SchakenNL 2022 - oktober by schaakbond

VOORWOORD

The Queen’s Gambit is geen fictie Het schaakspel is al enorm oud en heeft een hele rijke geschiedenis. De Schaak Olympiade werd deze zomer in India gehouden, en met een verwijzing naar Engeland en voetbal, sprak de organisatie over ‘chess is coming home’. De schaakgeschiedenis van Nederland is minstens zo imposant. De Koninklijke Nederlandse Schaakbond is de oudste nationale schaakbond van de wereld: in 2023 bestaan we 150 jaar! Ons bondsblad verschijnt al onafgebroken sinds 1893. Met eerbied voor de historie, maar ook met gepaste trots presenteren we nu het eerste nummer van Schaken.nl: een magazine van de KNSB dat veel meer is dan een schaakblad voor onze leden. We hopen en verwachten dat alle schaakliefhebbers van Nederland veel plezier zullen beleven aan Schaken.nl, dat vier keer per jaar zal verschijnen.

n 2020 brak de Netflixserie The Queen’s Gambit alle kijkrecords, en konden we genieten van de schaaksuccessen van Beth Harmon (een prachtige hoofdrol van actrice Anya Taylor-Joy). Vele kijkers werden gegrepen door het verhaal en door het schaakspel! De schaakborden waren niet aan te slepen. Deze zomer heb ik zelf enorm genoten van de geweldige prestatie van de 16-jarige Eline Roebers op de Olympiade: een zilveren medaille op bord 1 van het Nederlands team. In dit nummer kunt u haar beter leren kennen via het ‘Vragenvuur’ en leest u meer over haar prestatie in het Olympiadedagboek dat de coach van het vrouwenteam bijhield. Eline laat zien dat The Queen’s Gambit duidelijk geen fictie is! Natuurlijk moet u gewoon zelf alle verhalen in dit blad gaan lezen, maar ik wil toch even een tipje van de sluier oplichten. Lees in de column van Jorden van Foreest hoe hij zijn baan kwijtraakte. Speel de partij tussen Nils Gran-

SCHAKEN.NL

delius tegen Anish Giri ouderwets na op een schaakbord en geniet van het commentaar van onze wereldtopper. In een mooi interview praat Anna-Maja Kazarian over haar missie. Puzzel mee in de combinatierubriek. Leer iets over het eindspel van grootmeester Erwin l’Ami. Het fenomeen dat Magnus Carlsen heet wordt mooi geportretteerd door Hans Klippus, en geniet mee met het zomerschaakverhaal van Benno de Jongh, die onderzocht waarom grootmeesters en beginners in Groningen de kroeg opzoeken om te schaken, en nog heel veel meer!

We zijn trouwens heel benieuwd wat u als lezer van dit eerste nummer vond. Als u een reactie wil geven dan kan dat via redactie@schaken.nl. Met een hartelijke schaakgroet, Bianca de Jong-Muhren Voorzitter Koninklijke Nederlandse Schaakbond

INHOUD

8 DE MISSIE VAN ANNA-MAJA KAZARIAN

Ze is een van de beste schaaksters van Nederland. Daarnaast is ze een van de blikvangers van het moderne schaken, met populaire streamingkanalen op Twitch en YouTube. Ook is ze momenteel te zien in het tv-programma The Genius. Haar missie: “Ik wil andere meisjes inspireren en laten zien hoe leuk schaken is.”

34 DAGBOEK VAN DE OLYMPIADE

De 44ste Olympiade zou in Moskou worden gehouden, maar vanwege de inval in Oekraïne verhuisde het evenement naar de Indiase stad Chennai. Jeroen Bosch, captain de vrouwenploeg, hield voor Schaken.nl een dagboek bij. Een kijkje achter de schermen, over koeien op de weg, politie-escorte bij het winkelen en een prachtige zilveren plak voor Nederland.

COLOFON Jaargang 1, nummer 1, oktober 2022

Hoofdredactie Edwin Alblas

Magazine Schaken.nl is een uitgave van KNSB i.s.m. Arko Sports Media en verschijnt vier keer per jaar.

Eindredactie Joost de Jong Coverfoto XXXXX XX XXXXX Aan dit nummer werkten mee

Bondsbureau KNSB Frans Halsplein 5 2021 DL Haarlem T. 023-5254025 E. bondsbureau@schaakbond.nl.

Redactieadres E. redactie@schaken.nl

Uitgever Arko Sports Media Wiersedreef 7 3433 ZX Nieuwegein T. 030-707 30 00 E. info@sportsmedia.nl

sportsmedia.nl. Opzeggingen van het abonnement – uitsluitend schriftelijk – dienen uiterlijk zes weken voor afloop van de abonnementsperiode in het bezit te zijn van de KNSB.

Marketing/advertentieexploitatie Wendy Coppers E. wendy.coppers@sportsmedia.nl

Ontwerp & layout pageturner.design

Abonnementen Regulier abonnement 24,99 euro per jaar (incl. 9% btw). Een abonnement afsluiten kan via www.sportsmedia.nl of info@

Druk PreVision, Eindhoven

SCHAKEN.NL

JAARGANG 1 • NR 1 OKTOBER 2022

48 HET MAGNUS CARLSEN IMPERIUM

18 DE OPENING

De cruciale opening van een partij. Aflevering 1: Tegengestelde rokades in het Siciliaans.

28 EEN AVOND MET RUSLAN PONOMARIOV

De Russische invasie raakte ook de Oekraïense grootmeester. Schaken stelde hem in staat iets te betekenen voor zijn land.

42 DE ANALYSE

Anish Giri analyseert zijn partij tegen Grandelius op de Olympiade

58 VRAGENVUUR

Prangende vragen voor Eline Roebers. “Ik bewonder Bobby Fischer.”

60 WK JEUGD

Machteld van Foreest won prachtig brons op het WK jeugd in Roemenië, dankzij een eindsprint op karakter.

64 OPEN NK DIEREN

Rick Lahaye pakt de Open Nederlandse titel, na een felle en spannende strijd met wonderboy Arthur de Winter.

66 ZOMERSCHAAK

Schaken in zijn puurste vorm: op een Gronings terras.

70 HET EINDSPEL

Erwin l’Ami analyseert de partij tussen Benjamin Bok en Tamas Banusz op de Olympiade.

EN VERDER

6 28 31 46 74

Schaakspot: schaken voor de liefde De schaakfamilie Combinaties: Olympiade Beelddenken: de moeder aller tweekampen Kort nieuws

SS CC H HA A KK EE N N .. N N LL

78 81

Gadgets & gimmicks Sounds & bites

COLUMNS

15 82

Jorden van Foreest Johan Wakkie

INHOUD

Magnus Carlsen is een moderne wereldkampioen. De Noor leeft niet als een kluizenaar voor het schaken, maar laat veelvuldig zijn gezicht zien. Vooral omdat dat op zakelijk gebied voordelen kan opleveren: hij is altijd op zoek naar nieuwe uitdagingen en mogelijkheden. Vandaar ook dat de tweekamp om de wereldtitel hem ging vervelen.

SCHAAKSPOT

Schaken voor de liefde Hier ‘beneden’ ligt op Piazza Castello in Marostica een prachtig schaakbord. Het beroemdste potje schaak in Italië wordt om de twee jaar hier gespeeld. Met levende stukken. In 1923 kwamen de universiteitsstudenten Mirko Vucetich en Francesco Pozza, geïnspireerd op een verhaal dat zich in 1454 zou hebben afgespeeld, op het idee om de historie tot leven te wekken. Nu vormen al bijna 100 jaar ongeveer 600 figuren in middeleeuwse kostuums, paarden, gewapende ridders, vlaggenzwaaiers, joggers, vuurspuwers, dames en heren het decor voor dit schaakspel, dat het duel tussen Rinaldo d’Angarano en Vieri da Vallonara voorstelt. De twee werden allebei verliefd op de mooie Lionora, dochter van de gouverneur van Marostica, en daagden elkaar uit in een duel om haar liefde. De gouverneur, die geen van beiden tegen zich in het harnas wilde jagen, besloot dat hij zijn dochter ten huwelijk zou geven aan de winnaar van ‘het edele schaakspel’, dat met levende stukken op het landgoed moest worden gehouden. De verliezer zou overigens niet met lege handen achterblijven maar ‘moeten’ trouwen met Oldrada, de zuster van Lionora. Als herinnering aan dat verhaal in Marostica wordt het Levend Schaakspel gespeeld op het prachtige Piazza Castello, in meerdere uitvoeringen. Dit jaar gebeurde dat in september. Omdat niet bekend is wat het zettenverloop destijds precies was, wordt geschaakt aan de hand van twee klassieke schaakspelen, het Onsterfelijk spel en het Evergreen spel.

FOTO: GETTY IMAGES

SCHAKEN.NL

FOTO: ASSOCIAZIONE PRO MAROSTICA

INTERVIEW

e missie van D Anna-Maja Kazarian

“ Ik wil anderen inspireren” Anna-Maja Kazarian (22) is een van de beste schaaksters van Nederland. Ze heeft al 25 nationale (jeugd)titels op haar naam staan en kroonde zich tot Europees kampioen voor meisjes tot zestien jaar. Daarnaast heeft ze sinds twee jaar haar eigen populaire streamingkanaal op Twitch en doet ze mee aan het nieuwe televisieprogramma The Genius. “Ik wil andere meisjes inspireren en laten zien hoe leuk schaken is.” DOOR: GUUS PETERS

SCHAKEN.NL

FOTO: LENNART OOTES

INTERVIEW

ver de afloop van het televisieprogramma The Genius mag Anna-Maja Kazarian niks zeggen. Maar ze kan wel verklappen dat haar achtergrond als schaakster tijdens de reality gameshow goed van pas kwam. “Ik heb strategisch inzicht en ben gewend om vooruit te denken.” De 22-jarige Kazarian is een van de tien deelnemers in het nieuwe spelprogramma van de NTR, dat vanaf 3 okt te zien is op NPO 3. In acht afleveringen wordt bepaald wie zich in een strijd vol bluf, branie en sluwe streken The Genius mag noemen. Het programma selecteerde tien kandidaten die elk een uniek talent met zich meebrengen.

“Mijn ouders moesten eigenlijk niks hebben van schaken”

SCHAKEN.NL

FOTO: LENNART OOTES

Behalve Kazarian doet er onder meer een strafpleiter mee. Heeft zij baat bij haar onderhandelingsvaardigheden? Of komt de winnaarsmentaliteit van een olympisch bokser juist goed van pas? In The Genius komen samenwerking en intrige samen, weet Kazarian. “Het zijn zeker geen standaardspelletjes.” De schaakster met Georgische roots hoefde niet lang na te denken toen ze werd benaderd voor het programma. “Ik vond het als kind al heel leuk om allerlei spelletjes te doen”, zegt ze. Daarnaast neemt ze graag de rol van uithangbord voor de schaaksport op zich om schaken in Nederland meer onder de aandacht te brengen. “Het zou leuk zijn als mensen mij beter leren kennen en daardoor interesse krijgen in de sport.” SCHAKEN MET OPA Als daar iemand geschikt voor is, dan is het Kazarian wel. De talentvolle schaakster werd in de jeugd al 25 keer Nederlands kampioen en won in 2015 het EK schaken voor meisjes tot zestien jaar. Twee jaar geleden werd ze online nationaal kampioen bij de volwassenen en via haar Twitch-kanaal heeft ze duizenden volgers die met haar meekijken. Ze is druk bezig om haar studie kunstmatige intelligentie af te ronden, waardoor ze voor haar gevoel nog te weinig met schaken bezig kan zijn. Zodra haar diploma binnen is, wil ze zich volledig gaan storten op haar grote passie. Ooit hoopt ze haar titel Fidemeester te mogen inruilen voor Grootmeester, in de sport waarvoor ze als klein meisje al viel.

SCHAKEN.NL

Kazarian was zes jaar oud toen ze tijdens een vakantie bij haar opa en oma in Georgië op bezoek ging. “Ik weet nog dat oma tegen opa zei dat die mij moest bezighouden. Dus ging hij allemaal spelletjes met mij spelen: dammen, domino, monopoly, kaarten en schaken. Echt van alles kwam voorbij die dag.” Aan het eind van de dag vroeg haar opa aan Kazarian welk spel ze het leukste vond. Zonder te twijfelen wees ze naar het bord met de koning, koningin, torens en paarden erop. De andere spelletjes gingen aan de kant. “We bleven maar schaken en mijn opa zag al snel dat ik er talent voor had.” Hij was zo vastberaden dat hij in Georgië op zoek ging naar een schaakcoach. Niet veel later zat er aan de andere kant van het bord een tegenover haar. Na een aantal potjes was de coach benieuwd hoelang Kazarian al schaakte. Hij gokte ongeveer een jaar. “Toen mijn ouders vertelden dat ik het pas sinds een week deed, stond hij erop dat ik bij een schaakvereniging zou gaan.” Zo verliep de vakantie in Georgië anders dan Kazarian en haar ouders hadden verwacht. Hoewel haar opa en de schaakcoach overtuigd waren van haar talent, ontbrak het enthousiasme bij de vader en moeder van de kleine Kazarian. Wat moest hun dochter met deze relatief onbekende en kleine sport? “Ze moesten er eigenlijk niks van hebben”, zegt Kazarian nu lachend. Eenmaal in Nederland ging ze met goedkeuring van haar ouders toch op zoek naar een schaakvereniging. Die was er niet voor de jeugd in haar woonplaats Heerenveen, dus besloot ze zich aan te melden bij de schaakclub in het naastgelegen Sneek. Ze kreeg één keer per week training en kon via de club meedoen aan toernooien. Niet zonder succes.

INTERVIEW

ONLINE Kazarian werd maar liefst 25 keer Nederlands jeugdkampioen en beleefde in 2015 haar hoogtepunt: ze veroverde de Europese titel voor meisjes tot zestien jaar. “Ik had vanaf mijn tiende al aan meerdere EK’s en WK’s meegedaan, maar nog niet gewonnen. Dat het toen wel lukte, was heel bijzonder.” Het fanatisme om te willen winnen zat er van kleins af aan al in en is er nooit meer uitgegaan, merkte ze laatst ook weer tijdens de opnames van The Genius. “Ik kan niet aan een spel of sport meedoen om het meedoen, daarvoor ben ik te gedreven. Dan wil ik er ook vol voor gaan.” Alleen kan ze dus niet zeggen hoe ver die gedrevenheid haar in The Genius heeft gebracht. Elke aflevering valt een deelnemer af, waarna uiteindelijk iemand met de titel The Genius er vandoor gaat, zo luidt het format van het programma. Tijdens het spelen van de spellen vergat Kazarian af en toe dat ze in een televisieprogramma zat. “Je hebt op een gegeven moment niet eens meer door dat er overal om je heen camera’s zijn, omdat je zo gefocust bezig bent.”

“Ik kan niet aan een spel of sport meedoen om het meedoen, daarvoor ben ik te gedreven”

FOTO: LENNART OOTES

Al snel merkte ze dat haar opa en de schaakcoach uit Georgië niet helemaal ongelijk hadden. Ze had het spelletje snel door en won veel toernooien waaraan ze deelnam. “Dat zorgde ervoor dat ik het nog leuker ging vinden”, weet Kazarian nog. “Het bewegen met de stukken fascineerde mij al vanaf het begin, maar als je tijdens het spelen dan ook nog eens succesbeleving ervaart, dan versterkt dat elkaar alleen maar.” Ondertussen was ook haar moeder overtuigd geraakt. Ze kon het plezier van het gezicht van haar dochter aflezen zodra die achter het schaakbord zat. Thuis werd er flink geoefend. Terwijl moeder met het schaakboek in haar hand de stellingen op las, moest Kazarian het goede antwoord geven. “Ik vond het heel interessant om verschillende strategieën te leren.”

Die focus moet ze tegenwoordig in het dagelijks leven verdelen. Want behalve het spelen van fysieke schaakwedstrijden, gaat ze de strijd sinds twee jaar ook online aan. En dat is niet het enige: de online partijen die ze speelt, streamt ze via het populaire streamingkanaal Twitch, waar vele schaakliefhebbers haar partijen nauwgezet volgen. Sterker nog: waar het tijdens fysieke partijen doodstil is en nauwelijk publiek over haar schouder meekijkt, heeft ze online wel interactie met haar volgers op afstand. Ze kunnen reageren, mee discussiëren of via de koptelefoon communiceren. Vooral het sociale aspect dat online om de hoek komt kijken, vindt ze leuk. “Tijdens fysieke toernooien heb je weinig contact met anderen, omdat je zo gefocust bent. Online leg je nieuwe contacten, ga je in gesprek en speel je tegelijkertijd ook nog eens. Dat maakt het heel anders spelen dan een fysieke partij. Ik merk dat ik veel impulsiever speel, ook omdat de tijdklok korter is. Je komt makkelijker weg met een niet zo’n slimme zet.”

SCHAKEN.NL

FOTO: HARRY GIELEN

FOTO: FRANS PEETERS

INTERVIEW

SCHAKEN, STREAMEN EN STUDEREN Naast haar stream op Twitch heeft de schaakster, die tegenwoordig in Voorschoten woont, ook haar eigen YouTubekanaal. Hier zet ze sommige video’s op die van haar Twitch-account komen. Of ze bespreekt er partijen die ze heeft gespeeld. Op YouTube heeft ze bijna vierduizend abonnees. Gemiddeld besteedt ze zo’n tien tot twaalf uur per week aan haar online bezigheden.

“Online kom je makkelijker weg met een niet zo’n slimme zet”

Kazarian schafte een goede camera en microfoon aan en besloot haar slaapkamer deels als kantoor in te richten. Althans zo voelde het een beetje. Want behalve dat ze het leuk vindt om haar passie voor schaken met anderen te delen, verdient ze er ook nog iets mee. Zo’n duizend euro per maand. Haar populaire stream bleef niet lang onopgemerkt. Ongeveer een jaar geleden zette ze een nieuwe stap in haar streamingloopbaan door een samenwerking aan te gaan met Alliance, een bekende e-sportorganisatie. Enerzijds moet het haar kanaal nog verder doen laten groeien. Anderzijds dekt Alliance haar kosten tijdens internationale schaaktoernooien. Die zijn erg duur, legt Kazarian uit. “Een groot toernooi bestaat vaak uit negen rondes, waarbij elke dag één ronde gespeeld wordt. Een toernooi duurt al gauw tien dagen. Dat betekent dat je ook voor tien dagen een hotel moet boeken. De kosten die je voor zo’n toernooi maakt, zijn hoger dan het prijzengeld dat je ermee kunt verdienen. Dat Alliance mijn kosten dekt, maakt hij voor mij makkelijker om aan grotere toernooien mee te doen.’ Het liefst zou ze aan ongeveer vier grote toernooien per jaar willen deelnemen. Maar dat is nog niet mogelijk in verband met haar studie. Ze is druk bezig om haar studie kunstmatige intelligentie aan de universiteit in Amster-

SCHAKEN.NL

dam af te ronden, al gaat daar veel tijd in zitten. “Ik heb de afgelopen tijd gemerkt dat het heel lastig is om schaken, streamen en studeren te combineren.” Ze wil zich graag volledig gaan focussen op het schaken en streamen, maar niet voordat ze haar diploma ook daadwerkelijk op zak heeft. “Stel dat het schaken toch niks wordt, dan heb ik altijd nog een plan B”, zegt ze. “En ik vind mijn studie ook heel interessant, al is programmeren best wel pittig. Daardoor heb ik momenteel gewoon minder tijd om zelf te schaken.”

FOTO: LENNART OOTES

MEER MEISJES IN HET SCHAKEN Als het aan Kazarian ligt, pakt ze haar trainingen vanaf het nieuwe kalenderjaar weer op. Ze wil beter worden, maar heeft daarnaast ook nog een ander doel: anderen – en dan vooral meisjes – stimuleren om ook te gaan (of blijven) schaken. Als meisje was ze van kleins af aan al in de minderheid in de schaakwereld. En door de jaren heen zag ze om zich heen alleen maar meer meisjes afhaken dan aanhaken. “Veel meisjes die in hun jeugd schaken, stoppen op een

gegeven moment omdat hun vriendinnen andere hobby’s hebben of er te weinig andere meisjes in de schaakwereld rondlopen. Het is tenslotte veel leuker om met een paar meiden van je leeftijd naar een toernooi in het buitenland te gaan dan dat je in je eentje moet reizen.” Daarbij ziet ze een belangrijke rol voor zichzelf weg gelegd. En die neemt ze graag op zich. Met haar 22 jaar heeft ze bovendien de toekomst. Een bijkomend voordeel

SCHAKEN.NL

van haar streaming bezigheden: ze ontwikkelde naar eigen zeggen haar sociale skills. “Tijdens een fysieke partij zeg ik nauwelijks iets. Maar online moet je het toch interessant houden voor je volgers en uitleggen wat je doet. Anders haken ze af.” Die communicatievaardigheden wil ze in de toekomst ook gaan inzetten. “Ik wil andere meisjes inspireren en laten zien hoe leuk schaken is.” Wat dat betreft was Kazarian erg blij met The Queen’s Gambit, de populaire Amerikaanse dramaserie op Netflix (2020) over een jong meisje dat een bovenmatig talent voor schaken blijkt te hebben. “Ik vind het heel tof hoe de makers de schaaksport hebben neergezet. Het geeft een goed beeld van de werkelijkheid. Bovendien laat de serie zien dat ook meisjes heel goed kunnen zijn in schaken. Dat is belangrijk om de vooroordelen die er bestaan tegen te gaan. Ik denk dat door de serie bij sommige meisjes de interesse is gewekt.” Zelf hoopt ze dat ook voor elkaar te krijgen. Of dat nu is door goed te presteren op de grote internationale toernooien, via haar kanaal op Twitch of in het televisiepro-

“Veel meisjes die in hun jeugd schaken, stoppen op een gegeven moment”

gramma The Genius, dat maakt haar niet uit. Al zou het voor haar eigen naamsbekendheid en de schaaksport in zijn algemeenheid natuurlijk wel goed zijn als ze de reality gameshow weet te winnen. Kazarian blijft ijzig stil en ook uit haar stalen blik valt weinig op te maken. Nee, over de afloop van het programma zal ze echt niks loslaten. “Iedereen moet maar gewoon gaan kijken.”

COLUMN

Ik ben mijn baantje kwijt…

edurende het laatste halfjaar van 2021 maakte ik deel uit van het secondantenteam van Magnus Carlsen. Op de slotavond van het laatste trainingskamp voor de match tegen Nepomniachtchi gaf Carlsen te kennen dat het weleens zijn laatste match zou kunnen zijn. En dat was niet omdat hij dacht dat hij zou gaan verliezen! Ongeveer negen maanden later, op 20 juli 2022, kwam het nieuws naar buiten dat Carlsen zijn WK-titel niet wilde verdedigen. Hoewel hij al maandenlang zijn twijfels had geuit, zorgde dit bericht voor een schok in de schaakwereld. Hoe kan het nou dat de beste schaker ter wereld niet bereid is zijn titel te verdedigen? Lang voordat Carlsen in 2013 wereldkampioen werd, liet hij weten het format maar niets te vinden. Hij uitte enkele jaren eerder in een open brief aan de FIDE kritiek op het langdradige kwalificatieproces in de aanloop naar een WK-match, dat ook nog eens de regerend kampioen bevoordeelt. Carlsen trok zich toen terug uit de kwalificatiecyclus. In 2013 bewandelde hij toch de weg die de uitdager moet afleggen, maar zijn kritiek op de formule nam hij niet terug. In een vermakelijke podcast met de bekende schaakstreamer Lex Fridman zei Carlsen dat hij liever meer partijen in een korter speeltempo ziet, om zo de beste speler te bepalen. Hij vindt dat in partijen met het lange klassieke speeltempo veel aandacht aan de

openingsvoorbereiding moet worden besteed, terwijl het absolute speelniveau van de spelers minder duidelijk te zien is. Immers, beide spelers hebben uren bedenktijd om hun zwakke punten te camoufleren. Ook zijn eigen motivatie is afgenomen. Aangezien er elke twee jaar een match wordt gespeeld, moet je elke twee jaar ook steeds een half jaar uittrekken om je op één speler te focussen. Carlsen kan het moeilijk opbrengen om zoveel tijd te investeren in een match tegen een generatiegenoot, want in de vijf gespeelde matches was alleen Caruana enkele jaren jonger dan hijzelf. Van de spelers in het laatste kandidatentoernooi was Alireza Firouzja de enige schaker tegen wie hij bereid was te spelen, maar de Iraans-Franse superster kwam zelf niet verder dan de zesde plaats. Met Carlsens standpunten zo helder als glas, dringt de vraag zich op of de wereldschaakbond FIDE hem niet tegemoet had kunnen komen? Had er niet wat aan het format kunnen worden gesleuteld? Hoewel beide partijen met elkaar hebben gesproken, kwam er geen overeenstemming. Het feit dat Carlsen zijn titel niet meer verdedigt, kan een precedent veroorzaken. Wellicht wordt vanaf nu minder waarde gehecht aan een wereldtitel. Tenslotte biedt Arpad Elo ons sinds jaar en dag al een betere manier om de beste speler te bepalen. Ik ga maar eens op zoek naar een nieuw baantje. Misschien heeft Ding Liren nog een openstaande vacature….

Jorden van Foreest (1999) werd op jonge leeftijd bij zijn debuut al Nederlands kampioen schaken (2016) en won in 2021 het Tata Steel Chess Tournament.

SCHAKEN.NL

FOTO: GETTY IMAGES

JORDEN VAN FOREEST

“Had de wereldschaakbond FIDE Carlsen niet tegemoet kunnen komen?”

SCHAKEN.NL

DE OPENING

SCHAKEN.NL

De cruciale eerste fase van een partij DOOR: JEROEN BOSCH Wanneer je een beginnende schaker spreekt dan zal hij vaak zeggen dat zijn resultaten niet zo goed zijn omdat hij geen openingen kent. Wanneer je een topschaker vraagt hoeveel van zijn studietijd hij aan schaakopeningen besteedt dan komt het antwoord vaak uit rond de 90 procent! In de tiende eeuw na Christus bestond er al een openingstheorie in het Arabische schaak. De Arabische meesters beschreven openingsvarianten of liever gezegd ‘opstellingen’. Het woord tabiya (dat uit het Arabisch komt en zoiets als mobilisatie betekent) gebruiken we nog steeds wanneer we het over schaakopeningen hebben. Kortom, schaakopeningen zijn blijkbaar belangrijk voor ons schakers! De opening in het schaakspel is de eerste fase van de partij waarin beide kleuren hun stukken als het ware klaarzetten voor de strijd (‘het middenspel’) die daarna gaat beginnen. Wanneer je begint dan leer je dat de belangrijkste doelen in de opening zijn: het ontwikkelen van je stukken, invloed krijgen in het centrum, en je koning in veiligheid brengen. Zelfs wanneer je later op een hoger niveau komt, en misschien heel veel openingszetten uit je hoofd leert, is het goed om altijd terug te denken aan die basisprincipes. In deze rubriek gaan we niet heel veel lange openingsvarianten presenteren met heel veel vertakkingen. Dat is lang niet voor alle schakers even nuttig, en sowieso kun je daar beter een computer met een database voor gebruiken (of een specialistisch openingsboek, of een dvd, of een website). Wat gaan we wel doen in deze rubriek? We gaan openingsprincipes behandelen aan de hand van een bepaalde opening. Principes die voor alle schakers nuttig kunnen zijn.

Jeroen Bosch achreef honderden artikelen over schaakopeningen, en is de schrijver van de openingsserie Secrets of Openings Surprises. Zijn recente boek How to Out-Prepare Your Opponent (New In Chess, 2022) gaat over de ideeën achter openingsvoorbereiding.

SCHAKEN.NL

Foto: Lennart Ootes

In deze eerste aflevering hebben we het over het Siciliaans: 1.e4 c5. Een van de populairste antwoorden op de beginzet 1.e4, en wanneer je statistisch onderzoek doet zelfs de reden waarom 1.e4 iets slechter scoort dan 1.d4. De namen van schaakopeningen hebben vaak een leuke geschiedenis. Het Siciliaans heet zo, omdat in de 17de eeuw een Italiaanse priester en schaker zo speelde, en het nog opschreef ook natuurlijk!

DE OPENING

Tegengestelde rokades in het Siciliaans DOOR: JEROEN BOSCH

Voor een compromisloze vechter als Eline Roebers is het niet verrassend dat het scherpe Siciliaans tot haar favoriete openingen behoort. In zes van haar elf partijen op het Europees kampioenschap voor vrouwen in Praag (augustus) kwam deze opening op het bord! Laten we hier eens drie van haar partijen vanuit het thema van ‘tegengestelde rokades’ onder de loep nemen.

DOOR HET CENTRUM ROEBERS - DOLZHIKOVA De derde partij van Roebers op het EK in Praag (2022) 1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 g6 De zogenoemde Drakenvariant van het Siciliaans. Zwart gaat haar loper fianchetteren. De loper wordt daarmee een aanvalsstuk over de lange diagonaal en een verdediger van de zwarte koning die ooit kort zal moeten rokeren. 6.Le3 Lg7 7.f3 a6!? Een moderne interpretatie. De klassieke Draak gaat verder met 7...0–0 8.Dd2 Pc6. Met de zet 7...a6 combineert zwart ideeën van de Najdorf-variant (5... a6) met die van de Draak (5...g6). De variant wordt daarom ook wel de ‘Dragadorf’ genoemd. 8.Dd2 h5!?

rsnlwqk+-tr +p+-zppvlp+-zp-snp+ +-+-+-+p -+-sNP+-+ +-sN-vLP+PzPPwQ-+PzP tR-+-mKL+R Nog een opmerkelijke zet zo vroeg in de opening. Als beginner leer je dat je niet te veel pionzetten in de opening moet doen. Toch zit er wel een idee achter: zwart wil de ruil van haar zwartveldige loper voorkomen (Le3-h6 is nu verhinderd) en tegelijkertijd de opmars van de witte koningsvleugelpionnen (g2-g4) al bij voorbaat indammen. 9.Lc4 b5 10.Lb3 Pbd7 11.0–0–0

SCHAKEN.NL

FOTO: SHUTTERSTOCK

r+lwqk+-tr +-+nzppvlp+-zp-snp+ +p+-+-+p -+-sNP+-+ +LsN-vLP+PzPPwQ-+PzP +-mKR+-+R Wit rokeert lang. De zwarte koning zal ooit ook moeten rokeren, omdat het centrum onvoldoende bescherming biedt. Omdat zijne majesteit nooit veilig zal staan op de damevleugel, zal zwart kort moeten rokeren. Dat betekent dat we een stelling met tegengestelde rokades gaan krijgen. 11...Pc5 12.Kb1 Ld7 Een goede zet en beter dan 12... Lb7, een zet die twee keer door wereldkampioen Magnus Carlsen is gespeeld in online rapidpartijen. Wit kan nu verder gaan met 13.Pf5! (13.a3 Pxb3 14.cxb3 was ook beter voor wit in Grischuk-Carlsen, Li-

SCHAKEN.NL

chess 2020) 13...gxf5 14.Lxc5 dxc5 15.Dg5! en wit staat veel beter. 13.The1 Tb8 Zwart wacht met de rokade vanwege 14.Le3-h6. Verder bereidt ze ook ...a6-a5-a4 voor. 14.Lg5 Een goede zet, maar ook heel interessant is 14.Df2!? met als idee dat 14...a5?? nu niet gaat vanwege de opstoot in het centrum: 15.e5! dxe5 16.Pc6 en wit wint. 14...0–0 Ook hier volgt op 14...a5 15.e5! dxe5 en nu is 16.Txe5 al winnend.

-tr-wqk+-tr +-+lzppvl-+-+-snp+ zppsn-tR-vLp -+-sN-+-+ +LsN-+P+PzPPwQ-+PzP +K+R+-+-

ANALYSEDIAGRAM Het spel is open terwijl de zwarte koning nog in het midden staat. Twee voorbeeldvarianten: 16...Pxb3 17.Pxb3 0–0 18.Lxf6 Lxf6 19.Td5 en wit wint eenvoudig materiaal. Na 16...Dc8 is 17.Txe7+! een winnend offer: 17...Kxe7 18.Pf5+ Lxf5 19.Dd6+ Ke8 20.Pd5 Pxd5 21.Lxd5 en zwart is kansloos ondanks haar grote voorsprong in materiaal.

-tr-wq-trk+ +-+lzppvlp+-zp-snp+ +psn-+-vLp -+-sNP+-+ +LsN-+P+PzPPwQ-+PzP +K+RtR-+Zwart heeft eindelijk gerokeerd en Eline speelt nu de meest logische zet: ze ruilt de belangrijkste verdediger van de zwarte koning af.

DE OPENING

Schaken is echter een moeilijk spel en om concrete redenen was het beter om meteen in het centrum te spelen. 15.Lh6 Sterker was 15.Pd5!. Wit staat beter na 15...e6 16.Pxf6+ Lxf6 17.h4, en na 15...Pxd5 16.Lxd5 a5 17.g4! met een ijzersterke aanval. 15...a5? Nu krijgt Eline gelijk. Juist was 15...e6! 16.Lxg7 Kxg7 17.e5 dxe5 18.Txe5 Dc7 met een gelijke stelling. En ook na 15...e5!? 16.Pde2 b4! krijgt zwart voldoende tegenspel – deze variant laat zien waarom de combinatie van de Najdorf (de opstoot ...e7-e5) en de Draak (...g7-g6) nog niet zo gek is.

16.E5! Een van de opties bij tegengestelde rokades (zeker wanneer de tegenstander op de vleugel speelt zoals hier) is reageren in het centrum. 16...dxe5 17.Txe5 Pxb3 18.axb3 b4 19.Pd5 Pxd5 20.Txd5 Dc7

Na 21...Tfe8! was Eline waarschijnlijk verder gegaan met 22.Lxg7 Kxg7 en nu kan 23.Txd7 Dxd7 24.Pe6+ Dxe6 25.Txe6 fxe6, maar deze stelling is houdbaar voor zwart en daarom is 23.Tee5! beter. 22.Lxf8 Txf8 23.Pb5 Lxb5 24.Txb5

-tr-+-trk+ +-wqlzppvl-+-+-+pvL zp-+R+-+p -zp-sN-+-+ +P+-+P+-zPPwQ-+PzP +K+R+-+-

-+-+-trk+ +-wq-zpp+-+-+-vlp+ zpR+-+-+p -zp-+-+-+ +P+-+P+-zPPwQ-+PzP +K+-tR-+-

-tr-wq-trk+ +-+lzppvl-+-zp-snpvL zppsn-+-+p -+-sNP+-+ +LsN-+P+PzPPwQ-+PzP +K+RtR-+-

21.Te1 Veel sterker was de plotselinge pionopstoot 21.g4!. Het hangt allemaal af van een tactisch trucje na 21...hxg4 22.fxg4 Lxg4 23.Tg1 Ld7 24.Th5! Lf6 25.Dd3! en nu heeft wit na 25...Le8 26.Lxf8 Kxf8 alleen 27.Txg6! om te winnen. Een moeilijke variant! 21...Lf6

Nu staat Eline een kwaliteit voor in een stelling die nog wel lastig te winnen is. Het lukte haar om op zet 75 het volle punt binnen te slepen.

FLANKAANVAL VAN DE TEGENSTANDER VERHINDEREN DWILEWICZ - ROEBERS De zesde partij van Roebers op het EK in Praag (2022) 1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6

rsnlwqkvl-tr +p+-zppzpp p+-zp-sn-+ +-+-+-+-+-sNP+-+ +-sN-+-+PzPP+-zPPzP tR-vLQmKL+R Eline speelt graag de Najdorf-variant, de favoriete opening van de

wereldkampioenen Fischer, Kasparov en Topalov, maar ook van vele moderne topschakers, onder wie Anish Giri. Eigenlijk is het raar dat zwart in de opening een pionzet doet (5...a6) die niet meteen zijn ontwikkeling helpt. Je wilt immers in de opening het liefst snel stukken ontwikkelen en je koning in veiligheid brengen. Een ander belangrijk doel in de opening is echter invloed in het centrum krijgen en dat is wat zwart doet met dit kleine pionzetje: ze wil ...e7-e5 gaan spelen. Op onmiddellijk 5...e5 is 6.Lb5+ een goede (stoor)zet.

6.f3 e5 Daar heb je het al! Zwart verzwakt veld d5 maar krijgt actief spel en invloed in het centrum. 7.Pb3 Le7 8.Le3 Le6 9.Dd2 h5!?

rsn-wqk+-tr +p+-vlpzpp+-zplsn-+ +-+-zp-+p -+-+P+-+ +NsN-vLP+PzPPwQ-+PzP tR-+-mKL+R

SCHAKEN.NL

Dit is relatief ‘modern’ (Topalov speelde deze zet vaak in de Najdorf) en we zagen de zet met de torenpion ook al in de vorige partij. Vroeger vond men dat je op de vleugel waarop je rokeerde geen verzwakkende pionzetten mocht doen. Tegenwoordig vinden we het belangrijk om het witte spel, dat voor een deel gebaseerd is op een snel g2-g4, te verhinderen of te vertragen. 10.0–0–0 Pbd7 11.h3 Wit bereidt alsnog g2-g4 voor of ook f3-f4 (veld g4 is nu gedekt zodat ...Pg4 niet kan). 11...h4 De h-pion gaat nog een veldje verder om g2-g4 te verhinderen. Wit heeft al lang gerokeerd, maar zwart kan de rokade nog steeds uitstellen! 12.Kb1 Tc8 13.f4 Wit moet wel in het centrum gaan spelen, omdat er op de koningsvleugel nog niets te halen valt. 13...b5 14.Ld3 Dc7 15.f5 Dit is allemaal nog bekend uit een oude partij Kramnik-Anand (Monte Carlo 2003) die nu verder ging met 15.The1, wat sterker lijkt dan de zet van Dwilewicz. 15...Lc4 16.Df2?

-+r+k+-tr +-wqnvlpzpp+-zp-sn-+ +p+-zpP+-+l+P+-zp +NsNLvL-+P PzPP+-wQP+ +K+R+-+R Een grote fout. Wit toont te weinig ontzag voor zwarts plan: een pionnenopmars in de richting van de witte koning. Juist was 16.a3 Tb8 met een spannende stelling. Zwart heeft nog steeds niet gerokeerd! 16...b4! 17.Pe2 17.Pd5 Lxd5 18.exd5 Pxd5 19.Lxa6 Pxe3 20.Lxc8 Pxd1 21.Lxd7+ Dxd7 22.Txd1 0–0 was een soort meerslag in de partij Vega Gutier-

SCHAKEN.NL

Schaken is een wreed spel rez-Areshchenko, Santa Cruz de Tenerife 2006. Zwart staat nu veel beter omdat de zwarte koning veilig staat en de witte niet. Ook is de loper veel beter in deze open stelling dan het paard. 17...a5! 18.Td2 a4 Eline gaat gewoon door met haar aanval. Wit kan daar niets tegenoverstellen. 19.Pbc1 Db7 20.Df3 d5!

21.Lxc4 dxc4 22.Thd1 Tc7 Een rustige zet, waarna opeens pion e4 niet meer te dekken is. Wit geeft daarom nu de kwaliteit. Ook goed was het directe 22...c3. 23.Td5 Pxd5 24.exd5 Tc8 En nu staat zwart een kwaliteit voor bij superieure stelling. 25.g4 b3 26.cxb3 axb3 27.axb3 cxb3 28.g5 Ta8 29.Td3 Da6 30.Txb3 0–0!

-+r+k+-tr +q+nvlpzp-+-+-sn-+ +-+pzpP+pzpl+P+-zp +-+LvLQ+P PzPPtRN+P+ +KsN-+-+R

r+-+-trk+ +-+nvlpzpq+-+-+-+ +-+PzpPzP-+-+-+-zp +R+-vLQ+P -zP-+N+-+ +KsN-+-+-

Nu zwart ook nog het centrum in handen krijgt, is het helemaal gedaan met wit.

En hier hebben we dan eindelijk de rokade! Eline won op zet 47.

DE OPENING

DE FLANKAANVAL: HARD TEGEN HARD TSOLAKIDOU - ROEBERS De tiende partij van Roebers op het EK in Praag (2022) 1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6 6.Dd3!?

rsnlwqkvl-tr +p+-zppzpp p+-zp-sn-+ +-+-+-+-+-sNP+-+ +-sNQ+-+PzPP+-zPPzP tR-vL-mKL+R Tegen de Najdorf wordt zo ongeveer iedere zet geprobeerd. Vroeg de dame in het spel brengen gaat tegen de openingsregels in, maar is al vaker gespeeld. Onder andere door Jorden van Foreest in zijn laatste ronde partij tegen Nils Grandelius in Wijk aan Zee 2021 – het jaar dat de Nederlander het toernooi won. 6...g6 7.Lg5 Pbd7 8.0–0–0 Lg7 9.f4 Dc7 10.Le2 0–0?! Voor ons thema zijn we blij met deze zet: tegengestelde rokades. Objectief was het beter om nog even te wachten met 10...b5!?. 11.h4!

r+l+-trk+ +pwqnzppvlp p+-zp-snp+ +-+-+-vL-+-sNPzP-zP +-sNQ+-+PzPP+L+P+ +-mKR+-+R Bij stellingen met tegengestelde rokades waarbij beide zijden met hun pionnen opmarcheren tegen de vijandige koning, gaat het om snelheid. Wit is hier domweg veel sneller

en staat daarom beter. 11...h6 12.Lxf6 Dit is niet slecht – wit houdt de vaart erin, maar het is toch een concessie om de loper op te geven. De witte stelling was zo goed dat ze al verder kon gaan met 12.Dg3! want het slaan van de loper met 12...hxg5? 13.hxg5 opent de h-lijn voor wit. Hetzelfde geldt voor 12.f5! hxg5 13.hxg5 en ook hier wint wit. 12...Pxf6 13.f5! e5 14.Pb3 Sterker was 14.fxe6 fxe6 15.g4! e5 16.g5! exd4 17.gxf6 dxc3 18.fxg7 cxb2+ 19.Kb1 en de witte koning staat veiliger dan die van zwart. 14...d5! Eline grijpt haar kans op tegenspel. 15.g4 d4 16.Pd5 Pxd5 17.exd5 Ld7 18.De4?! a5!

r+-+-trk+ +pwql+pvl-+-+-+pzp zp-+PzpP+-+-zpQ+PzP +N+-+-+PzPP+L+-+ +-mKR+-+R Eindelijk kan Eline (met tempo) haar eigen pionnenopmars inzetten. 19.Pd2 a4 20.a3 b5! 21.Tdf1 b4? Logisch, maar niet goed. Na het lelijke 21...f6! 22.fxg6 b4!? is de witte aanval tijdelijk gestopt en gaat die van zwart door. Na 23.axb4?! a3! staat zwart zelfs duidelijk beter. 22.f6! bxa3 23.bxa3 Tfb8

rtr-+-+k+ +-wql+pvl-+-+-zPpzp +-+Pzp-+p+-zpQ+PzP zP-+-+-+-+PsNL+-+ +-mK-+R+R 24.Ld3! Beide speelsters hebben goed gezien dat het remise door eeuwig schaak wordt na 24.fxg7 Dc3 25.Pc4 Da1+ 26.Kd2 Dc3+ 27.Kc1. 24...Dc3 25.Kd1! h5!

rtr-+-+k+ +-+l+pvl-+-+-zPp+ +-+Pzp-+p p+-zpQ+PzP zP-wqL+-+-+PsN-+-+ +-+K+R+R In verloren stelling de beste praktische kans. 26.Thg1? Schaken is een wreed spel. Alleen 26.gxh5! wint voor wit – alle andere zetten verliezen! 26...Lh6! Deze zet moet Tsolakidou gemist of onderschat hebben. 27.Pc4 Na 27.g5 Lf8 is de witte aanval voorbij. 27...Lxg4+? Winnend was 27...hxg4!. Nu komt de Griekse terug in de partij. 28.Txg4! hxg4 29.h5? Juist was 29.d6! en voor een computer is dit een gelijke stelling (maar tussen mensen kan er van alles gebeuren).

SCHAKEN.NL

Op het cruciale moment in de partij is Eline scherp

r+-+-+k+ +-+-+p+-+-+-zPpvl +-+Pzp-+P p+rzpQ+p+ zP-wqL+-+-+P+K+-+ +-+R+-+En nu geeft de engine aan dat – ondanks een toren voorsprong – zwart maar één zet heeft om te winnen en dat is: 31...Ta6!! Er volgde nog: 32.hxg6 Txf6 33.gxf7+ Txf7 34.Dg6+ Lg7 35.Th1 e4 36.Dxe4 Tc8 37.Th7 Dc7 38.Txg7+ Txg7 39.De6+ Kf8 40.Df5+ Tf7 41.Dh5 Te8+ 42.Kd1 De5 0-1 Tot zover drie thematische Siciliaanse partijen met tegengestelde rokades van Eline. Enkele conclusies die we kunnen trekken: • Het gaat erom wie het snelst is. • Soms is het een goed idee om de pionnenopmars van de tegenstander op te houden • Het alternatief voor een pionnenopmars is opereren in het centrum.

SCHAKEN.NL

FOTO: LENNART OOTES

29...Tc8! Op het cruciale moment in de partij is Eline scherp. 30.Ke2 Txc4! 31.Td1 31.Lxc4 faalt op 31...Dd2 mat!

EK IN PRAAG Bij het EK voor vrouwen in Praag werd Nederland vertegenwoordigd door Eline Roebers, Machteld van Foreest en Anna-Maja Kazarian. De Europese titel ging naar de Poolse grootmeester Monika Socko met 8½ uit 11. Eline startte voor haar doen matig met 2 uit 5, maar herpakte zich indrukwekkend met een serie van vijf overwinningen op rij. Een slotremise tegen oud-wereldkampioen Anna Ushenina leidde tot een score van 7½ uit 11 en een gedeelde zevende plaats. Dat was net onvoldoende voor een van de negen kwalificatieplaatsen voor de World Cup.

FOTO: LENNART OOTES

PORTRET

Een avond met Ruslan Ponomariov

Een bevoorrecht mens De Oekraïense grootmeester Ruslan Ponomariov is klein van stuk, blond, met een jongensachtige uitstraling. Als hij lacht, en dat doet hij veel, vallen al zijn tanden bloot. Raakt hij op streek, dan kan er een spontane, wilde vreugde bij hem naar buiten barsten. Maar de Russische invasie raakte ook hem. Schaken stelde hem in staat iets te betekenen voor zijn land.

TEKST: PETER BOEL

SCHAKEN.NL

e voormalige FIDE-wereldkampioen Ruslan Ponomariov (38) speelde in augustus mee in het Hogeschool Zeeland Schaaktoernooi in Vlissingen (waar hij met 7 uit 9 gedeeld tweede werd) en gaf er vooraf, op vrijdagavond 5 augustus, een lezing. Omdat het HZ-toernooi werkt met louter vrijwilligers, beschikt het over een aardig budget, in tegenstelling tot de andere zomertoernooien dit jaar. In 1998 werd Ponomariov op zijn veertiende de jongste grootmeester ooit. In 2002 won hij, achttien jaar oud, de FIDE-wereldtitel door zijn landgenoot Vasyl Ivanchuk te verslaan in een knock-outfinale in Moskou. In 2011 won hij het sterk bezette kampioenschap van Oekraïne. Kort daarna leerde hij zijn huidige Baskische vrouw kennen. Sinds een jaar of tien wonen ze in Getxo, een kustplaatsje ten noordwesten van de Spaanse stad Bilbao. Ze hebben een zoon van zes, Jaroslav (‘Jarik’) en een dochter van bijna twee, Sylvia. Ponomariov speelt niet zo veel toernooien meer. “Ik wil veel bij de kinderen zijn en meemaken hoe ze opgroeien”, vertelt hij in goed Engels, zij het met een zwaar accent. In 2013/2014 werkte hij met wereldkampioen Magnus Carlsen – wie daar nog meer bij zaten mag hij niet verklappen. Hij kent vrijwel alle topspelers persoonlijk, maar bekijkt het wereldje met een ironisch-filosofische blik. INVASIE Zijn lezing ging over het boek From Ukraine with Love for Chess, dat hij samenstelde voor de Nederlandse schaakuitgeverij New In Chess, waarvoor hij in het verleden meerdere artikelen schreef. Ponomariov benadrukt herhaaldelijk dat hij zich als schaker zeer bevoorrecht voelt. “Na de invasie in februari voelde ik me heel slecht. Moest ik teruggaan naar Oekraïne? Ik ben geen militair, wat kon ik voor mijn land betekenen?” De kans om via dit boek geld in te zamelen voor het ‘thuisfront’ was een uitkomst voor hem: “Eindelijk kon ik iets doen.”

SCHAKEN.NL

“Na de invasie voelde ik me heel slecht. Moest ik teruggaan naar Oekraïne? Ik ben geen militair, wat kon ik voor mijn land betekenen?”

Sommige collega’s waren moeilijk te bereiken. De een was nog op de vlucht, de ander had onderdak gevonden in Polen, weer een ander in Tsjechië. Maar Ponomariov kreeg het in een paar weken voor elkaar om een stuk of twintig gerenommeerde Oekraïense grootmeesters een analyse van hun mooiste partij te laten inleveren. In de kantineruimte van de University of Applied Sciences in Vlissingen demonstreerde Ponomariov voor een stuk of dertig belangstellenden een partij tussen Boris Gelfand en de grote Oekraïense speler Alexander Beljavski. “Deze partij heeft mijn speelstijl sterk beïnvloed”, zei Ponomariov. GELFAND - BELJAVSKI Linares 1991 (7)

r+r+-+k+ zpp+l+pzpp -+n+psn-+ wq-vlp+-+-+P+-vLP+ zP-sN-zPN+-zPQ+-zP-zP +K+R+L+R Met tegengestelde rokades is een race-situatie ontstaan: wit probeert aan te vallen op de koningsvleugel, zwart op de damevleugel. Wie is het snelst? Na 12…dxc4 13.Pd2 en 14.Pxc4 controleert wit vele centrumvelden en heeft zwart nauwelijks aanknopingspunten. Met 12…Lf8 13.g5 Ph5, wat Beljavski een jaar eerder in Linares tegen Gelfand had gespeeld, laat hij het initiatief aan wit. 12…b5! Met dit verrassende pionoffer trekt zwart het initiatief naar zich toe. “Toen ik deze zet als kleine jongen zag, was ik diep onder de indruk”, zei Ponomariov. “Zwart onderbreekt

de ‘flow’ van de partij en onderneemt zelf iets.” Beljavski won in een langlopende aanval. WODKA In een signeersessie na de lezing nam Ponomariov uitgebreid tijd voor elke bezoeker. Maar eerst liet hij nog een tweede partij uit het boek zien: een overwinning van zijn landgenoot Vladimir Baklan op Viktor Kortsjnoi. Met laatstgenoemde speelde Ponomariov in 2001 een trainingsmatch van acht partijen in Donetsk – midden in de momenteel zo zwaar betwiste regio. “Ik kwam op voorsprong en had in de slotpartij aan remise genoeg om de match te winnen. Maar op de een of andere manier won hij.” ‘Viktor de Verschrikkelijke’, die in 1976 vanuit de Sovjet-Unie naar Nederland was uitgeweken, was tijdens deze match 69 jaar en tien maanden oud. “Zijn grote vechtlust inspireerde mij in mijn match met Ivanchuk voor het FIDE-WK een jaar later. Nadat Kortsjnoi de match gelijkgetrokken had, ging hij mee naar onze schaakclub in Kramatorsk. Daar zat hij te snelschaken met Sergey Karjakin en Peter Leko, en wodka te drinken. ‘Drink niet te veel, op uw leeftijd!’ waarschuwden we hem. ‘Jawel, jawel, ik ben blij’, zei hij. Hij vertelde verhalen en droeg gedichten van Joseph Brodsky voor.” Terwijl Ponomariov dit vertelde, werd hij volledig overmand door een aanstekelijk enthousiasme. Schaterend vertelde hij: “Opeens riep Kortsjnoi, ‘Ponomariov snapt niks van het eindspel!’ Dan kun je je beledigd voelen, maar ik vroeg hem uit te leggen wat ik dan had gemist. Daar heb ik ook van geleerd.” Oekraïense en Russische schakers met een fles wodka samen aan het schaakbord – het lijkt een utopie geworden. Maar Ponomariov houdt hoop: “Wij hebben een toekomst.”

DE SCHAAKFAMILIE

Familie Middendorp-Lamsvelt

Aan tafel

SCHAKEN.NL

Schaakfamilies. Ze zijn er in alle soorten en maten. Het schaakvirus wordt niet zelden van generatie op generatie doorgegeven, maar er zijn ook schaakfamilies waar het anders is gegaan. Met Schaken.nl gaan we op zoek naar die diversiteit.

DOOR: EDWIN ALBLAS BEELD: KLAAS JAN VAN DER WEIJ

WIE IS WIE?

Jan Middendorp (46): Voormalig lid Tweede Kamer (VVD), nu werkzaam bij bunq. Beleefde zijn schaakhoogtepunten als student. Vanessa Lamsvelt (45): Oud-correspondent/tv-journalist/presentatrice bij onder meer RTL en EenVandaag. Psycholoog en publicist. Heeft niet de ambitie om Nederlands kampioen schaken te worden, maar een potje aan de eettafel slaat ze niet af. Abel (13): Verstandige tiener, die bij de fotoshoot zeer behulpzaam was en goede suggesties voor de setting deed. Kwam in groep 3 op de basisschool door toedoen van een bevlogen onderwijzer in aanraking met schaken. Behalve schaker ook fanatiek voetballer. Lucas (10): Een af-en-toe-schaker, die huisvriend Wakkie al het vuur na aan de schenen legt. Schaakt ook weleens op de tablet. Is ook een enthousiaste hockeyer. Lieve (6): Actrice-in-de-dop. Wannabee schaakstertje en haar tijd komt nog wel. Maar zonder Lieve geen portret. Nu al een ster op de foto en misschien over een paar jaar ook achter het schaakbord.

“Het is fijn als die jongens eens niet achter een scherm zitten” VADER JAN

SCHAKEN.NL

DE SCHAAKFAMILIE

Familie Middendorp-Lamsvelt

Aan tafel “Soms bellen kinderen uit de buurt bij ons aan om een potje te schaken” Moeder Vanessa

ij behoort niet tot de familie en ontbreekt derhalve op de foto, maar de man verdient wél een prominente vermelding. Huisvriend Johan Wakkie is eigenlijk de aanstichter van het oplaaiende schaakvuurtje in het huis van Jan Middendorp en Vanessa Lamsvelt in Amsterdam. Minimaal één keer in de twee weken komt Wakkie op bezoek om vooral met Abel en Lucas te schaken. Als we een lijstje op basis van fanatisme moeten maken, dan staat Abel bovenaan en is Lucas een goede tweede. Vader Jan volgt daarna, moeder Vanessa komt op de vierde plaats. Dochter Lieve staat te popelen om te gaan schaken – dat maakt ze tijdens de fotoshoot wel heel duidelijk – maar is nog net iets te jong.

STUDENTENTIJD Vooral in zijn studententijd in Amsterdam was vader Jan een fervent schaker en regelmatig bezoeker van schaakcafé Het Hok. Dankzij zijn zoons en ook Wakkie zit hij nu weer met enige regelmaat aan het bord. Over de schaakinteresse van zijn zoons en de jeugd in het algemeen zegt hij: “Ik kan er alleen maar blij mee zijn. Het contrast met hoe kinderen tegenwoordig hun dagen vullen met computergames, iPad en social media is groot. Het is fijn als ze eens niet achter een scherm zitten.” Moeder Vanessa schaakt ook. “Niet wekelijks, maar dankzij de zondagavonden met Wakkie is het er bij ons ingesleten. En het schaakvuur verspreidt zich. Soms bellen kinderen uit de buurt bij ons aan om een potje te schaken. Het zoontje van goede vrienden was zo enthousiast dat hij meteen op schaakles is gegaan. Ik vind het leuk om dit met de kinderen te doen. Maar ik zeg eerlijk: ik ga niet voor lol op vrijdagavond met Jan een potje schaken. De waarde van schaken is groot. Ik maakte ooit een reportage in een achterstandswijk in Rotterdam, waar ik zag dat schaken kinderen hielp bij het ontwikkelen van cognitieve en sociale vaardigheden. Dat maakte grote indruk op mij.”

OVER DE FOTOGRAAF

Klaas Jan van der Weij is al meer dan 30 jaar (sport)fotograaf en vaak bekroond voor zijn werk. Hij won meerdere malen de Zilveren Camera in de categorie Sportfotografie en in de categorie Sport ook de World Press Photo (1992) met een foto van een uitgeputte Greg Lemond na de wielerwedstrijd Parijs-Roubaix. Van der Weij focust zich bij het maken van foto’s op sfeer en emotie.

SCHAKEN.NL

COMBINATIES

Olympiade 2022

Combineren Bij de schaakolympiade in het Indiase Chennai eindigden de Nederlandse mannen op de gedeelde elfde plaats. De Nederlandse vrouwen bezetten plek twintig, met een topscore van 7½ uit 10 voor Eline Roebers. Hiermee behaalde zij haar derde en definitieve ‘mannen meesternorm’. Jorden van Foreest scoorde 7½ uit 11. De mannen verloren hun laatste wedstrijd van de uiteindelijke winnaar Oezbekistan. Dit team werd gecoacht door voormalig Nederlands kampioen Ivan Sokolov.

DIAGRAMMEN COMBINATIES OLYMPIADE 2022

-+ltr-+-+ +kzp-+q+-zp-trnwQp+ zpPsnNzp-+p P+P+P+-+ +-+-+NzPP -+LtR-zPK+ +-+R+-+-

-+Q+-+-+ +-+r+q+k pzp-+-zP-zp +-+-+-zp-+-+-+-+ +P+n+-+P+-+-+NzP +-+-tR-+K

-+r+-trk+ zpl+-+pzpp -zpp+-sn-+ +-+pvl-+-+PtR-+-+ +PsN-zP-zPq PvLQ+LzP-zP +-+-+RmK-

1. Zwart is aan zet

4. Wit is aan zet

7. Wit is aan zet

r+-+-+-+ +-+-+-+-+-+p+ptR mkP+p+p+-+-zP-+-+ +-sN-+-+-+K+-zPP+ +-+-+-vl-

-+-+rwqksn +p+Q+-+p -+-snpzPpzP +-+-+-+-+-+-+-+ +-+-+N+-+P+-zP-+ +-+-mK-+R

r+r+-+k+ +p+-+pvlp p+l+p+p+ +-+-+-+P+-+P+-+ +QsNqvLnzPP -zP-+-zPK+ tR-tR-+L+-

2. Wit is aan zet

5. Wit is aan zet

8. Zwart is aan zet

-+ktr-+-tr zpp+-zpp+p -+n+l+p+ wQ-+n+-+-+-+P+-+ +-+-+P+PzPP+-+PzP +K+R+LsNR

-+-tr-+-+ zp-+-vl-mk-+-+p+-zp +N+lzP-zpL -zp-+-+-+ +-+Q+-zPP+-+-zPPmK +-tr-+-+-

r+q+r+-+ +-zplsn-vlk -+-zp-zp-zp +p+Pzp-zpQ -+-+P+N+ +-zP-sN-zPP -zPL+-zP-+ +R+-tR-mK-

3. Zwart is aan zet

6. Zwart is aan zet

9. Wit is aan zet

Kijk voor de oplossingen op pagina 77.

SCHAKEN.NL

DAGBOEK

FOTO: LENNART OOTES

2000 schakers, koeien op de weg en zilver voor Eline

SCHAKEN.NL

FOTO: ANP FOTO

44STE OLYMPIADE IN CHENNAI

De Olympiade is een tweejaarlijks toernooi voor landenteams. De 44ste Olympiade zou oorspronkelijk in Moskou worden gehouden, maar twee dagen na de inval in Oekraïne ontnam de wereldschaakbond FIDE Rusland het recht om het evenement te organiseren. India bood daarop aan om het toernooi over te nemen. Het vond plaats in Chennai, de hoofdstad van de deelstaat Tamil Nadu en niet toevallig ook de geboorteplaats van oud-wereldkampioen Anand. Nederland vaardigde een mannen- en een vrouwenteam af naar de Olympiade. Jeroen Bosch, de captain van het vrouwenteam, hield voor Schaken.nl een dagboek bij. TEKST: JEROEN BOSCH

SCHAKEN.NL

DAGBOEK

Vlak voor we door een securitycontrole gaan, merkt Benjamin Bok dat hij zijn paspoort in het vliegtuig heeft laten liggen. Geen handige zet van onze grootmeester

DINSDAG 26 JULI Om 11.30 uur sta ik met de uit tien personen bestaande Nederlandse delegatie in vertrekhal 3 van Schiphol. Anish Giri is een dag eerder al naar Mumbai vertrokken voor een schaakpromotie-event, en Jorden van Foreest vliegt vanuit Zagreb naar Chennai. Na ruim een uur schuifelen in een lange rij, nemen we onze instapkaarten in ontvangst. Mijn oranje TeamNL-shirt valt op, en niet zonder trots vertel ik dat we naar Chennai afreizen voor het grootste schaakevenement dat er bestaat: de Olympiade. Meer dan 180 landen zullen in India aan de start verschijnen, en omdat de meeste landen met teams van vijf spelers en één captain in zowel de open- als de vrouwencategorie deelnemen, gaat het al gauw om 2.000 schakers. Uiteindelijk halen we ons vliegtuig met een uur speling, en vertrekken we naar tussenstop Dubai.

FRAYNA - ROEBERS

Olympiade ronde 5

-trlwq-trk+ +-zp-zppvlp -+-zp-snp+ snp+P+-vL-zP-+-+-+ +-sN-+NzPP+-+PzPLzP tR-+Q+RmKStelling na 12.b4 De witspeelster werd hier behoorlijk verrast door 12… c5!?. Het zwarte paard aan de rand wordt geofferd voor positionele compensatie.

Chennai was prachtig ‘gekleurd’ vanwege de Schaakolympiade.

SCHAKEN.NL

44STE OLYMPIADE IN CHENNAI

FOTO: LENNART OOTES

WOENSDAG 27 JULI Het is middernacht als we in Dubai arriveren voor onze transfervlucht naar Chennai. Vlak voor we door een securitycontrole gaan, komt Benjamin Bok erachter dat hij zijn paspoort in het vliegtuig heeft laten liggen. Geen handige zet van onze grootmeester! Luttele seconden voordat het boarden bij de volgende gate sluit, wordt Benjamin herenigd met zijn paspoort. Zonder verder oponthoud stappen we slaperig uit in Chennai. We worden opgewacht door een ontvangstcomité dat ons welkom heet in India en krijgen onze eigen Olympiade-rijen voor de douane toegewezen. Een sympathiek gebaar, dat wel wat oponthoud veroorzaakt omdat vlucht EK 544 voor driekwart uit schakers bestaat. In een bus met airco rijden we naar het resort waar we de komende twee weken zullen doorbrengen. Onderweg verbazen we ons over gigan-

Bij het avondeten ontbreken onze tieners Eline en Machteld, ze zijn in diepe rust. Heel begrijpelijk na 36 uur zonder slaap

FOTO: ANP FOTO

tische vuilnisbelten, het constante getoeter en de koeien op de (zij)wegen. Na het inchecken moet iedereen bijkomen van de reis. Zelf besluit ik om niet te gaan slapen om de jetlag zoveel mogelijk te omzeilen. Bij het avondeten ontbreken onze tieners Eline en Machteld, ze zijn in diepe rust (kloppen op de kamer en bellen hebben geen effect). Heel begrijpelijk na 36 uur zonder slaap.

33 55

SS CC H HA A KK EE N N .. N N LL

DONDERDAG 28 JULI Gelukkig hebben de spelers de hele dag om bij te komen en te acclimatiseren. Op een teambijeenkomst bespreken we de opstelling voor de eerste ronde. Ongetwijfeld krijgen we een ‘zwak’ team en gaat het er vooral om om ‘in het toernooi te komen’. Onze jongste speelster, de 14-jarige Machteld van Foreest, biedt zelf aan om niet te spelen. Voor iedere ronde geeft de captain de opstelling met vier spelers door, en is er dus ook één vrouw die niet speelt. Om 17.30 uur vindt vandaag de officiële opening plaats in het ‘Jawaharlal Nehru stadion’ in Chennai. Mannencaptain

DAGBOEK

FOTO: LENNART OOTES

Nieuw is de regel dat de captain niet langer mag adviseren bij een remiseaanbod

Anish Giri kijkt aandachtig mee met Jorden van Foreest.

Jan Smeets en ik raden al onze spelers af om daar naartoe te gaan en ‘offeren ons op’. Uiteindelijk zijn Jan en ik, inclusief heen- en terugreis, van 14.00 tot 23.00 uur ‘van de straat’. Dat laatste is niet letterlijk waar, want de chaos na afloop rondom de vertrekkende bussen in de straten van Chennai is groot. Tijdens de openingsceremonie nemen Jan en ik deel aan de vlaggenceremonie (ruim een uur wachten in de snikhete catacomben van het stadion), zijn er vele optredens, en nog veel meer toespraken van hoogwaardigheidsbekleders. Niet alleen is de president van deelstaat Tamil Nadu, Stalin (ja hij heet echt zo!), aanwezig, maar ook Narenda Modi, de ‘Prime Minister’ van India, is er voor uit New Delhi gekomen.

VRIJDAG 29 JULI De zogenoemde captains’ meeting wordt online gehouden, en daarna praat ik de speelsters bij over de regels. Het meeste is al bekend. Uiteraard zijn mobiele telefoons in de speelzaal uit den boze, maar ook horloges en zelf meegebrachte pennen zijn niet toegestaan. Nieuw is de regel dat de captain niet langer mag adviseren bij een remiseaanbod. Om 13.00 uur lunchen we gezamenlijk en daarna staat de bus klaar om 13.30 uur. Met een reis van hooguit een halfuur naar de speelzaal is dat veel te vroeg voor het begintijdstip van 15.00 uur, en daar willen Jan en ik dan ook zeker iets aan doen. In onze bus reist een politieagent mee, ze staan overal langs de weg en in veelvoud bij de speelzaal. De deelstaat Tamil Nadu heeft in totaal 4.000(!) politieagenten toegewezen aan de Olympiade. Bij aankomst op het terrein zijn er minimaal twintig detectiepoorten met bijbehorende agenten en vrijwilligers met aanvullende onderzoeksapparatuur. Het ziet er professioneel uit, totdat we ons realiseren dat achter deze poortjes zich de kluisjes voor mobiele telefoons bevinden, en dat we voordat we de speelzaal binnengaan, opnieuw door detectiepoortjes moeten. Eline, Peng, Rosa en Tea laten de vrouwen van Jamaica kansloos en met een klinkende 4-0 reizen we terug naar het hotel. ZATERDAG 30 EN ZONDAG 31 JULI Na de openingsronde is het belangrijk om in een ritme te komen en dat lukt goed: Canada en Iran worden met 3-1 en 3,5-0,5 verslagen. De temperatuurverschillen zijn wel pittig. Het is overdag 34 graden en ’s nachts 27. Door de hoge luchtvochtigheid ligt de gevoelstemperatuur op 40 graden. Het probleem zijn de airco’s die overal aanstaan. In de speelzaal is het erg koud – ideale omstandigheden om verkouden te worden. MAANDAG 1 AUGUSTUS Na drie gewonnen wedstrijden spelen we in de top mee. Het als vierde geplaatste Polen is een pittige tegenstander en we verliezen met grote cijfers. Alleen ons topbord, Eline Roebers, scoort een halfje tegen Alina Kashlinskaya, de nummer 13 van de wereld. Machteld verliest van Oliwia Kiolbasa die zal uitgroeien tot een van de sterren van deze Olympiade: Oliwia start met 9 uit 9 (!) en wint uiteraard goud op haar bord.

SCHAKEN.NL

FOTO: LENNART OOTES

44STE OLYMPIADE IN CHENNAI

DINSDAG 2 AUGUSTUS Onze volgende tegenstander is de Filipijnen, een jong en gevaarlijk team. Machteld speelt te passief en verliest, terwijl Rosa op bord 4 na een scherpe strijd in remise berust. De topborden winnen de match voor ons. Peng wint een strakke partij en Eline wint na een lange strijd. Het stukoffer in de opening van onze 16-jarige is spectaculair, maar wel gepland. Ze had het me die ochtend al laten zien bij de voorbereiding. Die openingsvoorbereiding verloopt volgens een strak schema. Om 10.00 uur ’s ochtends kennen we de namen van de tegenstanders (de bordparingen zoals

Tea gaat Chennai in en krijgt van de organisatie een politieman mee als begeleider

SCHAKEN.NL

M. MUZYCHUK - ROEBERS

Olympiade ronde 7

-+-+-+-vL +-+-+PtRp -+-+-+-mk +-wq-+-+-+-+-zpP+ +-+n+-+PzP-+-zp-mK +-+-+R+Stelling na 44.g4 Eline kan nu geforceerd remise maken met 44...De3 45.g5+ Kh5 46.Txh7+ Kg4 47.f8D Dg3+ 48.Kh1 Df3+ en eeuwig schaak. Van de zijkant zag ik deze variant en vroeg haar na afloop wat ze gezien had: uiteraard had ze de remise gezien, en speelde ze vol zelfvertrouwen op winst met 44… De7!?

DAGBOEK

Eline Roebers wint een zilveren medaille op bord 1. Een waanzinnige prestatie van een 16-jarige en nog niet eerder vertoond door een Nederlandse

dat heet). Tot 12.00 uur bespreek ik dan ieder half uur met een speelster haar concrete openingsvoorbereiding. Daarbij is het belangrijk om rekening te houden met de zwaktes van de tegenstander en met de eigen voorkeuren natuurlijk! Tot de lunch van 13.00 uur is er dan nog kans voor specifieke vragen. WOENSDAG 3 AUGUSTUS Ik ontbijt meestal om 8.30 uur, waarna Rosa vaak de eerste is die aansluit. Deze ochtend komen de vrijwilligsters in ons hotel naar mij toe met vragen over ons vertrek op 10 augustus. Wanneer ik zeg dat ik dit allang heb doorgegeven en dat het misschien handig is wanneer ze contact opnemen met ‘transport’, kijken ze me ongelukkig aan en strijk ik met de hand over mijn hart. Door ervaring wijs geworden, maak ik me geen illusies dat het daarmee geregeld is.

FOTO: LENNART OOTES

Het is een belangrijke ronde, net voor de rustdag. Peng is ziek (zwaar verkouden) en niet in staat om te spelen. We spelen tegen het als vijfde geplaatste Frankrijk: een topteam dat gemiddeld per bord 100 elopunten meer heeft. Het

De speelzaal in Chennai.

SCHAKEN.NL

44STE OLYMPIADE IN CHENNAI

FOTO: LENNART OOTES

Eline Roebers.

laatste bord van Frankrijk heeft een hogere elo dan ons eerste bord! Het wordt onze beste wedstrijd. Machteld verliest op bord 2, maar Rosa wint regelmatig van IM Navrotescu. De partij tussen Eline en topspeelster Marie Sebag golft heen en weer, maar het is de jeugd die wint. Tea staat verloren in het vroege middenspel, maar met een kwaliteit minder, weet ze het spel volledig te keren: 3-1 voor Nederland! Die avond is de zogenoemde ‘Bermuda Party’ die altijd wordt gehouden voor de rustdag. Eline en Machteld zijn te jong (toegang vanaf 18!), en de overige speelsters besluiten wijselijk ook niet te gaan. Het gaat veel energie en tijd kosten en er beginnen steeds meer schakers te kuchen in de speelzaal: een eventuele coronabesmetting is een te groot risico. DONDERDAG 4 AUGUSTUS De rustdag brengen we in rust door. Uiteraard krijg ik een email van de transport-afdeling of ik een excelfile wil invullen met de gegevens van onze terugvlucht. Tea gaat Chennai in en krijgt vanuit de organisatie een politieman mee als begeleider. Tja, die 4.000 agenten zijn er niet voor niks!

SCHAKEN.NL

Eline en Machteld zijn te jong voor de zogenoemde ‘Bermuda Party’, en de overige speelsters besluiten wijselijk ook niet te gaan. Het gaat veel energie en tijd kosten

DAGBOEK

VRIJDAG 5 AUGUSTUS Oekraïne, de uiteindelijke winnaar van de Olympiade bij de vrouwen, is een maatje te groot. We verliezen terecht, hoewel de 0,5-3,5 nederlaag niet helemaal recht doet aan de verhoudingen in de match. Bij Peng verbaas ik me wanneer ze op zet 4 afwijkt van onze voorbereiding. Na afloop klaagt ze erover dat haar hoofd niet werkte: ze heeft de avond tevoren een slaappil genomen met duidelijke gevolgen. Eline is opnieuw de uitblinker. Tegen oud-wereldkampioen Mariya Muzychuk kan ze remise maken, maar speelt ze door op winst, waarna ze nog ver komt.

FOTO: ANP FOTO

Na afloop klaagt Peng erover dat haar hoofd niet werkte: ze heeft de avond tevoren een slaappil genomen met duidelijke gevolgen

Bijscrift

SCHAKEN.NL

ZATERDAG 6 AUGUSTUS We verslaan Peru op de topborden en winnen de match met 2,5-1,5. Na bijna 5,5 uur spelen haalt Tea op het laatste bord het beslissende halfje binnen voor twee matchpunten. Dat betekent dat Tea en ik na 21.00 uur terug zijn in het hotel (spelers moeten de speelzaal verlaten wanneer ze klaar zijn met hun partij, dus de rest is er al). Dan avondeten, en aansluitend de teamvergadering. Het zijn lange dagen! De volgende tegenstander is Zweden met de legendarische Pia Cramling (grootmeester, 59 jaar en nog steeds actief en sterk) op bord 1.

FOTO: ANP FOTO

44STE OLYMPIADE IN CHENNAI

ZONDAG 7 AUGUSTUS Pia Cramling mag dan een levende legende zijn, haar dochter Anna is waarschijnlijk nog beroemder inmiddels. Ze is 20 jaar en heeft meer dan 220.000 volgers op haar Twitchkanaal. Na de opening staat Anna vrijwel verloren tegen Rosa, maar met een leuke truc vecht de streamster zich terug en na allerlei avonturen eindigt het in remise. Eline verliest van moeder Cramling vanuit een gelijke stelling. Ik houd niet van excuses, maar die ochtend wordt Eline al geplaagd door hoofdpijn en tijdens de partij wordt het steeds erger. Gelukkig wint Tea soepel, en in combinatie met een vechtremise van Peng eindigt de match in 2-2. Na het verlies van Eline is een grootmeesternorm buiten bereik, maar een dik verdiende IM-norm heeft ze al binnen! MAANDAG 8 AUGUSTUS Eline is te ziek om te spelen. In haar afwezigheid wint Peng een keurige partij op bord 1, maar de jonge meisjes van India 2 winnen terecht met 3-1. Morgen is de laatste ronde, die maar liefst 5 uur eerder begint, om 10.00 uur! DINSDAG 9 AUGUSTUS We sluiten het toernooi af met een prima 3-1 overwinning op Australië en eindigen op plaats 20 van de 162 landenteams (vrijwel gelijk aan onze plaats op de startranglijst). De mannen spelen in de laatste ronde om een teammedaille, maar verliezen van een jong Oezbeeks team dat mede daardoor verrassend de Olympiade wint. Het mooiste resultaat voor Nederland is dat van Eline Roebers. Met een score van 7,5 uit 10 (en een TPR van 2532) wint ze een zilveren medaille op bord 1. Een waanzinnige prestatie van een 16-jarige en nog niet eerder vertoond door een Nederlandse. Met dat succes vliegen we op woensdag 10 augustus weer terug naar huis.

SCHAKEN.NL

ANALYSE

Anish Giri analyseert zijn partij tegen Grandelius op de Olympiade

“ Wit trapt in de belangrijkste val” Dit was mijn eerste partij voor het Nederlandse team op de Olympiade. Ik moest de eerste twee ronden overslaan omdat ik niet helemaal fris was na een lange reis via Mumbai, waar ik ook een spectaculair georganiseerde match had gespeeld met de Indiase topspeler Vidit. Voor deze ronde was ik bijna helemaal opgeknapt (zoals onze captain zei: maagklachten in India tellen niet!) en ik wist dat dit een lange partij kon worden, zelfs al speelde ik met zwart. Nils, die het Zweedse schaken al sinds vele jaren domineert, is altijd in voor een gevecht! TEKST: ANISH GIRI

NILS GRANDELIUS (2655) – ANISH GIRI (2760) CHENNAI OLYMPIADE 2022 1.d4 Ik had eerder 1.e4 verwacht, wat Nils veel vaker tegen mij heeft gespeeld. 1...Pf6 2.Pf3 d5 3.c4 e6 4.g3 Het Catalaans heeft de laatste tijd goede reclame gehad, met al die prachtige winstpartijen van Magnus Carlsen, die kon putten uit

zijn voorbereiding op de WK-match met Nepo. 4...Lb4+ Een van de meer complexe systemen, waarin zwart voorlopig de spanning handhaaft. Zwart lokt 5.Ld2 uit om twee andere opstellingen te verhinderen: die met Pbd2 en ook die met b2–b3 en Lb2.

5.Ld2 Le7 6.Lg2 0–0 7.0–0 c6 8.Dc2 Pbd7 9.Lf4 b6 10.cxd5 Dit is een van de veiligste speelwijzen voor wit. Hij ruilt de c-pionnen en opent een lijn waarlangs de zware stukken afgeruild kunnen worden. Toch kan het ook hier nog heel scherp worden.

SCHAKEN.NL

FOTO: SHUTTERSTOCK

10...cxd5 11.Tc1 Lb7

r+-wq-trk+ zpl+nvlpzpp -zp-+psn-+ +-+p+-+-+-zP-vL-+ +-+-+NzPPzPQ+PzPLzP tRNtR-+-mK12.Lc7!? Een interessant idee dat ik ook een paar keer heb gespeeld met wit. Zwart heeft heel weinig ruimte, en wit heeft iets als Pb1-c3-b5 op het oog. 12...De8 13.Db3 De dame moet uit de penning over de c-lijn, en nu is Pb1-c3/a3-b5 al een serieuze dreiging. 13...Tc8 Met deze zet plant zwart al een stukoffer. 14.Pa3 Pe4 15.Lf4?! Een trieste terugtocht, maar waarschijnlijk kon Nils zich de details na het principiële

SCHAKEN.NL

“Een partij snel afmaken is niet altijd mijn sterkste kant”

15.Pb5 niet herinneren, en wilde hij proberen zich op deze manier te redden. Na 15.Pb5 a6? kan het paard terug gemanoeuvreerd worden met 16.Pa7! Ta8 17.Pc6!, maar hier moet zwart een stuk offeren: 15... Pdc5!? 16.dxc5 bxc5 en met deze stelling zijn al een paar partijen gespeeld. Wit moet ook weten wat hij doet hier, want ...c5-c4 en ...Lc5 komen eraan.

-+r+qtrk+ zpl+nvlpzpp -zp-+p+-+ +-+p+-+-+-zPnvL-+ sNQ+-+NzPPzP-+PzPLzP tR-tR-+-mK15...g5! Dit is niet echt een agressief idee. Ik wilde vooral die lop-

er wegjagen om de controle op mijn zwarte velden terug te krijgen. 16.Le3 h6 Een zet in de trant van ‘twee stappen vooruit, één stap terug’. Een interessante optie was het zeer agressieve 16...f5!?, maar ik was niet zeker dat ik genoeg resources had voor de aanval. 17.Txc8 Dxc8 18.Tc1 Db8

ANALYSE

19.Pb5 a6 20.Pc3 Tc8 De stelling wordt vereenvoudigd, maar zwart heeft meer ruimte en goede controle van de centrale velden. Hier leek het me belangrijk voor wit om te proberen wat velden op de koningsvleugel terug te veroveren. 21.Pxe4?! Ik verwachtte hier 21.h4!, een zet die ik aanvankelijk onderschat had: 21...gxh4 (dit was mijn idee, maar zwart heeft ook het gecompliceerde 21...b5!? 22.hxg5 b4 en het is een rommeltje). 22.Pxh4 Lg5 23.Lxg5 hxg5 24.Pf3. Ik was hier niet wild enthousiast over omdat wit zijn slechte zwartveldige loper heeft kunnen ruilen, maar toch zou het niet zo moeilijk moeten zijn om deze stelling te houden. Toen mijn tegenstander op e4 nam was ik erg opgelucht, en nu was ik klaar om voor de winst te gaan. 21...dxe4 22.Pe5 Wit kan veel afruilen, maar zijn e5-pion wordt een beetje zwak en de dame staat niet handig op b3. Ik begreep dat Nils waarschijnlijk dacht dat dit geforceerd remise was, maar ik had het idee dat er nog steeds een manier moest zijn om hem een paar vraagjes te stellen. 22...Txc1+ 23.Lxc1 Pxe5 24.dxe5

-wq-+-+k+ +l+-vlp+pzp-+p+-zp +-+-zP-zp-+-+p+-+ +Q+-+-zPPzP-+PzPLzP +-vL-+-mK24...Dc7!

Het is moeilijk uit te leggen wat precies de pointe van deze zet is, maar op de een of andere manier ‘voelt’ hij heel sterk. Na het voor de hand liggende 24... Ld5 25.Dc3 Lf8 kan wit hergroeperen met 26.Le3 Lg7 27.Ld4 en alles is voor eeuwig gedekt. 25.Le3 b5 26.Dd1 Lf8 Nu win ik gewoon geforceerd een pion. 27.Dd4? Uiteindelijk moet wit toch een pion verliezen, dus was het beter geweest om mijn dubbelpion op het bord te houden en de e5-pion op te geven met 27.Ld4, waarna wits stelling goed te houden lijkt: 27...Lg7 28.e3 Lxe5 29.Lxe5 Dxe5 30.b3. Natuurlijk had ik hier nog van alles geprobeerd om hem in de problemen te brengen, maar het is heel moeilijk om wits stelling te breken, en de computers zeggen dat het gewoon remise is. 27...Lg7 28.Lxe4 Lxe5 29.Dd3 Lxb2 Het was niet nodig om op e4 te nemen en later Da8+ toe te laten. 30.Lxb7 Dxb7 31.Dd8+ Kh7 32.h4? Ik dacht dat wit veel betere remisekansen had in het dame-eindspel na 32.Dd3+ Kg7 33.Ld4+ Lxd4 34.Dxd4+ f6. Dit is geen pretje voor wit, maar ik had het idee dat hij heel goede remisekansen had hier. 32...gxh4 33.Dxh4 Lg7 34.Db4 Ik meende dat ik in dit eindspel beter stond dan eerder, en ontspande een klein beetje.

34...Dd5 Misschien had ik hier iets preciezer kunnen spelen, maar het is niet eenvoudig. 35.Da3! Nu besefte ik dat het nog steeds een hele klus zou worden. 35...Dc6 36.Dd3+ f5 37.Da3 Nils verdedigt goed in deze fase. 37...Kg6 38.Kh2 Kf7 39.Da5 e5 40.Lb6 Db7 41.Le3 Dc8

-+q+-+-+ +-+-+kvlp+-+-+-zp wQp+-zpp+-+-+-+-+ +-+-vL-zPP+-+PzP-mK +-+-+-+Het probleem voor wit is dat hij niet echt remise kan forceren, dus hij moet gewoon afwachten. Intussen had ik een aardig plan bedacht: loper naar f6, koning naar g6 en dame naar e6, gebruikmakend van het feit dat wit na Lb6 en Dxa6 de loper verliest na ...Ld8. Dit idee had Nils tijdens de partij niet gezien. 42.Db6 De6 43.Da5 Wit heeft mij zojuist twee tempo’s gegeven om zetten te doen die sowieso pasten in mijn plan – heel vriendelijk. 43...Kg6 Nu ben ik ruim op tijd om de gewenste opstelling in te nemen. 44.Lb6 Lf8 44...Lf6 was vergelijkbaar, maar ik wilde 45.Lf8 niet toelaten, wat tot een

dame-eindspel had kunnen leiden.

-+-+-vl-+ +-+-+-+pvL-+q+kzp wQp+-zpp+-+-+-+-+ +-+-+-zPP+-+PzP-mK +-+-+-+Na de tekstzet was Nils zichtbaar ontdaan – hij realiseerde zich nu dat het hele idee met Lb6 zinloos was. Toch had wit hier klaarblijkelijk nog steeds goede kansen om de partij te houden. 45.Le3?! Dit is een fout. Wit speelt planloos en laat mij al mijn ideeën uitvoeren. Het blijkt dat wit hier toch op a6 kan nemen, met eventueel eerst 45.e3!?: 45.Dxa6!. Een briljant idee! Wit offert zijn loper en kan op de een of andere manier remise houden. Ik heb nog nooit zoiets gezien! 45...Lc5 46.Dxb5 Lxb6 47.e3. Nu speelt wit gewoon zijn a-pion op, en op de een of andere manier is het niet makkelijk om dit te winnen voor zwart – zeker niet tegen de computer, die dit al naar remise uitrekent. 45...Le7 46.Dc7 Lf6 47.Da5 Hier staat de dame heel slecht. Wit moest 47.a3 spelen. Nu staat de pion op de kleur van de loper, maar zijn dame staat nog steeds actief. 47...h5! Langzaam maar zeker boekt zwart vooruitgang. 48.Lc1 h4 49.gxh4 Lxh4 50.Kg1 f4!

SCHAKEN.NL

FOTO: LENNART OOTES

Ik voelde dat het nu tijd was om een snelle en geforceerde winst te vinden. 51.Lb2 Dg4+! Ik was heel opgewonden toen ik hier de geforceerde winst vond. Een partij snel afmaken is niet altijd mijn sterkste kant. En hier is het einde ook heel mooi. 52.Kf1 Dh3+ 53.Kg1 Wit trapt in de belangrijkste val. Ik zag ook het idee 53.Ke1 Dh1+ 54.Kd2 Dd5+ 55.Ke1 e4! 56.Dxa6 Kh5!, maar dat had ik nog wel even moeten checken. Het was moeilijk te geloven dat dit ook op slag wint.

-+-+-+-+ +-+-+-+p+-+-+k+ wQp+-zp-+-+-+-zp-vl +-+-+-+q PvL-+PzP-+ +-+-+-mK-

SCHAKEN.NL

“Heel geinig. Mijn koning heeft een veilig veld op h5 en de witte koning zit in een matnet. De hoofdvariant in mijn berekeningen was heel elegant”

53...Lg3! Heel geinig. Mijn koning heeft een veilig veld op h5 en de witte koning zit in een matnet. De hoofdvariant in mijn berekeningen was heel elegant. 54.Db6+ 54.fxg3 fxg3 55.Db6+ Kh5 56.Ld4 was een mooie reddingspoging, maar gelukkig

had ik dit gezien: 56...Dh2+ 57.Kf1 g2+ 58.Ke1 Dh4+! – prachtige geometrie! Zwart wint geforceerd. 54...Kh5 55.f3 Een wanhopige poging om in de partij te blijven, maar wit had hier al geen goede oplossing meer. 55...Dd7!

Dit wint op een triviale manier. Het is belangrijk dat wit geen schaakjes heeft. 56.Kg2 Dd2 57.Kh3 Dxe2 0-1 Voor mij een goede start van dit evenement, want het team won ook soepel!

FOTO: LENNART OOTES

BEELDDENKEN

SCHAKEN.NL

Hans Böhm is een van Nederlands bekendste schakers, die als schrijver/journalist en presentator het schaken op een toegankelijke manier bij een bredere doelgroep onder de aandacht weet te brengen. Vanwege zijn verdiensten voor de schaaksport werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau en was hij een van de dragers van de Max Eeuwering. Sinds 2008 is hij schaakmedewerker van De Telegraaf. In 1972 pakte hij als 22-jarige jongeman het vliegtuig naar Reykjavik om een groot deel van de tweekamp bij te wonen.

De moeder aller tweekampen Vijftig jaar geleden speelde de meest gedenkwaardige tweekamp om de wereldtitel zich af in een bijna surrealistische setting. In Reykjavik nam de status van winnaar Bobby Fischer iconische vormen aan. Hans Böhm zag het met eigen ogen gebeuren.

DE OPSTELLING Deze foto roept vele herinneringen op. Om te beginnen dat zinderende gevoel dat ik het zelf heb meegemaakt. De speelzaal was feitelijk een omgebouwd sportcentrum, vandaar die immense grootte. Op dat hele podium centraal die ene tafel en twee verschillende stoelen en in de hoek (je ziet links nog net de poot) een tafeltje voor wedstrijdleider Lothar Schmidt. De lange hoge gordijnen in gebroken wit en in dezelfde kleur het podium gaven de totale aanblik iets steriels. Hier werd puur gedacht, die plantenbakken storen eerder. Ook al is de partij net begonnen, er is al veel herkenbaar. Boris Spassky zat zoals altijd rechtop op een klassieke stoel en Bobby Fischer hing vaak in zijn speciale lederen bureaustoel met hoge rugleuning. Dit is een foto van de eerste partij (de enige Nimzo-Indisch) en je ziet aan de klok

SCHAKEN.NL

dat Fischer te laat kwam, wat hij zo vaak deed. Zoals ook in al zijn eisen, zat er altijd een gedachte achter (als je later arriveert, word je niet gestoord door pers en fotografen). Fischer kwam overigens ook niet opdagen bij de officiële opening de dag daarvoor. Hij bleef wat sociale omgangsvormen betreft een enfant terrible. De uitbouw van het podium is de plaats waar Schmidt zijn mededelingen deed. Bij de tweede partij werd na een uur speeltijd de partij voor Fischer verloren verklaard wegens niet opkomen en na het openen van de envelop bij de hervatting van de 21ste en laatste partij verklaarde Schmidt dat Spassky telefonisch had opgegeven en dat Robert James Fischer de nieuwe wereldkampioen was. Bij de tsunami’s aan applaus bleef Fischer ergens staan tussen de tafel en de uitbouw. Hij was in het begin met zijn hoofd nog bij de afgebroken stelling. Pas bij de derde golf brak er langzaam een glimlach door.

FOTO: LENNART OOTES

KOPSTUKKEN

SCHAKEN.NL

Verliest de status van de eigenzinnige wereldkampioen nu enige glans?

Het Magnus Carlsen Imperium Magnus Carlsen is een moderne wereldkampioen. In tegenstelling tot vele van zijn voorgangers leeft de Noor niet als een kluizenaar voor het schaken. Hij laat veelvuldig zijn gezicht zien, vooral omdat dat op zakelijk gebied voordelen kan opleveren. Als een exponent van zijn generatie is Carlsen altijd op zoek naar nieuwe uitdagingen en mogelijkheden. Vandaar ook dat de tweekamp om de wereldtitel hem ging vervelen.

DOOR: HANS KLIPPUS

et is ongebruikelijk dat grootmeesters in de nazit van een onderlinge partij over iets anders praten dan over hun gedane zetten en gekozen strategie. Maar tot verbazing van de Rus Andrej Jesipenko vroeg Magnus Carlsen hem tijdens het analyseren achter het bord in de speelzaal in Wijk aan Zee wie de aanvoerder was in zijn elftal in de Fantasy Premier League, een online voetbalspel waarin deelnemers in de huid van de coach kruipen. De nog altijd regerende wereldkampioen schaken doet er zelf al jaren aan mee. Het typeert Sven Magnus Øen

SCHAKEN.NL

Carlsen. Hoewel schaken veruit het meeste van zijn tijd opslokt, is de 31-jarige Noor niet heel anders dan doorsnee-leeftijdsgenoten. Hij heeft meerdere interesses en is – kenmerkend voor deze generatie – snel ongedurig en verveeld. Vandaar dat het ook geen verrassing kan zijn dat hij zijn kroon in 2023 niet meer zal verdedigen. Anders dan zijn illustere voorganger Bobby Fischer, ligt er geen grote onenigheid met autoriteiten aan ten grondslag. Carlsen levert de WK-titel vrijwillig in! Hij heeft geen trek in wéér een vaak saaie, maar zeer vermoeiende tweekamp tegen een uitdager. “Ik heb het gevoel dat ik niet veel meer te win-

KOPSTUKKEN

TE LANG BESCHERMDE STATUS Carlsen is het eigenlijk nooit eens geweest met de wijze waarop de internationale schaakfederatie FIDE bepaalt wie haar kampioen is. Hij trok zich in 2010 zelfs al terug, nadat hij zich op z’n negentiende voor

FOTO: ANP FOTO

“Ik heb geen wereldtitel nodig om te bewijzen dat ik de beste ben”

nen heb”, vertelde hij in juli tijdens de aankondiging van zijn besluit. Carlsen is al wereldkampioen sinds 2013 en verdedigde de titel inmiddels al in vier tweekampen. Dat ging niet altijd probleemloos overigens. Tegen de Rus Sergey Karjakin stond hij achter, de Amerikaan Fabiano Caruana versloeg hij pas in een barrage. “Schaken om de wereldtitel is niet leuk”, zei hij drie jaar geleden in een interview in de Volkskrant.

SCHAKEN.NL

BASKETBAL EN VOETBAL Carlsen, die een vaste vriendin heeft, is een man van de wereld, die zich niet zoals vele van zijn voorgangers als een kluizenaar alleen met schaken bezighoudt. Integendeel, hij maakt regelmatig gebruik van uitnodigingen die bij zijn status passen, zodat hij beroemde collega-kampioenen ontmoet. Zelf doet hij graag aan andere sporten. Carlsen skiet, tennist, zwemt en maakte ook al kennis met de nieuwste hype, padel. Maar het liefst basketbalt – hij noemt zichzelf een basketbalnerd – en voetbalt hij. Op rustda-

SCHAKEN.NL

FOTO: ANP FOTO

het eerst had geplaatst voor het kandidatentoernooi waaruit de uitdager van de regerend nummer één zou voortkomen. In een brief aan de FIDE schreef hij dat hij vond dat de regerend wereldkampioen te lang een beschermde status had. Later werd die periode ingekort en moest Carlsen zelf zijn wereldtitel meestal om de twee jaar verdedigen. Maar ook de huidige vorm is volgens de Noor al geruime tijd weer aan verandering toe. Hij wil best tweekampen spelen, maar dan niet alleen met partijen in de klassieke vorm, maar ook in de andere, kortere varianten van het schaken: rapid en blitz, waarin Carlsen overigens ook al meerdere keren de beste van de wereld was. Het toont aan dat de beste schaker op aarde een moderne topsporter is. Carlsen staat niet alleen open voor vernieuwingen, maar houdt zich ook lichamelijk fit, eet meestal gezond en heeft een verzorgd uiterlijk. Hij laat zijn baard staan omdat dat modieus is, en niet omdat, zoals bij veel schakers in het verleden, het wel makkelijk is om je tijdens het urenlange analyseren niet te hoeven scheren. Carlsen is geliefd onder de meisjes en vrouwen in zijn vaderland Noorwegen en al in 2013 – hij was toen 22 jaar – werd hij door de Engelse editie van het glossy magazine Cosmopolitan te midden van zangers en acteurs op een lijstje van sexy mannen gezet.

Carlsen houdt van basketbal en voetbal en is snel ongedurig en verveeld. Daarom is het ook geen verrassing dat hij zijn kroon vrijwillig inlevert

gen van toernooien is Carlsen altijd de initiatiefnemer om met andere schakers een balletje te trappen. Hij volgt zijn – buiten het schaken – twee favoriete sporten op de voet: de NBA in het basketbal en de grote competities in het voetbal. Zijn eerste schaaktrainer, Simen Agdestein, was grootmeester én voetbalinternational met acht interlands voor Noorwegen. Hij werd dit jaar veertig jaar na zijn eerste titel weer een keer nationaal schaakkampioen, uiteraard zonder Carlsen onder de deelnemers. Real Madrid is de favoriete club van de wereldkampioen, ooit door hem gekozen vanwege het “aantrekkelijke totaalvoetbal”.

Met het door hem samengestelde elftal uit de Engelse competitie stond hij in 2019 even bovenaan in de al genoemde Fantasy Premier League en eindigde hij als tiende, een bijzondere prestatie gezien het grote aantal deelnemers aan het populaire spel: ruim zeven miljoen! Voor de lol maakte Carlsen vorig jaar ook een elftal van grootmeesters. Hij zette er grote namen uit het verleden in, zoals Fischer, Kasparov en Karpov en opvallend genoeg maar één schaker uit de huidige tijd: Anish Giri. Carlsen plaatste hem in het doel, omdat de Nederlander zo goed kan verdedigen, was de verklaring, daarmee met een knipoog ver-

KOPSTUKKEN

ALS EERSTE EEN KLEDINGSPONSOR Magnus Carlsen heeft nooit oogkleppen voorgehad. Nadat hij op zijn vijfde de zetten had geleerd, duurde het nog zo’n vier jaar voordat hij echt geïnteresseerd raakte in schaken. Eerst vond hij het leuker om onder meer de namen uit zijn hoofd te leren van de 422 Noorse gemeenten plus aantal inwoners en oppervlakte, en die van alle landen in de wereld en hun hoofdsteden. Pas nadat hij eerst zijn oudste zus en daarna zijn vader op het schaakbord had verslagen en merkte dat hij zich veel sneller ontwikkelde dan schakende leeftijdsgenoten, werd hij ambitieus. Daarna ging het snel. Carlsen deed voor het eerst internationaal van zich spreken toen hij in 2004 als 13-jarige de C-groep won van het Corus-toernooi in Wijk aan Zee en mede door dat resultaat werd hij later dat jaar al grootmeester. Hij voelt zich thuis aan de Noord-Hollandse kust, deed de afgelopen negentien jaar achttien keer mee aan het ‘Wimbledon van het schaken’ en won er dit jaar de A-groep voor de achtste keer. In speelzaal De Moriaan nam Carlsen als eerste schaker

FOTO: ANP FOTO

wijzend naar het imago van Giri dat hij vaak op veilige remises aanstuurt. Carlsen en Giri kunnen elkaar op social media soms lekker jennen.

achter het bord plaats in kleding met de naam van een sponsor. Carlsen maakt inmiddels al jaren zijn naam te gelde. Zijn ouders Henrik, een IT-consultant, en Sigrun, een chemisch ingenieur, besloten in 2006, toen Magnus 16 jaar was, een bedrijfje rond hun zoon op te zetten, vooral om diens verdiensten bij schaaktoernooien te reguleren. Drie jaar later kreeg Carlsen, destijds nog heel ongewoon voor een topschaker, een officiële manager: Espen Agdestein, de broer van zijn eerste trainer Simen. Eerst samen

De 19-jarige in Iran geboren Franse schaker Alireza Firouzja wordt door velen de ‘nieuwe Carlsen’ genoemd en dat daagt de echte Carlsen uit

met vader Henrik en sinds 2011 alleen, behartigde Espen tot vorig jaar de zaken van Carlsen jr. Vanaf het begin sprak hij zijn verbazing uit over het grote aantal bedrijven en organisaties dat iets met de schaker wilde. Carlsen had al snel meerdere persoonlijke sponsors. EIGEN BEDRIJF In 2013 richtte Carlsen met onder anderen zijn vader en Agdestein de Play Magnus Group op en sindsdien ontplooit hij vanuit dat platform zijn zakelijke activiteiten, waarbij hij gebruikmaakt van de modernste middelen. Zo is er onder meer een app waarin iedere schaker het op zijn eigen niveau tegen Carlsen kan opnemen. Het bedrijf, dat de genoemde Anish Giri als een van de ambassadeurs heeft, organiseert ook diverse toernooien, voornamelijk via internet. Play Magnus ging in 2020 naar de beurs. De kampioen is sinds kort ook in een podcast te beluisteren, The Magnus Effect. Wie er iets over slimme schaakzetten hoopt te horen, komt niet aan zijn trekken. Het is voorna-

SCHAKEN.NL

DE RIJKSTE SCHAKER Magnus Carlsen is volgens de berekeningen van de toonaangevende website chess.com nog niet de schaker die in de historie het meeste aan prijzengeld heeft verdiend. Dat is Viswanathan Anand, met ‘slechts’ 410.000 dollar voorsprong – Anand 9,46 miljoen om Carlsen 9,1 miljoen – en met toepassing van een inflatieberekening zouden ook Garry Kasparov en Anatoli Karpov hoger op de financiële ranglijst staan. Het is een kwestie van tijd dat Carlsen Anand zal inhalen, óók als hij niet meer om de wereldtitel speelt. Volgens financiële experts is de Noor nu al de rijkste schaker aller tijden, met behalve het verdiende prijzengeld ook de revenuen van sponsor- en andere zakelijke overeenkomsten meegerekend. Het bedrag dat Carlsen zou vertegenwoordigen, loopt volgens de deskundigen uiteen van 25 tot 50 miljoen dollar. De wereldkampioen kan door de recente overname van het platform Play Magnus Group door

het genoemde chess.com binnenkort weer een flink bedrag bijschrijven. Met de transactie is een bedrag van 82,9 miljoen dollar gemoeid. Naamgever Carlsen van het beursgenoteerde bedrijf heeft 8,5 procent van de aandelen, maar in totaal zou zijn familie ruim boven de tien procent zitten. Hoe dan ook zal de overname Carlsen minstens 7 miljoen opleveren. De koop is overigens nog niet afgerond, de verwachting is dat dat voor het einde van het jaar gebeurt.

De top 10 van wereldkampioenen die volgens chess.com het meest aan prijzengeld hebben verdiend – met de bedragen van vroeger doorberekend naar die van nu: doorberekend naar 2022 oorspronkelijk 1. Garry Kasparov. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17.170.361. . . . . . . . . . . . . 7.947.979 2. Anatoli Karpov . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14.213.888. . . . . . . . . . . . . 5.989.480 3. ‘Vishy’ Anand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.412.549. . . . . . . . . . . . . 9.457.010 4. Magnus Carlsen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.916.423. . . . . . . . . . . . . 9.052.133 5. Bobby Fischer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.283.152. . . . . . . . . . . . . 3.519.559 6. Vladimir Kramnik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.180.304. . . . . . . . . . . . . 4.747.339 7. Boris Spassky. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.379.557. . . . . . . . . . . . . 1.790.722 8. Emanuel Lasker. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655.235. . . . . . . . . . . . . . . . 26.979 9. Wilhelm Steinitz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 488.860. . . . . . . . . . . . . . . . 15.801 10. Jose Raul Capablanca. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467.211. . . . . . . . . . . . . . . . 25.978

Kasparov

SCHAKEN.NL

FOTO: ANP FOTO

Bedragen in dollar Bron: chess.com

Karpov

Anand

KOPSTUKKEN

FOTO: ANP FOTO

“Ik heb het gevoel dat ik niet veel meer te winnen heb”

melijk prietpraat die Carlsen samen met zijn vriend en naamgenoot Magnus Barstad bezigt, soms tot vervelens toe – bijna een uur werd gesproken over twintig manieren waarop iemand op een originele manier zijn intrede in een gezelschap zou kunnen doen. Of over hoe lang de schaker in zijn hotel bij de receptie moest wachten nadat hij de sleutel in zijn kamer in Las Vegas had laten liggen. Het gebeurde hem in een week drie keer. “Ik ben een schaker en die raken voortdurend dingen kwijt.” Ook geven de twee ‘Magnussen’ tips voor weddenschappen op wedstrijden in de Engelse voetbalcompetitie, want de podcast is door Unibet opgezet. Het gokbedrijf is sinds 2020 de grootste sponsor

SCHAKEN.NL

CONTROVERSIËLE OPGAVE Het vrijwillig inleveren van zijn titel betekent niet dat zijn interesse voor schaken is afgenomen, liet Carlsen in juli meteen weten. “Ik heb geen wereldtitel nodig om te bewijzen dat ik de beste ben.” Zo wil hij de eerste schaker worden die de magische Elo-ratinggrens van 2900 passeert; momenteel schommelt hij al een tijdje rond de 2850. Dat hij nog steeds graag schaakt, bewees onlangs zijn deelname aan de Olympiade – het WK voor teams – in het snikhete India. Hij zat aan het eerste bord van de Noorse ploeg, die als vierde was geplaatst, maar zeer teleurstellend presteerde door op een beschamende 59ste plaats te eindigen. Carlsen zelf deed het wel heel behoorlijk met een score van 7,5 punt uit 9 partijen. Korte tijd later, begin september, zorgde hij op het Sinquefield-toernooi in St. Louis voor een controversiële en niet eerder van hem geziene opgave. Een dag nadat de vrij onbekende Amerikaanse nieuwkomer Hans Niemann (19) hem voor het eerst in 53 partijen had verslagen, trok Carlsen zich terug uit het toernooi. Een reden gaf hij niet, hij was niet ziek of anderszins niet in staat om verder te spelen. Wel plaatste hij op Twitter een nogal mysterieus bericht met een YouTube-filmpje waarin voetbaltrainer José Mourinho na een verloren wedstrijd met Chelsea zegt dat hij in grote problemen zal komen als hij iets zegt over het waarom van die nederlaag. Voor de schaakwereld was het duidelijk dat de Noor Niemann, die leerde schaken in Utrecht toen hij met zijn ouders van 2010 tot 2013 in Nederland woonde, beschuldigde van valsspelen. Bewijs heeft Carl-

SCHAKEN.NL

FOTO: ANP FOTO

van Carlsen, die daarom ook af en toe bij pokertoernooien aanschuift. Zijn analytische geheugen blijkt hem ook dan goed van pas te komen, aangezien hij bij het Noorse kampioenschap van de 1500 spelers op de 25ste plaats eindigde.

Mogelijk prikkelt de omstreden nederlaag in St. Louis Carlsens eergevoel en besluit hij in de toekomst toch weer om de wereldtitel te spelen

sen niet gegeven en is evenmin op een andere manier naar buiten gekomen. Niemann ontkent alle beschuldigingen maar gaf wel toe ooit bij onlineschaken te hebben vals gespeeld. “Een jeugdzonde”, noemt hij dat. WERELDTITEL? Mogelijk prikkelt de omstreden nederlaag in St. Louis Carlsens eergevoel en besluit hij in de toekomst toch weer om de wereldtitel te spelen. Het hangt er vooral vanaf of de regels worden veranderd. Óf misschien als zich aantrekkelijke opponenten aandienen door wie Carlsen zich uitgedaagd voelt. Kenners beweren dat Carlsen in 2023 gewoon om de wereldtitel had gespeeld als Alireza Firouzja zijn tegenstander in de tweekamp was geweest (en niet weer de Rus Nepomniachtchi). Deze 19-jarige in Iran geboren Franse schaker wordt door velen de ‘nieuwe Carlsen’ genoemd en

dat daagt de echte Carlsen uit. Het kan dan ook niet anders dan dat hij in een tweekamp de degens met Firouzja zal willen kruisen, al dan niet met de wereldtitel als inzet. En achter Firouzja staat een serie Indiase wonderkinderen klaar. Rameshbabu Praggnanandhaa – ‘Pragg’ – is pas 17, maar de Indiër wist als jongste speler ooit Carlsen al te verslaan. Ook de tieners Dommaraju Gukesh (16) en Arjun Erigaisi (19) zijn inmiddels toegetreden tot de club van 2700+. Dus ook in het schaken zijn er nog genoeg uitdagingen voor de uittredend wereldkampioen.

Scan de QR-code en beluister op Spotify de podcast The Magnus Effect van Magnus Carlsen.

Spotify:

Apple:

VRAGENVUUR

SCHAKEN.NL

Eline Roebers:

“ Een leven zonder schaken is voor mij ondenkbaar” Eline Roebers (2006) is een groot Nederlands schaaktalent. Ze baarde onder meer opzien door begin dit jaar als eerste vrouw het Untergrombach Open in Duitsland te winnen. In haar laatste partij won ze met zwart van de ervaren Russische grootmeester Vjatsjeslav Ikonnikov (55). Bij het NK voor vrouwen in 2021 werd de Amsterdamse scholiere derde. In 2020 werd ze online wereldkampioene bij de meisjes tot en met 14 jaar. Tien vragen, keuzes en dilemma’s voor Eline. DOOR: EDWIN ALBLAS

Ochtend- of avondmens? “Ik ben een avondmens. Maar ik ben zowel in de ochtend als in de avond bezig met schaken. Als de dag begint, pak ik er vaak ook nog even een schaakboek bij. Het wisselt welk boek dat is.” Welke persoonlijkheid zou je graag eens ontmoeten en wat is dan je eerste vraag? “Ik had graag de jonge Bobby Fischer eens willen ontmoeten. Ik bewonder zijn absolute liefde voor het spel en de schijnbare eenvoud van zijn prachtige partijen. Als ik hem ook nog een vraag had kunnen stellen, dan was het een simpele: zou je een partijtje met mij willen spelen?” Hoofdrol in een speelfilm of presentatrice van een talkshow? “Liever allebei niet. Maar als ik dan toch moet kiezen, dan zou het een hoofdrol in een film

SCHAKEN.NL

zijn. Ik zie mezelf niet als presentator van een talkshow.” Guilty pleasure? “Niet echt iets guilty, maar mango en chocolade staan dagelijks op het menu.” Online schaken of aan een tafel schaken? “Aan een tafel schaken! Dat is schaken zoals schaken bedoeld is. Natuurlijk is schaken online op een bepaalde manier ook mooi. Het geeft je de kans om tegen iedereen ergens op de wereld te spelen. Dat doe ik dan ook.” Kun je deze zin afmaken? Later als ik groot ben… “Dan wil ik een rating van 2600+ hebben, wereldkampioen bij de vrouwen zijn en van het schaken kunnen leven.”

VRAGENVUUR

“Ik bewonder Bobby Fischer om zijn absolute liefde voor het spel en de schijnbare eenvoud van zijn prachtige partijen”

FOTO: FRANS PEETERS.JPG

Wat is het hoogtepunt in je schaakleven tot nu toe? “Ik ben wereldkampioen Meisjes onder 14 jaar geworden in december 2020. En bij de Olympiade 2022 in India heb ik de zilveren bordmedaille aan bord 1 gewonnen.” Kat uit de boom kijken of impulsief? “Een beetje van allebei. Hangt van de situatie af. Er zijn dingen waar ik minder over nadenk, die ik gewoon doe. Bij toernooien zal zul je me niet zo snel op iemand zien afstappen. Dan kijk ik misschien wat meer de kat uit de boom.” Wat is het leukste cadeau dat je ooit hebt gekregen? “Voor mijn vijftiende verjaardag in 2021 kreeg ik een boek, A matter of endgame technique, van Jacob Aagaard. Hij is een van mijn favoriete schaakboekenauteurs. Ik wist toen alleen nog niet dat het nog een jaar duurde voordat het boek af was. Het komt er dus aan. Ik ben heel benieuwd naar het verlate cadeau en kijk ernaar uit om er uit te studeren.” Wat had je in je leven/jeugd graag anders gedaan? “Niets. Ik was net 7 jaar toen ik naar schaakclub VAS ging en dat bleek een enorm schot in de roos te zijn. Vanaf dat moment was schaken mijn leven. Een leven zonder is voor mij ondenkbaar.”

Waar heb je een hekel aan? “Ik heb een gruwelijke hekel aan verliezen.” Bewondering voor… “Michael Tal, een schaker die ik bewonder om zijn tactische manier van spelen.” Wat is je favoriete bezigheid naast het schaken? “Die heb ik eerlijk gezegd niet. Mijn bestaan draait om schaken. Als ik wat afleiding nodig heb, dan ga ik wel even naar buiten om een frisse neus te halen. Maar het schaakbord is nooit ver weg.”

SCHAKEN.NL

ADVERTENTIE

SCHAKEN.NL

WK JEUGD

Brons voor Machteld van Foreest bij WK jeugd

Eindsprint op karakter levert medaille op

Nederland was van 5-17 september met een kleine delegatie vertegenwoordigd op de jeugdwereldkampioenschappen in Roemenië. Arthur de Winter (U14) en Leandro Slagboom (U16) kwamen uit in de open categorieën en Eline Roebers en Machteld van Foreest namen deel in de groep meisjes tot en met 16 jaar. Laatstgenoemde behaalde een mooi succes door op het podium te eindigen!

DOOR: ROBERT RIS

anvankelijk ging het allemaal niet van een leien dakje in Mamaia, de Roemeense badplaats aan de Zwarte Zee. Van Foreest startte weliswaar met drie overwinningen, maar in ronde 4 en 5 volgden twee pijnlijke nederlagen. Twee fikse tegenvallers waarmee zij werd teruggeworpen in de middenmoot. Gelukkig wist ze zich snel te herpakken met twee overwinningen en zo sloot ze met een score van 5 uit 7 weer aan bij de top van het klassement. Daarbij mag vermeld worden dat het vertoonde spel lang niet altijd even goed was, maar ach, op een WK tellen alleen de punten. Dat realiseerde Van Foreest zich ook en ze perste er op karakter een geweldige eindsprint uit. Bovendien nam de kwaliteit van haar spel ook toe. In ronde 8 wachtte een speelster uit Letland. Een prima opgebouwde partij, die ze tegen haar in tijdnood verkerende tegenstandster vakkundig uitspeelde.

TER-AVETISJANA – VAN FOREEST Ronde 8

-+-tr-+k+ +-+-vlpzpp+-+p+p+ zPp+-zP-+l+-wq-+-+ +-tR-sNP+-zP-+-+PzP +-+-vLQ+K Zwart heeft geleidelijk aan de controle over het centrum weten te krijgen en dreigt ook de pion op e5 te slaan. Maar wacht, heeft de loper op a4 niet erg weinig velden? 35.b3 b4! Een slimme tegenaanval die Van Foreest al had ingecalculeerd. De witte toren kan niet bewegen omdat dan het paard valt. 35...Lb4? is niet goed, vanwege 36.Pc2!. 36.Pc2 Dd1 37.Pe3 Wit hoopt op een zetherhaling, maar Van Foreest heeft een mooie slotcombinatie gevonden. Zowel na 37.Te3 Dxc2 38.bxa4 b3,

als na 37.Tc7 Lxb3 38.Txe7 Lxc2 is de zwarte vrijpion niet meer tegen te houden. 37...bxc3! 38.Pxd1 Txd1

-+-+-+k+ +-+-vlpzpp+-+p+p+ zP-+-zP-+l+-+-+-+ +Pzp-+P+-+-+-+PzP +-+rvLQ+K en hier gaf wit het op, vanwege 39.De2 (of 39.bxa4 c2 en de c-pion loopt door) 39...c2 40.Dxc2 Txe1 mat. 0–1 In ronde 9 trof Van Foreest Davakhuu Munkzhul. De Mongoolse had tot dat moment een zeer sterk toernooi gespeeld en een voorsprong van 1,5 punt opgebouwd op een groep achtervolgers. In een gelijkopgaand duel miste Machteld een goede kans in het toreneindspel en moest uiteindelijk in remise berusten.

SCHAKEN.NL

FOTO: FRANS PEETERS

VAN FOREEST – MUNKZHUL Ronde 9

-+-+-+-+ +-+-+p+-zpr+-mkpzp +pzpR+-+-zP-+P+-+ +-zP-+P+P -+-+K+P+ +-+-+-+Wit staat zeker wat beter in dit eindspel dankzij een wat actievere toren en een betere pionnenstructuur. 41.f4? Een serieuze fout. Met een zet als 41.h4! had Van Foreest de koploopster nog veel meer kunnen laten zweten. Zwart kan namelijk niet veel doen: door de dubbelpion kan zwart de meerderheid op de damevleugel niet in beweging brengen, terwijl wit rustig aan de andere kant van het bord kan proberen vorderingen te boeken. Of het voldoende voor de winst zou zijn geweest? We zullen het nooit weten, al was de Neder-

SCHAKEN.NL

“Alleen goud telt” Machteld van Foreest

landse er zelf van overtuigd dat ze dit gewonnen zou hebben... 41...cxb4 42.cxb4 Tc4! en door wits 41ste zet staat de pion op e4 nu ongedekt. 43.Txb5 Txe4+ 44.Kf3 Te6 en een paar zetten later werd de vrede getekend. ½–½ In de daaropvolgende ronde pakte de Groningse het allemaal wat scherper aan en dat werd beloond! In mijn ogen haar beste partij van het toernooi.

VAN FOREEST – FRANCISCO GUECAMBURU Ronde 10

r+-tr-+-+ zp-+-wq-mk-+-+L+pvl +-+-zpp+-+-zp-+-+ +-+-+P+PzPP+-wQP+ +K+R+-+R Vanuit de Siciliaanse Drakenvariant heeft zwart een indrukwekkende pionnenketen opgebouwd, maar de koning van de Argentijnse staat daardoor wel een stuk onveiliger. Zwart heeft zojuist 24...De7 gespeeld en valt daarmee de loper op e6 aan. Velen zouden de loper hebben teruggespeeld naar c4 of b3, maar Van Foreest ruikt haar kans! 25.Lxf5!? Een spectaculair stukoffer met als doel om sneller bij de zwarte koning te kunnen komen. 25...gxf5 26.Dg3+

WK JEUGD

Het directe 26.Txh6? Kxh6 27.Dg3 met het idee om mat te zetten op de h-lijn werkt helaas niet vanwege 27...Dg5! 28.Th1+ Kg6 en zwart consolideert haar stelling met een extra toren. 26...Lg5 De zwarte koning kan hier niet schuilen met 26...Kh7? vanwege 27.Txh6+! Kxh6 28.Th1+ en mat. 26...Dg5 heeft als nadeel dat wit met 27.Dxe5+ een tweede pion voor het stuk krijgt. De stelling blijft overigens nog steeds behoorlijk onduidelijk. 27.Th5 Kg6 De enige zet om niet meteen de extra loper weer terug te hoeven geven. 28.Tdh1

r+-tr-+-+ zp-+-wq-+-+-+-+k+ +-+-zppvlR -+-zp-+-+ +-+-+PwQPzPP+-+P+ +K+-+-+R Dit was het idee. Wit dreigt nu Th6+ (vanwege de penning mag die niet geslagen worden) gevolgd door Th7 met damewinst. Zwart vindt de enige verdediging! 28...Tg8! 29.f4!? Een fascinerend pionoffer, waarvan de bedoeling zo meteen duidelijk wordt. 29.Th6+ Kf7 30.Th7+? werkt nu niet, vanwege 30...Tg7! de pointe van zwarts 28ste zet. 29...exf4 30.Th6+ Kf7?? De beslissende fout, maar wel een begrijpelijke, aangezien zwart met haar laatste zet van plan was om met haar toren ertussen te komen op g7. Echter na 30...Kg7! 31.Th7+ Kf6! heeft wit geen tijd om de dame te winnen, omdat de witte dame ook aangevallen staat. Er zit niet veel anders op dan te gaan voor 32.Dxg5+ Txg5 33.T1h6+ Tg6 34.Txg6+ Kxg6 35.Txe7 met een scherp toreneindspel dat normaal gesproken in remise zou moeten eindigen.

Een echte krachtzet: de zwarte toren dreigt nu binnen te komen. Wit kan tijdelijk de dreigingen weerstaan, maar kan zelf niets meer uitrichten 31.Db3+!

r+-+-+r+ zp-+-wqk+-+-+-+-tR +-+-+pvl-+-zp-zp-+ +Q+-+-+PzPP+-+P+ +K+-+-+R Hier was het pionoffer allemaal om te doen: de witte dame sluit zich aan bij de aanval via de andere kant van het bord. 31...Kg7 Na 31...Ke8 32.Dxg8+ stort de zwarte stelling in. We moeten verder rekenen na 31...Kf8 32.Th7 Nu heeft zwart een groot probleem. De dame staat aangevallen, maar moet ook de matdreiging op f7 tegenhouden. Een paar varianten: • 32...Tg7 33.Th8+ Tg8 34.Txg8 mat. • 32...De8 33.Dd5! is een enorme krachtzet, waarmee wit nieuwe dreigingen tegen de afgesneden zwarte koning genereert. Mat zal spoedig volgen. • 32...Df6 33.Db4+ Ke8 34.Te1+ Kd8 35.Da5+ Db6 (35...Kc8 36.Dc7 mat) 36.Dd5+ en wint.

32.Th7+ en wit wint de zwarte dame. Hoewel het nog ruim 40 zetten duurde voordat de vis op het droge was, is de overwinning nooit in gevaar gekomen. 1–0 Wat een heerlijke opsteker! Met het ingaan van de laatste ronde stond de Groningse nu met 7,5 uit 10 een halfje achter op de drie koplopers. De opdracht was duidelijk: er moest met zwart gewonnen worden van de Kazachstaanse Alua Nurmanova om in elk geval zeker te zijn van brons en afhankelijk van de andere resultaten was er ook nog kans op goud. NURMANOVA – VAN FOREEST Ronde 11

r+-+r+-+ +-+-sNpzpk -+-zp-+-zp zpqvl-+-+-+-+R+-+ +-zPp+QzPPzP-+-zP-zP +-+-+R+K Zwart is slecht uit de opening gekomen en moet al langere tijd vechten om in de partij te blijven. Wit moet wel steeds rekening houden met de zwarte pion op d3, en dat vindt de Kazachstaanse zo vervelend dat ze verder ging met 29.Td1? Dit is echter te slap. In stellingen met zware stukken op het bord, had wit zo snel mogelijk op de zwarte koning af moeten gaan. Heel sterk hier is 29.Df5+! Kh8 (29... g6? leidt tot mat na 30.Dxf7+ Kh8 31.Pxg6 mat) 30.Dxf7 d2 (Door het tussenschaakje op f5 te geven, kan zwart nu niet 30...Tf8 spelen, vanwege 31.Pg6+!) 31.c4! De sleutelzet, zodat zwart niet langer de toren op f1 kan slaan. (31.Pg6+? zou wit graag willen doen, maar na 31...Kh7 32.Txe8 Dxf1 is het opeens mat aan de andere kant van het bord!) 31... Da4 32.b3!

SCHAKEN.NL

FOTO: FRANS PEETERS

r+-+r+-mk +-+-sNQzp-+-zp-+-zp zp-vl-+-+q+P+R+-+ +P+-+-zPP+-zp-zP-zP +-+-+R+K en de stukken kunnen in de doos. De zwarte dame moet de dekking van de toren op e8 loslaten, want na 32...Dd7 33.Pg6+ Kh7 34.Pf8+ Txf8 35.Dxd7 staat wit een dame voor. 29...Db7! Een uitstekende zet, die de toren op e4 pent en ook het paard op e7 onder vuur neemt. Wit moet nu eerst de coördinatie even herstellen. 30.Df5+ Kh8 31.Pd5 Dxb2?

r+-+r+-mk +-+-+pzp-+-zp-+-zp zp-vlN+Q+-+-+R+-+ +-zPp+-zPPwq-+-zP-zP +-+R+-+K Machteld is hier te gretig en onderschat het gevaar rondom haar eigen koning. Zwart heeft een aantal goede mogelijkheden, bijv. 31...Te5 32.Txe5 dxe5 33.Dxd3 Dxb2 met ongeveer gelijke kansen.

SCHAKEN.NL

32.Txd3? In tijdnood tast de Kazachstaanse opnieuw mis en is het snel gedaan. 32.Pf6! met de dreiging Dh7 mat, zou tot winnend voordeel hebben geleid, bijv. 32...gxf6 (32...g6 kan worden beantwoord met 33.Df4 met de dubbele dreiging van Dxh6 mat en gewoon de toren slaan op e8.) 33.Dxf6+ Kg8 34.Tg4+ Kf8 35.Dg7+! De nauwkeurige zet die wit van tevoren wel gezien moest hebben. Na 35...Ke7 36.Te4+ Kd8 37.Df6+! Kc7 38.Dxf7+ kan wit twee keer op e8 slaan, met een gewonnen stelling. 32...Txe4 33.Dxe4 Dxf2 Ineens staat zwart een pion voor en dreigt bovendien ook mat te geven op g1. 34.Td1 Tb8!

-tr-+-+-mk +-+-+pzp-+-zp-+-zp zp-vlN+-+-+-+Q+-+ +-zP-+-zPP+-+-wq-zP +-+R+-+K Een echte krachtzet: de zwarte toren dreigt nu binnen te komen. Wit kan tijdelijk de dreigingen weerstaan, maar kan zelf niets meer uitrichten. 35.Pf4 35.Dg2 Dxg2+ 36.Kxg2 Tb2+ verliest een tweede pion. 35...Tb2 36.Pg2 g6 37.a4 Kh7 38.Dd5 Te2 39.Tb1 Td2 40.De4 d5

-+-+-+-+ +-+-+p+k -+-+-+pzp zp-vlp+-+P+-+Q+-+ +-zP-+-zP-+-tr-wqNzP +R+-+-+K en wit geeft op. De dame kan het paard op g2 niet langer verdedigen. 0–1 Met deze overwinning had Van Foreest haar taak voltooid en werd zij even in de wachtkamer geplaatst. De andere koploopsters speelden uiteindelijk remise en daarmee eindigde de Nederlandse op de gedeelde eerste plaats. Helaas bleek de tiebreak-score niet in haar voordeel uit te pakken en moest zij genoegen nemen met de bronzen medaille, terwijl het goud naar Davakhuu Munkzhul (Mongolië) ging. Na elf zeer intensieve dagen overheerste toch het gevoel dat er een medaille gewonnen was, hoewel “alleen goud telt’’ aldus de medaillewinnares. Volgend jaar een nieuwe kans, als de Groningse het opnieuw mag proberen in dezelfde leeftijdsklasse!

OPEN NK DIEREN

Spannende strijd met wonderboy Arthur de Winter op Open NK

Rick Lahaye lacht het laatst De zomer van 2022 zag eindelijk de terugkeer van de Nederlandse open toernooien. Ook het Open NK in Dieren krabbelde weer op. Na een spannende race met de 14-jarige wonderboy Arthur de Winter werd de trouwe deelnemer Rick Lahaye kampioen. DOOR: PETER BOEL

ick Lahaye deed al vaak mee in Dieren. De Rotterdammer is zo sterk dat hij in de eerste rondeverslagen werd bestempeld als internationaal meester. In alle bescheidenheid kwam hij dat zelf corrigeren: hij heeft de meestertitel niet. Nog niet. Maar bij afwezigheid van grootmeesters greep hij wel zijn kans om de Open titel te pakken. Ondanks de hoofdprijs van 2500 euro kwam er na twee jaar corona-ellende slechts één grootmeester naar Sporthal Theothorne: de Oekraïner Artem Omelja. Al was niet voor lang. Arthur de Winter (14) had een weekje eerder verrassend het Amsterdam Science Park toernooi gewonnen na een hyperscherpe zege op Manuel Bosboom. Oké, dat kan een keertje. Maar wat De Winter in Dieren liet zien, was indrukwekkend. Omelja had al zo’n zeven toernooien achter de rug, die hij had afgereisd samen met de zeventienjarige Oekraïner (moederskant)/IJslander (vaderskant) Aleksa Domalchuk-Jonasson en de Tsjechische IM Kirill Burdalev. Burdalev liet in Dieren niks zien, maar Domalchuk maakte een goede indruk. Hij versloeg in de tweede ronde zijn vriend Omelja op indrukwekkende wijze. Laatstge-

De Winter verloor op dramatische wijze een stuk – en het toernooi noemde zou de volgende dag wel even orde op zaken stellen tegen dat knulletje tegenover hem.

OMELJA – DE WINTER

r+-wq-+k+ zpl+-+pvlp -+-+rsnp+ +-+p+-vL-+-+-zP-+ +LsN-+-+PzP-+-+PzP tR-+Q+R+K De druk op de geïsoleerde zwarte d-pion oogt ondraaglijk en weinigen gaven nog een cent voor De Win-

ter. Maar het talent uit Nieuw-Vennep – gecoacht door Robert Ris, die ook Eline Roebers onder zijn hoede heeft – bewees in Dieren meerdere malen prima met geïsoleerde pionnen overweg te kunnen en wurmde zich onder de druk uit. Sterker…

-+-+-vlk+ zp-+-+p+-+r+-+p+ vL-+n+-+-+-zp-+-+ +-+N+-+PzP-+-+PzP +-+-+RmKIn deze stelling is het al helemaal mis met wit. Zijn manschappen werken totaal niet samen, en de zwarte Nazgûl dalen nu met omineuze vleugelslagen op de schuilplaats van de witte koning neer. 35…Lh6 36.g3 Tc2 37.Le1 Le3+ 38.Kh1 f5 39.h4 Pf6 40.Lf2 Td2 41.Lxe3 dxe3 42.Pf4 e2 43.Te1 Td1 44.Pg2 Pg4 Hiermee wordt wit zo ongeveer pat gezet. 45.Kg1 Kf7 0-1

SCHAKEN.NL

SEKAR – LAHAYE

-+-+-trk+ +l+-+pzpp -+-+p+-+ +L+-vL-wq-+-sn-+-+ tr-+P+-+P -wQ-+-zPP+ +R+R+-mKEen hevige strijd om het initiatief is gaande. Twee zwarte stukken hangen, maar eerst dreigt er mat op g2. Sekar had dit kunnen verhinderen met 25.f4!. Dat lijkt veel te riskant

SCHAKEN.NL

FOTO: HARRY GIELEN

“Misschien wel de beste partij die ik ooit gespeeld heb”, zei De Winter later. Het had een desastreuze uitwerking op Omelja. Na de tweede nederlaag op rij meldde hij zich af voor de rest van het toernooi: vermoeidheid. De organisatie kon er weinig aan doen. Dit jaar werden er om budgettaire redenen geen startgelden betaald, dus waren er ook geen contractuele verplichtingen. Helaas haakten ook een paar andere spelers vroegtijdig af. Het lijkt een beetje mode te worden. De Winter won in de voorlaatste ronde op soortgelijke wijze van Burdalev. Toen waren we er al een beetje aan gewend. Maar voor de ambitieuze jongeling liep het toernooi dramatisch af. Tegen FIDE-meester B Sekar uit India begon hij prima, maar toen deze de soep vertroebelde, begon De Winter te zwemmen. Hij verloor op dramatische wijze een stuk – en het toernooi. Voor hem restte ‘slechts’ een eerste meesternorm – wat, na alle tegenslag, weer een aardige opsteker was voor de toernooiorganisatie. Sekar kwam op zeven punten (geen enkele remise!), maar won het toernooi niet. Ook Rick Lahaye eindigde op zeven, en hij had vrijwel elke ronde aan het topbord gespeeld en had dus meer weerstandspunten. Lahaye liet ook het beste spel zien, en won de onderlinge partij in ronde 3.

Rick Lahaya na 25…Pf3+ 26.Kf1 Dg3, maar wit blijkt geen problemen te hebben na bijvoorbeeld 27.Dxa3 Pxe5 28.Db2 Dxf4+ 29.Kg1 en zwarts initiatief is genoeg voor niet meer dan remise, of zelfs 27.gxf3 Lxf3 28.Lc4 Dxh3+ 29.Kf1 Lxd1 30.Txd1. Varianten, overigens, die voor menselijke schakers nauwelijks te begrijpen zijn. 25.Lg3? Dit is passief, en het wordt hardhandig weerlegd. 25…Dd5 26.f3 Tb3! En meteen opgegeven. Rick Lahaye was in zijn nopjes met zijn hoofdprijs in een evenement waar hij al zo vele meters (ook in bier gemeten) had liggen. Voor De Winter was de deceptie groot. Dat duurde maar kort, want na Amsterdam en Dieren steeg zijn rating van

2150 naar boven de 2400. Daar kun je mee thuiskomen na zestien zomerpotjes. Verheugend bij het Open NK en de Reservegroepen was de deelname van vele getalenteerde jonge, soms piepjonge spelers. Prajit Sai Kumar bijvoorbeeld, ook veertien en zelfs nog een paar maandjes jonger dan De Winter, deed het in de Open groep prima met 4 punten. De 10-jarige Noah Ritzerveld kwam in het Zesrondig-1 heel aardig voor de dag met 3 uit 6. Zijn Amerikaanse leeftijdgenoot Anmay Kumar Chaudhury presteerde nog beter: 6½ uit 9 in groep A!

Eindstand: 1. Lahaye, Sekar 7 uit 9 3. De Winter, Van Roon 6½ 5. Domalchuk-Jonasson 6

CLUBPORTRET

SCHAKEN IN Z’N PUURSTE VORM: OP EEN GRONINGS TERRAS

Zomerschaak De zomerstop is eigenlijk een idioot concept. Juist wanneer de temperatuur aangenaam begint te worden en je zeeën van tijd hebt, wil je de dingen doen die je het liefste doet. Voor steeds meer mensen is dat schaken. We zochten tijdens de lockdown massaal een leuke, nieuwe bezigheid en werden vervolgens ook nog eens verleid door het hoofdpersonage van The Queen’s Gambit, Beth Harmon. Sindsdien is schaken ‘heter’ dan ooit. Dat is ook goed te zien op zomaar een zwoele nazomeravond, op het uitpuilende terras van Proeflokaal Hooghoudt aan het Gedempte Zuiderdiep in Groningen. DOOR: BENNO DE JONGH FOTOGRAFIE: SIESE VEENSTRA

aar, onder de witte parasols en de bordeauxrode luifel, hebben zich even na achten zo’n vijftig schakers verzameld. De stem van indeler Kenneth klinkt over het terras: “Milan tegen Jan, Sophie tegen Taco, Johan tegen Erik-Jan…” Niet veel later zitten de schakers schouder aan schouder aan een lange rij tafels, zodanig opgesteld dat voetgangers hen gemakkelijk kunnen passeren. Niet alleen op het trottoir is het passen en meten, ook op de tafeltjes zelf is de ruimte schaars. Rondom het bord vechten de schaakklok, geslagen stukken, pakjes peuken, mobiele telefoons en glazen om een plekje op de tafelrand. De deelnemers wensen elkaar een prettige partij, de klok wordt ingedrukt en heel eventjes daalt er een stilte over het terras. Die is van korte duur, want niet veel later vallen de eerste stukken op de grond, sneuvelt er een glas en valt er een krachtterm, uitgeroepen door iemand die na negen zetten mat wordt gezet. Nu beginnen ook de schakers van wie de partij nog bezig is met elkaar te praten. Proeflokaal Hooghoudt leek heel even het decor van een klassiek schaaktoernooi, maar kruipt nu weer in de gedaante van een rumoerig terras.

VAN BEGINNER TOT GROOTMEESTER Het Zuiderdiep is met zijn vele horecazaken een van de drukste straten van Groningen. In de zomermaanden is flaneren in dit deel van de stad de belangrijkste bezigheid en veel toevallige voorbijgangers steken hun liefde voor het schaakspel niet onder stoelen of banken. Twee jongens in trainingspak, die net een jointje hebben gehaald bij de naburige coffeeshop, roepen dat zij wel beschikbaar zijn mocht iemand hulp nodig hebben bij het bedenken van een goede zet. Er stijgt gelach op vanaf het terras, maar niemand maakt gebruik van het aanbod. Even later schuifelt een gezin voorbij – waarschijnlijk toeristen – en de dochters sporen hun vader aan om ook een potje te schaken. Papa moet ongetwijfeld een keer gezegd hebben dat hij goed kon schaken en hij bekijkt met aandacht een partij, maar besluit uiteindelijk samen met het gezin verder te lopen. Of hij zichzelf een afgang voor de ogen van zijn dochters wil besparen of het niveau juist te laag vindt, weten we niet. Het ligt er maar net aan of hij de partij van de grootmeester of die van een beginner heeft bekeken, het kan allebei. Het is een gemêleerd gezelschap dat afkomt op Zomerschaak. Toegegeven, mannen zijn veruit in de meerderheid, verder zien we van alles: studenten, gepensio-

SCHAKEN.NL

De schaakscene kan voor buitenstaanders lijken op een onneembare vesting vol ontoegankelijke types die zich verliezen in een veel te gecompliceerd spel, maar Zomerschaak bewijst al jaren het tegendeel

SCHAKEN.NL

CLUBPORTRET

neerden, verdwaalde dammers of toeristen, clubschakers uit Stad en Ommeland, en grootmeesters, tot aan de winnaar van Tata Steel Chess toe. Letterlijk, want als Jorden van Foreest in zijn geboortestad is, brengt hij geregeld ook een bezoekje aan de schaakkroeg. Maarten Roorda, de organisator van Zomerschaak en samen met zijn vriendin Lydia van Altena eigenaar van Proeflokaal Hooghoudt, had het na Jordens aanwezigheid begin juni over Zomerschaak als het sterkste toernooi van Nederland, op Tata Steel Chess na.

Iedereen die schaakt, weet dat de pijn van de onterechte nederlaag, of nog erger: de teréchte nederlaag, onlosmakelijk verbonden is met de schaaksport

‘ANDERS’ DAN IN DE LOCKDOWN Vanavond geen Jorden, en ook geen andere schakende broertjes of zusje(s) Van Foreest. Overduidelijk wel aanwezig is de groep die tijdens de lockdown heeft leren schaken. Voor Vincent is het zelfs de allereerste kennismaking met houten stukken. En dan blijkt het driedimensionale schaken nog een stukje wreder dan online. Want op lichess of chess.com laat je in tijdnoodfase geen stuk op de grond vallen, staat er geen cirkel mensen om je bord heen te hijgen en hoef je de tegenstander niet recht in de ogen te kijken als je hem of haar een handje geeft na een verliespartij. Of zoals Vincent het zegt: “Het is echt een andere manier van kijken én spelen, maar wel een stuk leuker.” Groningen kent sinds vele decennia een levendige schaakscene en daar past een maandenlange stilte tijdens de zomermaanden niet bij. Dat vond Michiel Zeevaarder ook, die geldt als de geestelijk vader van het Groningse

SCHAKEN.NL

Zomerschaak. Het idee werd geboren op een clubavond van Schaakgenootschap Staunton, vermoedelijk eind jaren 80. Het decor van die eerste zomers was De Evenaar, waar volop werd geschaakt, gedamd en gebridged en waar damwereldkampioen Jannes van der Wal een van de stamgasten was. Zomerschaak werd toen al gespeeld volgens de formule die het nu nog steeds kent: alle woensdagavonden van juli en augustus, vier rondes in rapidtempo met een dagprijs en een algemeen klassement met een winnaar aan het eind van de zomer. Aan het Zomerschaak in de Folkingestraat kwam definitief een einde toen iemand op een donderdagochtend de piano uit De Evenaar in de naastgelegen rosse buurt terugvond. Café De Walrus in de Haddingestraat nam het stokje over en Ton Palmans organiseerde vervolgens jarenlang Zomerschaak. Daarna verhuisde het circus naar Café Atlantis in de Oude Kijk in ’t Jatstraat, waar Bert van der Marel en zijn vrouw Judith Valkenburg de bende schakers in toom probeerden te houden. Toen Bert besloot dat hij zelf ook wel eens een potje wilde schaken onder het genot van een biertje, schakelde hij Maarten in als organisator van Zomerschaak. Een paar jaar later verhuisde Bert met zijn Atlantis naar het Zuiderdiep en in 2016 namen Maarten en Lydia de tent over, gaven de kroeg z’n oude naam terug en zetten de traditie van Zomerschaak voort.

Voor Vincent is het de allereerste kennismaking met houten stukken. En dan blijkt het driedimensionale schaken nog een stukje wreder dan online

SCHAKEN.NL

LIEFDE VOOR DE SCHAAKSPORT Het is even na middernacht en nog steeds klinkt er volop gelach op het terras. Van de vijftig schakers en tientallen toeschouwers zijn er nog zo’n dertig over, van wie sommigen ook al in de jaren 90 Zomerschaak frequenteerden. Met een biertje in de hand praten ze over de dingen des levens. Degenen die geen genoeg kunnen krijgen van het schaken, bespreken hun partij na of spelen een potje snelschaak. Dan maakt Maarten bekend dat Erik-Jan met vier gewonnen partijen de dagwinnaar is. Het terras applaudisseert en Maarten overhandigt de winnaar een verdiende fles rode wijn. Iedereen die schaakt, weet dat de pijn van de onterechte nederlaag, of nog erger: de teréchte nederlaag, onlosmakelijk verbonden is met de schaaksport. Maar voor hen die uiteindelijk kunnen leven met dit leed, staat er veel fraais tegenover. Het belangrijkste is ongetwijfeld de ontmoeting met zielsverwanten, die dezelfde hobby, passie of verslaving delen. De schaakscene kan voor buitenstaanders misschien lijken op een onneembare vesting vol ontoegankelijke types die zich verliezen in een veel te gecompliceerd spel, maar Zomerschaak bewijst al jaren overtuigend het tegendeel. De liefde voor de schaaksport druipt er tot ver na middernacht vanaf, hier op het terras in de Groningse binnenstad. Met een drankje in de hand, omringd door zielsverwanten, zien we hier schaken in z’n puurste vorm. Dit is schaken zoals schaken zou moeten zijn.

HET EINDSPEL

Analyse eindspel Bok – Banusz op de Olympiade

Een fraai, maar niet uitvoerbaar winstplan DOOR: ERWIN L’AMI

Erwin l’Ami is een van de sterkste grootmeesters van Nederland. Hij was deelnemer aan vele nationale kampioenschappen en werd tweemaal Open Nederlands Kampioen. Hij is een vast lid van het Nederlandse Olympiadeteam en werkte als secondant voor Veselin Topalov bij diens WK-match tegen Vishy Anand in 2010. Tegenwoordig werkt l’Ami veel samen met Anish Giri. Hij staat bekend om zijn gedegen spel en grote theoretische kennis. Voor schaken.nl analyseert hij het eindspel van de partij tussen Benjamin Bok en Tamas Banusz op de Olympiade in Chennai.

BENJAMIN BOK – TAMAS BANUSZ CHENNAI OLYMPIADE 2022 (8)

-tR-+-+-+ +-+-+p+-zP-+-mk-+ +-+-+p+-+-+p+-+ +-mK-zP-+-+-+-zPP+ +r+-+-+Benjamin Bok speelde een prima Olympiade, met een score van 6½ uit 10. Er had zelfs nog meer in gezeten, want in het diagram staat wit een gezonde pion voor. We kijken eerst hoe de partij verder ging. 43.g3 Kg5 44.b7 Kf6 45.Kd4 Td1+ 46.Kc4 Tc1+ 47.Kb3 Tb1+ 48.Kc3 Tc1+ 49.Kb2 Tc6 50.Kb3 Tb6+ 51.Kc2 Tb5 52.Kd2 Tb2+ 53.Ke1 Tb1+ 54.Ke2

Kg7 55.Kd2 Kf6 56.Kc2 Tb6 57.Kc1 Tb5 58.Kd1 Tb1+ 59.Kd2 Tb2+ 60.Kc3 Tb1 61.Kc4 Tc1+ 62.Kb3 Tb1+ 63.Kc3 Tc1+ 64.Kb2 Tc6 65.Ka3 Tb6 66.Ka4 Tb1 67.Ka5 Ta1+ 68.Kb5 Tb1+ 69.Kc5 Tc1+ 70.Kd5 Td1+ 71.Kc6 Tc1+ 72.Kd6 Td1+ 73.Kc5 Tc1+ 74.Kd5 Td1+ 75.Kc4 1/2-1/2 Was de uitgangsstelling dan toch remise, of ging er onderweg iets mis? Ik nodig de lezer uit eerst zelf enkele gedachten over dit eindspel te vormen. TOREN ACHTER DE VRIJPION De witte toren op b8 staat voor de vrijpion, terwijl de zwarte toren op b1 ideaal opgesteld is, achter de vrijpion. Dat maakt het lastig voor wit om de b-pion te promoveren. Als we de torens omdraaien, wint wit gemakkelijk. Een goede algemene regel is dat

zowel de aanvallende als de verdedigende partij zijn toren achter de vrijpion moet proberen te plaatsen. Als we in de beginstelling, behalve de vrije b-pion, alle pionnen van het bord verwijderen, krijgen we de volgende stelling. Ik heb de zwarte koning van f6 naar g6 verplaatst. Waarom dat is, wordt straks duidelijk.

-tR-+-+-+ +-+-+-+-zP-+-+k+ +-+-+-+-+-+-+-+ +-mK-+-+-+-+-+-+ +r+-+-+-

SCHAKEN.NL

Deze stelling moet onderdeel zijn van ons arsenaal aan eindspelkennis. Hier lijkt 1.b7 een logische zet: wit dreigt na 2.Tg8+ de b-pion te promoveren. Maar 1.b7 is een fout die wordt afgestraft met 1…Kg7! (niet 1…Kf7 2.Th8! en zwart verliest een toren na 2…Txb7 3.Th7+). Nu staat de witte toren op b8 ‘vast’ en is er dus nog maar één plan; de witte koning moet naar de b-pion lopen om de toren van b8 te ‘bevrijden’. Na 2.Kc4 Kh7 3.Kc5 Kg7 4.Kc6 is wit klaar om de toren van b8 weg te spelen en de b-pion te promoveren.

-tR-+-+-+ +P+-+-mk-+K+-+-+ +-+-+-+-+-+-+-+ +-+-+-+-+-+-+-+ +r+-+-+Maar 4…Tc1+! is een simpel en effectief antwoord. Zwart geeft net zo lang schaakjes tot de witte koning de verdediging van de b-pion opgeeft en keert dan terug naar b1. Wit komt niet verder. Het probleem van 1.b7 blijkt te zijn dat de witte koning niet meer op

SCHAKEN.NL

veld b7 kan schuilen voor de schaakjes. Daarom moet wit beginnen met 1.Kc4!. Na 1…Kg7 2.Kc5 Tc1+ 3.Kd6 Tb1 4.Kc6 Tc1+ heeft de koning een schuilveld: 5.Kb7!.

-tR-+-+-+ +K+-+-mk-zP-+-+-+ +-+-+-+-+-+-+-+ +-+-+-+-+-+-+-+ +-tr-+-+Wit wint nu gemakkelijk met Tb8c8-c6 gevolgd door Kb7-c7 en het promoveren van de b-pion. 1…Kf6 helpt zwart ook niet, want na 2.Kc5 Ke6 3.Kc6 is zijn koning afgesneden. Met de koning op f6 zou de stelling remise zijn, want na 1.Kc4 Ke6 2.Kc5 Kd7 is zwart op tijd terug! WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE CONCLUSIES VAN DIT UITSTAPJE? Speel de vrijpion alleen naar de zevende rij als je zeker weet dat het direct wint, bijvoorbeeld wanneer de zwarte koning ongelukkig staat. Het witte winstplan bestaat eruit de koning naar de b-pion te brengen en zodoende de toren van b8 te bevrij-

den. Dat plan kan alleen slagen als de koning een veld heeft om te schuilen – in dit geval het veld b7. Nu gaan we terug naar de partij (zie het eerste diagram). Met de kennis die we hebben opgedaan is het winstplan helder: wit moet de koning naar de b-pion brengen. Maar met de extra pionnen kan zwart tegenspel creëren op de koningsvleugel, bijvoorbeeld door op f2 te slaan. Wit moet dus maatregelen nemen om zwarts tegenspel af te remmen. 43.g3 Benjamin legt eerst de koningsvleugel vast. Dit lijkt logisch, maar het bemoeilijkt de winst aanzienlijk. De grote vraag is hoe het verder gaat na 43.Kc4 Tb2:

-tR-+-+-+ +-+-+p+-zP-+-mk-+ +-+-+p+-+K+p+-+ +-+-zP-+-tr-+-zPP+ +-+-+-+a) 44.Kc5 Txf2 45.Ta8 Tc2+ 46.Kd6 Tb2 47.Kc7 Tc2+ 48.Kb8 en nu geeft 48… f4!? zwart voldoende tegenspel. Een

HET EINDSPEL

verbetering op deze variant is 45.Te8!, want na dezelfde zettenreeks verhindert de toren op e8 de doorbraak …f5f4. Maar de zet 45.Te8! is lastig te vinden en te taxeren van grote afstand; b) 44.f4! is de beste methode. Na bijvoorbeeld 44…Txg2 45.Te8 Tb2 46.Kc5 Tb3 47.Kc6 Tc3+ 48.Kd7 Td3+ 49.Kc7 Tc3+ 50.Kb8 Txe3 51.b7 Tb3 52.Kc7 wint wit een toren en spoedig de partij.

-+-+R+-+ +PmK-+p+-+-+-mk-+ +-+-+p+-+-+pzP-+ +r+-+-+-+-+-+-+ +-+-+-+Het zwarte tegenspel op de koningsvleugel is niet van de grond gekomen. Waarom is methode b nu beter dan methode a? Methode b is, om een mooi Nederlands woord te gebruiken, cleaner: de tegenstander heeft minder opties om het ons moeilijk te maken en ons zo de kans te geven in de fout te gaan. 43…Kg5 Een uitstekende zet: zwart dreigt met …Kg5-g4-f3 de koningsvleugel binnen te vallen. 44.b7? Nu kan zwart niet 44…Kg4 spelen wegens 45.Tg8+ en promotie, maar we weten dat het opspelen van de b-pion enorme consequenties kan hebben. Benjamin had het volgende winstplan bedacht: wit speelt g3-g4 en ruilt de g- tegen de f-pion. Daarna brengt wit de koning naar e7 om … f7-f6 af te dwingen.

-tR-+-+-+ +P+-mK-+-+-+-zp-+ +-+-+k+-+-+p+-+ +-+-zP-+-tr-+-zP-+ +-+-+-+-

Nu gaat de witte koning terug naar g3. Belangrijk daarbij is de onderstaande stelling.

-tR-+-+-+ +P+-+-+-+-+-zp-+ +-+-+k+-+-+p+-+ +-+-zP-+-+-+KzP-+ +r+-+-+De zwarte koning kan niet spelen wegens het torenschaak. Dus moet de zwarte toren spelen, wat de witte koning toestaat via f1 naar g3 te lopen. Dan speelt hij f2-f3, en na … exf3 wint e3-e4+ en de toren van b8 komt met schaak los. We zien nu ook waarom Benjamin eerst …f7-f6 wilde afdwingen; anders zou de zwarte koning het veld f6 beschikbaar hebben. Een indrukwekkend winstplan! SCHEMATISCHE DENKWIJZE Let op de schematische denkwijze die Bok hanteert; dat is een belangrijke techniek waarbij in termen van plannen en ideeën wordt gedacht, waardoor de zetten makkelijker

komen. In het middenspel is deze denkwijze niet toe te passen; er staan dan nog te veel stukken op het bord om in grote lijnen over 15-20 zetten te kunnen denken. In het eindspel is dit vaak wel mogelijk, en het is vaak een goede manier om tot de kern te komen. Helaas voor Benjamin is zijn winstplan niet uitvoerbaar, zoals we zullen zien. Ook na 44.Kc4 Kg4 45.Kc5 Kf3 46.Tf8 Kxf2 47.Txf7 Kxe3 48.Txf5 Kd3 wint wit niet omdat de e-pion zwart voldoende tegenspel geeft. De enige winstweg was 44.Kd4! Kg4 45.Tg8+! Kf3 46.Tg5.

-+-+-+-+ +-+-+p+-zP-+-+-+ +-+-+ptR-+-mKp+-+ +-+-zPkzP-+-+-zP-+ +r+-+-+In plaats van de b-pion te promoveren wil wit nu winnen op de koningsvleugel. Na 46…Kxf2 47.Txf5+ Ke2 (na

In het eindspel kan het nuttig zijn wat planmatiger te denken dan in bijvoorbeeld een gecompliceerd middenspel met alle stukken nog op het bord

SCHAKEN.NL

FOTO: LENNART OOTES

Benjamin Bok

47…Kxg3 wint 48.Kc5! vrij eenvoudig omdat de zwarte koning is afgesneden) 48.Txf7 (48.Tf6 wint ook) 48… Txb6 49.Kxe4 Tb4+ 50.Kf5 Kf3! 51.Te7! wint wit.

-+-+-+-+ +-+-tR-+-+-+-+-+ +-+-+K+-tr-+-+-+ +-+-zPkzP-+-+-+-+ +-+-+-+Bepaald niet gemakkelijk! 44…Kf6! Uiteraard! Nu kan de b8-toren zich niet met schaak vrijspelen. Wit kan alleen nog iets op de koningsvleugel proberen. 45.Kd4 Td1+ Het gemakkelijkste. Wit krijgt geen tijd voor g3-g4 om de structuur op de koningsvleugel te veranderen.

SCHAKEN.NL

Zwart kon zelfs 45…Tb2 spelen, omdat er na 46.g4 fxg4! 47.Kxe4 Tb4+ geen doorkomen aan is voor wit. Wel verliest 46…Tb1? 47.gxf5 Kxf5 omdat Benjamins winstplan, met de koning naar e7, nu wel uitgevoerd kan worden. 46.Kc4 Tc1+ 47.Kb3 Tb1+ 48.Kc3 Tc1+ 49.Kb2 Tc6 50.Kb3 Tb6+ 51.Kc2 Tb5 52.Kd2 Tb2+ 53.Ke1 Tb1+ 54.Ke2

-tR-+-+-+ +P+-+p+-+-+-mk-+ +-+-+p+-+-+p+-+ +-+-zP-zP-+-+KzP-+ +r+-+-+54…Kg7 Goede techniek: zwart voorkomt dat de witte koning via f1 en g2 de koningsvleugel binnendringt. Ook 54… Tb2+ 55.Kf1 Tb1+ 56.Kg2 Tb2 57.Kh3

Kg7 58.g4 fxg4+ 59.Kxg4 was remise, omdat wit niet verder komt na 59… Kf6!. De witte koning wil naar e7, maar dat lukt niet na 60.Kg3 Kf5 61.Kg2 en nu weer 61…Tb1!. Maar met de tekstzet houdt zwart zijn verdediging cleaner. Benjamin probeerde het nog even, maar Banusz gaf geen krimp. CONCLUSIES Het is belangrijk om eindspelkennis te vergaren waarop je tijdens partijen terug kunt vallen. In het eindspel kan het nuttig zijn wat planmatiger te denken dan in bijvoorbeeld een gecompliceerd middenspel waarin alle stukken nog op het bord staan. Het blijft belangrijk ook concrete varianten te berekenen. Het winstplan van Bok was erg fraai, maar bleek niet uitvoerbaar. Ideaal is dus de gulden middenweg: een goed plan maken en dat dan vertalen in concrete zetten om te verifiëren of het werkt.

KORT NIEUWS

Iedereen viel over Alireza Firouzja (foto) heen toen bekend werd dat het 19-jarige toptalent tijdens het kandidatentoernooi, in de nacht voor de partij tegen koploper Ian Nepomniachtchi, online vijf uur lang hyperbullet had gespeeld. Van kwart voor één tot kwart voor zes in de morgen, 337 potjes met 30 seconden bedenktijd per persoon op Lichess. Waarvan 250 tegen de Amerikaanse grootmeester Daniel Naroditsky (Naroditsky won met 142-108). Geen wonder dat Firouzja kansloos verloor van ‘Nepo’. Tussen de partijen door moet je voorbereiden, voorbereiden en nog eens voorbereiden, toch? Heel anders werd er geoordeeld over Hikaru Nakamura, die heel ontspannen spelend derde was geworden. Terwijl die eigenlijk een beetje voor de lol meedeed. Na elke speeldag demonstreerde hij een kwartier lang zijn zojuist beëindigde partij op zijn populaire YouTube-kanaal GMHikaru, en op de rustdag tussen de negende en de tiende ronde ging hij doodleuk online snelschaken in het wekelijkse Titled Tuesday-toernooi. Of al die online blitz nu goed is voor het klassieke schaak of niet, duidelijk is in ieder geval dat we niet meer leven in het tijdperk van Botwinnik. En ook niet meer in dat van Kasparov.

FOTO: LENNART OOTES

Nachtschakers of nachtbrakers?

Schaken in sloppenwijken Oud-voetballer van Manchester United en het Franse nationale elftal Patrice Evra verleende zijn steun aan het project Chess in the Slums in de Nigeriaanse stad Lagos. “Ik ben onder de indruk van de kinderen hier en wat ze kunnen”, sprak de zelf in Senegal geboren voetballer bij een bezoek aan de Oshodi brug, waar lang verloedering en criminaliteit om voorrang vochten. Schaken helpt nu om het leven van kansloze kinderen aangenamer te maken.

SCHAKEN.NL

FOTO: HARRY GIELEN

Foutje bedankt! Met 14 jaar werd Arthur de Winter (foto) in juli de verrassende winnaar van het Amsterdam Science Park toernooi. Vervolgens speelde hij in het Open NK in Dieren ook de sterren van de hemel. Hij versloeg in de derde ronde de enige aanwezige grootmeester, Artem Omelja, zo vernietigend dat deze hierna het toernooi verliet. Werd dit de Zomer van De Winter? Helaas verloor het toptalent uit Nieuw-Vennep zijn laatste partij tegen de Indiër B Sekar en moest hij genoegen nemen met ‘slechts’ een derde plaats.

SCHAKEN.NL

In het evenement daarop, het Hogeschool Zeeland Toernooi in Vlissingen, kwam de volgende surprise. Tenminste, voor de volgers op de app van FollowChess. Ronde na ronde deed Eric van Driel, Elo 1837, hier mee in de top, met solide remisepartijen tegen gerenommeerde grootmeesters als Viacheslav Ikonnikov en Lalith Babu. Het bleek echter een technisch foutje te zijn bij FollowChess; de naam van Van Driel was dagen achtereen verwisseld met die van de Nederlandse grootmeester Erik van den Doel.

KORT NIEUWS

Feyenoord schaakt

hebbers, getuige deze foto gemaakt tijdens de Europese trip van Feyenoord in Rome. Hier trekt een partijtje tussen verdediger Gernot Trauner en aanvaller Santiago Giménez de nodige aandacht.

FOTO: FEYENOORD FACEBOOK

Dat meer en meer voetballers zo af en toe een potje schaken is dan misschien geen groot nieuws meer, maar voor sommigen toch wel opvallend. In de selectie van Feyenoord ontbreekt het in elk geval niet aan lief-

SCHAKEN.NL

COMBINATIES

OPLOSSINGEN PAGINA 29 1. Yang-Andersen, Chinese Taipei-Denemarken 32…Pf4+! Deze aftrekaanval wint de witte dame. 33.gxf4 Txf6 en spoedig 0-1 2. Sindarov-Druska, Oezbekistan-Slowakije 38.Th1! Lxf2 39.Ta1+ 1-0 3. Mannhart-Van den Brink, Liechtenstein-Aruba 14…Pc3+! 0-1 Na 15.bxc3 Txd1+ 16.Kb2 Pxa5 houdt zwart een stuk meer over.

FOTO: LENNART OOTES

4. Lanchava-Zahedifar, Nederland-Iran (variant) 1.Dxd7! Dxd7 2.Te7+ en na 2…Dxe7 3.fxe7 promoveert de witte pion.

Bermuda Party De Bosnisch-Nederlandse grootmeester Ivan Sokolov (foto) was de coach van het Oezbeekse team dat de Olympiade in Chennai won. Zoals Sokolov vertelde in een interview met Peter Doggers op Chess.com, hanteerde hij een streng regime voor de vijf jonge spelers. Zo verbood hij ze om naar de Bermuda Party te gaan, de populaire traditionele feestavond die tijdens elke Olympiade wordt gehouden. Ook niet een paar uurtjes, probeerden de Oezbeken nog? Sokolov, die zelf anders ook wel van een feestje houdt: “Ik zei, jongens, ik ben niet van gisteren. Ik ben ook jong geweest. Maar ik zal mezelf ook een straf opleggen. Dit wordt de eerste Bermuda Party sinds 1988 waar ik zelf ook niet heen ga. Het gebeurt gewoon niet. En dat was een goeie beslissing.”

SCHAKEN.NL

5. Navara-Batsuren, Tsjechië-Mongolië 32.Dxh7+! en zwart gaf op vanwege 32…Kxh7 33.Pg5+ Kg8 34.h7 mat. 6. Ashiku-Rahman, Albanië-Bangladesh 31…Th1+! en opgegeven omdat na 32.Kxh1 Lxg2+ de dame wint. 7. Peng-Fronda, Nederland-Filippijnen 18.Th4! De6 18…Dd7 maakt geen verschil. 19.Lg4! en wit wint een kwaliteit omdat 19…Pxg4 faalt op 20.Dxh7 mat. 8. Morales-Diamant, El Salvador-Brazilië 21…Pd2! 22.Lxd2 Na 22.Lxd3 Pxb3 staat wit in een vork en 22.Dc2 Dxc2 23.Txc2 Pxf1 gevolgd door 24…Lxe4 wint ook voor zwart. 22…Lxe4+! en wit gaf op. Na 23.Kg1 Df3! moet hij met 24.Pxe4 de dame geven om niet mat te gaan op h1. 9. Idani-Sanal, Iran-Turkije 28.Pxf6+! Lxf6 29.Df7+ Lg7 30.Pf5 Pxf5 31.exf5 en spoedig 1-0. Zwart doet immers niets meer tegen f5-f6.

advertentie

Handgemaakte schaakborden Gebruik kortingscode: SCHAKEN10 en ontvang €10 korting op uw bestelling [Korting is geldig t/m 31-12-2022]

www.schaakspel.nl

GADGETS & GIMMICKS

Schaken is een way of life. Niet vreemd dus dat het bord met de 64 velden en 32 stukken overal opduikt. Dit valt vast wel in de smaak… Geen keukenprins? Ben je zelf niet zo’n keukenprins of -prinses maar wel een liefhebber van chocolade? Bij Van Soest Chocolatier in Amsterdam kun je de stukken ook bestellen. Je krijgt er wel het advies bij om ze zelf op te komen halen, want bij verzending kunnen de stukken natuurlijk in stukken aankomen… vansoest-amsterdam.nl € 30,-

De chocolade opening Probeer maar eens met deze set te schaken, zonder de stukken op te eten voordat ze van het bord zijn ‘geslagen’. Hoewel je natuurlijk ook gewoon één potje kunt schaken en met je tegenstander afspreken dat de geofferde stukken niet per se naast het bord moeten worden gezet… Zelf maken? Dat kan natuurlijk. Via diverse webshops kun je vrij makkelijk aan een bakvormpjes of een mal komen waarmee je de stukken kunt maken. Van chocolade of ander lekkers.

SCHAKEN.NL

Voetjes aan zet Schaakstukken vind je tegenwoordig niet alleen op het bord, maar ook regelmatig geprint op kleding. Met deze schaaksokken zit je er warmpjes bij aan het bord. Voordat je het weet, legt de Sint weer aan in Nederland en is het kerst. Kun je deze vast op je verlanglijstje zetten.

De Sokkenbaas Adessoman bol.com Vanaf € 9,95

Royal Chess Set Deze set is een prachtig collectorsitem, in 2012 gemaakt door Studio Anne Carlton ter ere van het diamanten regeringsjubileum van de onlangs overleden Queen Elizabeth II. De Diamond Jubilee Chess Set bevat vakkundig met de hand beschilderde figuren waaronder de koningin en de hertog van Edinburgh. De toren is gemodelleerd naar de beroemde ronde toren van Windsor Castle, die dateert uit het einde van de 12de eeuw. De pionnen stellen de koorknapen van St George’s Chapel in Windsor voor. Elk schaakstuk is gemerkt met The Queen’s Cypher. studioannecarltongames.com ± € 620, (exclusief bord)

Schaaklego Nog een leuke cadeautip, waarmee je vooral de jonge schakers vast een groot plezier doet. En schaakbord met toebehoren van Lego. Je kunt je eigen schaakbord inclusief stukken maken van Lego. Hoe leuk is dat? Lego.com € 65,-

SCHAKEN.NL

“Mama, waarom mag de koning maar 1 vakje bewegen?” De spelregels en verschillende schaakstukken aanleren aan een kind kan uitdagend zijn, en vaak is het allemaal ook moeilijk te onthouden. Daarom schreven we bij ieder schaakstuk een leuk, geïllustreerd sprookje! Om deze sprookjes tot leven te brengen, hebben we gewone schaakstukken met een handigheidje gemaakt. In elk schaakstuk kan het eigen sprookjesfiguur geplaatst worden. Op die manier kunnen kinderen onze sprookjes visueel met het schaakbord verbinden en begrijpen hoe de stukken bewegen. Nadat de kinderen naar de sprookjes hebben geluisterd, kunnen ze volledige schaakpartijen spelen.

“Het verhaal van Koning Schaak” bevat een speelbord met 2 speelzijden: één sprookjesachtige schaakzijde met onze sprookjesfiguren en een gewone schaakzijde voor een normaal schaakspel. We hebben ook minispelletjes gemaakt die kinderen aanmoedigen om alle schaakstukken op het bord te gebruiken en hun vaardigheden naar een hoger niveau te tillen.

Advertentie

SOUNDS & BITES

De 19-jarige Amerikaan Hans Niemann in The Guardian na de vermeende beschuldiging bij de Sinquefield Cup dat hij in de gewonnen partij tegen wereldkampioen Magnus Carlsen gebruik zou hebben gemaakt van (inwendige) elektronische apparatuur.

“Ik speelde toen ik 12 jaar was vals bij willekeurige partijen op Chess. com. Ik werd ermee geconfronteerd en ik bekende. En dit is de grootste fout van mijn leven. Ik schaam me volledig. Ik vertel het de wereld omdat ik geen verkeerde voorstellingen en geruchten wil. Ik heb nog nooit vals gespeeld aan een schaaktafel en daarna nog nooit vals gespeeld in een toernooi met prijzengeld.” Niemann in The Guardian.

FOTO: ANP FOTO

“Als ze willen dat ik volledig naakt ga, dan doe ik dat. Het kan me niet schelen. Omdat ik weet dat ik clean ben. Wil je dat ik in een gesloten doos speel met nul elektronische transmissie, dan kan het me niet schelen. Ik ben hier om te winnen en dat is hoe dan ook mijn doel.”

“Voordat je een beslissing neemt, moet je vijf tot tien stappen vooruit kunnen kijken, anders is het geen politiek. Het is één ding als er een face-to-face confrontatie is en alles duidelijk is, maar meestal moet je de gevolgen van een politieke beslissing inschatten. Er zitten altijd twee kanten aan het proces. Ik ben van nature een zeer gewetensvol mens en bij het nemen van een beslissing werd ik altijd gekweld door mijn geweten. Dat stond voorop.” De op 30 augustus van dit jaar overleden Michail Gorbatsjov, de voormalige president van de Sovjet-Unie en Nobelprijswinnaar, over de parallellen tussen politiek en schaken in een interview met Whychess.

Anish Giri vraagt zich op Twitter af of het klassieke schaken nog een grote toekomst heeft. Een polletje onder zijn volgers heeft een opmerkelijk resultaat.

SCHAKEN.NL

COLUMN

JOHAN WAKKIE

De Droomvermenigvulderaar “Onderzoek heeft al lang geleden uitgewezen dat bewegen, dansen, muziek en schaken – hoe mooi klinkt die combinatie wel niet – goed zijn voor de ontwikkeling van het brein”

Johan Wakkie (1953) is fervent schaker en schaakfan. Van 1994 tot 2014 was hij algemeen directeur van de KNHB, de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond.

ang voor de prachtige serie The Queen’s Gambit de schaakwereld oplichtte en veel meisjes voor schaken interesseerde, kwam de documentaire De Droomvermenigvulderaar uit. Daarin vertelt Mustapha El Jarmouni, die in de Amsterdamse Indische Buurt veel kinderen stimuleerde om te gaan schaken, zijn levensverhaal. Dat begon in Marokko, waar Unicef melk en eten uitdeelde op een pleintje aan hulpbehoevenden, en Mustapha, een van hen, leerde schaken. In Amsterdam kwam het schaakspel weer op zijn pad. Zijn autistische zoon had geen vrienden, totdat Mustapha hem vroeg kinderen mee naar huis te nemen om te leren schaken. Na een week zat de huiskamer bijna dagelijks vol met vijf kinderen die samen schaakten. Op school viel het de docente op dat juist die kinderen rustiger waren en luisterden. Zo werd schaken daar een extra activiteit. Met hulp van de gemeente kon Mustapha zijn schaakmissie uitbreiden. Inmiddels heeft hij zo’n 350 kinderen het schaken bijgebracht en hun ouders wegwijs gemaakt in het koken van gezonde maaltijden. Hij heeft in de buurt een eigen ruimte waar wordt geschaakt en andere activiteiten plaatsvinden, en een schaakschool in Buurthuis De Meervaart. In de documentaire vertelt professor Erik Scherder waarom schaken zo belangrijk is voor de ontwikkeling van het brein. Je hoeft niet slim te zijn om te leren en te kunnen schaken. Je leert je beter te concentreren, vooruit te kijken en nog zeven andere competenties. Het verhaal van Mustapha werd ook opgepikt door de organisatie van Tata

Steel Chess en zo ontstond het initiatief van Jesús Medina, die buitenschaakspellen in parken en bij sport courts opzette, waardoor nu in 100 gemeenten buiten geschaakt kan worden. Het neemt in elk geval een vlucht. Ik zie leeftijdgenoten buiten sporten en tegelijk het hoofd buigen over een moeilijke stelling. Ik zie oudere generaties aanschuiven bij schaaktafels bij de sport courts, in parken, bij scholen. Daar waar ooit stenen tafeltennistafels werden geplaatst, schieten nu schaaktafels als paddenstoelen uit de grond. Daardoor mengen generaties zich met elkaar, wordt de integratie in een wijk bevorderd. Daarbij maakt het niet uit of je elkaars taal begrijpt. Ook een mooie ontwikkeling: schaken wordt ook steeds vaker op een speelse manier verbonden aan meer fysieke sporten als tafeltennis en boksen. Onderzoek heeft al lang geleden uitgewezen dat bewegen, dansen, muziek en schaken – hoe mooi klinkt die combinatie wel niet – goed zijn voor de ontwikkeling van het brein. Daar kunnen nog meer ouders bewust van worden gemaakt. Dat zou een mooi haakje kunnen zijn voor de Schaakbond, die volgend jaar zijn 150-jarig bestaan viert. Een prachtig moment om het schaken groots te communiceren en bekende Nederlanders daarvoor in te zetten. Want de hierboven beschreven voorbeelden maken duidelijk, dat er voor ons schakers nog een wereld te winnen is.

Scan de QR-code en bekijk de de documentaire De Droomvermenigvulderaar.

SCHAKEN.NL