Bröker, in 1949 geestelijk vader van de beroemde Losbladige Schaakberichten. Euwe was enkele jaren hoofdredacteur van het tijdschrift met openingsnieuwtjes en partijanalyses. Waarschijnlijk heeft de oud-wereldkampioen bord en de stukken cadeau gedaan aan zijn uitgever. Andere bijzondere museumstukken zijn het wiskundig proefschrift uit 1926, een hoes van de ‘Euwe Marsch’ (1935) en het zakschaakspel waarmee Euwe zijn partijen analyseerde uit het Nederlands kampioenschap correspondentieschaak. Een toernooi dat hij door zijn plotselinge dood in 1981 helaas nooit heeft kunnen afmaken.

Vaste bezoeker Hans Ree Iemand die het Max Euwe Centrum al vanaf de start frequent bezoekt is Hans Ree. De Amsterdamse grootmeester en schaakjournalist is algemeen adviseur van het MEC. “Dat betekent dat bestuur en directie mij in alles om raad mogen vragen.” Ook is hij een aantal jaren algemeen bestuurslid geweest. Ree gebruikt de bibliotheek van het Max Euwe Centrum voor het schrijven van zijn artikelen voor onder andere NRC Handelsblad en New in Chess en voor zijn boeken. “Ik kom naar het MEC voor de nieuwste schaaktijdschriften als Europe Echecs en Schach, maar ook om bijvoorbeeld biografieën en historische schaakboeken in te kijken.” Met zijn grote kennis van de schaakgeschiedenis. heeft Hans Ree regelmatig lezingen gegeven in het MEC. Een voorbeeld is een voordracht over schaken in concentratiekampen tijdens WO II. Voorts was Ree regelmatig simultaangever op het jaarlijkse Pleinfestival.

Alle schaakclubs op bezoek

Tot slot zegt Eddy Sibbing: “Ik zou graag meer Nederlandse schakers en ook scholieren naar het museum willen krijgen. Te vaak hoor ik clubschakers zeggen: het Max Euwe Centrum moet heel interessant zijn maar ik ben er nog nooit geweest. Ik zou graag eenmaal per vijf jaar de leden van alle 437 Nederlandse schaakclubs op bezoek willen hebben. Zo hebben ik en het bestuur nog tientallen ideeën, ook om het museum te moderniseren maar daarvoor is geld nodig.” Sibbing hoopt dat er snel nieuwe bronnen van inkomsten komen voor het Max Euwe Centrum. “We hebben nog voldoende reserves voor 2017 maar daarna moet er wel een structurele oplossing komen!”

www.maxeuwe.nl

Burg Ed. van Thijn en mevr. Caro Euwe.

Kasparov bezoeker in 2008. Max Euwe Academie met Euweringhouders Sosonko en van Wijgerden.

Nederlandse Bond van Correspondentieschakers (NBC) bestaat vijftig jaar

Klein maar fijn

Op 19 november 1966 werd in Arnhem de Nederlandse Bond van Correspondentieschakers (NBC) opgericht. Precies vijftig jaar later vierde NBC dit jubileum in Utrecht. Ondanks de onstuitbare opmars van de computer blijft een ‘harde kern’ het schaken-op-afstand trouw. “De correspondentieschaker zal altijd de partijstrategie moeten bepalen. Een PC dag en nacht laten draaien levert nog altijd geen toernooioverwinningen op,” aldus voorzitter Albert Hebels en Eric van ’t Hof, verantwoordelijk voor de communicatie.

Correspondentieschaak, bestaat dat dan nog? Vermoedelijk weten veel ‘gewone’ schakers niet dat hun vakbroeders anno 2016 nog altijd nationale en internationale toernooien spelen. Weliswaar niet meer zoveel als in 1983, toen de Nederlandse Bond van Correspondentieschakers bijna 1500 leden telde, maar nog altijd met een trouwe kern van zo’n 330 spelers in de toernooien van de NBC of de ICCF, de International Correspondence Chess Federation.

“Natuurlijk heeft de computer het correspondentieschaken drastisch veranderd,” zegt NBC-voorzitter Albert Hebels. “Toch is

ken van stellingen en partijen in databases gaat nu veel sneller dan vroeger. Daarnaast is de computer natuurlijk een geweldig hulpmiddel in de analyse. Maar het is een illusie om te denken dat je toernooien kunt winnen door een paar PC’s 24/7 te laten draaien.” Hebels: “De correspondentieschaker moet uiteindelijk uit alle aanbevelingen en varianten zijn volgende zet en het achterliggende strategisch plan bepalen. Dat betekent dat de huidige spelers moeten kunnen omgaan met een PC, al hoef je zeker geen ICT-specialist te zijn.” Volgens Hebels, zelf senior internationaal meester, zijn er vier eigenschappen nodig

ling op zoek te gaan naar de ‘waarheid’ ofwel de beste zet, zonder tijdgebrek.

Lange geschiedenis

Correspondentieschaak heeft een lange geschiedenis in Nederland. Volgens het fraaie jubileumboek “Correspondentieschaken in Nederland – 50 jaar NBC 19662016” werd de eerste correspondentiepartij reeds gespeeld in 1804 tussen de Nederlandse militair Friedrich Wilhelm von Mauvilion in Den Haag en een collega-officier in Breda. In de loop van de negentiende eeuw verschuift het accent van de individuele partij, zoals bij Von Mauvilion, naar consultatiepartijen tussen vooral schaakclubs en steden. Dat heeft onder andere te maken met de hoge portikosten, waarbij de ontvanger de volledige mep betaalt, afhankelijk van de afstand. Pas nadat in 1852 een vast tariefsysteem met postzegels komt, neemt het aantal particuliere correspondentieschakers toe, al zijn er in 1928 nog maar 22 spelers in heel Nederland. Uiteindelijk vindt correspondentieschaak vanaf 1927 definitief onderdak bij de Nederlandsche Schaakbond. De eerste Nederlands kampioen in 1934 is drs. J. ten Kate. Tot 1966 spelen de correspondentieschakers onder de vleugels van de KNSB, totdat een groep prominente spelers besluit om een eigen bond op te richten, de NBC.

Drie wereldkampioenen

Volgens Hebels en Van ’t Hof is het opmerkelijk dat Nederland zulke goede correspondentieschakers heeft voortgebracht. Hebels: “Misschien is het de invloed van Euwe die een generatie met vooraanstaande spelers als Van Perlo, Mulder van Leens Dijkstra en Smit heeft voortgebracht. Het is toch wel opmerkelijk dat Nederland tot nu toe al drie wereldkampioenen correspondentieschaak heeft gehad: Gert Timmerman in 2001, Joop van Oosterom (2004 en 2007), en Ron Langeveld (2012). Van ’t Hof: “Nederland heeft nu 178 correspondentieschakers met een ICCF-rating. Rekening houdend met de bevolkingsomvang is dat is helemaal niet slecht als je dat vergelijkt met 771 spelers in Duitsland en 461 in Rusland.”

Iemand die van 1946 tot 2002 correspondentieschaak heeft gespeeld is de 89-jarige Bram Idema uit Groningen. De voormalig internist en correspondentiegrootmeester Lezing Böhm. (Foto: Robert Klomp)

heeft Nederland vertegenwoordigd op diverse Olympiades, totdat de invloed van de computer op de partijen in zijn ogen te groot werd. “Iemand die nauwelijks kan schaken, kan met hulp van de computer toch ver komen. Voor de sterke computerprogramma’s en databases vond ik het veel leuker. Zeker toen ik eenmaal per twee maanden samen met Van Perlo en Sprenger onze Olympiade-partijen analyseerde.” Idema liet in Utrecht zijn fraaie winstpartij zien tegen Podolsky (Oekraïne) uit het 22e Europees kampioenschap van 1980-1985.

Smeekbede op Zweeds postkantoor

Niet alleen Idema, ook Hebels en Van ‘t Hof benadrukken dat er veel romantiek verloren is gegaan met de introductie van de sterke computerprogramma’s. Ook de meeste bordschakers kennen de prachtige verhalen wel uit de tijd dat correnspondentieschaken geschiedde met briefkaarten. Er zijn talloze voorbeelden van spelers die, vlak nadat zij hun briefkaart hebben toevertrouwd aan PTT Post, zich realiseren dat ze een enorme blunder hebben begaan. Vervolgens is het wachten geblazen bij de brievenbus op de PTT-auto met het verzoek de kaart terug te geven. Er schijnt zelfs een Nederlandse speler te zijn geweest die een klein postkantoor in Zweden heeft opgebeld met de smeekbede zijn kaart niet af te leveren bij zijn tegenstander – en dat nog voor elkaar kreeg ook!

Van ’t Hof: “Het is nog steeds mogelijk om partijen per briefkaart te spelen. Zelf speel ik momenteel een partij tegen een oudere tegenstander in Berlijn. Het is erg leuk, alleen wel erg duur met de huidige portokosten!”

Analyseren op de boerderij

Hans Böhm gaf in Utrecht zowel een ‘causerie’ als een simultaan tegen 22 NBC-leden. Zelf

heeft hij eenmaal meegedaan aan het Nederlands kampioenschap correspondentieschaak van 1989-1990, waarin de Hilversummer met 10,5 uit 14 een verdienstelijke derde plaats behaalde. “Via Kor Mulders van Leens Dijkstra, Joop van Oosterom en mijn Rotterdamse schaakvriend Ruud Maliangkay ben ik in aanraking gekomen met correspondentieschaken. Met Kor Mulder van Leens Dijkstra had ik een unieke vriendschap. Tweemaal per jaar ging ik bij deze herenboer en grootmeester correspondentieschaak op bezoek in Minnertsga, Friesland. Een unieke man want op zijn grote boerderij was alleen de woonkamer verwarmd. We aten altijd zijn eigen, zelf geteelde aardappels. Ik was onder de indruk hoe ver en diep zijn analyses gingen. Tijdens het NK belde ik hem soms op als ik een afgebroken partij had, dan keek hij een beetje mee.”

Böhm vervolgt: “Het correspondentieschaken kostte me uiteindelijk te veel tijd omdat ik inmiddels bezig was met televisieprogramma’s en allerlei andere activiteiten. Ik analyseerde vaak tijdens de pauzes van de tv-opnamen. Ik had zo’n speciaal mapje met alle lopende partijen dat ik overal mee naartoe nam. Het toernooi ging op een gegeven moment mijn leven teveel te beheersen. Ik snap die correspondentieschakers wel die de postbode opwachten bij de brievenbus.”

Psychologie en tijdnood

Als contrast liet Böhm daarom een ‘gewone’ toernooipartij zien tegen de Hongaarse grootmeester Istvan Csom, San Bernadino 1992. “Ik was toen al jaren gestopt als beroepsschaker en speelde eenmaal per jaar dit vakantietoernooi.” Böhm komt met een stuk minder totaal verloren te staan, maar weet toch de partij helemaal om te draaien en alsnog te winnen. “Dat was een bizarre

partij, waarin psychologie, lichaamstaal en tijdnood een grote rol speelden. Zo’n stelling had ik in een correspondentiepartij al lang opgegeven!”

Jubileumboek

Alle NBC-leden kregen het prachtige jubileumboek Correspondentieschaken in Nederland – 50 jaar NBC 1966-2016 uitgereikt. Hieraan hebben veel NBC-leden meegewerkt. Uiteraard gingen de eerste exemplaren naar de vier aanwezige leden van het allereerste uur: Hans Bouwmeester, Nol van ’t Riet, Arno Sprinkhuizen en Maarten Etmans. Het boek bevat maar liefst 363 pagina’s over heden en verleden van correspondentieschaak in Nederland, de belangrijkste spelers en hun partijen.

En de simultaan? Ondanks zijn voorspelling dat hij het moeilijk zou krijgen, won Hans Böhm vijftien partijen, speelde vijfmaal remise en verloor er twee. Want al zijn veel NBC-lid van een schaakclub, voor correspondentieschakers gaat een simultaan toch wel erg snel!

Correspondentieschaken in Nederland – 50 jaar NBC 1966-2016. Uitgever: Thinkers Publishing, 9000 Gent (B). 363 pagina’s, rijkelijk geïllustreerd met foto’s en partijen. ISBN: 9789492510044. Prijs € 34,95. Verkrijgbaar bij o.a. De Beste Zet en Schaak en Go winkel Het Paard, Amsterdam.

www.correspondentieschaken.nl www.thinkerspublishing.com

Presentatie boek 50 jaar NBC. (Foto: Robert Klomp)

Bram Idema hield een voordracht. (Foto: Robert Klomp)

Alkaloid wint de Europacup

In Novi Sad (Servië) werd van 6 tot en met 12 november gespeeld om de Europacup. De strijd tussen enkele verschrikkelijk sterke teams werd uiteindelijk gewonnen door het Macedonische Alkaloid (Ding, Andreikin, Eljanov, Jakovenko, Yu, Kryvoruchko en de Macedoniërs Nedev en Pancevski) dat na vijf overwinningen de leiding nam en daarna aan twee keer een gelijkspel voldoende had om de meute voor te blijven. Op voorhand leken me de teams van Syberia (met Kramnik en Giri) en Padova (met Vachier Lagrave en Aronian) nog indrukwekkender, maar vooral de toppers van Padova lieten het afweten. Zo mocht Aronian de eerste twee ronden (o.a. tegen En Passant) overslaan en overkwam hem dit in ronde 3:

Aronian - Rapport

1.d4 d5 2.c4 Pc6 De Tsjigorin! 3.Pc3 Pf6 4.cxd5 Pxd5 5.Pf3 e5!? Zelden gespeeld, maar bekend uit een partij NavaraRapport uit 2015, door Navara gewonnen overigens. Een pionoffer voor actief stukkenspel. 6.dxe5 Lb4 7.Ld2 Pxc3 8.bxc3

La5 9.e3 0–0 10.Da4 Lb6 11.Df4 De7 12.h4 Terwijl Rapport na zijn excentrieke opening is overgegaan op normale zetten is Aronian begonnen met het zondigen tegen basisregels: De dame er vroeg uit en beide vleugels verzwakt. Waar gaat hij rokeren? 12...f6 13.exf6 Txf6 14.Dc4+ Kh8 15.Ld3 Lf5 16.

Lxf5 Txf5 17.Pg5 Pe5 18.De4

Dd7 19.0–0 Te8 20.Dc2 h6

21.Pe4 Th5 22.Pg3 Txh4 23.

Tad1 Tf8 24.Lc1 Dg4 25.Td5

Dg5 26.De2 c6 27.Td4

Onderstaand de stelling na 21 zetten in de partij RublevskyFedoseev

27…Th1+! Spectaculair! 27...

Lxd4? 28.exd4 en zwart verliest nog een stuk, maar 27…Pg4 kon

ook. 28.Kxh1 Lxd4 29.f3

29.exd4 Dh4+ 30.Kg1 Pg4 31.Te1

Dh2+ 32.Kf1 Dxg3 en zwart heeft alles terug met behoud van aanval. 29...Lb6 30.Pe4

Dh5+ 31.Kg1 Lc7 32.Kf2 Dh2

33.Ke1 Td8 34.Ld2 Pd3+ 35. Kd1 De5 36.g4 Db5 37.Dg2

Pb2+ 38.Kc2 Pc4 39.Lc1 Td5 40.g5 Pa5 41.Ld2 Dd3+ 0–1

Padova, als derde geplaatst, eindigde uiteindelijk als twaalfde. En Syberia dan? Die deden tot de laatste ronde mee om de podiumplaatsen, maar scoorden net een gelijkspel teveel. De blunder van Sergei Rublevsky in de laatste ronde zal daar tot chagrijn hebben geleid:

Er is nog van alles mogelijk in deze stelling, maar nadat Rublevsky zich 22.Lc3? liet ontvallen was Fedoseev er als de kippen bij: 22… Lxf2+! 23.Txf2 De3. Zwart wint het stuk terug en heeft een pion gewonnen. Deze nederlaag werd gecompenseerd door winst van Anish Giri op Dominguez, maar het 3-3 gelijkspel leverde Syberia slechts een zesde plaats op, terwijl ze bij een overwinning gelijk waren gekomen met Alkaloid.

Twee ronden eerder boekte Giri, na zes remises (waarvan drie in dit toernooi), tegen Vallejo Pons zijn eerste overwinning als vader. Hij was er erg blij mee, getuige zijn twitterbericht:

-Big day. First win for papa.-

Het falen van de grootste favorieten maakte ruimte vrij op het podium voor de Russische teams Mdedny Vsadnik (o.a. Svidler, Dominguez) en SHSM Legacy Square Moscow (Inarkiev, Dubov). Beste speler van het toernooi, althans, topscorer aan bord 1, werd tot veler genoegen Vassily Ivantsjoek, die met 5,5 uit 7 zijn team Ashdod uit Israel naar de vierde plaats leidde.

De Nederlanders

Uit Nederland namen de teams van LSG, SISSA, En Passant en Kennemer Combinatie deel.

En Passant bij aanvang wedstrijd. (Foto: Zhaoqin Peng)

Allen zonder de illusie een gooi naar de hoofdprijs te doen, maar vooral om erbij te zijn. In dezelfde zaal te spelen als, en wellicht tegen, de groten der aarde. Dat was nog niet eenvoudig, want de speelzaal was niet groot genoeg om alle wedstrijden te herbergen. De tafels 22 tot en met 31 stonden in een achterafzaaltje en het was de spelers die daar speelden verboden om de grote speelzaal te betreden. Slechts een van de vervelende maatregelen die zijn ingevoerd sinds Ashot Vardapetyan hoofdarbiter is bij de Europacup. Die man heeft geen enkele feeling met teamschaak en de ECU doet er goed aan voortaan een ander die klus te gunnen.

LSG

Op papier was LSG het sterkste Nederlandse team en dat bleek ook uiteindelijk. Niet alleen eindigden ze het hoogst (met 8 punten op plaats 19) maar ook boekten ze een GM-resultaat (Jan Sprenger) en een IM-resultaat (Michiel Bosman). Dat kan op verschillende manieren.

Heel zakelijk:

Sprenger – Svidler

1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6 4.La4 Pf6 5.0–0 Le7 6.Te1 b5 7.Lb3 d6 8.c3 0–0 9.h3 Te8 10.d4 Lb7 11.Pg5 Tf8 12.Pf3 Te8 13.Pg5 Tf8 14.Pf3 Te8 15. Pg5 ½–½

Of met een beetje geluk:

Bosman – Kafka

Stelling na 23…Dd7

Er volgde 24.g4! Pe8 25.g5 Lxb5 26.axb5 f5 27.gxf6 Pxf6

28.Kh1 De8 29.Tg1 Dh5 30. Pg4 Pxg4 31.Txg4 Kh8 32.Kg2

Tf8 33.Df3 Tf6 34.h3 h6

35.Dd1 Df7 36.Lxb4! axb4

37.Dc2 g5 38.Dc8+ Kg7 39.h4 Dh5 40.Kh3 Le7 41.Kg3 Kf7

42.Dh8 Lf8 43.hxg5 Lg7 44. g6+ Txg6 45.Lxg6+ Dxg6 46. Txg6 Lxh8 47.Txh6 1–0 Ongelijke lopers zijn in het middenspel een groot voordeel voor de aanvallende partij. Dat blijkt hier maar weer.

SISSA

Bosman – Kovachev De zwartspeler overschreed de tijd bij het uitvoeren van 37…a5

Maar natuurlijk vooral met sterk spel:

Het Europacupdebuut van SISSA begon met een daverende knal. Andrei Volokitin, in het laatste New in Chess magazine nog bejubeld vanwege “an incredible 2992 performance” op de Olympiade, en berucht om zijn enorme openingskennis, kreeg schaakles van Lucas van Foreest. Ik verwijs u graag naar de rubriek van Jeroen Bosch elders in dit blad. Daarna kwam de klad er een beetje in. De gebroeders Van Foreest bleken toch niet in de beste vorm en de anderen konden de kar ook niet trekken. De Sissanen werden zelfs een tijdje verbannen naar zaal 2! ErikJan Hummel was even op koers voor een IM-norm, maar liet teveel halfjes tegen zwakke spelers liggen. Uiteindelijk ging Arjan Dijkstra met de grootste buit naar huis: Van 0 uit 2 naar 5 uit 7 en 31 elopunten winst. SISSA werd uiteindelijk dertigste.

En Passant

En Passant speelde alle ronden in zaal 1 en zorgde in ronde 4 voor een enorme stunt door het

als veertiende geplaatste Itaka (met zo’n 1100 elopunten meer!) te verslaan. Daarna ging het wat moeizamer. Individueel was er bijna een reuzenscalp veroverd. Friso Nijboer stond huizenhoog gewonnen tegen Boris Gelfand, maar in tijdnood gaf hij alles weg. Wel versloeg hij twee 2600-spelers, waarbij hij in een geval een zeldzaam mazzeltje had:

Predojevic – Nijboer

De overige

Nederlanders

Loek van Wely deed het goed aan bord 1 van Schachgesellschaft Zürich. Ongeslagen 5 uit 7, zes ratingpunten erbij. De 2700 is weer in zicht!

Jan Werle scoorde 4 uit 7 voor Werder Bremen.

Martijn Dambacher en Robin Swinkels hadden het zwaar aan de topborden van Eynatten: respectievelijk 2,5 en 3 uit 7. Casper Schoppen haalde 3 uit 7 voor KGSRL uit Gent.

Precies één keer kwamen twee Nederlanders tegenover elkaar te zitten. Het was meteen een strijd om het eerste bord van Kennemer Combinatie. Kort maar hevig!

Loek van Wely – David Klein

Zwart heeft net 35…g4 gedaan met het plan om met de koning naar binnen te gaan. Wit wilde nu eerst Tf7+ spelen, maar speelde per abuis 36.Tg7?? Hij zei nog “excuse me” en zette de toren op f7, maar Friso protesteerde en de wedstrijdleider stond er met zijn neus bovenop. 0-1!

En Passant werd uiteindelijk veertigste met zes matchpunten. Schrijver dezes, die er partijen van 72, 75, 75 en 123 zetten tussen had zitten, won 17 elopunten.

Kennemer Combinatie

De Haarlemmers zullen niet tevreden zijn over hun Europacupdebuut. Vijf van de zeven ronden in zaal 2 gespeeld en op Lennart Dek na leverden ze allemaal rating in. Ze werden 45e met zes punten.

1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pc3 Lb4 4.Pf3 c5 5.g3 Lxc3+ 6.bxc3 Da5 7.Dd3 b6 8.Lg2 Lb7 9.d5 0–0 10.0–0 exd5 11.cxd5 Lxd5 12.Lg5 c4 13.Df5

15…Te8 Dit verliest snel. IJskoud de kwaliteit offeren met 15...Pc6 16.Lxf8 Txf8 was interessant geweest, temeer daar zwart ook pion c3 nog pakt. 16.Lb4 Pxc3 17.Lxc3 Dxc3 18.Pg5 De5 19. Lxd5 Dxd5 20.e4 en zwart gaf het op. Pion f7 blijven dekken wordt een te dure grap. 1–0

Michiel Bosman scoorde een IM-norm. (Foto: Zhaoqin Peng)

SCHAAKTECHNIEK

Begrijp wat u doet

Het Slavisch 3

(Noteboom, stukoffervariant en meer!)

In de eerste twee afleveringen hebben we de twee belangrijkste variantencomplexen van het Slavisch aangestipt. Maar daarmee gaan we voorbij aan nog zoveel moois, dat een derde aflevering van deze uiterst moeilijke opening nodig is. We voeren de volgende zetten uit:

1.d4 d5 2.c4 c6 3.Pc3

Eerder hebben we gezien dat wit ook kan kiezen voor de ontwikkeling van het andere paard met 3.Pf3.

rsnlwqkvlntr zpp+-zppzpp -+p+-+-+ +-+p+-+-+PzP-+-+ +-+-+N+PzP-+PzPPzP tRNvLQmKL+R

Dit biedt de zwartspeler extra mogelijkheden die niet eerder naar voren zijn gekomen.

A) Zo kan het spel na 3...e6 4.e3 overgaan in de Meranervariant, maar zwart heeft door het uitstellen van ...Pf6 de extra mogelijkheid 4...f5!?.

rsnlwqkvlntr zpp+-+-zpp -+p+p+-+ +-+p+p+-+PzP-+-+ +-+-zPN+PzP-+-zPPzP tRNvLQmKL+R

Zo gaat hij over naar een Hollandse Stonewall waarin wit het voor hem ongunstige e2–e3 heeft gespeeld. Ik verwijs hierbij naar mijn artikel over de Stonewall, voor een nadere explicatie van dit type stellingen.

B) Ook op dit moment komt het slaan op c4 in aanmerking: 3... dxc4 4.e3

Wit maakt jacht op die pion. Zwart kan hem natuurlijk alsnog teruggeven, maar hij beschikt ook over twee manieren om de pion niet zonder slag of stoot in te leveren.

B1) 4...Le6 is vrij vaak gespeeld. Zwart dekt pion c4 tijdelijk, houdt ook de mogelijkheid ...b5 open en probeert ondertussen zijn ontwikkeling zo snel mogelijk te voltooien. Het geeft bijzonder gecompliceerd spel te zien. Alekseev-Zhang, 2007 laat een ongelukje in de opening voor zwart zien en Polak-Navara, 2010 hoe het zou kunnen voor zwart.

B2) De meest gebruikelijke zet is 4...b5.

Wit moet de zaak op de damevleugel ophelderen en hij doet dat met 5.a4 e6

Uiteraard kan wit eerst op b5 ruilen met 6.axb5

Natuurlijk is ook 6.b3 een idee dat in verschillende grootmeesterpartijen op het bord kwam. Wit moet dan rekening houden met 6...Lb4+ 7.Ld2 Lxd2+ want het terugslaan op d2 vereist de nodige nauwkeurigheid. 8.Pfxd2 (Aan de correctheid van 8. Pbxd2?! moet ernstig getwijfeld worden omdat zwart na 8...c3 9.Pe4 b4 een gedekte vrijpion heeft gekregen. In HodgsonPiket, 1993 volgde 10.Pe5 Pf6 11.Df3 en de witspeler won, maar zwart stond op winst.) 8...cxb3 9. axb5 b2 10.Ta2 Pe7 11.Txb2 0–0 deze stelling belooft niet zo veel voor wit. Dat moet ook Ivan Sokolov geconstateerd hebben, die bijvoorbeeld in de partij Van Wely-Sokolov, 1995 een comfortabele remise behaalde.

6...cxb5

Wit vervolgt zijn plan met 7.b3 om de zwarte structuur

aantasten. Na 7...Lb4+ 8.Ld2 Lxd2+ kan wit wel met het b-paard terugnemen met 9.Pbxd2 maar na 9...a5 10.bxc4 b4 ontstaat er een stelling die sterke overeenkomsten vertoont met de Noteboomvariant. Vermoedelijk is de ruil van de zwartveldige lopers geen slechte ‘deal’ voor zwart. Wit moet het hebben van aanvalskansen, zwart van het eindspel. De kansen lijken vooralsnog in evenwicht.

C) Mogelijk is natuurlijk 3...Lf5 om de loper weer ‘buiten de keten’ te spelen. 4.Pc3

De belangrijkste voortzetting voor wit. Omdat zwart opnieuw wat moeilijkheden met pion b7 ondervindt, kan wit een poging doen daarvan gebruik te maken met 4.cxd5 cxd5 5.Db3 Dc7 6.Pc3 e6 7.Lf4 Db6 waarmee wit in het voordeel kwam in IkonnikovLambregts, 2014. 4...e6 5.Db3 Db6 6.c5 Dc7 7.Lf4 Dc8 8.Ph4 Lg6 9.Pxg6 hxg6 10.e4 en in de partij Kramnik-Gelfand, 1998 wist wit een mooie overwinning te behalen.

D) Met 3...Pf6 4.Pc3 dxc4 hebben we al kennis gemaakt.

5.a4 Lf5

De variant met 6.e3 hebben we uitvoerig besproken. Heel lang stond echter 6.Pe5 in het middelpunt van de belangstelling. Een van de bedoelingen is om de pion terug te halen met het paard om zo de opstoot f2–f3 gevolgd door e2–e4 mogelijk te maken. Als dat lukt staat wit fantastisch, maar zwart heeft een paar methoden om wit het leven zuur te maken. We onderzoeken twee mogelijkheden:

D1) Met 6...e6 ontwikkelt zwart rustig verder; hij laat wit zijn plan uitvoeren, want daarop

heeft hij een stukoffer klaarliggen! 7.f3 Lb4 8.e4 rsn-wqk+-tr zpp+-+pzpp -+p+psn-+ +-+-sNl+PvlpzPP+-+ +-sN-+P+-zP-+-+PzP tR-vLQmKL+R

8...Lxe4!?

Als de loper terug zou moeten is wits ruimtevoordeel overweldigend. Voor het stuk krijgt zwart drie pionnen, terwijl ook de witte koning aan de wandel moet... 9.fxe4 Pxe4 10.Ld2 Dxd4 11.Pxe4 Dxe4+ 12.De2 Lxd2+ 13.Kxd2 Dd5+ 14.Kc2 Pa6

De witte koning krijgt geen rust, hij wordt nog steeds belaagd. 15.Pxc4 0–0 16.De5 Tab8 -tr-+-trk+ zpp+-+pzpp n+p+p+-+ +-+qwQ-+P+N+-+-+ +-+-+-+-zPK+-+PzP tR-+-+L+R

Deze stelling is lange tijd onderzoeksterrein geweest. Een tweetal mogelijkheden:

1) 17.Le2 De wat oudere voortzetting die na 17...Pb4+ 18.Kc3 o.a. voorkwam in de partij Kramnik-Van Wely, 1998. Het werd remise. 2) 17.a5 Hiermee wil wit de mogelijkheid ...b7–b5 wat ontkrachten. 17...f6 18.Dxd5 cxd5 19.Pe3 leidde in Anand-Khalifman, 2000 tot winst voor wit.

D2) Veel zwartspelers hebben weinig trek in het stukoffer en daarom kiezen zij voor

6...Pbd7

hetgeen het spel een andere richting in duwt.

7.Pxc4 Dc7 8.g3 e5 9.dxe5 Pxe5 10.Lf4 Pfd7

Deze stelling treffen we aan in tenminste vier partijen met zwart van onze enige wereldkampioen ooit, Max Euwe. Tweemaal tegen Aljechin in de WK-match in 1935, eenmaal tegen Capablanca (1923) en eenmaal tegen Vidmar (1936). 11.Lg2 g5!?

Met deze scherpe zet wil zwart het spel naar zijn hand zetten. De oude aanpak was met 11...f6 dat na 12.0–0 Pc5 13.Pe3 Lg6 14.b4 Pe6 ook een interessante strijd te zien gaf. Twee voorbeelden: Bacrot-Gelfand, 2006 (door zwart gewonnen) en Aronian-Sokolov, 2006 (door wit gewonnen).

Aronian’s secondant Sargissian had een belangrijke verbetering voor zijn baas gevonden! 12.Pe3!? gxf4 13.Pxf5 Een interessante partij hiermee is Carlsen-Wang Yue, 2009. Daar had zwart een mooi nieuwtje bedacht waarmee hij in het voordeel kwam. Hij ging echter niet goed verder en werd later in een remise-achtig eindspel door de wereldkampioen alsnog uitgeteld.

We keren nu terug naar de hoofdvariant met 3. Pc3. Het uitstellen van ...Pf6 kan nu ook met 3...e6 4.Pf3

Dit is weer zo’n moment dat zwart zijn kans schoon ziet om pion c4 van het bord te nemen. Nu zwart geen ...Pf6 heeft gespeeld, is het logisch om ook naar 4.e4 te kijken. Wit maakt er dan meestal een gambiet van met

met enorme verwikkelingen. In ruil voor de pion heeft wit het loperpaar en een ontwikkelingsvoorsprong. Een bijzonder interessant gevecht is te zien in Nakamura-Tomashevsky, 2013.

4...dxc4

rsnlwqkvlntr zpp+-+pzpp

den vrijpionnen op de damevleugel krijgt.

8.axb5 Lxc3 9.Lxc3 cxb5 Zwart heeft voorlopig zijn pluspion behouden, maar die zal hij weldra moeten inleveren.

10.b3 Wit begint het bolwerk aan te tasten.

10...Lb7 Zwart dekt Ta8. 11.bxc4 En daarom kan hij nu 11...b4 antwoorden.

12.Lb2 Pf6

tR-vLQmKL+R

4...dxe4 5.Pxe4 Lb4+ 6.Ld2 Dxd4 7.Lxb4 Dxe4+ 8.Le2 Pa6 r+l+k+ntr zpp+-+pzpp n+p+p+-+

Dit wordt de Noteboomvariant genoemd.

5.a4

Wit verhindert nog even dat zwart pion c4 dekt met ...b5, maar daar heeft de zwartspeler iets op klaarliggen.

5...Lb4 6.e3 b5 7.Ld2

De uitgangsstelling van de Noteboom. Wit heeft een machtig pionnencentrum, maar zwart bezit twee verbonden vrijpionnen op de damevleugel. Als wit die niet in bedwang weet te houden, lopen ze achter elkaar door. Wit zal het moeten hebben van centrumspel en mogelijk van aanvalskansen op de koningsvleugel, ook al omdat hij over een potentieel sterke loper op b2 beschikt. Soms kan ook zijn vrije c-pion een rol van betekenis spelen.

- Voor zwart: HammerNakamura, 2013 en GrachevMalakhov, 2004.

Belangrijkste illustratieve partijen:

• Alekseev-Zhang, 2007.

• Polak-Navara, 2010.

• Hodgson-Piket, 1993.

• Van Wely-Sokolov, 1995.

• Ikonnikov-Lambregts, 2014.

• Kramnik-Gelfand, 1998.

• Kramnik-Van Wely, 1998.

• Anand-Khalifman, 2000.

• Aljechin-Euwe, 1935 (1ste matchpartij).

• Aljechin-Euwe 1935 (21ste matchpartij).

• Capablanca-Euwe, 1931.

• Vidmar-Euwe, 1936.

• Bacrot-Gelfand, 2006.

• Aronian-Sokolov, 2006.

• Carlsen-Wang Yue, 2009.

• Nakamura-Tomashevsky, 2013.

• Van Wely-Alekseev, 2008.

• Ganguly-Delchev, 2010.

• Hammer-Nakamura, 2013.

• Grachev-Malakhov, 2004.

Geraadpleegde bronnen:

- De wereld van de schaakopening 1 (Paul van der Sterren)

Een belangrijk moment: pion b5 hangt weer. Zwart komt nu met zijn werkelijke gedachte.

7...a5

Dit is het basisidee van de Noteboom. Zwart verzoent zich met de omstandigheid dat hij zo dadelijk de pion moet teruggeven en daarbij ook het loperpaar kwijtraakt. Maar daar staat tegenover dat hij twee verbon-

De praktijk laat bijzonder interessant spel zien, waarbij het voor wit niet gemakkelijk blijkt om zijn centrum in beweging te zetten. Zwart kan namelijk e3–e4 vaak met ...e6–e5 beantwoorden waarna wit cruciale velden kwijt dreigt te raken. Daarom zien we partijen waarin wit eerst f2–f4 speelt om dat te laten volgen door e3–e4. Een andere opzet voor wit is met c4–c5 waarmee hij zijn eigen vrijpion in beweging zet. In sommige gevallen mag zwart materiaal offeren als hij daarmee de angel uit wits initiatief haalt en hij meteen zijn eigen pionnen naar de overkant kan loodsen. Een paar partijen om zowel de witte als de zwarte plannen te illustreren.

- Voor wit: Van Wely-Alekseev, 2008 en Ganguly-Delchev, 2010.

Eerdere afleveringen van deze rubriek, waarbij u de illustratieve partijen interactief kunt naspelen en downloaden, treft u aan op de website schaaksite, en nu het menu ‘Nieuws’ en ‘Opleiding en Training’.

Reageren? Stuur een e-mail naar hgrooten@xs4all.nl.

Timman’s Titans: My World Chess Champions

Eén van de mooiste schaakboeken die recentelijk is uitgekomen is Timman’s Titans (New In Chess, 2016). De Nederlandse grootmeester geeft in dit boek zijn persoonlijke kijk op 10 wereldkampioenen, waarbij hij zich beperkt tot die kampioenen wiens carrière is afgerond. Ieder portret wordt voorafgegaan door een essay, verhaal of een anekdotische beschrijving (wist u dat Euwe ooit een chauffeur maande door rood te rijden?). En alhoewel Timman zaken als matchfixing, machtsmisbruik of drankmisbruik niet verzwijgt schrijft hij zijn portretten vanuit een sympathieke grondhouding. Het plezier waarmee het boek geschreven is is aanstekelijk – in zijn openingswoord heeft Timman het over terugkeren naar de romantische tijden toen het schaakspel nog niet gedomineerd werd door de computer.

Ieder portret wordt vergezeld van diverse complete partijen of fragmenten waarbij Timman zich zeker niet beperkt tot zijn eigen ervaringen tegen de wereldkampioenen.

Ook bij het selecteren van de partijen werkt de hand van de grootmeester door. Een auteur staat altijd voor een lastige keuze: neem je de geweldige maar ook overbekende partijen van de wereldkampioen dan loop je het gevaar dat de lezer het gevoel krijgt alles al te weten, maar het niet selecteren van bepaalde hoogtepunten is ook weer onbevredigend. Timmans selectie maakt wat dat betreft indruk en dat begint al met de eerste partij in het boek: Duras-Aljechin, Mannheim 1914. Met Aljechin noemen we meteen de enige wereldkampioen in het

boek die Timman niet persoonlijk gekend heeft. De dynamische stijl van de auteur doet zeker denken aan die van Aljechin, maar wat de werkelijke reden is waarom de Rus werd opgenomen in My World Chess Champions kunt u beter zelf lezen.

In de analyses ligt de nadruk op het in woorden uitleggen van wat er gebeurd en dat komt inzichtelijker over dan een stroom aan computervarianten. Timman heeft de engines uiteraard wel geraadpleegd en maakt er regelmatig treffende opmerkingen over. Zo wijst hij erop dat Kasparov in My Great Predecessors in een analyse van een Aljechinpartij een bepaalde spectaculaire zet zeker had gevonden wanneer hij zich niet had laten beperken door een engine uit 2002!

Ook merkt hij op dat strategische lessen in het Damegambiet beter te leren zijn van Petrosjan dan van een computer. De wereldkampioen tegen wie Timman verreweg de meeste partijen heeft gespeeld is Anatoly Karpov. Treffend is zijn zelfkennis, en zijn waardering voor de sterke punten van zijn grote tegenstander, wanneer hij opmerkt dat hij ondanks lang nadenken de winst niet wist te vinden in een onderling duel, waarbij hij aangeeft dat Karpov deze winst waarschijnlijk wel zou hebben gevonden. De Nederlander presenteerde zijn boek onlangs in Moermansk aan de 12e wereldkampioen – het moet hem genoegen hebben gedaan dat hij de onderlinge match aldaar met 2,5-1,5 wist te winnen!

Documentaire Magnus in de bioscoop

Vanaf 19 januari is er voor schakers een bijzondere documentaire in de bioscoop te zien. Magnus is een 75 minuten durende documentaire waarin we over een periode van tien jaar het leven van Magnus Carlsen volgen aan de hand van archiefbeelden. Als 13-jarige zien we hem tegen Kasparov spelen, die ook aan het woord komt, en tien jaar later speelt hij om de wereldtitel tegen Anand. Naast vele schaakbeelden, zien we de opgroeiende Magnus ook op school en in het gezin. Voor alle leeftijden!

Martin Voorn

My World Chess Champions Jan Timman

SPEEL LOTTO VOOR DE SPORT! ÉN NATUURLIJK VOOR DE JACKPOT.

Met Lotto maak je elke week kans om de Jackpot van minimaal € 7,5 miljoen te winnen. Maar wist je ook dat je automatisch de Nederlandse sport steunt? Lotto is onderdeel van Nederlandse Loterij. Dankzij de miljoenenbijdrage van de Nederlandse Loterij aan de sport worden sportverenigingen en top- en amateur sporters ondersteund, wordt talent ontwikkeld en maken we sport en beweging bereikbaar voor iedereen. Dus als je van sport houdt, speel je Lotto! Ga naar Lotto.nl, of speel mee in de winkel.

Kaderopleidingen

Informatie over de kadercursussen kunt u vinden op de website van de KNSB: www.schaakbond.nl/opleidingen.

Wilt u zich inschrijven voor een kadercursus, of nog iets meer weten? Neem dan contact op met de coördinator van de opleidingen mevr. Sacha Schiermeier, tel. 023 - 5254025 en e-mail: sschiermeier@schaakbond.nl.

Wilt u ook een cursus georganiseerd zien worden bij u in uw omgeving laat dit dan aan de coördinator weten. Of meldt u spoedig aan voor een van de geplande opleidingen zodat wij de definitieve data kunnen vastleggen.

Cursussen gaan van start bij opgave van minimaal 8 cursisten 2 weken voor aanvang van de startdatum. De leeftijdseis is voor de cursus Schaaktrainer 1 verlaagt naar 14 jaar.

Cursuskalender

Startdatum Dag Cursus Regio/Plaats

17 januari Do Schaaktrainer 1 Rotterdam 4

3 februari Vrij Schaaktrainer 1 Maarssen 2

9 februari Do Schaaktrainer 1 Vught Vol

14 februari Di Schaaktrainer 2 Purmerend 5

15 februari Wo Schaaktrainer 1 Amsterdam 6

Februari Schaaktrainer 1 Deventer

Februari Schaaktrainer 1 Friesland

Februari Zat, Ma of Wo Scheidsrechter A Zundert

Februari Scheidsrechter A N-Holland

OPLOSSINGEN

De lezer aan zet

18...Pf6

De allersterkste zet en de reden waarom het nieuwtje van Volokitin geen blijvertje zal worden. Natuurlijk niet 18... Te8? vanwege 19.h5. 18...h6 (2 punten) 19.h5 Lh7 20.Ld1 Te8 21.Ld2 Lh2+ 22.Kxh2 Dxf1 23.d4 ziet er wat beter uit voor wit. Het idee achter de Volokitins 18.h4 is dat na het logische 18... h5 (1 punt) wit ineens de beschikking heeft over 19.Dd1 omdat na 19...Dxd1 20.Lxd1 Lxd3 nu 21.Lxh5 mogelijk is! 19.Ld1

Nu dreigt wit te consolideren met 20.De2. Zonder pion op h5 volgt op 19.Dd1 natuurlijk weer gewoon 19...Dxd1 20.Lxd1 Lxd3. 19.Dxc6 is natuurlijk cruciaal, maar na 19...Td8 is wit in de problemen (er dreigt 20...Lxd3 en ook 20...Pg4) 20.Db6 (20.Df3 Lh5!) 20...Td7 21.Lc2 Pg4 (dreigt

22...Lh2+). 22.g3 h5 en zwart staat al gewonnen! Wit kan zich amper bewegen en 23...De2 is een lastige dreiging.

19...Pg4

Opnieuw kiest Lucas de enige goede profylactische zet. Logisch is 19...Te8 (4 punten) om 20.De2 te verhinderen, maar wit beschikt nu (vanwege de inlassing 18.h4 Pf6) over 20.Lg5!. Na 19...Lh2+ (1 punt) 20.Kxh2 Dxf1 heeft wit ook de beschikking over 21.Lg5 (dit is beter dan 21.Dxc6 Te8 22. Lg5 Dxf2 23.Lxf6 Df4+) na 21... Pd5 volgt 22.h5! Lxd3 23.Dg3 en wit staat al vrijwel gewonnen.

19...Lh5? faalt op 20.Dxc6 Td8

21.Lxh5 Pxh5 22.Lg5. 20.De2

Zwart staat prima na 20.Dxg4 Lxd3 21.Lf4 Dxf1+ 22.Kh2 Lc5

23.Le5 g6, en 20.Lf4 Lxd3

21.Dxg4 Dxf1+ is zetverwisseling met deze variant. Wit gaat mat na 20.Dxc6? Lh2+.

20...Lh2+

De start van een leuke combinatie waarmee zwart zijn pion

terugwint. Wit staat wat beter na 20...Te8 21.Le3! Lh2+ 22.Kh1 Dxe2 23.Lxe2 Pxe3 24.fxe3. 20... Dxe2?! 21.Lxe2 is natuurlijk goed voor wit.

24.Pe3 Pf2

Dit is ambitieus en duidelijk beter dan pionwinst. Na 24...Pxe3 25. Lxe3 Lxd3 staat zwart al een pion voor zelfs maar dankzij de ongelijke lopers zijn de remisekansen van wit heel groot.

25.d4 Te8

Logisch, maar ook heel sterk is 25...Pd3 ook 4 punten. Voor de nuttige zet 25...f6 krijgt u 2 punten 1 punt voor 25...h6. 26.a4 f5

21.Kh1 Dxd1

Dit was het idee! Geen punten voor andere zetten. 21...Pxf2+?

22.Kxh2 Dxd1 23.Dxf2, en 21...Te8 22.Le3.

22.Dxd1 Pxf2+ 23.Kxh2 Pxd1 Het paard kan niet gevangen worden op d1 en dus heeft zwart zijn pion terug en staat nu beter. Wit houdt echter goede kansen op remise dankzij de ongelijke lopers.

Mooi gespeeld! Lucas begint een soort koningsaanval en verhindert tevens dat wit meteen tegenspel krijgt op de damevleugel. U krijgt ook 5 punten voor 26...Pd3 waarmee zwart min of meer een pion wint: 27.axb5 axb5 28.Ld2 Pxb2 29.Ta6 Le4 maar de witte stukken doen hier wel mee en hij behoudt daarom behoorlijke remisekansen. 26...f6 en 26...h6 zijn opnieuw nuttige zetten. 2 punten wanneer u een van beide had gekozen. 27.axb5 axb5 28.h5 Het idee van 26...f5 blijkt na 28.

Ta6? f4 29.Pf1 Pd3! (29...Te1 of 29...Ld3 winnen ook) 30.Ld2 Te2 en zwart wint.

28...f4

Wit is bijna uit de problemen na 28...Lxh5 (1 punt) 29.Pxf5 Te1

30.Pg3 Le8 31.Ta8. 29.Pd1

Een taaiere verdediging lijkt 29. Pf1 Lxh5 30.Lxf4 Pd3 31.Ld6 Pxb2 32.Ta6 en ten koste van een pion heeft wit zijn loper en toren geactiveerd.

29...Pg4+

Zwart komt niet verder dan remise na 29...Pxd1 30.hxg6 hxg6 31.Lxf4 Pxb2 32.Ta6.

30.Kh3 Lxh5 31.Lxf4 h6

Opnieuw de beste zet! Zwart gaat ...g5 spelen en blijft zich concentreren op een aanval op de koningsvleugel.

Zwart staat wat beter na 31...Te1 (4 punten), maar wit moet het kunnen houden na 32.Kh4 Pf6

33.Ta8+ Kf7 34.Pf2 Te2 35.Ta7+ Kg6 36.Lg3 Txb2 37.Pd3.

32.Kh4 Pf6

Zo dreigt 33...g5 en kan zwart de witte stukken het snelst weer terugdringen. 2 punten voor 32...g6.

33.Le5 g5+ 34.Kh3 Pg4 35.Lg3

Juist was het pionoffer 36.d5! cxd5 37.Ld6 omdat wit na 37... Tf1 38.Lc5 de loper op het uitstekende veld d4 kan plaatsen. In combinatie met het binnendringen van de toren en de zet Pe3 moet dat voldoende zijn voor remise.

36...Tf1 37.Kg3

Hier faalt 37.d5? op 37...Txd1!

38.Txd1 Pf2+ 39.Kh2 (39.Kg3 Pe4+ 40.Kh2 Lxd1) 39...Pxd1

40.dxc6 Pxb2.

37...Pf6

Dreigt stukwinst. Andere goede zetten zijn: 37...Kh7, 37...Kg7, 37...Kf7, en 37...Te1. Voor ieder van deze alternatieven krijgt u 3 punten

38.Ta8+ Kh7

De enige juiste koningszetzwart gaat niet in een penning staan en verdedigt h6. Wit heeft goed tegenspel na 38...Kg7

39.Pf2 Le2? 40.Le5, en na 38...Kf7

39.Pe3 Pe4+ 40.Kh2 Te1 41.Pf5!.

39.Pf2

Als wit nu nog de tijd krijgt voor Le5 dan kan hij zich verdedigen. Lucas weet echter opnieuw het juiste antwoord te vinden. Met de koning op h7 heeft zwart na 39.Pe3 Pe4+ 40.Kh2 Te1 41.Pf5 de beschikking over 41...Lg4 en de zwarte aanval duurt voort.

39...Le2

Uitstekend: dit dreigt zowel 40... Ph5+ als 40...h5. Het hebben van een goede techniek betekent vaak het snel kunnen uitrekenen van korte tactische varianten. Niet goed was het verleidelijke

39...Txf2 40.Kxf2 Pe4+ vanwege

41.Kg1! Pxd6 42.Ta6 en zwart is zijn voordeel kwijt.

42...Pxe7? 43.Te5. Het staat slechts gelijk na 41...Pe4+? 42. Pxe4 Txf8 43.Lxf8+ Kxf8. 42.Kh2 g4 en wit kan stukverlies niet meer vermijden! Op 43.g3 volgt immers 43...Lf3.

Onze Lezer aan Zet oefening eindigt hier, maar ook het vervolg is het naspelen waard: 43.Pxg4 Txf8 44.Lxf8+ Kxf8

45.Pe5

Of 45.Pxh6 Pf4 46.Kg3 Pd3.

45...Lc4

Iets sterker was 45...Pf4 46.Pxc6 Pd3 47.b3 Ld1 48.Pa5 (48.Pa7 b4 49.cxb4 Pxb4) 48...Pc1. 46.Pxc6 Pf4 47.Pa7 Pd5 48. Kg3 Ke7 49.b3 Lxb3 50.Pxb5 Lc4 51.Pa3 Ld3 52.c4 Pe3!

53.c5 Ke6 54.Kf2 Pd5

Recht toe recht aan

11.Lxb6

Een minder goede ruil. Zwart wordt nu sterk op de zwarte velden. Beter is lang rokeren en na 11…Pc4 12.Lxc4 de witveldige loper voor het paard ruilen. Daarom was in de partij (zie pagina 16) 10.g4 beter, want Lf1-e2xc4 is tempoverlies ten opzichte van Lf1xc4. 11...Dxb6

Sara Martinez-Richard Breurkes, Haarlemse Meesters Open B 2016.

Combineren

Diagram 1

Vogel-Wedda

1.Pe7+ 1-0

Diagram 2

Kokje-Nitin

1…Lg5! met kwaliteitswinst.

Diagram 3

Het is Volokitin gelukt om de zwarte damevleugelpionnen uit te schakelen maar zijn paard staat nu gevangen op a3. 55.g4 Pb4 56.Ke3 Kd5 57.Kf4 Kxd4 58.g5 hxg5+ 59.Kxg5

Nu is ook de laatste zwarte pion van het bord verdwenen. De stelling blijft echter verloren voor wit omdat zijn paard verloren gaat.

Gupta-Kerigan

1.Th8+ 1-0 (1…Kxh8 2.Dh6+ en 3.Dg7 mat)

Diagram 4

Keetman-Lalith

1…Dxf2+! 0-1

Diagram 5

Buckels-Sharma

35...Tf8

Deze logische zet - Lucas wil binnendringen op de onderste rij voor een directe mataanvalfaalt op een verrassende verdediging die de sterke Oekraïense grootmeester ook ontging. Sterker was de toren naar de tweede rij spelen met 35...Te2! (6 punten) wit kan zich dan vrijwel niet meer bewegen en de verrassende verdediging (36.d5 in de partij) gaat nu niet op: 36. d5 cxd5 37.Ld6 verliest hier na 37...Td2! 38.Lc5 Td3+ 39.g3 Td2 en nu moet wit de loper passief op g1 neerzetten.

36.Ld6

Volokitin mist zijn laatste kans.

40.Tf8

Taaier was 40.d5 met als idee 40...cxd5 41.Lc5. In plaats daarvan houdt zwart voordeel met 40...h5 41.dxc6 h4+ 42.Kh2 Txf2

43.c7 Lg4.

40...Kg7

Nog een nauwkeurige 40e zet!

Dit is sterker dan 40...Ph5+ (2 punten) 41.Kh2 Kg7 42.d5! cxd5

43.Lc5 g4 44.g3 en wit verliest nog geen stuk als in de partij.

41.Le7

Nu faalt 41.d5 cxd5 42.Lc5 op 42...h5! 43.Ta8 h4+ 44.Kh2 g4.

41...Ph5+

Na 41...Pd5 (2 punten) heeft wit tijdelijk nog een verdediging in 42.Tf5! (42.Ld6 h5!) het idee is

59...Kxc5 60.Kf6 Kd4 61.Ke6 Kc3 62.Kd6 Kb3 en Volokitin liet zich het matzetten met paard en loper niet meer bewijzen. Een zeer fraaie overwinning van Lucas van Foreest!

0–1

1.Dxf7+! Txf7 2.Tb8+ 1-0 (2...Tf8 3.Lc4+ gaat mat)

Diagram 6

Van Dael-Boersma

1...Th3! en spoedig 0-1 (2.gxh3 Df3 mat)

Diagram 7

Mijnheer-Slingerland

1.Lb6! Txb6 2.Dxe6+ Kh8 3.Dxg6 Pf6 4.Th5+ Kg8 5.Ld5+ Kf8 6.Df7 mat

Diagram 8

Van Osch-Werle

1…Lc6+!! Interferentie 2.Txc6 (2.Lxc6 Dc1+ enz.) Df3+ 3.Kg1 Dd1+ 4.Kf2 Te2 mat

C HESSBASE A CC ount:

Altijd en overal toegang tot de gehele

ChessBase wereld!

PlAyCHESS

Online schaken tegen de rest van de wereld

lIVE DAtABASE

Professionele recherche:

8 miljoen partijen online

My GAMES ClouD

Alles op één plek

Centraal opslaan

FRItZ onlInE

Het Schaakprogramma in de browser

CHESSBASE 14

Ga net als de wereldkampioen of uw schaakvriend in de club aan de slag met ChessBase 14. Start uw eigen succesverhaal en verhoog uw plezier in het schaakspel. Leverbaar op DVD of als download.

Van „A“ als analyse tot „Z“ als zet invoeren: in het nieuwe ChessBase 14 programma zijn veel verbeteringen verwerkt, die het invoeren en analyseren van partijen comfortabeler maken, maar ook voor uw training of het samenstellen van oefenmateriaal. De nieuwe functie “Assisted Analysis” is een uitstekend voorbeeld: als u een partij invoert en een stuk beweegt, wordt voor alle zetmogelijkheden een waardering uitgerekend en met een kleur op het bord visueel aangegeven. Zo kunt u al voor een zet wordt uitgevoerd zien of er een beter alternatief dan de geplande zet is. Dat is niet alleen een stuk handiger wanneer u een partij invoert, maar het zorgt er ook voor dat u subtiel permanent doorrekent en analyseert.

De nieuwe ChessBase 14 programmapaketten

startpakket

• ChessBase 14 programma

189,90 €

• Big Database 2017 met ca. 6,8 Mio. partijen

• Toegang tot ChessBase-Cloud en ChessBase-Onlinedatabase (8 Mio. partijen)

• Partijendownload tot 31. December 2017

• Half jaar abonnement ChessBase Magazin (3 uitgaven DVD + tijdschrift)

• Premium-lidmaatschap op de ChessBase Accounts en de Playchess-Server (zes maanden)

m egapakket

• ChessBase 14 programma

279,90 €

• Mega Database 2017 met ca. 6,8 Mio. Partijen, ca. 68.000 historische en openingsrelevante belangrijke partijen met analyses van meesters!

VIDEoS

Privé lessen van de meesters

oPEnInGS

Zo leer je openingen

tRAInInG

Combineren, offeren en mat zetten

EnGInE ClouD

Top Engines op de snelste hardware

lEt‘S CHECK

Weten is mat: 200 miljoen analyses

Nieuw in ChessBase 14 is ook de toegang op geanalyseerde partijen in de Live-Database. In combinatie met een Premium abonnement vindt u zelfs van nieuwe en actuele partijen uit toptoernooien uitvoerige analyses. Omdat de Live-Database voor het zoeken naar vergelijkbare partijen steeds belangrijker is geworden, zorgt ChessBase 14 tijdens het naspelen van een partij automatisch voor een update van het zoekresultaat.

Meer verbeteringen: nieuwe partijnotatie met diagrammen en het markeren van diepe variantenbomen met kleuren, een login voor alle ChessBase-Servers (Playchess, ChessBase Cloud, Let’s Check, ChessBase Accounts), volledige analyses van een partij om snel fouten te vinden, het zoekvenster bewaart zoekopdrachten, nieuw design in de stijl van actuele Office programma’s, export van een diagrammenlijst als ‘word’ bestand zorgt ervoor dat u in een handomdraai trainingsmateriaal kunt fabriceren, automatische analysejobs uit correspondentiepartijen, eenvoudig aanmaken van trainingsvragen, zoeken naar vergelijkbare structuren gaat nu interactief, het vervangen van partijen in grote databases gaat een stuk vlotter, verbeterde zoekopdrachten naar dubbele partijen, comfortabel tool voor het activeren van de Fritz-Trainer en engines en nog veel meer!

• Toegang tot ChessBase-Cloud en ChessBaseOnlinedatabase (8 Mio. partijen)

• Partijendownload tot 31. December 2017

• ChessBase Magazin jaarabonnement (6 uitgaven DVD + tijdschrift)

• Premium-lidmaatschap op de ChessBase Accounts en de Playchess-Server (twaalf maanden)

p remiepakket

• ChessBase 14 programma

379,90 €

• Mega Database 2017 met ca. 6,8 Mio. Partijen, ca. 68.000 historische en openingsrelevante belangrijke partijen met analyses van meesters!

• Toegang tot ChessBase-Cloud en ChessBaseOnlinedatabase (8 Mio. partijen)

• Partijendownload tot 31. December 2017

• ChessBase Magazin jaarabonnement (6 uitgaven DVD + tijdschrift)

• Premium-lidmaatschap op de ChessBase Accounts en de Playchess-Server (twaalf maanden)

• Fritz Eindspel-Turbo 4 (4 DVDs met Syzygy Tablebases)

• ChessBase correspondentiedatabase 2015.

ChessBase 14 upDate van CB 13

• ChessBase 14 programma

99,90 €

• Toegang tot ChessBase-Cloud en ChessBase-Onlinedatabase (8 Mio. partijen)

• Premium-lidmaatschap op de ChessBase Accounts en de Playchess-Server (drie maanden)