Schaakmagazine 2020 - oktober

Klassieke houten schaakstukken

Staunton 4

Koningshoogte: 87 mm, verzwaard/ met vilt, met houten kistje. Verkrijgbaar in Staunton 3 t/m 5 en ook in bruin (acacia) te bestellen. Clubkorting: vanaf 10 stuks 10% korting

Mahoniehouten schaakbord

Verkrijgbaar met of zonder coördinaten. Ingelegde velden, veldmaat 5 cm, afmeting 50x50 cm Clubkorting: vanaf 10 stuks 10% korting

Kartonnen doosjes schaakstukken

Clubkorting: vanaf 10 stuks 10% korting

Officieel orgaan van de Koninklijke Nederlandse

Schaakbond

Jaargang 127 – no 5 – oktober 2020

Hoofdredacteur

Jeroen Bosch

Aan dit nummer werken mee:

Bas Beekhuizen (foto’s)

Ad Bruijns (foto’s)

Sandor Czudar (foto)

Harry Gielen (foto’s)

Renée Gorter (foto)

Lennart Ootes (foto’s)

Frans Peeters (foto’s)

Harry Weller (foto)

Peter Boel

Arno Bosch

Jeroen Bosch

Herman Grooten

Erwin l’Ami

Pascal Losekoot

Bart Stam

Monique van de Griendt

Merijn van Delft

Paul van der Sterren

Karel van der Weide

Redactieadres

Frans Halsplein 5

2021 DL Haarlem

Tel: 023-5254025

E-mail

schaakmagazine@schaakbond.nl

Adreswijzigingen naar uw vereniging.

Sluiting kopij

20 november 2020

Bondsbureau KNSB

Frans Halsplein 5

2021 DL Haarlem tel: 023-5254025

E-mail:

bondsbureau@schaakbond.nl

Internet: www.schaakbond.nl

Vormgeving & Lay-out

Interface Communicatie, Ede www.ifcommunicatie.nl

Druk

Vellendrukkerij BDU – Barneveld

ISSN: 1385-8807

Cover: Deelnemers Eindhoven

Voorloper

foto: Bas Beekhuizen

foto: Renée Gorter

foto: Lennart Ootes

Online en achter het bord

In dit nummer een portret van Lauri Maris (12 jaar). Zij werd eerder dit jaar Online Nederlands Meisjeskampioen t/m 14 jaar maar zegt dat ze liever aan het bord schaakt. Ik denk dat ze de mening van veel schakers daarmee goed weergeeft. Fijn dat online schaken bestaat, maar het is nog leuker om tegenover een tegenstander achter een schaakbord te zitten. Veel schaakverenigingen zijn alweer met hun interne competitie begonnen, en nemen daarbij alle corona voorzorgsmaatregelen die nodig zijn. Na de persconferentie van 13 oktober hebben veel clubs hun clubavond alweer moeten opschorten. Wat betreft de externe competitie is er in vergelijking met vorig seizoen een afname van 30% van het aantal deelnemende teams aan de KNSB-competitie. De eerste ronde van de KNSB-competitie stond voor 31 oktober gepland – maar deze is vanwege de gedeeltelijke lockdown alweer naar achteren geschoven. Of de competitie in november wel mag starten zal afhangen van de corona-cijfers en de maatregelen van de overheid.

60 jaar schaken op Texel

De schaakclub op Texel telt slechts 16 leden, maar dat geringe aantal weerhield En Passant er niet van om in september een jubileumbundel (Mat op ’t Wad) uit te brengen. Alhoewel de vereniging in 1960 werd opgericht is het heel waarschijnlijk dat er al veel langer op het eiland geschaakt wordt natuurlijk. Dat staven de auteurs met onder andere verwijzingen naar Texel als handelscentrum in de VOC-tijd (schaken op schepen was heel gebruikelijk), bronnen uit de Texelsche Courant (o.a. een krantenbericht over een simultaan in 1909), en diverse verenigingen (vaak dam- en schaakclubs) die voor En Passant bestonden op het eiland. Bijzonder is ook dat de vereniging studie componist Yochanan Afek vroeg om

Zoals u in dit blad kunt lezen waren de grootmeesters Lucas van Foreest en Erwin l’Ami succesvol achter het bord. Maar ook online waren onze nationale (jeugd)toppers actief. Nederland nam deel aan de Online Olympiade, en Nederlandse talenten speelden mee op de Online Europese Jeugdkampioenschappen. Dat EJK verliep met een aantal medailles behoorlijk succesvol. Erwin l’Ami verdiepte zich in de NK-partijen van Jan Timman. De laatste bracht ook een fraaie partijverzameling uit. Schakers van heel diverse niveaus schrijven trouwens schaakboeken zoals Monique van de Griendt optekent. Verder in dit nummer aandacht voor schaakpsychologie en lesgeven op school. Veel leesplezier ook met de vertrouwde rubrieken.

Jeroen Bosch hoofdredacteur

70 jaar KNSB-lid

een speciale studie te componeren voor het jubileum waarbij de en-passant regel een rol moest spelen. -+-+-+-+

Afek - 60–jarig bestaan En Passant Texel (oplossing zie pagina 31).

Lucas van Foreest wint

In het Tsjechische Pardubice heeft Lucas van Foreest een mooi succes behaald. De jonge Nederlandse grootmeester gaf slechts 3 remises af om met 7,5 uit 9 het toernooi op zijn naam te schrijven. Hij was niet de enige Nederlander die

Pardubice

tevreden terug zal kijken: Robby Kevlishvili eindigde op de gedeelde tweede plaats met 7 punten en dat was en passant genoeg voor zijn tweede GM-norm.

We schreven dit jaar al eerder over trouwe clubleden die ook al heel lang lid zijn van de KNSB. UCS De Rode Loper wist met enige trots te melden dat hun erelid Nico van Harten sinds september 2020 70 jaar lid is van de KNSB. Van die 70 jaar is Nico al 62 jaar lid van de Rode Loper, waarvan hij clubkampioen werd in 1962 en in 1974. Alles bij elkaar noteerde hij tot nu toe in 166 notatieboekjes 2872(!) partijen zowel in de interne als de externe competitie, alsook in toernooien. Decennia lang zette Nico zich in voor de club als secretaris, teamcaptain maar ook gewoon als een enthousiasmerend lid om anderen te stimuleren voor de club.

De Rode Loper bestaat zelf dit seizoen overigens 90 jaar, en is ondanks de coronacrisis van plan om ten opzichte van vorig seizoen met een extra team deel te nemen aan de KNSB competitie.

+-+-+-+-mk-+-+-+ +-+-+N+R -+-+p+-+ zpn+-zP-+-+-zP-+-zP +-+-mK-+-

Paul van der Sterren

Is schaken sport?

Begin september ging er een golfje van ontzetting door de Nederlandse schaakwereld. De staatssecretaris van Financiën liet weten geen mogelijkheden te zien om de denksporten op dezelfde manier vrij te blijven stellen van betaling van BTW als de ‘echte’ sporten. Dit op grond van een uitspraak van het Europees Hof waarin was bepaald dat bridge geen sport is, omdat er slechts “een te verwaarlozen lichamelijke component” in zit. Dat ging dus om bridge, maar de consequentie is voor ons, schakers, hetzelfde: we moeten BTW gaan betalen. Nu heb ik zelf een beroepsschakersleven lang BTW ‘genoten’, zoals mijn belastingadviseur het altijd noemde, dus ik schrok hier niet direct van, maar de extra administratieve rompslomp voor bestuurders die hier het gevolg van gaat zijn is uiteraard niet leuk en de dreiging van een gedwongen contributieverhoging voor KNSB-leden evenmin.

Toch lijkt het me dat de verontwaardiging

over zowel de gerechtelijke uitspraak als de beslissing van de staatssecretaris (die ons nog een trap na gaf door het schaken uitdrukkelijk niet als “immaterieel cultureel erfgoed” te zien) niet zozeer voortkomt uit praktische bezwaren, maar uit gekrenktheid. Dus schaken zou géén sport zijn? Blijkbaar ervaren we verwijdering uit de sportwereld als een degradatie.

Maar is schaken sport? Tja, het is maar welke definities je hanteert. Juist daarom zal een rechter, die per definitie met definities werkt, uiteindelijk op ja of nee uitkomen. Maar verschraalt deze denkwijze de werkelijkheid niet, zoals ook een uitslag onder de notatie van een schitterende partij alle complexiteit, alle spanning en alle schoonheid van een confrontatie tussen twee creatieve geesten, tot een boekhoudkundige verdeling van het punt reduceert? Laten we om te beginnen trots zijn. Schaken is méér dan sport, zoals het ook meer is dan immaterieel cultureel erfgoed. Laten we

Kandidaat Voorzitter

Op de komende Algemene Vergadering (28 november) zal het bestuur van de KNSB als voorzitter voordragen: mevrouw Bianca de Jong-Muhren. De voorzitter van de KNSB wordt in functie gekozen door de Algemene

Vergadering. Bianca leerde al op 5-jarige leeftijd schaken en werd al jong gezien als een groot schaaktalent. Zo werd ze al op 12-jarige leeftijd Nederlands Meisjeskampioen in de leeftijd t/m 20 jaar. Ze vertegenwoordigde Nederland op vele Europeseen Wereldjeugdkampioenschappen met als hoogtepunt een gedeelde 1e/2e plaats op het Europees Kampioenschap voor meisjes t/m 18 jaar in 2004.

Ook als volwassene bleef Bianca de JongMuhren actief als topschaakster. Ze vertegenwoordigde Nederland als lid van het Nationale Team op diverse Olympiades. Ze eindigde meerdere malen als 2e op het NK-vrouwen en werd door de wereldschaakbond benoemd als damesgrootmeester (WGM).

ook praktisch zijn. Als we ergens voor erkenning of subsidie terecht kunnen enkel door even het masker van sporter op te zetten, dan doen we dat natuurlijk. Hein Donner, een van de grootste boegbeelden niet alleen van onze sport, maar ook van ons immaterieel cultureel erfgoed, stelde zich al in 1976 op het standpunt dat “schaken ver boven de fysieke sporten verheven is, ook al is het voor de subsidie beter dat niet hardop te zeggen.”

To be, yet not to be, that is the answer, om nog even een andere grootheid uit de literatuurgeschiedenis te parafraseren. Het zal de staatssecretaris niet op andere gedachten brengen, maar ons zelfrespect hoeft onder deze ‘degradatie’ echt niet te lijden.

Voor de functie van voorzitter van de KNSB is haar ervaring als voorzitter van de ChessQueens zeker zo relevant, evenals haar ervaringen op publicitair vlak als langjarig lid van de persdienst van het gerenommeerde Tata Steel Chess Tournament in Wijk aan Zee.

Geboorte

Goed nieuws van het bekende schaakkoppel Anne Haast en Stefan Kuipers. Op 7 september van dit jaar is hun dochter Fleur Kuipers geboren.

Monique van de Griendt

Jeroen Bosch

Online Olympiade: twee keer goud

De uitbraak van het corona virus zette een streep door de Olympiade die dit jaar in Moskou zou worden gehouden. De populariteit van de vele online toernooien verklaart waarom de wereldschaakbond vervolgens een online versie opzette. Dat was een beetje een haastklus, zoals onder andere blijkt uit het officiële logo waarop het schaakbord ‘verkeerd om’ op een beeldscherm is te zien. Desalniettemin namen er wereldwijd maar liefst 163 landen deel.

De FIDE had daarbij gekozen voor een unieke formule. Iedere wedstrijd werd gespeeld over 6 borden waarbij een land tenminste 2 vrouwen, 1 junior (t/m 20 jaar) en 1 junior meisje moest opstellen. Een nationaal team bestond uit 12 spelers in totaal – met 6 reservespelers kon er daarmee volop gewisseld worden. Je zou kunnen zeggen dat het motto van de FIDE gens una sumus (wij zijn een familie), zo extra goed uit de verf kwam. Als captain van het Nederlandse team moet ik zeggen dat het in ieder geval leidde tot grote betrokkenheid en een hecht teamgevoel. Iets dat zeker tot uiting kwam in de vele positieve berichtjes in de whatsappgroep van TeamNL.

Het Nederlandse team bestond uit: Anish Giri, Jorden van Foreest, Zhaoqin Peng, Anne Haast, Max Warmerdam, Machteld van Foreest, Benjamin Bok, Erwin l’Ami, Rosa Ratsma, Iozefina Werle, Liam Vrolijk, en Eline Roebers. Op papier het sterkst mogelijke team, op junior Lucas van Foreest na, die het niet zo heeft op het online schaak. Natuurlijk zorgt online schaken voor een grotere toevalligheidsfactor dan ons vertrouwde bordschaak. Het speeltempo is bijna altijd ‘versneld’ (hier was het 15 minuten per persoon en 5 seconden per zet), er zijn ‘cheaters’, je kunt een ‘mouseslip’ maken of een verkeerde ‘pre-move’, en het allerergste: je internet-

verbinding verliezen. Ten opzichte van het bordschaak hebben de partijen minder eeuwigheidswaarde, en stressbestendigheid, muis-vaardigheid en tactische slagvaardigheid zijn belangrijker dan de grote strategische lijn. Toch valt er ook achteraf nog wel wat te

Combinaties

genieten, maar misschien wilt u eerst zelf u tactische slagvaardigheid wel even testen?

Om 163 landen een beetje op hun eigen niveau te laten spelen had de FIDE een systeem in 5 Divisies verzonnen. Landen speelden in poules van 10 steeds

zaterdag en zondag). De nummers 1 tot en met 3 van iedere poule kwalificeerden zich zo voor het volgende weekend en een hogere divisie, waarbij er ieder weekend weer sterkere landen bijkwamen. Nederland startte in de 2e Divisie en was het aan zijn stand verplicht om te promoveren naar de zogenaamde Top Divisie. Simpel was die opgave echter niet met Spanje en Italië als kanshebbers in de poule, en met Zwitserland en Slovenië als mogelijke outsiders.

TeamNL kwam traag uit de startblokken met gelijke spelen tegen

J.

r+-+ntrk+ zp-+-wqp+p -zp-zp-vlpzP +-+Pzp-+L+P+P+-+ +-+-+QzP-+-vL-zPK+ tR-+-+-+R

Wat speelt u met wit?

Wit heeft altijd mooie compensatie voor zijn pion, maar hoe won Jorden hier op slag?

4. Rollot - Roebers -+-+-trk+ zpp+R+-+p -+p+-+p+ +-zPl+-snN+-+p+-zP +-+-+-zPPzP-sNP+-+ +-+-+-mK-

5.

r+-wqkvl-tr zpp+-+pzpp -+p+psn-+ +-+-+-vL-+-zPL+-+ +-+-+Q+P PzPP+-zPP+ tR-+-+RmK-

Het staat gelijk na 11...Le7, maar zwart pakte op d4. Wat volgde er toen?

6. Vrolijk-Makhnev r+q+r+k+ +pzpl+pzpp+-vl-snnzp +-+P+-+-+-sN-zP-+ zP-sN-vL-+P LzP-wQ-+P+ +-+RtR-mK-

Wit aan zet

Wat speelt u met zwart?

Zwart aan zet

1. Pool-Roebers

2. Georgiev-Giri

3.

van Foreest-Pancevski

Roebers-Ferkova

Slovenië en Italië. Kopman Anish Giri had veel aan zijn hoofd en scoorde slechts een half uit 3 op vrijdag. De zwakkere landen werden vervolgens met grote cijfers verslagen, maar de laatste ronde op zaterdag bracht een echte misstap in de vorm van een 2,5-3,5 nederlaag tegen Zwitserland. De dekselse Zwitsers speelden in ronde 8 vervolgens ook met 3-3 gelijk tegen Italië en dat zorgde voor een uitermate spannende laatste ronde. Nederland had zijn lot in eigen hand, maar moest wel winnen van het soevereine Spanje dat alleen gelijk had gespeeld tegen Slovenië en alle overige matches had weten te winnen!

Op bord 1 gaf Anish het goede voorbeeld.

Giri - Anton

g5. Anton voorkomt dat met het zoenoffer

28...Tg7! 29.Ld1!

Giri negeert de kwaliteit en bereidt alsnog g4 voor. 29.Lxg7+ Dxg7 gevolgd door ...h6 geeft zwart nog hoop.

29...Tg8 30.Dh4! e4 31.Le3

Nu lonkt de lange diagonaal.

31...Dg7 32.g4 Pfd7 33.f6 Df7

34.g5 Pe5 35.Lh5 Pg6 en nu wikkelde Anish af met

36.Lxc5! bxc5 37.Dxe4 Te8

38.Dd3 en met zijn gedekte vrijpion op f6 (en de irritante penning op het paard) staat wit helemaal gewonnen.

Max had een ingewikkelde Franse opening uitstekend behandeld, en stond de hele partij veel beter. Inmiddels is het tijd om te oogsten:

33.Pd4! e5 34.Pxf5 Tg5 35.

Db6! Dc8 36.Da7+ Ke6 37.Tb8

Wit wint na het directe 37.De7+

Kxf5 38.d7 Dg8 39.d8D Txg2+

40.Kh1 maar de zet van Max is ook prima. De spelers hadden vanaf nu steeds maar een paar seconden ter beschikking.

37...Dd7 38.Pd4+!? exd4

39.Dxa6 Dxd6 40.Db7 Kf5?

41.Dh7+! Kf4 42.g3+ Txg3+

cruciaal voor het bereiken van de Top Divisie.

47.cxd3 Dd4+ 48.Kf1 Dxd3+

49.Ke1 Dxd8 50.a6 Dh4+

Da4+ 52.Dc2 Da1+

Dxa6+ 54.Ke3 Df6 en Anne won eenvoudig.

0–1

Zo mocht Nederland het het volgende weekend weer proberen in de Top Divisie. De eerste ronde tegenstander was Azerbeidzjan.

Mamedyarov - Giri

Stelling na 26...Pf6

Het loperpaar tegen het paardenpaar, dat lijkt gunstig voor de lopers, maar wit moet wel uitkijken dat zwart (met zijn mooie pionstructuur) niet een goede blokkade kan opzetten. Giri ruilt nu eerst een verdediger.

27.Tg3 Txg3 28.hxg3!

Om verder te gaan met g3–g4–

1–0 na 63 zetten.

Op bord 2 kon Jorden het echter niet bolwerken tegen een ontketende Alexei Shirov. De Spaanse Let scoorde 8 uit 9 in deze groep – een fenomenale prestatie. Spanje had meer topscorers opgesteld die laatste ronde, terwijl ze zelf al geplaatst waren wilden ze duidelijk hun sportieve plicht doen. Op het laatste bord verloor Eline van WFM Eizaguerri (5 uit 5!), en Max Warmerdam moest het opnemen tegen Henderson de la Fuente die 7,5 punten bijeen had gespeeld in de voorafgaande 8 partijen.

Warmerdam - Henderson

43.fxg3+ Kxg3 44.Tg8+ Kh4

45.Df5 en opgegeven.

1–0

Zhaoqin Peng speelde remise tegen Ana Matnadze en dat betekende een 2,5-2,5 tussenstand, met Anne Haast nog online.

Hernandez - Haast

Stelling na 17.Tad1

Mamedyarov had een pion geofferd in een Alapin variant van het Siciliaans onder andere om de zwarte rokade te voorkomen. Anish zijn volgende zet is in een rapid partij heel kansrijk. 17...h5!? 18.Kh1

Beter was 18.Ld4 en het staat ongeveer gelijk ondanks zwarts pluspion.

Stelling na 45...De5

Anne was in deze partij vrijwel verloren uit de opening gekomen, en dat ze deze verloren stelling nog had weten te bereiken was al bijna een wonder.

46.Ld8?

De enige winstzet is 46.a6!.

46...d3!

Stelling na 32...Da8

En wit is erin getuind! Dit was

18...h4! 19.h3 Th5

Een fraaie manoeuvre om de toren in het spel te betrekken. 20.De2 Tf5 21.Pf3 Pc4 22.Lc1?

Juist was 22.Lf2 om zich schadeloos te stelling op h4.

22...Lxf4 23.b3 Pd6 24.Lxf4

Txf4 25.Pxd5 Lxd5 26.Txd5 Df6 Zwart heeft een pion meer en wat vervelende druk. Veld g3

Anish Giri (foto: Lennart Ootes)

-+-+-+rmk zp-zp-wqr+p -zp-zp-sn-vL +-sn-zpP+-+P+-+-+ +-zP-tR-+Q P+L+-+PzP +-+-+RmK-

-+-+r+-mk zp-zp-+q+p

-+-zp-zPn+ +-zp-+-zPL

-+P+-+-+ +-zPQ+-+P+-+-+P+ +-+-+RmK-

+Q+psN-+-+-+-zP-+ +-sN-vL-+PzP-+-+PzP +-+R+RmK-

Max Warmerdam (foto: Frans Peeters)

lonkt voor het zwarte paard.

27.Te5 Pf5 28.Kh2

r+-+-+k+ zpp+-+pzp-+-+-wq-+ +-+-tRn+-+-+-tr-zp +P+-+N+P P+-+Q+PmK +-+-+R+-

Verleidelijk is 28...Pg3 29.Te8+

Txe8 30.Dxe8+ Kh7 31.Td1 maar dit is nog niet zo eenvoudig. Het beste is nu 31...Txf3! 32.gxf3

Dxf3 33.De1. In plaats daarvan trok Anish wat tijd uit en berekende de winst:

28…Pd4! 29.De3

29.Te8+ Txe8 30.Dxe8+ Kh7 31. De3 Pxf3+ 32.gxf3 en dit wint heel makkelijk voor zwart omdat - naast zijn pluspion - de witte koning voor altijd slecht staat.

29...g6 30.Te4 Pxf3+ 31.Txf3

Txf3 32.Dxf3 Dxf3 33.gxf3 en dit toreneindspel was een kolfje naar Anish’ zijn hand.

33...Td8! 34.Txh4 Td2+ 35. Kg3 Txa2 36.Td4 Tb2 37.b4 Kg7 38.h4 Kf6 39.f4?! Kf5

40.Td5+ Ke6 41.Te5+ Kd6 42. b5? f6 43.Te8 Txb5 en nu was het makkelijk.

44.Tg8 Ke6 45.Txg6 Kf7 46. Tg4 a5 47.Kf3 a4 48.Tg1 a3

49.Ta1 Tb3+ 50.Ke4 b5 0–1

Machteld, Peng en Jorden verloren hun partijen, maar omdat Max won leek een gelijkspel er in te zitten.

Haast - Mammadova

we hierboven zagen ook nog een deel van haar verloren stellingen. Deze partij is een uitzondering, waarbij we moeten bedenken dat ze weinig tijd had op dit moment.

54.Pxb2

Makkelijk is 54.Pc3! a4 55.d5 b1D 56.Pxb1+ Kb2 57.d6.

54...Kxb2 55.Kb5?

Ai dit lijkt te winnen maar Anne heeft even een Reti-manoeuvre overzien. Het valt niet mee om met weinig tijd te zien dat wit na de wedren 55.d5 a4 56.d6 a3 57. d7 a2 58.d8D a1D een technisch gewonnen eindspel overhoudt: 59.Dd2+ Kb1 (59...Ka3 60.Db4+ Ka2 61.Db3 mat) 60.Kb3!

Wit staat beter maar niet gewonnen na 46...Ke6! 47.Kd4 Te3 48.c5 Kd7 49.c6+ Kc7. Henderson was echter 46...Te3+ van plan, maar dat verliest na 47.Kf5 Te5+ 48.Kf6 Tc5 49.h3 a4 50.Tb2 Txc4 51.Td2+ Kc6 52. Kxg5.

In plaats daarvan ontglipte hem de zet 46...Tf3 en na 47.gxf3 1–0

Een echte ‘mouseslip’. Een ander kras voorbeeld was een zwartpartij van Rosa in de 2e Divisie waarin ze opkeek hoe haar tegenstandster na 1.e4 haar 1… e5 beantwoordde met 2.f3?. Het ging definitief mis tegen Spanje in het onderstaande fragment.

Garcia - Roebers

J. van Foreest - Maurizzi -+ktr-vl-tr zpp+-zppzpp -+-+-sn-+ +-+l+-+-+-sN-+-+ +-zP-vLP+PzP-+-+PzP tR-+-mKL+R

Stelling na 12…Ld5

13.c4! e5 14.Pb5

14.Pc2 wint pion a7.

14...Lb4+ 15.Kf2 Le6?

Zwart is te optimistisch, zijn voorsprong in ontwikkeling geeft geen compensatie voor de pion. Nodig was 15...a6 16.cxd5 axb5 17.a3 Le7 18.d6! en met zijn loperpaar staat wit wat beter.

16.Pxa7+ Kb8 17.Pb5 Pd7 18. Le2 f5 19.Thd1 f4? 20.La7+ Kc8 21.c5! Pb8

21...Lxc5+ 22.Lxc5 Pxc5 23.Tdc1 wint het paard.

22.Pd6+ Kc7 23.Lb6+ Kc6

24.Lb5 mat!

55...Kb3! en nu levert de wedren wel remise op 56.d5 a4 57.d6 a3 58.d7 a2 59.d8D a1D en remise na nog een paar zetten. ½–½

Deze wedstrijd zette een beetje de toon. Tegen de sterke landen lukte het net niet. Nederland verloor nu bijvoorbeeld met 2,5-3,5 van Spanje (Shirov versloeg deze keer Benjamin Bok). Max smaakte het genoegen om andermaal Henderson de la Fuente te verslaan. Het slot illustreert een typisch online fenomeen.

Warmerdam - Henderson

Stelling na 41...De4 Na een wilde partij moet wit nu eeuwig schaak houden met 42. Dd7+ Ka6 43.Da7+ Kb5 44.Dd7+.

In plaats daarvan volgde

42.d5? Df4+

Een logisch schaak, zeker wanneer je nog maar seconden hebt, maar winnend is 42...Kxc5! 43.Dc8+ (43. Tc1+ Kb4 44.Tc4+ Dxc4 45.dxe6 e1D+ 46.Kxe1 Dxe6+) 43...Kb4

44.Dc4+ Dxc4 45.bxc4 Txb6. En ook de lastig te vinden zetten 42...Td6! en 42...Te7! winnen.

43.Kg1 Te4?

Genoeg voor remise is nog 43... Kxc5 44.dxe6 De3+ 45.Kh1 Pg3+

46.Kh2 Pf1+ 47.Kh1 Pg3+.

44.Lf2 Pe3 45.b7

1–0

Stelling na 53...b2

Anne wint bijna altijd al haar gewonnen stellingen en zoals

Stelling na 46.Ke4

Nederland was na een kansloze nederlaag in ronde 7 tegen Oekraïne definitief uitgeschakeld voor het vervolg en sloot het toernooi in ieder geval in stijl af met ruime overwinningen op Frankrijk en Slowakije.

1–0

Terwijl zijn teamgenoten nog in het vroege middenspel zaten kon Jorden die razendsnel had gespeeld, de felicitaties in de groepsapp in ontvangst nemen. Uit diezelfde 4,5-1,5 overwinning tegen Frankrijk is dit fragment.

Sebag

- Ratsma -+-trqtrk+ +-+-vlpzpp+pzpl+nzp +-+-zp-+-+P+P+-+ +PsN-vLN+P P+-+QzPP+ +-tRR+-mK-

Stelling na 16.De2

De Fransen hadden een opvallende teamopstelling, waarbij ze Marie Sebag zowel op een ‘mannenbord’ als op een vrouwenbord konden inzetten. Zo kon het gebeuren dat Rosa zwart had tegen de sterkste

-+-+-+-+ +-+-+-+-+-+-+-+ zp-+-+-+-+KzP-+-+ mk-+-+-+-zp-+-+-+ +-+N+-+-

-+-+-+-+ +-+-+-+-

-+-+-+-+ +-+-+-+-+-+-+-+ +K+-+-+-+-wQ-+-+ wqk+-+-+-

-+-+-+-+ +-+-+-+-+-mk-+-+ zp-+-+-zp-+P+Kzp-+ tr-+-+-+P+R+-+PzP +-+-+-+-

-+-wQ-+-+ +-+-+p+-zP-+r+p+

Franse speler. 16...f5!

Dit is de manier om gebruik te maken van de extra pion in het centrum en van het zwarte loperpaar.

17.exf5 Lxf5 18.Td2 Df7 19. Pe1

Sebag verhindert 19...Lxh3 maar ...d5 toelaten is nog erger.

19...d5 20.cxd5 cxd5 21.Lb6

Td7 22.Pd3

22.Dxa6 d4 gevolgd door ...Lg5 verliest ook de kwaliteit.

22...Lg5 23.Pc5 Lxd2 24.Dxd2

Td6 en na nog een paar zetten gaf de grootmeester zich gewonnen. 0–1

Nederland ging dus niet door naar de knock-out fase en dat was niet zo vreemd gezien de bezetting van deze eerste online Olympiade. Op de FIDElandenranglijst vormen Rusland, de Verenigde Staten, China en India de top-4. China werd in de 1/8 finales uitgeschakeld door Oekraïne (de nummer 5 van de wereld), maar de overige 3 landen haalden de halve finales. Zo random is het internet rapidschaak dus ook niet!

De finale India bereikte de finale door Polen te verslaan, en het topduel tussen Rusland en de VS eindigde

in een overwinning voor de Russen. De eerste match tussen India en Rusland eindigde in 6 remises. De tweede match in de finale werd ontsierd door een grote globale internetstoring. Humpy Koneru verloor haar verbinding en kon voor het verstrijken van haar tijd weer opnieuw verbinding maken. Met weinig tijd was ze vervolgens kansloos tegen Aleksandra Goryachkina. Drie partijen eindigden in remise. En in de twee andere partijen slaagden de Indiase spelers er niet in om hun contact met het internet weer tot stand te brengen.

+p+-+kzpp p+l+-+-+ +-+ntRp+N+-+-+-+ +P+-+-zPP+-+-zPLzP +-+R+-mK-

Stelling na 25.Te5

Hier verloor Nihal zijn connectie, na 25...Pb4 26.Txd8 Txd8 27.Lxc6 Kf6! staat het helemaal gelijk.

(1–0)

Oplossingen combinaties

2. Georgiev - Giri, NoordMacedonië-Nederland

Divya - Shuvalova -+-tr-vl-+ +lwqn+pzpk r+-+p+-zp +p+pzPn+p+pzP-vLNzP zP-zP-+NzP-zPLwQ-zP-+ tR-+-tR-mK-

Stelling na 23...Ta6 Vanuit een Konings-Indisch in de voorhand is het helemaal misgegaan met de Russische. Zwart heeft geen tegenspel op de damevleugel, terwijl wit vrij spel heeft op de koningsvleugel. De Indiase had het nu meteen uit kunnen maken met 24.Pxh6! gxh6 25.g4, en ook met 24.Pe3 g6 25.Pxf5 gxf5 26.g4 viel de winst binnen te halen. Maar haar voorbereidende zetten

24.Kg2 Dc8 25.Th1 Kg8 veranderen niets aan het feit dat wit strategisch volledig gewonnen staat. Ook Divya verloor nu haar verbinding. (0–1)

India protesteerde vanwege het globale karakter van de storing. De Russische FIDE president Arkady Dvorkovich liet de

beslissing aan de twee overige leden van de commissie van beroep, maar toen deze niet tot een unaniem besluit wisten te komen, nam hij het controversiële besluit om zowel Rusland als India het goud toe te kennen. Dit tot vreugde van de Indiase fans, en tot overduidelijke frustratie van diverse Russische spelers op de sociale media.

De partij ging verder met 17.De2

Maar goed voor wit is de fraaie combinatie 17.Pfxe5! Pxe5 18. Pxe5 Lxe5 en nu 19.Dd4! na 19... Lxd4 wordt de zwarte koning matgezet, en na 19...Pf7 wint wit met 20.Lxf7 Txf7 21.Dxe5+ Dxe5

22.Lxe5+ een pion bij uitstekende stelling. 17...b5! 18.Pcd2

b4 19.axb4 axb4 20.Lxe5

20.Lf7! Pxf7 21.Txa8 bxc3 22.bxc3 is beter voor zwart. 20...Pxe5

21.Pxe5 Dxe5 en zwart won overtuigend. 0–1

Georgiev won een gezonde pion met 28.Lxf5! Txc5 29.Dxc5 Df6 29...Dxc5 30.Le6+ is de pointe. 30.Lh3 Tf8 31.Tf1 a4

32.Lg2 en alhoewel Anish ergens nog een kansje kreeg op lijfsbehoud won de jeugdwereldkampioen van 1983. 1–0

3. J. van Foreest - Pancevski, Noord-Macedonië-Nederland

33.Lc6! Tc8 33...Pc7 34.Lxa8 Txa8 is ook gemakkelijk gewonnen voor wit. 34.Lxe8 en opgegeven vanwege 34...Tfxe8

35.Txa7 Dxa7 36.Dxf6 Kf8 37.Lg5 en mat. 1–0

4. Rollot - Roebers, FrankrijkNederland 37...Ph3+! Ook niet slecht is 37... e3 38.hxg5 exd2 maar na 39.Pc3 speelt wit nog even. 38.Kh2 Tf2+ 38...Le6 39.Td6 Tf2+ 40.Kh1 Ld5 wint ook, maar Eline’s zet is beter. 39.Kxh3 Le6+ 40.g4 Lxd7 en zwart won. 0–1

5. Roebers - Ferkova, SlowakijeNederland 11...Dxd4? 12.Lxc6+! bxc6 13.Dxc6+ Dd7 14.Dxa8+ en wit

won snel. 1–0

6. Vrolijk - Makhnev, KazachstanNederland

18...Lxh3! 19.gxh3 Dxh3 Er dreigt ...Ph4 en ook ...Pg4. 20.Lb1 Ph4 21.Te2 Pg4 22.Pe4 Lc5!?

23.Pxc5 Pxe3? 23...Txe3! 24.Txe3 Pxe3 25.Te1 Dg3+ 26.Kh1 Phg2 wint, bijvoorbeeld 27.Tc1 Dh3+ 28.Kg1 Pg4!. 24.Pe4? 24.Tde1! en zwart heeft niet beter dan eeuwig schaak na 24...Dg3+ 25.Kh1 Pf3

26.Pxf3 Dxf3+ 27.Kg1 Dg3+. 24... Pxd1 25.Dxd1 f5 26.Pc5 Te3!

27.Txe3 Dg2 mat. 0–1

Rosa Ratsma (foto: Harry Gielen)

Esipenko - Nihal

-+-tr-+-tr

1. Pool - Roebers, EstlandNederland

‘Alle kinderen verdienen schaakles!’

Op veel scholen kun je schaken. Clubtrainers en leerkrachten, maar ook enthousiaste (groot)ouders zetten zich hiervoor in. Lees hoe zij dit aanpakken en waarom ze er zo van genieten.

De school van haar dochter zocht vrijwilligers voor het Creacircuit: drie ochtenden met creatieve activiteiten. Anna ten Caat meldde zich aan om schaakles te geven. Ten Caat: ‘Dat ging heel goed, de acht kinderen uit groep drie, vier en vijf leerden snel en de school vroeg me voor een volgende keer, maar toen kwam het coronavirus. Hopelijk krijgt het nog een vervolg. ’

Ten Caat leerde haar dochter op driejarige leeftijd schaken. ‘Op die leeftijd leerde ik het ook, van mijn vader. Ik speelde in de jeugdcompetitie, maar op de middelbare school stopte ik hiermee. Ik kreeg andere prioriteiten en het ontbrak aan goede begeleiders die het spel boeiend wisten te maken. Af en toe speelde ik nog wel wedstrijden.’

Wat-als-analyse

‘Ik heb mijn dochter bewust kennis laten maken met schaken’, zegt Ten Caat. ‘Het is goed voor de concentratie, voor out-of-thebox denken en voor vooruitkijken. Deze vaardigheden neem je mee in je leven. Daarnaast scherpt het je analytisch vermogen en krijg je een helicopterview. Je ziet het geheel - het hele bord - en de onderdelen: de relaties tussen de stukken. Bovendien

kijk je ook nog opzij, naar de alternatieven. Je doet een mini wat-als-analyse.’

Dochter Emma is negen en heeft dus al zes jaar schaakervaring. Ze speelt bij ‘Anish Giri’, de jeugdafdeling van Schaakvereniging Lekstroom in Nieuwegein. Emma vertelt dat ze in een groepje van tien kinderen zit. ‘Maar er zijn maar twee meisjes! Ik was de eerste en heb foldertjes uitgedeeld aan klas genoten. Een goede vriendin van me vond het ook leuk dus dat is heel gezellig. Ik houd ervan dat je allerlei tactieken kunt doen. Je bedenkt een plan, gaat vooruitdenken en aanvallen.’

Sprookje

Ten Caat: ‘Ik probeer schaken spannend en glossy te maken. Ik let op de lichaamstaal van de kinderen. Als ik belangstelling zie, ga ik door met het verhaal. Ik begon de eerste les met ‘Schaken is oorlog’, maar dat werkte niet. Toen probeerde ik: ‘Houden jullie van sprookjes? Dat sloeg wel aan. Dus ik begon over de koning en zijn vrouw, de koningin. Die hebben paarden en raadsheren, de lopers. Ik speelde met m’n stem, lette op de intonatie. Ik vertelde over de schaakstukken net zoals je een sprookje vertelt. De

aandacht was meteen terug en de kinderen gingen mee in het verhaal.’

Pluskinderen

Johan van den Brink van de Veenendaalse Schaakvereniging geeft les op De Bron, de school van zijn zoon, aan zo’n vijftien Pluskinderen. De schaakles loopt het hele schooljaar door. De groep van kinderen die wat extra’s aankunnen, schaakt een uur per week. Daarnaast kunnen ze ook voor Spaans of filosofie kiezen. De pluslessen zijn opgenomen in het taal- of rekenprogramma. Van den Brink was van plan om van lesgeven

Ben Eggink met kleindochter aan het schaken.

Ben Eggink

school niet meer binnen. ‘Ik was vorig jaar september begonnen met de schaakles, dus heb wel zo’n acht maanden ervaring opgedaan. Nu heb ik weer een vaste baan in de IT. Ik heb bedongen dat ik tijdens school uren ruimte kan maken om schaakles te geven, mocht dat weer van start gaan.’

‘Ik wil schaken onderdeel maken van een breder programma met robotica, program meren en werken met data. Dat is mijn vak en op school riepen ze daarvoor vaker mijn hulp in. De leerkrachten hebben zoveel te doen en de reguliere lessen zijn al een uitda ging. Veel kinderen kunnen tegenwoordig niet goed lezen en rekenen. Ik zou minimaal drie schaaklessen willen geven en de geïnte resseerde kinderen online verder willen laten gaan met Chessity.’

Van den Brink hoopt dat de schoolkinderen zich ook melden op de schaakvereniging. Een paar deden al wel mee aan het lokale jeugdtoernooi. De club in Veenendaal heeft zo’n veertig seniorleden en tien tot vijftien jeugdleden. ‘Het is bij de start van het seizoen weer spannend hoeveel kinderen terugkeren, maar tot nu toe lijkt de opkomst goed. De eerste avond gaf de oudere jeugd een simultaan, konden ouders ons vragen stellen, lieten we Chessity zien, gaven we de beginners les en kreeg iedereen een drankje. Zo krijgen ook nieuwe leden een warm welkom. ’

Sadistisch schaak

‘Op school gaat het er vooral om dat je de kinderen enthousiast maakt voor schaken. Dat kan op veel manieren. Ik laat filmpjes zien en vertel verhalen, bijvoorbeeld de legende over de verdubbeling van rijstkorrels op elke veld van een schaakbord. De hoeveelheid mogelijkheden die je dan krijgt, dat maakt altijd indruk. Ik doe ook veel spelletjes. Een heel populaire is sadistisch schaak. Daarbij speel ik tegen de één, terwijl de ander een schaakpuzzel oplost. Zodra dat is gelukt, mag dat kind één van mijn stukken in de beginpositie terugzetten. Dat vinden ze enorm leuk!’

Van den Brink: ‘Als je net als ik, wilt lesgeven, stap dan zelf op de school af. Veel scholen zijn welwillend. Als je opziet tegen zo’n hele schoolklas, geef dan aan dat je graag met een klein groepje begint. Ik zou willen dat de overheid zorgt voor stabiliteit en continuïteit in het schaakonderwijs en extra uitdaging voor kinderen die meer aankunnen. Er zijn volgens mij genoeg schakers met een brede kennis die hieraan bij willen dragen, maar die moeten ook in hun onderhoud kunnen voorzien.’

Bollebozen

Ben Eggink geeft sinds vier jaar les op de Canadaschool in Doetinchem, waar zijn kleinkinderen op school zaten. Als oudbasisschoolleerkracht benaderde Eggink zelf de school die al ervaring had met damles en enthousiast reageerde. Zo’n veertig kinderen vanaf groep vier hebben inmiddels schaken geleerd. Vanwege zijn leeftijd (69 jaar) wil Eggink pas weer lesgeven als er een coronavaccin is.

Eggink: ‘Vaak willen scholen schaken alleen aanbieden aan de bollebozen, in Plusklassen bijvoorbeeld. Ik vind dat alle kinderen het recht hebben om kennis te maken met schaken. We begonnen met een rooster, onder schooltijd, van lessen van drie kwartier. Kinderen die er belangstelling voor hadden, konden meedoen. Toen ik nog fulltime voor de klas stond, maakte schaken ook al deel uit van mijn lessen.’

Kampioensteam

‘Ik breng de kinderen de beginselen van het schaakspel bij’, vertelt Eggink. ‘Ik ken mijn beperkingen, veel meer kan ik ze niet leren. Ik ken ook de kracht van computers, zoals Lichess, daarmee kunnen ze verder. Het gaat om het enthousiasme, niet al té fanatiek, al ben ik ook een wedstrijdteam gestart. We deden mee aan de schoolschaakkampioenschappen van Doetinchem. Het eerste jaar werden we derde, het tweede jaar tweede en het derde jaar waren we kampioen!’

‘Als je deel uit wilt maken van het wedstrijdteam, dan moet je er wel wat voor doen. Dus ook schaken buiten school en je verbeteren. Ik vraag de kinderen wie van hun familie schaakt. Als dat niemand is, dan zeg ik dat ze de anderen het spel moeten leren. En dan vertellen ze dat ze een schaakbord

hebben gekregen voor hun verjaardag. Dat is toch geweldig?’

Bach

‘Ik heb de school overtuigd van het nut van schaken. Dat zijn de bekende punten: het stimuleert creativiteit en scherpt de concentratie. Zo had ik een jongen met ADHD, die stuiterde altijd. Maar tijdens het schaken zat hij een half uur volledig geconcentreerd achter het bord. Ik zette er dan muziek bij op, zachtjes natuurlijk: Bach en Vivaldi. Dan kwam er een sfeertje in de groep... heel bijzonder.’

‘Het is zo’n fascinerend spel. Je moet de kinderen het vonkje aanbieden en dan hopen dat verder gaat. Het gaat vooral om het plezier, maar je moet ook leren verliezen. Zelf heb ik schaken geleerd van mijn broer, toen ik een jaar of acht was. Ik ben nooit lid geweest van een schaakclub, maar volg alle toernooien. Zo was ik ooit in Baden-Baden waar Judith Polgar simultaan gaf. Zo’n klein grietje was het toen, tegen twintig van die kerels. Ze won achttien partijen en maakte twee remises. Ik doe dus extra mijn best om de meisjes erbij te betrekken. Die kunnen het net zo goed.’

De KNSB wil alle kinderen de kans geven om te leren schaken. Dat kan als er veel enthousiaste schaaktrainers zijn. Daarmee komen we graag in contact. Geef jij schaakles aan kinderen? Laat het ons weten en sluit je bijvoorbeeld aan bij onze appgroep voor schoolschaakleraren.

Meedoen? Mail Lise ten Holder: ltholder@schaakbond.nl

Emma ten Caat hier in een simultaan tegen GM Jan Werle.

EK Jeugd Online: Zilver en twee keer brons

De Europese Jeugdkampioenschappen vonden dit jaar online en in aangepaste vorm plaats: van 18 t/m 20 september werden 9 ronden rapid in drie dagen afgewerkt. GM

Casper Schoppen behaalde zilver bij de jongens t/m 18 jaar en Eline Roebers brons bij de meisjes t/m 14 jaar. Robin Duson, Cato de Zoeten, Eline Roebers en Wendy Huang behaalden met hun gecombineerde score bovendien brons in het teamklassement bij de meisjes.

Het moge duidelijk zijn dat een echt EJK met bijbehorende spannende reis naar een andere Europees land veel leuker is, maar in deze lastige tijden is het fijn dat er toch een EJK werd georganiseerd. Voor Nederland speelden 23 deelnemers mee in de leeftijdscategorieën t/m 18 jaar, 16 jaar, 14 jaar en 12 jaar. Het speeltempo bedroeg 25 minuten + 5 seconden per zet. Het speelplatform bij dit evenement was het relatief nieuwe Tornelo, hetgeen als uniek kenmerk heeft dat het normale offline schaken zoveel mogelijk wordt nagebootst. Zo is premoven (je zet alvast uitvoeren

gezet) niet mogelijk, en alles wat normaal gesproken bij online schaak is geautomatiseerd, ging nu via een heel team aan online arbiters. De spelers moesten wel continue zoom ingeschakeld hebben. Het EK gevoel werd versterkt doordat de deelnemers zoveel mogelijk vanaf dezelfde locatie speelden. Nederland had speellocaties in drie steden, vanwaar de spelers gezamenlijk, vanaf hun eigen laptop, hun toernooi speelden: Amsterdam, Groningen en Eindhoven. Yichen Han (woont in Engeland), Alexander Rutten (woont in Amerika) en Eline Roebers (verkoudheid), speelden vanuit huis. De speellocaties mochten er

wezen: De Tolhuistuin in Amsterdam (5 minuten met het pontje vanaf CS), het kantoor van Thinc Ahead (zie thincahead. nl) in het hippe SX-gebouw in Eindhoven, en een Van der Valk hotel in Groningen.

Voor de technische ondersteuning en om fair play te waarborgen, was er op iedere speellocatie een arbiter aanwezig. Dertien van onze deelnemers speelden vanuit Amsterdam, hetgeen voor een extra logistieke uitdaging zorgde. Vandaar dat Lennart Ootes voor de begeleiding binnen de speelzaal en ikzelf voor de begeleiding buiten de speelzaal aan het Nederlandse team werden toegevoegd. Lennart is internationaal zeer ervaren en werkt voor een hele reeks aan toptoernooien (zie lennartootes.com voor een indruk). Om te wennen aan Tornelo, had Lennart op de woensdagavond voor het EK een testtoernooi georganiseerd voor alle Nederlandse deelnemers en dat bleek niet onbelangrijk in de aanloop naar het kampioenschap. Een verwarrende factor was overigens dat de organisatie rapidratings (bij veel spelers laag of niet bestaand) en gewone

ratings door elkaar gebruikte, zodat het niveau van de tegenstanders nooit meteen duidelijk was en het toernooiverloop ook wat random leek. Los van dit soort minpunten, blijft het bijzonder dat op 100 verschillende locaties in 40 verschillende landen werd gespeeld.

Ik kan maar een paar schaaktechnische hoogtepunten belichten. We beginnen bij de koningsklasse, daarna de andere jongens en we bewaren het beste voor het laatst: de teammedaille van de meiden, waarmee duidelijk is dat er een nieuwe generatie zit aan te komen.

De kopman van de Nederlandse delegatie was zonder twijfel Casper Schoppen. De jonge grootmeester uit Utrecht was als tweede geplaatst bij de jongens t/m 18 jaar, achter de sterke Russische grootmeester Andrey Esipenko (2682 en nummer 51 op de wereldranglijst). Beiden begonnen met een perfecte 4 uit 4 start en troffen elkaar in de 5e ronde:

Schoppen – Esipenko r+-+qtr-+ zp-+nvlpzpk

Stelling na 19…Pd7

Tolhuistuin (foto: Lennart Ootes)

Zilver voor Casper Schoppen. (foto: Lennart Ootes)

20.Txd5!

Een heerlijk positioneel kwaliteitsoffer.

20...exd5 21.Df5+ Kg8 22.Lf1

Pc5 23.Tc1

Hier was 23.Pd4! de juiste zet geweest om het initiatief vast te houden en de stelling te domineren.

23...Pe4 24.Lh3 Ld8 25.e6

fxe6 26.Dxe6+ Kh8 27.Pe5

27.Dxd5 was nauwkeuriger.

27...Lf6 28.Pd7 Tf7 29.Dxd5

Hier begint Casper een beetje de draad kwijt te raken.

29.Dxe8+ Txe8 30.Pxf6 Pxf6

31.Kg2 is ongeveer gelijk.

29...Pxg3

De stelling wordt nu in rap tempo steeds chaotischer. 29...Td8 was lastiger geweest voor wit.

30.Tc7?

30.fxg3 Dxe3+ 31.Kh2 is nog in balans.

30...Td8 31.Le6 Te7 32.Pxf6

Txd5?

Het koelbloedige 32...gxf6 geeft zwart winnend voordeel.

33.Pxe8 Txe6 34.Tc8 Kh7 35.

Pc7 Td1+ 36.Kg2 Tc6

36...Txe3 37.fxe3 Pf5 was prima geweest voor zwart.

37.Kxg3 Td7 38.Lf4 g5 39.

hxg5 hxg5 40.Le5 Tc5 41.Te8

-+-+R+-+ zp-sNr+-+k -+-+-+-+ +ptr-vL-zp-+-+-+-+

+-+-+-mKPzP-+-zP-+ +-+-+-+-

Nu had Esipenko met 41...Tcxc7

42.Lxc7 Txc7 remise kunnen maken, in plaats daarvan ging hij met 41...Kg6? objectief te ver, maar uiteindelijk werd het na 70 zetten toch remise.

Na deze bloedstollende remise gingen beide grootmeesters in de zesde ronde verder met winnen, maar in de zevende ronde kon Casper het moordende tempo niet meer bijbenen. De partij liep van meet af aan niet lekker en in het eindspel ging onze man met de kop door de muur. Dat was natuurlijk stevig balen, maar de

achtste ronde leek weer een soepele overwinning te gaan worden. Helaas wist de tegenstander met remise te ontsnappen. In de laatste ronde wist Casper echter orde op zaken te stellen (totaal 7 punten), en met een mooie partij de zilveren medaille te bemachtigen.

Schoppen - Remizov -+-tr-trk+

(5,5) begon wel goed met 3 uit 3, maar wist daar geen goed vervolg aan te geven en oogde ontevreden over zijn spel. Siem van Dael (4,5) maakte dit toernooi een ongeconcentreerde indruk. Khoi Pham (3,5) kwam te vaak in tijdnood, hetgeen veel punten kostte. Een keer een minder toernooi is natuurlijk niet erg, zolang je evalueert wat er mis ging en er in de training weer hard tegenaan gaat.

Yichen Han was onze grootste troef bij de jongens t/m 14 jaar. Wellicht had hij zelf op meer gehoopt dan 6 uit 9, maar zijn flitsende aanvalspartij uit de tweede ronde mag er zijn.

beantwoorden met 15.Lxg7 zonder last te hebben van een pijnlijk schaakje.

14.Lxf6 gxf6 15.Dxf6

Hiermee pikt wit de derde pion op, voor het geofferde stuk.

15...Tg8 16.Td5!

Dit is een belangrijke schakel in het witte aanvalsschema. 16.Pd5 blijkt niet overtuigend te zijn na 16...Le6.

16...Dc7 17.Te5+ Le6 18. Txe6+!

Een prachtige slotpointe, wit wint het stuk terug.

18...fxe6 19.Dxe6+ De7 20. Dxg8 Kd7 21.Td1+ Kc6 22. Dc4+ Kb6 en meteen opgegeven.

1–0

Alexander Rutten (5,5) en Leandro Slagboom (4,5) deden het ook prima.

Bij de jongens t/m 12 jaar deden Arthur de Winter (6) en Kobe Smeets (5,5) het goed. Ook de nog 2 jaar jongere Tommy Grooten (5) draaide knap mee. Arthur heeft een zeer scherpe, principiële stijl en ging er in de vierde ronde keihard doorheen.

De Winter – Brattgjerd

Stelling na 29…c5

30.Txd4!

Weer een prachtig positioneel kwaliteitsoffer. Dit keer wint het overtuigend.

30...cxd4 31.Txa7 Tf6 32.Kd3

Td6 33.Tc7

33.Kc4 gevolgd door Kc5 was ook mooi geweest, maar alles wint inmiddels.

33...Kf8 34.Tc8 Ke7 35.Txd8

Kxd8 36.Pf7+ Kxd7 37.Pxd6

Kxd6 38.Kxd4

En Casper won het pionneneindspel.

In de slipstream van Casper deed Tim Grutter het ook prima (5 punten).

De Nederlandse jongens t/m 16 jaar kwamen nooit echt lekker in hun toernooi. Onno Elgersma

Han - Kvikvinia r+l+kvl-tr +pwq-+pzpp

-+-wQP+-+

+-sN-vLN+PzPP+-zPPzP

+-mKR+-+R

Stelling na 10…Dc7

Yichen heeft hier een flinke ontwikkelingsvoorsprong en maakt daar op schitterende wijze gebruik van.

11.Lf4! e5 12.Pxe5!

Een krachtig stukoffer. 12...dxe5 13.Lxe5 Da5

13...De7 is de enige verdediging en dan blijkt 14.Kb1! het perfecte profylactische vervolg te zijn, zodat wit 14...Pd7 kan

1.e4 d6 2.d4 Pf6 3.Pc3 Pbd7 Deze zetvolgorde om in de Philidor te komen is erg riskant.

4.g4 h6 5.Pf3!

Deze zet kende ik niet, maar ziet er heel sterk uit. Als zwart neutraal reageert, doet wit Tg1 met een lekkere aanvalsstelling.

5...Pxg4

Deze zet is nauwelijks speelbaar, zoals Arthur overtuigend laat zien.

6.h3 Pgf6 7.e5 Pg8

8.e6!

Dit thematische pionoffer is hier erg sterk.

-zp-vl-zp-zP +P+-+P+-+P+K+P+ +-+R+-+-

Alisha Warnaar (foto: Lennart Ootes)

8...fxe6 9.Ld3 Pdf6 10.Lg6+ Kd7

En nu de heerlijke finish: 11.Pe5+! dxe5 12.dxe5+ 1–0

De Nederlandse meiden vielen bij dit EK op door hun geweldige vechtlust en in veel gevallen een uitstekende comeback na een ongelukkig start. Bij de meisjes t/m 18 jaar speelde Robin Duson een heel steady toernooi en haar uitstekende 6 uit 9 was goed voor de 9e plaats in haar groep. In de vijfde ronde had ze een lekkere aanvalspartij.

Duson - Lupascu r+l+rsnk+ +pwq-+pvlp+-zp-sn-zp +-zpP+-zpP+-+P+-+ +-sNL+N+P -zP-wQ-zPPvL tR-+-tR-mK-

Stelling na 15…Pf8

16.e5! dxe5 17.Pxe5 Dd8

18.Lc4 P6d7

Zwart had wellicht 18...Lf5 moeten proberen.

19.Pxf7!

Een heerlijk offer en een zet die getuigt van vertrouwen.

19...Kxf7 20.d6+ Pe6 21.Txe6

Txe6 22.Lxe6+ Kxe6 23.Te1+ Alle stukken komen met tempo bij de aanval.

23...Kf7 24.Dd5+ Kg6 25.De4+ Hier was 25.Te7 ook sterk geweest.

25...Kf7 26.De6+ Kf8 27.De7+ Wikkelt af naar een gewonnen eindspel.

27...Dxe7 28.dxe7+ Ke8 29. Pd5 en Robin won eenvoudig.

Alisha Warnaar en Marlinde Waardenburg begonnen allebei met 0 uit 2, maar wisten zich knap terug te vechten in het toernooi en eindigden netjes op 50%.

Onze meiden t/m 16 jaar waren op papier niet hoog geplaatst, maar knokten ook voor ieder punt. Uiteindelijk wisten zowel Cato de Zoeten als Kiri Arnold op een keurige 5 punten te komen. Cato had net een half weerstandpuntje meer en telde daarom mee voor het teamklassement. Jule Cordes (4) speelde en scoorde uitstekend met wit, maar had het zwaar met zwart. Zij had ook nog in de categorie tot en met 14 jaar mee mogen spelen. Kiri kreeg in de derde ronde de gelegenheid een sterk nieuwtje te spelen.

Arnold – Lazareva

1.e4 e5 2.d4 exd4 3.c3 dxc3 4.Pxc3 Pc6 5.Pf3 Pf6

Deze zet blijkt niet goed te zijn. Beter is 5...Lc5.

6.e5 Pg4 7.De2!

Deze zet lijkt een duidelijk nadeel te hebben, maar schijn bedriegt.

7...Lc5

eerdere partijen gespeeld.

8...Pxf2

8...Lxf2+ 9.Kd1 kost een stuk.

9.Lg5

Nu is deze zet extra sterk.

9...Pe7

9...Pd4 is ook goed voor wit na 10.Dd2!.

10.Th2

Nu is het zwarte paard opeens opgesloten. Kiri won het stuk en later ook de partij.

De huidige generatie Neder landse meisjes t/m 14 jaar is erg sterk. Zowel Machteld van Foreest als Eline Roebers beho ren tot de internationale top. Machteld had niet helemaal haar toernooi, maar kwam toch nog op 6 punten en de 11e plaats terecht. Eline begon met een nul in de eerste ronde, maar daarna ging flink de beuk erin. In de laatste ronde bezweek haar tegenstandster onder de druk en beging een vreselijke mouseslip (liet de toren per ongeluk een veld te vroeg los). Daarmee had Eline 7 punten te pakken en een mooie bronzen plak! Een leuk moment uit de partijen van Eline vond ik haar kwaliteitsoffer uit de vierde ronde.

Roebers - Sereda

zp-snN+Pvl-+P+PtR-+ +-+-vL-+Q PzP-+-+PzP +LtR-+-mK-

Stelling na 19…Lg5

Eline voelde hier uitstekend aan dat een kwaliteitsoffer sterk moest zijn. Direct 20.Th4! Lxh4 21.Dxh4 blijkt de beste uitvoe ring, met als pointe 21...Te8 22.f6!.

Hoe gaat wit nu f2 dekken?

8.h3!

Dat blijkt niet nodig, dankzij dit sterke nieuwtje. 8.Lg5 werd in

20.f6 exf6 21.Th4 Lxh4 22. Dxh4 Pd7 23.Ld4 Kg7 23...h5 was de beste verdedi ging.

24.Pxf6 Pxf6 25.Tf1!

Nu slaat de witte aanval door.

25...Lxc4 26.Lxf6+ Kg8 27.Dh6 Hier moest zwart haar dame geven en was de partij niet meer te redden.

Dana Verheij liet een jaar geleden bij het EK flink van zich horen, maar begon dit keer met 0,5 uit 4. Maar ook Dana is een vechter en won vervolgens vier partijen op rij en wist nog op 5 uit 9 te komen.

Bij de meisjes t/m 12 jaar deed Wendy Huang het uitstekend en wist met 6,5 uit 9 een knappe 7e plaats te behalen. Lauri Maris en Elysia Feng moesten in de 8e ronde tegen elkaar. Lauri had wit en won de onderlinge, maar de meiden kwamen gezusterlijk met 4,5 uit 9 over de finish. 50% op een Europees kampioenschap is een knappe prestatie en we kunnen trots zijn op de prestaties van onze jeugd.

r+lwqk+-tr zppzpp+pzpp -+n+-+-+

+-vl-zP-+-+-+-+n+ +-sN-+N+PzP-+QzPPzP

tR-vL-mKL+R

Robin Duson (foto: Lennart Ootes)

Eline Roebers (foto: Harry Gielen)

Wendy Huang (foto: Frans Peeters)

In deze Voorloper:

Een beetje tot haar eigen verrassing werd ze op 1 mei kampioen online bij de C-meisjes, terwijl ze nog steeds twaalf is. In september haalde ze een solide score van 4,5 uit 9 op het EK online. Het liefste wil ze nog eens een EK in een andere stad spelen. Daarom gaat ze nu met Robert Ris trainen. Een schaakportret van…

Lauri Maris

“Op mijn zesde ging ik met mijn zus Evi mee naar de schaakclub WSG in Winterswijk. Toen wist ik nog niet veel van het spel.” Marcel Krosenbrink leerde haar de regels.

Hij trainde haar twee jaar lang. “Al heel jong schaakte Lauri heel degelijk, met weinig fouten,” herinnert Marcel zich. “Na een foutje van de tegenstander speelt ze het technisch goed uit. Ze hoeft niet per se drie stukken te offeren.” Ze heeft ook begeleiding gehad van Mariska de Mie. Evi is twee jaar ouder dan Lauri, maar ze zijn ongeveer even goed. “Evi valt graag aan, en dat gaat soms mis,” zegt moeder Anita. Of ze profschaker wil worden? “Ik heb echt geen idee!” Dat is een beetje een stopzinnetje van Lauri!

“Ik wil wel nog een keer naar een EK.” Twee jaar geleden deed ze mee in Riga, en dat was heel bijzonder. Ze baalde toen ze een bye kreeg, maar die dag werd goed besteed door de schitterende hoofdstad van Letland te bezichtigen. Lauri werd voorbereid door Zhaoqin Peng. Die was behoorlijk streng, maar ze leerde Lauri ook

veel. “Het was heel gezellig met de andere Nederlandse meisjes. Ik heb veel lol gehad met Machteld van Foreest en Eline Roebers. En één van de begeleiders, Dimitri Reinderman, organiseerde een spelletjesavond. Dat was geweldig! Het werd heel laat.” Na een moeizame start eindigde ze in de middenmoot met 4,5 uit 9.

Lauri woont dicht bij Duitsland en heeft daar ook al veel geschaakt. Bij sommige toernooien krijg je een warme maaltijd, of lekkere harde broodjes, of ‘Kuchen’ die de clubleden zelf bakken. Eenmaal speelde ze een toernooi in een caravanwinkel. “Het was heel koud die dag. Tussen de partijen door hebben we sneeuwballen gegooid.”

In 2017 werd ze al nationaal kampioene bij de F-jeugd. In hetzelfde weekend won ze in Hilversum de Blijdenstijn-trofee! “Dat is een mooie houten pion, en die ruikt heel lekker.” Dit jaar deed ze op 1 mei mee bij het NK meisjes C en hoopte bij de eerste drie te eindigen. “Ik vond dat Jule Cordes de favoriete was en speelde remise

met haar.” Jule liet nog een keer een halfje liggen, maar Lauri niet, en zo werd zij kampioene. Die middag speelde ze ook in het AB-kampioenschap. “Maar ik was best moe en eindigde in de middenmoot.” Een maand later werd ze kampioene in haar ‘eigen’ NK-D door online al haar partijen te winnen.

Aan het bord schaken vindt ze leuker. “Online kun je last hebben van mouse-slips. Zelf heb ik een laptop met een touchscreen, en daar ben ik wel handig mee. Maar het is niet leuk om te winnen van iemand die een mouse-slip maakt. Het leuke van schaken is dat het vaak een puzzel is en je oplossingen kunt zoeken.” Lauri ziet zichzelf niet echt als een aanvallende speelster: “Ik verdedig mezelf ook, zodat ik niet verrast word.” Haar nieuwe trainer Robert Ris kent haar van het EK in Riga. “Lauri is vrolijk en ze blijft ook positief na tegenslagen.” Met Robert wil Lauri veel aan haar openingen werken. En dan zo goed worden dat ze nog eens naar zo’n mooi EK kan…

‘Hoeft niet per se te offeren’

Door: Peter Boel

foto: Harry Gielen

Geboortedatum:

Uit:

School:

Leukste schoolvak:

Hobby’s:

Schaken geleerd van:

Club:

Wat wil je worden:

Lievelingseten:

2 februari 2008

Winterswijk

Gerrit Komrij College, VWO 2 beeldende vakken volleybal

Marcel Krosenbrink WSG

geen idee! pizza

Partijen van Lauri

Riga EK, categorie G10, 2018

1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lc4 Lc5

4.0–0 Pf6 5.d3 d6 6.h3 Ld7

7.c3 Lb6 8.b4 h6 9.a4 a5 10.b5

Pe7 11.Te1 0–0 12.Db3 Pg6

13.Pa3 Ph5 14.Dd1

De dame gaat maar terug, want f7 is goed gedekt en de zwarte stukken op de koningsvleugel zien er wat dreigend uit. Zo heeft wit wel tijd verloren.

14...Phf4 15.Lxf4 Pxf4 16.d4

Te8 17.dxe5 dxe5 18.Dd2

Wit wil misschien met het paard op e5 slaan, of eerst op f7 en dan op e5. Maar we zullen zien dat dat niet een echte dreiging is!

Toch speelt Lauri eerst op safe:

18...De7 19.Ld5 Lc8 20.Pc4

Df6 21.Pxb6 Dxb6 22.Pxe5

r+l+r+k+ +pzp-+pzp-wq-+-+-zp zpP+LsN-+P+-+Psn-+ +-zP-+-+P -+-wQ-zPP+ tR-+-tR-mK-

22...Pxh3+!

Dat heet een desperado. Het zwarte paard gaat verloren, maar pakt eerst nog een pionnetje. En het is mooi meegenomen dat de witte koningsstelling zwaar beschadigd wordt.

23.gxh3 Txe5 24.Kh2 Dd6

Dreigt met allerlei nare aftrekschaakjes. Maar nog belangrijker is dat wit pion h3 niet goed kan dekken.

25.f4 Th5 26.e5 Txh3+ 27.Kg2 Dg6+ 28.Kf1 c6 29.Le4 Lf5

En het was afgelopen na:

30.Lxf5 Dxf5 31.Tad1 Tf3+

32.Kg1 Dg4+ 33.Dg2 Tg3

34.Dxg3 Dxg3+ 0-1

Vorig jaar in het NKC tegen Lyne Bruggink ging het na de opening niet helemaal goed. Lauri verloor een paar pionnen. Toen zag ze plotseling dat ze met een torenoffer kon winnen.

Lauri - Lyne Bruggink Assen NK-C meisjes, 2019

r+-+k+-tr zpp+-+pzpp

-+lwQ-+-+

+-+pzp-+-+-+q+-zP zP-+-zP-zP-+-+NtR-mK tR-+-+-+-

26.Txf7!! Kxf7 27.Tf1+ Df4

Lyne maakt er een grapje van! Het ging er natuurlijk om dat zwart mat gaat na 27...Kg8

28.De6 mat of 27...Ke8 28.De6+

Kd8 29.Tf7 Te8 30.Dd6+ Kc8 31.

Dc7 mat. Lauri pakte de dame met haar g-pion en won een paar zetten later. De volgende partij komt uit de jaarlijkse internatio-

nale wedstrijd voor de Glorney Cup, die dit jaar ook online werd gespeeld. Lauri speelde in de algemene categorie tegen alleen maar jongens.

Shlok Verma - Lauri Glorney Cup Online, augustus 2020

-+r+-+k+ zp-+-+p+-zppwq-+p+

+-+-zP-+-

Shlok denkt dat hij met een trucje kan profiteren van de penning over de c-lijn, maar dat pakt helemaal verkeerd uit:

34.d5? Te5!?

Het lijkt gek, maar beter was hier 34...Txc4! 35.Txc4 c5 en nu wordt de dreiging 36...Te8 en 37...Te5 nog veel sterker. Als wit dan zijn toren van c4 terugtrekt wordt zwarts vrije c-pion heel gevaarlijk.

35.Dg3?

Wit kon zich hier nog redden, maar dan had hij het slimme 35.Txc6! moeten vinden. Aanval en tegenaanval!

was iets handiger, om de c-pion te ondersteunen, maar zwart wint hoe dan ook.

snapt dat het pionneneindspel na 65.Txc2 verloren zou zijn, maar na zwarts volgende zet moet hij er toch aan geloven - anders promoveert de b-pion.

Zarifa Abbasova - Lauri

foto: Harry Gielen

Aanvallen met ongelijke lopers

Pascal Losekoot

Waar in het eindspel ongelijke lopers al snel voor remise zorgen, is dat in het middelspel compleet anders. “Ongelijke lopers, ongelijke kansen”, is de uitdrukking. En zoals wel vaker is degene met de onveilige koning in het nadeel. -+Q+-+-+

velden (zoals g2 en f3) verzwakt zijn. Zwart haalde eerst zijn dame erbij met 1...Da7! 2.h5 Dg1+ 3.Kh4 en sloeg toen toe met 3...g5+, en wit gaf op. Na 4.Lxg5 volgt er natuurlijk 4… Dh2 mat, en na 4.Kxg5 heeft zwart de prachtige zet 4...Lf5!mat is daarna niet meer te voorkomen!

De witte koning staat nogal open. Ook kijkt de zwarte loper die kant op, waardoor witte

Opgaven

1. Wit aan zet wint -+-+rtrk+ zppzp-+p+-+-+-vLq+ +-+-+p+n -+p+-+-tR +-+l+-wQPzP-+-+PzP tR-+-+-+K

Ook in 1750 wist men al hoe gevaarlijk ongelijke lopers kunnen zijn, want toen verscheen een schaakboek van

Ercole del Rio, met onder meer de volgende stelling:

zetten die interessant lijken: 1.Lg6 en 1.Lg8. Zie jij welke zet de juiste is?

4. Zwart aan zet -+-+-+-mk zp-+r+p+p -+-+-+-+ wq-zpL+Q+R -+-vl-zPP+ +-+-+-+P PzP-+-+-mK +-+-+-+-

Zwart speelde hier 1...f6, maar zag iets over het hoofd en verloor. Zie jij wat?

Wit is aan zet. Er zijn twee

6) Een hele lastige opgave! Zwart wint met 1...Lf3+!! 2. Kxf3 Df1+ 3.Kg4 Dd1+ 4. Kg5 Kg7! 5.g4 Dh1! en mat op de volgende zet.

Bij de opgaven moet je proberen de ongelijke kansen te benutten. De laatste twee opgaven zijn extra lastig.

2. Zwart aan zet -+-+-+-+ +-+-zp-+p -+-zpL+-mk zP-+-vlQzp-+-+-+-+ +-+-+-zPP -+-+-zP-mK wq-+-+-+-

Zwart speelde 1...Dxa5, wit antwoordde met 2.Lg8. Heeft zwart nog een redding?

5.

-+r+-+k+ zpptr-zppvlp -+-+-+p+ +-+pzPq+P -+-zP-+-+ +-zP-+P+P+-wQ-zPK+ +-tRLtR-+-

3. Wit aan zet wint -+-+-wQ-+ zp-+-+-+p -vl-+P+p+ +P+-+pmk-+-+-wq-+ +-+-+-+P -+-+-zPP+ +-+L+-mK-

6.

-+-+-+k+ +-+-+p+pzp-+-+p+ +-+p+-+-zP-zPlzP-+ zP-wQ-zP-zP-+-vLK+-+ +-+-+-wq-

5) Nee, na 1.Lc2 Dxh5 2.Th1 heeft zwart nog 2...Lh6! Na 3.Dxh6 Dxh6 4.Txh6 Txc3 wint zwart dan de gepende loper terug. Echter, wit kan dan nog remise maken met 5.Tch1 Txc2 6.Txh7 g5! 7.T8h7+ Kg8 met eeuwig schaak. 7...Kg6?? leidt echter tot mat: 8.T1h6+ Kf5 9.Txf7 mat.

4) Na 1...f6? kan wit niet op d7 slaan (2.Dxd7) vanwege 2... Dxf4 en zwart wint. Wit wint echter met 2.Txh7+! Txh7 3. Dc8+ Kg7 4.Dg8+Kh6 5.g5+ fxg5 6.Dxg5 mat.

2) Ja, na 1...Dxa5 2.Lg8?? wint 2…Lxg3+ de dame. Oeps. 3) 1.h4+ Kxh4 (1...Dxh4 2.De7+ wint de dame) 2.De7+ (of 2.Df6+, maar niet: 2.g3? vanwege 2...Dxg3+!) 2...Dg5 3.g3+ 1-0

en mat volgt.

Wit aan zet

Zwart aan zet wint

NK E in Waalwijk

Op 5 en 6 september werden in Waalwijk de Nederlandse Jeugdkampioenschappen voor de E-categorie (t/m 10 jaar) gehouden. Bij de jeugd verloor favoriet Tommy Grooten in de eerste ronde, en moest toen aan een inhaalrace beginnen. In de zesde ronde versloeg hij Sacha Kurt (die de eerste 5 partijen had gewonnen), waarna Tommy na 9 ronden toch Nederlands Kampioen werd op een halfje gevolgd door Sacha. Bij de meisjes was de strijd zo mogelijk nog spannender. Uiteindelijk won Emma Barbier (8 uit 9) een halfje voor Eli Alia Jorritsma en Sarah-Joy Koorevaar. Een hele prestatie leverde ook de organisatie door deze kampioenschappen coronaproof te organiseren. Voor de ouders die niet in de speelzaal aanwezig mochten zijn werd live commentaar op twitch verzorgd door Pascal Losekoot.

Arno Bosch

De van oorsprong Letse grootmeester Alexei Shirov staat bekend om het vuurwerk dat hij vaak aflevert op het schaakbord. Niet voor niets gaf hij zijn partijverzamelingen de titel Fire on Board mee. Shirov nadert inmiddels de 50 (hij is geboren in 1972), maar laat recentelijk weer sterk en verfrissend schaak zien. In de Online Olympiade was hij topscorer voor Spanje met 13 uit 15. In Linares leek hij begin september het Spaanse kampioenschap op zijn naam te schrijven totdat hij in de laatste ronde verloor en zo de grootmeesters Santos en Anton aan zich voorbij zag gaan. (De laatste werd Spaans Kampioen). Shirov staat niet alleen bekend als houwdegen, maar heeft ook een fenomenale techniek. In deze partij uit de vierde ronde van het Spaans kampioenschap

-+-+-+k+ zplzp-+pzp-+-vl-+-zp +-+p+-+q+-+-zP-+ +-zP-wQ-+P r+-+-+P+ +-sN-tRRmK-

verslaat hij zijn tegenstander met kleine middelen. Doet u het hem na?

Shirov - Domingo Nunez

Linares (4) 2020

Dit is een van de hoofdvarianten van het klassieke DameIndisch. Wit speelt het vaakst

8.Dc2 Pxc3 9.Dxc3, maar ook het rustige 8.Pxe4 Lxe4 9.Pe1 Lxg2

10.Pxg2 komt veel voor. De zet van Shirov wordt vaak beantwoord met 8...f5 om het paard in het centrum te handhaven. Er is niets mis met het slaan van de loper, maar wit krijgt wel veel ruimte.

8...Pxd2 9.Dxd2 d6 10.Dc2

Dreigt 11.Pg5, maar gebruikelijker zijn 10.e4 en 10.d5.

10...c6 11.d5

Dit is niet de meest logische zet, maar Shirov heeft een concreet idee. Normaal is 11.e4 met ruimtevoordeel voor wit.

11...cxd5

De coronacrisis zorgt ervoor dat veel toernooien online worden gehouden, zo ook de Olympiade. Een poulesysteem, waarin Nederland struikelde, werd

+-+-+RmK-

-+-tr-+k+ vl-vL-+psn-+-+lwq-zp +-+r+-zp-+-+-+-+ +-zPL+-+P PzP-+QzPP+ +-+RtR-mK-

Beter dan 11...exd5 12.cxd5 c5 met een Benoni-achtige stelling waarin wit wat beter staat. 12.cxd5 e5

Zwart lijkt nu heel behoorlijk te staan, alhoewel wit misschien nog een tikje beter staat na bijvoorbeeld 13.b4 of 13.Tfc1. Shirov had echter een ander idee. Ziet u wat hij van plan was?

rsn-wq-trk+ zpl+-vlpzpp

gevolgd door een knockoutfase. Hierin stonden Rusland en India tegenover elkaar. Tijdens deze match ontstonden helaas technische problemen op

-+-+-trk+ +pmK-wQp+p+-+-zPp+ +-+-+-tRp -+P+Pzp-zP +-wq-+-+-+-+-+-+ +-+-+-+-

-+-+-+R+ +-+-+pwQn -+-+-+p+ +-+-+-mkp+-+-sN-+ zPr+-+qzP-+-+-zP-+ +-+-+-mK-

het wereldwijde web. Fide President Arkady Dvorkovich gelastte hierop het delen van de titel.

-+kvlQ+-+ +-+-+p+p+P+n+pzp +-+-+-+Pwq-+-+-+ +-+-+-+P -+-+-+P+ +-+R+-mK-

-+-+-trk+ vlpzpq+rzpp p+n+-+-+ +-+p+-+N P+-zP-+-+ +-+QzPN+P -zP-+R+PmK

Karel van der Weide

De Lezer heeft Wit

Jeroen Bosch

1. Wit is aan zet

2. Wit is aan zet

3. Wit is aan zet

4. Wit is aan zet

5. Zwart is aan zet

6. Zwart is aan zet

7. Wit is aan zet

8. Zwart is aan zet

Schrijf een schaakboek!

Volgens onderzoek zouden veel Nederlanders graag nog eens een boek schrijven. Onder deze aspirant auteurs zitten vast ook KNSB-leden. Ter inspiratie sprak Schaakmagazine met vier auteurs over hun uiteenlopende schaakboeken - en hoe je die maakt.

Je loopt door een museum, een kasteel, een landhuis of een oud stadje en je oog valt op? Een schaakbord! Natuurlijk maak je een foto. Die laat je aan wat mensen zien, je deelt ‘m misschien op social media en daar blijft het bij. Rob Spaans (rating 1823) van Schaakvereniging Heerhugowaard pakt het anders aan.

Spaans besteedt zijn vakanties in binnen- en buitenland al zo’n vijftien jaar aan schaakmotieven. Schaakschilderijen, schaakbeelden, schaakmozaïeken, schaakgraven, schaaktapijten, schaakschoenen, schaakstraten en schaakdorpen. Hij fotografeert ze niet alleen, maar gaat ook op zoek naar het verhaal erachter. Zo’n vier jaar geleden besloot hij die verhalen in eigen beheer uit te geven. Dit werd de ‘Reisgids voor Schaakliefhebbers’

Verdwenen dames

Spaans: ‘Daarop krijg ik nog steeds veel reacties. In Wijk aan Zee sprak ik Ad van Schie, eigenaar van café de Zon. Hij had mijn boek van zijn vrouw gekregen. Maar hij

vond een fout in één van de verhalen. Daar stond dat tijdens het Tatatoernooi van 1990 een actiegroep alle witte koningen van alle borden (ook de demonstratieborden) had ontvoerd. Ad wist uit betrouwbare bron dat het de dames waren die waren geroofd.’

Spaans tekende het juiste verhaal op in de ‘Anekdotengids voor Schaakliefhebbers’, die vorig jaar verscheen. Spaans: ‘Daarin kon ik een boel aanvullingen en natuurlijk nieuwe verhalen kwijt.’ Net als de Reisgids is de Anekdotengids omvangrijk. Zo’n tweehonderdvijftig pagina’s vol korte, onderhoudende, schaakverhalen. Niet ingedeeld op thema, maar op het jaar waarin ze spelen. Zo kom je van ‘Het schaakwapen van Kroatië’ naar ‘Schaken op slippers’.

Spaans maakte zijn boeken helemaal zelf. Alleen het drukken besteedde hij uit. ‘Aan het eerste boek heb ik een jaar lang elke dag gewerkt’, vertelt Spaans. ‘Ik had enorm veel materiaal, maar moest zaken verder uitzoeken en ook het schrijven zelf is een klus, het moest natuurlijk wel lekker lees-

baar zijn. Over de Anekdotengids heb ik anderhalf jaar gedaan. Mijn vrouw heeft alles gelezen. Gelukkig is ze ook geïnteresseerd in cultuur en gaat ze graag mee op mijn zoektochten.’

Niet-schakers

Spaans: ‘Mijn vrouw schaakt niet en kon dus controleren of de teksten ook voor nietschakers begrijpelijk zijn. Ik wil me namelijk op een brede groep van cultuurliefhebbers richten. Het blijkt wel wat moeilijk om dit niet-schakerspubliek te bereiken. Mijn boek heeft geen ISBN-nummer, omdat ik opzag tegen de kosten en administratie. Ik kan het daardoor niet via een webwinkel als bol. com verkopen. Ik sta wel op boekwinkeltjes. nl en de boeken liggen bijvoorbeeld bij Schaak&Go winkel het Paard in Amsterdam.’

‘Ik verkoop mijn boeken verder via mijn werkgever New in Chess, op toernooien en bij de schaakboekenmarkt van het Max Euwe Centrum’, vult Spaans aan. ‘Vanwege coronamaatregelen gaan veel activiteiten helaas niet door. Gelukkig ben ik voor beide boeken al wel uit de kosten. Ik besloot er vijfhonderdtwaalf te laten drukken, dat is acht maal acht maal acht en dat vond ik wel passend. Bij grotere aantallen wordt het drukken ook goedkoper. Gelukkig staan de dozen thuis niet in de weg en vind ik het verzenden van bestellingen niet vervelend.’

Zwerven

Met ‘Zwerven in het land van de schakers’ maakte schaakveteraan Ruud Aalbersberg (rating 1235) van Schaakvereniging Voorschoten in juli zijn debuut. In het boekje op magazineformaat bundelde Aalbersberg zijn bijdragen aan Man & Paard, het clubblad en de trots van de schaakvereniging. De publicatie van zestig pagina’s bevat uiteenlopende schaakverhalen, partijen, illustraties en foto’s. Grafisch bureau Christine van der Ven verzorgde het ontwerp en de lay-out.

‘Ik had altijd al oog voor het schaken als cultuurverschijning’, vertelt Aalbersberg.

‘De laatste vijftien jaar ben ik meer gaan schrijven en verzamelen. Ik was ook vrijwilliger bij het Nederlands instituut voor Kunstgeschiedenis (RKD) in Den Haag en zag daar veel afbeeldingen die ik kon gebruiken. Bijvoorbeeld in het essay over Lucas van Leyden die rond 1508 het eerste zelfstandige olieverfschilderij met schaken

als centraal thema maakte.’

Schaaknagellak

Aalbersberg: ‘Ik vond ook reclames met schaakafbeeldingen, zoals voor Schotse whisky en voor nagellak! En schaakcartoons. Ik moest wel letten op het copyright voor de afbeeldingen. Zo heb ik een foto opgenomen van een sculptuur van Frans Fritschy, van een schaaksimultaan. Daar vraag ik dan toestemming voor. En ik heb veel onderzoek gedaan. Voor het verhaal over de grimmige schaakstukken van Lewis Island vroeg ik een Schotse toparcheoloog naar de ouderdom. Meest waarschijnlijk is een datering tussen 1150 en 1230.

‘Al had ik de essays dus al eerder gepubliceerd, het was nog best wat werk om ze te actualiseren en om de illustraties te ordenen. Die zijn essentieel en maken het geheel levendig. Omdat ik over allerlei onderwerpen schrijf: van Buddingh’ tot Bach, heb ik voor mijn onderzoek veel verschillende mensen gesproken. Dat is het leukste!’

Beter schaken

Internationaal Meester Willy Hendriks (rating 2425) van de Arnhemse Schaakacademie werkt aan zijn derde schaakboek. Hij houdt nog even geheim wanneer het verschijnt en waarover het precies gaat, maar het zal hetzelfde thema hebben als zijn eerdere boeken: ‘Hoe word je een betere schaker?’. Hendriks: ‘Na mijn eerste boek ‘Move First, Think Later’, heb ik lang gezocht naar een nieuwe thematiek. Ik vond dat ik iets heel anders moest doen. Totdat ik bedacht dat een betere schaker worden, genoeg ruimte bood voor meer boeken.’

Schaakuitgever New in Chess (NIC) uit Alkmaar stelde Hendriks in 2011 voor een boek te maken. Hendriks: ‘Ze kenden mijn stukken uit dagblad De Gelderlander en Schaaknieuws en mijn werk als schaaktrainer. Ik zet mijn kennis en interesses in de filosofie, psychologie, geschiedenis en evolutieleer in om de centrale vraag te beantwoorden. Alles wat ik toen wist en vond, staat in mijn eerste boek. Ik heb echt mijn hart uitgestort.’

Hendriks: ‘Veel mensen willen weten hoe het schaken een kijkje biedt in de menselijke geest. Schaken wordt gezien als een intellectuele topprestatie. Menig schaker vraagt zich weleens af of zijn schaken iets zegt over zijn psyche. Ik kan gelukkig goed om mezelf lachen als ik er weer eens naast grijp. Dan denk ik: “Hoe kan ik toch zo zitten knoeien?!” Er wordt wel steeds meer

bekend over het brein, maar veel weten we ook nog niet.’

Grote omkeerder

Desgevraagd vertelt Hendriks dat hij op zijn eerste boek veel positieve reacties heeft gekregen. ‘Lezers vonden het prettig dat ik de boel op z’n kop zet. Eerst zetten, dan denken! Ze hadden zelf ook al het gevoel dat een betere schaker worden anders gaat dan wat ze er in de traditionele boekjes over lazen. Ze zeiden: “Dit is het eerste schaakboek dat ik uitgelezen heb!” en “Jouw boek is een pageturner”. Dat zijn grote complimenten. Ik ga graag weer naar schaakverenigingen om te vertellen over mijn ideeën, maar vanwege de coronamaatregelen is dat lastig.’

‘Mijn boeken zijn serieuze schaakboeken, maar ze zijn ook vrolijk. Ze zijn voor de lezer die lui op de bank ligt. De schaakfragmenten zijn kort, je hoeft er geen schaakbord bij te pakken om ze te begrijpen. Ik begin elk hoofdstuk met opgaven, zodat je meteen kunt nadenken over een stelling. Die komen dan later terug. Soms zijn ze moeilijk, soms makkelijker. Schakers met belangstelling voor wat er in hun hoofd gebeurt, zullen mijn boeken leuk vinden. Je moet dus wel belangstelling hebben voor meer dan de schaakzetten alleen.’

Hard werken

Hendriks: ‘Schrijven is hard werken. Ik lees veel eromheen, heb altijd een boekenlijst. Die boeken zitten vol Post-its, zodat ik delen die ik wil gebruiken, kan terugvinden. Ik doe ook veel onderzoek online. Overal heb ik mapjes met stukken informatie. Als trainer heb ik veel schaakmateriaal in databases. Ik voeg diagrammen met opgaven en stellingen toe aan de tekst. Het is veel schakelen. Ik ben geen snelle schrijver, ik kan weleens naar een leeg scherm turen.

Maar als ik eenmaal op dreef ben, komen de ideeën vanzelf.’

‘Ik schrijf direct in het Engels, dat is wel iets lastiger dan in je moedertaal. In mijn boeken staat veel tekst, dus dat het correct Engels is, is extra belangrijk. De uitgever kijkt daar ook nog naar. Mijn eerste boek is trouwens vertaald in het Duits, Italiaans en Spaans. De titels en het omslagontwerp zijn mijn eigen idee. Gelukkig vond de uitgever die ook leuk.’

Evolutieleer

Voor zijn nieuwste boek On the Origin of Good Moves: A Skeptic’s Guide to Getting Better at Chess, dat bij NIC verscheen in april, volgt Hendriks in grote lijnen de schaakgeschiedenis. ‘Ook ik begin bij Greco, van wie ik trouwens een enorme fan ben, dus dat treft. Ik bekijk hoe de schaaktheorie zich heeft ontwikkeld en hoe dat zo is gekomen. Ik zet daar natuurlijk mijn vraagtekens bij. Ik ben niet voor niks de grote omkeerder. Juist de verschoppelingen zijn mijn helden.’

‘Ik denk dat het schaakspel zich niet heeft ontwikkeld door briljante geesten met revolutionaire ideeën maar dat het geleidelijk ging, van onderaf, met kleine stukjes kennis waaruit nieuwe ideeën kwamen, evolutionair. Er kwam natuurlijk ook steeds meer informatie, men ging partijen noteren, toernooien organiseren, er kwamen schaakboeken en schaakrubrieken.’

Positionele offers

Ook van Internationaal Meester Merijn van Delft (rating 2391) van MuConsult Apeldoorn kwam dit jaar een boek uit bij NIC: ‘Mastering Positional Sacrifices’. Het positionele offer is een favoriet thema van de fulltime schaaktrainer en –coach. Van Delft: ‘In dit abstracte onderwerp van grote schoon-

heid komen tijd, ruimte en materiaal bij elkaar. Je hebt minder materiaal, maar staat dominant, het verzilveren kan kort of langer duren. Het is moderner dan het tactische offer. Sinds mijn schaakjeugd, in de jaren negentig, zijn we het steeds beter gaan begrijpen.’

‘Ik heb een feel good trainingsboek gemaakt voor een breed publiek. Als leerboek heeft het een duidelijke structuur: ik leg eerst de basis uit en laat dan de extreme voorbeelden zien, daarna komen opgaven zodat je het geleerde kunt oefenen. Je kunt mijn

boek ook op een lichte manier lezen, ter inspiratie. Blader het door en bekijk de partijvoorbeelden die je bevallen. Een waarschuwing: voor echte beginners is het waarschijnlijk te moeilijk, topprofessionals worden misschien te weinig verrast.’

Van Delft: ‘In de zomer van 2019 heb ik het hele landschap in kaart gebracht. Ik heb al het materiaal trefwoorden gegeven, zoals ‘kwaliteitsoffer’ of ‘pionoffer op b3’. Zo kreeg ik een lange trefwoordenlijst. Sommige dingen kon ik clusteren, andere uitbreiden. Voor die pionoffers ben ik bijvoorbeeld alle velden van het schaakbord afgegaan. Daar heb ik dan weer partijvoorbeelden bij gezocht.’

Superhuman

Naast klassieke voorbeelden heeft Van Delft ook fragmenten van teamgenoten opgenomen. Het is extra leuk om partijen van Nederlandse toppers te zien. ‘Het Tatatoernooi van begin dit jaar, kon ik nog net meenemen’, vertelt Van Delft. ‘Erwin l’Ami speelde een prachtige partij met een dubbel kwaliteitsoffer. Verder heb ik een aantal waanzinnige computerpartijen opgenomen. Zo zit er in mijn boek ook een tijdlijn, van de negentiende eeuw tot kunstmatige intelligentie.’

‘Ik ben pas begonnen met schrijven toen ik de structuur had staan. Rondom de jaarwisseling ben ik alle partijen gaan becommentariëren. Daar heb ik gelukkig veel ervaring mee. Ik heb het boek direct in het Engels en in Chessbase geschreven. NIC heeft de inhoudelijke redactie gedaan en het Engels nagekeken. Ik denk dat ik er zo’n driehonderd uur aan heb besteed.’

‘Ik wilde heel graag een gaaf boek over dit onderwerp maken en ik wist er al alles van’, zegt Van Delft. ‘Het was een thuiswedstrijd. Een boek schrijven over toreneindspelen zou voor mij een drama zijn. Ook over de scriptie voor mijn studie heb ik best lang gedaan. Maar als je boven de materie staat en weet wat je wilt: Schrijf dat boek!’

Rob Spaans heeft een website met verhalen en foto’s: sites.google.com/ view/scacchis-reisgids

‘Zwerven in het land van de schakers’ is te bestellen bij de auteur via roaalbersberg@hetnet.nl

Voor de boeken van Willy Hendriks en Merijn van Delft, zie: www.newinchess.com

Erwin l’Ami verslaat Fabiano Caruana

Erwin l’Ami zal als hoofdcoach van Anish Giri al vaak het spel van de mondiale wereldtoppers hebben geanalyseerd. In de Bundesliga (onlangs vanwege de corona pandemie als toernooi georganiseerd) gaf hij het goede voorbeeld aan zijn ‘baas’. Hij versloeg de nummer 2 van de wereld, Fabiano Caruana, in een spetterende aanvalspartij.

e5 13.Dc2 Te8?!

Logisch maar te langzaam, de engine beveelt een pionoffer aan met 13...e4.

Pxc3 9.bxc3 La5 rsnlwq-trk+ zppzp-+pzp-+-+p+-zp vl-+-+-+-+-zP-+-+ +-zP-+NzPP+-vLPzP-zP tR-+QmKL+R

en nu het heel verrassende

10.g4!? c5 11.Tg1 Pc6 12.dxc5

14.g5 g6?!

Wit heeft de iets betere kansen na 14...hxg5 15.Pxg5 e4 16.0–0–0.

15.gxh6 e4 16.Pg5 Lf5 17.0–

0–0! Df6

Erwin heeft goed gezien dat wit fantastische compensatie krijgt voor de kwaliteit na 17...e3 18.

Lxe3 Lxc2 19.Txd8 en 20.Kxc2.

18.Lh3! e3

18...Lxh3 19.Pxh3 en wit heeft

aanval en twee pionnen meer.

19.Lxf5 exd2+ 20.Txd2 Te5

Zwart gaat mat na 20...Dxf5?

21.Dxf5 gxf5 22.h7+ Kg7 23.

h8D+! Txh8 (23...Kxh8 24.Pxf7+ Kh7 25.Td6) 24.Ph7+!! Kxh7 25.Td3.

r+-+-+k+ zpp+-+p+-+n+-wqpzP vl-zP-trLsN-+-+-+-+

+-zP-+-+P+QtRPzP-zP +-mK-+-tR-

21.Pxf7! Dxf7 22.Lxg6 Dxf2

23.Lf7+! Kh8 Zwart gaat mat na 23...Kxf7 24.Dh7+.

24.Dg6 Tg5 25.Txg5 Nog iets sterker was 25.Dxg5 Dxf7 26.Td7!.

25...Lxc3 26.Kc2 Pe7 27.De4 Wit staat helemaal gewonnen, maar de stelling is zeer onoverzichtelijk.

27...Lf6 28.Te5

Het allersterkst was meteen

28.e3 Df1 29.Lc4.

28...Tf8 29.e3 Df1 30.Lc4 Da1

31.Txe7 Dc3+ 32.Kd1 Da1+

33.Kc2 Dc3+ 34.Kd1 Da1+

35.Ke2 Lxe7 36.Dd4+ Dxd4

37.exd4 en nu is er eindelijk een duidelijke stelling onstaanzwart heeft geen remisekansen ondanks de ongelijke lopers.

37...Tf4 38.Ld5 Lf6 39.Ke3

Th3+

44.Kb3 Ta1 45.c6 Ld8 46.d5 La5 47.d6 Tc1 48.Td5 Ld8 49.Td4 en Caruana gaf op vanwege 50.Tc4 en een later c7.

Serie Veelvoudige Nederlands Kampioenen: Jan Timman

Jan Timman won het Nederlands Kampioenschap negen keer en mag daarom uiteraard onder geen beding ontbreken in deze rubriek van veelvoudig NK-winnaars. Timman begint zijn imposante zegereeks in 1974, op 22-jarige leeftijd. Hij doet dan voor de vierde keer mee aan het NK, na in 1969 op 17-jarige leeftijd te zijn gedebuteerd. Zijn eerste titel is er direct een die weinig aan duidelijkheid te wensen over laat. Timman maakt 8,5 uit 11 zonder nederlagen, Sosonko en Ree volgen op gepaste afstand met ieder 6,5 punt.

Timman-Vogel

NK Leeuwarden 1974 -+-+q+-mk +-+-+p+-zp-zp-zp-zp +Pzp-+-+-+P+-zP-+ +-+Q+-+-+-zP-+PzP +-+-+-mK-

Een enerverend middenspel heeft geleid tot dit dame-eindspel.

36.De3!?

Neemt de controle over de e-lijn, al wil Vogel daar nog niet aan.

36...De6

De beslissende fout! Essentieel is 36...Dd7, om de dames op het bord te houden.

Ook 36...Dxe3+ 37.dxe3 was geen oplossing, want het pionneneindspel is verloren voor zwart. Een voorbeeld variant is

37...f5 38.Kf2 Kg7 39.Kf3 Kf6

40.e4 en na ruil maakt wit een vrijpion op de koningsvleugel en zal vervolgens via d5 de zwarte stelling binnen dringen.

37.Dxe6 fxe6 38.f5!

Timman is altijd een eindspelkunstenaar geweest en dit type afwikkelingen is een kolfje naar zijn hand.

38...Kg7

Relatief nog de beste verdediging. Na 38...e5 39.Kf2 brengt wit de koning naar binnen via d5 en wint alle zwarte pionnen.

Verder brengt 38...exf5 39.Kf2

Kg7 40.Kf3 Kf7 41.Kf4 Ke6

42.h4 h5 43.g3 zwart in zetdwang, met als gevolg dat 43...d5 44.cxd5+ Kxd5 45.Kxf5 en g3–g4 op de volgende zet, wint.

39.Kf2

Wit moet nauwkeurig blijven. Zo verspeelt 39.fxe6 f5 40.Kf2

Kf6 41.Kf3 Kxe6 42.Kf4 Kf6

43.g4 fxg4 44.Kxg4 Ke5! de winst. Omdat zwart net op tijd een vrijpion maakt op de damevleugel.

39...Kf7 40.Kf3 Ke7

Een fraaie pointe is 40...d5 41. d4! waarna zwart niet in staat is de promotie van een van de witte pionnen te stoppen.

41.Ke4 h5 42.h4 Kf7 43.fxe6+ En zwart gaf op. Na 43...Kxe6

44.Kf4 gaat wit met g2–g4 een verre vrijpion creëren en daar is geen kruid tegen gewassen.

1–0

Timman wint ook de volgende twee titels en in 1977 moet Viktor Kortchnoi er aan te pas komen om hem van zijn vierde NK-titel op rij af te houden. Met 12 uit 13 zet ‘Viktor de Verschrikkelijke’ een score neer die vermoedelijk nooit meer geëvenaard zal worden. Het zal de eerste en ook direct de laatste keer zijn dat Kortchnoi aan het Nederlands Kampioenschap mee doet.

Het jaar erop pakt Timman de draad weer op al moet hij de titel dit keer wel delen met

Genna Sosonko. De volgende partij is een van de bekendere uit de NK-historie. Een modelpartij in de Benoni uit dat toernooi van 1980.

Scheeren-Timman

NK Leeuwarden 1980 -trlwqr+k+ +p+-+pvlp p+-zp-snp+ +-zpPsn-+P+-+-+-+ sN-sN-+-zPP -zP-+PzPL+ tR-vLQ+RmK-

Op het bord staat een scherpe Benoni, de witte opzet was toentertijd de hoofdvariant,

Timman tijdens Interpolis toernooi Tilburg 1991.

maar tegenwoordig is men andere paden in geslagen. Wits laatste zet (14.Pc4–a3) heeft als doel om het paard op e5 te verjagen met f2–f4, om daarna middels e2–e4 en Pa3–c4 het centrum te bezetten.

14...Ph5 15.e4

Zwarts laatste zet heeft als idee dat 15.f4 nu met het stukoffer 15...Pxg3 beantwoord kan worden. De praktijk heeft uitgewezen dat zwart hier prima kansen heeft na 16.fxe5 Lxe5. 15.g4 is ook erg gevaarlijk na 15...Lxg4 16.hxg4 Pxg4 17.Dd3 Lxc3! met het idee om na 18. bxc3 met 18...Te3!! verder te gaan. De toren op e3 zorgt ervoor dat …Dh4 niet meer met Dh3 beantwoord kan worden.

19.Lxe3 Dh4 20.Tfd1 Te8! dreigt …Txe3, en 21.Pc4 f5 blijft de druk op de ketel houden. Overigens heeft zwart op zet 15 ook andere, minder verplichtende, voortzettingen.

15...Tf8

Het zou te ver voeren een enorme theoretische verhandeling over deze variant te geven. Maar deze zet was nieuw en achter het bord bedacht door Timman. Hij beschrijft in het recent uitgekomen Timman’s Triumphs - een verzameling van zijn beste partijen - hoe hij na

lang nadenken de variant 15...

f5 16.exf5 Lxf5 17.g4 Lxg4 18. hxg4 Dh4 19.gxh5 Tf8 20.h6 Lh8 21.Pc4 Pg4 22.Dxg4 Dxg4 zoals gespeeld in KovacevicNemet, Karlovac 1979, op had weten te diepen. Wit had die partij op overtuigende wijze gewonnen. De partijzet werd later ook door Kasparov gespeeld in een beroemde winstpartij tegen Kortchnoi. Tegenwoordig is 15...Ld7 hier de hoofdzet, maar het zou nog vele jaren duren voordat dat het geval was.

16.g4

Kritiek is 16.Kh2 f5 (Wellicht is 16...b5 17.axb5 axb5 18.Paxb5 Db6 met het idee om 19.f4 met 19...La6 te beantwoorden, te overwegen.) 17.f4 b5 18.axb5 axb5 en nu speelde Kortchnoi het sterke 19.Paxb5 maar ging later toch in de complicaties ten onder. Timman had deze stelling ook - 22 jaar later - op het bord tegen een ander veelvoudig Nederlands kampioen. Die partij ging verder met 19.fxe5

Pxg3! 20.Tf3 (20.Kxg3 Lxe5+ 21.Kf2 was vermoedelijk een betere kans.) 20...Lxe5 21.Paxb5

Dh4 22.exf5 Lxf5 en zwart had een winnende aanval in Van Wely-Timman, Wijk aan Zee 2002.

16...Dh4

Uiteraard gaat zwart het paard niet weg spelen. Ook in aanmerking komt 16...f5!? 17.exf5 (17. gxh5 f4 en …Dh4/g5 op de volgende zet, lijkt erg gevaarlijk.) 17...gxf5 18.g5 is waar de engines mee komen, maar de stelling blijft intrigerend na 18... f4 19.Dxh5 f3 20.Lh1 Lf5.

17.gxh5 Lxh3 18.h6 Lh8 19.

Pe2

Nu gaat het rap! De enige serieuze verdediging is 19.De2 f5

20.Pc2 waarna zwart nog het een en ander te bewijzen heeft.

19...f5 20.exf5 Txf5 21.Pg3

Tbf8!

-+-+-trkvl +p+-+-+p p+-zp-+pzP +-zpPsnr+P+-+-+-wq sN-+-+-sNl

-zP-+-zPL+ tR-vLQ+RmK-

Alle stukken mogen meedoen in de aanval!

22.Pxf5 Txf5 23.Db3 Lxg2

Deze partij verdiende eigenlijk de bekroning 23...Pf3+ 24.Lxf3

Ld4! waarna de koning op g1 niet overleeft. Toch is ook de

partijzet ruim voldoende.

24.Kxg2 De4+ 25.f3 Pxf3 26. Dxf3 Txf3 27.Txf3 De2+ 28.

Tf2

28.Kg3! is taaier.

28...Dg4+ 29.Kf1 Dd1+ 30. Kg2 Ld4

Materieel gezien gaat het allemaal prima met wit, maar de coördinatie is ver te zoeken.

31.Tb1 Dg4+ 32.Kf1 Dd1+

33.Kg2 Dg4+ 34.Kf1 b5 35. axb5 axb5 36.Ta1 Lxf2 37.

Kxf2 Da4 38.Tb1 Dh4+ 39.Ke2 De4+ 40.Kd1 Df3+

Wit geeft op. Na 41.Kc2 b4 gaat er nog meer materiaal verloren. 0–1

1981 is het jaar van Timmans 6e titel. We kunnen gerust zeggen dat Nederland dan al wat te klein geworden is.

Grooten-Timman NK Leeuwarden 1981 r+-+-trk+ +pzp-wq-zpp -+n+-+-+ zp-+nzp-+l -+-+-zp-+ zPP+PzPN+P -wQ-+LzPP+ tR-vL-+RmK-

Een Engelse opening is een Open Siciliaan met verwisselde kleuren geworden, waarbij Timman met zijn laatste zet (14...f4) zijn intenties duidelijk heeft gemaakt.

Timman bij analyse NK in De Balie Amsterdam.

15.Pxe5

Dit brengt wit in grote problemen. Cor van Wijgerden laat in het Schaakjaarboek 1982 zien dat zwart na 15.e4 Pf6 16.Ld2

Lxf3 17.Lxf3 Pd4 ook ‘alle troeven in handen heeft’. Wit had vermoedelijk het bescheiden

15.Ld2 moeten kiezen, waarna er nog niet veel mis is.

15...Lxe2 16.Pxc6 bxc6 17.

Dxe2 f3!

Deze sterke zet moet wit gemist hebben toen hij tot 15.Pxe5 besloot. Op 18.gxf3 is 18...Pf4! direct beslissend.

18.Db2 fxg2 19.Kxg2 Dg5+

20.Kh2 Tf3

De aanval loopt vanzelf.

21.Tg1 Txh3+ 22.Kxh3 Dxg1

De rest is niet moeilijk meer.

23.f3 Pxe3 24.De2 Dh1+ 25.

Kg3 Pf5+ 26.Kf2 Dh2+ 27.Ke1

Dg1+ 28.Kd2 Pd4 29.Dd1

Df2+ Wit geeft op.

0–1

En uit hetzelfde toernooi komt ook deze overwinning.

Timman-Van der Vliet

NK Leeuwarden 1981

r+-wq-trk+ zpp+nzp-vlp -+p+-+-+ +-+lsNp+-+-zP-+-+ +-+-vL-+PzPQ+LzPPzP +-+R+RmK-

Een heel leerzaam fragment. Het is mooi om te zien hoe wit de stelling tot het maximum versterkt alvorens toe te slaan.

Let op de beginzet.

16.Pd3! Pf6 17.Lf4 e6 18.Le5

Tf7 19.Pf4

De opstelling die wit op zet 16 voor ogen moet hebben gehad. Het paard stond mooi op e5, maar nu hebben zowel paard als loper een goede functie. Zie hoe wit nu de stelling verder blijft versterken.

19...Lf8 20.Lc4 Dd7 21.Td3

Pe4 22.Te1 Te8

Alle witte stukken zijn in het spel. Tijd om toe te slaan!

23.Txe4!

Door het paard te elimineren krijgt wit toegang tot g3.

23...Lxe4 24.Tg3+ Tg7 25.Db3

Harmonie is het woord dat in me opkomt. Alle witte stukken voeren hun taken tot in perfectie uit.

25...b6

25...Txg3 26.Dxg3+ Kf7 27.Dh4 wint ook spoedig.

26.Lxe6+ Txe6 27.Lxg7

Zwart geeft op. Na 27...Lxg7

28.Dxe6+ Dxe6 29.Pxe6 blijft wit een toren voor.

1–0

Het toernooi werd nog spannend omdat Timman in ronde 8 en 9 verloor van Kuijf en Van der Sterren. Een slotakkoord van 3,5 uit 4 bleek echter toch voldoende voor een ongedeelde 1e plaats.

Jan voegt zich in deze jaren bij de absolute wereldtop en speelt daarom niet meer elk jaar mee

in het NK. De toernooi-agenda laat het simpelweg niet altijd toe. De regel lijkt te zijn dat wanneer Timman wel meedoet, hij het toernooi ook wint. Zo gebeurt het in 1983 en in 1987. In dat laatste toernooi zelfs met 2,5 punt verschil op de achtervolgers.

Zelfs in 1996, als Jan na negen jaar weer meespeelt op het NK, lijkt deze regel nog steeds te gelden. Toch komt de titel dit keer iets anders tot stand. In de laatste ronde verliest Timman van Jeroen Piket waardoor Ivan Sokolov op gelijke hoogte komt. Een beslissingsmatch moet daarna uitmaken wie de titel krijgt. In die match wint Ivan de eerste partij maar weet Timman in de resterende drie partijen de match toch naar zich toe te trekken. We sluiten af met een fragment uit de tweede partij van de match.

Sokolov-Timman Beslissingsmatch NK Amsterdam 1996 -+rtr-+k+ +l+-+pzpp p+-+p+-+ +pvLnzP-+q -zP-+-zP-+ +Q+L+-+P P+-+-+P+ tR-+-+RmK-

Op het eerste gezicht geen stelling waarin wit zich veel zorgen hoeft te maken. Dat gaat spoedig veranderen.

24...a5 25.a3

Misschien al wel de beslissende fout! Aangewezen was 25.Le4. 25...a4!

De dame blijkt niet over goede velden te beschikken.

26.Dd1

26.Db1 g5! 27.fxg5 Dxg5 is vreselijk voor wit. Met een open g-lijn en controle over de lange diagonaal kan zwart vol vertrouwen een koningsaanval beginnen.

26...Dxd1 27.Taxd1 Pc3! 28. Td2 Le4! 29.Ld6 f5! Geen gebrek aan uitroeptekens deze partij! Zwarts laatste zet ‘cements’ (zoals ze in het Engels zo mooi zeggen) het zwarte voordeel. We gaan een klassiek voorbeeld zien van een goed paard tegen slechte loper.

30.Kh2 Lxd3 31.Txd3 Pe4 Dit eindspel is hopeloos. De loper op d6 heeft geen aanvalsdoelen, terwijl de witte stelling er vol mee zit.

32.Tff3 Tc2 33.Le7 Txd3 34. Txd3 Td2! 35.Te3

Wit kan niet ruilen, want na 35.Txd2 Pxd2 is de a-pion niet meer te dekken.

35...Kf7!

Het paard op e4 en toren op d2 staan al oppermachtig. Nu komt ook de koning in het spel.

36.Lh4 Ke8 37.Le1 Tb2 38.Td3 h6 39.Td1 Ta2 40.Tc1 Kd7

41.Td1+ Kc6 42.Tc1+ Kd5

43.Td1+ Kc4 44.Tc1+ Kb3

Deze koning stond op g8 enkele zetten geleden!

45.Tc6 Te2

Wit geeft op. 0–1

Jan Timman tijdens NK-Rapid 2019.

Begrijp wat u doet

De Reti opening 1

In het moderne (top)schaak komen de openingszetten 1. e2-e4, 1.d2-d4, 1.c2-c4 en 1.Pg1f3 het meest voor. De paardzet, genoemd naar Richard Reti, neemt daarin de derde plek op de ranglijst van meest gespeelde zetten in. In dit tweeluik wil ik graag eerst ingaan op de persoon Richard Selig Réti (geboren op 28 mei 1889 en gestorven op 6 juni 1929). Hij kwam oorspronkelijk uit Oostenrijk, verhuisde later naar Hongarije en Tsjechoslowakije. Als sterke schaker heeft hij diverse schaakboeken op zijn naam staan, waaronder Modern Ideas in Chess (1923) en Masters of the Chess Board (1933) die nog altijd bestudeerd worden. Daarnaast staat hij ook bekend als eindspelstudiecomponist. Hij creëerde een aantal zeer fraaie eindspelstudies, waarbij de koningswandel in een beroemd pionneneindspel nog altijd bekend staat als de Retimanoeuvre. We ontkomen er niet aan deze beroemde studie even te tonen:

Studie van Reti (Deutsch Österreichische Tageszeitung, 1921).

In onderstaande stelling lijkt de opdracht (wit speelt en maakt remise) volkomen onmogelijk. De witte koning zit niet in het vierkant (kwadrant) van de zwarte pion, de zwarte koning kan de witte pion wél onder controle houden. Schaken is geen wiskunde blijkt nu.

In de wiskunde is de kortste afstand tussen twee punten de rechte lijn. In het schaken de diagonaal! Vanwege ruimtegebrek geef ik alleen de belangrijkste varianten.

1.Kg7! h4

1...Kb6 2.Kf6 h4 3.Ke5 h3 4.Kd6 h2 5.c7 levert remise op.

2.Kf6! Kb6

2...h3 3.Ke6 h2 4.c7 ook met remise.

3.Ke5! h3 4.Kd6

En het is voor elkaar. De diagonale koningsmars Kh8–g7–f6–e5 draagt sindsdien de naam van de componist: de Retimanoeuvre

½–½

Reti schaarde zich onder een revolutionaire beweging binnen het schaken die het ‘hypermodernisme’ werd genoemd. Samen met Aaron Nimzowitsch (met zijn boek Mein System) zorgde Reti voor een soort aardverschuiving in het tot op dat moment redelijk dogmatische denken. Dat de door hem bedachte opening (1.Pf3 d5 2.c4) nog altijd (op topniveau) gespeeld wordt, zegt wel iets. We maken een beginnetje met de naar hem genoemde openingsvariant en bespreken daarna een fraaie modelpartij waarin hij zijn ideeën op tafel legt.

1.Pf3

matiek al. Omdat wit zijn kaarten nog niet op tafel legt, kan zwart veel verschillende zetten spelen en ook kan hij kiezen uit een substantieel aantal typische opstellingen, die bijna altijd een eigen karakter hebben. Het is daarom onmogelijk om in dit tweeluik tot een veelomvattend overzicht te komen waarmee de ideeën van wit (en zwart) in de Reti-opening duidelijk worden gemaakt. Daarom zal ik een keuze maken uit de diverse alternatieven en proberen aan te geven welk karakter de stelling bij een bepaalde opbouw heeft.

1...d5

Spelers die het Damegambiet in hun repertoire hebben, kiezen voor deze zet. Met meteen

2.c4 streeft wit via de flank een aanval op het centrum na en dat wordt gezien als de gedachte die Reti voor ogen had. Veel spelers beperken zich tot het bescheiden 2.g3 waarmee zij eerst de korte rokade voorbereiden.

2...c6

nog buiten beschouwing. Dat wil niet zeggen dat ...dxc4 niet speelbaar is. Integendeel zou ik bijna zeggen, maar wit krijgt altijd wel spel voor het verlies van de pion die hij soms niet meer terugziet.

3.g3

rsnlwqkvlntr

Met deze neutrale paardzet stelt wit de opmars van één van zijn centrumpionnen uit. Eigenlijk begint hier de proble-

tRNvLQmKL+R

Ik neem de Slavische en SemiSlavische opzet als uitgangspunt voor deze bespreking van de Reti. Dat is ook strategisch gezien het meest logische idee. Zwart bouwt aan een stevig fundament, dat met pion d5 gericht is tegen de potentieel sterke witte fianchettoloper die weldra op g2 zal verschijnen. Daarmee laat ik alle keren dat zwart op c4 kan nemen voorals-

Als wit geen zin heeft om steeds te moeten bekijken of ...dxc4 wel of niet goed zou kunnen zijn, kan hij hier kiezen voor meteen 3.b3, hetgeen hij later toch vaak van plan is. Het voornaamste idee van Reti was om beide lopers naar de lange diagonaal te spelen om zo van afstand het centrum onder schot te nemen. Hij hoopt daarmee zwart te dwingen zich te verdedigen tegen deze ‘verre plaagstootjes’ om vervolgens met een goed getimede centrumactie (e2-e4, of d2-d4) het vijandelijke centrum te kunnen ondermijnen. Eén heel artistiek idee is vervolgens om te kijken of hij de dame achter zijn loper op b2 kan krijgen en er is zelfs een partij van hem bekend waarin hij hetzelfde doet met een dame op h1 achter de andere loper (tegen Lasker in 1924).

De bespreking van de verschillende varianten schuiven we door naar de volgende aflevering. Het ligt voor de hand om eerst een mooie partij van Reti te bekijken om een beetje vertrouwd te raken met het type stelling dat in de Reti opening kan ontstaan.

Reti – F. Fischer

Schlechter Memorial 1923

1.Pf3 Pf6 2.c4 e6 3.g3 d5 4. Lg2 c6 Zwart kiest dus voor deze SemiSlavische opbouw.

5.b3 Pbd7 6.Lb2 Le7 Tegenwoordig is 6...Ld6 populairder.

7.0–0 0–0

r+lwq-trk+ zpp+nvlpzpp

12...Ld6?!

Je zou zeggen dat 12...d4! nu het geijkte antwoord is om de loper op b2 en de dame op a1 ‘voor aap’ te zetten. Dat verdient ook de voorkeur.

13.cxd5 exd5

Gedwongen. Want als zwart op een andere manier terugneemt op d5, verliest hij materiaal zoals blijkt uit de volgende varianten: na 13...Pxd5 14.Lxg7 wint wit een cruciale pion en na 13... Lxd5 14.e4 La8 15.e5 een stuk.

14.Ph4

Nu pion e6 is verdwenen komt Reti met deze paardsprong. Interessant zou de plotselinge opmars van een andere centrumpion zijn met 14.e4!? d4

-+r+rvlk+ zpq+-+p+p -zp-+-wQ-zp +-zp-+N+-+-zp-+-+ +P+P+-zPP+R+PzP-zP +-+-+RmK-

De dame en het paard staan fantastisch en zwarts koningsstelling is danig verminkt geraakt.

22...Tc6 23.Dh4 Tg6

23...Dd7 24.Df4.

24.e4 b5

34...Dc1+ 35.Kg2 Tb1 -+-+-vl-mk zp-+-+p+p -+-+-+-zp +-+R+N+-+-zpP+-wQ +-+P+-zP-+-+-zPKzP

36.Td8!

Hij heeft gezien dat het zwarte tegenspel doodbloedt.

36...Df1+ 37.Kf3 Dxd3+ 38. Kf4 Dd2+ 39.Kg4

Na 39.Kg4 De2+ 40.f3 is het definitief gedaan. Bijvoorbeeld:

8.d3

Dit is typisch voor Reti. Zolang er geen noodzaak is, zal hij geen centrumpion twee velden naar voren spelen. Uiteraard wordt 8.d4 wel gespeeld in de moderne praktijk. In een rapidpartij Kramnik-Naomi Wei, 2014 kwam wit hiermee op instructieve wijze tot winst.

8...b6 9.Pbd2 Lb7 10.Tc1

Het idee achter deze zet hebben we eigenlijk al verklapt. Tegenwoordig vindt men 10.e4 wat principiëler.

10...Tc8 11.Tc2!?

Dit is Reti op zijn best! Hij doet een nuttige wachtzet en bereidt vooral de mogelijkheid van de dame naar de lange diagonaal voor.

11...c5 12.Da1

-+rwq-trk+ zpl+nvlpzpp -zp-+psn-+ +-zpp+-+-+P+-+-+ +P+P+NzPPvLRsNPzPLzP wQ-+-+RmK-

Hij speelt hem direct. Wit kan daarna op elk desgewenst moment met Tfc1 druk over de c-lijn creëren. Het lijkt handig om eerst met 12.e3 de opmars ...d5–d4 te verhinderen.

15.Pc4 Le7 16.b4 hetgeen heel voordelig lijkt voor wit. Het nadeel is dat Lb2 en Da1 dan een tijdje weinig doen.

14...Te8 15.Pf5 Lf8 16.Pc4! Dc7 De afwikkeling na 16...dxc4 17. Lxb7 cxd3 18.exd3 Tc7 19.Lg2 is gunstig voor wit, ondanks de zwakke pion op d3. De centrumpionnen zijn opgeruimd, hij heeft het loperpaar in handen gekregen en zijn lopers werken optimaal over beide open diagonalen.

17.Pce3 Db8?!

+P+PsN-zPPvLR+PzPLzP wQ-+-+RmK-

Begrijpelijk: zwart heeft Lb7 gedekt en staat nu klaar om zijn spel met ...d5–d4 te bevrijden. Maar Reti is hem voor! Beter was het bescheiden 17...Dd8.

18.Lxf6!

Op het juiste moment geeft hij zijn mooie loper op.

18...Pxf6 19.Ph6+

Dat is de grap.

19...gxh6

Op 19...Kh8 volgt 20.Pxf7+ Kg8

Na dit antwoord staat het paard op f5 onaantastbaar zodat men zich kan afvragen wat erger is. Het is echter voor zwart heel onaantrekkelijk om 24...dxe3

25.fxe3 te spelen. De f-lijn is geopend en de witte torens zullen dan snel kunnen ingrijpen.

25.Df4 Dd7 26.Ta1

Wit zoekt naar manieren om zijn torens in het spel te betrekken.

26...Tc8 27.a4 Ta6 28.Tac1

bxa4 29.bxa4 Txa4

40...Kg8 41.Txf8+ Kxf8 42.Dd8 mat.

1–0

Volgende keer zullen we de structuur van het variantencomplex bespreken.

Geraadpleegde bronnen:

The Modernized Reti van Adrien Demuth

Megadatabase van Chessbase

Eerdere afleveringen van deze rubriek, waarbij u de illustratieve partijen interactief kunt naspelen en downloaden, treft u aan op: www.schaaksite.nl/2013/05/03/ overzicht-begrijp-wat-u-doet/

Reageren? Stuur een e-mail naar hgrooten@xs4all.nl (of kijk voor meer informatie over deze serie op www.sterkspel.nl)

Zwart lijkt een pion gewonnen te hebben, maar tegen welke prijs?

30.Txc5!

Daarmee komt de pion weer in ‘bevriende handen’ terecht. Belangrijker is dat de witte torens nu op volle kracht gaan meedoen.

30...Txc5 31.Dg4+ Kh8 32.

Txc5 Tb4

Uiteraard faalt 32...Lxc5 op

Haarlemmerdijk 173 1013 KH Amsterdam Tel 020-6241171 Fax 020-6270885 info@schaakengo.nl www.schaakengo.nl

de meest complete denksportwinkel

Schaak en Go winkel Het Paard

• Boeken, spellen en software op het gebied van Go, Schaken en Bridge

• Vele andere denkspellen waaronder Shogi, Gipf, Set, Katamino

21.Ph6+ Kh8

Pxg4 en nu is 23.Pxg4 goed voor wit na

20.Dxf6 d4 21.Lxb7 Dxb7

33.Dg7 mat.

33.Td5 Dc8 34.Dh4

Op deze manier komt de dodelijke dreiging Td8 in de stelling.

• Legpuzzels en breinbrekers

• Boeken over over mathematische puzzels

• Gezelschapsspellen open van 10.00 uur tot 17.30 uur, maandag vanaf 13.00 uur, donderdag tot 20.00 uur.

-wqr+rvlk+ zpl+n+pzpp -zp-+-sn-+ +-zpp+N+-+-+-+-+

22.Pf5

Toenemende belangstelling voor psychologie en mentale aspecten

‘Schaken doe je met alles wat je hebt’

De belangstelling voor de psychologische en mentale aspecten van schaken groeit. Twee Nederlandse specialisten die zich al geruime tijd met dit thema bezighouden, zijn Anne-Marie Benschop en Karel van Delft.

Ja, ze kennen elkaar goed en hebben samen diverse jeugdtrainingen georganiseerd en ook een bijeenkomst voor Zeeuwse jeugdschakers, hun ouders en begeleiders, onder andere ter voorbereiding op het ONJK. We hebben het over Anne-Marie Benschop (51), voormalig dameskampioene (1991) van Nederland, en Karel van Delft (63), schrijver-journalist, psycholoog, schaaktraineren organisator in Apeldoorn. Beiden houden zich al jarenlang bezig met de relatie tussen schaken, psychologie en mentale weerbaarheid.

Vaste routines

Volgens Van Delft en Benschop nemen deze disciplines nog altijd een onderbelichte positie in in de schaaktraining van zowel talentvolle jeugdspelers als van senioren met ambitie, hoewel de aandacht wel gestaag groeit. Van Delft: “Voor iedere schaker met enige aanleg en ambitie, valt er nog veel te winnen op dit terrein. Met een complex begrip noem ik dat cognitieve herstructurering. Zo blijkt dat het voor schakers posi tief werkt om vaste routines te ontwikkelen. Bijvoorbeeld door niet teveel te eten voor een partij. Of om niet bang te zijn voor een sterkere tegenstander maar dit juist te zien als een uitdaging om ervaring op te doen.” Benschop: “Je schaakt met alles wat je in huis hebt. Dat zijn dus niet alleen opgedane schaakkennis maar ook de eigen persoonlijkheid, gevoelens en

emoties. Iedere schaker heeft sterke en zwakke kanten, zoals tijdnood of tactische stellingen. Het is mogelijk om deze valkuilen te ontdekken en eraan te werken.”

Interview met Adriaan de Groot Karel van Delft studeerde in de jaren tachtig psychologie aan de Universiteit van Amsterdam, als basis voor zijn journalistieke carrière. Toen bleek dat zoon Merijn talent had voor het spel, raakte hij geïnteresseerd in de relatie tussen psychologie en schaken. Van Delft: “Ik vroeg mij af hoe schakers kunnen profiteren van psychologische

kennis maar ook hoe schaken de leerprestaties kan bevorderen.” Daarom interviewde Van Delft, samen met de helaas vroeg overleden Renate

Limbach, prof. Adriaan de Groot. De Groot was rond 1990 hoogleraar cognitieve psychologie in Groningen en is bekend vanwege zijn proefschrift en boek Het denken van den Schaker uit 1946. Ook ging Van Delft op bezoek bij dr. Reinhard Munzert, verbonden aan de Universiteit van Keulen en auteur van het boek Schachpsychologie

Voorts wilde de Apeldoorner weten hoe schaken de leerprestaties van kinderen kan verbeteren. Een eigen onderzoek onder bijna driehonderd Apeldoornse leerlingen van basisscholen liet zien dat hun reken- en taalvaardigheden en informatieverwerking met gemiddeld tien procent

omhoog gingen. Van Delft: “Schaken heeft ontegenzeggelijk een positieve ontwikkeling op de persoonlijkheidsontwikkeling van jonge kinderen. Niet alleen cognitief maar ook sociaal (samenwerken), emotioneel (verlies accepteren) en zelfreflectie. Dat geldt ook voor kinderen met bijvoorbeeld autisme, ADHD of angststoornissen.” Van Delft geeft individuele schaaklessen aan vijf autistische kinderen.

Succes in Apeldoorn

Over zijn eigen ervaringen schreef hij samen met zijn zoon Merijn in 2008 het boek Schaaktalent ontwikkelen , in het Engels vertaald als Developing Chess Talent . In 2021 verschijnt bij New in Chess ook de Engelse vertaling van zijn boek Schoolschaken. Voorts ontwikkelde Van Delft de cursus Praktische schaakpsychologie en

Anne-Marie in oktober 2019 tijdens een training bij schaakvereniging Pegasus in Amstelveen. (foto: Sandor Czudar)

schreef hij het boekje ‘Het zeventiende schaakstuk’ en ‘Ik leer schaken’ voor beginners. Uiteraard is hij een van de drij vende krachten achter het succesvolle Schaakstad

Apeldoorn. Van Delft zorgde ervoor dat grootheden als Arthur Joesoepov en Mark Dvoretsky regelmatig naar de Veluwe kwamen voor trainin gen met talentvolle jeugdspe lers. Dat heeft Apeldoorn geen windeieren gelegd met een grootmeester (Roeland Pruijssers), de IM’s Merijn van Delft, Nico Zwirs, Thomas Beerdsen en Stefan Kuipers en de FM’s Tim Lammers, Armen Hachijan en Sjef Rijnaarts.

Alleen schaakkennis

Voor Anne-Marie Benschop kwam de belangstelling voor de psychologische en mentale aspecten van schaken pas nadat zij op haar dertigste was gestopt. Een loopbaan die als zevenjarige begon bij schaakclub Wassenaar en haar onder andere in 1991 de Nederlandse damestitel opleverde. Terugkijkend constateert Benschop dat het in de regionale en nationale trainingen voor jeugdtalenten steevast draaide om bijvoorbeeld openingen of positiespel. “Ik kan mij niet herinneren dat er ooit aandacht is besteed aan mentale aspecten, zoals emoties tijdens de partij.” Rond 1990 was zij op haar hoogtepunt als schaker. Benschop: “Ik had zeker de ambitie om sterker te worden maar had een drukke baan en een dito sociaal leven.” Als dertigjarige stopte zij met het spelen van partijen en stortte zich op haar carrière als marketing- en strategiemanager bij ING Groep, gecombineerd met een druk sociaal leven en een gezin. Pas toen zij in 2009 een eigen praktijk opzette als individueel- en organisatiecoach, keerde de belangstelling voor schaken terug, zij het in een andere vorm. Benschop: “Door de coachopleiding raakte ik geïnteresseerd in de psychologische en mentale aspecten van schaken.”

Driehoek in balans

Benschop vindt het leuk om deze kennis te gebruiken. Zowel in de begeleiding van individuele (jeugd)schakers als in lezingen op schaakclubs. Daarbij hanteert de oud-dameskampioene vooral de Zelf Kennis Methode (ZKM) en de Focusdriehoek Resultaat-LerenPlezier. Benschop: “Om met deze focusdriehoek te beginnen; ik denk dat het belangrijk is dat er een goede balans is tussen deze drie elementen. Natuurlijk zijn resultaten belangrijk, zeker voor ambitieuze schakers, maar ze moeten niet allesoverheersend worden. Zo zie ik vaak bij talentvolle jeugdspelers dat ze na een mindere periode hun belangstelling voor het spel verliezen omdat het behalen van resultaten te zwaar op hen drukt. Terwijl ze er toch ooit mee zijn begonnen omdat ze schaken leuk en boeiend vonden. Zo heb ik ooit een jeugdspeler begeleid die veel interesse had in eindspelstudies. Wat bleek tijdens onze sessies? Hij speelde zijn beste partijen als hij meer van zijn compositietalent en minder van zijn resultaatgerichtheid in zijn partijen kon stoppen.”

Ook de Zelf Kennis Methode is volgens Benschop een belangrijk hulpmiddel. “Emoties en het karakter spelen een grote rol tijdens partijen. Iedere schaker heeft goede en minder goede schaakkwaliteiten. De een durft veel risico’s te nemen, de ander speelt juist op zeker.” Zij vervolgt: “Zelf voelde ik mij vroeger prettig in positionele stellingen maar was bang voor tactische posities. Juist door dat inzicht te verkrijgen en te begrijpen hoe dat emotioneel in elkaar zit, kunnen spelers beter worden.”

Kanaleneiland

De schaaktrainingen van AnneMarie Benschop zijn de laatste tijd wat minder geworden. Dat heeft onder andere te maken met haar drukke activiteiten in de Utrechtse wijk Kanaleneiland. Naar aanleiding van het bezoek van Tata Steel Chess aan het Spoorwegmuseum (januari 2016), is Benschop in 2016 gestart met schaaklessen op zes van de acht basisscholen in Kanaleneiland. Dit heeft een succesvolle schaakschool opgeleverd. “Ik schat dat inmiddels al zo’n 300 tot 500 daar schaakles hebben gehad,” zegt Benschop.

“Het leuke is dat de hele wijk erbij betrokken is. We hebben vier moeders, twee studenten en een statushouder opgeleid als schaaktrainer. Zo houd ik mij steeds meer bezig met maatschappelijke vernieuwing.”

Inmiddels heeft de schaakschool er een heuse ICT-afdeling bijgekregen. Benschop: “Schaken en ICT hebben voor een belangrijk deel dezelfde vaardigheden. In deze wijk wonen veel mensen die geen of weinig toegang hebben tot bijvoorbeeld internet of e-mail. Zij kunnen hier ICT-vaardig worden en hun kansen op werk vergroten.”

Belangstelling bij de KNSB

Afsluitend ziet Karel van Delft wel enige lichtpuntjes. “De belangstelling voor psychologische en mentale aspecten van schaken groeit. Een voorbeeld: Lise ten Holder, die sinds 1 september in dienst is bij de KNSB als coördinator schoolschaak en opleidingen, heeft al uitgebreid met mij gesproken over mentale training bij schaken. Zij wil graag studiemateriaal hebben om dat te gaan gebruiken op basisscholen. Dat lijkt mij een prima zaak.”

Karel van Delft, www.schaakacademieapeldoorn.nl, www.sterkerschaken.nl

Twee partijverzamelingen

Als jeugdspeler speelde ik graag de partijen van Jan Timman na en niet alleen omdat hij de sterkste Nederlandse schaker en een echte wereldtopper was. Veel meer nog sprak de avontuurlijke en dynamische speelstijl van Timman tot de verbeelding. De huidige mondiale toppers spelen bijna iedere opening met wit en met zwart – iets dat dankzij databases en de toevloed aan informatie niet alleen makkelijker maar ook noodzaak is geworden. Timman streefde er altijd al naar om een complete schaker te zijn die ieder stellingstype kon spelen. In Timman’s Triumphs heeft de Nederlander 100 van zijn beste partijen verzameld met summiere biografische schetsen om de partijen in een context te plaatsen. Bij het naspelen van de vele prachtpartijen valt op dat alleen al het selecteren van die 100 partijen een enorme klus moet zijn geweest. Timman zelf zegt er iets over in de introductie. Het commentaar bij de partijen is plezierig licht, aange-

vuld met korte varianten waarbij Timman de computerwaarheid combineert met treffende opmerkingen over de praktische en menselijke kant van een stellingsprobleem. Wat opvalt is het grote aantal zwartpartijen in de verzameling – Timman speelde altijd met beide kleuren op winst.

Een speler van een heel ander kaliber en met een veel kortere carrière is Stuart Rachels. En toch is ook The Best I Saw in Chess een bijzonder aangename partijverzameling. Rachels was een talentvolle jeugdspeler en een generatiegenoot van Anand, Ivanchuk, en Piket. Hij werd in 1989 verrassend gedeeld Amerikaans Kampioen (samen met Dzindzichashvili en Seirawan), plaatste zich voor het Interzonale toernooi in Manilla, en stopte op zijn 23e met schaken om uiteindelijk professor in de filosofie te worden. In zijn korte carrière werd hij slechts IM, maar alleen al zijn prestatie in het Amerikaans Kampioenschap

geeft al aan dat hij van grootmeester-kaliber is. Een origineel boek dat het midden houdt tussen een partijverzameling, memoires en een leerboek en als een echte professor voegt Rachels er vele voetnoten aan toe.

De lezer aan zet

13.Pxe5

Een grappige combinatie waarna geforceerd een symmetrische pionstructuur overblijft. Wit staat daarna een tikje beter vanwege zijn minieme voorsprong in ontwikkeling en iets beter gepositioneerde stukken.

13...dxe5 14.d6 Lxg2

Niet slecht was ook 14...Pc6 15. dxe7 Dxe7 en wit staat maar weinig beter.

15.dxe7 Dxe7 16.Kxg2 Pa6

Niet het ideale veld voor het paard, maar ook na de alternatieven 16...Pc6 17.De4 en 16...

Db7+ 17.De4!? Dxe4+ 18.Pxe4

Pc6 19.Tfd1 staat wit een tikje beter.

17.Tfd1

Het is logisch om een toren op een van de open lijnen te zetten.

U krijgt ook 4 punten voor een van de volgende alternatieven:

17.Pd5, 17.Tad1 en 17.Tac1

17...Tfd8

r+-tr-+k+ zp-+-wqpzpp nzp-+-+-+ +-+-zp-+-+-+-+-+ +-sN-+-zPPzPQ+PzPKzP tR-+R+-+-

18.Df5

Een mooie actieve zet die zwart misschien het beste had kunnen beantwoorden met het licht verzwakkende 18...f6. U krijgt ook 5 punten voor 18.Tac1, en

18.h4. U krijgt 2 punten voor het altijd nuttige 18.a3

18...Pc7 19.h4

Ook nu heeft wit weer verschillende nuttige zetten. Daarom ook 5 punten voor 19.De4,

19.Tac1, en 19.a4 (nu het paard niet meer naar b4 kan springen is dit een mooie voorbereiding van a4–a5).

19...g6 20.Df3

Dit lijkt het beste veld voor de dame. Wit dreigt onder omstandigheden h4–h5, evenals Df3–b7. Toch is ook 20.De4 (3

punten) niet slecht, na 20...f5

21.Db7 Pd5 22.Dc6 Pxc3 23.Dxc3 blijft wit wat beter staan omdat de zwarte koning onveiliger staat dan de witte. U krijgt 1 punt voor 20.Dg4 De6, net als voor 20.Dg5 f6, wit staat wat beter na 20...Dxg5 21.hxg5 Pe6 22.Pe4.

20...h5

Voorkomt in ieder geval een van de witte ideeën. Wit houdt ook een voordeeltje na 20...Txd1

21.Txd1 Td8 22.Txd8+ Dxd8 23. Db7 (of 23.h5). Vergelijk dit ook met wat verderop in de partij gebeurt. De zet 20...f5 kan wit op verschillende manieren beantwoorden: 21.h5, 21.Pd5, en 21.Tac1 komen allemaal in aanmerking.

21.a4

Een mooi actief plan van Shirov. Wit heeft een klein plusje na 21.Tac1 (3 punten). Wit raakt vrijwel al zijn voordeel kwijt na

21.Db7 Pd5, net als na 21.De4 (1 punt)

21...Kg7 22.a5

Dit tijdelijke pionoffer is sterker dan 22.Txd8 Txd8 23.a5 en nu heeft wit vrijwel geen voordeel meer na 23...Db4.

22...Txd1

Dit is beter dan 22...bxa5 23. Txd8 Txd8 24.Txa5 a6 en nu houdt wit de druk vast met

25.Db7 Td7 26.Pe4.

23.Txd1 bxa5

Dit aannemen van het pionoffer brengt zwart in grote problemen. Veel beter was stug verdedigen (en het handhaven van de symmetrie) met 23...Td8 24.axb6 axb6 en dit moet zwart na

25.Txd8 Dxd8 26.Dc6 Pe6 27.e3

Dc7 remise kunnen houden. Misschien moet wit uit praktisch oogpunt daarom de torens erop houden met 25.Ta1 maar objectief staat wit hier maar heel weinig beter.

24.Dc6

Dit is de beste zet, maar ook na 24.Db7 (5 punten) oefent wit zware druk uit op de zwarte stelling.

24...Td8 25.Txd8

Geen punten voor 25.Ta1 zwart houdt het gelijk met 25...Tb8

26.Txa5 Tb6 27.De4 a6!? 28.Txe5

Dd6 en zwart wint zijn pion op b2 terug.

25...Dxd8 26.Dc5

-+-wq-+-+

zwart, maar in het paardeindspel wordt het zwarte paard volledig gedomineerd.

28.Dxa8 Pxa8 29.Pd5 f5

Nu staat wit aantoonbaar gewonnen. Ook 29...Kf7 30.e4 Ke6 31.Kf3 wint voor wit. Het taaist was 29...e4 maar na 30.b3

(30.f3 exf3+ 31.Kxf3 a4) 30...Kf7

31.f3 Ke6!? 32.fxe4 Ke5 33.Kf3 f5 wint wit toch een pion in het paardeindspel, bijvoorbeeld met 34.Ke3 fxe4 35.Pe7 Kf6

36.Pc6.

30.Kf3

Deze en de komende paar witte zetten zijn de enige die winnen.

30...Kf7 31.e4

Maar niet 31.b3 Ke6 32.e4 Kd6 en zwart houdt remise.

31...Ke6 32.Ke3 Kd6

n+-+-+-+ +-+-+-+-+-mk-+p+ zp-+Nzpp+p

-+-+P+-zP

+-+-mK-zP-zP-+-zP-+ +-+-+-+-

33.Kd3

Maar dit is niet de beste zet! Shirov overziet dat zwart nu ruil van de paarden kan aanbieden. Dat had hij kunnen verhinderen met 33.f3! (10 punten) omdat zwart dan zijn paard niet kan bevrijden: 33...Pc7? 34.Pxc7 Kxc7 en nu wint het pionneneindspel na 35.exf5! gxf5 36.g4 hxg4 (36...f4+ 37.Ke2 – niet 37.Ke4? hxg4 - 37...hxg4 38.h5+–) 37.h5! (niet 37.fxg4 f4+) en de pion loopt naar dame.

33...Pc7 34.Pe3

Het pionneneindspel is remise en daarom was 33.f3 dus beter:

34.Pxc7 Kxc7 35.Kc4 (35.f4 Kd6)

35...Kc6.

34...Ke6 35.Pc4

een slechte zet, maar wit wint ook na 39...Pa4 40.b5 Pb6 41. Kd3 Kc5 42.Pb7+ 40.gxf4 exf4+ 41.Kxf4 Pd3+ 42.Kg5 Pxf2 Wit wint ook na 42...Pxb4 43.Kxh5 Pd3 44.f3 43.Kxh5 Pd3 44.Kg6 Pf4+ en zwart gaf op.

+-+-+-+-

Dankzij deze zet krijgt wit groot voordeel.

26...f6 27.Dxa7

Beter dan 27.Dxa5 Db8, of 27. Pe4 Pd5 28.Dxa7+ Dc7.

27...Da8+

Dameruil was de bedoeling van

Zwart houdt remise na 35.exf5+

gxf5 36.Pc4 e4+ 37.Kd4 a4.

35...Pa6 36.exf5+ gxf5 37.

Pxa5

Shirov heeft nu een gezonde pion meer in een paardeindspel.

Hij won na

37…Pc5+ 38.Ke3 Niet 38.Kc4?

Pe4 38...Kd5 39.b4 f4+ Dit is

30-40 1900-2000 20-30 1800-1900 0-20 <1800

Schaakmat!

9.d4!

Heel fraai, nadat zwart deze pion en-passant geslagen heeft is veld d3 niet meer toegankelijk voor het paard en loopt de h-pion door. Zwart houdt remise na 9.h5 Pc5 10.h6 Pd3+ 11.Ke2 Pe5.

9...exd3 10.h5 Pc5 11.h6 d2+ 12.Kd1 Pe4 13.h7

1–0

Combineren

Diagram 1

Janik-Praggnanandhaa

1.Ta6+ Kd5 (of 1...Kb5 2.a4 mat) 2.e4 mat

Diagram 2

Osmak-Tan 1.Dxh5! Dxg3 2.De8 mat

Diagram 3

Xiong-Esipenko

1.Txg6+! Kh7 2.Th6+ Kxh6 3. Dxf8+ Kh7 4.Dg7 mat

Diagram 4

Nepomniachtchi-Erdos

1.Txd8+! Pxd8 2.Dd7+ Kb8 3.c7+ 1-0

Studie Afek

Diagram 5

Gara-Kosteniuk

1…Txg2+! gevolgd door 2…d4 en spoedig 0-1

Diagram 6

Sliwicka-Baljabayeva

1…Txd3! 2.Txd3 (2.Lxd8 Txd8 -+) Txd3 3.Dxd3 Dxf2+ -+

Diagram 7

Wojtaszek-Vidit

1.Pe6+!! Kg4 2.Dd4+ Kf5 3.Pg7+ Kg5 4.Dh4 mat

Diagram 8

Petrov-Gumularz

1…Txf3! 2.gxf3 Txf3 3.Pf4 Pxd4! en zwart wint het geofferde materiaal met rente terug, bijvoorbeeld: 4.Tg2 Txh3+! 5. Pxh3 Pf3+ enz.

zp-sn-+pmk-+-+-+p+ zp-wQ-zp-+p -+-+-+-zP +-sN-+-zP-zP-+PzPK+

Chessbase aCCount:

Altijd en overal toegang tot de gehele ChessBase wereld!

PlayChess

Online schaken tegen de rest van de wereld

lIVe Database

Professionele recherche: 8 miljoen partijen online

My GaMes ClouD

Alles op één plek Centraal opslaan

FRItZ onlIne

Het Schaakprogramma in de browser

VIDeos

Privé lessen van de meesters

oPenInGs

Zo leer je openingen

tRaInInG

Combineren, offeren en mat zetten

enGIne ClouD

Top Engines op de snelste hardware

let‘s CheCK

Weten is mat: 200 miljoen analyses

Cb neWs

Het schaaknieuws portaal

oP en I n G slex IC on 2020

Het allesomvattende theoretische werk voor beginners en titeldragers.

Nu met 40 video’s en leerprogramma’s voor alle openingsgebieden.

Het ChessBase openingslexicon geeft met meer dan 1.160 artikelen het gehele scala aan openingen weer. Daarom is het bij uitstek geschikt om een eigen solide openingsrepertoire op te bouwen of de eigen favoriete varianten van nieuw materiaal en munitie te voorzien. Een gigantisch groot arsenaal aan nieuwe ideeën en analyses staat voor u klaar!

Het concept van een artikel over een bepaalde opening ziet er als volgt uit: een grootmeester of een internationale meester presenteert een repertoire-idee, laat de belangrijkste varianten en zijn analyses zien, verklaart typische plannen en toont een aantal kritische varianten. De basis van elk artikel vormen de voorbeeldpartijen die de auteur zelf heeft uitgezocht en geanalyseerd.

In de nieuwe editie is niet alleen het aantal bijdragen sterk verhoogd, in vergelijking met de vorige editie zijn er 70 nieuwe openingsartikelen en 235 nieuwe openingsoverzichten bijgekomen. Het aantal video’s werd zelfs verdubbeld! 40 zorgvuldig geselecteerde bijdragen van populaire ChessBase auteurs zoals Daniel King, Simon Williams, Yannick Pelletier, Mihail Marin en Erwin l’Ami staan voor u klaar. Dat staat garant voor meer dan 14 uur lang uitstekend en nuttig schaakentertainment.

Ook de layout en het gebruikersgemak werden duidelijk verbeterd. De menustructuur zorgt voor een intuïtieve toegankelijkheid op alle inhoudelijke elementen. Onder de hoofdcategorieën open spelen, halfopen spelen, gesloten openingen, halfgesloten openingen, Engelse opening en Réti, en flankspelen vindt u alle artikelen geclassificeerd naar openingsnamen. Voor de Najdorf biedt het openingslexicon 2020 u bijvoorbeeld maar liefst 44 artikelen. Elk artikel kunt u met een simpele klik oproepen. Er is nog een belangijke innovatie te melden: voor het eerst zijn in het openingslexicon ook de openingstutorials te vinden, en dat zijn de teksten die aan het begin van elk hoofdstuk staan.

Dat is voor de beginner handig om de opening te leren kennen, maar ook de gevorderde speler kan zich daardoor op een bepaald gebied snel oriënteren. Elke opening wordt kort gepresenteerd, de belangrijkste plannen en principes worden daarbij duidelijk uitgelegd. Wilt u moedig of liever solide spelen? Heeft u al de juiste opening gevonden die bij uw stijl past? Het lexicon is een inspirerende bron voor uw repertoire.

Alle nieuwtjes in één oogopslag:

• Meer dan 1.160 openingsartikelen met professionele analyses van bekende titeldragers.

• 40 openingsvideo’s van populaire Chessbase auteurs met in totaal 14 uur informatie en entertainment!

• Nu ook met openingstutorials die alle bekende gebieden van verschillende openingen presenteren, bij uitstek geschikt voor beginners.

• 6.888 openingsoverzichten, maar liefst 230 daarvan zijn door GM Lubomir Ftacnik geactualiseerd.

• Database met alle 38.700 Partien van de openingsbijdragen.

• Intuïtieve menustructuur, sortering naar openingsnamen, snelle en comfortable bediening.

Openingslexicon 2020: 99,90 €

Update van openingslexicon 2019: 69,90 €