August de Loor over project 1012

“ Project 1012 dreigt door moralisme naar de knoppen te gaan”

August de Loor is directeur August de Loo oor is d s ire recteur van de Stichting Adviesburo van nv d d de e Stichti ting ng Advi dvvi v esb buro Drugs en naar eigen zeggen Dru D Drug gs s s en en naar eige en n z zegg ggen n ‘aardig op de hoogte’ als het ‘aa ‘aaa aardi rd d g g o op de h hoogte’ ’ al alsh s h he et t et om coffeeshops gaat. Wat om m cof ofc fee fe f sho s p ps gaat t. W Wat heet. Als intermediair tusheee et t. . Al ls interm er ediair tu t ssen blowers, coffeeshopeisen s seen blowe wer rs rs, s, coffe eesh eshes opeigenaren en de overheid weet g gen geenare r n e n en n deo e o over ve e hei id dw d w t eet hij verdraaid goed wat er hij j verdr rd draaid g goed e wa wa w t e t er r zoal speelt in de wereld van zoa al s spee ep lt t t in in d de e wer rw eld e va van n wiet en hasj. wiet e t n n hasj assj. .

Voor Highlife geeft hij graag en uitgebreid zijn visie op Project 1012, dat is opgezet om de binnenstad van Amsterdam te upgraden, zowel links als rechts van het Damrak oftewel de rode loper. Volgens August is het daar aardig fout mee gegaan want het is verengd tot een Wallenaanpak, dus beperkt tot prostitutie, coffeeshops, smartshops en andere in de ogen van het stadhuis laagwaardige voorzieningen. De materie is behoorlijk veelomvattend, alles grijpt in elkaar, dus hij schetst beetje bij beetje het grote verhaal. Het begint in ieder geval met een positieve noot...

Op de rem

“Je moet het in perspectief zien, hoe het tot nu toe gegaan is. De situatie is op dit moment dat er in Amsterdam een nieuw college is zonder de PvdA. Al die oppositiepartijen die altijd kritische vragen stelden

over Project 1012 in z’n totaliteit, die hebben nu zoiets van: we gaan het even op de rem zetten. Een soort herbezinning: is het wel op koers met de vooraf gestelde doelen? Dat is volgens mij nu de politieke stand van zaken in het stadhuis.”

Wietpas

“Hij zette in op een beleid van een behoorlijke vermindering van het aantal coffeeshops, op basis van zijn onthutsende constatering – dat was letterlijk zijn omschrijving – dat Amsterdam meer coffeeshops heeft dan alle andere grote steden bij elkaar. Die constatering deed hij naar de gemeenteraad als uitvloeisel van zijn overleggen met minister van Veiligheid en Justitie Ivo Opstelten, naar aanleiding van de wietpas. Toen Opstelten een paar jaar geleden met de wietpas begon, was er een gefaseerde invoering, eerst onder de grote rivieren, en dan erboven.”

Evaluatie afwachten

“Ondanks dat de Tweede Kamer stelde dat ze eerst een evaluatie wilde hebben van de effecten van de wietpas onder de grote rivieren, zodat het dan wel of niet landelijk uitgerold kon worden, ging Opstelten al in overleg met Amsterdam, met Van der Laan. Als Van der Laan verstandig was geweest had hij eerst de evaluatie afgewacht, omdat zowel de gemeenteraad als zijn voorganger Job Cohen niet op de wietpas zaten te wachten. Hij is toch met Opstelten om de

tafel gaan zitten om tegen de raad te kunnen zeggen dat hij de wietpas uit de onderhandelingen heeft kunnen krijgen, dat het niet in Amsterdam ingevoerd zou worden.”

Harde aanpak werkt

“Ik wees Van der Laan erop waarom Amsterdam 220 coffeeshops heeft en waarom dat in andere steden veel minder is. Na 35 jaar zonder enige aandacht van de lokale en landelijke overheid verplaatste begin negentiger jaren de aandacht van de politiek zich naar de coffeeshops. Ze stonden in de schijnwerpers van politie en justitie, en er kwam een golf aan negatieve publiciteit. In de decennia ervoor hadden politie en justitie het heroïnevarkentje gewassen, wat ze toedichtten aan de harde aanpak. Het heroïnegebruik en het junkendom namen af in populariteit, maar dat had grotendeels andere oorzaken.”

Coffeeshops openhouden

“In 1992 richtte de harde aanpak zich op de coffeeshops, dat was het begin van het einde van het gedoogbeleid. In een half jaar tijd werden tientallen coffeeshops gesloten, na controle op harddrugs, illegalen, wapens en vuurwerk. Maar uit onderzoek door mij bleek dat veel van die coffeeshops een ander soort winkels waren. Er kwam een Werkgroep Amsterdam Softdrugs Strategie Commissie, en een van de aanbevelingen daaruit was dat de coffeeshops opengehouden moesten worden. Want dat garandeert een spreiding over de stad en kleinschaligheid. De sociaal culturele functie van coffeeshops is echt van belang. Ik

De sociaal culturele functie van coffeeshops is echt van belang. Ik heb wat dat betreft coffeeshops steeds vergeleken met cafés.

Bezinning

“Het betekent niet dat het actieve sluitingsbeleid van coffeeshops gestopt is, maar er zit wel een zekere kentering in. Dat heeft weer met andere dingen te maken. Met het wegvallen van zowel de geestelijke als inspirerende als uitvoerende vader van Project 1012 – voorheen wethouder maar nu minister Lodewijk Asscher – heeft burgemeester Eberhard van der Laan het dossier onder zijn hoede gekregen. Ten aanzien van coffeeshops constateer ik bij Van der Laan toch wel een bezinning op zijn beleid ten opzichte van een tijd geleden.”

Uitruil

“Maar daar moest natuurlijk iets tegenover staan, dus werd de scholenafstand ingevoerd. Van der Laan werd er door Opstelten op geattendeerd dat er in Amsterdam 220 coffeeshops zijn, eenderde van het totaal in Nederland - dat is toch wel raar, op zo’n relatief kleine oppervlakte. Van der Laan dacht: er moeten met die scholenafstand een tig aantal coffeeshops dicht, maar met een forse reductie blijf ik toch nog altijd boven het aantal shops in andere grote steden.”

heb wat dat betreft coffeeshops steeds vergeleken met cafés.”

Kleinschalig netwerk

“Andere grote steden gingen coffeeshops sluiten op politieke gronden, op die slechte beeldvorming, maar Amsterdam onthield zich daarvan. Amsterdam ging niet mee in de negatieve sentimenten, waardoor het kleinschalige netwerk van coffeeshops overeind is gehouden. In de ene coffeeshop kun je bijvoorbeeld tric trac spelen, in de andere hebben ze een wielerclubje, en er zijn er die iedere dag een happy hour houden met gratis eten. Er zijn rastacoffeeshops, je hebt ze middle of the road, bruin caféachtig of Turks met formica tafels - omarm dat.” de rest van de binnenstad. Ik was er voorstander van, maar dacht meer aan de Kalverstraat, daar heb je ook een desperate situatie. Om zes uur ’s avonds kun je er een kogel doorheen jagen en de woningen erboven zijn verkocht aan de koopgoten. Ik dacht, dat gaan ze aanpakken.”

Morele discussie

“De publieke domeindiscussie ging over het evenwicht terugkrijgen in de binnenstad, het evenwicht tussen woon- en werkfunctie, recreatiefunctie en vrijetijdsbesteding, winkelfunctie en het nationale en internationale toerisme. Maar toen kwam er een morele discussie op gang onder leiding van Asscher en Karin Schaapman, en ging het over de prostitutie, de mensenhandel en de criminogene coffeeshops. Daarbij kwam criminoloog Cyrille Fijnaut met het Emergo onderzoek, en werd het een Wallendiscussie.”

Polderen

“Uiteraard wordt er veel geld op een verkeerde manier besteed in die binnenstad, maar dat gebeurt ook in de Kalverstraat, zoals met kinderarbeid voor de T-shirtjes van C&A. Ik was voorstander van het sluiten van een tig aantal ramen op de Wallen, want dat was een monocultuur, zonder evenwicht. Het werd uiteindelijk de strijd tegen de pooiers en coffeeshopeigenaren, want coffeeshops waren laagwaardige voorzieningen en criminogeen. Die spelers in het veld zagen dat als een aanval en zetten de hakken in het zand. Jammer, want Zeedijkherstel had geleerd

De achterdeur

“Dus: ga met de coffeeshops en de Bond van CannabisDetaillisten (BCD) rond de tafel zitten, want het mag best wel een beetje minder. Hoe moet het duurzaam coffeeshopbeleid in de binnenstad eruit zien, in het kader van de hogere doelstellingen van de upgrading? Maar ze werden als criminogeen in de hoek getrapt, en er kwamen protesten uit de coffeeshopwereld: het heeft met de achterdeur te maken, met de gedoogde status en daar kunnen wij niks aan doen. We worden gestigmatiseerd! Laten ze in Den Haag de boel legaliseren, dan is er niks meer aan de hand.”

Maffia-achtige praktijken

“Er zijn zoveel protesten op gang gekomen tegen Project 1012, terwijl het voor een groot gedeelte de schuld is van de uitvoerders van 1012. Er zijn bijvoorbeeld geen conglomeraten van coffeeshops, voor een groot gedeelte hebben coffeeshops afzonderlijke eigenaren. Dat zogenaamde zwarte geld gaat meteen terug in die economie, naar het opknappen van de panden, naar personeelsbeleid en koffiezetapparaten. Op zich is dat zwarte geld geen probleem, zolang het maar gedecentraliseerd zwart geld is, en weer uitgesmeerd wordt binnen diezelfde economie. Als het maffia-achtige praktijken krijgt, dan is het een bedreiging voor de samenleving. Dus: met jullie 1012 beleid creëren jullie problemen die je zegt te willen voorkomen.”

Spraakverwarring

“In het regeerakkoord van Rutte 1 en 2 hebben ze het over het behoud van de kleinschaligheid van coffeeshops. Maar onder kleinschaligheid verstaan ze minder shops! Dat geeft spraakverwarring. Want per coffeeshop wordt het dan toch juist grootschaliger... Ik zei: met iedere coffeeshop die je sluit, worden de overgebleven coffeeshops groter.”

Desperate situatie

En zo komen we langzamerhand bij Project 1012. “De allereerste gedachte over de aanpak van de binnenstad betrof een hernieuwd denken over de publieke ruimte. Aanpakken op een integrale manier net zoals bij het herstel van de Zeedijk: de oorspronkelijke opzet van de straat in ere herstellen. Dat werd de opmaat voor dat je juist met polderen bij elkaar moet gaan zitten.”

Verdeel en heers

“Het lijkt logisch dat iedereen in oorlogstijd bij elkaar kruipt, maar de coffeeshops in de binnenstad gingen zich afzonderlijk organiseren. Je moet het juist grootstedelijk beantwoorden, vanuit alle coffeeshops, en samen een front vormen. Je moet een brede achterban hebben, en als je tot een uitruil komt, dan moet je daar juist vanuit een grootstedelijke visie naar kijken. Daar kwam natuurlijk ook een stukje verdeel- en heerspolitiek bij kijken vanuit het stadhuis, want er waren coffeeshopeigenaren die met de gemeente mee wilden gaan.”

Spagaat

“Ik ben toen teruggetreden als adviseur. Mijn adviesbureau krijgt subsidie van Amsterdam en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), en een van mijn taken is om bruggen te slaan tussen het veld en de beleidsmakers. Maar als die kloof aan beide kanten groter wordt, dan kom je in een spagaat. Ik sta aan geen enkele kant, ik ben intermediair, maar mijn hart ligt bij de coffeeshops. Ik heb de BCD opgericht in 1994, en begin 2000 het Landelijk Overleg Coffeeshopbonden (LOC). Die laatste is uit elkaar gevallen, terwijl je zou verwachten dat met zoiets als de wietpas we allemaal bij elkaar zouden gaan zitten.”

Loketfunctie

“De coffeeshops horen in de binnenstad. De reductie van het aantal coffeeshops gaat ten koste van dat typische evenwicht in een coffeeshop zelf tussen de horeca- en de huisdealerfunctie. Want hoe meer coffeeshops gesloten worden door de scholenafstand en Project 1012, hoe meer de overgebleven coffeeshops de neiging hebben om er alleen maar een loketfunctie van te maken. D’r in en d’r uit. En dat geeft wel overlast.”

Binnenwippers

“In een coffeeshop waar je dat broze evenwicht hebt tussen de horecafunctie en de binnenwippers, hebben de bezoekers er belang bij dat het allemaal in goede banen geleid wordt, want het is hun stamcafé. Er gaat een informele preventie uit naar de binnenwipper: je moet je wel aan de regels houden. Niet buiten je scooter nog even plankgas geven. Meneer Van der Laan, hoe meer coffeeshops jij sluit, des te meer we van dit soort mechanismen krijgen als het alleen maar loketten worden.”

In de gaten houden

“De ontmoetingsfunctie ga je ondermijnen, maar ook het informele corrigeren van de binnenwipper haal je weg. Waardoor uiteindelijk de potentiële overlast van de afhaaladressen toeneemt, wat weer aanleiding kan zijn tot de overtreding van de gedoogcriteria. Als je morgen de cafés sluit of je maakt er winkels van, dan heb je overmorgen veel meer thuisdrinkers en over-overmorgen veel meer alcoholisme. Een bartender houdt ook de boel in de gaten, de een let op de ander: ik zal voor ome Piet wel even een taxi bestellen. Zo gaat het toch in cafés, nog steeds, in onze moderne tijd. Dat moet ook in de coffeeshops blijven.”

Het smaakt niet meer

August de Loor voelt zich een roepende in de woestijn wat betreft 1012, volgens hem een fantastisch project dat helaas door moralisme naar de knoppen dreigt te gaan. Maar misschien boekt hij ook winst, want zo zei hij laatst tegen de burgemeester: “Van der Laan, wat jij nou doet met het sluiten van coffeeshops, pas dat nou eens toe op jouw favoriete café. Jij bent liefhebber van André Hazes en dat draaien ze daar, maar dat moet weg, en dan moet jij naar een ander café waar kut Frans Bauer muziek gedraaid wordt, met een zachte g, en daar moet je dan doorheen. Dan smaakt je pils toch niet meer?! En toen keek-ie me aan...”

www.adviesburodrugs.nl

Straathandel

“Jaren geleden heeft Amsterdam een verbod ingevoerd dat coffeeshops alcohol mochten schenken, en nu krijg je het weer terug, dat er in cafés geblowd kan worden. Ik ben er op zich geen tegenstander van, maar als dat het resultaat is van het sluiten van coffeeshops, dan vind ik dat belachelijk. Daarnaast constateer ik een opbloeiende straathandel door het sluiten van de coffeeshops, waarin naast cocaïne en heroïne straatdealers nu zelfs cannabis aanbieden aan toeristen.”